ΣΠΑΝΙΑ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ. Μιχαλοπούλου Μανωλούτσιου Ηλέκτρα Παθολογοανατόμος.

Transcript

1 ΣΠΑΝΙΑ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Μιχαλοπούλου Μανωλούτσιου Ηλέκτρα Παθολογοανατόμος

2 ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ Νεφρός: διαυγοκυτταρικό νεφροκυτταρικό καρκίνωμα (65-70%) Ουροδόχος κύστη: ουροθηλιακό καρκίνωμα (90%) Προστάτης αδένας: αδενοκαρκίνωμα των αδενοκυψελών (90-95%) Υπάρχουν ωστόσο και λιγότερο συχνά κακοήθη νεοπλάσματα με διακριτά μορφολογικά και γενετικά χαρακτηριστικά, κάποια εκ των οποίων σχετίζονται με οικογενείς ή κληρονομικές παθήσεις.

3 WHO histological classification of tumours of the prostate - Epithelial tumours Glandular neoplasms Adenocarcinoma (acinar) 90-95% Atrophic Pseudohyperplastic Microcystic Foamy Colloid (mucinous) Signet ring-like Pleomorphic giant cell Sarcomatoid Intraductal carcinoma Prostatic intraepithelial neoplasia, grade III (PIN III) Ductal adenocarcinoma Cribriform Papillary Solid Urothelial carcinoma Adenosquamous carcinoma Squamous cell carcinoma Basal cell carcinoma Μακροσκοπική περιγραφή Μικροσκοπική περιγραφή

4 Ιστολογικοί τύποι του συμβατικού αδενοκαρκινώματος Μακροσκοπική περιγραφή του προστάτη αδένα Μικροσκοπική περιγραφή

5 Ατροφικό αδενοκαρκίνωμα (Atrophic adenocarcinoma) Σποραδικά ή μετά από θεραπεία (ΑΘ, ορμονοθεραπεία) 2% σε βιοψία με βελόνη 16% σε παρασκεύασμα ριζικής προστατεκτομής Ανοσοϊστοχημικά: AMACR+ (70%) Ker34bE12-, p63- Τα περισσότερα ατροφικά αδενοκαρκινώματα είναι βαθμού Gleason 3

6 Ψευδοϋπερπλαστικό αδενοκαρκίνωμα (Pseudohyperplastic adenocarcinoma) Δεν υπάρχουν γνωστά κλινικά, ακτινολογικά ή μακροσκοπικά χαρακτηριστικά ειδικά για αυτό το αδενοκαρκίνωμα. Ανοσοϊστοχημικά: AMACR+ (70%-83%) Ker34bE12- p63- Τα ψευδοϋπερπλαστικά αδενοκαρκινώματα είναι βαθμού Gleason 3 Μακροσκοπική περιγραφή Μικροσκοπική περιγραφή

7 Μικροκυστικό αδενοκαρκίνωμα (Microcystic adenocarcinoma) Είναι μία μορφή ατροφικής και/ή ψευδοϋπερπλαστικής ποικιλίας. Βαθμός Gleason 3 Ανοσοϊστοχημικά: p63- Ker34bE12- AMACR+ (96%) Μακροσκοπική περιγραφή Μικροσκοπική περιγραφή

8 Αδενοκαρκίνωμα με μικροκενοτοπιώδες κυτταρόπλασμα (Adenocarcinoma with microvacuolated cytoplasm: foamy gland carcinoma xanthomatoid carcinoma) Μέσος όρος ηλικίας 65 έτη (50-78) PSA ορού Σε ριζική προστατεκτομή σε ποσοστό 13-23% συνυπάρχει με κλασικό αδενοκαρκίνωμα Βαθμού Gleason: 6-10 με πιο συχνό το 7 Ανοσοϊστοχημικά: AMACR+ (σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις) Ker34bE12- p63- Μακροσκοπική περιγραφή Μικροσκοπική περιγραφή

9 Βλεννώδες αδενοκαρκίνωμα (Mucinous (colloid) carcinoma) Αντιστοιχεί στο 0,3% όλων των καρκινωμάτων του προστάτη αδένα. Λίμνες βλέννης σε βιοψία με βελόνη: Αδενοκαρκίνωμα με βλεννώδη χαρακτηριστικά. <25% του όγκου σε τομές ριζικής προστατεκτομής αποτελείται από λίμνες βλέννης: αδενοκαρκίνωμα με εστιακή παραγωγή βλέννης. PSA στον ορό Στάδιο νόσου: T1c Τα περισσότερα είναι Gleason score 7, σπάνια είναι Gleason score 6 ή 8 Ανοσοϊστοχημικά: PSA+, PSAP+ Ker34bE12, Ker7, Ker20 CDX2, Ker20, β-catenin Μακροσκοπική περιγραφή Μικροσκοπική περιγραφή

10 Αδενοκαρκίνωμα από κύτταρα "δίκην σφραγιστήρος δακτυλίου" (Signet ring carcinoma) Είναι σπάνιο Μέσος όρος ηλικίας 68 έτη (50-85) PSA στον ορό προχωρημένου κλινικού σταδίου Βαθμός Gleason 5 Μέσος όρος επιβίωσης 28 μήνες Ανοσοϊστοχημικά PSA+ PSAP+ KerAE1/AE3+

11 Πλειόμορφο γιγαντοκυτταρικό αδενοκαρκίνωμα (Pleomorphic giant cell adenocarcinoma) Εξαιρετικά σπάνιος τύπος αδενοκαρκινώματος, με γιγάντιους πλειόμορφους πυρήνες. Έχουν αναφερθεί <10 περιπτώσεις. Μέσος όρος ηλικίας έτη. Σε όλες τις περιπτώσεις συνυπάρχει το κλασικό αδενοκαρκίνωμα (Gleason score 9). Πολύ επιθετικά νεοπλάσματα. Ανοσοϊστοχημικά: PSA+

12 Σαρκωματοειδές καρκίνωμα (καρκινοσάρκωμα) (Sarcomatoid carcinoma [carcinosarcoma] Σπάνιο διφασικό κακόηθες νεόπλασμα (100 περιπτώσεις). Μέσος όρος ηλικίας 70 έτη (47-91). 50% των ανδρών έχει φυσιολογικά επίπεδα PSA και 50% των ανδρών αυξημένα επίπεδα PSA. Είναι τυπικά υψηλού βαθμού κακοήθειας, με Gleason score 9 (7-10). Πρόγνωση πτωχή: μέσος όρος επιβίωσης 3 χρόνια

13 Ιστολογικοί τύποι του μη συμβατικού καρκινώματος του Μακροσκοπική περιγραφή προστάτη Μικροσκοπική περιγραφή

14 Αδενοκαρκίνωμα των πόρων (Ductal adenocarcinoma) Βαθμού Gleason 4, σπάνια 3 ή 5 Ανοσοϊστοχημικά PSA+, PSAP+, Ki67, Ker34bE12+ εστιακά, AMACR+

15 Αδενοκαρκίνωμα ομοιάζον με PIN (PIN-like [ductal] adenocarcinoma) Σε κάποια περιστατικά παρατηρούνται υψηλά κυλινδρικά κύτταρα, όπως και στο αδενοκαρκίνωμα των πόρων Αδενοκαρκίνωμα των πόρων ομοιάζον με PIN. Gleason score: 3 Στη ριζική προστατεκτομή μπορεί να υπάρχει και στοιχείο συμβατικού αδενοκαρκινώματος (με Gleason score 6). Ανοσοϊστοχημικά: AMACR+, Ker34bE12-, p63-

16 Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο & αδενοπλακώδες καρκίνωμα (Squamous & Adenosquamous carcinoma) Πολύ σπάνια καρκινώματα. Μέσος όρος ηλικίας 68 έτη. PSA?? Το αδενοπλακώδες είναι πιο σπάνιο από το αμιγές πλακώδες. Ο βαθμός Gleason μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το αδενικό στοιχείο (εφόσον δεν υπάρχει ιστορικό ορμονοθεραπείας), αλλά όχι για το πλακώδες στοιχείο των αδενοπλακωδών αδενοκαρκινωμάτων. Ο μέσος όρος επιβίωσης είναι 6-24 μήνες. Ανοσοϊστοχημικά: Τα νεοπλασματικά πλακώδη κύτταρα είναι συνήθως αρνητικά στο PSA και PSAP.

17 Ουροθηλιακό καρκίνωμα (Urothelial carcinoma) Συνήθως σχετίζεται με ένα πρωτοπαθές καρκίνωμα της ουροδόχου κύστεως ή της ουρήθρας (15-48%). Έχει προταθεί να μη χρησιμοποιείται ο όρος πρωτοπαθές ή δευτεροπαθές ουροθηλιακό καρκίνωμα του προστάτη. Η μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων είναι υψηλού βαθμού κακοήθειας Η πρόγνωση για τους ασθενείς με αμιγές ουροθηλιακό in situ καρκίνωμα στον προστάτη είναι εξαιρετική. Ανοσοϊστοχημικά: NKX3.1- PSA- PSAP-, Ker 7+, Ker20+, Ker34bE12+, p63+, thrombomodulin + GATA3+

18 Neuroendocrine tumours Adenocarcinoma with neuroendocrine differentiation Well-differentiated neuroendocrine tumour Small cell neuroendocrine carcinoma Large cell neuroendocrine carcinoma Μακροσκοπική περιγραφή Μικροσκοπική περιγραφή

19 Neuroendocrine tumours 30%-100% των κλασικών αδενοκαρκινωμάτων του προστάτη αδένα περιέχουν διάσπαρτα νευροενδοκρινή κύτταρα τα οποία μπορεί να εκφράζουν PSA και είναι θετικά στη χρωμογρανίνη και σε άλλους νευροενδοκρινικούς δείκτες. Μακροσκοπική περιγραφή 10% περίπου των αδενοκαρκινωμάτων μπορεί να περιέχουν νευροενδοκρινή Μικροσκοπική περιγραφή κύτταρα με μεγάλα ηωσινόφιλα κοκκία - Αδενοκαρκίνωμα με νευροενδοκρινή διαφοροποίηση με μεγάλα ηωσινόφιλα κοκκία, του τύπου των κυττάρων Paneth. (Adenocarcinoma with Paneth cell-like change) Ανοσοϊστοχημικά: χρωμογρανίνη+, NSE+, σεροτονίνη+, PSA+, PSAP+

20

21 Χαμηλού βαθμού κακοήθειας νευροενδοκρινές καρκίνωμα (Καρκινοειδές) (Low-grade neuroendocrine carcinoma) [Carcinoid] Είναι σπάνιο. Ο καρκινοειδής όγκος στον προστάτη αδένα έχει όμοια μορφολογικά και ανοσοϊστοχημικά χαρακτηριστικά με τα αντίστοιχα σε άλλα όργανα.

22 Υψηλού βαθμού κακοήθειας νευροενδοκρινές καρκίνωμα (μικροκυτταρικό) (High-grade neuroendocrine carcinoma) [small cell carcinoma] Το πρωτοπαθές μικροκυτταρικό καρκίνωμα του προστάτη αδένα είναι σπάνιο, αλλά εξαιρετικά επιθετικό. Στο 50% των περιπτώσεων είναι αμιγές και στο 50% συνυπάρχει με το κλασικό αδενοκαρκίνωμα. Η πρόγνωση είναι πολύ κακή, με μέσο όρο επιβίωσης 9-17 μήνες. Ανοσοϊστοχημικά: Στα μικτού τύπου το αδενικό στοιχείο είναι PSA+, PSAP+(σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις), TTF-1+, CD56, CD44.

23 Νευροενδοκρινές καρκίνωμα από μεγάλα κύτταρα (Large-cell neuroendocrine carcinoma) Ανοσοϊστοχημικά: χρωμογρανίνη+,συναπτοφυσίνη+, bcl2+, p53+, CD56+, CD57+, AMACR+ εστιακή θετικότητα: PSA, PSAP

24 Διακριτοί ιστολογικοί τύποι Μακροσκοπική του καρκινώματος περιγραφή του προστάτη αδένα Μικροσκοπική περιγραφή

25 Αδενοκυστικό/ Βασικοκυτταρικό καρκίνωμα (Adenoidcystic/basal cell carcinoma) Διαυγοκυτταρικό καρκίνωμα (Clear cell carcinoma) Φαγεσωρικού τύπου καρκίνωμα (Comedocarcinoma) Ηθμοειδούς τύπου καρκίνωμα (Cribiform carcinoma) Αδενοκαρκίνωμα με σπειραματοειδείς χαρακτήρες (Adenocarcinoma with glomeruloid features)

26 Μη επιθηλιακά νεοπλάσματα Νεοπλάσματα μαλακών μορίων (Soft tissue neoplasms/mesenchymal tumours) Καλοήθη Υπερπλασία του στρώματος Υπερπλασία του στρώματος με ατυπία Λειομύωμα Λειομύωμα με ατυπία Μετεγχειρητικός ατρακτοκυτταρικός όζος Φλεγμονώδης μυοϊνοβλαστικός όγκος Μονήρης ινώδης όγκος STUMP (PR, CD34) Κακοήθη Ραβδομυοσάρκωμα Λειομυοσάρκωμα Μακροσκοπική περιγραφή Φυλλοειδής όγκος Μικροσκοπική Στρωματικό περιγραφή σάρκωμα Άλλα σαρκώματα

27 Νεοπλάσματα αιμοποιητικού/λεμφικού συστήματος (Hematologic malignancies) Μακροσκοπική περιγραφή Μικροσκοπική περιγραφή

28 Λευχαιμία (Leukemia) Η χρόνια λεμφοκυτταρική λευχαιμία είναι ο πιο συχνός τύπος που προσβάλλει Μακροσκοπική δευτεροπαθώς περιγραφή τον προστάτη αδένα. Μικροσκοπική περιγραφή

29 Λέμφωμα (Malignant Lymphoma) Εξαιρετικά σπάνιο έτη DRE: καλοήθης υπερπλασία DLBCL

30 Κυσταδένωμα Νεφροβλάστωμα Ραβδοειδής όγκος Όγκος λεκιθικού ασκού Μελάνωμα Διάφοροι όγκοι (Miscellaneous tumours) Μεταστατικοί όγκοι (2,1%) καρκίνωμα του πνεύμονα από πλακώδες επιθήλιο Δέρμα, γαστρεντερικό σύστημα

31 Ιστολογικοί τύποι των νεοπλασμάτων της ουροδόχου Μακροσκοπική περιγραφή κύστεως Μικροσκοπική περιγραφή

32 WHO histological classification of tumours of the urothelial tract Urothelial tumours Infiltrating urothelial carcinoma Nested Microcystic Micropapillary Lymphoepithelioma-like Plasmacytoid/signet ring cell/diffuse Sarcomatoid Giant cell Poorly differentiated Lipid-rich Clear cell Non-invasive urothelial lesions Μακροσκοπική περιγραφή Μικροσκοπική περιγραφή

33 Squamous cell neoplasms Pure squamous cell carcinoma Προέλευση από το ουροθήλιο <3% των όγκων Schistosomiasis related HPV unrelated Verrucous carcinoma

34 Adenocarcinoma, NOS (enteric, mucinous, mixed) 0,5-2% των όγκων της ουροδόχου CDX2+, CK20+ Kras mutations Κλινικοαπεικονιστική επιβεβαίωση Πτωχή πρόγνωση(5ετής επιβίωση 40-50%)

35 Urachal carcinoma (adenocarcinoma) Προέλευση από υπολλείμματα ουραχού με εντερική μεταπλασία Εντόπιση στο θόλο ή το πρόσθιο τοίχωμα Επίκεντρο όγκου στο τοίχωμα της ουροδόχου Απουσία άλλης πρωτοπαθούς εστίας Μεταστάσεις (λεμφαδένες, περιτόναιο, πνεύμονες, οστά, ήπαρ, έντερο) CDX2+, CK20+ MSI, Kras 40%

36 Tumours of Mullerian type Clear cell carcinoma(mesonephric) Endometrioid carcinoma( σε έδαφος ενδομητρίωσης) Αβέβαιη πρόγνωση

37 Neuroendocrine tumours Small cell Large cell Well differentiated neuroendocrine tumour paraganglioma

38 Small cell carcinoma <1% των κακοήθων όγκων Μεταστάσεις σε λεμφαδένες In situ ουροθηλιακό Πτωχή πρόγνωση 5ετής επιβίωση 8-25%

39 Melanocytic tumours Malignant melanoma Naevus Melanosis!!

40 Mesenchymal tumours Rhabdomyosarcoma Leiomyosarcoma Angiosarcoma IMF Perivascular epithelioid cell tumour SFT Leiomyoma Haemangioma Granular cell tumour Neurofibroma

41 Urothelial tract haematopoietic and lymphoid tumours MALT

42 Ιστολογικοί τύποι των νεοπλασμάτων του νεφρού Μακροσκοπική περιγραφή Μικροσκοπική περιγραφή

43 WHO histological classification of tumours of the kidney Renal cell tumours Renal cell tumours Clear cell renal cell carcinoma 65-70% Multilocular cystic renal neoplasm of low malignant potential Papillary renal cell carcinoma Hereditary leiomyomatosis and renal cell carcinomaassociated renal cell carcinoma Chromophobe renal cell carcinoma Collecting duct carcinoma Renal medullary carcinoma MiT family translocation renal cell carcinomas Succinate dehydrogenase-deficient renal cell carcinoma Mucinous tubular and spindle cell carcinoma Tubulocystic renal cell carcinoma Acquired cystic disease-associated renal cell carcinoma Clear cell papillary renal cell carcinoma Renal cell carcinoma, unclassified Papillary adenoma Oncocytoma Μακροσκοπική περιγραφή Μικροσκοπική περιγραφή

44 Multilocular cystic renal cell neoplasm of low malignant potential <1% των όγκων του νεφρού Εξαιρετική πρόγνωση Όχι υποτροπές, όχι μεταστάσεις ICDO: 1

45 Clear cell papillary renal cell carcinoma Εξαιρετική πρόγνωση ICDO: 1 Εντόπιση στο φλοιό Διακριτό μοριακό προφίλ Grade 1 ή 2 (WHO/ISUP)

46 Hereditary leiomyomatosis associated renal cell carcinoma Πολύ σπάνια οντότητα Θηλώδης μορφολογία Σπανιότερα μορφολογία προσομοιάζουσα με καρκίνωμα αθροιστικών σωληναρίων Δερματικά λειομυώματα σε άκρα και θώρακα Υπερπλασία επινεφριδίων Πτωχή πρόγνωση

47 Collecting duct carcinoma

48 Renal medullary carcinoma

49 MiT family translocation renal cell carcinoma Γονιδιακές συντήξεις στα TFE3 και TFE B Ποικιλόμορφη ιστολογική εικόνα Η πρόγνωση εξαρτάται από τη μοριακή υπογραφή

50 Succinate dehydrogenase-deficient renal cell carcinoma Απώλεια έκφρασης του SDHB Germline mutations SDH gene Χαρακτηριστική μορφολογία Κυτταροπλασματικά ηωσινόφιλα κενοτόπια

51 Mucinous tubular and spindle cell carcinoma <1% των όγκων του νεφρού Φλοιός/μυελός Καλή πρόγνωση Σπάνιες υποτροπές

52 Tubulocystic renal cell carcinoma <1% των καρκινωμάτων του νεφρού Αριστερός νεφρός 70% Παρόμοια μοριακή υπογραφή με το PRCC Καλή πρόγνωση

53 WHO histological classification of tumours of the kidney Metanephric tumours Nephroblastic and cystic tumours occurring mainly in children Mesenchymal tumours Mixed epithelial and stromal tumour family Neuroendocrine tumours Haematopoietic and lymphoid tumours Germ cell tumours Metastatic tumours

54 Emerging/provisional renal cell carcinomas Emerging/Provisional RCC Subtypes Clinical Features Morphological/Immunohistochemical Features Molecular Features Oncocytic RCC occurring after neuroblastoma Increased risk of RCC after prior neuroblastoma, with or without exposure to chemotherapy Oncocytic appearance, appearance similar to MiT family TRCC; positive for PAX8 A subgroup demonstrates TFE3/TFEBrearrangement Thyroid-like follicular RCC Extremely rare, broad age range, slight female predominance, indolent Thyroid parenchyma-like appearance with follicles and colloid; positive for PAX8 and negative for PAX2, TTF-1, and thyroglobulin NA ALK rearrangement-associated RCC 0.4% of adult RCCs, sickle cell trait With sickle cell trait: renal medullary carcinoma-like morphology; without sickle cell trait: papillary, solid, and tubular patterns with prominent nucleoli and eosinophilic cytoplasm with psammoma bodies; positive for ALK and TFE3 ALK rearrangement; reported fusion partners are VCL, TPM3, EML4, STRN, and HOOK1 RCC with (angio)leiomyomatous stroma Occurring sporadically or associated with tuberous sclerosis, historically categorized as CCRCC or CCPRCC Glandular or papillary structures lined by cells with mixed clear, pale, and eosinophilic cytoplasm, stroma resembling smooth muscle; epithelial component: positive for CAIX, CD10, CK7, and 34betaE12, negative for AMACR; stromal component: positive for SMA Without a 3p deletion, without trisomy 7 or 17, associated with TCEB1mutation

55

56 Ευχαριστώ πολύ