Διπλωματική Εργασία του φοιτητή του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΤΟΜΕΑΣ: Τ.Τ.Π. Διπλωματική Εργασία του φοιτητή του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών Λαμπρογεώργος Αριστείδης του Βησσαρίωνα Αριθμός Μητρώου: 4896 Θέμα «Ανάπτυξη Interactive Demos στο WWW» Επιβλέπων Κυριάκος Σγάρμπας Αριθμός Διπλωματικής Εργασίας: Πάτρα,.

2 ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ Πιστοποιείται ότι η Διπλωματική Εργασία με θέμα «Ανάπτυξη Interactive Demos στο WWW» Του φοιτητή του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών Λαμπρογεώργος Αριστείδης του Βησσαρίωνα Αριθμός Μητρώου: 4896 Παρουσιάστηκε δημόσια και εξετάστηκε στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών στις.../../ Ο Επιβλέπων Ο Διευθυντής του Τομέα 2

3 Αριθμός Διπλωματικής Εργασίας: Θέμα: «Ανάπτυξη Interactive Demos στο WWW» Φοιτητής: Επιβλέπων: Περίληψη Εφαρμογή γραμμένη σε PHP και MySQL η οποία αναλαμβάνει την ανάρτηση, αρχειοθέτηση και διαδραστική (interactive) παρουσίαση διπλωματικών εργασιών στο διαδίκτυο. 3

4 Πίνακας Περιεχομένων ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ...5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΕΙΔΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ HTML PHP MySQL...8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΣΥΝΔΥΑΣΜΌΣ HTML, PHP ΚΑΙ MYSQL ΣΥΝΔΥΑΣΜΌΣ ΚΏΔΙΚΑ PHP ΚΑΙ HTML ΕΝΟΠΟΊΗΣΗ ΤΩΝ PHP ΚΑΙ MYSQL...12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΡΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΡΙΑ ΤΟΥ ΕΠΙΣΚΕΠΤΗ Ο ΧΑΡΤΗΣ ΤΟΥ ΙΣΤΟΤΟΠΟΥ...27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΕΚΤΕΛΕΣΙΜΑ ΑΡΧΕΙΑ Η εντολή proc_open Φόρμα δήλωσης εντολών: view_exec.php Αποστολή εντολών από τον χρήστη: uview_exec.php...29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΗΣ ΒΑΣΗΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΣΕΛΙΔΩΝ ΣΕΛΙΔΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ...32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΘΕΤΟΝΤΑΣ ΤΙΜΕΣ ΣΤΑ USERNAME ΚΑΙ PASSWORD ΓΙΑ 1η ΦΟΡΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΝΕΑΣ ΕΓΓΡΑΦΗΣ ΔΙΑΓΡΑΦΗ ΜΙΑΣ ΕΓΓΡΑΦΗΣ ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗ ΕΚΤΕΛΕΣΙΜΩΝ ΑΡΧΕΙΩΝ...42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΠΟΥ ΘΕΤΕΙ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ. ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΘΑ ΑΝΕΒΑΣΟΥΝ ΤΗΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΤΟΥΣ ΑΡΧΕΙΑ TEXT ΑΡΧΕΙΑ DOC ΕΚΤΕΛΕΣΙΜΑ ΑΡΧΕΙΑ ΑΡΧΕΙΑ POWERPOINT ΣΥΝΟΨΙΖΟΝΤΑΣ...48 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9: ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΒΕΛΤΙΩΣΕΙΣ...49 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...50 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ (ΚΩΔΙΚΑΣ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ)

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι διπλωματικές εργασίες των φοιτητών αποτελούν μια τεράστια πηγή γνώσης και πληροφορίας, για αυτό το λόγο είναι σημαντικό να είναι εύκολα προσβάσιμες από κάθε ενδιαφερόμενο. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να γίνει κάτι τέτοιο είναι μέσω του διαδικτύου. Στην παρούσα εργασία περιγράφεται λεπτομερώς η υλοποίηση μιας εφαρμογής που αναλαμβάνει την ανάρτηση εργασιών σε έναν κεντρικό server και την εγγραφή της σε μια βάση δεδομένων ώστε να γίνετε εύκολα η προσπέλασή της. Δίνονται οδηγίες σε φοιτητές για το πώς να κάνουν τις εργασίες τους φιλικές προς το διαδίκτυο ώστε να μπορεί να γίνει η παρουσίασή τους on-line χωρίς να απαιτούνται συμπληρωματικές εφαρμογές από την μεριά του επισκέπτη. Η εφαρμογή είναι γραμμένη σε PHP και MySQL οι οποίες είναι πάρα πολύ δημοφιλείς σε διαδικτυακές εφαρμογές και αν και αποτελούν πολύ δυνατά εργαλεία από μόνες τους, είναι ο συνδυασμός τους που μας δίνει τη δυνατότητα ανάπτυξης πολύ λειτουργικών, δυναμικών εφαρμογών. Η εργασία χωρίζεται σε τρία βασικά μέρη. Στο πρώτο μέρος περιγράφεται λεπτομερώς η διαδικασία ανάπτυξης μας εφαρμογής με αναλυτική επεξήγηση του κώδικα και των λειτουργιών του. Στο δεύτερο μέρος δίνονται οδηγίες προς τον διαχειριστή της εφαρμογής ο οποίος θα είναι υπεύθυνος για την εγγραφή των διπλωματικών εργασιών στη βάση. Τέλος δίνεται ένα σύνολο συμβουλών προς τους φοιτητές που θα δημοσιεύσουν την εργασία τους. 5

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΕΙΔΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ Σε αυτό το κεφάλαιο απαριθμούνται οι ιδιαίτερες γνώσεις που χρειάζεται κάποιος ώστε να μπορέσει να κατανοήσει τόσο το περιεχόμενο του παρόντος εγγράφου, όσο και τον κώδικα της υλοποίησης. Οι γνώσεις αυτές χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: 2.1 HTML Όπως σχεδόν όλες οι ιστοσελίδες του παγκόσμιου ιστού, έτσι και η παρούσα εφαρμογή χρησιμοποιεί σαν βάση την πολύ δημοφιλή γλώσσα HTML. Αν και σήμερα έχει αρχίσει να χρησιμοποιείται σιγά-σιγά η τυποποιημένη έκδοση της HTML (η XHTML), τόσο η προβληματική υποστήριξη της από τους φυλλομετρητές, όσο και η περιορισμένη παρουσία της στην εφαρμογή μας, μας οδηγεί στην χρήση της παραδοσιακής της μορφής. Ο αναγνώστης δε χρειάζεται παρά μόνο βασικές γνώσεις HTML για την κατανόηση του κώδικα της εφαρμογής. Ειδικότερα, οι γνώσεις αυτές περιορίζονται σε βασικές εντολές σύνταξής και μορφοποίησης, στη δημιουργία συνδέσμων και ελάχιστα στη δημιουργία πινάκων. Η μόνη πτυχή της HTML στην οποία ο αναγνώστης θα πρέπει ίσως να έχει περισσότερες από τις βασικές γνώσεις είναι η δημιουργία φορμών εισαγωγής δεδομένων. Πιο συγκεκριμένα, ο αναγνώστης καλό θα ήταν να γνωρίζει σχετικά με τις φόρμες τα παρακάτω: 1) αποστολή δεδομένων φόρμας, 2) δημιουργία πλαισίων κειμένου, 3) δημιουργία πλαισίων κωδικών πρόσβασης, 4)δημιουργία πλαισίων ελέγχου, 5) ανέβασμα αρχείων από τον επισκέπτη, 6) προσθήκη κρυφών πεδίων και 7) δημιουργία κουμπιού υποβολής 6

7 2.2 PHP Το μεγαλύτερο μέρος του κώδικα της εφαρμογής αποτελείται από PHP. H PHP μας εξυπηρετεί σε δύο σημεία. Το πρώτο αφορά την αυτόματη δημιουργία κώδικα HTML ανάλογα με τις ανάγκες του έργου, και το δεύτερο την διασύνδεση του χρήστη με την βάση δεδομένων μέσω του φυλλομετρητή. Πιο συγκεκριμένα: Σε πολλά σημεία στον κώδικά μας επιθυμούμε την «γέννηση» των στοιχείων μιας φόρμας ανάλογα με τις επιλογές του χρήστη ή με τα δεδομένα που εισήχθησαν. Είναι αναγκαίο να μπορεί η εφαρμογή να διαχειριστεί ή να αποθηκεύσει τα δεδομένα μιας φόρμας. Όλα τα παραπάνω είναι δυνατά με την χρήση της PHP, της οποίας οι δυνατότητες δεν περιορίζονται μόνο σε αυτά. Όλα τα παραπάνω θα μπορούσαν κάλλιστα να πραγματοποιηθούν και με άλλες γλώσσες (πχ. JAVA). Το βασικό χαρακτηριστικό της PHP που μας οδήγησε στην χρήση της στην παρούσα εφαρμογή είναι η δυνατότητά της να επικοινωνεί με βάσεις δεδομένων που έχουν δημιουργηθεί με την MySQL. Ένας επιπλέον λόγος για την επιλογή της PHP είναι το γεγονός ότι έχει γίνει πολύ δημοφιλής τα τελευταία χρόνια και χρησιμοποιείται κατά κόρον, με αποτέλεσμα η υποστήριξή της από τους server να είναι εγγυημένη. Για την κατανόηση του κώδικα της εφαρμογής, ο αναγνώστης θα πρέπει να έχει αρκετά καλή γνώση της σύνταξής της PHP σε πολλά επίπεδα. Η συγγραφή του κώδικα έχει γίνει αποκλειστικά σε PHP. Ακόμη και το μέρος του κώδικα που αποτελείται από HTML δημιουργείται μέσω εντολών PHP. Έτσι κρίνεται αναγκαίο ο αναγνώστης να έχει γνώση των παρακάτω: 1) Δομικά στοιχεία της PHP (μεταβλητές, τύποι δεδομένων, τελεστές και εκφράσεις, σταθερές). 2) Εντολές ελέγχου ροής και εκτέλεσης (if, else, while, for). 3) Δημιουργία συναρτήσεων στην PHP. 4) Διαχείριση αλφαριθμητικών και τιμών ημερομηνίας (εύρεση υποαλφαριθμητικού, εύρεση ημερομηνίας ). 5) Χρήση και διαχείριση φορμών (συνδυασμός κώδικα PHP και HTML στην ίδια σελίδα). 6) Χρήση και διαχείριση αρχείων και καταλόγων (δημιουργία και διαγραφή αρχείων και καταλόγων, ανάγνωση και εγγραφή δεδομένων από αρχεία). 7) Ενοποίηση των PHP και MySQL. Ειδικά όσο αναφορά στον συνδυασμό κώδικα PHP και HTML στην ίδια σελίδα, ο αναγνώστης θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός διότι εφαρμόζεται εκτενώς στην υλοποίησή μας και αναλύεται στο επόμενο κεφάλαιο (Συνδυασμός κώδικα PHP και HTML). 7

8 2.3 MySQL Η MySQL είναι μια από τις πιο απλές γλώσσες προγραμματισμού για την ανάπτυξη και διαχείριση βάσεων δεδομένων. Τόσο η απλότητά της όσο και η εκτεταμένη χρήση της στο διαδίκτυο μας οδήγησε στην επιλογή της για την υλοποίηση της συγκεκριμένης εφαρμογής. Ο αναγνώστης δεν χρειάζεται παρά κάποιες βασικές γνώσεις σχετικά με την MySQL οι οποίες περιορίζονται στη γνώση: 1) Τύπων δεδομένων της MySQL. 2) Δημιουργίας πινάκων. 3) Χρήσης των εντολών: INSERT, SELECT, WHERE, REPLACE, DELETE O αναγνώστης θα πρέπει να δώσει περισσότερη βάση στην επικοινωνία με βάσεις δεδομένων MySQL μέσω της PHP, θέμα το οποίο καλύπτουμε στο κεφάλαιο που ακολουθεί (Ενοποίηση των PHP και MySQL). Αν ο αναγνώστης έχει γνώση μιας οποιασδήποτε γλώσσας προγραμματισμού θα διαπιστώσει ότι ιδιαίτερα η PHP διέπεται από παρόμοιους κανόνες και εντολές και δεν θα αντιμετωπίσει κανένα πρόβλημα. 8

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΣΥΝΔΥΑΣΜΌΣ HTML, PHP ΚΑΙ MYSQL Και οι τρεις γλώσσες αποτελούν πολύ δυνατά εργαλεία, κάθε ένα στον τομέα του. Είναι ο συνδυασμός τους που δίνει τρομερές δυνατότητες στον σχεδιαστή για τη δημιουργία δυναμικού web περιεχομένου. Η συνεργασία τους ουσιαστικά περιλαμβάνει την μεσολάβηση της PHP ώστε να επικοινωνεί ο χρήστης με μια βάση δεδομένων μέσα από τον φυλλομετρητή του. 3.1 ΣΥΝΔΥΑΣΜΌΣ ΚΏΔΙΚΑ PHP ΚΑΙ HTML Η PHP αποτελεί ένα πολύ δυνατό εργαλείο για την δημιουργία δυναμικών σελίδων στο διαδίκτυο οι οποίες θα ήταν αδύνατο να αναπτυχθούν με χρήση μόνο της HTML. Δίνει στον σχεδιαστή τη δυνατότητα να διαχειρίζεται τα δεδομένα που εισάγει ο χρήστης ή να μεταβάλει το περιεχόμενο μιας ιστοσελίδας ανάλογα με τα δεδομένα αυτά. Η ιδιαιτερότητα της PHP έγκειται στο γεγονός ότι οποιοδήποτε κομμάτι κώδικα γραμμένο σε αυτή εκτελείτε στον διακομιστή (server) και όχι στο σύστημα του χρήστη. Αυτό έχει αρκετά πλεονεκτήματα. Α) Πρώτον, ο χρήστης δε χρειάζεται να έχει εγκατεστημένη την PHP στο σύστημά του. Ο κώδικας μεταγλωττίζεται και εκτελείται στον διακομιστή. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα και άλλα δύο πλεονεκτήματα: Β) Όλοι οι χρήστες που επισκεπτόμενοι την σελίδα «βλέπουν» το ίδιο αποτέλεσμα, οπότε ο σχεδιαστής δεν ανησυχεί για θέματα συμβατότητας στην πλευρά του χρήστη και: Γ) ο χρήστης προστατεύεται από εκτέλεση κώδικα ο οποίος πιθανόν να έβλαπτε το σύστημά του. Το βασικό μειονέκτημα της PHP είναι το γεγονός ότι παρεμβάλλοντάς την ανάμεσα σε κώδικα HTML καταλήγουμε συχνά σε κώδικα δυσανάγνωστο και δύσκολα επαναχρησιμοποιήσιμο. Σε περιπτώσεις όπου θα πρέπει να παρεμβάλουμε μεγάλα κομμάτια κώδικα PHP, καλύτερο θα ήταν (όπου είναι δυνατό) να δημιουργούμε συναρτήσεις τις οποίες θα καλεί η HTML. Στην περίπτωσή μας τα κομμάτια κώδικα PHP δεν είναι εκτενή, και κάποιες φορές η αντικατάστασή τους από συναρτήσεις δεν είναι εφικτή. Έτσι, όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης, ο κώδικας της παρούσας εφαρμογής είναι γραμμένος σε HTML με την PHP να παρεμβάλλεται όπου αυτό είναι αναγκαίο. Η PHP στην εφαρμογή μας χρησιμοποιείται με δύο τρόπους. Στον πρώτο παρεμβάλουμε «καθαρό» κώδικα PHP ανάμεσα στην HTML, ενώ στον δεύτερο ο κώδικας PHP «παράγει» κώδικα HTML και ουσιαστικά καθορίζει τη μορφή της σελίδας. Πιο συγκεκριμένα: Ο κώδικας PHP παρεμβάλετε στην HTML ξεκινώντας με το σύμβολο <?php και τελειώνοντας με το?>. Οτιδήποτε βρίσκεται ενδιάμεσα σε αυτά τα δύο αγνοείται από τον φυλλομετρητή και ο χρήστης δεν το βλέπει. Αυτό το κομμάτι κώδικα «τρέχει» στον διακομιστή και επιστρέφει αποτελέσματα. Τα αποτελέσματα αυτά μπορεί να 9

10 είναι δεδομένα που χρειάζεται ο διακομιστής και αφορούν το χρήστη (πχ. Τα στοιχεία του χρήστη), ή δεδομένα που ο διακομιστής επιθυμεί να γνωστοποιήσει στον χρήστη (πχ. Τη λήξη μας συνδρομής του). Ένα παράδειγμα φαίνεται παρακάτω: 1 <html> 2 <head> 3 <title> submit_name_form.html </title> 4 <meta http-equiv=content-type content=text/html;charset=windows-1253 /> 5 </head> 6 <body> 7 <form method=post action=submit_name.php> 8 <input type=text name=student_lname size=15 maxlength=25> 9 <input type=submit name=submit value=submit name> 10 </form> 11 </body> 12 </html> 1 <html> 2 <head> 3 <title> submit_name.php </title> 4 <meta http-equiv= content-type content= text/html;charset=windows-1253 /> 5 </head> 6 <body> 7 <?php 8 if($_post( student_lname )!= ){ 9 echo To όνομά σου είναι:.$_post( student_lname ); 10 }else { 11 echo Δεν έδωσες όνομα; 12 } 13?> 14 </body> 15 </html> κώδικας PHP παρεμβάλλεται στην HTML Στο submit_name_form.html ο χρήστης συμπληρώνει σε ένα πεδίο το όνομά του και στη συνέχεια πατώντας το κουμπί submit οδηγείται στη σελίδα submit_name.php. Στον κώδικα της submit_name.php παρεμβάλλεται ο κώδικας: 7 <?php 8 if($_post( student_lname )!= ){ 9 echo To όνομά σου είναι:.$_post( student_lname ); 10 }else { 11 echo Δεν έδωσες όνομα; 12 } 13?> ο οποίος εμφανίζει στον χρήστη το όνομα το οποίο εισήγαγε. Ο φυλλομετρητής του χρήστη δεν «βλέπει» αυτό το κομμάτι κώδικα, το οποίο θα «τρέξει» στο μέρος του διακομιστή. 10

11 Τώρα θα δούμε ένα παράδειγμα όπου μέσω της PHP μπορούμε να αλλάξουμε τον κώδικα HTML που τελικά θα εμφανιστεί στον χρήστη. 1 <html> 2 <head> 3 <title> submit_pass_form.html </title> 4 <meta http-equiv= content-type content= text/html;charset=windows-1253 /> 5 </head> 6 <body> 7 <form method= post action= submit_pass.php > 8 <input type= text name= pass size=6 maxlength=6> 9 <input type= submit name= submit value= enter password > 10 </form> 11 </body> 12 </html> 1 <html> 2 <head> 3 <meta http-equiv= content-type content= text/html; charset=windows-1250 > 4 <title> submit_pass.php </title> 5 </head> 6 <body> 7 <?php 8 if($_post( pass )==123456){ 9 echo <form method=\ post\ action=\ next.php\ > ; 10 echo «Σωστό password!<br>»; 11 echo «Εισάγετε το όνομά μας<br>»; 12 echo <input type=\ text\ name=\ name\ > ; 13 echo <input type=\ submit\ name=\ submit\ value=\ next\ > ; 14 echo </form> ; 15 }else{ 16 echo Λανθασμένο password! ; 17 } 18?> 19 </body> 20 </html> Η PHP παράγει κώδικα HTML Στην submit_pass_form ο χρήστης εισάγει ένα κωδικό πρόσβασης και στη συνέχεια οδηγείται στην submit_pass.php όπου ο κωδικός που εισήχθει συγκρίνεται με τον Αν η σύγκριση έχει θετικό αποτέλεσμα, τότε η PHP «παράγει» τον κώδικα HTML ο οποίος εμφανίζει στο χρήστη μια νέα φόρμα όπου ζητείται το όνομά του. Ο κώδικας που τελικά «βλέπει» ο φυλλομετρητής του χρήστη είναι: 1 <form method= post action= next.php > 2 Σωστό password!<br> 3 Εισάγετε το όνομά μας<br> 4 <input type= text name= name > 5 i<nput type= submit name= submit value= next > 6 </form> Δηλαδή, η PHP «έγραψε» τον κώδικα HTML που επιθυμούσε ο σχεδιαστής. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δώσουμε στη χρήση του χαρακτήρα διαφυγής ( \ ) που εισάγεται πριν από τα διπλά εισαγωγικά ( ) στην εντολή echo. Όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης, στο κώδικα της παρούσας εφαρμογής η PHP παρεμβάλλεται συνεχώς ανάμεσα στην HTML κάνοντας τις ιστοσελίδες μας να αντιδρούν δυναμικά στις επιλογές του χρήστη. 11

12 3.2 ΕΝΟΠΟΊΗΣΗ ΤΩΝ PHP ΚΑΙ MYSQL Για την διαχείριση μιας βάσης δεδομένων η οποία είναι γραμμένη σε MySQL κάποιος θα πρέπει να γνωρίζει τις εντολές και τη σύνταξη της γλώσσας. Ένα από τα μεγάλα πλεονεκτήματα της PHP είναι ότι μέσω αυτής μπορούμε να επικοινωνήσουμε με βάσεις δεδομένων γραμμένες σε MySQL. Η PHP λειτουργεί σαν αγωγός, στέλνοντας εντολές στην MySQL και λαμβάνοντας αποτελέσματα από αυτή. Αυτό, σε συνδυασμό με την συνεργασία μεταξύ PHP και HTML, έχει σαν τελικό αποτέλεσμα να μπορεί κάποιος συμπληρώνοντας μια απλή HTML φόρμα, να μπορεί να εισάγει δεδομένα σε μια βάση δεδομένων, ή ακόμα και με το πάτημα ενός κουμπιού να αλλάζει το περιεχόμενό της. Με απλά λόγια, η HTML, η PHP και η MySQL μπορούν να συνεργαστούν ώστε ο χρήστης μέσω μιας ιστοσελίδας να μπορεί να διαχειριστεί βάσεις δεδομένων. Μια απλή απεικόνιση αυτής της διαδικασίας ακολουθεί στο παρακάτω σχήμα: Έτσι ο χρήστης δεν χρειάζεται να γνωρίζει MySQL για να μπορεί να διαχειριστεί μια βάση δεδομένων. Το μόνο που χρειάζεται είναι μια σελίδα HTML η οποία να περιέχει κώδικα PHP κατάλληλο ώστε να επικοινωνεί με την MySQL. Οι σελίδες της παρούσας εφαρμογής λειτουργούν ακριβώς με αυτό τον τρόπο. Φανταστείτε να θέλει κάποιος να εγγραφεί σαν μέλος σε ένα forum συζητήσεων. Τα στοιχεία του θα αποθηκευτούν σε κάποια βάση δεδομένων. Κάτι τέτοιο θα ήταν αδύνατο να γίνει αυτόματα αν δεν υπήρχε κάποιος τρόπος επικοινωνίας μιας HTML φόρμας που συμπληρώνει ο χρήστης με τη βάση δεδομένων. Θα έπρεπε με κάποιο τρόπο να στείλει τα στοιχεία του στο διαχειριστή και στη συνέχεια αυτός να τα εισάγει, με εντολές MySQL, στη βάση δεδομένων. Στην παρούσα εφαρμογή, ο διαχειριστής μπορεί να εισάγει ή να διαγράψει εγγραφές από τη βάση δεδομένων χωρίς να γνωρίζει ούτε μια εντολή MySQL. Ο διαχειριστής (και ο επισκέπτης φυσικά) μπορεί να έχει πρόσβαση στις εγγραφές της βάσης δεδομένων ερχόμενος σε επαφή μόνο με μια σελίδα HTML. Αυτό κάνει τα πράγματα αρκετά πιο απλά για αυτόν. 12

13 Η PHP έχει αρκετές εντολές για την επικοινωνία της με την MySQL. Θα αναφέρουμε τις πιο βασικές. Σύνδεση στην MySQL: $conn = mysql_connect( hostname, username, password ); Επιλογή βάσης δεδομένων: mysql_select_db ( Dbname, $conn ); Εκτέλεση ερωτήματος: $sql = [μια εντολή MySQL] ; Mysql_query ( $sql, $conn ); Οι λεπτομέρειες σχετικά με τη σύνταξη και τη χρήση των παραπάνω εντολών θεωρούνται γνωστές από τον αναγνώστη. Παρόλα αυτά θα επανέλθουμε σε αυτές όταν θα αναλύσουμε τον κώδικα της παρούσας εφαρμογής, όπου θα αναφερθούμε σε αυτές πιο εκτενώς. 13

14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σε αυτό το κεφάλαιο θα περιγραφεί με λεπτομέρεια η λειτουργία του ιστότοπου της εφαρμογής μας. Η περιγραφή αυτή θα γίνει σε δύο μέρη: το πρώτο θα αφορά την σκοπιά του διαχειριστή και το δεύτερο αυτή του επισκέπτη. Θα γίνει ανάλυση τόσο του κώδικα της εφαρμογής όσο και της διεπαφής που προκύπτει από την εκτέλεση αυτού. Όπως θα διαπιστώσει και ο αναγνώστης, ο κώδικας που εκτελείται από την πλευρά του επισκέπτη δεν είναι παρά ίδιος με αυτόν του διαχειριστή με κάποιους περιορισμούς πρόσβασης. Έτσι η ανάλυση του κώδικα θα γίνει με βάσει τον διαχειριστή και στη συνέχεια, όσο αναφορά τον επισκέπτη, θα περιοριστούμε απλά στην απαρίθμηση αυτών των περιορισμών. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Για τις αναφορές που γίνονται στις γραμμές του κώδικα ο αναγνώστης μπορεί να ανατρέξει στο κεφάλαιο

15 4.1 ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΡΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗ mysql_connect.php (σύνδεση με την MySQL) Ο κώδικας που περιέχεται στο mysql_connect.php θα τρέξει μια μοναδική φορά στον διακομιστή (server) του συστήματός μας και σκοπό έχει τη δημιουργία μιας βάσης δεδομένων στην οποία μετέπειτα θα αποθηκεύονται οι διπλωματικές εργασίες. Στην γραμμή 7 παρεμβάλλεται κώδικας PHP. Με την εντολή echo απλά εμφανίζουμε κάποια μηνύματα στην οθόνη σχετικά με την εξέλιξη της δημιουργίας και της σύνδεσής μας στην βάση δεδομένων. Η πρώτη εντολή που συναντάμε είναι η mysql_connect η οποία μας συνδέει με την MySQL. Στην γραμμή 11 θέτουμε την μεταβλητή $conn ίση με τον δείκτη σύνδεσης στην MySQL αν η σύνδεση είναι επιτυχής, ή (or die) με το αντίστοιχο μήνυμα λάθους που επιστρέφει η MySQL ( mysql_error() ). Η mysql_connect δέχεται τρία ορίσματα και γενική της σύνταξη έχει ως εξής: mysql_connect( hostname, username, password ) των οποίων η τιμές αντιστοιχούν σε : όνομα του host, όνομα χρήστη και κωδικός της MySQL βάσης. Στην προκειμένη περίπτωση, χάριν δοκιμής, έχουμε τις τιμές «localhost»,»root» και κενό για το password. Σημείωση: εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι για την δοκιμή του εκτελέσιμου κώδικα χρησιμοποιήσαμε το πρόγραμμα Xampp το οποίο διανέμεται δωρεάν στο διαδίκτυο χωρίς περιορισμούς. Το πρόγραμμα εγκαθιστά τόσο τον Apache server όσο και την MySQL και η χρήση του είναι ιδιαίτερα απλή. Στην συνέχεια (γραμμή 14) συναντάμε την εντολή mysql_query με την οποία στέλνουμε ερωτήματα στην βάση δεδομένων. Δέχεται δύο ορίσματα: το ερώτημα που θέτουμε και τον δείκτη σύνδεσης στην MySQL. Στην προκειμένη το ερώτημα είναι η μεταβλητή $sql την οποία προηγουμένως έχουμε θέσει ίση με το ερώτημα: CREATE DATABASE testdb το οποίο είναι εντολή της MySQL και δημιουργεί μια βάση δεδομένων την οποία ονομάσαμε «testdb». Στις γραμμές φροντίσαμε να εμφανιστεί κατάλληλο μήνυμα στον χρήστη σε περίπτωση αποτυχίας μας σύνδεσης. 15

16 Στις γραμμές με παρόμοιο τρόπο θέτουμε ένα δεύτερο ερώτημα στην MySQL. Με το ερώτημα USE testdb λέμε στο σύστημα ποια βάση δεδομένων θα χρησιμοποιήσουμε. Στις γραμμές δημιουργείται ο πίνακας diplomatikes o οποίος περιέχει τα στοιχεία: id int not null primary key auto_increment, (πρωτεύον κλειδί) title varchar (250), (τίτλος μας διπλωματικής) date_d varchar (2), (ημέρα παράδοσης διπλωματικής) date_m varchar (2), (μήνας παράδοσης διπλωματικής) date_y varchar (4), (έτος παράδοσης διπλωματικής) student_lname varchar (25), (επώνυμο φοιτητή) student_fname varchar (20), (όνομα φοιτητή) student_am varchar (6), (ΑΜ φοιτητή) student_department varchar (10), (τμήμα φοιτητή) teacher_lname varchar (25), (επώνυμο καθηγητή) teacher_fname varchar (20), (όνομα καθηγητή) teacher_department varchar (10), (τμήμα καθηγητή) notes text (σημειώσεις σχετικά με τη διπλωματική) Θα δημιουργηθούν άλλοι δύο πίνακες: ο pass που περιέχει τους κωδικούς πρόσβασης του διαχειριστή (γραμμές 46-62) και ο exec ο οποίος περιέχει πληροφορίες για τα εκτελέσιμα αρχεία της εγγραφής (γραμμές 63-70) (θα αναφερθούμε σε αυτά στο κεφάλαιο 5). Η εκτέλεση του παραπάνω κώδικα έχει ως αποτέλεσμα να εμφανιστούν στον φυλλομετρητή τα μηνύματα που φαίνονται παρακάτω: Σχ4.1 : Αποτέλεσμα κώδικα mysql_connect.php Τα μηνύματα που εμφανίζονται μας ενημερώνουν ότι τόσο η βάση όσο και οι πίνακές μας δημιουργήθηκαν με επιτυχία. Τέλος, στις γραμμές τοκωμάτι κώδικα που παρεμβάλεται σε σχόλια (/* */) θα διαγράψει την βάση αν αυτά αφερεθούν. 16

17 4.1.2 menu.php (κεντρικό μενού επιλογών) Το Menu.php περιέχει τρείς συνδέσμους που επιτρέπουν στο διαχειριστή να δει τις εργασίες που βρίσκονται αποθηκευμένες στη βάση δεδομένων, να αναζητήσει κάποια από αυτές ή να προσθέσει μια νέα. Για κάποιον με βασικές γνώσεις HTML ο παραπάνω κώδικας δεν παρουσιάζει καμία δυσκολία. Στα σημεία που θα πρέπει να δώσει ιδιαίτερη σημασία ο αναγνώστης είναι στις γραμμές 20, 25 και 30, όπου κάποια κρυφά πεδία μεταφέρουν τιμές μεταβλητών στα επόμενα scripts στα οποία οδηγούν τον χρήστη. Θα αναφερθούμε στα πεδία αυτά αργότερα. Το μενού εμφανίζεται στον φυλλομετρητή μας στην παρακάτω εικόνα: Σχ4.2 : Κεντρικό μενού. 17

18 4.1.3 add_entry.php (προσθήκη μας εργασίας) Από το menu.php κάνοντας κλικ στο σύνδεσμο «προσθήκη νέας» εκτελείται η add_entry.php. Στη γραμμή 16 παρεμβάλλεται κώδικας PHP και αυτό γίνεται μέχρι και τη γραμμή 152. Στη γραμμή 18 βλέπουμε τη χρησιμότητα του κρυφού πεδίου added στο menu.php. Ο κώδικας από την γραμμή 18 έως την 97 ο οποίος εμφανίζει μια φόρμα για την συμπλήρωση των στοιχείων μιας διπλωματικής μόνο αν η τιμή της μεταβλητής added είναι ίση με 0. Στις γραμμές από 18 έως 91 δημιουργούνται τα πεδία μιας φόρμας που καλείται να συμπληρώσει ο χρήστης με τα στοιχεία της διπλωματικής, ενώ στις γραμμές 92 έως 97 δημιουργείται το κουμπί υποβολής το οποίο θέτει και την μεταβλητή added στην τιμή 1. Με την υποβολή της φόρμας βλέπουμε στη γραμμή 20 ότι θα επανέλθουμε στην σελίδα add_entry.php μόνο που αυτή τη φορά η μεταβλητή added θα έχει την τιμή 1 και έτσι θα εκτελεστεί ο κώδικας που βρίσκεται μετά τη γραμμή 99. Η φόρμα που καλείται να συμπληρώσει ο χρήστης φαίνεται παρακάτω: Σχ 4.3 : Φόρμα εισαγωγής στοιχείων εργασίας. Για τις εντολές στις γραμμές έχουμε ήδη μιλήσει. Στη γραμμή 105 στέλνουμε στην MySQL το ερώτημα: «INSERT INTO diplomatikes VALUES(., και αποθηκεύουμε τις τιμές που έδωσε ο χρήστης στην φόρμα προηγουμένως, στα αντίστοιχα πεδία του πίνακα «diplomatikes» της βάσης δεδομένων «testdb». Στις γραμμές δημιουργείται ένας φάκελος στον server ο οποίος έχει όνομα ίδιο με το πρωτεύων κλειδί της εγγραφής. Με αυτό τον τρόπο διασφαλίζουμε ότι καμία νέα εγγραφή δε θα αντικαταστήσει κάποια παλαιότερη. Σε αυτό το φάκελο θα αποθηκευτούν τα αρχεία της εργασίας. Τώρα, στις γραμμές δημιουργείται ένα αρχείο κειμένου files_to_view.txt στο οποίο θα αποθηκευτεί μια 18

19 λίστα με τις ονομασίες των αρχείων της διπλωματικής και ποια από αυτά θα μπορεί να δει ο επισκέπτης μας. Η δημιουργία του αρχείου γίνεται με την εντολή touch, ενώ άνοιγμα, εγγραφή σε αυτό και κλείσιμο του αρχείου γίνονται με τις εντολές fopoen, fwrite και fclose αντίστοιχα. Στις γραμμές έχουμε ένα κουμπί υποβολής που μας οδηγεί στο επόμενο βήμα που είναι η αποστολή των αρχείων της διπλωματικής (file_upload_form). Εναλλακτικά, ο διαχειριστής μπορεί να παρακάμψει αυτό το βήμα και να αντιγράψει τα αρχεία στον αντίστοιχο φάκελο του server (η διαδικασία αυτή καθώς και οδηγίες για το διαχειριστή θα περιγραφούν σε επόμενο κεφάλαιο ). Τέλος, στις γραμμές εμφανίζεται ένα μήνυμα λάθους σε περίπτωση όπου ο χρήστης δεν έχει δώσει τίτλο στην εγγραφή. Το ενδεχόμενο αυτό ελέγχεται στην γραμμή file_upload_form.php (φόρμα αποστολής αρχείων διπλωματικής εργασίας) Μετά την επιτυχή υποβολή των στοιχείων της διπλωματικής οδηγούμαστε στην σελίδα file_upload_form.php. Δεν είναι παρά μια απλή φόρμα για αποστολή αρχείου: Σχ 4.4 : Φόρμα File_upoad_form.php Με ένα πεδίο για αναζήτηση του αρχείου στον υπολογιστή του χρήστη και ένα κουμπί για την μετάβαση στη σελίδα file_upload.php στην οποία και λαμβάνει ουσιαστικά χώρα η αποστολή του αρχείου. Για άλλη μια φορά θα πρέπει ο αναγνώστης να προσέξει τα κρυφά πεδία (γραμμές 20 και 21), τα οποία μεταφέρουν τιμές μεταβλητών στην επόμενη σελίδα. 19

20 4.1.5 file_upload.php (Αποστολή αρχείων διπλωματικής εργασίας) Την αποστολή του αρχείου που επιλέχτηκε από τον χρήστη στην φόρμα αποστολής αρχείων αναλαμβάνει η file_upload.php. Στις γραμμές εμφανίζονται στο χρήστη κάποια στοιχεία για το αρχείο που απεστάλει τα οποία εξάγονται από τον πίνακα &_FILES ο οποίος προέκυψε από την προηγούμενη σελίδα. Η αποστολή και ο έλεγχος του αποτελέσματος γίνονται στη γραμμή 23 με την εντολή move_uploaded_file η οποία έχει δύο ορίσματα. Σαν πρώτο όρισμα δέχεται την προσωρινή τοποθεσία του αρχείου και σαν δεύτερο, την επιθυμητή από εμάς. Το αρχείο αποθηκεύεται σε φάκελο με όνομα ίδιο με το πρωτεύον κλειδί μας αντίστοιχης εγγραφής στη βάση δεδομένων. Το όνομα αυτό έχει αποσταλεί από την προηγούμενη σελίδα και περιέχεται στην μεταβλητή &_POST[ dir_name ]. Σχ 4.5 : Αποτέλεσμα αποστολής αρχείου. Μετά από αυτό ο χρήστης έχει δύο επιλογές: ή να επιστρέψει στην file_upload_form.php και να αποστείλει κι άλλο αρχείο (γραμμές 27-31), ή να μεταβεί στην choose_hidden.php όπου και επιλέγει τα αρχεία που θα είναι φανερά στον επισκέπτη (γραμμές 33-37). 20

21 4.1.6 choose_hidden.php (επιλογή των κρυφών αρχείων) Τα αρχεία από τα οποία αποτελείται μια διπλωματική μπορεί να είναι πολλά, αλλά ο χρήστης να επιθυμεί ο επισκέπτης να έχει πρόσβαση σε μερικά από αυτά. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο επισκέπτης δεν έχει νόημα να μπορεί να «δει» όλα τα αρχεία μιας εργασίας. Για παράδειγμα, φανταστείτε να έχει μπροστά του σαν ξεχωριστά links εικόνες που περιέχονται σε ένα html αρχείο. Εκτός του ότι δεν έχει νόημα, κάνει και τη σελίδα δύσχρηστη. Έτσι, μετά την ολοκλήρωση της αποστολής των αρχείων ο διαχειριστής καλείται από την choose_hidden.php να επιλέξει τα φανερά στον επισκέπτη αρχεία. Αρχικά ανοίγουμε το φάκελο στον οποίο βρίσκονται τα αρχεία με την opendir (γραμμή 16) και στη συνέχεια το αρχείο files_to_view.txt (γραμμή 18) το οποίο έχει αποθηκευτεί εκεί από τη σελίδα add_entry.php. Στη γραμμή 19 με την εντολή fgets, αναθέτουμε στην μεταβλητή &line την πρώτη (και μοναδική) γραμμή η οποία είναι αποθηκευμένη στο αρχείο txt. Στη γραμμή αυτή αναγράφονται τα φανερά αρχεία και χωρίζονται τα ονόματα μεταξύ τους με κόμμα. Στη γραμμή 23 διαβάζονται όλα τα αρχεία (και φάκελοι) που περιέχονται στο φάκελο μιας εγγραφής με την εντολή readdir και διαδοχικά αποθηκεύεται το όνομά τους στην μεταβλητή &file. Στη συνέχεια ελέγχεται για το αν είναι φάκελος ή αρχείο με την is_dir. Στην περίπτωση που είναι αρχείο, ελέγχεται για την ύπαρξή του ως μέρος μας συμβολοσειράς &line με την εντολή strstr (γραμμή 28). Αν υπάρχει, τότε το αρχείο έχει ήδη επιλεγεί ως φανερό σε προηγούμενη χρονική στιγμή και εμφανίζεται στην λίστα ως checked, δηλαδή επιλεγμένο. Φυσικά τη πρώτη φορά που θα ανοίξουμε το files_to_view.txt δεν θα έχει κανένα αρχείο ως φανερό και η λίστα δεν θα έχει κανένα τσεκαρισμένο όνομα, όπως στην εικόνα παρακάτω: Σχ4.6 : Φανερά στον χρήστη αρχεία. Βλέπουμε ότι στα αρχεία συμπεριλαμβάνεται και το ίδιο το files_to_view.txt. εννοείται ότι θα παραμείνει κρυφό. Στη γραμμή 38 κλείνουμε το αρχείο txt και στις γραμμές 39 έως 44 μεταφερόμαστε στην επόμενη σελίδα η οποία είναι η save_hidden.php. Σημαντικό είναι να παρατηρήσουμε ότι κάθε checkbox παίρνει διαφορετικό όνομα με την μεταβλητή &no_of_files η οποία αυξάνεται κάθε φορά κατά 1 (γραμμή 35). Κάτι τέτοιο μας επιτρέπει να γνωρίζουμε ποια αρχεία επιλέχθηκαν τελικά. 21

22 4.1.7 save_hidden.php (αποθήκευση των αλλαγών) Στην save_hidden.php ουσιαστικά ανανεώνεται το περιεχόμενο του αρχείου files_to_view.txt σύμφωνα με τις επιλογές του χρήστη στην choose.hidden.php. Στη γραμμή 22 ανοίγουμε το φάκελο με όνομα ίδιο με το &_POST[ id ] και στη συνέχεια σβήνουμε (unlink) το files_to_view.txt και γράφουμε (touch) ένα νέο, κενό. Ύστερα το ανοίγουμε για να γράψουμε σε αυτό. Στις γραμμές 33 έως 43 γράφουμε στο txt τα ονόματα των αρχείων των οποίων τα αντίστοιχα checkbox στην προηγούμενη σελίδα ήταν on. Συγκεκριμένα στη γραμμή 39 με την fputs γράφουμε το όνομα του αρχείου ακολουθούμενο από κόμμα. Αν είχαμε τσεκάρει τα αρχεία test1.html, test2.pdf και test3.txt, τότε στην οθόνη μας θα βλέπαμε την παρακάτω εικόνα: Σχ4.7 : Αποτέλεσμα επιλογής κρυφών αρχείων. Ενώ το περιεχόμενο του αντίστοιχου φακέλου θα είναι αυτό που βλέπουμε στην επόμενη εικόνα, Σχ4.8 : Αντίστοιχο περιεχόμενο φακέλου. Και στο files_to_view.txt θα έχει γραφτεί η γραμμή: Σχ4.9 : Περιεχόμενο files_to_view.txt. Έπειτα, κάνοντας «κλικ» στο «Επιστροφή» μεταβαίνουμε στη σελίδα view_info.php. 22

23 4.1.8 view_info.php (προβολή λεπτομερειών διπλωματικής) Στην view_info.php εμφανίζονται στον χρήστη τα στοιχεία της διπλωματικής που αποθηκεύτηκε. Περιέχει επίσης συνδέσμους που οδηγούν στην προβολή των αρχείων από τα οποία απαρτίζεται η διπλωματική. Στις γραμμές 16 έως 18 συνδεόμαστε με την MySQL ενώ προηγουμένως έχουμε επιλέξει την testdb για χρήση. Στη γραμμή 21 αναθέτουμε στη μεταβλητή &sql το ερώτημα SELECT με το οποίο επιλέγουμε τις τιμές των στοιχείων της εγγραφής η οποία έχει id ίσο με την $_POST[«id»], (WHERE id=».$_post[«id»]), δηλαδή ίσο με το id το οποίο έστειλε η προηγούμενη σελίδα. Στη γραμμή 24 στη μεταβλητή &row ανατίθεται πίνακας με στοιχεία τις τιμές των στοιχείων της εγγραφής με την εντολή mysql_fetch_array που έχει σαν πρώτο όρισμα την μεταβλητή &sql_result, δηλαδή το αποτέλεσμα του ερωτήματος στη γραμμή 21. Στις επόμενες γραμμές και μέχρι και τη γραμμή 50 εμφανίζονται στο χρήστη τα στοιχεία της εγγραφής με εκτύπωση των αντίστοιχων στοιχείων του πίνακα &row. Να σημειωθεί ότι τα στοιχεία του πίνακα &row έχουν τα ίδια ονόματα με τα αντίστοιχα της εγγραφής επειδή σαν δεύτερο όρισμα στην μυsql_fetch_array θέσαμε την NYSQL_ASSOC. Στη συνέχεια στη γραμμή 53 ανοίγουμε το αρχείο files_to_view.txt και με τη βοήθεια της εντολής strtok (γραμμή 57) η οποία «σπάει» μια συμβολοσειρά σε κομμάτια έχοντας σαν σημείο «σπασίματος» κάποιο συγκεκριμένο χαρακτήρα (στην προκειμένη περίπτωση το χαρακτήρα «,»), δημιουργούμε συνδέσμους που οδηγούν στα αρχεία της διπλωματικής (γραμμή 62). Τέλος δίνονται στο χρήστη τρείς επιλογές: ή να επιστρέψει στην choose_hidden.php και να μεταβάλει το περιεχόμενο του files_to_view.txt, ή να μεταβεί στην del_entry.php, ή να καθορίσει ποια από τα αρχεία είναι εκτελέσιμο view_exec.php. Η εικόνα που έχει ο χρήστης είναι η παρακάτω: Σχ4.9 : Τα στοιχεία τηε εγγραφής. 23

24 4.1.9 del_entry.php (διαγραφή εγγραφής) Στη σελίδα αυτή δίνεται η δυνατότητα στο διαχειριστή να διαγράψει την εγγραφή μιας διπλωματικής στη βάση δεδομένων, καθώς και τα αρχεία της. Μεταβαίνοντας σε αυτή τη σελίδα από την view_info.php η μεταβλητή $_POST[«deleted»] έχει την τιμή 0, έτσι ο κώδικας που εκτελείται είναι από την γραμμή 37 και μετά. Παρουσιάζει στον χρήστη δύο επιλογές: διαγραφή ή επιστροφή. Σχ4.10 : Επιβεβαίωση διαγραφής μιας εγγραφής. Με την επιλογή «επιστροφή» επιστρέφουμε στην view_info.php, ενώ με την «διαγραφή» δίνουμε στην μεταβλητή $_POST[«deleted] τη τιμή 1 και ξανατρέχουμε την del_entry.php. Αυτή τη φορά θα τρέξει ο κώδικας από την γραμμή 18 έως την 35. Η εκτέλεση του κώδικα έχει σαν αποτέλεσμα πρώτον τη διαγραφή μας εγγραφής από τη βάση δεδομένων (γραμμές 20-23) και δεύτερον τη διαγραφή του αντίστοιχου φακέλου και αρχείων της. Η διαγραφή των αρχείων γίνεται με την εντολή unlink (γραμμή 31) ενώ η διαγραφή του φακέλου, εφόσον πλέον είναι άδειος, γίνεται με την εντολή rmdir (γραμμή 35). 24

25 view_entries.php (προβολή όλων των εγγραφών) Από το menu.html κάνοντας κλικ στο σύνδεσμο «προβολή όλων» μεταβαίνουμε στη σελίδα view_entries.php η οποία εμφανίζει στο χρήστη μια λίστα με τις εγγραφές της βάσης δεδομένων. Στις γραμμές 14,15,16 συνδεόμαστε στην MySQL κατά τα γνωστά. Στη γραμμή 20 επιλέγουμε τα στοιχεία του πίνακα diplomatikes και τα βάζομε σε σειρά σύμφωνα με το πρωτεύων κλειδί (order by id). Τα στοιχεία τοποθετούνται σε πίνακα $mysql_result και στη συνέχεια σε πίνακα $row και μάλιστα συσχετίζονται (MYSQL_ASSOC) ώστε το αντίστοιχο στοιχείο του $row να έχει ίδιο όνομα με το στοιχείο της εγγραφής με την εντολή mysql_fetch_array. Έτσι όταν αναφερόμαστε στο στοιχείο $row[ id ] τότε αυτό έχει την ίδια τιμή με το αντίστοιχο στοιχείο id του πίνακα diplomatikes της βάσης δεδομένων. Παράλληλα μετράμε τον αριθμό των εγγραφών στη βάσης δεδομένων και την τιμή του την αναθέτουμε στη μεταβλητή $counterlimit. Εκτός της μεταβλητής $counterlimit χρησιμοποιούμε άλλες τρεις μεταβλητές για την εμφάνιση των εγγραφών ανά πέντε σε κάθε σελίδα. Η $refcounter έχει την τιμή της εγγραφής (όχι την ID μας εγγραφής, αλλά την σειρά της όπως μετρήθηκε κατά τον υπολογισμό της $counterlimit) η οποία βρίσκεται πρώτη στη σελίδα που βλέπει ο επισκέπτης. Έτσι θέτοντας τη μεταβλητή $mincounter ίση με την $refcounter και την $maxcounter ίση με $refcounter+5, έχουμε ευθείς αμέσως τα δύο όρια στην σειρά των εγγραφών που θα εμφανίζονται στη μια σελίδα. Στις γραμμές εμφανίζονται τα όρια αυτά ώστε ο επισκέπτης να ξέρει που βρίσκεται. Στις γραμμές 48 έως 68 εμφανίζεται μια μικρή φόρμα η οποία περιέχει τρεις επιλογές κουμπιά: «προηγούμενο», «επόμενο» και «ανανέωση» με προφανείς λειτουργίες. Η εμφάνιση των στοιχείων των εγγραφών γίνεται στις γραμμές και με τον τρόπο που περιγράψαμε προηγουμένως με την εντολή mysql_fetch_array και τον περιορισμό του αριθμού των εγγραφών που θα εμφανιστούν σύμφωνα με τις μεταβλητές $mincounter και $mαχcounter. Παρατηρείστε ότι στη γραμμή 92 εμφανίζεται, για κάθε εγγραφή, και ένα link για τη σελίδα view_info.php για την προβολή όλων των λεπτομερειών σχετικά με την εγγραφή. Τέλος εμφανίζεται και ένα κουμπί για την επιστροφή στο κεντρικό μενού (γραμμή 103). 25

26 search.php (αναζήτηση μιας συγκεκριμένης εγγραφής) Στο menu.php υπάρχει και μια τρίτη επιλογή αναζήτηση κατά την οποία ο χρήστης οδηγείται σε μια σελίδα όπου μπορεί να εισάγει στοιχεία για αναζήτηση μιας συγκεκριμένης εγγραφής στη βάση δεδομένων. Στη γραμμή 14 ελέγχεται η τιμή της $_POST[ search ] η οποία έχει τεθεί σε 0 από την φόρμα στη σελίδα menu.php που βρισκόμασταν προηγουμένως. Έτσι εκτελείται το κομμάτι κώδικα μέχρι τη γραμμή 33 το οποίο εμφανίζει την παρακάτω φόρμα: Σχ4.11 : Αναζήτηση μιας εγγραφής. Ο χρήστης καλείται να συμπληρώσει τα στοιχεία ανάλογα με την εγγραφή που αναζητεί. Στη συνέχεια κάνοντας κλικ στο «Αναζήτηση» θέτει την $_POST[ search ] ίση με 1 και ξανατρέχει η search.php. Αυτή τη φορά θα εκτελεστεί ο κώδικας από την γραμμή 35 και μετά. Στις γραμμές γίνεται σύνδεση με τη βάση δεδομένων και επιλογή των στοιχείων του πίνακα diplomatikes κατά τα γνωστά. Στις γραμμές γίνεται αντικατάσταση των κενών στοιχείων που εισήγαγε ο χρήστης με τη συμβολοσειρά, έτσι ώστε να μην έχουμε μηνύματα προειδοποίησης. Στη συνέχεια, στη γραμμή 68 με την γνωστή πια mysql_fetch_array τοποθετούμε τα στοιχεία κάθε εγγραφής σε πίνακα και τα συγκρίνουμε στη γραμμή 70 με τα στοιχεία που εισήγαγε ο χρήστης ώστε να εμφανίσουμε τις εγγραφές που πληρούν τις προϋποθέσεις της αναζήτησης (γραμμές 73-88). Στη γραμμή 92 ανανεώνονται τα στοιχεία του πίνακα με τις τιμές των στοιχείων της επόμενης εγγραφής. Τέλος (γραμμές ) έχουμε και ένα κουμπί που μας μεταφέρει πίσω στη φόρμα αναζήτησης view_exec.php (εκτελέσιμα αρχεία) Ο κώδικας που περιέχεται στο view_exec.php και στο uview_exec.php καθώς και η λειτουργία τους περιγράφονται στο κεφάλαιο 5 το οποίο είναι αφιερωμένο σε αυτά, μιας και χρήζουν περεταίρω ανάλυσης. 26

27 4.2 ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΡΙΑ ΤΟΥ ΕΠΙΣΚΕΠΤΗ Οι σελίδες που θα είναι στη διάθεση του επισκέπτη θα είναι μόνο το κεντρικό μενού, η προβολή των εγγραφών και των λεπτομερειών αυτών, και τέλος η σελίδα της αναζήτησης. Μάλιστα, οι σελίδες αυτές θα είναι τροποποιημένες ώστε ο επισκέπτης να μην έχει δικαίωμα στην εισαγωγή, στην διαγραφή ή στην μετατροπή των αρχείων μιας διπλωματικής εργασίας. Τις τροποποιημένες αυτές σελίδες μπορεί να δει ο αναγνώστης στο παράρτημα και είναι οι: umenu.html, uview_entries.php, uview_info.php και usearch.php. Δεν υπάρχει λόγος να εμβαθύνουμε στον κώδικα αυτών, μιας και προκύπτουν από την απλοποίηση των αντίστοιχων του διαχειριστή. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Στον κώδικα που θα βρει ο αναγνώστης στο παράρτημα θα διαπιστώσει κάποιες μικρές αλλαγές οι οποίες έχουν να κάνουν με τη προστασία του ιστότοπου (και της βάσης δεδομένων) από εξωτερικές παρεμβάσεις. Σε αυτές τις αλλαγές θα αναφερθούμε σε επόμενο κεφάλαιο (Ασφάλεια της βάσης). 4.3 Ο ΧΑΡΤΗΣ ΤΟΥ ΙΣΤΟΤΟΠΟΥ Ακολουθεί ο «χάρτης» στον οποίο φαίνονται οι σελίδες του ιστότοπου καθώς και οι σύνδεσμοι μετάβασης από τη μία στην άλλη. Σχ4.12 : Χάρτης ιστότοπου εφαρμογής. 27

28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΕΚΤΕΛΕΣΙΜΑ ΑΡΧΕΙΑ Για εργασίες που έχουν σαν στόχο την ανάπτυξη κάποιας εφαρμογής, είναι πολύ χρήσιμο να δίνεται η δυνατότητα στον επισκέπτη της on-line έκδοσής της να μπορεί να δει αυτή την εφαρμογή σε δράση. Σκοπός μας είναι κάτι τέτοιο να γίνεται απευθείας στον φυλλομετρητή του επισκέπτη χωρίς να χρειαστεί να «τρέξει» την εφαρμογή τοπικά στον υπολογιστή του. Η PHP μας δίνει αυτή τη δυνατότητα με την χρήση της εντολής proc_open. 5.1 Η εντολή proc_open Μια πολύ δυνατή εντολή της PHP είναι η proc_open με την οποία μπορούμε να έχουμε αμφίδρομη επικοινωνία με μια εφαρμογή. Μέσω κώδικα PHP μπορούμε να εκτελέσουμε μια εφαρμογή, να στείλουμε είσοδο και να έχουμε την έξοδο που προκύπτει. Η σύνταξη της proc_open έχει ως εξής: proc_open ( string $cmd, array $descriptorspec, array $pipes) Το πρώτο όρισμα string $cmd αποτελεί την εντολή (στην προκειμένη το όνομα της εφαρμογής) που θέλουμε να «τρέξουμε». Το δεύτερο όρισμα array $descriptorspec αποτελεί έναν πίνακα ο οποίος στην βασική του μορφή έχει τρία στοιχεία: Το πρώτο περιέχει την είσοδο standard input (stdin), το δεύτερο την έξοδο standard output (stdout) και το τρίτο τα μηνύματα λάθους standard error (stderr). Κάθε ένα από αυτά τα στοιχεία είναι πίνακας δύο στοιχείων όπου το πρώτο είναι τύπου pipe και το δεύτερο μπορεί να είναι r για read ή w για write. Το τρίτο όρισμα $pipes αποτελεί πίνακα που περιέχει τα αποτελέσματα εκτέλεσης κάθε στοιχείου του $descriptorspec, από τον οποίο και θα πάρουμε την έξοδό μας. 28

29 5.2 Φόρμα δήλωσης εντολών: view_exec.php Το μεγαλύτερο πρόβλημα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε με την χρήση της proc_open είναι να διασφαλίσουμε ότι δεν θα φτάσουν «επικίνδυνες» εντολές στην εφαρμογή που εκτελείται. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί αν δίναμε την δυνατότητα στον επισκέπτη να στέλνει εντολές κατά βούληση. Κάτι τέτοιο θα ήταν πολύ χρήσιμο διότι ο επισκέπτης θα μπορεί να «τεστάρει» την εφαρμογή χωρίς περιορισμούς, παρόλα αυτά όμως κάποιος κακόβουλος επισκέπτης θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τον server μας στέλνοντας τις κατάληλες εντολές. Έτσι στην φόρμα που έχει στην διάθεσή του ο διαχειριστής του συστήματος (view_exec.php) μπορεί να δηλώσει μέχρι 5 προκαθορισμένες εντολές προς εκτέλεση οι οποίες αποθηκεύονται στον πίνακα exec της βάσης δεδομένων μας. Στον πίνακα αυτόν επίσης αποθηκεύονται το όνομα του εκτελέσιμου αρχείου, καθώς και του αρχείου που περιέχει τον αντίστοιχο κώδικα (τα 2 αυτά αρχεία «ανεβαίνουν» στον server όπως και τα υπόλοιπα αρχεία της εργασίας, βλ. 7.3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΝΕΑΣ ΕΓΓΡΑΦΗΣ ). Στις γραμμές δημιουργείται η φόρμα όπου ο διαχειριστής θα εισάγει το όνομα του εκτελέσιμου αρχείου, του αρχείου κώδικα και μέχρι 5 εντολές τις οποίες ο επισκέπτης θα έχει στη διάθεσή του για να «στείλει» στην εφαρμογή. Με το πεδίο added να γίνεται 1 (γραμμή 70) η σελίδα «φορτώνει» ξανά αυτή τη φορά για να ελέγξει αν υπάρχει ήδη εγγραφή για την συγκεκριμένη εργασία (με id το dipl_id γραμμή 23). Αν ναι, ενημερώνει την εγγραφή με τα νέα δεδομένα (γραμμές 28 έως 41), αν όχι εισάγει νέα εγγραφή (γραμμή 24). Ο πίνακας exec της βάσης αποθηκεύει και το id της αντίστοιχης διπλωματικής εργασίας στην στήλη dipl_id. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Για λεπτομέρειες για την χρήση της φόρμας βλέπε 7.5 (ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗ ΕΚΤΕΛΕΣΙΜΩΝ ΑΡΧΕΙΩΝ) 5.3 Αποστολή εντολών από τον χρήστη: uview_exec.php Με τη λίστα εντολών έτοιμη από τον διαχειριστή μπορεί πλέον ο επισκέπτης, από τη σελίδα με τις λεπτομέρειες μιας εγγραφής uview_info.php, να μεταβεί στη σελίδα αποστολής εντολών προς το εκτελέσιμο αρχείο της εργασίας uview_exec.php. Στο πάνω μέρος της σελίδας εμφανίζεται το περιεχόμενο του αρχείου του κώδικα της εφαρμογής προς εκτέλεση (γραμμές 42-46) το όνομα του οποίου έχει καταχωρηθεί από τον διαχειριστή και περιέχεται σε φάκελο με όνομα ίδιο με το id της εγγραφής της αντίστοιχης εργασίας (μεταβλητή $code γραμμή 26). Ο κώδικας στις γραμμές εμφανίζει 5 κουμπιά τα οποία εμφανίζουν στην περιοχή κειμένου «Command:» την αντίστοιχη εντολή που έχει καταχωρήσει ο διαχειριστής στην βάση. Πατώντας ο χρήστης ένα από τα κουμπιά εμφανίζει την αντίστοιχη εντολή έτοιμη για εκτέλεση. 29

30 Πατώντας το κουμπί «Εκτέλεση» το τμήμα κώδικα στις γραμμές κάνοντας χρήση της εντολής proc_open (βλ. 5.1) «τρέχει» το εκτελέσιμο αρχείο στέλνοντας ως είσοδο την εντολή που επέλεξε ο χρήστης και επιστρέφει το αποτέλεσμα στο πεδίου κειμένου «Αποτέλεσμα». ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Η μεταβλητή $parent_dir (γραμμή 24) θα πρέπει να περιέχει την τοποθεσία του server στην οποία βρίσκονται τα αρχεία μας. Στην προκειμένη η εφαρμογή τρέχει με virtual server (xampp). Χάριν παραδείγματος θα χρησιμοποιήσουμε ένα πάρα πολύ απλό πρόγραμμα γραμμένο σε C το οποίο προσθέτει 2 ακεραίους. Έστω ότι ο διαχειριστής έχει καταχωρίσει την εντολή «5 3» (δηλαδή την είσοδο των αριθμών 5 και 3) στην εντολή -1- και ο χρήστης την επιλέγει και την «Εκτελεί», η εικόνα που θα έχει θα είναι η παρακάτω: Σχ5.1: Φόρμα εκτέλεσης εντολών. Βλέπουμε ότι το πρόγραμμα εκτελέστηκε και το αποτέλεσμα επέστρεψε όπως αναμενόταν. 30

31 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΗΣ ΒΑΣΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Μιας και η εφαρμογή επιτρέπει στον διαχειριστή την πρόσβαση στη βάση δεδομένων από το διαδίκτυο, είναι σημαντικό να περιορίσουμε την είσοδο μόνο σε αυτόν ή σε άτομο που κατέχει κάποιο απαραίτητο συνθηματικό πρόσβασης. Αυτό γίνεται εφικτό σε δύο μέρη. Στο πρώτο εξοπλίζουμε την εφαρμογή μας με σελίδες οι οποίες δίνουν αρχικά στον διαχειριστή τη δυνατότητα εισαγωγής και αργότερα αλλαγής κάποιου συνθηματικού και στη συνέχεια ελέγχουν την ορθότητα της εισαγωγής μας. Στο δεύτερο, τροποποιούμε τις σελίδες στις οποίες έχει πρόσβαση ο διαχειριστής έτσι ώστε να είναι προσβάσιμες μόνο από τον κάτοχο του συνθηματικού. Αρχικά θα αναφερθούμε στο δεύτερο μέρος: 6.1 ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΣΕΛΙΔΩΝ Η τροποποίηση των σελίδων περιλαμβάνει κυρίως την εισαγωγή μιας γραμμής κώδικα στην αρχή και στο τέλος της: if($_post[«pass»]==»ok»){ Αυτή η γραμμή δεν θα επιτρέψει την εμφάνιση των περιεχομένων μας σελίδας παρά μόνο εάν από την προηγούμενη σελίδα η μεταβλητή $_POST[«pass»] είναι ίση με ok. Έτσι φροντίζοντας την δυνατότητα αυτή να την έχει μόνο ο διαχειριστής, αποτρέπουμε την είσοδο οποιουδήποτε άλλου. Η παραπάνω γραμμή κώδικα συμπληρώνεται προσθέτοντας ακόμη ένα κομμάτι κώδικα στο τέλος της σελίδας: }else{ echo «Δεν έχετε πρόσβαση σε αυτή τη σελίδα»; } το οποίο ειδοποιεί οποιονδήποτε επιχειρήσει να δει την προστατευμένη σελίδα ότι δεν έχει πρόσβαση σε αυτή. Βέβαια η παραπάνω παρέμβαση στον κώδικα επιβάλει να έχουμε ένα κρυφό πεδίο σε κάθε φόρμα-κουμπί που μας οδηγεί από σελίδα σε σελίδα: echo <input type=\ hidden\ name=\ pass\ value=\ ok\ > ; έτσι ώστε ο διαχειριστής να μπορεί να περιφέρεται ελεύθερα από την μία στην άλλη. Τις αλλαγές αυτές μπορεί να διαπιστώσει και ο αναγνώστης στο παράρτημα όπου ο κώδικας βρίσκεται στην τελική του μορφή. H δυνατότητα πρόσβασης (δηλαδή η εισαγωγή της τιμής ok στην μεταβλητή pass ), δίνεται στον διαχειριστή με τη βοήθεια κάποιων σελίδων στις οποίες θα αναφερθούμε στη συνέχεια: 31

32 6.2 ΣΕΛΙΔΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ intro.php Πρώτα απ όλα είναι απαραίτητη μια εισαγωγική σελίδα intro.php όπου θα διαχωρίζεται ο διαχειριστής από τον επισκέπτη. Το αποτέλεσμα που έχουμε στον φυλλομετρητή είναι το παρακάτω: Σχ6.1: Εισαγωγική σελίδα εφαρμογής. Ο επισκέπτης οδηγείται στο umenu.html (γραμμή 19) όπου οι επιλογές του περιορίζονται στην προβολή και αναζήτηση των εγγραφών, όπως φαίνεται παρακάτω: Σχ6.2: Κεντρικό μενού επισκέπτη. Αντίθετα στον διαχειριστή ζητείται όνομα χρήστη και συνθηματικό. Κάνοντας κλικ στο κουμπί ΕΙΣΟΔΟΣ του διαχειριστή οδηγούμαστε στη σελίδα check_pass.php (γραμμή 28) η οποία ελέγχει την ορθότητα των στοιχείων που εισήχθησαν. 32

33 6.2.2 check_pass.php Τα στοιχεία username και password θα είναι αποθηκευμένα σε έναν πίνακα «pass» της βάσης δεδομένων «testdb». Έτσι είναι απαραίτητο κατά τη δημιουργία της βάσης με την mysql_connect.php να εισάγουμε ένα κομμάτι κώδικα για την δημιουργία του πίνακα αυτού. Το κομμάτι κώδικα αυτό είναι το παρακάτω: Ο παραπάνω κώδικας θα δημιουργήσει τον πίνακα pass και θα θέσει τα username και password ίσα με κενό ώστε να μπορεί ο διαχειριστής στη συνέχεια να δώσει τις τιμές που επιθυμεί. Η check_pass.php θα συγκρίνει τις εισαγωγές του χρήστη στην intro.php με αυτές που είναι αποθηκευμένες στη βάση δεδομένων και θα επιτρέψει ή όχι την είσοδο. Στις γραμμές 12 έως 17 γίνεται σύνδεση με τη βάση και τοποθετούνται τα περιεχόμενα του pass σε πίνακα (κατά τα γνωστά από το κεφάλαιο 5). Στη συνέχεια στη γραμμή 18 συγκρίνονται τα περιεχόμενα αυτά με τις εισαγωγές του χρήστη. Αν οι τιμές των στοιχείων συμφωνούν τότε εμφανίζεται κουμπί που οδηγεί το χρήστη στην σελίδα menu.php (κεντρικό μενού): Σχ6.3: Επιβεβαίωση σύνδεσης διαχειριστή. διαφορετικά εκτελείται ο κώδικας από τη γραμμή 25 και μετά, ο οποίος εμφανίζει σχετικό μήνυμα και κουμπί που επαναφέρει το χρήστη στην προηγούμενη σελίδα: Σχ6.4: Μη επιβεβαίωση σύνδεσης διαχειριστή. Όπως παρατηρούμε στη γραμμή 21 η μεταβλητή pass παίρνει την τιμή ok και τη μεταφέρει στη σελίδα menu.php ώστε να γίνει δεκτή η είσοδός μας. Η είσοδος με διαφορετικό τρόπο θα εμφάνιζε μήνυμα λάθους: «Δεν έχετε πρόσβαση σε αυτή τη σελίδα» Το ίδιο ισχύει και για κάθε άλλη σελίδα του ιστότοπου, εκτός αυτών στις οποίες έχει πρόσβαση ο επισκέπτης. 33

34 Κάνοντας κλικ στο «Συνέχεια» ο διαχειριστής οδηγείται στην menu.php : Σχ6.5: Κεντρικό μενού διαχειριστή. η οποία έχει και αυτή τροποποιηθεί. Συγκεκριμένα περιέχει δύο επιπλέον συνδέσμους: έναν που μας οδηγεί πίσω στην intro.php και έναν δεύτερο που μας οδηγεί στην change_pass.php change_pass.php, new_pass.php Η change_pass.php επιτρέπει στον διαχειριστή να αλλάξει το όνομα χρήστη και τον κωδικό πρόσβασης στον ιστότοπο. Δεν είναι παρά μια φόρμα στην οποία ο χρήστης εισάγει τα παλιά username και password Σχ6.6: Φόρμα αλλαγής κωδικών πρόσβασης. και στη συνέχεια οδηγείται στην new_pass.php όπου αυτά ελέγχονται και αναλόγως επιτρέπεται η αλλαγή τους σε νέα. 34

35 Η new_pass.php λειτουργεί με παρόμοιο τρόπο όπως η check_pass.php και μετά τον έλεγχο των στοιχείων στη γραμμή 19 εμφανίζει μια φόρμα για την εισαγωγή νέων Σχ6.7: Φόρμα εισαγωγής νέων κωδικών πρόσβασης. ή αντίθετα εμφανίζει μήνυμα «Λανθασμένα στοιχεία» και σύνδεσμο για την επιστροφή στην προηγούμενη σελίδα (γραμμή 29). Σχ6.8: Μη αποδοχή αλλαγής κωδικού πρόσβασης. Μετά την εισαγωγή νέων στοιχείων και κάνοντας κλικ στο «Αποθήκευση» η new_pass τρέχει ακόμη μια φορά, αλλά με την μεταβλητή changed ίση με 1 οπότε τρέχει ο κώδικας στις γραμμές 33 έως 37 ο οποίος και ανανεώνει τις τιμές username και password του πίνακα pass και εμφανίζει το μήνυμα: «Οι αλλαγές έχουν αποθηκευτεί, μπορείτε να κλείσετε αυτό το παράθυρο.» ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Μετά την δημιουργία του πίνακα pass στη βάση μας οι τιμές των username και password είναι κενές, οπότε με την πρώτη «Αλλαγή κωδικού πρόσβασης» ο διαχειριστής ουσιαστικά θέτει τιμές σε αυτά. Για τις ενέργειες που πρέπει να κάνει ο διαχειριστής και γενικά οδηγίες για την χρήση της εφαρμογής ακολουθούν στο επόμενο κεφάλαιο. 35

36 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗ Αυτό το κεφάλαιο ουσιαστικά αποτελεί έναν οδηγό χρήσης της εφαρμογής από την σκοπιά του διαχειριστή. Θα περιγράψουμε με λεπτομέρεια διεργασίες όπως: δημιουργία της βάσης δεδομένων, εισαγωγή και διαγραφή εγγραφών, διαχείριση αρχείων και φακέλων. Αυτό που πρέπει πριν από όλα να κάνει ο διαχειριστής είναι η δημιουργία της βάσης δεδομένων. 7.1 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Το μόνο που έχει να κάνει ο διαχειριστής ώστε να δημιουργήσει τη βάση δεδομένων, καθώς και τους απαραίτητους πίνακες, είναι να «τρέξει» στο περιβάλλον του server την σελίδα mysql_connect.php. Ο κώδικας στη σελίδα αυτή θα δημιουργήσει τη βάση testdb καθώς και τους πίνακες diplomatikes και pass για την αποθήκευση των διπλωματικών και των στοιχείων εισόδου του διαχειριστή, αντίστοιχα. Το μήνυμα που θα εμφανιστεί στον φυλλομετρητή του θα είναι το παρακάτω: Σχ7.1: Μήνυμα μετά τη δημιουργία της βάσης. Σε περιβάλλον MySQL θα βλέπαμε ότι τόσο η βάση, όσο και οι πίνακες δημιουργήθηκαν με επιτυχία: Σχ7.2: Η βάση δεδομένων μας σε περιβάλλον MySQL. Βλέπουμε ότι οι τιμές username και password του πίνακα pass είναι κενές. Έτσι το επόμενο βήμα του διαχειριστή είναι να θέσει αυτές τις τιμές εξασφαλίζοντας την προστασία του περιεχομένου της βάσης. 36

37 ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Αν κάποια στιγμή στο μέλλον αποφασίσει ο διαχειριστής την διαγραφή της βάσης, δεν έχει παρά να αφαιρέσει τα σύμβολα σχόλιου «/* */» από το τμήμα κώδικα που βρίσκεται στο τέλος της mysql_connect.php και να τρέξει την σελίδα. 7.2 ΘΕΤΟΝΤΑΣ ΤΙΜΕΣ ΣΤΑ USERNAME ΚΑΙ PASSWORD ΓΙΑ 1η ΦΟΡΑ Ο σύνδεσμος που θα οδηγεί στον ιστότοπο της εφαρμογής, θα ανοίγει την σελίδα intro.php. Ο διαχειριστής θα είναι ο πρώτος που θα επισκεφτεί τη σελίδα αυτή, πριν γίνει προσβάσιμη από κάποιον άλλο. Κάνοντας κλικ στο ΕΙΣΟΔΟΣ σαν διαχειριστής χωρίς να θέσει κάποια τιμή στα username και password (1) θα του επιτραπεί η είσοδος (2) και στη συνέχεια θα μεταβεί στη σελίδα menu.php. Από εκεί κάνοντας κλικ στο σύνδεσμο «αλλαγή κωδικού πρόσβασης» (3) και χωρίς να εισάγει τιμές (4) θα μπορέσει να αποθηκεύσει τις τιμές που επιθυμεί (5). Σχ7.3: Αρχικοποίηση κωδικών εισόδου. Σε περιβάλλον MySQL μπορούμε να δούμε το αποτέλεσμα των παραπάνω ενεργειών: Σχ7.4: Κωδικοί εισόδου σε περιβάλον MySQL. Στη συγκεκριμένη περίπτωση έχουμε θέσει τις τιμές username και password αντίστοιχα. Από αυτό το σημείο κανείς δεν μπορεί να δει τις σελίδες του διαχειριστή αν δεν κατέχει τα συνθηματικά και μπορεί να εισέλθει μόνο ως επισκέπτης. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το αρχείο mysql_connect.php θα πρέπει στο εξής να μην μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Έτσι καλό θα ήταν να αφαιρεθεί από το περιβάλλον του server ή να μετονομαστεί για μελλοντική χρήση του από τον διαχειριστή. 37

38 7.3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΝΕΑΣ ΕΓΓΡΑΦΗΣ Από το κεντρικό μενού, κάνοντας κλικ στο «Προσθήκη» μεταβαίνουμε στην add_entry.php όπου ο διαχειριστής θα συμπληρώσει μια φόρμα με τα στοιχεία της διπλωματικής εργασίας που θέλει να εισάγει στη βάση δεδομένων. Σχ7.5: Φόρμα προσθήκης εγγραφής. Στη συνέχεια κάνει κλικ στο «Προσθήκη» και βλέπει το παρακάτω μήνυμα: Σχ7.6: Επιτυχής προσθήκη εγγραφής. Από αυτό το σημείο ο διαχειριστής μπορεί να ακολουθήσει δύο δρόμους για την αποθήκευση των σχετικών αρχείων της διπλωματικής εργασίας: α) μπορεί να τα αντιγράψει χειροκίνητα ή β) μπορεί να τα «ανεβάσει» δικτυακά από οποιοδήποτε σημείο βρίσκεται. Θα δούμε και τις δύο περιπτώσεις. 38

39 Α) Αντιγραφή των αρχείων της διπλωματικής χειροκίνητα. Στον server θα έχει δημιουργηθεί ένας φάκελος με όνομα «1» ο οποίος θα δεχθεί τα αρχεία της διπλωματικής η οποία έχει καταχωρηθεί στην βάση μας με αντίστοιχο «ID» ίσο με «1». Εφόσον ο διαχειριστής έχει πρόσβαση στο περιβάλλον του server μπορεί να μεταβεί στον συγκεκριμένο φάκελο και να αντιγράψει τα αρχεία της διπλωματικής σε αυτόν. Εκεί θα βρει μάλιστα το αρχείο «files_to_view.txt» το οποίο περιέχει τα ονόματα των αρχείων που θα είναι ορατά στον επισκέπτη. Για την ώρα το αρχείο αυτό είναι κενό. Έστω ότι αντιγράψαμε στον φάκελο «1» το αρχείο «test1.html» και το «test2.pdf», αυτό που πρέπει να γίνει στη συνέχεια είναι να μεταβούμε στο «Κεντρικό μενού» να επιλέξουμε «προβολή όλων». Εκεί θα βρούμε την εγγραφή που μόλις δημιουργήσαμε. Σχ7.7: Η εγγραφή που δημιουργήσαμε. Κάνουμε κλικ στο «λεπτομέρειες» και στη συνέχεια στο «Επιλογή φανερών αρχείων» Σχ7.8: Επιλογή των φανερών αρχείων. Επιλέγουμε τα αρχεία που θέλουμε να είναι προσβάσιμα από τον επισκέπτη και στη συνέχεια επιλέγουμε «Αποθήκευση αλλαγών». Σχ7.9: Εγγραφή στο files_to_view.txt. Θα εμφανιστεί ένα μήνυμα το οποίο αναφέρει τις αλλαγές που κάναμε. Σχ7.10: Αποτέλεσμα εγγραφής στο files_to_view.txt. 39

40 Αν δούμε τώρα το αρχείο «files_to_view.txt» στον φάκελο «1» θα περιέχει τα ονόματα των αρχείων που επιλέξαμε. Σχ7.11: Φάκελος της αντίστοιχης εγγραφής. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Φυσικά θα μπορούσαμε να ενημερώσουμε το περιεχόμενο του «files_to_view.txt» χειροκίνητα γράφοντας σε αυτό: «test1.html,test2.pdf,» και αποθηκεύοντας τις αλλαγές πριν κλείσουμε το αρχείο. Β) Ανέβασμα των αρχείων μας διπλωματικής δια-δικτυακά. Εναλλακτικά μπορούμε να επιλέξουμε «Συνέχεια» στο αρχικό στάδιο μετά την προσθήκη της εγγραφής. Έτσι θα μεταβούμε στην φόρμα «Αποστολή αρχείων διπλωματικής εργασίας:» όπου μπορούμε να «ανεβάσουμε» τα αρχεία της διπλωματικής. Σχ7.12: Φόρμα για upload των αρχείων. Επιλέγοντας ένα αρχείο και κάνοντας κλικ στο «Αποστολή» βλέπουμε και κάποιες πληροφορίες σχετικά με το αρχείο αυτό. Σχ7.13: Αποτέλεσμα αποστολής των αρχείων. Σε αυτό το σημείο μπορούμε να αποστείλουμε και άλλα αρχεία ή να σταματήσουμε. Έστω ότι «ανεβάζουμε» και το «test2.pdf» και μετά επιλέγουμε «Τέλος». Μετά από αυτό επιλέγουμε τα αρχεία που θα μπορεί να ανοίξει ο επισκέπτης, όπως προηγουμένως. 40

41 Κάνοντας κλικ στο «Αποθήκευση αλλαγών» βλέπουμε μια λίστα με τα αρχεία που επιλέξαμε και μετά επιστρέφουμε στην σελίδα με τις πληροφορίες της εγγραφής που μόλις προσθέσαμε. Τώρα, στις πληροφορίες της εγγραφής βλέπουμε δύο συνδέσμους που θα μας οδηγήσουν στα αρχεία που επιλέξαμε να είναι προσβάσιμα στον επισκέπτη. Σχ7.14: Σύνδεσμοι προς τα αρχεία. Έτσι έχουμε ολοκληρώσει την προσθήκη μιας διπλωματικής στη βάση συνοδευόμενη από τα σχετικά αρχεία. Ανά πάσα στιγμή μπορούμε να κάνουμε αλλαγές στην λίστα με τα αρχεία που θα βλέπει ο επισκέπτης. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Σε αυτό το σημείο ο διαχειριστής θα «ανεβάσει» και το τυχόν εκτελέσιμο αρχείο που συνοδεύει την εργασία όπως και το αρχείο κώδικα. 7.4 ΔΙΑΓΡΑΦΗ ΜΙΑΣ ΕΓΓΡΑΦΗΣ Με την είσοδό μας ως διαχειριστής μπορούμε να διαγράψουμε μια εγγραφή. Επιλέγοντας «Προβολή όλων» κάνουμε κλικ στο «λεπτομέρειες» μιας εγγραφής και μεταφερόμαστε στη σελίδα που περιέχει τις πληροφορίες σχετικά με την διπλωματική. Εδώ θα έχουμε και την επιλογή «Διαγραφή». Επιλέγοντας «Διαγραφή» θα δούμε ένα μήνυμα προειδοποίησης Σχ7.15: Ερώτηση για επιβεβαίωση διαγραφής μιας εγγραφής. Μπορούμε να επιλέξουμε «ΑΚΥΡΟ» και να επιστρέψουμε ή «ΔΙΑΓΡΑΦΗ!» οπότε και θα δούμε το σχετικό μήνυμα Σχ7.16: Διαγραφή εγγραφής. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Εκτός από την εγγραφή στην βάση δεδομένων, η εφαρμογή έχει διαγράψει και τον αντίστοιχο φάκελο «1» με τα αρχεία της διπλωματικής εξοικονομώντας χώρο στον server. 41

42 7.5 ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗ ΕΚΤΕΛΕΣΙΜΩΝ ΑΡΧΕΙΩΝ Μετά την καταχώριση μιας εργασίας ο διαχειριστής μπορεί στις λεπτομέρειες τις διπλωματικής (view_info.php) να πατήσει «Εκτελέσιμο αρχείο» και να μεταβεί στην σελίδα view_exec.php. Εδώ θα πρέπει να δώσει το όνομα του εκτελέσιμου αρχείου και το όνομα του αρχείου που περιέχει τον κώδικα. Επίσης (σε συνεννόηση με τον φοιτητή) θα δώσει έως και 5 εντολές που ο επισκέπτης θα μπορεί να θέσει σαν είσοδο. Σχ7.17: Φόρμα εισαγωγής εκτελέσιμου αρχείου, αρχείου κώδικα και εντολών προς εκτέλεση. Πατώντας «Αλλαγή» μπορεί να αποθηκεύσει όποιες αλλαγές έχει κάνει. 42

43 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΠΟΥ ΘΕΤΕΙ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ. ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΘΑ ΑΝΕΒΑΣΟΥΝ ΤΗΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΤΟΥΣ. Οι περιορισμοί που θέτει το διαδίκτυο μπορούν να χωριστούν σε τρείς βασικές κατηγορίες. Σε περιορισμούς που αφορούν την υποστήριξη των αρχείων μας, στο μέγεθός τους και τέλος στην απαίτηση για ασφάλεια. Πριν ο χρήστης ανεβάσει κάποιο αρχείο στο διαδίκτυο θα πρέπει να λάβει υπόψη του και τους τρείς. Παρακάτω θα δούμε πως μπορούμε να διαχειριστούμε τους τύπους αρχείων που συνήθως θα συναντάμε σε μια διπλωματική εργασία, έτσι ώστε να γίνουν όσο το δυνατόν πιο προσβάσιμα από τον επισκέπτη της online έκδοσης της εργασίας. 8.1 ΑΡΧΕΙΑ TEXT Οποιοδήποτε τμήμα κώδικα από οποιαδήποτε γλώσσα προγραμματισμού δεν είναι παρά ένα αρχείο απλού κειμένου (text). Αν θέλουμε να παρουσιάσουμε στον επισκέπτη ένα τμήμα κώδικα, το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να το αποθηκεύσουμε σε ένα αρχείο απλού κειμένου. Τα πλεονεκτήματα που έχει κάτι τέτοιο είναι πρώτον το ότι αυτού του είδους τα αρχεία είναι εξαιρετικά μικρά σε μέγεθος και δεύτερον ότι υποστηρίζονται και απεικονίζονται πιστά από όλους τους φυλλομετρητές. Έτσι με ένα απλό σύνδεσμο προς το αρχείο μπορεί ο επισκέπτης μας να έχει άμεσα μπροστά του το περιεχόμενό του ακριβώς όπως έχει γραφτεί. Παρακάτω βλέπουμε ένα παράδειγμα τέτοιου συνδέσμου. Σχ8.1: Σύνδεσμος προς αρχείο txt. Κάνοντας κλικ στο test3.txt μεταφερόμαστε άμεσα σε νέο παράθυρο του φυλλομετρητή όπου βλέπουμε το περιεχόμενο του αρχείου. Σχ8.2: Aρχείο txt στον φυλλομετρητή. 43

44 8.2 ΑΡΧΕΙΑ DOC Η συντριπτική πλειοψηφία των διπλωματικών εργασιών συνοδεύεται από το αντίστοιχο αρχείο κειμένου MS Word (.doc) όπου ο φοιτητής περιγράφει την διαδικασία περάτωσης της εργασίας. Τα αρχεία doc έχουν δύο βασικά μειονεκτήματα. Το πρώτο αφορά το μέγεθός του το οποίο μπορεί να φτάσει σε απαγορευτικά μεγάλους αριθμούς μιας και ένα doc αρχείο μπορεί να περιέχει και πολλές εικόνες. Το δεύτερο έχει να κάνει με το ότι δεν υποστηρίζεται από τους φυλλομετρητές και έτσι ο επισκέπτης πρέπει όχι μόνο να κατεβάσει το αρχείο, αλλά να έχει εγκατεστημένο στον υπολογιστή του και αντίστοιχο πρόγραμμα ανάγνωσής του. Μια καλή λύση για την περίπτωση του αρχείου doc είναι η μετατροπή του σε αρχείο pdf (Acrobat Reader) η οποία μειώνει δραματικά το μέγεθός του και το καθιστά αναγνώσιμο από τους φυλλομετρητές μετά από την εγκατάσταση του Acrobat Reader η οποία είναι αυτοματοποιημένη σε αυτούς. Ένα αρχείο pdf μπορεί να αποτελείται από εκατοντάδες σελίδες και παράλληλα να διατηρεί τόσο το μικρό του μέγεθος όσο και την έλλειψη απαίτησης για εκτέλεσή του από τρίτο πρόγραμμα πέρα από τον ίδιο τον φυλλομετρητή. Κάνοντας κλικ σε σύνδεσμο που οδηγεί σε pdf αρχείο, ο φυλλομετρητής θα κατεβάσει το αρχείο και θα το εμφανίσει σε παράθυρό του με την βοήθεια του (αυτόματα) προεγκατεστημένου Acrobat Reader. Σχ8.3: Σύνδεσμος προς αρχείο pdf. Σχ8.4: Aρχείο pdf στον φυλλομετρητή. Υπάρχουν πολλά «Word to PDF» εργαλεία και αρκετά από αυτά λειτουργούν και online. Πάντως για να αποφύγει κάποιος την μετατροπή μπορεί να ξεκινήσει την συγγραφή της εργασίας απευθείας σε μορφή pdf. 44

45 Αυτό που επίσης μπορούμε να κάνουμε είναι η μετατροπή του doc αρχείου σε html. Η μετατροπή είναι απλή και γίνετε από το ίδιο το MS word χωρίς να μεταβάλει σημαντικά την εμφάνιση του περιεχομένου μας. Το βασικό πλεονέκτημα μιας τέτοιας μετατροπής δεν έχει να κάνει με την μείωση του μεγέθους του αρχείου, αλλά με την εξασφάλιση ότι το περιεχόμενο θα είναι αναγνώσιμο από τον επισκέπτη μέσα από τον φυλλομετρητή χωρίς την ανάγκη ύπαρξης τρίτου προγράμματος. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την πιο άμεση πρόσβαση στο περιεχόμενο σε σχέση με το doc το οποίο θα χρειαζόταν να «κατέβει» και να «τρέξει» στον υπολογιστή του επισκέπτη. Τα πλεονεκτήματα του html όμως δεν σταματούν εκεί. Με σωστή διαμόρφωσή του μπορεί να γίνει φιλικότερο προς τον αναγνώστη από ότι ένα doc. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να περιλαμβάνει τον διαχωρισμό του περιεχομένου σε μικρότερα αρχεία τα οποία θα αποτελούν ένα κεφάλαιο έκαστο. Αυτό σε συνδυασμό με ένα html το οποίο θα παίζει τον ρόλο των «περιεχομένων» καθώς και την προσθήκη εσωτερικών συνδέσμων στα αρχεία για μετακίνηση από σημείο σε σημείο στο ίδιο κεφάλαιο, θα κάνει την ανάγνωση πολύ πιο αποτελεσματική. Σχ8.5: HTML δομή. Ο αναγνώστης θα μπορεί να μεταπηδά τόσο από κεφάλαιο σε κεφάλαιο όσο και από σημείο του κεφαλαίου σε άλλο με εξαιρετική ευκολία. 45

46 8.3 ΕΚΤΕΛΕΣΙΜΑ ΑΡΧΕΙΑ Υπάρχουν αρκετοί περιορισμοί όσον αφορά την εκτέλεση κώδικα μέσα από έναν φυλλομετρητή και έχουν να κάνουν όλοι με την ασφάλεια. Είναι προφανές ότι από την μεριά της προστασίας του επισκέπτη είναι απαράδεκτο να δίνετε η δυνατότητα στον φυλλομετρητή να εκτελεί οποιοδήποτε κομμάτι κώδικα. Όπως είδαμε όμως μπορεί ένα πρόγραμμα να εκτελεστεί στην μεριά του server και να επιστρέψει τα αποτελέσματα σε μια φόρμα στον φυλλομετρητή του επισκέπτη γραμμένη σε PHP με χρήση της εντολής proc_open (βλ. κεφ.5). Η μόνη προϋπόθεση που πρέπει να πληρείται είναι ο προγραμματιστής να δώσει μια σειρά από προκαθορισμένες εισόδους έτσι ώστε να περιοριστεί η ελευθερία του επισκέπτη να δημιουργήσει κάποιο πρόβλημα. Παρόλα αυτά κώδικας Java σε μορφή applet μπορεί να αποτελεί κομμάτι μιας σελίδας φυλλομετρητή. Η συμπερίληψη ενός applet σε μια σελίδα HTML δεν διαφέρει από αυτή μιας εικόνας. Έτσι πρόγραμμα γραμμένο σε Java applet δεν θα απαιτούσε από τον προγραμματιστή παρά την περίληψή του σε μια HTML σελίδα για να μπορεί να είναι προσβάσιμο από τον επισκέπτη. Το ίδιο φυσικά ισχύει και για προγράμματα που είναι γραμμένα σε JavaScript αν και οι δυνατότητές της είναι περιορισμένες. Μια καλή λύση θα ήταν η PHP η οποία έχει πολύ περισσότερες δυνατότητες όπως την σύνδεση με βάσεις δεδομένων. Η βασική διαφορά των δύο παραπάνω έγκειται στο γεγονός ότι η πρώτη εκτελείται στην πλευρά του επισκέπτη (client) ενώ η δεύτερη στην πλευρά του server. Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις το μόνο που έχει να κάνει ο προγραμματιστής για να κάνει το περιεχόμενό του προσβάσιμο από επισκέπτες στο διαδίκτυο, είναι να φροντίσει για την δημιουργία του απαραίτητου web interface που να συνδέει τον επισκέπτη με το περιεχόμενο αυτό. Κάτι τέτοιο βέβαια, προϋποθέτει κάποιες γνώσεις οι οποίες επί το πλείστον απέχουν από το αντικείμενο της εκάστοτε εργασίας. Έτσι δεν μπορεί να απαιτηθεί από τον συγγραφέα μιας εργασίας να παράσχει τέτοιο υλικό. Αντί αυτού θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα αρχείο PowerPoint, το οποίο αποτελεί και μέρος της παρουσίασης, στο οποίο να παρουσιάζονται αποτελέσματα από την λειτουργία του κώδικα (σε εικόνες) σε δεδομένες εισόδους. Η πρόσβαση σε τέτοιου είδους αρχεία από το διαδίκτυο μπορεί να γίνει πολύ εύκολα με κάποιες μικρές παρεμβάσεις, όπως θα δούμε παρακάτω. 46

47 8.4 ΑΡΧΕΙΑ POWERPOINT Η συντριπτική πλειοψηφία των εργασιών συνοδεύεται από μια παρουσίαση σε PowerPoint. Χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια μπορεί αυτή η παρουσίαση να γίνει προσβάσιμη μέσω ενός φυλλομετρητή στο διαδίκτυο. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να γίνει κάτι τέτοιο και ο πιο απλός είναι η αποθήκευση της παρουσίασής μας σε μορφή HTML απευθείας από το Office με «Αποθήκευση ως ιστοσελίδας». Η παραπάνω μέθοδος βέβαια έχει ένα βασικό μειονέκτημα: για αρχεία PowerPoint τα οποία είναι μεγάλα σε μέγεθος θα προκύπτουν εξίσου μεγάλα HTML αρχεία. Κάτι τέτοιο αποτελεί πρόβλημα μιας και πρόκειται για αρχεία τα οποία θα είναι διαθέσιμα στο διαδίκτυο. Μια δεύτερη λύση είναι να μετατρέψουμε το PowerPoint αρχείο μας σε Acrobat Reader PDF αρχείο. Κάτι τέτοιο θα μειώσει δραματικά το μέγεθος του αρχείου μας με μόνο μειονέκτημα την απουσία τυχόν εφέ κίνησης που υπήρχαν στο αρχικό PowerPoint αρχείο. Εργαλεία για μια τέτοια μετατροπή διατίθενται στο διαδίκτυο και μάλιστα δωρεάν (πχ. Convert PPT to PDF for PowerPoint). Σχ8.6: Convert PPT to PDF for PowerPoint. Για την διατήρηση των εφέ κίνησης (έως κάποιο βαθμό) μπορούμε να καταφύγουμε στην μετατροπή του PPT (PowerPoint) σε SWF ( Adobe Flash Player). Μια τέτοια μετατροπή θα μειώσει σημαντικά το μέγεθος του αρχείου μας και θα διατηρήσει την πλειοψηφία των εφέ κίνησης που χρησιμοποιήσαμε. Όλοι οι σύγχρονοι φυλλομετρητές μπορούν να εμφανίσουν απευθείας SWF αρχεία με την προσθήκη του απαραίτητου Flash Player Plug-in η οποία είναι αυτόματη. 47