ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ Ζ παξνχζα κεηαπηπρηαθή εξγαζία, εθπνλήζεθε θαηά ην αθαδεκατθφ έηνο , ζηα πιαίζηα ηεο νινθιήξσζεο ηνπ κεηαπηπρηαθνχ θχθινπ ζπνπδψλ

Transcript

1 ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ Ζ παξνχζα κεηαπηπρηαθή εξγαζία, εθπνλήζεθε θαηά ην αθαδεκατθφ έηνο , ζηα πιαίζηα ηεο νινθιήξσζεο ηνπ κεηαπηπρηαθνχ θχθινπ ζπνπδψλ κνπ, ζην Γηαηκεκαηηθφ Πξφγξακκα «Δπηζηήκε θαη Σερλνινγία Τδαηηθψλ Πφξσλ», ηνπ Δζληθνχ Μεηζφβηνπ Πνιπηερλείνπ. Ζ νινθιήξσζε απηήο ηεο πξνζπάζεηαο, δελ ζα ήηαλ εθηθηή, αλ δελ είρα ηελ πνιχηηκε βνήζεηα νξηζκέλσλ αλζξψπσλ, πνπ κε ζηήξημαλ νπζηαζηηθά πξνζθέξνληάο κνπ ηελ εκπεηξία θαη ηηο γλψζεηο ηνπο. πγθεθξηκέλα, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ απφ θαξδηάο ηνλ Δπηβιέπνληα ηεο δηπισκαηηθήο, θ. Γ. Γακίγν, Δπίθ. Καζεγεηή Δ.Μ.Π., γηα ηελ αλάζεζε ηνπ πξαγκαηηθά ελδηαθέξνληνο ζέκαηνο θαη ηελ θαζνδήγεζή ηνπ θαζ φιε ηε δηάξθεηα εθπφλεζεο ηεο εξγαζίαο. Δπίζεο, ζα ήζεια λα εθθξάζσ ηηο ζεξκέο κνπ επραξηζηίεο πξνο ηνλ θ. Η. Κνπκαληάθε, Οκφηηκν Καζεγεηή Δ.Μ.Π. γηα ηελ ακέξηζηε πξνζθνξά ηνπ φζνλ αθνξά ζηελ θαηαλφεζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο πεξηνρήο κειέηεο θαη ηηο γεληθφηεξεο γλψζεηο πνπ κνπ πξνζέθεξε φια ηα ρξφληα ησλ ζπνπδψλ κνπ. Δπηπξνζζέησο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ θ. Γ. Σέληε, Τ.Γ. Δ.Μ.Π., γηα ηελ πνιχηηκε ζπλεηζθνξά ηνπ. Σέινο, νθείισ έλα κεγάιν επραξηζηψ, ζε φινπο ηνπο αλψλπκνπο θαηνίθνπο πνπ δηέζεζαλ ην ρξφλν ηνπο θαη ζπκκεηείραλ ζηελ έξεπλα. I

2 ΠΡΟΛΟΓΟ Σν λεξφ απνηειεί βαζηθφ ζπζηαηηθφ θάζε κνξθήο δσήο ζηε Γε. Σαπηφρξνλα, είλαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ζπληειεζηέο ηεο θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, φπσο έρεη απνδεηρηεί ηζηνξηθά. Γηα αηψλεο ην λεξφ ζεσξνχληαλ, φπσο άιισζηε θαη άιια αγαζά θαη ππεξεζίεο ηνπ πεξηβάιινληνο, έλαο πξαθηηθά αλεμάληιεηνο πφξνο. κσο, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα, απφ ην ζχλνιν ησλ πδαηηθψλ απνζεκάησλ ηνπ πιαλήηε κφλν έλα πνιχ κηθξφ πνζνζηφ (θάησ ηνπ 0,9%) είλαη δηαζέζηκν γηα ρξήζεηο πνπ απαηηνχλ γιπθφ λεξφ, φπσο ε χδξεπζε, ε άξδεπζε ή αθφκε θαη ζπγθεθξηκέλεο βηνκεραληθέο ρξήζεηο. ήκεξα, έρεη γίλεη πιένλ νξαηφ φηη ε ππεξεθκεηάιιεπζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ έρεη νδεγήζεη ζηελ πνζνηηθή θαη πνηνηηθή ππνβάζκηζή ηνπο, θαζηζηψληαο ην λεξφ αγαζφ ελ αλεπαξθεία. Σν γεγνλφο απηφ έρεη πνιιαπιέο επηπηψζεηο ηφζν ζην θπζηθφ φζν θαη ζην αλζξσπνγελέο πεξηβάιινλ, ζπρλά κε θνηλσληθν-νηθνλνκηθέο πξνεθηάζεηο. Αξθεί λα αλαθεξζεί φηη ζχκθσλα κε εθηηκήζεηο δηεζλψλ νξγαληζκψλ πεξίπνπ 3 δηζ. άλζξσπνη δελ έρνπλ πξφζβαζε ζε λεξφ πνπ λα πιεξεί ηηο απαηηνχκελεο πξνδηαγξαθέο, νδεγψληαο ζην ζάλαην 5 εθαη. αλζξψπνπο, θπξίσο παηδηά, θάζε ρξφλν, απφ ζρεηηθέο αζζέλεηεο. Σν κέιινλ είλαη επίζεο δπζνίσλν αθνχ εθηηκάηαη φηη ην 2025 ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ ζα ππνθέξεη απφ ιεηςπδξία ζα μεπεξάζεη ην 48%. Χο απφξξνηα ησλ παξαπάλσ, ηα ηειεπηαία ρξφληα θαηαβάιιεηαη κηα έληνλε πξνζπάζεηα ζέζπηζεο κέηξσλ ζε δηάθνξα επίπεδα (π.ρ. πνιηηηθά, λνκνζεηηθά, θ.ά.), κε ζηφρν ηελ νξζνινγηθή δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ. ηελ θαηεχζπλζε απηή, ε αλαγλψξηζε ηεο νηθνλνκηθήο αμίαο ηνπ λεξνχ εθηηκάηαη φηη ζα δηαδξακαηίζεη ζεκαληηθφ ξφιν σο κέζν βειηίσζεο ησλ δηαδηθαζηψλ ιήςεο απνθάζεσλ. Έλα πξψην βήκα πξνο απηήλ ηελ θαηεχζπλζε πξαγκαηνπνηήζεθε κε ηελ Οδεγία 2000/60/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, κέζα απφ ηελ νπνία επηρεηξείηαη ε ρξήζε νηθνλνκηθψλ αξρψλ θαη εξγαιείσλ γηα ηελ επίηεπμε ζπγθεθξηκέλσλ πεξηβαιινληηθψλ ζηφρσλ γηα ηα λεξά. Ζ Οδεγία ζεσξεί ην λεξφ ηαπηφρξνλα σο πεξηβαιινληηθφ, θνηλσληθφ θαη νηθνλνκηθφ αγαζφ, εηζάγνληαο ηελ έλλνηα ηεο αλάθηεζεο ηνπ πιήξνπο θφζηνπο ησλ ππεξεζηψλ λεξνχ. ε απηφ ην πιαίζην αλαγλσξίδεηαη φηη ην θφζηνο δηαθφξσλ ππεξεζηψλ χδαηνο δελ ραξαθηεξίδεηαη κφλν απφ ην νηθνλνκηθφ θφζηνο, αιιά θαη ην πεξηβαιινληηθφ θφζηνο θαη ην θφζηνο ησλ θπζηθψλ πφξσλ. Ζ νηθνλνκηθή απνηίκεζε ησλ δχν ηειεπηαίσλ ζπληζησζψλ, σζηφζν, είλαη εθηθηή κφλν κέζσ ηεο ρξήζεο εμεηδηθεπκέλσλ II

3 κεζνδνινγηθψλ εξγαιείσλ, ηα νπνία έρνπλ αλαπηπρζεί ζην πεδίν ηεο Πεξηβαιινληηθήο Οηθνλνκίαο. Μέρξη ζήκεξα φκσο, ηνπιάρηζηνλ ζηε ρψξα καο, ε ζρεηηθή έξεπλα είλαη εμαηξεηηθά πεξηνξηζκέλε. Λακβάλνληαο ππφςε ηηο εμειίμεηο ζε επηζηεκνληθφ αιιά θαη πνιηηηθφ επίπεδν, θαζψο θαη ην έιιεηκκα γλψζεο πνπ εληνπίδεηαη εηδηθά γηα ηελ Διιάδα, αληηθείκελν ηεο παξνχζαο κεηαπηπρηαθήο εξγαζίαο απνηέιεζε ε εθηίκεζε ηεο νηθνλνκηθήο αμίαο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο ησλ Θεβψλ. ην πιαίζην ηεο δηπισκαηηθήο πξαγκαηνπνηήζεθε, θαηαξρήλ, ν πνηνηηθφο ραξαθηεξηζκφο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο κειέηεο, ζπγθεληξψλνληαο ζηνηρεία απφ ην πξφγξακκα παξαθνινχζεζεο ησλ πδάησλ ηεο ΓΔΤΑ Θήβαο θαζψο θαη απφ άιιεο ζρεηηθέο επηζηεκνληθέο εξγαζίεο. «Καξδηά» σζηφζν ηεο δηπισκαηηθήο, φπσο αλαθέξζεθε, απνηέιεζε ε εθηίκεζε ηεο νηθνλνκηθήο αμίαο ησλ ππφγεησλ λεξψλ, ε νπνία πξαγκαηνπνηήζεθε κε ηε βνήζεηα ηεο Μεζφδνπ Τπνζεηηθήο ή Δμαξηεκέλεο Αμηνιφγεζεο, ηεο πιένλ, ίζσο, απνδεθηήο θαη επξέσο ρξεζηκνπνηνχκελεο κεζφδνπ Πεξηβαιινληηθήο Οηθνλνκίαο ζε δηεζλέο επίπεδν. Ζ απνηίκεζε ζηεξίρζεθε ζηελ πξνζπκία ησλ λνηθνθπξηψλ ηεο πεξηνρήο κειέηεο λα ζπλεηζθέξνπλ κηα εζεινληηθή εηζθνξά γηα ηε δεκηνπξγία ελφο αλεμάξηεηνπ κε θπβεξλεηηθνχ θνξέα, ν νπνίνο ζα έρεη σο αληηθείκελν ην ζρεδηαζκφ θαη ηελ πινπνίεζε δξάζεσλ απνθαηάζηαζεο ησλ ππνγείσλ λεξψλ, ζε έλα ρξνληθφ νξίδνληα 10 εηψλ. Γηα ηηο αλάγθεο ηεο εξγαζίαο πξαγκαηνπνηήζεθε πξσηνγελήο έξεπλα κε εξσηεκαηνιφγηα, ηα νπνία ζπκπιεξψζεθαλ κε πξνζσπηθή ζπλέληεπμε, ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ησλ Θεβψλ, ηφζν ζε αζηηθά φζν θαη ζε αγξνηηθά λνηθνθπξηά. Σα απνηειέζκαηα ηεο εξγαζίαο είλαη ηδηαηηέξσο ελδηαθέξνληα θαζψο αλαδεηθλχνπλ κηα ζεκαληηθή, έζησ θαη ιαλζάλνπζα, νηθνλνκηθή αμία γηα ηα ππφγεηα λεξά. Δπηπιένλ, φληαο απφ ηηο ειάρηζηεο πξνζπάζεηεο ζηνλ Διιαδηθφ ρψξν θαη απφ ηηο ιίγεο δηεζλψο ζην ζπγθεθξηκέλν πεδίν, ε έξεπλα πξνζθέξεη πνιιαπιψο ρξήζηκα ζπκπεξάζκαηα ζε επηζηεκνληθφ θαη πνιηηηθφ επίπεδν, εηδηθά δε ζηελ εθαξκνγή ηεο Οδεγίαο 2000/60. III

4 ΠΔΡΗΛΖΦΖ Λφγσ ηεο απνπζίαο δηαηππσκέλσλ κε ζαθήλεηα νηθνλνκηθψλ θαη πεξηβαιινληηθψλ ζηφρσλ, νη πθηζηάκελεο πνιηηηθέο ηηκνιφγεζεο ησλ πδάησλ δελ εθπέκπνπλ πάληνηε ηα θαηάιιεια κελχκαηα γηα ηελ απνδνηηθή θαηαλάισζε ηνπ λεξνχ. Γηα παξάδεηγκα, ην πεξηβαιινληηθφ θφζηνο απφ ηελ πνηνηηθή ππνβάζκηζε ησλ λεξψλ ή ην θφζηνο πφξνπ απφ ηελ ππεξεθκεηάιιεπζε δελ ιακβάλνληαη ζπλήζσο ππφςε θαηά ην ζρεδηαζκφ ησλ πνιηηηθψλ ηηκνιφγεζεο. Σν δεδνκέλν απηφ, σζηφζν, αλακέλεηαη λα αιιάμεη ζην άκεζν κέιινλ, εηδηθά κε ηελ εθαξκνγή ηεο Οδεγίαο 2000/60. Αληηθείκελν ηεο εξγαζίαο απνηειεί ε εθηίκεζε ηεο νηθνλνκηθήο αμίαο ησλ ππνγείσλ λεξψλ ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο ησλ Θεβψλ, κε ηελ εθαξκνγή ηεο Μεζφδνπ Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο. εκεηψλεηαη φηη είλαη απφ ηηο πξψηεο εξεπλεηηθέο πξνζπάζεηεο ζηνλ Διιαδηθφ ρψξν θαη απφ ηηο ιίγεο δηεζλψο, ζηελ νπνία επηρεηξείηαη ε απνηίκεζε ηεο αμίαο ελφο ππφγεηνπ πδξνθφξνπ νξίδνληα. Ζ έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ησλ Θεβψλ, ζπκπεξηιακβάλνληαο ηφζν αζηηθά φζν θαη αγξνηηθά λνηθνθπξηά. Ζ ρξεκαηηθή απνηίκεζε ηεο αμίαο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηεξίρζεθε ζηελ πξνζπκία ησλ λνηθνθπξηψλ ηεο πεξηνρήο λα ζπλεηζθέξνπλ κηα εζεινληηθή εηζθνξά γηα ηε δεκηνπξγία ελφο αλεμάξηεηνπ κε θπβεξλεηηθνχ θνξέα, ν νπνίνο ζα έρεη σο αληηθείκελν ην ζρεδηαζκφ θαη ηελ πινπνίεζε δξάζεσλ απνθαηάζηαζεο ησλ ξππαζκέλσλ ππνγείσλ λεξψλ, ζε έλα ρξνληθφ νξίδνληα 10 εηψλ. Γηα ηηο αλάγθεο ηεο εξγαζίαο πξαγκαηνπνηήζεθε πξσηνγελήο έξεπλα κε εξσηεκαηνιφγηα, ηα νπνία ζπκπιεξψζεθαλ κε πξνζσπηθή ζπλέληεπμε. Ζ έξεπλα ησλ απεπζείαο ζπλεληεχμεσλ έιαβε ρψξα απφ ηηο 15 επηεκβξίνπ έσο ηηο 30 Ννεκβξίνπ ηνπ 2009 θαη ην πνζνζηφ αληαπφθξηζεο ήηαλ πεξίπνπ 80%. Ο πιεζπζκφο ελδηαθέξνληνο πεξηιάκβαλε φια ηα λνηθνθπξηά ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο ησλ Θεβψλ. Οη ζπκκεηέρνληεο ζηελ έξεπλα επηιέρζεθαλ ηπραία απφ έλα ζηξσκαηνπνηεκέλν δείγκα, ε δηαζηξσκάησζε ηνπ νπνίνπ έγηλε ζε επίπεδν Γεκνηηθψλ Γηακεξηζκάησλ. Σν κέγεζνο ηνπ απαηηνχκελνπ δείγκαηνο απφ θάζε ζηξψκα πξνέθπςε αλαινγηθά απφ ηνλ αξηζκφ ησλ λνηθνθπξηψλ ηνπ θάζε Γεκνηηθνχ Γηακεξίζκαηνο ζχκθσλα κε ηελ απνγξαθή ηνπ Σα απνηειέζκαηα δείρλνπλ φηη, θαηά κέζν φξν, ηα λνηθνθπξηά ηεο πεξηνρήο είλαη δηαηεζεηκέλα λα θαηαβάιινπλ ην κήλα, πνπ αληηζηνηρνχλ ζε ηνλ ρξφλν. Λακβάλνληαο ππφςε ην ζπλνιηθφ αξηζκφ ησλ λνηθνθπξηψλ ηεο πεξηνρήο κειέηεο θαη ηε κέζε πξνζπκία γηα πιεξσκή, ε εηήζηα ζπλνιηθή αμία ησλ ππφγεησλ IV

5 λεξψλ απφ ηηο επηκέξνπο ζηαηηζηηθέο πξνζεγγίζεηο θπκαίλεηαη απφ κέρξη Γεδνκέλνπ φηη ην ππνζεηηθφ ζελάξην πξνβιέπεη εζεινληηθή θαηαβνιή ηεο εηζθνξάο γηα ην θνξέα δηαρείξηζεο ηνπ πξνβιήκαηνο ζε νξίδνληα δεθαεηίαο, ε Παξνχζα Αμία ηνπ πνζνχ απηνχ θπκαίλεηαη κεηαμχ θαη ρξεζηκνπνηψληαο πξαγκαηηθφ επηηφθην πξνεμφθιεζεο 3%, ην νπνίν είλαη ζχλεζεο γηα ηελ πξνεμφθιεζε θνηλσληθψλ έξγσλ. Σν πνζφ απηφ αληαλαθιά ηα ρξήκαηα πνπ ε ηνπηθή θνηλσλία, ζαλ ζχλνιν, είλαη πξφζπκε λα πιεξψζεη πξνθεηκέλνπ λα δηαηεξήζεη θαη λα πξνζηαηεχζεη ηα ππφ κειέηε ππφγεηα λεξά. Γεδνκέλνπ φηη ε πιεηνςεθία ησλ λνηθνθπξηψλ ρξεζηκνπνηεί πιένλ λεξφ δηθηχνπ, ζα κπνξνχζε λα ππνζηεξηρζεί φηη ην πνζφ απηφ, ππφ ην πξίζκα ηεο Οδεγίαο 2000/60, αληαλαθιά ην πεξηβαιινληηθφ θφζηνο θαη ην θφζηνο πφξνπ ησλ ππφγεησλ λεξψλ. Σα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο απνδεηθλχνπλ μεθάζαξα φηη ηα ππφγεηα λεξά εκπεξηέρνπλ κία ζεκαληηθή νηθνλνκηθή αμία πνπ ζα κπνξνχζε λα δηθαηνινγήζεη ηε δεκφζηα ππνζηήξημε γηα ηελ έγθξηζε θαηάιιεισλ κέηξσλ πξνο ηελ επίηεπμε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζηφρσλ πνπ ηέζεθαλ απφ ηελ νδεγία πιαίζην γηα ηα λεξά. Ζ κεηαπηπρηαθή εξγαζία ρσξίδεηαη ζε πέληε θεθάιαηα. ην πξψην θεθάιαην, γίλεηαη κία εηζαγσγή γηα ην λεξφ, ηνλίδνληαο ηε ζεκαζία ηνπ γηα βηψζηκε αλάπηπμε, ε νπνία αληαλαθιάηαη ηφζν ζην κχζν θαη ηε ιανγξαθία, φζν θαη ζηελ ηζηνξηθή εμέιημε ησλ θνηλσληψλ. ηε ζπλέρεηα, γίλεηαη πεξηγξαθή ηνπ παγθφζκηνπ πξνβιήκαηνο ηνπ λεξνχ, κε αλαθνξά ηφζν ζηελ πνζνηηθή φζν θαη ζηελ πνηνηηθή ππνβάζκηζή ηνπ θαη ην θεθάιαην θιείλεη πεξηγξάθνληαο ηηο ρξήζεηο ηνπ λεξνχ θαη δίλνληαο ζηνηρεία γηα ηελ θαηαλνκή ηεο θαηαλάισζεο ζηελ Διιάδα. ην δεχηεξν θεθάιαην, πεξηγξάθεηαη ε πεξηνρή κειέηεο σο πξνο ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θπζηθνχ θαη αλζξσπνγελνχο πεξηβάιινληνο. Δπίζεο αλαιχεηαη, κε βάζε ηα δηαζέζηκα ζηνηρεία, ε θχζε θαη ην κέγεζνο ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο ξχπαλζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ηεο πεξηνρήο. ην ηξίην θεθάιαην, γίλεηαη κία εηζαγσγή ζηα νηθνλνκηθά ηνπ πεξηβάιινληνο θαη παξνπζηάδνληαη νη θπξηφηεξεο κέζνδνη απνηίκεζεο ησλ πεξηβαιινληηθψλ αγαζψλ θαη ησλ θπζηθψλ πφξσλ, ελψ παξαηίζεληαη θαη αξθεηέο κειέηεο πνπ έρνπλ ρξεζηκνπνηήζεη ηηο παξαπάλσ κεζφδνπο. Ηδηαίηεξε βαξχηεηα δίλεηαη ζηελ απνηίκεζε ηεο αμίαο ηνπ λεξνχ, θαζψο θαη ζηε Μέζνδν Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο, ε νπνία απνηειεί θαη ην κεζνδνινγηθφ «εξγαιείν» απνηίκεζεο ηεο παξνχζαο έξεπλαο. ην ηέηαξην θεθάιαην, παξνπζηάδνληαη ζεσξεηηθά ζηνηρεία θαη πξαθηηθέο νδεγίεο γηα ηελ πινπνίεζε κηαο έξεπλαο κε εξσηεκαηνιφγην, φπσο ε θαηαζθεπή ηνπ V

6 εξσηεκαηνινγίνπ, ε επηινγή ηνπ πιεζπζκνχ, ν θαζνξηζκφο ηνπ δείγκαηνο θαη ηεο δεηγκαηνιεπηηθήο κεζφδνπ, θ.ιπ. ην πέκπην θεθάιαην, ηέινο, πεξηγξάθεηαη ε πξσηνγελήο έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζην πιαίζην ηεο εξγαζίαο πξνθεηκέλνπ λα απνηηκεζεί ε αμία ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο ησλ Θεβψλ. ε απηφ ην θεθάιαην αλαιχνληαη ε ηαπηφηεηα ηεο έξεπλαο θαη ε δνκή ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ θαη παξνπζηάδνληαη ηα απνηειέζκαηα ηεο παξακεηξηθήο θαη κε παξακεηξηθήο επεμεξγαζίαο ησλ δεδνκέλσλ. Ζ κειέηε νινθιεξψλεηαη κε ηα θχξηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο. VI

7 ABSTRACT Due to the lack of clearly formulated economic and environmental objectives, the existing pricing policies of water resources do not always send the right signals for enhancing water use efficiency. For instance, the environmental cost of water deterioration or the resource cost due to its overexploitation is not usually taken into consideration when planning water pricing policies. However, this situation is expected to change in the near future, especially through the implementation of the Directive 2000/60. Bearing in mind the above remarks, the thesis aims at estimating the economic value of groundwater of the wider region of Thebes basin by means of the Contingent Valuation Method. It is worth mentioning that this study is one of the few attempts of groundwater valuation, not only in Greece but worldwide, as well. The study was conducted in the wider area of Thebes, involving both urban and rural households. The economic valuation of groundwater resources was based on households willingness to pay a monthly voluntary contribution for the creation of an independent not governmental organization that will take the responsibility to restore the affected groundwater in the next 10 years. CVM answers were collected from a sample of 367 households by means of personal interviews. The campaign took place in September November 2009 and the response rate was about 80%. The population of interest comprised all households of the wider region of Thebes. Respondents were collected randomly from a stratified sample, according to the population of each settlement on the basis of the 2001 census. The results indicate that households are willing to a pay a contribution between per month, which corresponds to per year. Taking into account the population of interest, the annual aggregated value is estimated between 700,000 and 970,000. Given that the hypothetical scenario provides for a ten-year contribution, the present value of the stream of payments lies between and , assuming a social discount rate of 3%. This value could be seen as the amount of money that the local society, as a whole, is willing to pay in order to preserve and enhance groundwater resources under investigation. Furthermore, this value could be claimed that reflects environmental and resource costs, according to the Directive 2000/60, provided that the majority of households do not use groundwater anymore. The findings of the survey clearly indicate that groundwater resources hold an important economic value that could justify public support for adopting appropriate VII

8 measures towards achieving the environmental targets set by the Water Framework Directive. The thesis is divided in five chapters. The first chapter provides general information concerning the water cycle. It begins with a historical perspective underlining the importance of water, as reflected in myths and traditions of human societies worldwide. The chapter ends with the description of global water problems. In the second chapter, the natural and man-made environment of the study area is described. The analysis focuses particularly on groundwater quality issues, e.g. sources of pollution, concentration of pollutants of specific interest, etc. The third chapter introduces fundamental issues and concepts of environmental economics. Towards this direction, definitions and basic terms are analyzed and the most important environmental valuation methods are presented. In addition, environmental valuation case studies are illustrated. Particular emphasis is given in the assessment of water resources by means of the Contingent Valuation Method, which has been implemented in the present research. The fourth chapter presents theoretical and practical issues with respect to questionnaire surveys, e.g. questionnaire preparation, sample and population selection, choice of sampling method, etc. Finally, in the fifth chapter, the case study is presented. More specifically, the survey characteristics are described, the structure of the questionnaire is analyzed and the results of the statistic analysis (i.e. both parametric and non-parametric estimates) are illustrated. The thesis concludes with the main findings of the research. VIII

9 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ...Η ΠΡΟΛΟΓΟ... II ΠΔΡΗΛΖΦΖ... IV ABSTRACT... VII ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ... IX ΔΤΡΔΣΖΡΗΟ ΠΗΝΑΚΧΝ... XI ΔΤΡΔΣΖΡΗΟ ΔΗΚΟΝΧΝ... XVI ΔΤΡΔΣΖΡΗΟ ΥΖΜΑΣΧΝ... XVII ΚΔΦΑΛΑΗΟ Δηζαγσγή Σν λεξφ ζην κχζν θαη ηε ιανγξαθία Ηζηνξηθή Αλαδξνκή Σν Νεξφ: έλαο αλαπιεξψζηκνο αιιά εμαληιήζηκνο θπζηθφο πφξνο Ζ Τπνβάζκηζε ηεο Πνηφηεηαο ησλ Τδάησλ Οη Υξήζεηο ηνπ Νεξνχ Γεληθά Ζ Καηάζηαζε ζηελ Διιάδα Γεσξγηθή Υξήζε Αζηηθή ρξήζε Βηνκεραληθή ρξήζε Υξήζε λεξνχ γηα παξαγσγή ελέξγεηαο ΚΔΦΑΛΑΗΟ Δηζαγσγή Γεσινγία ηξσκαηνγξαθία Ληζνινγία Γεσινγηθή εμέιημε Σεθηνληθή Τδξνγεσινγία Τδξνγεσινγηθή ζπκπεξηθνξά ησλ γεσινγηθψλ ζρεκαηηζκψλ Μεηεσξνινγηθά ζηνηρεία Βξνρνκεηξηθά δεδνκέλα Γηεξεχλεζε ζρέζεο βξνρφπησζεο πςνκέηξνπ γηα ηελ επξχηεξε πεξηνρή Θεβψλ ζην Τ.Γ. Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο Θεπμοκπαζία αέπα ρεηηθή πγξαζία Τδξνινγηθά ηζνδχγηα Καηαλάισζε λεξνχ Υξήζεηο γεο Πεγέο ξχπαλζεο Πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά ππφγεησλ λεξψλ IX

10 2.8.1 Γεληθά Μειέηεο θαη ηεθκήξηα ΚΔΦΑΛΑΗΟ Νεξφ: θνηλσληθφ ή νηθνλνκηθφ αγαζφ; Νεξφ: ηδησηηθφ ή δεκφζην αγαζφ; Σν θφζηνο ηνπ λεξνχ πλνιηθφ θφζηνο ππεξεζηψλ λεξνχ Οηθνλνκηθά ηνπ πεξηβάιινληνο ΚΔΦΑΛΑΗΟ Γεληθά ζηνηρεία Σα ζηάδηα ηεο έξεπλαο κε εξσηεκαηνιφγην ΚΔΦΑΛΑΗΟ Τινπνίεζε ηεο έξεπλαο Καηαζθεπή εξσηεκαηνινγίνπ Γνκή θαη παξνπζίαζε εξσηεκαηνινγίνπ Καζνξηζκφο πιεζπζκνχ θαη δεηγκαηνιεςία Δθηέιεζε ηεο έξεπλαο Παξνπζίαζε απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο Απαληήζεηο ζηηο εξσηήζεηο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ Παξνπζίαζε απνηειεζκάησλ ησλ δεκνγξαθηθψλ εξσηήζεσλ Έιεγρνο ρ 2 γηα ηελ αλεμαξηεζία κεηαμχ ησλ θαηεγνξηθψλ δεδνκέλσλ Δθαξκνγή ηνπ ειέγρνπ αλεμαξηεζίαο Υ 2 ζηα δεδνκέλα ηεο έξεπλαο Δθηίκεζε ηεο πξνζπκίαο πιεξσκήοησλ θαηνίθσλ ησλ πεξηνρψλ ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο ησλ Θεβψλ Απιή ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία Με παξακεηξηθή ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία Παξακεηξηθή ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία Τπνινγηζκφο ηεο ζπλνιηθήο νηθνλνκηθήο αμίαο ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ 236 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Η X

11 ΔΤΡΔΣΖΡΗΟ ΠΗΝΑΚΧΝ Πίλαθαο 1: Δηήζηα δήηεζε λεξνχ θαηά ρξήζε θαη πδαηηθφ δηακέξηζκα (hm 3 ), (Πεγή: ΤΠΑΝ θ.ά. 2003) Πίλαθαο 2: Τδαηηθφ δπλακηθφ, δήηεζε λεξνχ θαη δείθηεο θαηαλάισζεο γηα θάζε πδαηηθφ δηακέξηζκα (Πεγή: Tsagarakis, Tsoumanis, Chartzoulakis and Angelakis, 2001) Πίλαθαο 3: Μεηεσξνινγηθνί ζηαζκνί, ζπλη. βαξχηεηαο θαη κέζα πςφκεηξα πνιπγψλσλ Thiessen γηα ην Τ.Γ. 07 (Αλ.ηεξεά Διιάδα)(Πεγή: ΤΠΑΝ) Πίλαθαο 4: Τπνινγηζκφο εηήζηαο επηθαλεηαθήο βξνρφπησζεο ζηελ πεξηνρή ησλ κεηεσξνινγηθψλ ζηαζκψλ Αιίαξηνο, Αληι. Μνπξηθίνπ, Θίζβε, Καιιηζέα θαη Σαλάγξα Πίλαθαο 5: ηαζκνί κέηξεζεο ζεξκνθξαζίαο αέξνο ζην Τ.Γ. Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο. Με έληνλα ζηνηρεία νη ζηαζκνί πνπ θαιχπηνπλ ηελ πεξηνρή κειέηεο Πίλαθαο 6: ηαζκνί κέηξεζεο ζρεηηθήο πγξαζίαο ζην Τ.Γ. Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο. Με έληνλα ζηνηρεία νη ζηαζκνί πνπ θαιχπηνπλ ηελ πεξηνρή κειέηεο Πίλαθαο 7: Τδξνινγηθά Ηζνδχγηα Γηαρεηξηζηηθψλ ιεθαλψλ Τ.Γ. 07. Με έληνλα ζηνηρεία δίλνληαη ηα ηζνδχγηα γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο (Πεγή: ΤΠΑΝ, 2008) Πίλαθαο 8: Δθηηκήζεηο θαηαλάισζεο λεξνχ αλά Γήκν, ρξήζε θαη ιεθάλε. ηελ πδξνγεσινγηθή ιεθάλε Θεβψλ αληηζηνηρεί ε ιεθάλε Πίλαθαο 9: Αλαιπηηθή θαηαλνκή θάιπςεο γεο κε βάζε ην πξφγξακκα Corine LandCover 2001, αλά θσδηθφ Πίλαθαο 10: πλνπηηθή θαηαλνκή θάιπςεο γεο κε βάζε ην πξφγξακκα Corine LandCover 2001, αλά θαηεγνξία Πίλαθαο 11: πλεηζθνξά ησλ δηαθφξσλ πεγψλ ξχπαλζεο ζην ζπλνιηθφ θνξηίν BOD ζηηο δηαρ. ιεθάλεο ελδηαθέξνληνο (ζε ηφλνπο / έηνο) (Πεγή: ΤΠΑΝ) Πίλαθαο 12: πλεηζθνξά ησλ δηαθφξσλ πεγψλ ξχπαλζεο ζην ζπλνιηθφ θνξηίν ΣΝ ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο ελδηαθέξνληνο (Πεγή: ΤΠΑΝ) Πίλαθαο 13: πλεηζθνξά ησλ δηαθφξσλ πεγψλ ξχπαλζεο ζην ζπλνιηθφ θνξηίν ΣΝ ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο ελδηαθέξνληνο (Πεγή: ΤΠΑΝ) Πίλαθαο 14: Θέζεηο θαη παξάκεηξνi παξαθνινχζεζεο ησλ πδάησλ XI

12 Πίλαθαο 15: Μέζνδνη νηθνλνκηθήο απνηίκεζεο ηεο αμίαο ησλ θπζηθψλ πφξσλ Πίλαθαο 16: ελάξηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζην ζρέδην ηεο έξεπλαο Πίλαθαο 17: Αιιαγέο ζηελ επεκεξία σο απνηέιεζκα ηεο αχμεζεο ηνπ αξηζκνχ θαη ηνπ κεγέζνπο ησλ ςαξηψλ Πίλαθαο 18: Πεξηβαιινληηθέο ηδηφηεηεο θαη επίπεδα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζην Πείξακα Δπηινγήο Πίλαθαο 19: Ζ πξνζπκία γηα πιεξσκή εθηηκάηαη απφ ηηο βειηηψζεηο ζηελ πνηφηεηα ηνπ λεξνχ Πίλαθαο 20: Μεληαία πξνζπκία γηα πιεξσκή γηα ηελ βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ ηεο δεμακελήο Paldang Πίλαθαο 21: Πξνζπκία ησλ θαηνίθσλ γηα πιεξσκή γηα δηάθνξα θίλεηξα βειηίσζεο ηεο πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ ηνπ Θεξκατθνχ Κφιπνπ Πίλαθαο 22: ελάξηα βειηίσζεο ηεο πνηφηεηαο λεξνχ, καδί κε ηα επίπεδα πιεξσκήο γηα ηελ αλάιπζε ηεο Τπνζεηηθήο Σαμηλφκεζεο Πίλαθαο 23: Γεληθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ εξσηεζέλησλ Πίλαθαο 24: Αλάιπζε ηεο κέζεο πξνζπκίαο γηα πιεξσκή ( αλά λνηθνθπξηφ ην ρξφλν) γηα ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ ηνπ πνηακνχ Σάκεζε 133 Πίλαθαο 25: Δθηηκήζεηο ηεο πξνζπκίαο ησλ εξσηεζέλησλ γηα πιεξσκή ( / λνηθνθπξηφ/ρξφλν) γηα ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ ηνπ πνηακνχ Σάκεζε Πίλαθαο 26: Μέζεο θαη ηππηθέο απνθιίζεηο (ζηηο παξελζέζεηο) ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ εξσηεζέλησλ αλά νκάδα Πίλαθαο 27: Αξηζκφο λνηθνθπξηψλ ηεο πεδηάδαο ησλ Θεβψλ (ηνηρεία ΔΤΔ) Πίλαθαο 28: Πιεζπζκφο ηεο Διιάδαο γηα ηελ πεξίνδν (ζηνηρεία Eurostat) Πίλαθαο 29: Πνζνζηφ αχμεζεο ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Διιάδαο Πίλαθαο 30: Αξηζκφο λνηθνθπξηψλ ησλ δεκνηηθψλ δηακεξηζκάησλ ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο ησλ Θεβψλ Πίλαθαο 31: Αξηζκφο λνηθνθπξηψλ ησλ δεκνηηθψλ δηακεξηζκάησλ ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο ησλ Θεβψλ γηα ην έηνο Πίλαθαο 32: Απνηειέζκαηα κεζφδνπ ρ Πίλαθαο 33: Πνζνζηηαία αλαινγία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα ζε ζρέζε κε ηελ θαηάζηαζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ XII

13 Πίλαθαο 34: Πνζνζηηαία αλαινγία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα ζε ζρέζε κε ηελ ρξήζε ππφγεησλ λεξψλ γηα πφζε Πίλαθαο 35: Πνζνζηηαία αλαινγία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα ζε ζρέζε κε ηελ ελεκέξσζε ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ Πίλαθαο 36: Πνζνζηηαία αλαινγία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα ζε ζρέζε κε ηνλ ραξαθηεξηζκφ ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ Πίλαθαο 37: Πνζνζηηαία αλαινγία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα ζε ζρέζε κε ηελ αηηηνιφγεζε ηνπ ραξαθηεξηζκνχ ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ Πίλαθαο 38: Πνζνζηηαία αλαινγία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα ζε ζρέζε κε ηελ αιιαγή ηνπ ηξφπνπ δσήο εμαηηίαο ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ Πίλαθαο 39: Πνζνζηηαία αλαινγία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα ζε ζρέζε κε ηελ πεγή πξνκήζεηαο λεξνχ γηα πφζε Πίλαθαο 40: Πνζνζηηαία αλαινγία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα ζε ζρέζε κε ηελ πεγή πξνκήζεηαο λεξνχ γηα καγείξεκα Πίλαθαο 41: Πνζνζηηαία αλαινγία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα ζε ζρέζε κε ηελ ηθανπνίεζε απφ ηηο ελέξγεηεο ηεο Πνιηηείαο Πίλαθαο 42: Πνζνζηηαία αλαινγία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα ζε ζρέζε κε ηε ζπκβνιή ησλ θαηνίθσλ ζηε ιχζε ηνπ πξνβιήκαηνο Πίλαθαο 43: Πνζνζηηαία αλαινγία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα ζε ζρέζε κε ηε ρξνλνινγία γέλλεζεο ησλ εξσηψκελσλ Πίλαθαο 44: Πνζνζηηαία αλαινγία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα ζε ζρέζε κε ην κνξθσηηθφ επίπεδν ησλ εξσηψκελσλ Πίλαθαο 45: Απνηειέζκαηα κεζφδνπ ρ Πίλαθαο 46: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε ζρέζε κε ηνλ ραξαθηεξηζκφ ηεο θαηάζηαζεο ηνπ πεξηβάιινληνο ηεο πεξηνρήο Πίλαθαο 47: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε ζρέζε κε ηελ ρξήζε ππφγεησλ λεξψλ γηα καγείξεκα Πίλαθαο 48: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε ζρέζε κε ηελ ρξήζε ππφγεησλ λεξψλ γηα ηε ιάηξα ηνπ ζπηηηνχ Πίλαθαο 49: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε ζρέζε κε ηελ ρξήζε ππφγεησλ λεξψλ γηα πφηηζκα θήπνπ XIII

14 Πίλαθαο 50: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε ζρέζε κε ηελ ελεκέξσζε ησλ εξσηψκελσλ γηα ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ηνπο Πίλαθαο 51: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε ζρέζε κε ηελ πξνζσπηθή γλσξηκία κε αλζξψπνπο πνπ αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα πγείαο ιφγσ ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ Πίλαθαο 52: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε ζρέζε κε ην αλ αηζζάλνλαη νη εξσηψκελνη φηη έρνπλ αιιάμεη ηξφπν δσήο Πίλαθαο 53: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε ζρέζε κε ηελ πεγή πξνκήζεηαο πφζηκνπ λεξνχ Πίλαθαο 54: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε ζρέζε κε ηελ πεγή πξνκήζεηαο λεξνχ γηα καγείξεκα Πίλαθαο 55: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε ζρέζε κε ηελ ηθαλνπνίεζε απφ ηηο ελέξγεηεο ηεο Πνιηηείαο Πίλαθαο 56: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε ζρέζε κε ην βαζκφ ζηνλ νπνίν ζα κπνξνχζαλ λα ζπκβάιινπλ νη θάηνηθνη ζηε ιχζε ηνπ πξνβιήκαηνο Πίλαθαο 57: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε ζρέζε κε ηελ πξνζπκία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα Πίλαθαο 58: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε ζρέζε κε ην κφληκν ηφπν δηακνλήο ησλ εξσηψκελσλ Πίλαθαο 59: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε ζρέζε κε ην θχιν ησλ εξσηψκελσλ Πίλαθαο 60: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε ζρέζε κε ηνλ αξηζκφ ησλ κειψλ ηνπ λνηθνθπξηνχ ησλ εξσηψκελσλ Πίλαθαο 61: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε ζρέζε κε ηελ παξνχζα επαγγεικαηηθή θαηάζηαζε ησλ εξσηψκελσλ Πίλαθαο 62: Απνηειέζκαηα απιήο ζηαηηζηηθήο επεμεξγαζίαο (ζχλνιν παξαηεξήζεσλ) Πίλαθαο 63: Απνηειέζκαηα απιήο ζηαηηζηηθήο επεμεξγαζίαο (κφλν ζεηηθέο παξαηεξήζεηο) Πίλαθαο 64: Απνηειέζκαηα ειέγρσλ κε ηα κε-παξακεηξηθά θξηηήξηα Mann-Whitney θαη Kruskal-Wallis XIV

15 Πίλαθαο 65: Απνηειέζκαηα ζηαηηζηηθήο επεμεξγαζίαο ησλ ινγαξηζκνθαλνλη-θψλ ηηκψλ WTP (κφλν ζεηηθέο παξαηεξήζεηο) Πίλαθαο 66: Απνηειέζκαηα ζηαηηζηηθήο επεμεξγαζίαο ηνπ εθηηκεηή Kaplan Meier (ζχλνιν παξαηεξήζεσλ) Πίλαθαο 67: Απνηειέζκαηα ζηαηηζηηθήο επεμεξγαζίαο ηνπ εθηηκεηή Kaplan Meier (αζηηθά λνηθνθπξηά) Πίλαθαο 68: Απνηειέζκαηα ζηαηηζηηθήο επεμεξγαζίαο ηνπ εθηηκεηή Kaplan Meier (αγξνηηθά λνηθνθπξηά) Πίλαθαο 69: Απνηειέζκαηα νηθνλνκεηξηθήο αλάιπζεο πλνιηθφ δείγκα Πίλαθαο 70: Απνηειέζκαηα νηθνλνκεηξηθήο αλάιπζεο Αζηηθφ δείγκα Πίλαθαο 71: Απνηειέζκαηα νηθνλνκεηξηθήο αλάιπζεο Αγξνηηθφ δείγκα Πίλαθαο 72: Δθηηκψκελε πξνζπκία πιεξσκήο γηα ηηο δηάθνξεο ζηαηηζηηθέο πξνζεγγίζεηο γηα ην ζχλνιν ησλ παξαηεξήζεσλ Πίλαθαο 73: Δθηηκψκελε εηήζηα ζπλνιηθή αμία γηα ηηο δηάθνξεο ζηαηηζηηθέο πξνζεγγίζεηο ( ) Πίλαθαο 74: Δθηηκψκελε ζπλνιηθή παξνχζα αμία ηεο εζεινληηθήο εηζθνξάο γηα ηηο δηάθνξεο ζηαηηζηηθέο πξνζεγγίζεηο ( ) XV

16 ΔΤΡΔΣΖΡΗΟ ΔΗΚΟΝΧΝ Δηθφλα 1: Ο Κχθινο ηνπ Νεξνχ (Πεγή: ΓΔΤΑΑ)... 2 Δηθφλα 2: Ο πνηακφο Pantanal ζηε Βξαδηιία (Πεγή: blue Planet Run, θσηνγξαθία: Scott Warren, Anuora) Δηθφλα 3: Ηεξείο-Μάγνη (Shamans) θαηά ηε δηάξθεηα ηεξνηειεζηίαο ζην Δθνπαδφξ (θσηνγξαθία:ivan Kashinsky, WPN), ( 5 Δηθφλα 4: Πεγάδηα ζην λεζί Pate ζηελ Κέλπα (Πεγή: Blue Planet Run, Φσηνγξαθία: Michael Freeman, Aurora) Δηθφλα 5: Γχν αγφξηα ζην λφηην νπδάλ ρξεζηκνπνηνχλ εηδηθά θίιηξα γηα λεξφ (Πεγή: Blue Planet Run, Φσηνγξαθία: Michael Freeman, Aurora) Δηθφλα 6: Οπιηζκέλνο θξνπξφο ζηελ Amarna ηεο Αηγχπηνπ (Πεγή: Blue Planet Run, Φσηνγξαθία: Kenneth Garett, National Geographic, Getty Images) Δηθφλα 7: Σν Φξάγκα ηνπ Θεζαπξνχ (Πεγή:Γαληειίδεο) XVI

17 ΔΤΡΔΣΖΡΗΟ ΥΖΜΑΣΧΝ ρήκα 1: Πνζφηεηα λεξνχ πνπ ππάξρεη ζηε γε (Πεγή: Μάξθνπ, 2007) ρήκα 2: Πνζνζηφ ζπλνιηθήο ππνρψξεζεο ησλ πδάησλ (Πεγή: Μάξθνπ, 2007) ρήκα 3: πλνιηθή δήηεζε θαη θαηαλαισηηθή δήηεζε (Μηκίθνπ, 2005) ρήκα 4: Γείθηεο θαηαλάισζεο θαη εθκεηάιιεπζεο αλά πδαηηθφ δηακέξηζκα (Μηκίθνπ, 2005) ρήκα 5: Πνζνζηά δήηεζεο ησλ πδαηηθψλ δηακεξηζκάησλ γηα θάζε ρξήζε λεξνχ (Μηκίθνπ, 2005) ρήκα 6: Αγξνηηθή δήηεζε λεξνχ αλά Τδαηηθφ Γηακέξηζκα (ΔΣΤΜΠ, 2000) ρήκα 7: Αγξνηηθή θαη ζπλνιηθή δήηεζε αλά πδαηηθφ δηακέξηζκα (Μηκίθνπ, 2005)23 ρήκα 8: Δμέιημε ησλ αξδεπφκελσλ εθηάζεσλ (ζε εθηάξηα) απφ ην 1929 έσο ην 1998 (Πεγή: Τπνπξγείν Αλάπηπμεο θαη Σξνθίκσλ) ρήκα 9: Δμέιημε ησλ κεζφδσλ άξδεπζεο ζε ζπιινγηθά εγγ/ηηθά έξγα απφ ην 1984 έσο ην 1998 (Πεγή: Τπνπξγείν Αλάπηπμεο θαη Σξνθίκσλ) ρήκα 10: Αζηηθή δήηεζε λεξνχ αλά Τδαηηθφ Γηακέξηζκα (ΔΣΤΜΠ, 2000) ρήκα 11: Αηκνκεραλή ηνπ Ήξσλα (Πεγή: Βηθηπαίδεηα) ρήκα 12: Βηνκεραληθή δήηεζε λεξνχ αλά Τδαηηθφ Γηακέξηζκα (ΔΣΤΜΠ, 2000).. 27 ρήκα 13: Δλεξγεηαθή δήηεζε λεξνχ αλά Τδαηηθφ Γηακέξηζκα (ΔΣΤΜΠ, 2000) ρήκα 14: Πεξηνρή κειέηεο. Κφθθηλε γξακκή: πδξνθξίηεο. Γαιάδηα γξακκή: φξην πεξηνρήο κειέηεο. Σεηξάγσλα: νηθηζκνί. Κχθινη: γεσηξήζεηο δεηγκαηνιεςίαο. Πξάζηλεο πεξηνρέο: πξνζρψζεηο. Ρφδ πεξηνρέο: λενγελή. Γαιάδηεο πεξηνρέο: ζρεκαηηζκνί ππνβάζξνπ ρήκα 15: Γεσινγηθφο ράξηεο επξχηεξεο πεξηνρήο Θεβψλ (Κνπκαληάθεο, 1980) ρήκα 16: Δπηθαλεηαθή θαη ππφγεηα εμάπισζε ησλ ηνπξαζηθψλ αζβεζηφιηζσλ (Πεγή: Κνπκαληάθεο Η., 1980/81) ρήκα 17: Υάξηεο απνγξαθήο γεσηξήζεσλ πεγαδηψλ θαη πεγψλ (Πεγή: Κνπκαληάθεο Η., 1980/81) ρήκα 18: Πνιχγσλα Thiessen ηνπ δηθηχνπ βξνρνκεηξηθψλ ζηαζκψλ Τ.Γ. Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο (ΓΔΖ: θίηξηλν ρξψκα, ΤΠΔΥΧΓΔ: θφθθηλν ρξψκα, ΤΠΓΔ: πξάζηλν ρξψκα, ΔΜΤ: κπιε ρξψκα) ρήκα 19: πζρέηηζε πςνκέηξνπ θαη κέζεο εηήζηαο θαηαθξήκληζεο γηα ηνπο ζηαζκνχο ηνπ Τ.Γ. Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο πνπ αληηζηνηρνχλ ζηελ πεξηνρή κειέηεο XVII

18 ρήκα 20: Κάιπςε γεο ηεο πεξηνρή κειέηεο (Corine Land Cover, 2001). Κφθθηλε γξακκή: πδξνθξίηεο. Σεηξάγσλα: νηθηζκνί ρήκα 21: Παξαγφκελα θνξηία BOD απφ ηε γεσξγία θαη ηελ θηελνηξνθία ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο ηνπ Τ.Γ. ηεο Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο (Πεγή: ΤΠΑΝ) ρήκα 22: Παξαγφκελα θνξηία BOD απφ ηα αζηηθά ιχκαηα ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο Τ.Γ. ηεο Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο (Πεγή: ΤΠΑΝ) ρήκα 23: Παξαγφκελα θνξηία TN απφ ηε γεσξγία θαη ηελ θηελνηξνθία ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο Τ.Γ. ηεο Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο (Πεγή: ΤΠΑΝ) ρήκα 24: Παξαγφκελα θνξηία TN απφ ηα αζηηθά ιχκαηα ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο Τ.Γ. ηεο Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο (Πεγή: ΤΠΑΝ) ρήκα 25: Παξαγφκελα θνξηία TP απφ ηε γεσξγία θαη ηελ θηελνηξνθία ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο Τ.Γ. ηεο Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο (Πεγή: ΤΠΑΝ) ρήκα 26: Παξαγφκελα θνξηία TP απφ ηα αζηηθά ιχκαηα ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο Τ.Γ. ηεο Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο (Πεγή: ΤΠΑΝ) ρήκα 27: Καηαλνκή ζπλνιηθνχ θνξηίνπ ξχπαλζεο BOD ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο ηνπ Τ.Γ. ηεο Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο (Πεγή: ΤΠΑΝ) ρήκα 28: Καηαλνκή ζπλνιηθνχ θνξηίνπ ξχπαλζεο TN ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο ηνπ Τ.Γ. ηεο Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο (Πεγή: ΤΠΑΝ) ρήκα 29: Καηαλνκή ζπλνιηθνχ θνξηίνπ ξχπαλζεο TP ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο ηνπ Τ.Γ. ηεο Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο (Πεγή: ΤΠΑΝ) ρήκα 30: Γεσηξήζεηο δεηγκαηνιεςίαο ΚΤΤ πεξηνρή κειέηεο. Κφθθηλε γξακκή: πδξνθξίηεο. Γαιάδηα γξακκή: φξην πεξηνρήο κειέηεο. Σεηξάγσλα: νηθηζκνί. Κχθινη: γεσηξήζεηο δεηγκαηνιεςίαο. Πξάζηλεο πεξηνρέο: πξνζρψζεηο. Ρφδ πεξηνρέο: λενγελή. Γαιάδηεο πεξηνρέο: ζρεκαηηζκνί ππνβάζξνπ ρήκα 31: Σηκέο αγσγηκφηεηαο ζηηο ζέζεηο πδξνιεςίαο (Πεγή: Δ.Τ.Σ, Δ.Μ.Π 2008) ρήκα 32: Γηαθχκαλζε ζπγθεληξψζεσλ αζβεζηίνπ (Πεγή: Δ.Τ.Σ, Δ.Μ.Π 2008) ρήκα 33: Γηαθχκαλζε ζπγθεληξψζεσλ καγλεζίνπ (Πεγή: Δ.Τ.Σ, Δ.Μ.Π 2008) ρήκα 34: Οιηθή ζθιεξφηεηα (mg/l CaCO3) ρήκα 35: Μέζε θαη κέγηζηε ηηκή ηνπ ph ρήκα 36: Παξνπζία ληηξηθψλ αιάησλ ζε εηήζηνπο κέζνπο φξνπο XVIII

19 ρήκα 37: Παξνπζία ληηξηθψλ σο κέζνο φξνο ηεο ηειεπηαίαο πεληαεηίαο ρήκα 38: Αζξνηζηηθή θαηαλνκή ζπγθεληξψζεσλ ληηξηθψλ (Πεγή: Δ.Τ.Σ, Δ.Μ.Π 2008) ρήκα 39: Αζξνηζηηθή θαηαλνκή ζπγθεληξψζεσλ ληηξηθψλ (Πεγή: Δ.Τ.Σ, Δ.Μ.Π 2008) ρήκα 40: πγθεληξψζεηο νιηθνχ ρξσκίνπ ρήκα 41: πζρέηηζε ηνπ νιηθνχ ρξσκίνπ κε ην εμαζζελέο ρξψκην ρήκα 42: πγθεληξψζεηο ραιθνχ ρήκα 43: πγθεληξψζεηο THM ζε δείγκαηα ηνπ δηθηχνπ χδξεπζεο ρήκα 44: Πψο ραξαθηεξίδεηε ζήκεξα, ζε γεληθέο γξακκέο, ηελ θαηάζηαζε ηνπ πεξηβάιινληνο ζηελ πεξηνρή ζαο ρήκα 45: Σαμηλφκεζε πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ ηεο πεξηνρήο Πξψηε πξνηεξαηφηεηα ρήκα 46: Σαμηλφκεζε πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ ηεο πεξηνρήο Γεχηεξε πξνηεξαηφηεηα ρήκα 47: Σαμηλφκεζε πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ ηεο πεξηνρήο Σξίηε πξνηεξαηφηεηα ρήκα 48: Υαξαθηεξηζκφο θαηάζηαζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ρήκα 49: Υξήζε πφζηκνπ λεξνχ απφ πδξνγεσηξήζεηο ρήκα 50: Υξήζε λεξνχ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα καγείξεκα ρήκα 51: Υξήζε λεξνχ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα ηε ιάηξα ηνπ ζπηηηνχ ρήκα 52: Υξήζε λεξνχ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα ην πφηηζκα ηνπ θήπνπ ρήκα 53: Υξήζε λεξνχ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα αξδεπηηθνχο ζθνπνχο ρήκα 54: Υξήζε λεξνχ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα πφζηκν λεξφ, καγείξεκα, ιάηξα ζπηηηνχ θαη πφηηζκα θήπνπ, θαηά ην παξειζφλ ρήκα 55: Πιεξνθφξεζε ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ρήκα 56: Πεγέο πιεξνθφξεζεο ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ρήκα 57: Βαζηθέο πηπρέο πιεξνθφξεζεο γηα ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ρήκα 58: Δπηπξφζζεηε πιεξνθφξεζε γηα ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο XIX

20 ρήκα 59: Πφζν ζεκαληηθφ πξφβιεκα είλαη θαηά ηε γλψκε ζαο ην δήηεκα ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ πδάησλ γηα ηελ πεξηνρή ζαο; ρήκα 60: Αηηηνιφγεζε ραξαθηεξηζκνχ ηεο πνηφηεηαο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ρήκα 61: Γηθαηνινγήζηε γηαηί ζεσξείηαη ζεκαληηθφ ή φρη ην δήηεκα ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ πδάησλ ρήκα 62: Οη ζεκαληηθφηεξεο πεγέο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο Πξψηε πξνηεξαηφηεηα ρήκα 63: Οη ζεκαληηθφηεξεο πεγέο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο Γεχηεξε πξνηεξαηφηεηα ρήκα 64: Οη θπξηφηεξεο πεγέο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ρήκα 65: Αξλεηηθέο επηπηψζεηο απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ πγεία ησλ θαηνίθσλ ρήκα 66: Αξλεηηθέο επηπηψζεηο απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ησλ λνηθνθπξηψλ ρήκα 67: Αξλεηηθέο επηπηψζεηο απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ νηθνλνκία ηεο πεξηνρήο ρήκα 68: Αξλεηηθέο επηπηψζεηο απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ πνηφηεηα ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ ρήκα 69: Αξλεηηθέο επηπηψζεηο απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ πνηφηεηα ησλ βηνκεραληθψλ πξντφλησλ ρήκα 70: Αξλεηηθέο επηπηψζεηο απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζην νηθνζχζηεκα ηεο πεξηνρήο; ρήκα 71: Καηάηαμε επηπηψζεσλ ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ πγεία ησλ θαηνίθσλ ρήκα 72:...Καηάηαμε επηπηψζεσλ ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζην νηθνζχζηεκα ηεο πεξηνρήο ρήκα 73:... Καηάηαμε επηπηψζεσλ ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ησλ λνηθνθπξηψλ ρήκα 74:. Καηάηαμε επηπηψζεσλ ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ πνηφηεηα ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ ρήκα 75: Καηάηαμε επηπηψζεσλ ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ νηθνλνκία ηεο πεξηνρήο ρήκα 76:. Καηάηαμε επηπηψζεσλ ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ πνηφηεηα ησλ βηνκεραληθψλ πξντφλησλ XX

21 ρήκα 77:... Γλψξηκία κε αλζξψπνπο πνπ έρνπλ αληηκεησπίζεη ζην παξειζφλ, ή αληηκεησπίδνπλ ζήκεξα, πξνβιήκαηα πγείαο, ιφγσ ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ρήκα 78:. Αιιαγέο ζηνλ ηξφπν δσήο εμαηηίαο ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ρήκα 79: Μεηαβνιέο ζηνλ ηξφπν δσήο ησλ θαηνίθσλ εμαηηίαο ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ρήκα 80: Πεγέο πξνέιεπζεο πφζηκνπ λεξνχ ρήκα 81: Πεγέο πξνέιεπζεο λεξνχ γηα καγεηξηθή ρξήζε ρήκα 82: Πεγέο πξνέιεπζεο λεξνχ γηα ηε ιάηξα ηνπ ζπηηηνχ ρήκα 83: Πεγέο πξνέιεπζεο λεξνχ γηα ην πφηηζκα ηνπ θήπνπ ρήκα 84: Πεγέο πξνέιεπζεο λεξνχ γηα αξδεπηηθή ρξήζε ρήκα 85: Λήςε κέηξσλ θαηά ηε ρξήζε ηνπ λεξνχ απφ ην δίθηπν ρήκα 86: Αλαγθαηφηεηα κέηξσλ δηαθχιαμεο ηεο πνηφηεηαο ησλ ππφγεησλ λεξψλ 193 ρήκα 87: Ηθαλνπνίεζε απφ ηηο κέρξη ηψξα ελέξγεηεο ηεο Πνιηηείαο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ρήκα 88: πκβνιή ηεο ελεξγήο ζπκκεηνρήο ησλ θαηνίθσλ ηεο πεξηνρήο ζηε ιχζε ηνπ πξνβιήκαηνο ρήκα 89: Θα ήζαζηαλ δηαηεζεηκέλνο /ε λα ζπκκεηέρεηε ζην θνξέα, θαηαβάιινληαο κία εζεινληηθή κεληαία ζπλδξνκή; ρήκα 90: Ηζηφγξακκα ζπρλνηήησλ θαηαβαιιφκελσλ πνζψλ ρήκα 91: Καηαλνκή ηνπ WTP ζηνπο ηξεηο ζηφρνπο ρήκα 92: Λφγνη άξλεζεο νηθνλνκηθήο ζπλεηζθνξάο ζηελ εμπγίαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ρήκα 93: Πξαγκαηηθέο αξλήζεηο θαη αξλήζεηο δηακαξηπξίαο ρήκα 94: Μφληκνο ηφπνο δηακνλή ρήκα 95: Φχιν εξσηεζέλησλ ρήκα 96: Υξνλνινγία γέλλεζεο εξσηεζέλησλ ρήκα 97: Οηθνγελεηαθή θαηάζηαζε εξσηεζέλησλ ρήκα 98: Αξηζκφο κειψλ λνηθνθπξηψλ ρήκα 99: Αλψηεξν επίπεδν ζπνπδψλ εξσηεζέλησλ ρήκα 100: Παξνχζα επαγγεικαηηθή θαηάζηαζε εξσηψκελσλ ρήκα 101: Δπάγγεικα εξσηψκελσλ ρήκα 102: πλνιηθφ εηζφδεκα λνηθνθπξηνχ εξσηψκελσλ XXI

22 ρήκα 103: Ηζηφγξακκα θαηαλνκήο ησλ ηηκψλ WTP ρήκα 104: Ηζηφγξακκα θαηαλνκήο ησλ ηηκψλ lnwtp ρήκα 105: πλάξηεζε επηβίσζεο Kaplan Meier γηα ηελ πξνζπκία πιεξσκήο (χλνιν παξαηεξήζεσλ) ρήκα 106: πλάξηεζεηο επηβίσζεο Kaplan Meier γηα ηελ πξνζπκία πιεξσκήο αζηηθψλ θαη αγξνηηθψλ λνηθνθπξηψλ XXII

23 1 Γεληθά γηα ην Νεξό

24 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ «απσή ηυν πάνηυν απεθήναηο ύδυπ» ΘΑΛΗΣ 1.1 Δηζαγσγή Σν λεξφ είλαη ίζσο ην πνιπηηκφηεξν αγαζφ πνπ µαο παξέρεη ε θχζε. Απνηειεί αλακθηζβήηεηα ζεκαληηθφ παξάγνληα γηα ηελ αλάπηπμε, ηελ πγηεηλή δηαβίσζε θαη ηελ ίδηα ηε δσή θαζψο είλαη δχζθνιν λα θαληαζηεί θαλείο έζησ θαη κία κνξθή δσήο, πνπ ζα κπνξνχζε λα επηβηψζεη ρσξίο λεξφ. Οη άλζξσπνη δελ εμαξηψληαη απφ ην λεξφ κφλν γηα ηελ αλαπιήξσζε ησλ δσηηθψλ ηνπο πγξψλ, αιιά θαη επεηδή ηα ηξφθηκα πνπ θαηαλαιίζθνπκε ρξεηάδνληαη λεξφ γηα λα παξαρζνχλ. Πξφθεηηαη, ινηπφλ, γηα έλα θπζηθφ πφξν πνπ απαηηεί ηδηαίηεξε πξνζνρή. Σν λεξφ ζηε θχζε κεηαζρεκαηίδεηαη, ηαμηδεχεη ζπλερψο θαη αλαθπθιψλεηαη. Ο ιεγφκελνο «θχθινο ηνπ λεξνχ» (Δηθφλα 1), εθηφο απφ ηε βηνινγηθή ηνπ αμία, πξνζθέξεη εηθφλεο θαη εκπεηξίεο κνλαδηθήο νκνξθηάο κέζα απφ ηα θπζηθά θαηλφκελα ζηα νπνία ζπκκεηέρεη. πλνπηηθά κπνξεί λα πεξηγξαθεί σο εμήο: απφ ηα λεξά πνπ ππάξρνπλ πάλσ ζηελ επηθάλεηα ηεο Γεο εμαηκίδνληαη ζπλερψο ηεξάζηηεο κάδεο λεξνχ θάησ απφ ηελ επίδξαζε ηεο ειηαθήο ζεξκφηεηαο. Οη πδξαηκνί πνπ δεκηνπξγνχληαη κ' απηφ ηνλ ηξφπν ζπκππθλψλνληαη ζε ζχλλεθα, θαζψο έξρνληαη ζε επαθή κε ηα ςπρξά ζηξψκαηα ηεο αηκφζθαηξαο, πξνθαιψληαο έηζη ηελ επηζηξνθή ηνπ λεξνχ ζηε Γε ππφ κνξθή βξνρήο, ρηνληνχ ή ραιαδηνχ. Έλα κέξνο ηνπ λεξνχ απηνχ επαλεμαηκίδεηαη ακέζσο, ελψ έλα άιιν (επηθαλεηαθά λεξά) ζπγθεληξψλεηαη ζε ρεηκάξξνπο θαη ζε πνηάκηα πνπ ξένπλ ζε ιίκλεο θαη απφ εθεί ζηε ζάιαζζα, απ' φπνπ επαλεμαηκίδνληαη. Έλα άιιν κέξνο ηέινο δηεζείηαη ζην έδαθνο, φπνπ απνξξνθάηαη απφ ηε βιάζηεζε θαη ζρεκαηίδεη ππφγεηνπο πνηακνχο, ζπήιαηα, ιίκλεο, θαη πδξνθφξνπο νξίδνληεο πνπ αλαδχνληαη πάιη ζηελ επηθάλεηα ή θηάλνπλ απ'επζείαο ζηε ζάιαζζα. Ο θχθινο ηνπ λεξνχ απνηειεί αληηθείκελν ηνπ επηζηεκνληθνχ θιάδνπ ηεο Τδξνινγίαο γηα φηη ζπκβαίλεη ή παξαηεξείηαη ζην έδαθνο θαη ηεο Μεηεσξνινγίαο γηα φηη ζπκβαίλεη εμ απηνχ ζηελ αηκφζθαηξα. Δηδηθφηεξα ζηε Μεηεσξνινγία ν πδξνινγηθφο θχθινο απνηειεί ην ζπνπδαηφηεξν θαηξηθφ θαηλφκελν σο ζχλνιν επηκέξνπο θαηλνκέλσλ. Απηφο ξπζκίδεη ηελ πγξαζία ηνπ εδάθνπο, ηε ιακπξφηεηα ηεο εκέξαο, θαη ηέινο ηε ζπρλφηεηα θαη έληαζε ησλ πδξνκεηεψξσλ, θαζψο θαη ηε κεηαθνξά ελέξγεηαο απφ ηα κηθξά ζηα κεγάια γεσγξαθηθά πιάηε (Πεγή: Βηθηπαίδεηα). 1

25 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ Δηθόλα 1: Ο Κχθινο ηνπ Νεξνχ (Πεγή: ΓΔΤΑΑ) Οη πνιιαπιέο φςεηο ηνπ λεξνχ θέληξηζαλ ηελ εθεπξεηηθή θαληαζία ηνπ αλζξψπηλνπ λνπ, ν νπνίνο εθκεηαιιεχεηαη ζην έπαθξν ηηο πδαηηθέο κεηακνξθψζεηο φρη κφλν γηα λα θαιχςεη ηηο βηνινγηθέο ηνπ αλάγθεο αιιά θαη λα ςπραγσγεζεί: θνιχκπη ζηε ζάιαζζα, ζε πνηάκηα, ζε ιίκλεο, θαηάδπζε, ζαιάζζην ή νξεηλφ ζθη, ξάθηηλγθ, θαγηάθ θ.ά. γπκλάδνπλ, απειεπζεξψλνπλ απφ ην άγρνο θαη δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα γηα επαθή κε ηε θχζε. Σν λεξφ φκσο δελ είλαη πάληνηε ηφζν επσθειέο θαη θηιηθφ πξνο ηνλ άλζξσπν. Κάζε ρξφλν θαηαζηξνθηθέο πιεκκχξεο πιήηηνπλ δηάθνξεο ρψξεο ηνπ πιαλήηε, αλζξψπηλεο δσέο ράλνληαη, ζπίηηα θαη νηθηζκνί αθαλίδνληαη. Δμ νπ θαη ε ιατθή ξήζε πνπ αθνξά ηα δεηλά ηνπ θφζκνπ «ππξ, γπλή θαη ζάιαζζα». Παξ' φιεο ηηο αληηθάζεηο ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπ, ην λεξφ ππήξμε απφ ηα πξντζηνξηθά αθφκα ρξφληα ζεκείν εθθίλεζεο θαη πνιηηηζκηθήο αλαθνξάο. Ζ ραξαπγή ηεο θηινζνθηθήο ζθέςεο έζεζε ην λεξφ σο αξρή ησλ φλησλ -πνιχ θνληά ζηηο ζχγρξνλεο επηζηεκνληθέο αλαθαιχςεηο. Ο Θαιήο δηαηχπσζε ηε ζθέςε φηη ν θφζκνο γελλήζεθε απφ ην λεξφ «αξρή ησλ πάλησλ απεθήλαην χδσξ», εθφζνλ φια ηα ζηνηρεία απνηεινχληαη απφ λεξφ. ε κηα πξνζπάζεηα εξκελείαο ησλ θνζκηθψλ θαηλνκέλσλ, βαζηζκέλε φρη ζηε βνπιεηηθή ελέξγεηα κηαο αλζξσπνκνξθηθήο ζεφηεηαο αιιά ζε κηα απξφζσπε, θπζηθή αξρή, ν Δκπεδνθιήο πεξηέιαβε ην λεξφ ζηα ηέζζεξα απιά ζηνηρεία απφ ηα νπνία πξνήιζε ν θφζκνο: χδσξ, ππξ, αήξ, γε. 2

26 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ Ζ δσηηθή ζεκαζία ηνπ λεξνχ αληηθαηνπηξίδεηαη ζηα νθέιε πνπ πξνζθέξνπλ φια ηα πδάηηλα ζψκαηα. Γηα παξάδεηγκα, ν πνηακφο Pantanal ζηε Βξαδηιία (Δηθφλα 2), παξέρεη θαηαθχγην ζε είδε θπηψλ, 400 είδε ςαξηψλ, 650 είδε πνπιηψλ, 100 είδε ζειαζηηθψλ θαη 80 είδε εξπεηψλ. Απνηειεί φρη κφλν έλα δσηηθφ θαλάιη γηα ηνλ άλζξσπν, αιιά θαη έλα ζεκαληηθφ θίιηξν γηα ηηο αθαζαξζίεο πνπ εθείλνο απνξξίπηεη. Δηθόλα 2: Ο πνηακφο Pantanal ζηε Βξαδηιία (Πεγή: blue Planet Run, θσηνγξαθία: Scott Warren, Anuora). Ζ ζπλεηδεηνπνίεζε φηη ην λεξφ ήηαλ θη εμαθνινπζεί λα είλαη βαζηθή πξνυπφζεζε γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ πνιηηηζκνχ θαζξεθηίδεηαη ζηηο ιατθέο δνμαζίεο, ζηε κπζνινγία θαη ζηηο ζξεζθείεο. Πιήζνο κχζσλ θαη αιιεγνξηθψλ κνξθψλ πνπ ζενπνηνχλ ηε ζάιαζζα, ηνπο πνηακνχο, ηηο πεγέο ζπλσζηίδνληαη ζην πάλζενλ ησλ ιαψλ. Πέξα φκσο απφ ηηο φπνηεο ζενπνηήζεηο, ην λεξφ ζηάζεθε θαη έλα παγθφζκην ζχκβνιν αγλφηεηαο, δηαχγεηαο θαη θάζαξζεο. ε φιεο ηηο ζξεζθείεο, απφ ηηο αξραηφηεξεο κέρξη ηηο πην ζχγρξνλεο, ε επαθή κε ην λεξφ ζπληζηά αλαγέλλεζε θαη θάζαξζε. Δθεί παξαπέκπνπλ εμάιινπ θαη ην ηειεηνπξγηθφ ινπηξφ ησλ αγαικάησλ ζηνλ αξραίν θφζκν, ην ρξηζηηαληθφ ξάληηζκα θαη ν αγηαζκφο, ην βάπηηζκα θ.ά. (Πξνχζαιε, 2001). 3

27 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ 1.2 Σν λεξό ζην κύζν θαη ηε ιανγξαθία Δθφζνλ ην λεξφ είλαη ην ζηνηρείν εθείλν απφ ην νπνίν εμαξηάηαη άκεζα ε επηβίσζε ηεο θνηλφηεηαο, είλαη επφκελν λα ζενπνηείηαη θαη λα ιαηξεχεηαη κέζα απφ κηα αμηνζεκείσηε πνηθηιία κνξθψλ θαη ζενηήησλ πνπ θαιχπηνπλ φιν ην εχξνο ησλ εθθάλζεψλ ηνπ. Θεφηεηεο γηα ηε ζάιαζζα, ηα πνηάκηα, ηηο πεγέο, ηα ξπάθηα θπξηάξρεζαλ ζην πάλζενλ ηεο κπζνινγίαο φισλ ησλ ιαψλ θαη ηδηαίηεξα ηεο ειιεληθήο. Δηδηθφηεξα: Ο Εεπο, ν Πνζεηδψλ θαη ν Άδεο, αθνχ αλέηξεςαλ ηνλ παηέξα ηνπο ηνλ Κξφλν, έξημαλ κε ηελ πεξηθεθαιαία θιήξν γηα ηελ θπξηαξρία ζηνλ νπξαλφ, ζηε ζάιαζζα θαη ζην δνθεξφ Κάησ Κφζκν, αθήλνληαο ηε γε γηα φινπο. Ζ θιεξσηίδα αλέδεημε ην Γία θπξίαξρν ηνπ νπξαλνχ, ηνλ Άδε θπξίαξρν ηνπ Κάησ Κφζκνπ θαη ηνλ Πνζεηδψλα θπξίαξρν ηεο ζάιαζζαο. Ο Πνζεηδψλαο έθηηζε ηφηε ην ππνζαιάζζην βαζίιεηφ ηνπ αλνηρηά απφ ηηο Αηγέο ηεο Δχβνηαο θαη παληξεχηεθε ηε Νεξείδα Ακθηηξίηε πνπ ην φλνκά ηεο αλαθέξεηαη θη εθείλν κε ηε ζεηξά ηνπ ζην πγξφ ζηνηρείν: Νεξείο ζεκαίλεη «λεξέληα», ελψ ην Ακθηηξίηε αλαθέξεηαη ζην «ηξίην ζηνηρείν», ηε ζάιαζζα, πνπ πεξηβάιιεη (ακθη-) ηε γε (ην πξψην ζηνηρείν ζεσξείηαη ε γε θαη ην δεχηεξν ζηνηρείν ν αέξαο). Δπηπιένλ ζηα νκεξηθά ρξφληα Ακθηηξίηε ζήκαηλε «ζάιαζζα». Δθηφο φκσο απφ ηνλ Πνζεηδψλα, ε ειιεληθή κπζνινγία παξαδίδεη πιήζνο άιισλ ζαιάζζησλ ζενηήησλ: ηνλ Πξσηέα, ηνλ Νεξέα, ηνλ Φφξθπ, ηνλ Σξίησλα, ηνλ Γιαχθν, ηηο εηξήλεο. Αθφκα θαη νη πνηακνί πξνζσπνπνηνχληαη: ν Ηιηζφο, ν Αιθεηφο, ν Αζσπφο, ν Μαίαλδξνο θ.ά, θαζψο επίζεο θαη ηα πλεχκαηα ησλ πεγψλ θαη ησλ πνηακψλ Νατάδεο θαη Νχκθεο. Οη παξαδφζεηο γηα λεξάηδεο ησλ πνηακψλ είλαη ακέηξεηεο θαη πξνέξρνληαη απ' φιε ηελ Διιάδα. Τπάξρεη ε πεπνίζεζε, πσο ηα λεξά εμνπζηάδνληαη απφ πλεχκαηα, γη' απηφ ππάξρνπλ πνιιά μφξθηα θαη καγηθά ηππηθά, γηα λα ειεπζεξσζνχλ ηα λεξά. Τπάξρνπλ θαη καγηθά γηα ηελ αλνκβξία, φπσο άιισζηε θαη ε επίζεκε ζξεζθεία καο ηειεί ζε παξφκνηα αλάγθε ζρεηηθέο ιηηαλείεο (Υαηδεδάθεο, 2001). Γελ είλαη φκσο κφλν ε ειιεληθή κπζνινγία πνπ ζχεη ζην βσκφ ησλ ζενηήησλ ηνπ πγξνχ ζηνηρείνπ. Οη Ρσκαίνη ιαηξεχνπλ γηα ζεφ ηεο ζάιαζζαο ηνλ Νέπηνπλνπο (Neptunus), νη Ηλδνί ηνλ Βαξνχλα, νη θαλδηλαβνί ηνλ Οεγθίλ. χκθσλα εμάιινπ κε ηελ ηλδηθή κπζνινγία, νη ζενί Βξάρκα, Βαξνχλα θαη Βηζλνχ γελλήζεθαλ κέζα ζε έλα ισηφ πνπ επέπιεε ζην λεξφ. πλεπψο ην λεξφ ζεσξείηαη έλα απφ ηα αξρέγνλα ζηνηρεία ηνπ θφζκνπ θαη εκπιέθεηαη κε ηνλ έλα ή ηνλ άιινλ ηξφπν ζηε ζπκπαληηθή 4

28 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ δεκηνπξγία. Άπεηξεο είλαη νη αιιεγνξίεο θαη νη ζπκβνιηζκνί πνπ απνδίδνληαη ζην πγξφ ζηνηρείν θαη νη νπνίεο πεγάδνπλ θπζηθά απφ ηελ άξξεθηε ζρέζε ηνπ κε ηε δσή θαη απφ ηελ πνιπιεηηνπξγηθφηεηά ηνπ ζηελ θαζεκεξηλφηεηα ηνπ αλζξψπνπ. Έηζη δηθαηνινγείηαη εμάιινπ θαη ε αδπλακία ησλ λέσλ ζξεζθεηψλ (π.ρ. ρξηζηηαληζκφο) λα παξαγθσλίζνπλ θαη λα μεξηδψζνπλ απφ ην ιατθφ ππνζπλείδεην ηε βαζηά ξηδσκέλε πίζηε ζηε δχλακε ηνπ λεξνχ. Λαηξείεο θαη ηειεηνπξγίεο ρξηζηηαληθέο πηνζέηεζαλ ην λεξφ σο ζηνηρείν εμαγληζκνχ θαη θαζαξκνχ, π.ρ. αγηαζκφο ησλ πδάησλ ησλ Θενθαλίσλ, αγηαζκφο ησλ ζεκειίσλ λέσλ θηηξίσλ, αγηαζκφο ησλ ζπηηηψλ θάζε πξσηνκεληά θ.ά., ελψ ην λεξφ πνπ θαζαγηάζηεθε ζην φλνκα αγίσλ ζεσξείηαη αθφκα θαη ζήκεξα απφ ηε Ρσκαηνθαζνιηθή Δθθιεζία λεξφ κπζηεξίσλ π.ρ. λεξφ Ηγλαηίνπ, Ξαβεξίνπ θ.ά. ην Δθνπαδφξ, Ηεξείο-Μάγνη (Shamans) θαηά ηε δηάξθεηα ηεξνηειεζηίαο (Δηθφλα 3), πιέλνπλ ηνπο πηζηνχο ζηνπο θαηαξξάθηεο Peguche πξνθεηκέλνπ λα εμαγληζηνχλ νη ςπρέο ζηα πιαίζηα ηεο γηνξηήο Inti Raymi, κηαο αξραίαο γηνξηήο ησλ Ίλθαο πξνο ηηκήλ ηνπ ήιηνπ. Σν λεξφ, ζεσξείηαη ηθαλφ λα δψζεη ζηνλ άλζξσπν ηε δχλακε λα δνπιέςεη θαη ην θνπξάγην λα ρνξέςεη γηα ηε γηνξηή. Δηθόλα 3: Ηεξείο-Μάγνη (Shamans) θαηά ηε δηάξθεηα ηεξνηειεζηίαο ζην Δθνπαδφξ (θσηνγξαθία:ivan Kashinsky, WPN), ( 5

29 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ ηε ιατθή ζπλείδεζε ην λεξφ επηβηψλεη ζε πνιιέο δνμαζίεο πνπ θαηαγξάθνληαη θπξίσο ζηελ ειιεληθή χπαηζξν. Πνιιά είλαη ηα έζηκα πνπ εθηεινχληαη ζε γηνξηηλέο πεξηζηάζεηο ζηε βξχζε ηνπ ρσξηνχ, φπσο π.ρ. ηελ εκέξα ηνπ γάκνπ ή ηελ Πξσηνρξνληά. Έηζη, ζε πνιιά ρσξηά, κία κέξα κεηά ην γάκν ε λχθε πεγαίλεη ζηε βξχζε ηνπ ρσξηνχ γηα λα πάξεη ην πξψην λεξφ γηα ην θαηλνχξγην ηεο ζπηηηθφ, ελψ αθήλεη ρξήκαηα, ςσκί ή γιπθίζκαηα κε ηελ επρή «φπσο ηξέρνπλ ηα λεξά λα ηξέρνπλ ηα αγαζά ζην λέν ζπηηηθφ». Σελ Πξσηνρξνληά επίζεο πεγαίλνπλ ζηε δεκφζηα βξχζε θαη αθήλνπλ πξνζθνξέο, θπξίσο γιπθά γηα λα «γιπθάλνπλ ηα λεξά». εκαληηθή είλαη θαη ε ζπκκεηνρή ηνπ λεξνχ ζηε καγεία, ζην μφξθη («λα πεξάζεη ζαξάληα θχκαηα...») θαη ζην «μεκάηηαζκα» φπνπ ν εμνξθηζηήο ξαληίδεη ηνλ καηηαζκέλν κε λεξφ γηα λα απνκαθξχλεη ην «θαθφ κάηη». ηε ιανγξαθία θπξίαξρν ξφιν παίδεη θαη ην «ακίιεην λεξφ» πνπ παίξλνπλ ηελ Πξσηνρξνληά, ηα Θενθάληα, ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή άιιε ενξηαζηηθή κέξα, απφ ηελ πεγή ή ηε βξχζε ηνπ ρσξηνχ θαη ην πεγαίλνπλ ζην ζπίηη γηα επεξγεηηθνχο ιφγνπο. Ο ιαφο απέδσζε επαλεηιεκκέλα ηακαηηθέο ηδηφηεηεο ζην λεξφ ησλ πεγψλ (π.ρ. «λεξφ ηνπ Κακαηεξνχ» πξηλ απφ κεξηθά ρξφληα). Ζ παξάδνζε ζέιεη αθφκα θαη ηνλ Μέγα Αιέμαλδξν λα αλαθαιχπηεη ην «αζάλαην λεξφ» γηα λα απνθηήζεη ηελ αζαλαζία πνπ ηφζν επηζπκνχζε. Ζ απξφζεθηε φκσο αδεξθή ηνπ ζπάεη ην παγνχξη κε ην «αζάλαην λεξφ» θη εθείλνο -θαηά κία εθδνρή- ηελ πεηά ζηε ζάιαζζα φπνπ κεηακνξθψλεηαη ζε Γνξγφλα, κηζή γπλαίθα-κηζή ςάξη, θαηαδηθαζκέλε λα ξσηά αγσλησδψο ηνπο λαπηηθνχο: «Εεη ν βαζηιηάο Αιέμαλδξνο;». Σέινο, αμηνζεκείσηε είλαη θαη ε ρνξεία ησλ παξνηκηαθψλ εθθξάζεσλ κε επίθεληξν ην λεξφ: «βαιε ην λεξφ ζην απιάθη», πνπ ζεκαίλεη άξρηζε λα ηαθηνπνηεί ηηο δνπιεηέο ηνπ, «έραζε ηα λεξά ηνπ», πνπ αλαθέξεηαη ζε θάπνηνλ πνπ βξίζθεηαη έμσ απφ ην ζπλεζηζκέλν ηνπ πεξηβάιινλ, «έθαλε κηα ηξχπα ζην λεξφ», πνπ δειψλεη ηε κάηαηε πξνζπάζεηα, «ηνλ έθεξε ζηα λεξά ηνπ», πνπ ζεκαίλεη φηη βξίζθεηαη θάησ απφ ηελ επηξξνή ηνπ, «ην λεξφ πνπ ζηέθεηαη βξσκίδεη», πνπ ζεκαίλεη φηη θαηαζηξνθή απεηιεί φπνηνλ ηεκπειηάδεη θ.ά. Αηέιεησηνη είλαη νη κχζνη θαη νη ιανγξαθηθέο θαηαγξαθέο πνπ αθνξνχλ ην λεξφ. Ζ ιατθή ζπλείδεζε αλέθαζελ ζενπνηεί, ιαηξεχεη θαη μνξθίδεη ην πγξφ ζηνηρείν. (Πξνχζαιε, 2001). 6

30 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ 1.3 Ηζηνξηθή Αλαδξνκή Ζ εθκεηάιιεπζε ηνπ ππφγεηνπ λεξνχ αξρίδεη απφ ηηο πξψηεο αλζξψπηλεο θνηλσλίεο. Ο άλζξσπνο κεηνίθεζε, εγθαηαζηάζεθε θαη κεγαινχξγεζε θνληά ζε πεγέο, ζε ιίκλεο, ζε πνηάκηα θ.ιπ., φπνπ δειαδή ππήξρε λεξφ θαη επνκέλσο επλντθέο ζπλζήθεο γηα ηε γεσξγία. Γη απηφ θαη ε Τδξνγεσινγία είλαη απφ ηηο επηζηήκεο ησλ νπνίσλ νη πξψηεο εκβξπαθέο γλψζεηο μεθηλνχλ ρηιηεηίεο πξηλ. Οη άλζξσπνη έθαλαλ ηα πξψηα ζθαθηά πεγάδηα πξηλ απφ πνιιέο ρηιηεηίεο. Γλψξηδαλ ηελ χπαξμε ηνπ ππφγεηνπ λεξνχ ηνπιάρηζηνλ απφ ην 8000 π.υ. Οη πξψηεο ηεξαξρηθά νξγαλσκέλεο θνηλσλίεο εκθαλίδνληαη ζε ηέζζεξηο απνκαθξπζκέλεο κεηαμχ ηνπο πεξηνρέο: ζηηο θάησ θνηιάδεο ησλ πνηακψλ Σίγξε θαη Δπθξάηε (Μεζνπνηακία), ζηελ θνηιάδα ηνπ Νείινπ (Αίγππηνο), ζηελ θνηιάδα ηνπ Ηλδνχ πνηακνχ θαη ζηνλ Κίηξηλν πνηακφ (Κίλα). Κνηλφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπο ήηαλ ε πφιε, πνπ έγηλε ζην εμήο ε θπξίαξρε κνξθή θνηλσληθνχ ζρεκαηηζκνχ. Ζ αλάδπζε ησλ λέσλ απηψλ πνιηηηζκψλ ζεκαηνδφηεζε ηελ έλαξμε κηαο λέαο θάζεο ζηελ παγθφζκηα Ηζηνξία. ζνλ αθνξά ζηελ Διιάδα, έλα απφ ηα πην εκθαλή ραξαθηεξηζηηθά ηνπ Μηλστθνχ πνιηηηζκνχ ήηαλ ε αξρηηεθηνληθή αιιά θαη ε πδξαπιηθή ιεηηνπξγία ησλ ζπζηεκάησλ ηνπ βξφρηλνπ λεξνχ θαζψο θαη ησλ ζπζηεκάησλ απνρέηεπζεο. ηηο πεξηζζφηεξεο θαηαζθεπέο ησλ Μηλστθψλ παιαηηψλ θαη πφιεσλ είλαη αμηνζεκείσηε ε χπαξμε πιήξσο δηακνξθσκέλνπ απνρεηεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, ελψ ελδείμεηο γηα άληιεζε ησλ αθάζαξησλ πδάησλ πξνθεηκέλνπ λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα γεσξγηθνχο ζθνπνχο ππάξρνπλ απφ ην π.υ. (Αγγειάθεο θαη ππξηδάθεο, 1996). Αλ θαη ε άληιεζε ησλ αθάζαξησλ λεξψλ ηεο απνρέηεπζεο είλαη έλαο απνδνηηθφο ηξφπνο δηαρείξηζήο ηνπο είλαη πξνηηκφηεξν λα έρεη πξνεγεζεί θάπνηα επεμεξγαζία απηψλ ησλ απνβιήησλ πξηλ αληιεζνχλ γηα γεσξγηθνχο ζθνπνχο. Ζ δηαδηθαζία απηή ζα πξέπεη λα εθαξκφδεηαη γηα ηελ πξνζηαζία ηεο δεκφζηαο πγείαο, ηελ πξφιεςε δπζάξεζησλ ζπλζεθψλ θαηά ηελ απνζήθεπζή ηνπο θαζψο θαη ηελ πξνζηαζία ηεο ζπγθνκηδήο θαη ηνπ εδάθνπο (Asano, 1998). ζνλ αθνξά ζηελ Αζήλα, πξφθεηηαη γηα κία πφιε ε νπνία απφ ηελ αξραηφηεηα ζπλδέεη ηελ ηζηνξία ηεο θαη ηε δσή ηεο κε έλα βαζηθφ πξφβιεκα: ηε ιεηςπδξία, ηελ αλεπάξθεηα δειαδή ηνπ λεξνχ. Καη απηφ γηαηί ηα επηθαλεηαθά λεξά ήηαλ πάληα ιηγνζηά, θαζψο δελ ππάξρνπλ κεγάια πνηάκηα ζηελ Αηηηθή γε. Έηζη, ε πδξνδφηεζε ηεο πφιεο γηλφηαλ θπξίσο απφ πεγέο θαη πεγάδηα. Παξάιιεια ππήξραλ πνιιέο 7

31 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ θξήλεο δηάζπαξηεο κέζα ζηελ πφιε, φπσο θαη πιήζνο δεμακελψλ, ζηηο νπνίεο ζπγθεληξσλφηαλ ην βξφρηλν λεξφ (νκβξνδέθηεο). Απφ ηα γλσζηφηεξα αξραία πδξαγσγεία ήηαλ ην Πεηζηζηξάηεην, ην νπνίν θαηαζθεχαζε ν Πεηζίζηξαηνο ην 530 π.υ., κήθνπο κ. θαη ην νπνίν αληινχζε λεξφ απφ ηηο πεγέο ηνπ Τκεηηνχ. Τπήξραλ βέβαηα θαη άιια κηθξφηεξα πδξαγσγεία ζε δηάθνξα ζεκεία ηεο πφιεο, ιαμεπκέλα ζε ζρηζηφιηζν ή θαηαζθεπαζκέλα απφ θεξακηθά ηεκάρηα ζπλδεδεκέλα κε κφιπβδν, θαζψο θαη πδξνκαζηεχζεηο βνεζνχκελεο απφ κηθξνθξάγκαηα. Σν ζεκαληηθφηεξν σζηφζν ηζηνξηθά έξγν γηα ηελ πδξνδφηεζε ηεο πφιεο ησλ Αζελψλ ήηαλ ην Αδξηάλεην Τδξαγσγείν, πνπ θαηαζθεπάζηεθε απφ ην Ρσκαίν απηνθξάηνξα Αδξηαλφ ( π.υ.). Ξεθηλνχζε απφ ηνπο πξφπνδεο ηεο Πάξλεζαο θαη θαηέιεγε ζην Λπθαβεηηφ, φπνπ θαηαζθεπάζηεθε ε Αδξηάλεηνο Γεμακελή, ζηελ νπνία απνζεθεχνληαλ ηα λεξά ηνπ πδξαγσγείνπ. Σα λεξά δηνρεηεχνληαλ ζηελ Αζήλα κε πδαηνγέθπξεο. Σν πδξαγσγείν ιεηηνχξγεζε ηθαλνπνηεηηθά κέρξη ηελ ππνδνχισζε ηεο Αζήλαο απφ ηνπο Σνχξθνπο, νη νπνίνη ην αδξαλνπνίεζαλ. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ηεο Διιάδαο ην Αδξηάλεην μαλαιεηηνχξγεζε, ρσξίο φκσο λα κπνξεί λα θαιχςεη ηηο αλάγθεο ηεο πξσηεχνπζαο. Απηέο ήξζε λα θαιχςεη ζηηο αξρέο ηνπ πξνεγνχκελνπ αηψλα ε θαηαζθεπή ηνπ θξάγκαηνο ηνπ Μαξαζψλα θαη ε δεκηνπξγία ηεο νκψλπκεο ηερλεηήο ιίκλεο. Οη εξγαζίεο γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ θξάγκαηνο ηνπ Μαξαζψλα θαη ηεο ζήξαγγαο Μπνγηαηίνπ, πνπ ζα κεηέθεξε ηα λεξά ηεο ιίκλεο ζηηο Μνλάδεο Δπεμεξγαζίαο Νεξνχ (ΜΔΝ) ζην Γαιάηζη, άξρηζαλ ην 1925 θαη νινθιεξψζεθαλ ην Ο αικαηψδεο ξπζκφο αλάπηπμεο θαη ε αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ ηεο πξσηεχνπζαο νδήγεζαλ ζηελ αλαδήηεζε λέσλ πεγψλ πδξνιεςίαο. Έηζη, ην 1956 εγθαηληάζηεθαλ ηα έξγα γηα ηελ έληαμε ζην ζχζηεκα πδξνδφηεζεο ηεο Αζήλαο θαη ηεο θπζηθήο ιίκλεο Τιίθεο, πνπ βξίζθεηαη ζην Ννκφ Βνησηίαο. Παξάιιεια άξρηζαλ λα αμηνπνηνχληαη θαη νη πεγέο λεξνχ ζην νχιη, ζην Τδξαγσγείν Καθνζάιεζη θαη ζηνλ Αγην Θσκά. Σν 1972 ε έλαξμε θαηαζθεπήο ρσκάηηλνπ θξάγκαηνο ζηνλ πνηακφ Μφξλν ζην Ννκφ Φσθίδνο νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηεο ηερλεηήο ιίκλεο ηνπ Μφξλνπ. Σν πδξαγσγείν ηνπ Μφξλνπ είλαη έλα θαλάιη ειεχζεξεο ξνήο πνπ κεηαθέξεη ην λεξφ ζηηο Μνλάδεο Δπεμεξγαζίαο Νεξνχ. Δίλαη ην δεχηεξν κεγαιχηεξν πδξαγσγείν ζηελ Δπξψπε, κήθνπο 192 ρικ. θαη απνηειείηαη απφ αλνηρηφ πδξαγσγείν, ζήξαγγεο θαη ζίθσλεο. Ο πδαηαγσγφο Μφξλνπ δελ ηξνθνδνηεί κφλν ηελ Αηηηθή αιιά πδξεχεη θαη 8

32 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ 18 δήκνπο θαη θνηλφηεηεο ησλ λνκψλ Φσθίδνο θαη Βνησηίαο πνπ βξίζθνληαη θαηά κήθνο ηνπ πδξαγσγείνπ. Δπίζεο, ζηνλ πνηακφ Δχελν, ζηελ πεξηνρή ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ ηνπ Ννκνχ Αηησιναθαξλαλίαο, νινθιεξψλεηαη έλα πνιχ κεγάιν έξγν χδξεπζεο πνπ ζα εληζρχζεη ηελ πξσηεχνπζα κε θ.κ. λεξνχ ην ρξφλν. εκαληηθφ ξφιν ζηελ πδξνδφηεζε ηεο Αζήλαο θαηέρνπλ θαη νη γεσηξήζεηο. Οη ππφγεηνη πδξνθφξνη νξίδνληεο δελ ρξεζηκνπνηνχληαη θαζεκεξηλά, απνηεινχλ φκσο πνιχηηκεο εθεδξείεο ζε πεξηπηψζεηο αλάγθεο. Πξφθεηηαη γηα 105 γεσηξήζεηο ζηε βνξεηναλαηνιηθή Πάξλεζα, ζηελ πεξηνρή ηεο Τιίθεο θαη γχξσ απφ ην Βνησηηθφ Κεθηζφ. Οη γεσηξήζεηο αζξνηζηηθά έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα απνδψζνπλ m 3 λεξνχ ηελ εκέξα, γηα ειεγρφκελα φκσο ρξνληθά δηαζηήκαηα, θαη πξέπεη λα δηαθπιαρζνχλ σο παξάγνληαο αζθάιεηαο γηα ηελ αδηάιεηπηε πδξνδφηεζε ηεο Αζήλαο (Ξέλνο, 2001). 1.4 Σν Νεξό: έλαο αλαπιεξώζηκνο αιιά εμαληιήζηκνο θπζηθόο πόξνο Γεν θα ζος λείτει ηο νεπό αν δεν ζηεπέτει ηο πηγάδι. WILLIAM CHRISTOPHER HANDY, Σα κπινπδ ηνπ Σδφπ Σέξλεξ (1915) Σν λεξφ κπνξεί λα ζεσξεζεί σο θπζηθφο πφξνο, σο νηθνλνκηθφ αγαζφ θαη σο πεξηβαιινληηθφ ζηνηρείν, αλάινγα κε ην είδνο ηεο δηαρείξηζεο. ε ζρέζε πάλησο κε άιινπο θπζηθνχο πφξνπο θαη κε άιια νηθνλνκηθά αγαζά έρεη κία ηδηαηηεξφηεηα. Έλα κεηάιιεπκα π.ρ. κπνξεί λα αληηθαηαζηαζεί απφ θάπνην άιιν (θπζηθφ ή ζπλζεηηθφ πιηθφ) ζηελ θαζεκεξηλή ρξήζε θαη ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Σν λεξφ φκσο, φρη αθνχ απνηειεί πξνυπφζεζε ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο θαη δσήο ζηνλ πιαλήηε θαη δελ έρεη ππνθαηάζηαην ζηελ αλάπηπμε. πλεπψο, αλ θαη ην γιπθφ λεξφ ζπλερψο επαλαηξνθνδνηείηαη κέζσ ηνπ πδξνινγηθνχ θχθινπ, δειαδή ελφο ζπζηήκαηνο ζπλερνχο θπθινθνξίαο ηνπ λεξνχ θαη ζα κπνξνχζe λα ραξαθηεξηζηεί σο αλαλεψζηκνο πφξνο (Wrigh, 2005), απνηειεί πιένλ πεξηνξηζκέλν πφξν ζε πνιιά κέξε ηνπ πιαλήηε, θαζψο ην λεξφ πνπ είλαη δηαζέζηκν γηα αλζξψπηλε θαηαλάισζε δελ αληηπξνζσπεχεη παξά έλα κφλν κηθξφ θιάζκα ησλ ζπλνιηθψλ πνζνηήησλ. πλεπψο, ε βηψζηκε (αεηθφξνο) δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ είλαη βαζηθή παξάκεηξνο ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο. 9

33 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ Ζ Γε θαίλεηαη λα είλαη θαηάκεζηε κε λεξφ, κηαο θαη ν ζπλνιηθφο φγθνο ηνπ λεξνχ ηζνχηαη πεξίπνπ κε 325 εθαηνκκχξηα θπβηθά κίιηα (1.4 δηζεθαηνκκχξηα ρηιηφκεηξα) ελψ θαιχπηεη ην 71% ηεο επηθάλεηάο ηεο. Απφ ηνλ ζπλνιηθφ φγθν (ρήκα 1), πεξίπνπ ην 97.5% είλαη αικπξφ λεξφ ην νπνίν βξίζθεηαη ζηνπο σθεαλνχο θαη ηηο ζάιαζζεο, ελψ ην ππφινηπν 2,5% είλαη ην ιεγφκελν γιπθφ λεξφ, ηνπ νπνίνπ ε πεξηεθηηθφηεηα ζε αιάηη είλαη κηθξφηεξε απφ 0,1% (1000 ppm). Σν γιπθφ λεξφ είλαη απηφ απφ ην νπνίν εμαξηψληαη ζρεδφλ φια ηα νηθνζπζηήκαηα θαη θπζηθά, νη άλζξσπνη. Πνζφηεηα ίζε κε ηα δχν ηξίηα ηνπ γιπθνχ λεξνχ είλαη δεζκεπκέλε ζηα παγφβνπλα θαη ηνπο παγεηψλεο, επνκέλσο κφλν ην 0,77% ηνπ ζπλνιηθνχ φγθνπ ηνπ λεξνχ βξίζθεηαη ζηηο ιίκλεο, ηα πνηάκηα, ην έδαθνο, ην ππέδαθνο θαη ηελ αηκφζθαηξα. Απφ ηα παξαπάλσ ζπκπεξαίλνπκε, φηη αλ θαη ην λεξφ θαίλεηαη λα ππάξρεη ζε αθζνλία ζηε γε θαζψο θαιχπηεη ην 71% ηεο επηθάλεηάο ηεο, ε ηειηθά δηαζέζηκε θαη θαηάιιειε γηα ρξήζε πνζφηεηα είλαη πνιχ κηθξή. ρήκα 1: Πνζφηεηα λεξνχ πνπ ππάξρεη ζηε γε (Πεγή: Μάξθνπ, 2007). Οη δηαζέζηκεο πνζφηεηεο λεξνχ πξνέξρνληαη απφ δχν αξθεηά δηαθνξεηηθέο πεγέο: ηα επηθαλεηαθά θαη ηα ππφγεηα χδαηα. Σα επηθαλεηαθά χδαηα απνηεινχληαη απφ ην γιπθφ λεξφ ησλ ιηκλψλ, ησλ πνηακψλ θαη ησλ απνηακηεπηήξσλ χδαηνο πνπ ζπιιέγεηαη θαη ξέεη ζηελ επηθάλεηα ηνπ εδάθνπο. Αληίζεηα, ηα ππφγεηα χδαηα ζπγθεληξψλνληαη ζηα πνξψδε ζηξψκαηα ησλ ππφγεησλ πεηξσκάησλ θαη απνθαινχληαη πδξνθφξνη νξίδνληεο. Αλ θαη κεξηθά απφ ηα ππφγεηα χδαηα αλαλεψλνληαη κέζσ ηεο δηήζεζεο ηνπ λεξνχ ηεο βξνρήο θαη ησλ ιησκέλσλ ρηνληψλ, ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπο έρεη ζπγθεληξσζεί ζηε δηάξθεηα ησλ γεσινγηθψλ επνρψλ 10

34 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ θαη, ιφγσ ηεο ηνπνζεζίαο ζηελ νπνία βξίζθεηαη, δελ κπνξεί λα αλαπιεξσζεί άπαμ θαη έρεη εμαληιεζεί (Tietenberg, 1996). Ζ Διιάδα, φπσο εμάιινπ θαη νιφθιεξνο ν πιαλήηεο, βξίζθεηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα αληηκέησπε µε έλα κείδνλ νηθνινγηθφ πξφβιεκα, απηφ ηεο απεηινχκελεο ιεηςπδξίαο. Σν πξφβιεκα απηφ νθείιεηαη ζε µία ζεηξά απφ αίηηα φπσο ε έιιεηςε ζρεδηαζκνχ, ε θαθή δηαρείξηζε ησλ πδάηηλσλ απνζεκάησλ, ε θαηαζηξνθή ησλ δαζψλ, ε πεξηθξφλεζε ησλ θπζηθψλ λφκσλ πνπ δηέπνπλ ηνλ πδξνινγηθφ θχθιν, ε κείσζε ησλ βξνρνπηψζεσλ ιφγσ θιηκαηηθψλ αιιαγψλ θ.ά. Δηδηθά ζηελ πεξηνρή ηεο Μεζνγείνπ Θάιαζζαο ην 80% ησλ θξαηψλ έρεη πξφζβαζε ζε αζθαιέο πφζηκν λεξφ. Χζηφζν, ε πεξηνρή ραξαθηεξίδεηαη σο ε πιένλ επάισηε ζηελ ππεξζέξκαλζε ηνπ πιαλήηε, θαζψο ην 38% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο ζα δεη ζην εγγχο κέιινλ ζε ηφπνπο κε ζεκαληηθφηαηε έιιεηςε λεξνχ. Ήδε ηα ηειεπηαία ρξφληα παξαηεξείηαη κείσζε ησλ βξνρνπηψζεσλ ζε πνζνζηφ πεξί ην 25%. ε παγθφζκηα θιίκαθα, ε ζπλερψο απμαλφκελε δήηεζε λεξνχ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηα πεξηνξηζκέλα πδαηηθά δηαζέζηκα θαη ηελ αθαλφληζηε ρσξνρξνληθή θαηαλνκή ηνπο, νδεγνχλ αλαπφθεπθηα ζε νμχηαηα πξνβιήκαηα κε γεληθφηεξεο θνηλσληθέο θαη νηθνλνκηθέο επηπηψζεηο. Αλάκεζα ζηηο πεξηνρέο πνπ ζεσξνχληαη φηη θηλδπλεχνπλ απφ ιεηςπδξία πεξηιακβάλνληαη ηκήκαηα ηεο Αθξηθήο, ηεο Βφξεηαο Ακεξηθήο, ηεο Μέζεο Αλαηνιήο θαη ηεο Ν. Αζίαο. Εεηήκαηα έιιεηςεο λεξνχ αληηκεησπίδνπλ επίζεο θαη νη Ζ.Π.Α. Ζ αλεπάξθεηα επηθαλεηαθψλ πδάησλ είλαη ηδηαίηεξα έληνλε ζηηο κεζνδπηηθέο θαη λνηηνδπηηθέο πνιηηείεο. ζνλ αθνξά ηα ππφγεηα χδαηα, ιφγσ ηεο ππέξκεηξεο άληιεζεο, ην επίπεδφ ηνπο έρεη αξρίζεη λα ππνρσξεί ζε αξθεηέο πεξηνρέο ηεο ρψξαο φπσο ζηε Νφηηα Αξηδφλα, ζηα πςίπεδα απφ ηε Νεκπξάζθα κέρξη ην Σέμαο θαη ζηελ Καιηθφξληα. πγθεθξηκέλα, ε πφιε Σνπζφλ ηεο Αξηδφλαο, ζηελ νπνία ε κέζε εηήζηα βξνρφπησζε είλαη 11 ίληζεο, ήηαλ (κέρξη λα νινθιεξσζεί ην Έξγν Όδξεπζεο ηεο Κεληξηθήο Αξηδφλαο κε ηελ παξνρέηεπζε πδάησλ απφ ηνλ πνηακφ Κνινξάλην) ε κεγαιχηεξε πφιε ησλ Ζ.Π.Α. γηα ηελ χδξεπζε ηεο νπνίαο ρξεζηκνπνηνχληαλ απθιεηζηηθά ππφγεηα χδαηα. ηε κεηξνπνιηηηθή πεξηνρή ηεο Σνπζφλ, ην επίπεδν αξθεηψλ θξεάησλ έρεη θαηέβεη θαηά 100 πφδηα ζηε δηάξθεηα ηεο ηειεπηαίαο δεθαεηίαο. Κάζε ρξφλν, ε πφιε απηή αληινχζε απφ ηνλ πδξνθνξέα πεληαπιάζηεο πνζφηεηεο λεξνχ απφ εθείλεο πνπ ε θχζε πξφζζεηε ζηα ππφγεηα απνζέκαηα. Με ην ζεκεξηλφ ξπζκφ θαηαλάισζεο, ν πδξνθνξέαο πνπ πξνκεζεχεη ην λεξφ ηεο Σνπζφλ ζα έρεη εμαληιεζεί ζε ιηγφηεξν απφ 100 ρξφληα. Παξά ην γξήγνξν ξπζκφ εμάληιεζεο ησλ πδαηηθψλ ηεο απνζεκάησλ, ε 11

35 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ πφιε Σνπζφλ ζπλέρηζε λα αλαπηχζζεηαη ηαρχηαηα. Γηα λα αληηκεησπηζηεί ε φιν θαη κεγαιχηεξε απφθιηζε κεηαμχ δηαζέζηκεο πξνζθνξάο θαη δήηεζεο λεξνχ, θαηαζθεπάζηεθε έλα ηεξάζηην δίθηπν θξαγκάησλ, αγσγψλ, ππφγεησλ ζηνψλ θαη θαλαιηψλ πνπ είλαη γλσζηφ σο ην Έξγν Όδξεπζεο ηεο Κεληξηθήο Αξηδφλαο, κε ζθνπφ ηε κεηαθνξά λεξνχ απφ ηνλ πνηακφ Κνινξάλην ζηελ Σνπζφλ. Ζ εθηξνπή επηθαλεηαθψλ πδάησλ είλαη έλα ζπλεζηζκέλν αιιά φιν θαη ιηγφηεξν εθηθηφ κέηξν αληηκεηψπηζεο ηεο ιεηςπδξίαο (Tietenberg, 1996). ήκεξα, πεξίπνπ 232 εθαη. άλζξσπνη απφ 26 ρψξεο ηνπ ηξίηνπ θφζκνπ πιήηηνληαη απφ ιεηςπδξία, κε κπνξψληαο λα θαιχςνπλ βαζηθέο θαζεκεξηλέο αλάγθεο ζε λεξφ. Δπίζεο, 18 ρψξεο ζηελ Αθξηθή θαη ζηελ Αζία απεηινχληαη άκεζα, θαζψο βξίζθνληαη ζε νξηαθή απφ άπνςε πδαηηθψλ απνζεκάησλ θαηάζηαζε. Πεξηζζφηεξνη απφ άλζξσπνη παγθνζκίσο βαζίδνληαη ζε δηθά ηνπο πεγάδηα γηα λεξφ. Καζψο ην επίπεδν ηνπ πδξνθφξνπ νξίδνληαη εμαθνινπζεί λα κεηψλεηαη, πνιινί απφ απηνχο, φπσο νη θάηνηθνη ηνπ λεζηνχ Pate ζηελ Κέλπα (Δηθφλα 4), νξχζζνπλ πεγάδηα αε απφζηαζε ιηγφηεξε απφ 300 πφδηα απφ ηνλ σθεαλφ θαη βγάδνπλ πθάικπξν, σζηφζν πφζηκν λεξφ αθηεξψλνληαο ακέηξεηεο ψξεο ζηε ζπιινγή θαη κεηαθνξά ηνπ πνιχηηκνπ απηνχ θπζηθνχ πφξνπ. Δηθόλα 4: Πεγάδηα ζην λεζί Pate ζηελ Κέλπα (Πεγή: Blue Planet Run, Φσηνγξαθία: Michael Freeman, Aurora). 12

36 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ 1.5 Ζ Τπνβάζκηζε ηεο Πνηόηεηαο ησλ Τδάησλ Δπίζεκα ζηνηρεία ηνπ Ο.Ζ.Δ. αλαθέξνπλ φηη ε θξίζε ηνπ πφζηκνπ λεξνχ ραξαθηεξίδεηαη ηφζν απφ ηε ζπλερηδφκελε κείσζε ηεο πνζφηεηαο πνπ δηαηίζεηαη, φζν θαη απφ ηελ ππνβάζκηζε ηεο πνηφηεηάο ηνπ, θαζψο πνιιά απφ ηα δηαζέζηκα χδαηα είλαη κνιπζκέλα κε ρεκηθέο νπζίεο, ξαδηελεξγά πιηθά, αιάηη ή βαθηεξίδηα. Έλα ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα κφιπλζεο ησλ πδάησλ απνηειεί ην λφηην νπδάλ, φπνπ νη θάηνηθνη (Δηθφλα 5), ρξεζηκνπνηνχλ ηα εηδηθά θίιηξα πνπ παξέρνληαη απφ ην θέληξν Carter γηα λα πξνζηαηεπζνχλ απφ ηηο πξνλχκθεο πνπ είλαη ππεχζπλεο γηα ηελ αζζέλεηα ησλ ζθνπιεθηψλ ηεο Γνπηλέαο. Απηή ε παξαζηηηθή αζζέλεηα είλαη επίπνλε θαη πξνθαιεί εμαζζέληζε, κε απνηέιεζκα ηνλ αθξσηεξηαζκφ ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο θαη ηε κείσζε ηεο ζρνιηθήο ζπκκεηνρήο. Σν θέληξν Carter έρεη δηαλείκεη εθαηνκκχξηα ηέηνηα θίιηξα ηα ηειεπηαία ρξφληα, κε απνηέιεζκα ηε κείσζε ησλ πξνζβνιψλ θαηά 70 %. Σν δήηεκα ησλ ξππαζκέλσλ πδάησλ είλαη πνιχ ζνβαξφ, θαζψο πεξηνξίδεηαη αθφκε πεξηζζφηεξν ε πξνζθνξά πφζηκνπ λεξνχ (Tietenberg, 1996). Δηθόλα 5: Γχν αγφξηα ζην λφηην νπδάλ ρξεζηκνπνηνχλ εηδηθά θίιηξα γηα λεξφ (Πεγή: Blue Planet Run, Φσηνγξαθία: Michael Freeman, Aurora) ηηο βηνκεραληθά αλαπηπγκέλεο ρψξεο, ε ξχπαλζε ησλ πδάησλ έρεη ιάβεη ηεξάζηηεο δηαζηάζεηο. Γηα παξάδεηγκα, ε ξχπαλζε ησλ Μεγάισλ Ληκλψλ ηεο Βφξεηαο Ακεξηθήο (ηεο Λίκλεο Superior, ηεο Λίκλεο Huron, ηεο Λίκλεο Michigan, ηεο Λίκλεο Erie) έρεη πξνρσξήζεη ζε ηέηνην βαζκφ ψζηε απφ βηνινγηθήο πιεπξάο νη ιίκλεο απηέο είλαη ζε 13

37 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ θάπνην βαζκφ λεθξέο. Οη εηδηθνί πνπ έρνπλ ηελ επζχλε γηα ην έξγν ηνπ πεξηνξηζκνχ ηεο ξχπαλζεο ζηηο ιίκλεο παξαδέρνληαη φηη ε θαηάζηαζε είλαη εμαηξεηηθά θξίζηκε θαη φηη είλαη πνιχ αβέβαην αλ ζα κπνξνχζε λα απνθαηαζηαζεί ε θαζαξφηεηα ησλ πδάησλ ηνπο αθφκε θαη αλ ήηαλ δπλαηφ λα παξζνχλ εμαηξεηηθά ζνβαξά κέηξα. Ζ ξχπαλζε ησλ πδάησλ ησλ Μεγάισλ Ληκλψλ έρεη ηξαβήμεη ηδηαίηεξα ην ελδηαθέξνλ ηνπ δηεζλνχο θνηλνχ κηαο θαη απνηεινχλ ζην ζχλνιφ ηνπο ηε κεγαιχηεξε δεμακελή γιπθνχ λεξνχ ζηε Γε. Πεξηέρνπλ ην 20% πεξίπνπ ηεο παγθφζκηαο πνζφηεηαο γιπθνχ λεξνχ θαη ηξνθνδνηνχλ κε λεξφ πεξηνρέο πνπ εκθαλίδνπλ κεγάιεο πιεζπζκηαθέο θαη βηνκεραληθέο ζπγθεληξψζεηο. Σν πξφβιεκα φκσο θαη άιισλ πδάηηλσλ πφξσλ δελ είλαη ιηγφηεξν ζνβαξφ. Ζ Λίκλε Βατθάιε ζηελ Πξψελ νβηεηηθή Έλσζε, ε νπνία απνηειεί ηε κεγαιχηεξε ιίκλε κε γιπθφ λεξφ ζηνλ Κφζκν, ππνθέξεη απφ αλάινγνπ βαζκνχ ξχπαλζε. Σν ίδην ηζρχεη θαη γηα ηα ξσζηθά πνηάκηα Βφιγα, Βφθλα, Οκπ, Οπξάι θ.ά., αιιά θαη γηα ην Ρήλν θαη ηνπο δηαθφξνπο παξαπνηάκνπο ηνπ ζηε Γεξκαλία, θαζψο θαη γηα πνηάκηα θαη ιίκλεο ζε πιείζηεο άιιεο ρψξεο. Καη νη ζάιαζζεο φκσο δελ έρνπλ απνθχγεη ην πξφβιεκα ηεο ξχπαλζεο ην νπνίν κάιηζηα ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο έγηλε ηδηαίηεξα νμχ ιφγσ ηεο δηαξξνήο ηεξάζηησλ πνζνηήησλ αξγνχ πεηξειαίνπ απφ δεμακελφπινηα πνπ είηε βπζίζηεθαλ είηε έπαζαλ δεκηέο θαη ρχζεθε ην θνξηίν ηνπο. Υαξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα είλαη ε ηεξάζηηα νηθνινγηθή θαηαζηξνθή πνπ έγηλε ζηε ζαιάζζηα πεξηνρή ηεο Αιάζθαο πξηλ απφ αξθεηά ρξφληα απφ ην γηγαληηαίν ακεξηθαληθφ δεμακελφπινην «Exxon Valdez», θαζψο θαη θαηαζηξνθέο πνπ έγηλαλ ζε άιιεο ζάιαζζεο απφ δεμακελφπινηα πνπ έθεξαλ ζεκαίεο δηαθφξσλ θξαηψλ. Ζ ρεηξφηεξε θαηαζηξνθή έγηλε ην 1991 ζηελ πεξηνρή ηνπ Πεξζηθνχ Κφιπνπ ζηε δηάξθεηα ηεο πνιεκηθήο ζχξξαμεο κεηαμχ ηνπ Ηξάθ θαη ησλ ζηξαηεπκάησλ ησλ ρσξψλ πνπ έιαβαλ κέξνο ζηηο πνιεκηθέο επηρεηξήζεηο κε βάζε ηε ζρεηηθή απφθαζε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ. Σν πξφβιεκα ηεο ξχπαλζεο ησλ πδάησλ είλαη εμαηξεηηθήο ζεκαζίαο, θαζψο πξνθαιεί ζνβαξέο βιάβεο ζηελ πγεία ησλ αλζξψπσλ θαη ησλ άιισλ θπηηθψλ θαη δσηθψλ νξγαληζκψλ. Σν 20% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Γεο αλαγθάδεηαη λα πίλεη λεξφ απφ ξππαζκέλεο πεγέο, κε ζπλέπεηα πάλσ απφ 2 εθαηνκκχξηα ζπλάλζξσπνη θάζε ρξφλν λα πεζαίλνπλ απφ αζζέλεηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε απηφ. Χζηφζν, δελ έρνπλ εμαθξηβσζεί φιεο νη επηδξάζεηο ηεο ξχπαλζεο ζηελ πγεία ηνπ αλζξψπνπ ιφγσ ηνπ ηεξάζηηνπ αξηζκνχ ησλ ξππαληηθψλ νπζηψλ, ησλ απέξαλησλ εθηάζεσλ πνπ θαιχπηνληαη απφ ηνπο πδάηηλνπο πφξνπο θαη ηελ έιιεηςε ησλ αλαγθαίσλ ρξεκαηηθψλ πφξσλ πνπ δπζρεξαίλνπλ ηελ επαξθή θαηαλφεζή ηνπο (Κσηηήο, 1994). 14

38 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ Σφζν ε ππνβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ φζν θαη ν πεξηνξηζκφο ησλ πδαηηθψλ απνζεκάησλ έρεη θαη θνηλσληθνπνιηηηθέο επηδξάζεηο. ην θνληηλφ κέιινλ, πξνβιέπεηαη φηη ην λεξφ ζα απνηειέζεη αηηία δηακάρεο θαη ζπγθξνχζεσλ κεηαμχ γεηηνληθψλ ρσξψλ, δεδνκέλνπ φηη πεξίπνπ ην 40% ησλ θαηνίθσλ ηεο Γεο, δεη ζε πεξηζζφηεξεο απφ 200 δηαθξαηηθέο πδξνινγηθέο ιεθάλεο, ην λεξφ ησλ νπνίσλ κνηξάδνληαη πεξηζζφηεξεο απφ δχν ζε θάζε πεξίπησζε ρψξεο (Πηζπηξίγθνο, 2008). Έλα απφ ηα πην ζχλζεηα παξαδείγκαηα δηαθξαηηθνχ πνηακνχ, είλαη απηφ ηνπ Νείινπ. Ο Νείινο δηαηξέρεη 10 ρψξεο ζηελ αλαηνιηθή Αθξηθή, κεηαμχ ησλ νπνίσλ, έρεη ππνγξαθεί κία ζπλζήθε ε νπνία δελ έρεη ηξνπνπνηεζεί εδψ θαη 80 ρξφληα. Ζ Αίγππηνο δηαρεηξίδεηαη ην κεγαιχηεξν ηκήκα ηνπ πνηακνχ θαη απηφ πξνθαιεί δηαθσλίεο θαη ηεηακέλεο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ ελδηαθεξφκελσλ κεξψλ γηα δεθαεηίεο (Δηθφλα 6). Οη ρψξεο πνπ βξίζθνληαη αλάληε ηνπ πνηακνχ, φπσο ε Αηζηνπία θαη ην νπδάλ, έρνπλ πξνηείλεη ηελ θαηαζθεπή θξαγκάησλ ζηνλ πνηακφ γηα λα βνεζήζνπλ ηελ αλάπηπμή ηνπο. Αιιά απηά ηα ζρέδηα έρνπλ θαηαδηθαζηεί απφ ηελ Αίγππην, δεδνκέλνπ φηη πξνζδνθά ηνλ δηπιαζηαζκφ ηνπ πιεζπζκνχ ηεο θαηά ηε δηάξθεηα ησλ επφκελσλ 50 εηψλ. Δηθόλα 6: Οπιηζκέλνο θξνπξφο ζηελ Amarna ηεο Αηγχπηνπ (Πεγή: Blue Planet Run, Φσηνγξαθία: Kenneth Garett, National Geographic, Getty Images). 15

39 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ 1.6 Οη Υξήζεηο ηνπ Νεξνύ Γεληθά Οη ρξήζεηο ηνπ λεξνχ γεληθά, δηαθξίλνληαη ζε: θαηαλαισηηθέο, θαη κε θαηαλαισηηθέο ηηο θαηαλαισηηθέο ρξήζεηο, αλήθνπλ νη γεσξγηθέο ρξήζεηο, κε θπξηφηεξε δξαζηεξηφηεηα ηελ άξδεπζε, ελψ ζηηο κε θαηαλαισηηθέο αλήθνπλ ε αζηηθή θαη βηνκεραληθή ρξήζε. ηηο πξψηεο, ην λεξφ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη δελ κπνξεί λα μαλαρξεζηκνπνηεζεί, ελψ ζηηο δεχηεξεο κε ηελ θαηάιιειε επεμεξγαζία κπνξεί θάιιηζηα λα επαλαρξεζηκνπνηεζεί θαη γηα άιιεο ρξήζεηο. ε παγθφζκην επίπεδν, ε κεγαιχηεξε θαηαλάισζε ηνπ λεξνχ, πεξίπνπ 70% πξνέξρεηαη απφ ηε γεσξγία, αθνινπζεί ε θαηαλάισζε απφ ηε βηνκεραλία, πεξίπνπ 20%, ελψ ε αζηηθή ρξήζε επζχλεηαη κφλν γηα ην 10% ηεο θαηαλάισζεο ησλ πδάησλ. Σα πνζνζηά πνπ κφιηο αλαθέξζεθαλ δηαθέξνπλ ζεκαληηθά απφ πεξηνρή ζε πεξηνρή ιφγσ ηνπ βαζκνχ αλάπηπμεο θάζε κίαο απφ απηέο αιιά θαη ιφγσ ηνπ θιίκαηνο θαη ησλ θαηξηθψλ ζπλζεθψλ πνπ επηθξαηνχλ ζε απηέο. ηελ Αθξηθή γηα παξάδεηγκα, ε γεσξγία θαηαβξνρζίδεη ην 88% ηεο ζπλνιηθήο θαηαλάισζεο, ελψ ε νηθηαθή ρξήζε θαηαλαιψλεη ην 7% θαη ε βηνκεραλία κφιηο ην 5%. ηελ Δπξψπε πάιη, ην πεξηζζφηεξν λεξφ θαηαλαιψλεηαη απ ηε βηνκεραλία (54%), ελψ ην κεξίδην ηεο γεσξγίαο θηάλεη ην 33% θαη ε νηθηαθή ρξήζε ην 13%. Ζ ζπλνιηθή ππνρψξεζε ησλ πδάησλ (ρήκα 2), δηεζλψο, ην 2000 αλήιζε ζηα θπβηθά ρηιηφκεηξα, ελλέα θνξέο κεγαιχηεξε απφ ην 1900, ελψ ε εηήζηα ππνρψξεζή ηνπο αλακέλεηαη φηη ζα απμάλεηαη κε ξπζκφ 10% θάζε δεθαεηία. Ζ αχμεζε απηή νθείιεηαη θπξίσο, ζηελ αχμεζε ησλ αξδεπφκελσλ εθηάζεσλ. 16

40 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ ρήκα 2: Πνζνζηφ ζπλνιηθήο ππνρψξεζεο ησλ πδάησλ (Πεγή: Μάξθνπ, 2007) Ζ Καηάζηαζε ζηελ Διιάδα Ζ θχξηα ρξήζε λεξνχ ζηελ Διιάδα είλαη ε άξδεπζε (απνηειεί ην 17% κέρξη θαη ην 95% ηεο ζπλνιηθήο θαηαλάισζεο αλάινγα κε ηελ πεξηνρή) ελψ ε αζηηθή ρξήζε θπκαίλεηαη αλάινγα κε ηελ πεξηνρή απφ 3%-66% θαη ε βηνκεραληθή ρξήζε απφ 0,2%-16%. Ζ απμαλφκελε δήηεζε ηνπ λεξνχ, είηε γηα αζηηθή είηε γηα βηνκεραληθή ρξήζε δελ είλαη πάληα εθηθηφ λα αληηκεησπηζηεί παξά ηηο κεγάιεο πνζφηεηεο ησλ αηκνζθαηξηθψλ θαηαθξεκλίζεσλ. Απηφ εμεγείηαη απφ ηελ πδαηηθή αληζνθαηαλνκή, ηδηαίηεξα ζηηο παξάθηηεο θαη λνηηναλαηνιηθέο πεξηνρέο, ιφγσ ησλ ρσξν-ρξνληθψλ κεηαβνιψλ ησλ αηκνζθαηξηθψλ θαηαθξεκληζκάησλ, ηελ απμεκέλε δήηεζε ηνπ λεξνχ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ θαινθαηξηνχ θαη ηε δπζθνιία κεηαθνξάο ηνπ λεξνχ δηακέζνπ ησλ νξεηλψλ πεξηνρψλ. Δπηπιένλ, ην 80% ηνπ λεξνχ πνπ πξννξίδεηαη γηα αγξνηηθή ρξήζε ράλεηαη ζε απψιεηεο απφ ηνλ πδξνινγηθφ θχθιν θάζε πεξηνρήο. Χζηφζν, θαηά κέζν φξν, ππάξρεη κία ζρεηηθά πςειή δηαζεζηκφηεηα λεξνχ αλά θάηνηθν (πεξίπνπ m3/θάηνηθν/ρξφλν). Παξά ην γεγνλφο φηη ε δηαζεζηκφηεηα απηή είλαη ρακειφηεξε απφ εθείλε ησλ πεξηζζφηεξσλ επξσπατθψλ ρσξψλ, είλαη αξθεηά πςειφηεξε απφ άιιεο πεξηνρέο ηεο Μεζνγείνπ. Γηα παξάδεηγκα, ππάξρνπλ πεξηνρέο ζηελ Ηζπαλία (Βαιεαξίδεο λήζνη) κε δηαζεζηκφηεηα αλά θάηνηθν ιηγφηεξν απφ 500 m3/ρξφλν (Marecos do Monte et al.,1996). ε απηέο ηηο κεζνγεηαθέο πεξηνρέο ε επεμεξγαζία ησλ αθάζαξησλ λεξψλ θαη ε επαλαρξεζηκνπνίεζή ηνπο ζπληζηνχλ κία θαηάιιειε ιχζε. 17

41 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ Ζ ειιεληθή γεσξγία έρεη βειηησζεί νπζηαζηηθά απφ ην 1980 θαη ε πεξαηηέξσ αλάπηπμή ηεο βαζίδεηαη θπξίσο ζηε δηαζεζηκφηεηα λεξνχ. Ζ δήηεζε γηα λεξφ άξδεπζεο είλαη πςειή, θαζψο ππνινγίδεηαη φηη ε κέζε εηήζηα αχμεζε ηνπ λεξνχ γηα αγξνηηθή ρξήζε θπκαίλεηαη απφ 1%-1,5%, ελψ ηελ ίδηα ζηηγκή κφλν ην 36% ηεο δηαζέζηκεο γεσξγηθήο γεο αξδεπφηαλ ην 1997 ζηελ Κξήηε (Chartzoulakis, 1997). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ππάξρνπλ ζεκαληηθέο απψιεηεο (δηήζεζε, δηαξξνή, εμάηκηζε θ.η.ι.) ηνπ λεξνχ πνπ δηαλέκεηαη ζηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο γηα άξδεπζε θαη ζηνπο δήκνπο γηα αζηηθή ρξήζε. ε κεξηθέο πεξηπηψζεηο, ππάξρνπλ απψιεηεο πνπ ππνινγίδεηαη λα θηάλνπλ ην 45%. Έλα ελαιιαθηηθφ ζρέδην γηα ηε δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ πεξηιακβάλεη ηα αλαθηεκέλα χδαηα πνπ πξνέξρνληαη απφ ηηο εγθαηαζηάζεηο επεμεξγαζίαο ησλ απνβιήησλ ηεο απνρέηεπζεο. Απηφ ην ζρέδην κπνξεί λα παξέρεη αξθεηφ λεξφ γηα άξδεπζε, ελψ ηελ ίδηα ζηηγκή κεηψλνληαη ηα κνιπζκέλα θνξηία πνπ εηζέξρνληαη ζηα ζαιάζζηα ή εζσηεξηθά χδαηα (Αγγειάθεο θαη Γηακαληφπνπινο, 1995). Παξαθάησ (ρήκα 3), παξνπζηάδεηαη ε ζπλνιηθή θαη θαηαλαισηηθή δήηεζε λεξνχ (10 6 m 3 /έηνο) γηα θάζε πδαηηθφ δηακέξηζκα ηεο ρψξαο. ΓΤΣΗΚΖ ΠΔΛΟΠΟΝΝΖΟ ΒΟΡΔΗΑ ΠΔΛΟΠΟΝΝΖΟ ΑΝΑΣΟΛΗΚΖ ΠΔΛΟΠΟΝΝΖΟ ΓΤΣΗΚΖ ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΟ ΑΣΣΗΚΖ ΑΝΑΣΟΛΗΚΖ ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ ΘΔΑΛΗΑ ΓΤΣΗΚΖ ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ ΚΔΝΣΡΗΚΖ ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ ΑΝΑΣΟΛΗΚΖ ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ ΘΡΑΚΖ ΚΡΖΣΖ ΝΖΗΑ ΑΗΓΑΗΟΤ σνολική ζήηηζη Καηαναλφηική ζήηηζη m 3 / έηος ρήκα 3: πλνιηθή δήηεζε θαη θαηαλαισηηθή δήηεζε (Μηκίθνπ, 2005) Παξαθάησ (Πίλαθαο 1), παξνπζηάδεηαη ε δήηεζε λεξνχ ζε θάζε πδαηηθφ δηακέξηζκα ηφζν γηα ηηο θαηαλαισηηθέο φζν θαη ηηο κε θαηαλαισηηθέο ρξήζεηο (ζε hm 3 ), θαζψο θαη ε ζπλνιηθή δήηεζε θάζε πδαηηθνχ δηακεξίζκαηνο ηεο ρψξαο 18

42 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ Πίλαθαο 1: Δηήζηα δήηεζε λεξνχ θαηά ρξήζε θαη πδαηηθφ δηακέξηζκα (hm 3 ), (Πεγή: ΤΠΑΝ θ.ά. 2003) Κ.Α Τδαηηθά δηακεξίζκαηα Γπηηθή Πεινπφλλεζνο Βφξεηα Πεινπφλλεζνο Άξδεπζε Κηελνηξνθία Ύδξεπζε Βηνκεραλία Λνηπέο ύλνιν 201,0 5,0 23 3,0 20,0 252,0 401,5 6,6 41,7 3,0 452,8 03 Αλαηνιηθή Πεινπφλλεζνο 324,9 4,7 22,1 351,7 04 Γπηηθή ηεξεά Διιάδα 366,5 9,0 22,4 397,9 05 Ήπεηξνο 127,4 9,9 33,9 1,0 172,2 06 Αηηηθή 99,0 2,5 400,0 17,5 519,0 07 Αλαηνιηθή ηεξεά Διιάδα 773,7 9,9 165,9 12,6 962,1 08 Θεζζαιία ,0 12,0 54, ,0 09 Γπηηθή Μαθεδνλία 609,4 7,9 43,7 30,0 80,0 771,0 10 Κεληξηθή Μαθεδνλία 527,6 8,0 99,8 80,0 715,4 11 Αλαηνιηθή Μαθεδνλία 627 5, ,0 664,8 12 Θξάθε 825,2 7,1 27,9 871,2 13 Κξήηε 320,0 10,2 42,3 372,5 14 Νεζηά Αηγαίνπ 80,2 6,8 37,2 124,2 χλνιν Υψξαο 6.833,4 105, ,0 158,1 100, ,8 Ο δείθηεο εθκεηάιιεπζεο είλαη ν ιφγνο ηεο ζπλνιηθήο δήηεζεο λεξνχ πξνο ηνπο σθέιηκνπο πφξνπο. Ο δείθηεο θαηαλάισζεο είλαη ν ιφγνο ηεο θαηαλαισηηθήο δήηεζεο πξνο ηνπο σθέιηκνπο πφξνπο. Οη σθέιηκνη πφξνη νξίδνληαη σο ην 80% ησλ ζπλνιηθψλ εζσηεξηθψλ πφξσλ κε βάζε ηελ παξαδνρή φηη νη πδαηηθνί πφξνη δελ είλαη πιήξσο εθκεηαιιεχζηκνη. Παξαθάησ (ρήκα 4), παξνπζηάδνληαη νη δείθηεο θαηαλάισζεο θαη εθκεηάιιεπζεο γηα θάζε πδαηηθφ δηακέξηζκα μερσξηζηά. 19

43 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ ΝΖΗΑ ΑΗΓΑΗΟΤ ΚΡΖΣΖ ΘΡΑΚΖ ΑΝΑΣΟΛΗΚΖ ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ ΚΔΝΣΡΗΚΖ ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ ΓΤΣΗΚΖ ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ ΘΔΑΛΗΑ ΑΝΑΣΟΛΗΚΖ ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ ΑΣΣΗΚΖ ΖΠΔΗΡΟ ΓΤΣΗΚΖ ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ ΑΝΑΣΟΛΗΚΖ ΠΔΛΟΠΟΝΝΖΟ ΒΟΡΔΗΑ ΠΔΛΟΠΟΝΝΖΟ ΓΤΣΗΚΖ ΠΔΛΟΠΟΝΝΖΟ Γείκηης καηανάλφζης Γείκηης εκμεηάλλεσζης ρήκα 4: Γείθηεο θαηαλάισζεο θαη εθκεηάιιεπζεο αλά πδαηηθφ δηακέξηζκα (Μηκίθνπ, 2005) Παξαθάησ (ρήκα 5), παξνπζηάδνληαη φια ηα πδαηηθά δηακεξίζκαηα θαη ηα πνζνζηά δήηεζεο πνπ έρεη ην θαζέλα γηα θάζε ρξήζε λεξνχ. ΓΤΣΗΚΖ ΠΔΛΟΠΟΝΝΖΟ ΒΟΡΔΗΑ ΠΔΛΟΠΟΝΝΖΟ ΑΝΑΣΟΛΗΚΖ ΠΔΛΟΠΟΝΝΖΟ ΓΤΣΗΚΖ ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΟ ΑΣΣΗΚΖ ΑΝΑΣΟΛΗΚΖ ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ ΘΔΑΛΗΑ ΓΤΣΗΚΖ ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ ΚΔΝΣΡΗΚΖ ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ ΑΝΑΣΟΛΗΚΖ ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ ΘΡΑΚΖ ΚΡΖΣΖ ΝΖΗΑ ΑΗΓΑΗΟΤ 0 % 20% 40% 60% 80% 100% Αζηική ζήηηζη Αγροηική ζήηηζη Βιομητανική ζήηηζη Δνεργειακή ζήηηζη ρήκα 5: Πνζνζηά δήηεζεο ησλ πδαηηθψλ δηακεξηζκάησλ γηα θάζε ρξήζε λεξνχ (Μηκίθνπ, 2005) Απφ ηα ζηνηρεία απηά κπνξνχλ λα βξεζνχλ νη κεγαιχηεξνη ρξήζηεο λεξνχ γηα θάζε ρξήζε. Ζ Θεζζαιία έρεη ηε κεγαιχηεξε αγξνηηθή ρξήζε, θαζψο απνηειεί ην 25,1% ηεο ζπλνιηθήο αγξνηηθήο δήηεζεο θαη ην 21,7% ηεο ζπλνιηθήο δήηεζεο. Ζ Αηηηθή έρεη ηε κεγαιχηεξε αζηηθή ρξήζε, θαζψο απνηειεί ην 37,1% ηεο ζπλνιηθήο αζηηθήο 20

44 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ δήηεζεο θαη ην 4% ηεο ζπλνιηθήο δήηεζεο. Ζ Γπηηθή Μαθεδνλία έρεη ηε κεγαιχηεξε βηνκεραληθή ρξήζε, θαζψο απνηειεί ην 26,5% ηεο ζπλνιηθήο βηνκεραληθήο δήηεζεο θαη ην 0,41% ηεο ζπλνιηθήο δήηεζεο. Ζ Γπηηθή ηεξεά Διιάδα έρεη ηε κεγαιχηεξε ελεξγεηαθή ρξήζε, θαζψο απνηειεί ην 19,8% ηεο ζπλνιηθήο ελεξγεηαθήο ρξήζεο θαη ην 0,29% ηεο ζπλνιηθήο ρξήζεο. Παξαθάησ (Πίλαθαο 2), δίλνληαη πιεξνθνξίεο γηα ην πδαηηθφ δπλακηθφ, ηε δήηεζε λεξνχ γηα θάζε ρξήζε θαη ηνλ δείθηε θαηαλάισζεο θάζε πδαηηθνχ δηακεξίζκαηνο. Πίλαθαο 2: Τδαηηθφ δπλακηθφ, δήηεζε λεξνχ θαη δείθηεο θαηαλάισζεο γηα θάζε πδαηηθφ δηακέξηζκα (Πεγή: Tsagarakis, Tsoumanis, Chartzoulakis and Angelakis, 2001). Τδαηηθό Γπλακηθό (Mm 3 /ρξόλν) Εήηεζε λεξνύ (Mm 3 /ρξόλν) Τδαηηθό Γηακέξηζκα 1-Γπηηθή Πεινπόλλεζνο Έθηαζε (km 2 ) Δπηθαλεηαθό Τπόγεην ύλνιν Αγξνηηθή Αζηηθή Βηνκεραληθή ύλνιν Γείθηεο Καηαλ/ζεο (%) Βόξεηα Πεινπόλλεζνο , , Αλαηνιηθή Πεινπόλλεζνο 4-Γπηηθή ηεξεά ,5 281,5 2.7 Διιάδα 5-Ήπεηξνο Αηηηθή ηεξεά ,5 421, Διιάδα θαη Δύβνηα 8-Θεζζαιία Γπηηθή Μαθεδνλία 10-Κεληξηθή Μαθεδνλία 11-Αλαηνιηθή ,5 471,5 9.9 Μαθεδνλία 12-Θξάθε Κξήηε Νεζηά Αηγαίνπ ύλνιν , ,

45 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ Γεσξγηθή Υξήζε Ζ άξδεπζε ζεσξείηαη παγθνζκίσο ν κεγαιχηεξνο ρξήζηεο λεξνχ, θαζψο αγγίδεη ην 70 κε 90% ηεο ζπλνιηθήο ρξήζεο. Παξφηη απηφ επηθέξεη εθηεηακέλεο πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο, δελ κπνξεί λα παξαβιέςεη θαλέλαο ηνλ δσηηθφ ξφιν ηεο άξδεπζεο ζηελ παξαγσγή ηξνθήο. Δθηηκάηαη φηη ην 50% ηεο παξαγφκελεο ηξνθήο πξνέξρεηαη απφ αξδεπφκελεο εθηάζεηο. Γηα λα δηαηεξεζεί ζηαζεξή ε αλαινγία αξδεπφκελσλ εθηάζεσλ θαη πιεζπζκνχ ζα έπξεπε κέρξη ην 2025 νη αξδεπφκελεο εθηάζεηο λα απμεζνχλ θαηά 20-30%. κσο, ππάξρνπλ δηάθνξνη παξάγνληεο πνπ δελ επηηξέπνπλ ηελ αχμεζή ηεο, θπξίσο ε αληαγσληζηηθή ζρέζε κε ηηο άιιεο κνξθέο δήηεζεο. Έηζη, νη πξαθηηθέο ζηελ αξδεπφκελε αγξνθαιιηέξγεηα πξνζαλαηνιίδνληαη ζηελ αχμεζε ηεο παξαγσγήο αλά κνλάδα θαηαλαιψζηκνπ λεξνχ, παξά ζηελ αχμεζε ηεο αξδεπφκελεο έθηαζεο. Παξαθάησ (ρήκα 6), θαίλεηαη ε αγξνηηθή δήηεζε λεξνχ αλά πδαηηθφ δηακέξηζκα ηεο ρψξαο. 30.0% 25.0% 25.1% 20.0% 15.0% 12.5% 10.6% 10.0% 5.0% 3.0% 6.4% 6.0% 6.0% 3.2% 1.6% 5.0% 6.2% 6.7% 5.2% 1.4% 0.0% Δυτ.Πελοπόννθςοσ Βορ.Πελοπόννθςοσ Ανατ.Πελοπόννθςοσ Δυτ. Στερεά Ελλάδα Ήπειροσ Αττικι Ανατ.Στερεά Ελλάδα Θεςςαλία Δυτ.Μακεδονία Κεντρ.Μακεδονία Ανατ.Μακεδονία Θράκθ Κριτθ Νιςοι Αιγαίου ρήκα 6: Αγξνηηθή δήηεζε λεξνχ αλά Τδαηηθφ Γηακέξηζκα (ΔΣΤΜΠ, 2000) ην ρήκα 7, θαίλεηαη ε αγξνηηθή δήηεζε λεξνχ (%) αλά πδαηηθφ δηακέξηζκα ηεο ρψξαο θαζψο θαη ε ζπλνιηθή δήηεζε. Σα κεγαιχηεξα κεξίδηα, έρνπλ νη πεξηνρέο ηεο Θεζζαιίαο (25.1%), ηεο Αλαηνιηθήο ηεξεάο (12.5%) θαη ηεο θεληξηθήο Μαθεδνλίαο (10.5%). 22

46 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ ΓΤΣΗΚΖ ΠΔΛΟΠΟΝΝΖΟ ΒΟΡΔΗΑ ΠΔΛΟΠΟΝΝΖΟ ΑΝΑΣΟΛΗΚΖ ΠΔΛΟΠΟΝΝΖΟ ΓΤΣΗΚΖ ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΟ ΑΣΣΗΚΖ ΑΝΑΣΟΛΗΚΖ ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ ΘΔΑΛΗΑ ΓΤΣΗΚΖ ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ ΚΔΝΣΡΗΚΖ ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ ΑΝΑΣΟΛΗΚΖ ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ ΘΡΑΚΖ ΚΡΖΣΖ ΝΖΗΑ ΑΗΓΑΗΟΤ Αγροηική ζήηηζη σνολική ζήηηζη m 3 / έηος ρήκα 7: Αγξνηηθή θαη ζπλνιηθή δήηεζε αλά πδαηηθφ δηακέξηζκα (Μηκίθνπ, 2005) Ζ θαηαλάισζε ηνπ αξδεπηηθνχ λεξνχ ζήκεξα, ζε ζρέζε κε ηηο αλάγθεο, κπνξεί λα ζεσξεζεί θαη σο ππεξθαηαλάισζε αθνχ ζπαηαιάηαη πεξίπνπ 20% πεξηζζφηεξν λεξφ απφ απηφ πνπ απαηηείηαη. Παξαθάησ (ρήκα 8), παξνπζηάδνληαη νη ζπλερψο απμαλφκελεο αξδεπφκελεο εθηάζεηο απφ ην 1929 κέρξη ην ,000,000 ΕΞΕΛΙΞΗ ΑΡΔΕΥΟΜΕΝΗΣ ΕΚΤΑΣΗΣ 12,000,000 10,000,000 8,000,000 6,000,000 4,000,000 2,000,000 0 ΑΡΔΕΥΟΜΕΝΗ ΕΚΤΑΣΗ ΑΡΔΕΥΟΜΕΝΗ ΕΚΤΑΣΗ ΣΕ ΣΥΛΛΟΓΙΚΑ ΕΓΓΕΙΟΒΕΛΤΙΩΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ρήκα 8: Δμέιημε ησλ αξδεπφκελσλ εθηάζεσλ (ζε εθηάξηα) απφ ην 1929 έσο ην 1998 (Πεγή: Τπνπξγείν Αλάπηπμεο θαη Σξνθίκσλ). 23

47 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ εκεηψλεηαη φηη, ζε εζληθφ επίπεδν, ιφγσ ηεο κεγάιεο θιίκαθαο ηεο ρξήζεο, ε νηθνλνκία άξδεπζεο κπνξεί λα απειεπζεξψζεη ζεκαληηθέο πνζφηεηεο λεξνχ γηα άιιεο ρξήζεηο, π.ρ. γηα ηε δηαηήξεζε ηνπ πεξηβάιινληνο. Γηα παξάδεηγκα, 5% νηθνλνκία ζην αξδεπηηθφ λεξφ απνηειεί νηθνλνκία 4,2% ζην λεξφ πνπ ζπλνιηθά ρξεζηκνπνηείηαη ζηε ρψξα. Ζ ρξήζε πξνεγκέλσλ ηερλνινγηψλ άξδεπζεο, ε αλαθχθισζε λεξνχ θαη ε κείσζε ησλ απσιεηψλ ζηελ απνζήθεπζε, κεηαθνξά θαη εθαξκνγή ηνπ λεξνχ, απνηεινχλ ζεκαληηθά ζηνηρεία αληηκεηψπηζεο ηεο φιν θαη απμαλφκελεο θαηάζηαζεο αλάγθεο λεξνχ. Οη αγξνηηθέο θαιιηέξγεηεο απνηεινχλ ην κεγαιχηεξν θαηαλαισηή λεξνχ ζηε ρψξα κε ζνβαξά πξνβιήκαηα ζπαηάιεο εμαηηίαο ησλ κεζφδσλ άξδεπζεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη. Σν πνζνζηφ ησλ αδεπφκελσλ γεσξγηθψλ γαηψλ αλέξρεηαη ζην 32% ηνπ ζπλφινπ απηψλ, ελψ πεξίπνπ ην 60% ησλ πεδηλψλ εδαθψλ αξδεχεηαη. Απφ ηα ζπιινγηθά εγγεηνβειηησηηθά έξγα αξκνδηφηεηαο ηνπ Τπνπξγείνπ Γεσξγίαο αξδεχεηαη πνζνζηφ 40% ηεο ζπλνιηθά αξδεπφκελεο έθηαζεο, δειαδή ζηξέκκαηα επί ζπλφινπ Απφ απηά ην 35%-40% αξδεχεηαη κε επηθαλεηαθέο κεζφδνπο, ην 50%-55% κε ζπζηήκαηα θαηαηνληζκνχ θαη ην 10% κε ζηάγδελ άξδεπζε θαη ινηπά ζπζηήκαηα κηθξναξδεχζεσλ (Τπνπξγείν Γεσξγίαο, 2002). ρήκα 9: Δμέιημε ησλ κεζφδσλ άξδεπζεο ζε ζπιινγηθά εγγ/ηηθά έξγα απφ ην 1984 έσο ην 1998 (Πεγή: Τπνπξγείν Αλάπηπμεο θαη Σξνθίκσλ). 24

48 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ Ζ νξζνινγηθφηεξε ρξήζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ζηελ άξδεπζε, ζηελ αγξνηηθή ρξήζε ηνπ λεξνχ θαη κηαο ζεηξάο άιισλ ρξήζεσλ ή θπζηθψλ κεηαβιεηψλ ηνπ πεξηβάιινληνο απαηηεί θαιφ ζρεδηαζκφ θαη ζεκαληηθέο ππνδνκέο, φπσο: Αλάπηπμε βειηησκέλσλ πνηθηιηψλ θαιιηεξγεηψλ θαηάιιεισλ γηα μεξηθέο θαιιηέξγεηεο, αλεθηηθψλ ζε μεξαζίεο θαη αλζεθηηθψλ ζε αζζέλεηεο. ρεηηθέο κε ην λεξφ φςεηο πεξί βειηίσζεο ηεο βησζηκφηεηαο ησλ αξδεπφκελσλ θαιιηεξγεηψλ. Αλάπηπμε θαιιηεξγεηψλ κε πιένλ απνδνηηθή ρξήζε λεξνχ θαη βειηηζηνπνίεζε ηεο νηθνλνκηθήο απφδνζεο ηνπ λεξνχ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ άξδεπζε. Πξνηεξαηφηεηα ζηελ αλάπηπμε λέσλ αξδεπηηθψλ έξγσλ θαη ζηε ζπληήξεζε θαη αλαβάζκηζε ησλ πθηζηάκελσλ δηθηχσλ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηε βειηίσζε ησλ κεζφδσλ άξδεπζεο, γεγνλφο πνπ νδεγεί ζηε κείσζε ησλ απσιεηψλ χδαηνο Αζηηθή ρξήζε Ζ ζεκαληηθφηεξε κνξθή αζηηθήο δήηεζεο είλαη ε χδξεπζε. Καηά ηε δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ψζηε λα ηθαλνπνηεζεί απηή ε αλάγθε, ππάξρνπλ δχν ζεκαληηθνί παξάγνληεο πνπ πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε: Πξψηνλ, ε πνιχ κηθξή επηηξεπηή αζηνρία ζηελ παξνρή θαη δεχηεξνλ ε εμαζθάιηζε θαιήο πνηφηεηαο λεξνχ. Καηά ηελ δηαρείξηζε ηεο αζηηθήο δήηεζεο λεξνχ ιακβάλνληαη ππφςε εθηφο ησλ αλαγθψλ γηα χδξεπζε ησλ κφληκσλ θαη επνρηαθψλ θαηνίθσλ, νη αλάγθεο γηα ηελ βηνηερλία, κηθξναξδεπηηθέο αλάγθεο, νη απψιεηεο ησλ δηθηχσλ θαζψο θαη νη εηδηθέο ρξήζεηο φπσο γηα ζρνιεία, δεκφζηα θηίξηα, θνηλνηηθά θαηαζηήκαηα, λνζνθνκεία, ππξνζβεζηηθνχο θξνπλνχο θιπ. ην ρήκα 10, θαίλνληαη νη αζηηθέο θαηαλαιψζεηο λεξνχ (%) ησλ πδαηηθψλ δηακεξηζκάησλ ηεο ρψξαο. Δίλαη θαλεξφο ν έληνλνο «πδξνθεθαιηζκφο» ησλ κεγάισλ αζηηθψλ θέληξσλ. Πξσηηά θαηέρεη ε Αηηηθή (37,1%) φπνπ ε δήηεζε είλαη ππεξηξηπιάζηα ηεο θεληξηθήο Μαθεδνλίαο (10,5%). 25

49 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ 40.00% 35.00% 30.00% 25.00% 20.00% 15.00% 10.00% 5.00% 0.00% Γςη.Πελοπόννηζορ Βοπ.Πελοπόννηζορ Αζηική ζήηηζη νερού ζηην Δλλάδα 3.00% 4.80% 5.50% 2.80% 2.20% 37.10% Αναη.Πελοπόννηζορ Γςη. ηεπεά Δλλάδα Ήπειπορ Αηηική Αναη.ηεπεά Δλλάδα Θεζζαλία Γςη.Μακεδονία 6.90% 10.50% 5.40% 5.40% 5.10% 3.00% 3.50% 4.80% Νήζοι Αιγαίος Κενηπ.Μακεδονία Αναη.Μακεδονία Θπάκη Κπήηη ρήκα 10: Αζηηθή δήηεζε λεξνχ αλά Τδαηηθφ Γηακέξηζκα (ΔΣΤΜΠ, 2000) Βηνκεραληθή ρξήζε Ζ δχλακε ηνπ λεξνχ γηα εθαξκνγέο πέξαλ ησλ απνιχησο βαζηθψλ γηα ηελ επηβίσζε ηνπ αλζξψπνπ, είρε αλαγλσξηζηεί απφ ηα πξψηα θηφιαο βήκαηα ηνπ αλζξψπηλνπ πνιηηηζκνχ. Πξσηφγνλεο πδξαπιηθέο κεραλέο θαη λεξφκπινη ρξεζηκνπνηνχληαλ ζηε Μεζνπνηακία απφ ην 2 ν π.υ. αηψλα. Ο Ήξσλ ν Αιεμαλδξηλφο θαηάιαβε ηε δχλακε ηνπ αηκνχ θαηαζθεπάδνληαο ηελ πεξίθεκε αηκνκεραλή ηνπ ην 2 ν π.υ. αηψλα (ρήκα 11), έζησ θαη αλ ρξεηάζηεθε λα πεξάζνπλ ζρεδφλ ρξφληα γηα λα γίλνπλ νη πξψηεο πξαθηηθέο εθαξκνγέο ηεο. ρήκα 11: Αηκνκεραλή ηνπ Ήξσλα (Πεγή: Βηθηπαίδεηα) Σν λεξφ είλαη ε χιε πνπ ε βηνκεραλία ρξεζηκνπνηεί πεξηζζφηεξν απφ θάζε άιιε γηα ηελ παξαγσγή αγαζψλ. Γη απηφ θαη ηα πεξηζζφηεξα εξγνζηάζηα ρηίδνληαη εθεί φπνπ 26

50 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ ππάξρεη λεξφ. Παγθφζκηα ε βηνκεραλία θαηαλαιψλεη ην 23% ηεο ζπλνιηθήο πνζφηεηαο λεξνχ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη. Σα πνζνζηά απηά θπκαίλνληαη αλάινγα κε ην βαζκφ βηνκεραληθήο αλάπηπμεο δηαθφξσλ πεξηνρψλ.(πεγή: νκάδα εξγαζίαο «water idx»). Γηα ην ιφγν απηφ, έρεη δηακνξθσζεί, θπξίσο απφ ηα αλαπηπγκέλα θξάηε, κία ζηξαηεγηθή γηα ηελ ειαρηζηνπνίεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ απφ ηηο βηνκεραληθέο δξαζηεξηφηεηεο. ην πιαίζην απηήο ηεο ζηξαηεγηθήο γίλνληαη πξνζπάζεηεο γηα κείσζε ηεο θαηαλάισζεο λεξνχ ζηε βηνκεραλία θαζψο θαη ηελ κείσζε παξαγσγήο βηνκεραληθψλ απνβιήησλ. Απηφ, επηηπγράλεηαη κε ηελ πινπνίεζε έξγσλ αλαθχθισζεο λεξνχ. Δπηπιένλ, ε θαηεξγαζία ηνπ λεξνχ ρξήζεο θαη ε αλαθπθινθνξία ηνπ κεηψλνπλ αηζζεηά ηηο αλάγθεο γηα θξέζθν λεξφ (κέρξη θαη 40%) αλάινγα κε ηε δηεξγαζία (Κηαξηδήο). Οη πξνζπάζεηεο απηέο εληζρχνληαη απφ ηνπο απζηεξνχο θαλνληζκνχο θαη πεξηνξηζκνχο πνπ επηβάιινληαη απφ ηελ λνκνζεζία θαη ηηο νδεγίεο πνπ εθδίδνληαη αιιά θαη απφ ηελ θιηκαθσηή ηηκνιφγεζε ηεο θαηαλάισζεο θαη ηελ αλάπηπμε πεξηβαιινληηθήο θαη θνηλσληθήο ζπλείδεζεο. ην ρήκα 12, δίλνληαη νη δεηήζεηο λεξνχ γηα βηνκεραληθή ρξήζε ζηελ Διιάδα αλά Τδαηηθφ Γηακέξηζκα. Βιομητανική ζήηηζη νερού ζηην Δλλάδα 30.00% 25.00% 26.5% 21.2% 20.00% 15.9% 15.00% 10.00% 5.00% 0.00% 2.7% 2.7% 3.5% 0.9%0.9% Γςη.Πελοπόννηζορ Βοπ.Πελοπόννηζορ Αναη.Πελοπόννηζορ Γςη. ηεπεά Δλλάδα Ήπειπορ Αηηική Αναη.ηεπεά Δλλάδα 6.2% 5.3% Θεζζαλία Γςη.Μακεδονία 9.8% 2.7% 1.8% 0.9% Κενηπ.Μακεδονία Αναη.Μακεδονία Θπάκη Κπήηη Νήζοι Αιγαίος ρήκα 12: Βηνκεραληθή δήηεζε λεξνχ αλά Τδαηηθφ Γηακέξηζκα (ΔΣΤΜΠ, 2000). 27

51 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ Υξήζε λεξνχ γηα παξαγσγή ελέξγεηαο Οη παγθφζκηεο ελεξγεηαθέο απαηηήζεηο, εηδηθά γηα ειεθηξηζκφ, ζα απμεζνχλ ζε κεγάιν βαζκφ ζηε δηάξθεηα ηνπ 21νπ αηψλα πνπ ήδε μεθίλεζε, φρη κφλν εμαηηίαο δεκνγξαθηθψλ πηέζεσλ αιιά θαη εμαηηίαο ησλ ζπλερψο βειηηνχκελσλ πξνδηαγξαθψλ δηαβίσζεο, ηελ αζηηθή θαη βηνκεραληθή δηφγθσζε θαη ηηο απμαλφκελεο πξνζδνθίεο. Ζ πδξνειεθηξηθή ελέξγεηα, είλαη ε πην ζεκαληηθή θαη επξεία ρξεζηκνπνηνχκελε αλαλεψζηκε πεγή ελέξγεηαο. ε παγθφζκηα θιίκαθα, παξέρνπλ ην 19% ηεο παξαγφκελεο ελέξγεηαο θαη δηακέζνπ ηεο άξδεπζεο, ην 16% ηεο παγθφζκηαο δηαηξνθήο. ε φιν ηνλ θφζκν ππάξρνπλ ζήκεξα πεξίπνπ κεγάια πδξνειεθηξηθά θξάγκαηα ζε ιεηηνπξγία. Ζ ρψξα κε ηε κεγαιχηεξε παξαγσγή πδξνειεθηξηζκνχ είλαη ν Καλαδάο θαη αθνινπζνχλ νη Ζ.Π.Α. θαη ε Βξαδηιία. ηελ Διιάδα έρνπλ γίλεη αξθεηά κεγάια έξγα πνπ δεκηνχξγεζαλ ηερλεηέο ιίκλεο ζηηο νπνίεο ζπγθεληξψλνληαη νη φγθνη λεξνχ νη νπνίνη ζηε ζπλέρεηα ζα δηνρεηεπηνχλ ζηηο κνλάδεο λεξνχ ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Έλα ηέηνην παξάδεηγκα, είλαη ην Φξάγκα ηνπ Θεζαπξνχ ζηνλ πνηακφ Νέζην, ην νπνίν απνηειεί έλα γηγάληην πδξνειεθηξηθφ έξγν ηεο ΓΔΖ ( Δηθφλα 7). Δηθόλα 7: Σν Φξάγκα ηνπ Θεζαπξνχ (Πεγή:Γαληειίδεο) ηελ Διιάδα ιεηηνπξγνχλ ζήκεξα 22 πδξνειεθηξηθνί ζηαζκνί, νη νπνίνη θαιχπηνπλ ην 10% ηεο ζπλνιηθήο δήηεζεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαη απνηεινχλ πεξίπνπ ην 30% ηεο ζπλνιηθήο εγθαηεζηεκέλεο ηζρχνο ηνπ δηαζπλδεδεκέλνπ ζπζηήκαηνο. κσο, θαη ζηηο αηκνειεθηξηθέο κνλάδεο, αθφκα θαη αλ ην θαχζηκν είλαη ιηγλίηεο, πεηξέιαην ή 28

52 Κεθάιαην 1 Γεληθά γηα ην λεξφ θπζηθφ αέξην, ν αηκφο είλαη εθείλνο πνπ αλαιακβάλεη λα απνηειέζεη ην κέζν κεηαθνξάο ελέξγεηαο. ην ρήκα 13, θαίλεηαη ε ελεξγεηαθή δήηεζε λεξνχ (%) αλά πδαηηθφ δηακέξηζκα. 20.0% 18.0% 16.0% 14.0% 12.0% 10.0% 8.0% 6.0% 4.0% 2.0% 0.0% Δνεργειακή ζήηηζη νερού ζηην Δλλάδα 7.5% 6.6% 3.8% 19.8% 10.4% Γςη.Πελοπόννηζορ Βοπ.Πελοπόννηζορ Αναη.Πελοπόννηζορ Γςη. ηεπεά Δλλάδα Ήπειπορ Αηηική 0.9% Αναη.ηεπεά Δλλάδα 5.7% 8.5% 9.4% 9.4% 7.5% 2.9% 4.7% Θεζζαλία Γςη.Μακεδονία Κενηπ.Μακεδονία Αναη.Μακεδονία Θπάκη Κπήηη Νήζοι Αιγαίος ρήκα 13: Δλεξγεηαθή δήηεζε λεξνχ αλά Τδαηηθφ Γηακέξηζκα (ΔΣΤΜΠ, 2000). 2.9% 29

53 2 Πεξηνρή Μειέηεο

54 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο Δηζαγσγή Ζ πεξηνρή κειέηεο ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο αλήθεη θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο ζηελ πδξνγεσινγηθή ιεθάλε ησλ Θεβψλ, ε νπνία πεξηιακβάλεη ηκήκα ηεο ιεθάλεο απνξξνήο ηνπ Βνησηηθνχ Κεθηζνχ, αιιά ηαπηφρξνλα πεξηιακβάλεη θαη έλα ηκήκα απφ ηελ εθαπηφκελε πξνο ηα λφηηα πδξνινγηθή ιεθάλε ηνπ Αζσπνχ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε πδξνγεσινγηθή ιεθάλε ησλ Θεβψλ ρσξίδεηαη νξηδνληηνγξαθηθά ζε δπηηθφ ηκήκα ην νπνίν είλαη κεγαιχηεξν ζε έθηαζε θαη αλαηνιηθφ ηκήκα αξθεηά κηθξφηεξν. ηε ζπγθεθξηκέλε εξγαζία, κειεηάηαη ην δπηηθφ ηεο ηκήκα, ην νπνίν δηνηθεηηθά πεξηιακβάλεη ηα αθφινπζα δεκνηηθά δηακεξίζκαηα: Λεθάλε Βνησηηθνχ Κεθηζνχ (Κάησ ξνπο) ΓΓ Θήβαο (Γ. Θήβαο, 84% ηνπ πιεζπζκνχ) ΓΓ Μνπξηθίνπ, (Γ. Θήβαο, 3% ηνπ πιεζπζκνχ) ΓΓ Τπάηνπ, (Γ. Θήβαο, 2% ηνπ πιεζπζκνχ) ΓΓ Διεψλα, (Γ. Θήβαο, 6% ηνπ πιεζπζκνχ) ΓΓ Ακπεινρσξίνπ. (Γ. Θήβαο, 2% ηνπ πιεζπζκνχ) ΓΓ Άξκαηνο (Γ.Σαλάγξαο, 26% ηνπ πιεζπζκνχ) Λεθάλε Αζσπνχ (Άλσ ξνπο) ΓΓ Λνπηνπθίνπ (Γ.Πιαηαηψλ, 7% ηνπ πιεζπζκνχ) ΓΓ Μειηζζνρσξίνπ (Γ.Πιαηαηψλ, 14% ηνπ πιεζπζκνχ) ΓΓ Καιιηζέαο (Γ.Σαλάγξαο, 21% ηνπ πιεζπζκνχ) ΓΓ Νενρσξαθίνπ (Γ. Θήβαο, 3% ηνπ πιεζπζκνχ) Βφξεηα ηεο πδξνγεσινγηθήο ιεθάλεο ησλ Θεβψλ εθηείλεηαη ε ιεθάλε ηεο ιίκλεο Τιίθεο, δπηηθά ε κηθξή θιεηζηή ιεθάλε ησλ Βαγίσλ θαη αλαηνιηθά ε κεγάιε πδξνγεσινγηθή ελφηεηα ησλ λενγελψλ ηεο Σαλάγξαο. Ζ πεξηνρή κειέηεο, δίλεηαη ζηνλ αθφινπζν ράξηε (ρήκα 14). 30

55 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο ρήκα 14: Πεξηνρή κειέηεο. Κφθθηλε γξακκή: πδξνθξίηεο. Γαιάδηα γξακκή: φξην πεξηνρήο κειέηεο. Σεηξάγσλα: νηθηζκνί. Κχθινη: γεσηξήζεηο δεηγκαηνιεςίαο. Πξάζηλεο πεξηνρέο: πξνζρψζεηο. Ρφδ πεξηνρέο: λενγελή. Γαιάδηεο πεξηνρέο: ζρεκαηηζκνί ππνβάζξνπ. 31

56 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο Απφ πιεπξάο επηθαλεηαθήο πδξνινγίαο, ε πδξνγεσινγηθή ιεθάλε ησλ Θεβψλ πεξηιακβάλεη έλαλ ηθαλφ αξηζκφ ρεηκάξξσλ, νη νπνίνη απνξξένπλ πξνο ηα βφξεηα θαη δπηηθά (π. Βνησηηθφο Κεθηζφο), είηε πξνο ηα λφηηα (π. Αζσπφο). Αλαιπηηθφηεξα: Σκήκα Τδξνινγηθήο ιεθάλεο Βνησηηθνύ Κεθηζνύ Πξφθεηηαη γηα κία κεγάιε επηκήθε ιεθάλε, κε κεγάιν άμνλα, δηεπζχλζεσο πεξίπνπ Α-Γ, κήθνπο κεγαιχηεξνπ ησλ 35 ρικ., επεθηεηλφκελε αλαηνιηθά θαη δπηηθά έμσ απφ ην ηνπνγξαθηθφ θχιιν ΓΤ 1: «Θήβαη». Πεξηιακβάλεη ηελ πεδηάδα ησλ Θεβψλ θαη ηα πςψκαηα πνπ ηελ πεξηβάιινπλ, θαζψο θαη ηηο ιεθάλεο απνξξνήο ησλ ρεηκάξξσλ Καιακίηεο πξνο ηα αλαηνιηθά θαη Καλαβάξη πξνο ηα λνηηνδπηηθά, επεθηεηλφκελε θαη πέξα ησλ Θεζπηψλ κέρξη Παιαηνπαλαγηάο. Οη δχν απηνί θχξηνη ρείκαξξνη κε ξνή πξνο ηα βφξεηα ν έλαο θαη πξνο ηα δπηηθά ν άιινο, ελψλνληαη θνληά ζηελ Τιίθε, κεηαμχ ησλ πςσκάησλ Κνθθηλφβξαρνο θαη ηξνχινγγν θαη απνζηξαγγίδνπλ ηηο επηθαλεηαθέο απνξξνέο νιφθιεξεο ηεο πδξνινγηθήο ιεθάλεο ζηε ιίκλε Τιίθε. Ο ρείκαξξνο Καλαβάξη εθηφο απφ ηηο επηθαλεηαθέο απνξξνέο ηεο ιεθάλεο ηνπ, δέρεηαη θαη ηηο απνξξνέο ηεο ιεθάλεο ησλ Βαγίσλ, δηακέζνπ ηάθξνπ πνπ απνζηξαγγίδεη κεξηθψο ην έινο Φαγά. Σν έινο απηφ ζρεκαηίδεηαη πεξηνδηθά ζην ρακειφηεξν ηκήκα ηεο ιεθάλεο ησλ Βαγίσλ, βφξεηα ηεο νδνχ Θεβψλ Λεηβαδηάο θαη εθηφο απφ ηελ ηάθξν, απνζηξαγγίδεηαη θαη δηακέζνπ θαηαβνζξψλ, νη νπνίεο βξίζθνληαη ζηε βφξεηα δψλε ηνπ έινπο, ζηνπο αζβεζηνιίζνπο ηνπ φξνπο Φαγά. Σκήκα Τδξνινγηθήο ιεθάλεο Αζσπνύ Ζ ιεθάλε απηή έρεη πνιχ κεγάιε έθηαζε, είλαη επηκήθεο, κε κεγάιν άμνλα δηεπζχλζεσο Α Γ θαη ζπλνξεχεη πξνο ηα βφξεηα θαηά έλα κεγάιν κέξνο ηεο κε ηελ πδξνινγηθή ιεθάλε Βνησηηθνχ Κεθηζνχ εληφο ηεο πδξνγεσινγηθήο ιεθάλεο ησλ Θεβψλ. Ο λφηηνο πδξνθξίηεο ηεο ηαπηίδεηαη κε ηηο θνξπθνγξακκέο ηνπ Κηζαηξψλα θαη ηεο Πάζηξαο θαη επεθηείλεηαη πξνο ηα αλαηνιηθά κέζα ζην ηνπνγξαθηθφ θχιιν «Διεπζίο». Απφ ηα δπηηθά ε ιεθάλε νξίδεηαη απφ ηε γξακκή Λεχθηξα Ράρε Βαξβάξαο. Απφ ηε κεγάιε απηή ιεθάλε έλα κηθξφ κφλν ηκήκα πεξηιακβάλεηαη ζηελ έθηαζε πνπ αθνξά ζε απηή ηε κειέηε. Πξφθεηηαη γηα ην ηκήκα ηνπ άλσ ξνπ ηνπ Αζσπνχ βφξεηα ηεο θνίηεο ηνπ πνηακνχ, ην εθαπηφκελν δειαδή κε ηελ πδξνινγηθή ιεθάλε ησλ 32

57 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο Θεβψλ ην νπνίν απνζηξαγγίδεη ππνγείσο κέξνο ηεο ιεθάλεο ηνπ Αζσπνχ πξνο ηνπο πιεηζηνθαηληθνχο ζρεκαηηζκνχο ησλ Θεβψλ. Ζ ιεθάλε παξνπζηάδεη νκαιή κνξθνινγία, κε ην απφιπην πςφκεηξν λα θπκαίλεηαη απφ m. Σν ρακειφηεξν ζεκείν ηεο ιεθάλεο βξίζθεηαη εθηφο ιεθάλεο Θεβψλ, ζηε ζέζε Παιαηνθνχληη, ζηελ θνηιάδα ηνπ Αζσπνχ θαη έρεη πςφκεηξν πεξίπνπ 70 m. Ζ ιεθάλε επεθηείλεηαη απφ δπηηθά πξνο αλαηνιηθά, κεηψλνληαο ζηαζεξά ην πιάηνο ηεο, ηδηαίηεξα ζηελ πεξηνρή ηεο Μαιαθάζαο, φπνπ ήδε παξαηεξνχληαη ηα κεγαιχηεξα πςφκεηξα. 2.2 Γεσινγία Παξαθάησ, δίλεηαη ν γεσινγηθφο ράξηεο ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο Θεβψλ (ρήκα 15) ρήκα 15: Γεσινγηθφο ράξηεο επξχηεξεο πεξηνρήο Θεβψλ (Κνπκαληάθεο, 1980) 1.Αιινχβηα 2. Δινπβηαθφο καλδχαο επί νθηνιίζσλ ή πιεηνθαηληθψλ απνζέζεσλ 3. Κψλνη θνξεκάησλ παιαηνί θαη λένη θαη πιεηζηνθαηληθέο πνηάκηεο αλαβαζκίδεο 4.Πιεηζηνθαηληθνί ρεξζνγελείο ζρεκαηηζκνί (θξνθαινπαγή, ςακκίηεο, θνθθηλνπεινί, άκκνη, θξνθάιεο 5.Πιεηνθαηληθέο κάξγεο, άξγηινη, ςακκίηεο, άκκνη θαη θξνθαινπαγή θαη ελαιιαγή, ιηκλαίαο έσο πθάικπξεο θάζεσο 6.ρηζηνθεξαηνιηζηθή δηάπιαζε κε νθηφιηζνπο (θπξίσο ζεξπεληηλησκέλνπο πεξηδνηίηεο) 7.Αζβεζηφιηζνη Ληαζίνπ Γνγγεξίνπ, κειαλφηεθξνη θαη ελ κέξεη δνινκηηηθνί, κε,θεξαηνιηζηθνχο βνιβνχο 8.Γνινκηηηθνί αζβεζηφιηζνη θα δνινκίηεο Αλση. Σξηαδηθνχ Καη.Ληαζίνπ 9.Αλζξαθηθά πεηξψκαηα αδηαίξεηα (Σξηαδηθφ Ληάζην ή Σξηαδηθφ) 10.Δπηθαλεηαθφο πδξνθξίηεο 33

58 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο ηξσκαηνγξαθία Ληζνινγία Σα πεηξψκαηα πνπ δνκνχλ ηελ πδξνινγηθή ιεθάλε ησλ Θεβψλ θαη ην ρψξν κεηαμχ Θεβψλ θαη πνηακνχ Αζσπνχ, δηαθξίλνληαη ζε δχν κεγάιεο νκάδεο, ηνπο ζρεκαηηζκνχο πιεξψζεσο ηεο ιεθάλεο Αζσπνχ Θεβψλ θαη ηνπο παιαηφηεξνπο ζρεκαηηζκνχο ηνπ ππνβάζξνπ. ρεκαηηζκνί πιήξσζεο ηνπο ζρεκαηηζκνχο πιεξψζεσο ηεο ιεθάλεο πεξηιακβάλνληαη αιινπβηαθέο, πιεηζηνθαηληθέο θαη πιεηνθαηληθέο απνζέζεηο, γηα ηηο νπνίεο γίλεηαη ιφγνο ζηε ζπλέρεηα. Αιινύβηα Πξφθεηηαη γηα ηηο πξνζρσζηγελείο απνζέζεηο ηεο πεδηάδαο ησλ Θεβψλ θαη ησλ ρακειψλ ηκεκάησλ ηεο θνηιάδαο ηνπ Αζσπνχ, θαζψο θαη γηα ηα θνξήκαηα ησλ θιηηχσλ θαη ηνπο θψλνπο ησλ ρεηκάξξσλ. Πξφθεηηαη γηα απνζέζεηο ραιαξέο θαη εκηραιαξέο πνπ απνηεινχληαη απφ θιαζηηθφ πνιπγελέο αδξνκεξέο πιηθφ, δειαδή ραιίθηα, ιαηχπεο θαη ςεθίδεο, θαζψο θαη ιεπηνκεξέζηεξν, δειαδή άκκν, αξγίινπο θαη πεινχο, άιινηε αλακηγκέλα ζε πνηθίιεο αλαινγίεο θαη άιινηε ζε επδηάθξηηεο θαθνεηδείο επάιιειεο δηαζηξψζεηο δηάθνξεο θνθθνκεηξίαο. Σν πάρνο ησλ απνζέζεσλ απηψλ πνηθίιιεη απφ ιίγα κέηξα θαη μεπεξλά ζηελ θεληξηθή δψλε ηεο πεδηάδαο ησλ Θεβψλ ηα 100 κ. ηελ επηθάλεηα θαιχπηνληαη απφ παρχ ζηξψκα ηνπ θαιιηεξγήζηκνπ εδάθνπο κε άθζνλν αξγηιηθφ πιηθφ, ηαμηλνκνχκελν ζηελ πεξηνρή ηεο πεδηάδαο ησλ Θεβψλ ζηα απνπιπκέλα αιθαιηθά εδάθε. Σα αδξνκεξή πιηθά είλαη πξνειεχζεσο θπξίσο αζβεζηνιηζηθήο, νθηνιηζηθήο θαη θεξαηνιηζηθήο θαη πξνήιζαλ απφ ηε δηάβξσζε νκνίαο θχζεσο πεηξσκάησλ πνπ θαηαιακβάλνπλ ηηο ινθψδεηο θαη νξεηλέο πεξηνρέο ησλ ιεθαλψλ. ηε ζχζηαζε ησλ θνξεκάησλ θαη ησλ θψλσλ ππεξηεξνχλ ηα αδξνκεξή ζηνηρεία, ηα νπνία θαηά ζέζεηο έρνπλ ζπγθνιιεζεί θαη έρνπλ δψζεη ραιηθνπαγή, ςεθηδνπαγή θαη ζπαληφηεξα θξνθαινπαγή. Αληίζεηα, κέζα ζηελ πεδηάδα ησλ Θεβψλ νη ζπγθεληξψζεηο αξγίισλ έρνπλ θαηά ζέζεηο ζεκαληηθφ πάρνο, κε ζπλέπεηα έλαο αξηζκφο γεσηξήζεσλ πνπ έρνπλ γίλεη θαηά θαηξνχο γηα αλαδήηεζε ππφγεησλ λεξψλ λα εγθαηαιεηθζνχλ ζαλ απνηπρνχζεο. 34

59 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο Πιεηζηνθαηληθέο θαη πιεηνθαηληθέο απνζέζεηο ε απηέο πεξηιακβάλνληαη θξνθαινιαηππνπαγή, ςεθηδνπαγή, ςακκίηεο, άκκνη, άξγηινη, κάξγεο, θνθθηλνπεινί θαη άιια πνιχκηθηα θιαζηηθά πιηθά ζπγθνιιεκέλα ζε πνηθίιν βαζκφ, κε ζαθή ζπλήζσο ζηξψζε. Σα αδξνκεξή ζηνηρεία πξνέξρνληαη απφ αζβεζηφιηζνπο, νθηφιηζνπο θαη θεξαηφιηζνπο. Ζ θχξηα αλάπηπμε ησλ ζρεκαηηζκψλ απηψλ ζεκεηψλεηαη ζην λφηην ηκήκα ηεο πεξηνρήο πνπ κειεηήζεθε, λνηηφηεξα ηεο νδνχ Υαιθίδαο Θεβψλ Ληβαδεηάο. Σν πάρνο ηνπο είλαη κεγάιν θαη πνηθίιιεη ζεκαληηθά απφ ζέζε ζε ζέζε. Οη θιίζεηο ηνπο είλαη γεληθά κηθξέο, κέρξη 25 ν, πξνο Βνξξά, κε κηθξέο απνθιίζεηο θαηά ζέζεηο πξνο ηα βνξεηνδπηηθά θαη βνξεηναλαηνιηθά. ηνπο ζρεκαηηζκνχο γηα ηνπο νπνίνπο γίλεηαη ιφγνο δηαθξίλνληαη δχν ζαθείο ελφηεηεο, πνπ δηαθέξνπλ κεηαμχ ηνπο σο πξνο ηελ ειηθία θαη ην πεξηβάιινλ απνζέζεσο. Ζ ππνθείκελε ζεηξά, θαησπιεηνθαηληθήο θαηά πάζα πηζαλφηεηα ειηθίαο, απνηειείηαη απφ αλνηρηφρξσκνπο θαηά ην πιείζηνλ ζρεκαηηζκνχο, θαη ελαιιαγή ιηκλαίαο θαη πθάικπξεο θάζεσο, ελψ ε ππεξθείκελε ζεηξά, ζε αζχκθσλε απφζεζε πάλσ ζηελ πξνεγνχκελε, ζπλίζηαηαη απφ πιεηζηνθαηληθνχο ρεηκαξξνπνηάκηνπο ζρεκαηηζκνχο, ζηνπο νπνίνπο επηθξαηνχλ ηα ρνλδξνθνθθψδε ζπζηαηηθά θαη νη θνθθηλνπεινί. Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο νη λενγελείο ζρεκαηηζκνί παξνπζηάδνπλ ζεκαληηθή νκνηφηεηα κε ηηο πιεηζηνθαηληθέο απνζέζεηο. Ζ ιηζνγξαθηθή ζχζηαζε ησλ λενγελψλ ζρεκαηηζκψλ πνηθίιιεη ζεκαληηθά απφ πεξηνρή ζε πεξηνρή. Αιινχ επηθξαηεί ε καξγατθή θάζε, φπσο ζηελ πεξηνρή ηνπ ρσξηνχ Διαηψλαο, αιινχ νη ελαιιαγέο καξγψλ, αξγίισλ, άκκσλ θαη θξνθαινπαγψλ, φπσο ζηελ πεξηνρή ηνπ ρσξηνχ Άξκα θ.η.ι. Μέζα ζηηο κάξγεο ησλ ζρεκαηηζκψλ απηψλ βξέζεθαλ (Γ. Υξηζηνδνχινπ) απνιηζψκαηα γαζηεξνπφδσλ, ραξφθπησλ θαζψο θαη πιήζνο απφ νζηξαθψδε, βάζεη ησλ νπνίσλ πηζαλνινγείηαη ζαλ ειηθία απηψλ ε θαησπιεηνθαηληθή. Σελ άπνςε απηή εληζρχεη ε αλεχξεζε κέζα ζε ίδηνπο ζρεκαηηζκνχο ζηελ πεξηνρή ηεο Σαλάγξαο απφ ηνλ Μ. Μεηζφπνπιν παιαηνπαλίδα ηππαξίσλ πνληίνπ ειηθίαο. Οη θαησπιεηνθαηληθνί ζρεκαηηζκνί εκθαλίδνληαη ππφ κνξθή ζηξσκάησλ, ελψ νη πιεηζηνθαηληθέο ρεξζαίεο απνζέζεηο ζπλαληνχληαη ζε απνζθελνχκελεο παρηέο δηαζηξψζεηο ζηηο νπνίεο ζπγθεληξψλεηαη ην αδξνκεξέζηεξν πιηθφ, ελαιαζζφκελν ρσξίο ξπζκφ κε αλάινγεο θαθνεηδείο δηαζηξψζεηο απφ ιεπηφθνθθα ζπζηαηηθά (αξγίινπο, ςακκνχρνπο αξγίινπο θαη θνθθηλνπεινχο). 35

60 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο ηελ πεξηνρή πνπ κειεηήζεθε, ην αλαηνιηθφ ηκήκα ηεο λφηηαο δψλεο απνηειείηαη απφ ηηο θαησπιεηνθαηληθέο απνζέζεηο, ελψ ην δπηηθφ απφ ηηο ρεξζαίεο πιεηζηνθαηληθέο. ιεο απηέο νη απνζέζεηο θαιχπηνληαη ζηελ πεδηάδα ησλ Θεβψλ, ηνπιάρηζηνλ ζε φ,ηη αθνξά ην λφηην ηκήκα ηεο, απφ αιινχβηα θαη θνξήκαηα ζεκαληηθνχ πάρνπο. Δπίζεο θάησ απφ ηα κηθξνχ πάρνπο αιινχβηα ηνπ ηκήκαηνο ηεο ιεθάλεο ηνπ Αζσπνχ πνπ κειεηήζεθε, αλαπηχζζνληαη νη ίδηνη ζρεκαηηζκνί. Απνζέζεηο πνπ ιηζνινγηθά κνηάδνπλ κε ηνπο πιεηζηνθαηληθνχο ρεξζαίνπο ζρεκαηηζκνχο ησλ Θεβψλ θαη πνπ πηζαλψο ηαπηίδνληαη ζηξσκαηηγξαθηθψο, ζπλαληνχληαη θαη ζηηο βφξεηεο παξπθέο ηεο πεδηάδαο, ζηνπο πξφπνδεο ηνπ πςψκαηνο ηξνχινγγν. Δπίζεο, παξφκνηαο θχζεσο ζρεκαηηζκνί έρνπλ ζπλαληεζεί απφ κία γεψηξεζε ζηε λνηηναλαηνιηθή απφιεμε ηνπ ίδηνπ πςψκαηνο. Ζ δηαπίζησζε απηή θάλεη πηζαλή ηελ χπαξμε ησλ πιεηζηνθαηληθψλ ζηξσκάησλ θάησ απφ ηα αιινχβηα ηεο πεδηάδαο ησλ Θεβψλ, ηνπιάρηζηνλ ζε έλα ηκήκα ηεο, άγλσζηεο φκσο εθηάζεσο. Πέξα φκσο απφ απηή ηελ πηζαλνινγία, ππάξρεη θαη ε βεβαηφηεηα φηη ζε πνιιά ηκήκαηα, νη πξνζρψζεηο ηεο πεδηάδαο επίθεηληαη απεπζείαο πάλσ ζηνπο αζβεζηνιίζνπο ή ζηνπο ζεξπεληηλνπεξηδνηίηεο. ρεκαηηζκνί ππνβάζξνπ ε απηνχο πεξηιακβάλνληαη ηδεκαηνγελή θαη εθξεμηγελή πεηξψκαηα ηα νπνία αλήθνπλ ζηελ Τπνπειαγσληθή δψλε. Πξφθεηηαη γηα αζβεζηφιηζνπο, δνινκηηηθνχο αζβεζηφιηζνπο θαη ην γλσζηφ ζρηζηνθεξαηνιηζηθφ ζχζηεκα κε νθηφιηζνπο. Ζ επηθαλεηαθή αλάπηπμε ησλ ζρεκαηηζκψλ απηψλ, πεξηνξίδεηαη θπξίσο βφξεηα θαη δπηηθά ηεο πεδηάδαο ησλ Θεβψλ, ελψ κηθξέο αζβεζηνιηζηθέο εκθαλίζεηο ππάξρνπλ επίζεο ζηα αλαηνιηθά (Μεζνβνχλη) θαη ζηα λνηηναλαηνιηθά (Μνπζηαθάδεο, σξφο θ.ά.). Σα πεηξψκαηα ηνπ ππνβάζξνπ δηαθξίλνληαη ζε δχν νκάδεο: A. Σν ζχζηεκα ζρηζηνθεξαηφιηζσλ νθηφιηζσλ, αλσηνπξαζηθήο θαησθξεηηδηθήο ειηθίαο θαη B. Σνπο αζβεζηφιηζνπο θαη δνινκηηηθνχο αζβεζηφιηζνπο, ηνπξαζηθήο θαη ηξηαδηθήο ειηθίαο, ππνθείκελνπο ζηξσκαηνγξαθηθψο ηνπ πξνεγνχκελνπ ζπζηήκαηνο. Αζβεζηφιηζνη ηνπ αλψηεξνπ Κξεηηδηθνχ, ππεξθείκελνη ζε αζπκθσλία ηνπ ζπκπιέγκαηνο ησλ νθηφιηζσλ ζρηζηνθεξαηφιηζσλ, θαζψο θαη παιαηνθαηληθφο 36

61 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο εσθαηληθφο θιχζρεο, απαληνχλ βνξεηφηεξα ζην ρψξν κεηαμχ Τιίθεο θαη Παξαιίκλεο. Οθηόιηζνη ζρηζηνθεξαηόιηζνη ην νθηνιηζηθφ ζχκπιεγκα ηεο πεξηνρήο αλήθνπλ θαηά θχξην ιφγν πεξηδνηίηεο, ζεξπεληηλησκέλνη σο επί ην πιείζηνλ θαη θαηά δεχηεξν ιφγν δηαβάζεο, δηνξίηεο, αλδεζίηεο θαη ζπηιίηεο. Σα πεηξψκαηα απηά ζπλνδεχνληαη θαηά πεξηνρέο απφ ζρηζηνθεξαηφιηζνπο θαη θαθνχο ιεπηνζηξσκαησδψλ αζβεζηφιηζσλ κεηά θεξαηνιίζσλ. Σν πάρνο ηνπ ζπζηήκαηνο απηνχ πνηθίιιεη θαη θαηά ζέζεηο μεπεξλά ηα 300 κ., θπξίσο ζηηο πεξηνρέο πνπ αλαπηχζζνληαη νη νθηφιηζνη. Ζ ειηθία ηνπ, κε βάζε κηθξνπαλίδα ε νπνία βξέζεθε κέζα ζηνπο αζβεζηνιηζηθνχο θαθνχο πνπ εγθιείνληαη ζην ζχκπιεγκα, έρεη πξνζδηνξηζηεί σο αλσηνπξαζηθή. ηελ πεξηνρή πνπ κειεηάηαη εδψ, ε αλάπηπμε ζηελ επηθάλεηα ησλ πεηξσκάησλ ηεο ζεηξάο ησλ νθηφιηζσλ ζρηζηνθεξαηφιηζσλ, είλαη πνιχ πεξηνξηζκέλε θαη εληνπίδεηαη ζηα ρακειά πςψκαηα πνπ βξίζθνληαη βνξεηναλαηνιηθά ηεο πεδηάδαο, κεηαμχ ηνπ Τπάηνπ θαη ηνπ Κνθθηλφβξαρνπ θαη είλαη ζρεδφλ εμ νινθιήξνπ νθηφιηζνη. Μηθξή εκθάληζε απφ ζρηζηνθεξαηφιηζνπο θαη νθηφιηζνπο ππάξρεη επίζεο κεηαμχ Κνθθηλφβξαρνπ θαη ηξνχινγγνπ, ζηηο φρζεο ηεο Τιίθεο. Οη εκθαλίζεηο απηέο εχινγα κπνξεί λα ζεσξεζεί φηη απνηεινχλ ην θπζηθφ αδηαπέξαην φξην ηνπ θαζαπηνχ πδξνιηζνινγηθνχ ζπκπιέγκαηνο λενγελψλ πξνζρψζεσλ ηεο ιεθάλεο Θεβψλ. Οη νθηφιηζνη ησλ ρακειψλ πςσκάησλ κεηαμχ Κνθθηλφβξαρνπ θαη Τπάηνπ, βπζίδνληαη πξνο ηα λνηηναλαηνιηθά θάησ απφ ηηο κεγάινπ πάρνπο πξνζρψζεηο ηνπ βνξεηναλαηνιηθνχ ηνκέα ηεο πεδηάδαο, δειαδή ζηηο πεξηνρέο νπβάια, βηνκεραληθή δψλε Γξαγάληα θαη βνξεηναλαηνιηθά απηήο. Ζ παξνπζία ηνπο έρεη δηαπηζησζεί θαη κε γεσηξήζεηο. Αζβεζηόιηζνη Γνινκηηηθνί αζβεζηόιηζνη Πξφθεηηαη γηα ζρεκαηηζκνχο πνπ ππφθεηληαη ζηξσκαηνγξαθηθψο ηεο ζρηζηνθεξαηνιηζηθήο ζεηξάο θαη απφ ιηζνινγηθήο πιεπξάο δελ πεξηιακβάλνληαη ζηε ιεθάλε Θεβψλ φκσο απνηεινχλ (φπσο θαη νη νθηφιηζνη) θπζηθφ φξην ηνπ ζπζηήκαηνο. Πεξηιακβάλνπλ απφ πάλσ πξνο ηα θάησ: 37

62 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο i. Κάησ κεζντνπξαζηθνχο κειαλφηεθξνπο κέζν έσο παρπζηξσκαηψδεηο αζβεζηφιηζνπο, πνπ πεξηέρνπλ ζηα αλψηεξα θαη ζηα θαηψηεξα κέιε θεξαηνιηζηθνχο βνιβνχο. ii. Καησηνπξαζηθά αλσηξηαδηθά αλζξαθηθά πεηξψκαηα, ηα νπνία ζην πάλσ κέξνο ηεο ζεηξάο είλαη κειαλφθαηνη κεζνζηξσκαηψδεηο αζβεζηφιηζνη, ζηε ζπλέρεηα πξνο ηα θάησ κεζνθξπζηαιιηθνί ιεπθφηεθξνη αζβεζηφιηζνη (Μεζνβνχλη) θαη ζην θάησ κέξνο αλνηρηφρξσκνη αζβεζηφιηζνη, δνινκηηηθνί αζβεζηφιηζνη θαη δνινκίηεο. Ζ αλζξαθηθή ηδεκαηνγέλεζε ππήξμε ζπλερήο απφ ην αλψηεξν ηξηαδηθφ σο ην αλψηεξν Ηνπξαζηθφ θαη ην πάρνο ησλ πεηξσκάησλ πνπ ζρεκαηίζηεθαλ αλέξρεηαη ζε εθαηνληάδεο κέηξα (βνξεηφηεξα ζηελ πεξηνρή ηεο Παξαιίκλεο θηάλνπλ ηα κ.), κε ραξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα ηελ έληνλε απνθάξζησζε. Σα αζβεζηνιηζηθά πεηξψκαηα ζπληζηνχλ ηα ρακειά βνπλά δπηηθά (Κφηζηθαο, Κνηζηιηά, Ακπγδαιίηζεο), βφξεηα (ηξνχινγγν, Κνθθηλφβξαρνο), βνξεηναλαηνιηθά (Όπαην) θαη αλαηνιηθά ηεο πεδηάδαο (Μεζνβνχλη). Δπίζεο, ζηα λνηηναλαηνιηθά ηκήκαηα ηεο ιεθάλεο πξνβάιινπλ κέζα απφ ηα λενγελή νη κηθξνί αζβεζηνιηζηθνί φγθνη σξφο, Μνπζηαθάδεο θ.ά. Δπέθηαζε ησλ αζβεζηφιηζσλ θάησ απφ ηηο πξνζρψζεηο έρεη δηαπηζησζεί κε γεσηξήζεηο ζην δπηηθφ θαη βνξεηδπηηθφ ηνκέα ηεο πεδηάδαο, ζε βάζε πνπ θπκαίηλνληαη απφ ιίγα κέηξα έσο ιίγεο δεθάδεο κέηξσλ. ζν απνκαθξπλφκαζηε απφ ηα θξάζπεδα ησλ αζβεζηνιηζηθψλ βνπλψλ, ην πάρνο ησλ πξνζρσκαηηθψλ ζρεκαηηζκψλ μεπεξλά ηα 100 ή θαη ηα 200 κ. ρσξίο λα ζπλαληεζεί ην ππφβαζξφ ηνπο. Παξαθάησ (ρήκα 16), παξνπζηάδεηαη ηφζν ε επηθαλεηαθή φζν θαη ε ππφγεηα εμάπισζε ησλ ηνπξαζηθψλ αζβεζηφιηζσλ. 38

63 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο ρήκα 16: Δπηθαλεηαθή θαη ππφγεηα εμάπισζε ησλ ηνπξαζηθψλ αζβεζηφιηζσλ (Πεγή: Κνπκαληάθεο Η., 1980/81) Γεσινγηθή εμέιημε Σεθηνληθή Ζ πεξηνρή έρεη ππνζηεί, θαηά ηηο δηάθνξεο πεξηφδνπο ηεο εμέιημήο ηεο, ηηο επηδξάζεηο ηφζν εθαπηνκεληθψλ φζν θαη θαηαθφξπθσλ ηεθηνληθψλ δπλάκεσλ, κε απνηέιεζκα λα πηπρσζεί έληνλα θαη λα ξεγκαησζεί πνηθηινηξφπσο. Μεηά ηελ απφζεζε ηεο αλζξαθηθήο ζεηξάο θαη ησλ ζρηζηνθεξαηφιηζσλ νθηφιηζσλ, ε πεξηνρή, ππφ ηελ επίδξαζε ηεο λενθηκκεξηθήο πηπρψζεσο, αλαδχζεθε, ρέξζεπζε σο ηηο αξρέο ηνπ αλψηεξνπ Κξεηηδηθνχ θαη θαηά ηελ αλσθξεηηδηθή επίθιπζε θαηαθιχζζεθε θαη πάιη απφ ηε ζάιαζζα, κέζα ζηελ νπνία απνηέζεθαλ αλσθξεηηδηθνί αζβεζηφιηζνη θαη θιχζρεο, ζρεκαηηζκνί πνπ ζπλαληψληαη βνξεηφηεξα ηεο Τιίθεο, θαζψο θαη δπηηθφηεξα ηεο πεξηνρήο πνπ κειεηήζεθε. Μεηά ηελ απφζεζε ηνπ θιχζρε, πξνο ην ηέινο ηνπ Ζψθαηλνπ, ε πεξηνρή πηπρψζεθε θαη πάιη, αλαδχζεθε θαη ηα πεηξψκαηά ηεο πξνζβιήζεθαλ ηφζν απφ εθαπηνκεληθέο 39

64 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο πηέζεηο κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγεζνχλ εθηππεχζεηο, φζν θαη απφ πιήζνο ξεγκάησλ. Καηά ην θάησ Πιεηφθαηλν ζην λνηηναλαηνιηθφ ηνκέα ηεο πεξηνρήο δηακνξθψλεηαη κεγάιε ιηκλαία ιεθάλε, ε νπνία επεθηείλεηαη πξνο ηα αλαηνιηθά θαη βνξεηναλαηνιηθά ζε κεγάιε έθηαζε. Πεξηνδηθά ε ιίκλε απηή ίζσο επηθνηλσλνχζε κε ηε ζάιαζζα. ην ρψξν απηφ απνηέζεθαλ νη θάησ πιεηνθαηληθνί ζρεκαηηζκνί γηα ηνπο νπνίνπο έγηλε ιφγνο πξνεγνπκέλσο. Αξγφηεξα, θαηά ην Πιεηζηφθαηλν, δπηηθά ηεο πεξηνρήο εμάπισζεο ησλ θαησπιεηνθαηληθψλ ζρεκαηηζκψλ θαη ζε αζπκθσλία ζηξψζεσο κε απηνχο, απνηέζεθαλ ρεξζαίνη ρεηκαξξνπνηάκηνη ζρεκαηηζκνί κεγάινπ πάρνπο. Ζ ππάξρνπζα κεηαμχ απηψλ αζπκθσλία, θαζψο θαη ε έληνλε δηαθνξά ζηε θχζε ησλ ηδεκάησλ ησλ δχν ζεηξψλ, δείρλνπλ φηη ελδηακέζσο έιαβε ρψξα ζεκαληηθή νξενγξαθηθή αιιαγή, σο απνηέιεζκα ηεθηνληθήο δηαηαξαρήο ηνπ άλσ Πιεηνθαίλνπ, ζπλνδεπφκελε απφ έληνλε δηάβξσζε. Μεηά ηελ ζπφζεζε ηνπ κεγάινπ πάρνπο πιεηζηνθαηληθψλ ρεηκαξξνπνηάκησλ απνζέζεσλ, ζεκεηψλνληαη λφηηα θαη δπηηθά ησλ Θεβψλ, πεξίπνπ νκνηφκνξθεο αλπςσηηθέο θηλήζεηο. Οη θηλήζεηο απηέο ιακβάλνπλ ρψξα ζε φιν ην κήθνο ηνπ λφηηνπ ηκήκαηνο ηεο πεξηνρήο, κε απνηέιεζκα ηελ αλαζφισζε θαη θαηά ηφπνπο ηε δηάξξεμε ησλ πιεηνπιεηζηνθαηληθψλ ζρεκαηηζκψλ θαη ην δηαρσξηζκφ, κε έληνλν αλάγιπθν, ηεο άιινηε εληαίαο ιεθάλεο απνξξνήο ηεο Θεβατθήο πεδηάδαο θαη θνηιάδαο ηνπ Αζσπνχ. Έηζη, ζήκεξα νη πιεηνπιεηζηνθαηληθνί ζρεκαηηζκνί ηνπ λφηηνπ ηκήκαηνο ηεο πεξηνρήο πνπ κειεηήζεθε θιίλνπλ ζρεδφλ κνλνθιηληθά, θαηά ζέζεηο έληνλα, πξνο βνξξά, βπζηδφκελνη θάησ απφ ηηο αιινπβηαθέο απνζέζεηο ηεο πεδηάδαο ησλ Θεβψλ, γεγνλφο πνπ ελέρεη ηδηαίηεξε πδξνγεσινγηθή ζεκαζία γηα ηνλ εκπινπηηζκφ ζε λεξφ ηεο πδξνινγηθήο απηήο κνλάδαο. Ζ ηξηηνγελήο ηεθηνληθή έπιεμε κφλν ηνπο ζρεκαηηζκνχο ηνπ ππφβαζξνπ ηεο ιεθάλεο, δει. ηνπο αζβεζηφιηζνπο θαη ηνπο ζρηζηνθεξαηφιηζνπο νθηφιηζνπο, ηνπο νπνίνπο επηχρσζε θαη δηέξξεμε έληνλα. Απφ ηελ ηεθηνληθή απηή, νη αζβεζηφιηζνη πνπ βξίζθνληαη δπηηθά θαη βνξεηνδπηηθά ηεο πεδηάδαο, δηακνξθψζεθαλ ζε έλα αληηθιηλφξην, κε άμνλα γεληθήο δηεχζπλζεο Α Γ. Πξνο βνξξά επί ησλ πξαλψλ ησλ πςσκάησλ ηξνχιινγγν θαη Κνθθηλφβξαρνο, ηα ζηξψκαηα ηνπ αληηθιηλφξηνπ αλνξζψλνληαη πεξίπνπ θαηαθφξπθα, αλαζηξέθνληαη ή δηα δηαξξήμεσο εθηππεχνπλ ειαθξά επί ησλ ζρηζηνθεξαηφιηζσλ νθηφιηζσλ. 40

65 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο χγρξνλεο ηεο ηεθηνληθήο απηήο είλαη νη κεηαπηψζεηο πνπ ζεκεηψλνληαη απφ γεσινγηθφ ράξηε ζηε κάδα ησλ πςσκάησλ ηξνχινγγν Κνθθηλφβξαρνο, Κφηζηθαο Κνηζηιηά, θαζψο θαη ε κεγάιε κεηάπησζε αλαηνιηθά ηνπ Κνθθηλφβξαρνπ ακπαιί, ε νπνία δηαθφπηεη ηελ ζπλέρεηα ηνπ αζβεζηνιηζηθνχ ζπγθιηλφξηνπ πξνο ηα αλαηνιηθά, ρσξίδνληάο ην απφ ην ζπγθιηλφξην ησλ νθηφιηζσλ, ην νπνίν κε γεληθφ άμνλα ΒΑ ΝΓ βπζίδεηαη πξνο λφην (νθηφιηζνη πεξηνρήο Ρεβεληψλ Τπάηνπ). Ο κεγάινο αζβεζηνιηζηθφο φγθνο αλαηνιηθά ηνπ Τπάηνπ κέρξη Κάζηξνπ Λπθνβνπλίνπ, επεθηεηλφκελνο πξνο ηα βφξεηα θαη βνξεηναλαηνιηθά κέρξη Δπβντθνχ θφιπνπ, είλαη έληνλα δηεξξεγκέλνο θαη εθηππεχεη πξνο ηα δπηηθά επί ηεο νθηνιηζηθήο κάδαο ηεο δψλεο Τπάηνπ Πιαηαλαθίνπ Λνπθηζίσλ. Πξνέθηαζε ηνπ αζβεζηνιηζηθνχ φγθνπ ηνπ Τπάηνπ πξνο ηα λφηηα απνηεινχλ νη αζβεζηφιηζνη Μεζνβνπλίνπ νπβάιαο θαζψο θαη άιιεο κηθξέο αζβεζηνιηζηθέο εκθαλίζεηο λνηηφηεξα, νη νπνίεο αλαδχνληαη ππφ κνξθή λεζίδσλ απφ ηνπο πιεηζηνθαηληθνχο ζρεκαηηζκνχο. 2.3 Τδξνγεσινγία Τδξνγεσινγηθή ζπκπεξηθνξά ησλ γεσινγηθώλ ζρεκαηηζκώλ ηελ πεξηνρή πνπ κειεηήζεθε δηαθξίλνληαη δχν θχξηεο νκάδεο πεηξσκάησλ, ζηηο νπνίεο ηφζν ν κεραληζκφο θίλεζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ, φζν θαη ε ηθαλφηεηα απνζήθεπζεο θαη απφιεςήο ηνπο, δηαθέξνπλ ζεκαληηθά. ηελ πξψηε νκάδα (θνθθψδεηο ζρεκαηηζκνί), ηαμηλνκνχληαη φια ηα θνθθψδε πεηξψκαηα, ε πεξαηφηεηα ησλ νπνίσλ νθείιεηαη ζηνπο αλνηρηνχο πφξνπο πνπ ππάξρνπλ κεηαμχ ησλ θφθθσλ. ε απηνχο αλήθνπλ νη ζρεκαηηζκνί ηνπ πιεξψκαηνο ηεο ιεθάλεο, δειαδή ηα αιινχβηα, ηα θνξήκαηα θαη νη πιεηζηνθαηληθέο θαη πιεηνθαηληθέο απνζέζεηο. ηε δεχηεξε νκάδα (ζρεκαηηζκνί ππνβάζξνπ) πεξηιακβάλνληαη ηα ζπκπαγή πεηξψκαηα ηνπ ππφβαζξνπ, δειαδή νη αζβεζηφιηζνη, νη νθηφιηζνη θαη νη ζρηζηνθεξαηφιηζνη, ε πεξαηφηεηα ησλ νπνίσλ νθείιεηαη ζην δίθηπν ησλ δηαξξήμεσλ, ξσγκψλ, αξκψλ, θαξζηηθψλ αγσγψλ θαη άιισλ αζπλερεηψλ πνπ δηαζρίδνπλ ηε κάδα ηνπο. 41

66 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο Κνθθώδεηο ζρεκαηηζκνί Οη ζρεκαηηζκνί απηνί φπσο πεξηγξάθεθαλ θαη ζην θεθάιαην ηεο γεσινγίαο, θαηαιακβάλνπλ ηα πεδηλά ηκήκαηα, θαζψο θαη ηε ινθψδε έθηαζε, κεηαμχ ηεο πεδηάδαο ησλ Θεβψλ θαη ηνπ πνηακνχ Αζσπνχ, επεθηεηλφκελνη λνηηφηεξα θαη πέξα απφ απηφλ. Δμαηηίαο ηεο κεγάιεο επηθαλεηαθήο ηνπο εμάπισζεο, ηνπ ζεκαληηθνχ πάρνπο, ηεο θαηά ζέζεηο κεγάιεο πδξνπεξαηφηεηάο ηνπο, θαζψο θαη ηεο ζρεηηθά εχθνιεο δηαηξήζεψο ηνπο, παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξν πδξνγεσινγηθφ ελδηαθέξνλ, κε ζπλέπεηα ηα πεξηζζφηεξα απφ ηα ππάξρνληα έξγα πδξνιεςίαο (γεσηξήζεηο θαη πεγάδηα) λα έρνπλ δηαλνηρζεί κέζα ζηνπο ζρεκαηηζκνχο απηνχο, νη νπνίνη ζε κεξηθέο πεξηπηψζεηο δίλνπλ αμηφινγεο παξνρέο, άλσ ησλ 100 κ 3 /ψξα. κσο, φρη ζπάληα, νη παξνρέο ππήξμαλ πνιχ κηθξέο θαη ηα πδξνιεπηηθά έξγα πνπ θαηαζθεπάζηεθαλ θξίζεθαλ ζαλ απνηπρφληα (ρήκα 17) θαη εγθαηαιείθζεθαλ. Αλαιπηηθφηεξα πεξηιακβάλνπλ ηνπο αθφινπζνπο πδξνιηζνινγηθνχο ζρεκαηηζκνχο: Αιινύβηα Σελ θχξηα αλάπηπμή ηνπο παξνπζηάδνπλ ζηελ πεδηάδα ησλ Θεβψλ θαη ην πάρνο ηνπο θαηά πεξηνρέο μεπεξλά ηα 100 κ. Ζ πδξνθνξία ηνπο πνηθίιιεη έληνλα απφ ζέζε ζε ζέζε, ηφζν θαηά ηελ θαηαθφξπθε φζν θαη θαηά ηελ νξηδφληηα έλλνηα, εμαξηψκελε απφ ηε θχζε, ηε δηάηαμε θαη ηελ θνθθνκεηξηθή ζχζηαζε ησλ πιηθψλ απφ ηα νπνία απνηεινχληαη. Σα πιηθά απηά επεηδή έρνπλ πξνέιζεη απφ ηε δηάβξσζε ησλ πνηθίιεο ιηζνινγηθήο ζχζηαζεο πςσκάησλ πνπ πεξηβάιινπλ ηελ πεδηάδα, θαζψο θαη ηηο παξαθείκελεο πεξηνρέο (ιεθάλεο απνξξνήο ξεκάησλ Καλαβάξη θαη Καιακίηεο), παξνπζηάδνπλ πνηθίιε ζχζηαζε θαη θνθθνκεηξία ζηηο δηάθνξεο δψλεο ηεο πεδηάδαο, κε απνηέιεζκα ηε δηαθνξεηηθή πεξαηφηεηά ηνπο. Με βάζε ηα παξαπάλσ, δηαθξίλνληαη ζηελ πεδηάδα ησλ Θεβψλ δχν θχξηνη ηνκείο κε ζαθή δηαθνξνπνίεζε: o Γπηηθφο ηνκέαο: Ο ηνκέαο απηφο έρεη ηξνθνδνηεζεί θπξίσο απφ αδξνκεξή πιηθά, ηα νπνία έρνπλ κεηαθεξζεί απφ ην ξέκα Καλαβάξη θαη άιια κηθξφηεξα πδαηνξέκαηα πνπ θαηέξρνληαη απφ ηα λφηηα θαη λνηηνδπηηθά πςψκαηα, ζηα νπνία επηθξαηνχλ ηα θξνθαινπαγή θαη νη ςακκίηεο. Ζ ζχζηαζε απηή ησλ πιηθψλ επλνεί ηελ πδξνθνξία θαη γηα ην ιφγν απηφ νη γεσηξήζεηο θαη ηα βαζηά 42

67 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο o πεγάδηα ηεο πεξηνρήο απηήο, δίλνπλ ζηελ πιεηνλφηεηά ηνπο ηθαλνπνηεηηθέο παξνρέο. Ζ δηαπίζησζε απηή δελ πξέπεη λα γεληθεπζεί απφιπηα γηα νιφθιεξν ην δπηηθφ ηνκέα. Τπάξρνπλ πεξηνρέο ζε απηφλ πνπ επηθξαηνχλ ηα αξγηιηθά ζπζηαηηθά, ηα νπνία κάιηζηα θακηά θνξά κπνξεί λα έρνπλ ζεκαληηθφ πάρνο, φπσο π.ρ. ζηε ζέζε ηεο γεψηξεζεο ππ αξηζκφλ Γ135 (ρήκα 17) ζηελ νπνία έρνπλ δηαπηζησζεί θνθθηλνπεινί, κε ιίγα ραιίθηα θαηά ζέζεηο, πάρνπο 38 κ.., επηθείκελνη ηνπ πινχζηνπ ζε λεξά αζβεζηνιηζηθνχ ππφβαζξνπ. ρήκα 17: Υάξηεο απνγξαθήο γεσηξήζεσλ πεγαδηψλ θαη πεγψλ (Πεγή: Κνπκαληάθεο Η., 1980/81) 43

68 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο o Αλαηνιηθφο ηνκέαο: ε απηφλ ζπκπεξηιακβάλεηαη ε έθηαζε αλαηνιηθά ηεο νδνχ πνπ ζπλδέεη ηε Θήβα κε ηελ Δζληθή νδφ Αζελψλ Λακίαο, κέρξη ηα αζβεζηνιηζηθά πςψκαηα Μεζνβνχλη θαη νπβάια. ηα αιινχβηα ηνπ ηνκέα απηνχ επηθξαηνχλ ηα ιεπηφθνθθα ζπζηαηηθά, ηα νπνία έρνπλ πξνέιζεη ζην κελ βφξεην ηκήκα απφ ηα πιηθά απνζάζξσζεο ησλ νθηφιηζσλ θαη ζηηο ιεπηφθνθθεο απνζέζεηο ηνπ ξέκαηνο Καιακίηεο, ζην δε λφηην απφ ηε δηάβξσζε ησλ πιεηνθαηληθψλ ζρεκαηηζκψλ, ζηνπο νπνίνπο επηθξαηνχλ νη κάξγεο θαη νη άξγηινη, ζε ζχγθξηζε κε ηνπο πιεηζηνθαηληθνχο ζηνπο νπνίνπο αθζνλνχλ ηα θξνθαινπαγή θαη νη ςακκίηεο. Δθηφο απφ ηηο παξαπάλσ δηαθνξέο, πνπ έρνπλ ζαλ απνηέιεζκα ηε δηαθνξεηηθή πδξνθνξία κεηαμχ ηνπ αλαηνιηθνχ θαη ηνπ δπηηθνχ ηνκέα ησλ αιινπβίσλ, πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε θαη ε δηαθνξεηηθή θχζε ηνπ ππφβαζξνπ ζηνπο δχν ηνκείο. ην δπηηθφ, θαηά έλα κεγάιν ηκήκα ην ππφβαζξν ησλ αιινπβίσλ απνηειείηαη απφ αζβεζηνιίζνπο, κέζα ζηνπο νπνίνπο αλαπηχζζεηαη πινχζηνο πδξνθφξνο νξίδνληαο, βξηζθφκελνο ζε αιιειεπίδξαζε κε ηα ππφγεηα λεξά ησλ αιινπβίσλ, κε ζπλέπεηα λα ππάξρεη αιιεινηξνθνδνζία. ηνλ αλαηνιηθφ ηνκέα ηεο πεδηάδαο, ην κεγαιχηεξν ηκήκα ηνπ άκεζνπ ή έκκεζνπ ππφβαζξνπ ησλ αιινπβίσλ απνηειείηαη απφ νθηφιηζνπο, ησλ νπνίσλ ε πδξνθνξία είλαη γεληθά θησρή θαη ε ηξνθνδνζία ησλ αιινπβίσλ απφ απηνχο πεξηνξηζκέλε. ην λφηην ηκήκα ηνπ, ην άκεζν ππφβαζξν ησλ αιινπβίσλ είλαη νη πιεηζηνθαηληθνί ζρεκαηηζκνί, ε πδξνθνξία ησλ νπνίσλ είλαη επίζεο πεξηξηζκέλε. Μία άιιε ζεκαληηθή δηαθνξνπνίεζε κεηαμχ αλαηνιηθνχ θαη δπηηθνχ ηνκέα ηεο πεδηάδαο, είλαη ην γεγνλφο φηη ζηνλ αλαηνιηθφ ηνκέα ε ζηάζκε ησλ ππφγεησλ λεξψλ βξίζθεηαη γεληθά πνιχ βαζηά ζε ζρέζε κε ηνλ δπηηθφ. Οη αιινπβηαθέο απνζέζεηο ησλ ρακειψλ πεξηνρψλ λνηίσο ησλ Θεβψλ έρνπλ κελ ζεκαληηθή επηθαλεηαθή εμάπισζε, αιιά επεηδή ην πάρνο ηνπο είλαη γεληθά κηθξφ θαη ε ζχζηαζή ηνπο έληνλα αξγηιηθή, δελ παξνπζηάδνπλ πδξνγεσινγηθφ ελδηαθέξνλ. Κνξήκαηα Σελ θχξηα αλάπηπμή ηνπο παξνπζηάδνπλ ζηηο λφηηεο θαη ζηηο βνξεηναλαηνιηθέο παξπθέο ηεο πεδηάδαο (πεξηνρή ρσξηνχ Όπαην). Ζ ιηζνινγηθή ζχζηαζε θαη ε θνθθνκεηξία ηνπο πνηθίιινπλ αλαιφγσο ηεο πξνέιεπζήο ηνπο θαη ε πδξνγεσινγηθή ζπκπεξηθνξά θπκαίλεηαη αλαιφγσο. 44

69 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο ηελ ακέζσο βφξεηα ηεο πφιεο ησλ Θεβψλ πεξηνρή ησλ θνξεκάησλ, νη ζπλζήθεο θαίλεηαη λα είλαη επλντθφηεξεο ζε ζρέζε κε ηηο άιιεο πεξηνρέο εμάπισζήο ηνπο, εμαηηίαο ηεο ζπζζψξεπζεο ρνλδξφθνθθσλ πιηθψλ θαη ηεο πςειήο ζηάζκεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ. ζνλ αθνξά ηα θνξήκαηα ησλ θξαζπέδσλ ησλ αζβεζηνιηζηθψλ πςσκάησλ, ην πάρνο ηνπο γεληθά είλαη κηθξφ θαη δελ πεξηέρνπλ ππφγεηα λεξά, δεδνκέλνπ φηη ν πδξνθφξνο νξίδνληαο ησλ ππνθείκελσλ αζβεζηφιηζσλ είλαη αξθεηά βαζηά, ηξνθνδνηνχκελνο θαηά ηελ πεξίνδν ησλ βξνρνπηψζεσλ απφ ηηο δηεζήζεηο θαη δηακέζνπ ησλ θνξεκάησλ. Πιεηζηνθαηληθνί θαη πιεηνθαηληθνί ζρεκαηηζκνί Οη πιεηζηνθαηληθνί ζρεκαηηζκνί έρνπλ απνηεζεί ππφ κνξθή απνζθελνχκελσλ ζηξσκάησλ ή θαθψλ, φπνπ έρνπλ ζπγθεληξσζεί ηφζν ρνδξφθνθθα (θξνθαινπαγή θαη ςακίηεο) φζν θαη ιεπηφθνθθα πιηθά (θνθθηλνπεινί) ρσξίο θαλέλα ξπζκφ. Δμαηηίαο ηεο αζπλέρεηαο ησλ απνζθελνχκελσλ θαθνεηδψλ πδξνζηεγαλψλ κειψλ, νη αλαπηπζζφκελνη εληφο ησλ θξνθαινπαγψλ θαη ςακκηηηθψλ δηαζηξψζεσλ θαη θαθψλ πδξνθφξνη νξίδνληεο, βξίζθνληαη ζπλήζσο ζε ζηελή ζρέζε κεηαμχ ηνπο, ζεσξνχκελνη ζαλ εληαίνο πδξνθφξνο νξίδνληαο, εμεηαδφκελνη ζε επξείο ηνκείο. ε κηθξφηεξνπο ηνκείο, επηηξέπνπλ ηε δεκηνπξγία αλεμάξηεησλ αιιεινυπεξθείκελσλ πδξνθφξσλ νξηδφλησλ νη νπνίνη δελ επηθνηλσλνχλ κεηαμχ ηνπο. Γηα ηνπο πιεηνθαηληθνχο ζρεκαηηζκνχο δελ ηζρχνπλ ηα ίδηα, δεδνκέλνπ φηη αθελφο κελ επηθξαηνχλ ηα ιεπηφθνθθα πδξνζηεγαλά ή ηα κηθξήο πεξαηφηεηαο πιηθά, αθεηέξνπ ηα ζηξψκαηά ηνπο είλαη ζπλερή, ρσξίο απνζθελψζεηο, θαη έηζη παξεκπνδίδεηαη ε επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ πδξνπεξαηψλ ςακκηηηθψλ ζηξσκάησλ, κε απνηέιεζκα λα ηξνθνδνηνχληαη κφλν απφ ηελ επηθάλεηα ηνπ εδάθνπο ζε φζε έθηαζε ηελ ηέκλνπλ. Πιεπξηθή ηξνθνδνζία είλαη δπλαηή κφλν απφ ηηο κηθξέο αζβεζηνιηζηθέο κάδεο πνπ αλαδχνληαη κέζα απφ ηνπο ζρεκαηηζκνχο απηνχο. ρεκαηηζκνί ππόβαζξνπ Οη ζρεκαηηζκνί απηνί ηαμηλνκνχληαη ζε δχν έληνλα δηαθνξνπνηεκέλα πδξνιηζνινγηθά ζπζηήκαηα: - Σν ζχζηεκα ησλ ζρηζηνθεξαηφιηζσλ νθηφιηζσλ θαη - Σν ζχζηεκα ησλ αλζξαθηθψλ πεηξσκάησλ 45

70 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο Σα πδξνγεσινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπο πεξηγξάθνληαη ζηε ζπλέρεηα: ρηζηνθεξαηόιηζνη νθηόιηζνη Δμαηηίαο ηεο ιηζνινγηθήο θαη ηεο εζσηεξηθήο ηνπο δνκήο ε πδξνπεξαηφηεηα είλαη γεληθψο κηθξή. Ζ δηαθίλεζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ πξαγκαηνπνηείηαη ιίγν πνιχ πξνλνκηαθψο κέζα ζην δίθηπν ησλ ξσγκψλ, ησλ επηθαλεηψλ ζρηζηφηεηαο θαη γεληθά ησλ δηαξξήμεσλ ηεθηνληθήο πξνέιεπζεο, θαζψο επίζεο θαη κέζα ζηηο επηθάλεηεο ζηξψζεσλ ησλ θεξαηφιηζσλ. Σα θηλνχκελα κέζα ζηα ππφγεηα απηά δίθηπα λεξά, εμαιινηψλνπλ ηα πεηξψκαηα θαη πξνθαιψληαο ππφγεηα δηάβξσζε δηεπξχλνπλ ηηο δηφδνπο. Σν άθζνλν φκσο πιηθφ πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ εμαιινίσζε ησλ νθηφιηζσλ, ιεπηφθνθθεο σο επί ην πιείζηνλ ζχζηαζεο, απνθξάζζεη ηκήκαηα ηνπ δηθηχνπ, κε απνηέιεζκα ε πεξαηφηεηα ηνπ φινπ ζπζηήκαηνο λα δηαηεξείηαη ζε ρακειά επίπεδα θαη ε θχξηα θίλεζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ λα πξαγκαηνπνηείηαη δηα πξνλνκηαθψλ νδψλ. Ο ειινπβηαθφο καλδχαο, πνπ ζπλήζσο θαιχπηεη ηνπο νθηφιηζνπο, έρεη κεγαιχηεξε πδξνπεξαηφηεηα απφ ηα ππνθείκελα κεηξηθά πεηξψκαηα θαη φηαλ ε κνξθνινγία ην επηηξέπεη κπνξεί λα δεκηνπξγεζεί κέζα ζε απηφλ θαη ηελ ππνθείκελε απνζαζξσκέλε δψλε θξεάηηνο νξίδνληαο. Απηφ ζπκβαίλεη ζην βφξεην ηκήκα ηεο πεξηνρήο κειέηεο, δει. ζηελ ππνιεθάλε ηνπ Μνπξηθίνπ. Ζ θχξηα επηθαλεηαθή αλάπηπμε ησλ νθηφιηζσλ εληνπίδεηαη ζην ρψξν κεηαμχ Κνθθηλφβξαρνπ θαη Τπάηνπ θαη νη ινθψζεηο κάδεο απηψλ ρσξίδνπλ ηελ πδξνινγηθή ιεθάλε ησλ Θεβψλ απφ ηελ ππνιεθάλε ηνπ Μνπξηθίνπ. Οη κάδεο απηέο βπζίδνληαη πξνο ηα λφηηα θάησ απφ ηηο παρηέο αιινπβηαθέο απνζέζεηο. Ζ επέθηαζή ηνπο έρεη δηαπηζησζεί θαη κε γεσηξήζεηο. Γχν απφ απηέο, παξαθείκελεο ηεο Δζληθήο νδνχ Αζελψλ Λακίαο έρνπλ ζπλαληήζεη ηνπο νθηφιηζνπο ζε βάζε 62,5 θαη 58 κ. αληίζηνηρα. Ννηηφηεξα, ην ππφβαζξν βξίζθεηαη βαζχηεξα απφ ηα 100 κ. Ο θησρφο πδξνθφξνο νξίδνληαο πνπ δηακνξθψλεηαη κε ζα ζηνπο νθηφιηζνπο ησλ πςσκάησλ κεηαμχ Κνθθηλφβξαρνπ θαη Τπάηνπ ηξνθνδνηεί πξνο ηα λφηηα ηνπο αιινπβηαθνχο ζρεκαηηζκνχο ηεο πεδηάδαο ησλ Θεβψλ, ελψ πξνο ηα βφξεηα ηα ππφγεηα λεξά θηλνχληαη πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο ιίκλεο Τιίθεο. Σν γεγνλφο φηη κεκνλσκέλα πεγάδηα ή γεσηξήζεηο πνπ έρνπλ δηαλνηρζεί ζηελ πεξηνρή εμάπισζεο ησλ νθηφιηζσλ έρνπλ απνδψζεη ζρεηηθά κεγάιεο παξνρέο νθείιεηαη ζηε ζπλάληεζε πξνλνκηαθψλ δξφκσλ ξνήο ησλ ππφγεησλ λεξψλ. Αληίζεηα, άιιεο γεσηξήζεηο πνπ δελ ζπλάληεζαλ ηέηνηεο επλντθέο ζπλζήθεο, απέδσζαλ κηθξέο ή 46

71 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο ειάρηζηεο παξνρέο θαη ζεσξήζεθαλ απνηπρνχζεο. Παξαδείγκαηα ηέηνησλ ζπλζεθψλ απνηεινχλ δχν γεσηξήζεηο βάζνπο 100 θαη 150 κ., ζηηο πεξηνρέο Λακπξάθε θαη νπβάια ηεο πεξηνρήο Τπάηνπ, νη νπνίεο απέδσζαλ 10 κ 3 /ψξα θαη 36 κ 3 /ψξα αληίζηνηρα. Αλζξαθηθά πεηξώκαηα ην ζχζηεκα ησλ αλζξαθηθψλ πεηξσκάησλ αλήθνπλ νη αζβεζηφιηζνη νη νπνίνη πεξηβάιινπλ ηελ πεδηάδα απφ ηα δπηηθά θαη ηα βνξεηνδπηηθά, θαζψο θαη νη αζβεζηφιηζνη ηνπ ιφθνπ Μεζνβνχλη θαη ηνπ Τπάηνπ πνπ δεζπφδνπλ ζηα βνξεηναλαηνιηθά. Σα αλζξαθηθά πεηξψκαηα επεθηείλνληαη ππνγείσο ζε πνιχ κεγαιχηεξε έθηαζε απφ ηελ επηθαλεηαθή ηνπο εμάπισζε, βπζηδφκελα θάησ απφ ηα αιινχβηα ηεο πεδηάδαο. Γεσηξήζεηο πνπ έγηλαλ θαηά θαηξνχο ζην δπηηθφ θαη βνξεηνδπηηθφ ηνκέα ηεο πεδηάδαο ζπλάληεζαλ ην αζβεζηνιηζηθφ ππφβαζξν ζε δηάθνξα βάζε. 2.4 Μεηεσξνινγηθά ζηνηρεία Βξνρνκεηξηθά δεδνκέλα Ζ πεξηνρή κειέηεο αλήθεη ζην Τ.Γ. 07 (Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο), ην νπνίν πεξηιακβάλεη πιεηάδα κεηεσξνινγηθψλ ζηαζκψλ. Σν ζχλνιν ησλ κεηεσξνινγηθψλ ζηαζκψλ ηνπ δηακεξίζκαηνο δίλνληαη απφ ηελ κειέηε ηνπ Τπνπξγείνπ Αλάπηπμεο κε ηίηιν: «Αλάπηπμε πζηεκάησλ θαη Δξγαιείσλ δηαρείξηζεο πδαηηθψλ πφξσλ, πδαηηθψλ δηακεξηζκάησλ Γπηηθήο ηεξεάο Διιάδαο, Ζπείξνπ, Αηηηθήο, Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο θαη Θεζζαιίαο». Παξαθάησ (ρήκα 18), παξνπζηάδνληαη ηα πνιχγσλα Thiessen ηνπ δηθηχνπ ησλ βξνρνκεηξηθψλ ζηαζκψλ ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πδαηηθνχ δηακεξίζκαηνο. Σα πνιχγσλα Thiessen δίλνπλ κία πεξηγξαθηθή εηθφλα γηα ηελ επηξξνή ηνπ θάζε ζηαζκνχ επί ηεο ιεθάλεο πνπ αλδηαθέξεη. Παξαηεξείηαη φηη νη ζηαζκνί κε ηε κεγαιχηεξε επηξξνή ζηε ιεθάλε κειέηεο (δπηηθφ ηκήκα πδξνγεσινγηθήο ιεθάλεο Θεβψλ) είλαη: 1. Ληβαδεηά 2. Αγ.Σξηάδα 3. Σαλάγξα 4. Θίζβε 47

72 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο 5. Αιίαξηνο 6. Καιιηζέα 7. Αληιηνζηάζην (Α) Μνπξηθίνπ Απφ απηνχο, νη ζηαζκνί Ληβαδεηά θαη Αγ.Σξηάδα δελ δηαζέηνπλ αμηφπηζηα ζηνηρεία. ρήκα 18: Πνιχγσλα Thiessen ηνπ δηθηχνπ βξνρνκεηξηθψλ ζηαζκψλ Τ.Γ. Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο (ΓΔΗ: κίηπινο σπώμα, ΥΠΔΧΩΓΔ: κόκκινο σπώμα, ΥΠΓΔ: ππάζινο σπώμα, ΔΜΥ: μπλε σπώμα) ηε ζπλέρεηα (Πίλαθαο 3), δίλνληαη νη ζπληειεζηέο βαξχηεηαο θαη ηα κέζα πςφκεηξα ησλ πνιπγψλσλ Thiessen ησλ ζηαζκψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πεξηνρή κειέηεο. Πίλαθαο 3: Μεηεσξνινγηθνί ζηαζκνί, ζπλη. βαξχηεηαο θαη κέζα πςφκεηξα πνιπγψλσλ Thiessen γηα ην Τ.Γ. 07 (Αλ.ηεξεά Διιάδα)(Πεγή: ΤΠΑΝ) Α/Α ΟΝΟΜΑΗΑ ΤΠΖΡΔΗΑ ΤΦΟΜΔΣΡΟ (m) ΜΔΟ ΤΦΟΜΔΣΡΟ ΤΝΣ. ΒΑΡ. ΠΟΛΤΓΧΝΟΤ (m) THIESSEN (%) 1 ΑΛΗΑΡΣΟ ΔΜΤ ΑΝΣΛΗΟΣΑΗΟ ΜΟΤΡΗΚΗΟΤ ΤΠΔΥΧΓΔ ΘΗΒΖ ΤΠΔΥΧΓΔ ΚΑΛΛΗΘΔΑ ΤΠΔΥΧΓΔ ΣΑΝΑΓΡΑ ΔΜΤ

73 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο Με βάζε ηα δηαζέζηκα ζηνηρεία (Πίλαθαο 4), ν ππνινγηζκφο επηθαλεηαθήο βξνρφπησζεο ζηελ πεξηνρή πνπ θαιχπηνπλ ηα πνιχγσλα Thiessen ησλ παξαπάλσ ζηαζκψλ δίλεη πεξίπνπ 458 mm εηεζίσο, κε ηε κεγαιχηεξε ηηκή 544 mm λα θαηαγξάθεηαη ζηνλ ζηαζκφ ηεο Αιηάξηνπ θαη ηε ρακειφηεξε 420 mm ζην ζηαζκφ Αληιηνζηάζην Μνπξηθίνπ. Σν κέζν πςφκεηξν ηεο ελ ιφγσ πεξηνρήο είλαη πεξίπνπ 300 m. Πίλαθαο 4: Τπνινγηζκφο εηήζηαο επηθαλεηαθήο βξνρφπησζεο ζηελ πεξηνρή ησλ ΟΝΟΜΑΗΑ ΘΗΒΖ κεηεσξνινγηθψλ ζηαζκψλ Αιίαξηνο, Αληι. Μνπξηθίνπ, Θίζβε, Καιιηζέα θαη Σαλάγξα. ΤΠΖΡΔΗΑ ΤΠΔΥΧΓΔ ΤΦΟΜΔΣΡΟ (m) ΜΔΟ ΤΦΟΜΔΣΡΟ ΠΟΛΤΓΧΝΟΤ (m) ΤΝΣ. ΒΑΡ. THIESSEN (%) ΜΔΖ ΒΡΟΥΟΠΣΧΖ ( ) (mm) ,41 14% 433 ΑΛΗΑΡΣΟ ΔΜΤ ,45 20% 544 ΑΝΣΛΗΟΣΑΗΟ ΜΟΤΡΗΚΗΟΤ ΤΠΔΥΧΓΔ ,31 20% 420 ΚΑΛΛΗΘΔΑ ΤΠΔΥΧΓΔ ,36 18% 474 ΣΑΝΑΓΡΑ ΔΜΤ ,07 28% 426 ΤΝΟΛΟ ΠΔΡΗΟΥΖ 297, Γηεξεχλεζε ζρέζεο βξνρφπησζεο πςνκέηξνπ γηα ηελ επξχηεξε πεξηνρή Θεβψλ ζην Τ.Γ. Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο ην ρήκα 19, θαίλεηαη ε θιίζε ηεο βξνρνβαζκίδαο φζνλ αθνξά ηνπο δηαζέζηκνπο κεηεσξνινγηθνχο ζηαζκνχο, εθηφο απηψλ πνπ βξίζθνληαη ζηε ιεθάλε ηνπο Βνησηηθνχ Κεθηζνχ. Απηνί έρνπλ εμαηξεζεί δηφηη βξνρνκεηξηθά δελ παξνπζηάδνπλ νκνηνγέλεηα κε ηνπο λνηηφηεξνπο αιιά κε ηνπο βνξεηφηεξνπο, νη νπνίνη βξίζθνληαη εθηφο πεξηνρήο κειέηεο. Ζ βξνρνβαζκίδα (ή νκβξνβαζκίδα) ππνδεηθλχεη πηζαλή ζπζρέηηζε ηεο κέζεο εηήζηαο βξνρφπησζεο ησλ κεηεσξνινγηθψλ ζηαζκψλ κε ην πςφκεηξν ζην νπνίν απηνί εγθαζίζηαληαη. Οη ζηαζκνί Σαλάγξα, Καιιηζέα θαη Θίζβε γεσγξαθηθά παξνπζηάδνπλ νκνηνγέλεηα θαη σο πξνο ηε ζέζε ηνπο (λνηηναλαηνιηθά ηεο ιεθάλεο ηνπ Βνησηηθνχ Κεθηζνχ) θαη σο πξνο ην πςφκεηξφ ηνπο (πεδηλέο πεξηνρέο) θαη επνκέλσο αλακέλεηαη κηθξή ηηκή βξνρνβαζκίδαο (0,25 mm/m). ηηο πεξηνρέο απηέο ππάξρεη ειιηπήο θαηαγξαθή ηεο βξνρφπησζεο θαη δελ ππάξρνπλ ζεκαληηθέο πδαηηθά ιεθάλεο απνξξνήο. Οη πεξηνρέο είλαη θαηά θαλφλα πεδηλέο έσο 49

74 Βροτόπηφζη (mm) Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο ινθψδεηο θαη θαηά ζπλέπεηα ε ηηκή ηεο βξνρνβαζκίδαο πνπ πξνθχπηεη, αλ θαη κηθξή, ζεσξείηαη ηθαλνπνηεηηθή,, κε βάζε ηελ πξναλαθεξφκελε κειέηε ΚΑΛΛΙΘΔΑ y = x R 2 = ΣΑΝΑΓΡΑ ΘΙΒΗ Τυόμεηρο (m) ρήκα 19: πζρέηηζε πςνκέηξνπ θαη κέζεο εηήζηαο θαηαθξήκληζεο γηα ηνπο ζηαζκνχο ηνπ Τ.Γ. Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο πνπ αληηζηνηρνχλ ζηελ πεξηνρή κειέηεο (Πεγή: ΤΠΑΝ) Θεπμοκπαζία αέπα Ζ ζπλεζέζηεξα κεηξνχκελε κεηεσξνινγηθή παξάκεηξνο είλαη ε ζεξκνθξαζία αέξνο. ην Τ.Γ. Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο θαηαγξαθέο ζεξκνθξαζίαο δηαζέηνπλ 13 ζηαζκνί, νη νπνίνη παξνπζηάδνληαη ζηνλ Πίλαθα 5. Πίλαθαο 5: ηαζκνί κέηξεζεο ζεξκνθξαζίαο αέξνο ζην Τ.Γ. Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο. Με έληνλα ζηνηρεία νη ζηαζκνί πνπ θαιχπηνπλ ηελ πεξηνρή κειέηεο. Α/Α ΟΝΟΜΑΗΑ ΤΠΖΡΔΗΑ ΤΦΟΜΔΣΡΟ (m) ΠΔΡΗΟΓΟ ΛΔΗΣΟΤΡΓ. ΛΔΚΑΝΖ Υ ΔΓΑ87 Τ ΔΓΑ87 ΜΔΖ ΔΣΖΗΑ ΘΔΡΜΟΚΡΑΗΑ ( Ο C) 1 ΑΛΗΑΡΣΟ ΔΜΤ Βνησηηθόο Κεθηζόο ,9 2 ΓΔΦΗΝΑ ΔΜΤ Λνηπά ,7 3 ΘΔΟΛΟΓΟ ΤΠΓΔ Λίιαο Δπβνίαο ΚΑΡΤΣΟ ΔΜΤ Λνηπά Δπβνίαο ,9 5 ΚΤΜΖ ΔΜΤ Λνηπά Δπβνίαο ,5 50

75 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο Α/Α ΟΝΟΜΑΗΑ ΤΠΖΡΔΗΑ ΤΦΟΜΔΣΡΟ (m) ΠΔΡΗΟΓΟ ΛΔΗΣΟΤΡΓ. ΛΔΚΑΝΖ Υ ΔΓΑ87 Τ ΔΓΑ87 ΜΔΖ ΔΣΖΗΑ ΘΔΡΜΟΚΡΑΗΑ ( Ο C) 6 ΛΑΜΗΑ ΔΜΤ πεξρεηφο ,6 7 ΛΗΛΑΗΑ ΤΠΔΥΧΓΔ Βνησηηθφο Κεθηζφο ,5 8 ΜΑΚΡΤΚΑΠΑ ΤΠΓΔ Ρ. Φαρλψλ ,6 9 ΚΗΑΘΟ ΔΜΤ θφπεινο ,8 10 ΚΟΠΔΛΟ ΔΜΤ θφπεινο ,8 11 ΚΤΡΟ ΔΜΤ θχξνο ,1 12 ΣΑΝΑΓΡΑ ΔΜΤ Αζσπόο , ρεηηθή πγξαζία Άιιε κία ζεκαληηθή κεηεσξνινγηθή παξάκεηξνο, είλαη ε ζρεηηθή πγξαζία. ηε ζπλέρεηα (Πίλαθαο 6), παξνπζηάδνληαη νη ζηαζκνί ηνπ Τδαηηθνχ δηακεξίζκαηνο ηεο Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο ζηνπο νπνίνπο ιακβάλνληαη κεηξήζεηο ηεο ζπγθεθξηκέλεο παξακέηξνπ θαη επνκέλσο ππάξρνπλ δηαζέζηκα ζηνηρεία ζρεηηθήο πγξαζίαο. Α/Α Πίλαθαο 6: ηαζκνί κέηξεζεο ζρεηηθήο πγξαζίαο ζην Τ.Γ. Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο. Με έληνλα ζηνηρεία νη ζηαζκνί πνπ θαιχπηνπλ ηελ πεξηνρή κειέηεο. ΟΝΟΜΑΗΑ ΤΠΖΡΔΗΑ ΤΦΟΜΔΣΡΟ (m) ΠΔΡΗΟΓΟ ΛΔΗΣΟΤΡΓ. ΛΔΚΑΝΖ Υ ΔΓΑ87 Τ ΔΓΑ87 ΜΔΖ ΔΣΖΗΑ ΥΔΣ.ΤΓΡΑΗΑ (%) Βνησηηθόο Κεθηζόο ,2 1 ΑΛΗΑΡΣΟ ΔΜΤ ΓΔΦΗΝΑ ΔΜΤ Λνηπά ,8 3 ΘΔΟΛΟΓΟ ΤΠΓΔ Λίιαο Δπβνίαο ,0 4 ΚΑΡΤΣΟ ΔΜΤ Λνηπά Δπβνίαο ,0 5 ΚΤΜΖ ΔΜΤ Λνηπά Δπβνίαο ,2 6 ΛΑΜΗΑ ΔΜΤ πεξρεηφο ,4 Βνησηηθφο Κεθηζφο ,8 7 ΛΗΛΑΗΑ ΤΠΔΥΧΓΔ ΜΑΚΡΤΚΑΠΑ ΤΠΓΔ Ρ. Φαρλψλ ,0 9 ΚΗΑΘΟ ΔΜΤ θφπεινο ,3 10 ΚΟΠΔΛΟ ΔΜΤ θφπεινο ,0 11 ΚΤΡΟ ΔΜΤ θχξνο ,5 12 ΣΑΝΑΓΡΑ ΔΜΤ Αζσπόο , Τδξνινγηθά ηζνδύγηα Σα παξαθάησ πδξνινγηθά ηζνδχγηα (Πίλαθαο 7), έρνπλ πξνθχςεη απφ ηελ εθαξκνγή κνληέισλ βξνρήο απνξξνήο (MBASIN) θαη κνληέινπ δηαρείξηζεο (MSHE) ζε 51

76 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο ιεθάλεο ηνπ Τ.Γ.07 (Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο), ζην πιαίζην ηεο κειέηεο ηνπ Έξγνπ: «Αλάπηπμε πζηεκάησλ θαη Δξγαιείσλ δηαρείξηζεο πδαηηθψλ πφξσλ, πδαηηθψλ δηακεξηζκάησλ Γπηηθήο ηεξεάο Διιάδαο, Ζπείξνπ, Αηηηθήο, Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο θαη Θεζζαιίαο» ηνπ Τπνπξγείνπ Αλάπηπμεο. Χο πξνο ηα ππφγεηα λεξά, δηαπηζηψλνληαη ηα αθφινπζα: 1. ηνλ Κάησ Ρνπ ηνπ Βνησηηθνχ Κεθηζνχ ε βαζηά δηήζεζε (θαηείζδπζε) αγγίδεη ην 41.3%, γεγνλφο πνπ ζα πξέπεη λα απνδνζεί ζηνλ θαξζηηθφ ραξαθηήξα ηεο πεξηνρήο ηνπ Κάησ Ρνπ θαη δελ αληηθαηνπηξίδεη ηηο ζπλζήθεο ζηελ πεξηνρή κειέηεο. 2. ηνλ πνηακφ Αζσπφ ε βαζεηά δηήζεζε αγγίδεη ην 10% (πεξίπνπ 44 mm), γεγνλφο πνπ απνδίδεηαη ζηηο ρακειέο πδξνπεξαηφηεηεο ησλ πξνζρψζεσλ πνπ θαιχπηνπλ κεγάιν κέξνο ηεο ιεθάλεο εηδηθά απφ ην κέζνπ ξνπ θαη θαηάληε. Ζ εηήζηα βξνρφπησζε εθηηκάηαη πεξί ηα 464 mm. 3. ηηο ινηπέο πεξηνρέο ηνπ λνκνχ Βνησηίαο, ε νπνία εκθαλίδεη πςειφηεξεο εηήζηεο βξνρνπηψζεηο (495 mm) απφ ηε ιεθάλε ηνπ Αζσπνχ, ε βαζεηά δηήζεζε εθηηκάηαη ζε 12.5% (πεξίπνπ 62 mm). Με βάζε ηηο παξαπάλσ παξαηεξήζεηο εθηηκάηαη φηη αληηπξνζσπεπηηθή θαηάζηαζε ηεο πεξηνρήο κειέηεο (πδξνγεσινγηθή ιεθάλε Θεβψλ) είλαη θπξίσο ε θαηάζηαζε πνπ επηθξαηεί ζηε ιεθάλε Αζσπνχ, δειαδή ρακειέο εηήζηεο βξνρνπηψζεηο (πεξί ηα 460 mm) θαη αληίζηνηρα ρακειή ηξνθνδνζία ησλ ππνγείσλ λεξψλ, ε νπνία εθηηκάηαη φηη είλαη ρακειφηεξε απφ 10%, ελδερνκέλσο ηεο ηάμεο ηνπ 5-7% (δει. 23 mm πεξίπνπ). Ζ ηειεπηαία εθηίκεζε είλαη ζπκβαηή θαη κε ηε δνκή ησλ πξνζρψζεσλ, ε νπνία πεξηιακβάλεη πεξαηνχο θαη αδηαπέξαηνπο νξίδνληεο, δπζρεξαίλνληαο ηελ άκεζε ηξνθνδνζία ησλ πδξνθφξσλ ζηξσκάησλ απφ ηε βξνρφπησζε. Παξαηεξείηαη φηη ηελ πεξηνρή κειέηεο, απφ πιεπξάο επηθαλεηαθήο πδξνινγίαο, πεξηγξάθνπλ νη ιεθάλεο 0716 θαη 0717, φπσο έρνπλ νξηζηεί απφ ηελ κειέηε ΤΠΑΝ (2008), θαη ηδηαίηεξα ε 0716 Άλσ Λεθάλε Τιίθεο, δεδνκέλνπ φηη ε 0717 εκθαλίδεη πςειέο θαηεηζδχζεηο, νθεηιφκελεο πηζαλψο ζηα αζβεζηνιηζηθά πεηξψκαηα ηεο πεξηνρήο. 52

77 Πίλαθαο 7: Τδξνινγηθά Ηζνδχγηα Γηαρεηξηζηηθψλ ιεθαλψλ Τ.Γ. 07. Με έληνλα ζηνηρεία δίλνληαη ηα ηζνδχγηα γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο (Πεγή: Γηαρεηξηζηηθή ιεθάλε Όλνκα ΤΠΑΝ, 2008). Γηαρ. Λεθάλε Κσδηθόο Δπηθάλεηα (km2) Καηαθξεκλίζεηο MSHE (mm/yr) Πξαγκ. Δμαηκηζνδηαπλνή MSHE (mm/yr) % Βαζεηά Καηείζδπζε MBASIN (mm/yr) % Άλσ πεξρεηφο % % πεξρεηφο- Μαθξαθψκε % % Βίζηξηηζαο % % πεξρεηφο-τπάηε % % Δπηθ. απνξξνή MBASIN (mm/yr) % 36.7 Σξνθνδνζία από πδαηνξεύκαηα MBASIN (mm/yr) % 29.9 % % 18.1 % % πεξρεηφο-δθβνιή % % Γξηζηειιφξεκα- Βέιιηαο % % % 11.8 Βαζηιάθε-Λνηπά % % 74.9 % 10.7 Πιείζηνο % % 79.0 % 11.5 Άλσ Ρνπο Β.Κεθηζνχ % % % Μέζνο Ρνπο Β. Κεθηζνχ % % % Πιαηαληάο % % 97.2 % 15.6 Ξεξηάο % % % Αηαιάληε % % 92.1 Κάησ Ρνπο Β.Κεθηζνχ % % % % 53

78 Γηαρεηξηζηηθή ιεθάλε Όλνκα Γηαρ. Λεθάλε Κσδηθόο Δπηθάλεηα (km2) Καηαθξεκλίζεηο MSHE (mm/yr) Πξαγκ. Δμαηκηζνδηαπλνή MSHE (mm/yr) % Βαζεηά Καηείζδπζε MBASIN (mm/yr) % Κσπατδηθφ πεδίν % % Άλσ Λεθάλε Τιίθεο % % 58.3 Δπηθ. απνξξνή MBASIN (mm/yr) % 19.0 % 11.7 % Σξνθνδνζία από πδαηνξεύκαηα MBASIN (mm/yr) Κάησ Λεθάλε Τιίθεο % % % Παξαιίκλε % % % 10.6 Κπξηάθη-Λνηπά % % 78.1 % Πεξκεζζφο % % % Αζσπφο % % % Λνηπά Βνησηίαο % % % Βφξεηνο Δχβνηα % % % Κεληξηθή Δχβνηα % % % Νφηηνο Δχβνηα % % % θηάζνο % % % θφπεινο % % % Αιφλλεζνο % % % 54

79 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο 2.5 Καηαλάισζε λεξνύ Ζ θαηαλάισζε λεξνχ πξνθχπηεη απφ αλάιπζε ησλ αλαγθψλ θαη ησλ απνιήςεσλ ησλ βαζηθψλ θαηαλαισηψλ λεξνχ ζηελ πεξηνρή κειέηεο. Απηνί είλαη: 1. Όδξεπζε νηθηζκψλ θαη πφιεσλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηνπ ηνπξηζκνχ 2. Τδξνδφηεζε βηνκεραληθψλ κνλάδσλ 3. Άξδεπζε θαιιηεξγνχκελσλ εθηάζεσλ 4. Κηελνηξνθία (εθηαηηθή ή ελζηαβιηζκέλε) Με βάζε ηηο εθηηκήζεηο ηεο κειέηεο ηνπ ΤΠΑΝ (2008), ε νπνία βαζίζηεθε ζε πξνγελέζηεξεο κειέηεο, αιιά θαη ίδηεο εθηηκήζεηο, πξνθχπηνπλ νη αλάγθεο πνπ παξνπζηάδνληαη παξαθάησ (Πίλαθαο 8). Παξαηεξείηαη φηη ε ιεθάλε Θεβψλ ηξνθνδνηεί κφλν ηελ χδξεπζε ηνπ Γήκνπ Θεβαίσλ, ε νπνία εηεζίσο αλέξρεηαη ζε 2.1 εθ.θκ λεξνχ, πνζφηεηα πνπ αληιείηαη απνθιεηζηηθά απφ ππφγεηα λεξά. εκεηψλεηαη φηη ζήκεξα νη αληιήζεηο απηέο έρνπλ ζηακαηήζεη ζρεδφλ νινζρεξψο, δεδνκέλνπ φηη ε πνηνηηθή ππνβάζκηζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ (ηδίσο κε Cr(VI) έρνπλ νδεγήζεη ζηελ ζχλδεζε ηεο πφιεο ηεο Θήβαο θαη φζσλ θαιχπηνληαη απφ ηελ ΓΔΤΑ Θεβψλ κε ην ζχζηεκα ηεο ΔΤΓΑΠ, κέζσ ηαρπδηπιηζηεξίνπ. Οη ππφινηπεο ρξήζεηο ηνπ Γήκνπ Θεβαίσλ αληινχλ απνθιεηζηηθά ππφγεηα λεξά ηεο ιεθάλεο Κάησ Τιίθεο, δειαδή απφ ηνλ θαξζηηθφ πδξνθνξέα ηνπ Βνησηηθνχ Κεθηζνχ, ν νπνίνο δελ απνηειεί ηκήκα ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Οη ζπλνιηθέο πνζφηεηεο πνπ αληινχληαη απφ εθεί είλαη 75 εθ.θκ, κε ηελ άξδεπζε λα αληηζηνηρεί ζε πάλσ απφ ην 95% ηεο ζπλνιηθήο δήηεζεο, απφ ηε ζηηγκή πνπ ν κέζνο φξνο ζηελ Διιάδα θπκαίλεηαη κεηαμχ 75% θαη 90%. Οη ππφινηπνη Γήκνη, Πιαηαηψλ θαη Σαλάγξαο, ηξνθνδνηνχληαη απφ ηνπο πδξνθνξείο ησλ ιεθαλψλ Πεξκεζζνχ θαη Αζσπνχ αληίζηνηρα, κε δεηήζεηο πνπ εθηηκψληαη ζε 26 εθ. θκ. θαη 17 εθ. θκ αληίζηνηρα. Πξέπεη εδψ λα ζεκεησζεί φηη άιιεο αληαγσληζηηθέο ρξήζεηο ηεο χδξεπζεο Γ.Θεβαίσλ γηα ηα ππφγεηα λεξά ηεο πδξνγεσινγηθήο ιεθάλεο Θήβαο δελ ππάξρνπλ, εθηφο απφ κηα εθηίκεζε γηα θάιπςε αλαγθψλ θηελνηξνθίαο ηνπ Γήκνπ Βαγίσλ θκ εηεζίσο -, ζηα αλαηνιηθά (εθηφο πεξηνρήο κειέηεο). 55

80 Πίλαθαο 8: Δθηηκήζεηο θαηαλάισζεο λεξνχ αλά Γήκν, ρξήζε θαη ιεθάλε. ηελ πδξνγεσινγηθή ιεθάλε Θεβψλ αληηζηνηρεί ε ιεθάλε Περιοτή Υρήζη Δηήζια Εήηηζη 0716 Άνω Υλίκη Θήβ 0717 Κάτω Υλίκη 0720 Περμηςςόσ ποταμόσ 0721 Αςωπόσ ποταμόσ m3/y Δπιθανειακά Τπόγεια Δπιθανειακά Τπόγεια Δπιθανειακά Τπόγεια Δπιθανειακά Τπόγεια Γ.ΘΗΒΑΙΧΝ Άπδεςζη % 100% Γ.ΘΗΒΑΙΧΝ Βιομησανία % 100% Γ.ΘΗΒΑΙΧΝ Κηηνοηποθία % 100% Γ.ΘΗΒΑΙΧΝ Σοςπιζμόρ % 100% Γ.ΘΗΒΑΙΧΝ Ύδπεςζη % 100% Γ.ΠΛΑΣΑΙΧΝ Άπδεςζη % 100% Γ.ΠΛΑΣΑΙΧΝ Κηηνοηποθία % 100% Γ.ΠΛΑΣΑΙΧΝ Ύδπεςζη % 100% Γ.ΣΑΝΑΓΡΑ Ύδπεςζη % 100% Γ.ΣΑΝΑΓΡΑ Άπδεςζη % 100% Γ.ΣΑΝΑΓΡΑ Βιομησανία % 100% Γ.ΣΑΝΑΓΡΑ Κηηνοηποθία % 100% Γ.ΒΑΓΙΧΝ Κηηνοηποθία % 100% 56

81 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο 2.6 Υξήζεηο γεο Ζ θαηαλνκή ησλ ρξήζεσλ γεο ζην ζχλνιν ηεο πεξηνρήο κειέηεο, παξνπζηάδεηαη παξαθάησ (Πίλαθεο 9 θαη 10), βάζεη ηνπ πξνγξάκκαηνο Corine (CORINE Land Use) πνπ θαζηεξψζεθε κε ηνλ θαλνληζκφ (ΔΚ) αξηζ / 2003 ηνπ Δπξσπαηθνχ Κνηλνβνπιίνπ ηεο 17 εο Ννεκβξίνπ 2003 (ρήκα 20). Πίλαθαο 9: Αλαιπηηθή θαηαλνκή θάιπςεο γεο κε βάζε ην πξφγξακκα Corine LandCover 2001, αλά θσδηθφ. Κωδικόσ Σύντομη περιγραφή Έκταςη (m 2 ) Ποςοςτό 111 Συνεχισ αςτικι οικοδόμθςθ % 112 Διακεκομμζνθ αςτικι οικοδόμθςθ % 121 Βιομθχανικζσ ι εμπορικζσ ηώνεσ % 122 Οδικά ςιδθροδρομικά δίκτυα και γειτνιάηουςα γθ % 131 Χώροι εξορφξεωσ ορυκτών % 211 Μθ αρδεφςιμθ αρόςιμθ γθ % 221 Αμπελώνεσ % 223 Ελαιώνεσ % 242 Σφνκετα ςυςτιματα καλλιζργειασ % 243 Γθ που καλφπτεται κυρίωσ από τθ γεωργία με ςθμαντικζσ εκτάςεισ φυςικισ βλάςτθςθσ % 312 Δάςοσ κωνοφόρων % 321 Φυςικοί βοςκότοποι % 323 Σκλθροφυλλικι βλάςτθςθ % 324 Μεταβατικζσ δαςώδεισ καμνώδεισ εκτάςεισ % 333 Εκτάςεισ με αραιι βλάςτθςθ % 512 Συλλογζσ υδάτων % ΣΥΝΟΛΟ % Ζ ζπλνιηθή έθηαζε ηεο πεξηνρήο κειέηεο αγγίδεη ηα 370 km 2. Απφ πιεπξάο θάιπςεο, άξα θαη ρξήζεο γεο μερσξίδεη ε κε αξδεχζηκε αξφζηκε γε, ε νπνία θαιχπηεη ην 56% ηεο έθηαζεο. Ζ έθηαζε απηή ζπκπιεξψλεηαη απφ ζχλζεηα ζπζηήκαηα θαιιηέξγεηαο (11%) θαη απφ ακπειψλεο, ειαηψλεο θαη ινηπέο εθηάζεηο, κε ην ζχλνιν λα αλέξρεηαη ζε πεξίπνπ 70%. (260 km 2 ). Πεξίπνπ ην 25% ηεο έθηαζεο ηεο πεξηνρήο κειέηεο θαιχπηεηαη απφ δάζε ή άιιεο εθηάζεηο πνπ ζπλήζσο ραξαθηεξίδνληαη δαζηθέο, φπσο 57

82 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο ζακλψδεηο εθηάζεηο, εθηάζεηο κε ζθιεξνθπιιηθή βιάζηεζε, αιιά θπζηθνχο βνζθφηνπνπο. Πίλαθαο 10: πλνπηηθή θαηαλνκή θάιπςεο γεο κε βάζε ην πξφγξακκα Corine LandCover 2001, αλά θαηεγνξία. Κωδικόσ Σύντομη περιγραφή Έκταςη (m 2 ) Ποςοςτό 1 Περιοχζσ αςτικοφ χαρακτιρα % 2 Περιοχζσ αγροτικοφ χαρακτιρα % 3 Περιοχζσ δαςικοφ χαρακτιρα % 4 Περιοχζσ με αραιι ζωσ κακόλου βλάςτθςθ % 7 Ύδατα % ΣΥΝΟΛΟ % Απφ πιεπξάο αζηηθνχ πεξηβάιινληνο, μερσξίδεη ην κεγάιν αλαινγηθά κε ηελ έθηαζε πνζνζηφ αζηηθνπνίεζεο (2,6% έλαληη πνζνζηψλ απφ 1% έσο 2% ζπλήζσο), ζην νπνίν φκσο θπξηαξρεί: ε δηαθεθνκκέλε αζηηθή δφκεζε, ε νπνία εμειίζζεηαη ζπλήζσο παξάιιεια κε βαζηθνχο νδηθνχο άμνλεο. Ζ βηνκεραληθή θαη εμνξπθηηθή δξαζηεξηφηεηα Σέινο πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε κεξηθψο αξδεπφκελε γεσξγηθή γε ηνπ Θεβατθνχ πεδίνπ, βξίζθεηαη ζηελ πεξηνρή ηνπ θάησ ξνπ ηνπ Β. Κεθηζνχ θαη είλαη ζπλνιηθήο εθηάζεσο ζηξεκκάησλ. Δθηείλεηαη ζηα βφξεηα ηεο πφιεο ηεο Θήβαο θαη αλαηνιηθφηεξα γχξσ απφ ηνλ νηθηζκφ Βάγηα θαη πδξνδνηείηαη απφ ηδησηηθέο γεσηξήζεηο ζηνλ θαξζηηθφ πδξνθνξέα. 58

83 ρήκα 20: Κάιπςε γεο ηεο πεξηνρή κειέηεο (Corine Land Cover, 2001). Κφθθηλε γξακκή: πδξνθξίηεο. Σεηξάγσλα: νηθηζκνί. 59

84 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο 2.7 Πεγέο ξύπαλζεο ην πιαίζην ηνπ έξγνπ «Αλάπηπμε πζηεκάησλ θαη Δξγαιείσλ δηαρείξηζεο πδαηηθψλ πφξσλ, πδαηηθψλ δηακεξηζκάησλ Γπηηθήο ηεξεάο Διιάδαο, Ζπείξνπ, Αηηηθήο, Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο θαη Θεζζαιίαο» ηνπ Τπνπξγείνπ Αλάπηπμεο (2008), έγηλε εθηίκεζε ησλ ξππαληηθψλ θνξηίσλ ε νπνία αθνξνχζε ζηνλ ππνινγηζκφ ηεο ξχπαλζεο πνπ πξνέξρεηαη απφ ηα αζηηθά ιχκαηα, ηα βηνκεραληθά απφβιεηα θαη ηηο αγξνηηθέο δξαζηεξηφηεηεο (γεσξγία θηελνηξνθία). Παξαθάησ (Πίλαθαο 11), παξνπζηάδεηαη ε ζπλεηζθνξά θάζε πεγήο ξχπαλζεο ζην ζπλνιηθφ θνξηίν B.O.D. (βηνρεκηθψο απαηηνχκελν νμπγφλν), ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο πνπ αθνξνχλ ζηε πεξηνρή κειέηεο καο. ε αληίζεζε κε ηηο ζπλζήθεο ζηνλ θάησ ξνπ ηνπ Βνηση. Κεθηζνχ, φπνπ γηα πάλσ απφ ηε κηζή ξχπαλζε επζχλεηαη ε γεσξγία (θαιιηέξγεηα θαη θηελνηξνθία), ζηελ πεξηνρή κειέηεο (0716) πάλσ απφ ηε κηζή ξχπαλζε κπνξεί λα απνδσζεί ζηα αζηηθά ιχκαηα, κε ηνλ νηθηζκφ ηεο Θήβαο λα απνηειεί ηνλ θχξην ξππαληή ζηελ πεξηνρή, σο ν πνιππιεζέζηεξνο. Πίλαθαο 11: πλεηζθνξά ησλ δηαθφξσλ πεγψλ ξχπαλζεο ζην ζπλνιηθφ θνξηίν BOD Κσδηθόο Λεθάλεο ζηηο δηαρ. ιεθάλεο ελδηαθέξνληνο (ζε ηφλνπο / έηνο) (Πεγή: ΤΠΑΝ) Ολνκαζία Λεθάλεο πλνιηθό BOD BOD από ηε ρξήζε ιηπαζκάησλ θαη ηελ θηελνηξνθία BOD από ηα αζηηθά ιύκαηα BOD από ηα βηνκεραληθά απόβιεηα 0714 Κάησ ξνπο Β. Κεθηζνχ 1232,21 682,92 531,20 18, Άλσ ιεθάλε Τιίθεο Θήβα 449,21 113,04 266,33 69, Κάησ ιεθάλε Τιίθεο 712,17 56,16 155,56 500, Παξαιίκλε 197,42 44,55 152,86 0, Αζσπφο 3613, ,95 875,77 473, Λνηπά Ν. Βνησηίαο 972,57 353,35 452,92 166,30 ηα ζρήκαηα πνπ αθνινπζνχλ (ρήκαηα 21 θαη 22), παξνπζηάδεηαη ε θαηαλνκή ηνπ θνξηίνπ BOD πνπ πξνέξρεηαη απφ θάζε πεγή ξχπαλζεο ρσξηζηά, ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο ηνπ Τ.Γ. ηεο Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο. 60

85 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο BOD από τ η γεω ργία και την κτην οτρουία (τόνοι / έτος) > ρήκα 21: Παξαγφκελα θνξηία BOD απφ ηε γεσξγία θαη ηελ θηελνηξνθία ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο ηνπ Τ.Γ. ηεο Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο (Πεγή: ΤΠΑΝ) Φορτία BOD από τα αστικά λύματα (τόνοι/έτος) > 1001 ρήκα 22: Παξαγφκελα θνξηία BOD απφ ηα αζηηθά ιχκαηα ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο Τ.Γ. ηεο Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο (Πεγή: ΤΠΑΝ) ηε ζπλέρεηα (Πίλαθαο 12), παξαηίζεληαη ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηε ζπλεηζθνξά θάζε πεγήο ξχπαλζεο ζην ζπλνιηθφ θνξηίν νιηθνχ αδψηνπ (TN) ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο πνπ αθνξνχλ ζηε πεξηνρή κειέηεο καο. 61

86 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο Δίλαη πξνθαλέο φηη ε ρξήζε ιηπαζκάησλ θαη ε θηελνηξνθία δεκηνπξγνχλ ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπ θνξηίνπ αδψηνπ πνπθαηαιήγεη ζην έδαθνο. Γηαπηζηψλεηαη φκσο φηη ζηελ ιεθάλε Θήβαο νη αδσηνχρνη ξχπνη νθείινληαη ζε ζεκαληηθφ πνζνζηφ 29% ζηα αζηηθά ιχκαηα. Πίλαθαο 12: πλεηζθνξά ησλ δηαθφξσλ πεγψλ ξχπαλζεο ζην ζπλνιηθφ θνξηίν ΣΝ Κσδηθόο Λεθάλεο ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο ελδηαθέξνληνο (Πεγή: ΤΠΑΝ) Ολνκαζία Λεθάλεο πλνιηθό ΣΝ ΣΝ από ηε ρξήζε ιηπαζκάησλ θαη ηε θηελνηξνθία ΣΝ από ηα αζηηθά ιύκαηα ΣΝ από ηα βηνκεραληθά απόβιεηα 0714 Κάησ ξνπο Β. Κεθηζνχ 742,47 613,00 129,46 0, Άλσ ιεθάλε Τιίθεο - Θήβα 213,41 147,24 61,61 4, Κάησ ιεθάλε Τιίθεο 215,77 54,84 36,02 124, Παξαιίκλε 71,47 38,49 32,98 0, Αζσπφο 3419, ,76 205,65 4, Λνηπά Ν. Βνησηίαο 677,64 538,21 101,54 37,89 ηα ζρήκαηα πνπ αθνινπζνχλ (ρήκαηα 23 θαη 24), παξνπζηάδεηαη ε θαηαλνκή ηνπ θνξηίνπ TN πνπ πξνέξρεηαη απφ θάζε πεγή ξχπαλζεο ρσξηζηά, ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο ηνπ Τ.Γ. ηεο Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο Φορτία ΤΝ από τη γεωργία και την κτηνοτρουία (τόνοι/έτος) > ρήκα 23: Παξαγφκελα θνξηία TN απφ ηε γεσξγία θαη ηελ θηελνηξνθία ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο Τ.Γ. ηεο Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο (Πεγή: ΤΠΑΝ) 62

87 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο Φορτία ΤΝ από τα αστικά λύματα (τόνοι/έτος) > ρήκα 24: Παξαγφκελα θνξηία TN απφ ηα αζηηθά ιχκαηα ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο Τ.Γ. ηεο Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο (Πεγή: ΤΠΑΝ) Αληίζηνηρα κε ηα πξνεγνχκελα, πίλαθαο πνπ αθνινπζεί (Πίλαθαο 13), δείρλεη ηε ζπλεηζθνξά θάζε πεγήο ξχπαλζεο ζην ζπλνιηθφ θνξηίν νιηθνχ θσζθφξνπ (TP) ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο πνπ αθνξνχλ ζηε πεξηνρή κειέηεο καο. Πίλαθαο 13: πλεηζθνξά ησλ δηαθφξσλ πεγψλ ξχπαλζεο ζην ζπλνιηθφ θνξηίν ΣΝ Κσδηθόο Λεθάλεο ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο ελδηαθέξνληνο (Πεγή: ΤΠΑΝ) Ολνκαζία Λεθάλεο πλνιηθόο ΣΡ ΣΡ από ηε ρξήζε ιηπαζκάησλ θαη ηε θηελνηξνθία ΣΡ από ηα αζηηθά ιύκαηα ΣΡ από ηα βηνκεραληθά απόβιεηα 0714 Κάησ ξνπο Β. Κεθηζνχ 204,07 153,86 50,20 0, Άλσ ιεθάλε Τιίθεο - Θήβα 64,54 41,27 22,38 0, Κάησ ιεθάλε Τιίθεο 62,89 14,82 13,09 34, Παξαιίκλε 18,58 7,64 10,95 0, Αζσπφο 1152, ,93 74,90 0, Λνηπά Ν. Βνησηίαο 248,68 178,05 35,37 35,26 ηα ζρήκαηα πνπ αθνινπζνχλ (ρήκαηα 25 θαη 26), παξνπζηάδεηαη ε θαηαλνκή ηνπ θνξηίνπ TP πνπ πξνέξρεηαη απφ θάζε πεγή ξχπαλζεο ρσξηζηά, ζηηο δηαρεηξηζηηθέο 63

88 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο ιεθάλεο ηνπ Τ.Γ. ηεο Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο. Καη εδψ ηζρχεη φ,ηη θαη γηα ην άδσην. Ζ αζηηθνπνίεζε ηεο ιεθάλεο Θεβψλ έρεη ηελ ηάζε καθξνπξφζεζκα λα ζπζζσξεχεη ζξεπηηθά (ελψζεηο αδψηνπ θσζθφξνπ) κέζσ ηεο δηάζεζεο απνβιήησλ Φορτία ΤΡ από τη γεωργία και την κτηνοτρουία (τόνοι/έτος) > ρήκα 25: Παξαγφκελα θνξηία TP απφ ηε γεσξγία θαη ηελ θηελνηξνθία ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο Τ.Γ. ηεο Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο (Πεγή: ΤΠΑΝ) Φορτία ΤΡ από τα αστικά λύματα (τόνοι/έτος) > ρήκα 26: Παξαγφκελα θνξηία TP απφ ηα αζηηθά ιχκαηα ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο Τ.Γ. ηεο Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο (Πεγή: ΤΠΑΝ) 64

89 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο Παξαθάησ (ρήκα 27,28 θαη 29), παξνπζηάδνληαη γηα θάζε δηαρεηξηζηηθή ιεθάλε ηνπ Τ.Γ. ηεο Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο, ηα ζπλνιηθά θνξηία BOD, TN θαη TP αληίζηνηρα. ρήκα 27: Καηαλνκή ζπλνιηθνχ θνξηίνπ ξχπαλζεο BOD ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο ηνπ Τ.Γ. ηεο Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο (Πεγή: ΤΠΑΝ) ρήκα 28: Καηαλνκή ζπλνιηθνχ θνξηίνπ ξχπαλζεο TN ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο ηνπ Τ.Γ. ηεο Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο (Πεγή: ΤΠΑΝ) 65

90 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο ρήκα 29: Καηαλνκή ζπλνιηθνχ θνξηίνπ ξχπαλζεο TP ζηηο δηαρεηξηζηηθέο ιεθάλεο ηνπ Τ.Γ. ηεο Αλαηνιηθήο ηεξεάο Διιάδαο (Πεγή: ΤΠΑΝ) 2.8 Πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά ππόγεησλ λεξώλ Γεληθά Ζ κειέηε ηεο Υεκείαο ησλ ππφγεησλ λεξψλ, πέξαλ ησλ δπλαηνηήησλ πνπ παξέρεη γηα ηε γλψζε ηεο πνηφηεηαο απηψλ θαη ηηο ηπρφλ επηβαξχλζεηο απφ ξχπαλζε θαη κφιπλζε, θπζηθήο ή θαη αλζξσπνγελνχο πξνέιεπζεο, απνηειεί κεζνδνινγία εθαξκνδφκελε επξχηαηα ζηελ πδξνγεσινγηθή έξεπλα. Απηφ νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη ηα πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ ππφγεησλ λεξψλ, ε ρσξνρξνληθή δηαθνξνπνίεζε απηψλ, ν ηχπνο ηνπο θ.ά. εμαξηψληαη απφ ηε θχζε ησλ πεηξσκάησλ κέζα ζηα νπνία δηαθηλείηαη, ην κήθνο ηεο δηαδξνκήο θαηά ηελ ππφγεηα ξνή ηνπο, ην ρξφλν παξακνλήο ζην ππέδαθνο, ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο δψλεο ηξνθνδνζίαο, ηηο αλζξσπνγελείο παξεκβάζεηο, ηηο ππεξαληιήζεηο θ.ά. Έκκεζα επνκέλσο ε πδξνρεκηθή κειέηε απαληά ζε ζεηξά εξσηεκαηηθψλ πδξνγεσινγηθνχ ελδηαθέξνληνο θαη ζπλδξάκεη νπζηαζηηθά ζηελ εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ πνπ αθνξνχλ ηα ππφγεηα λεξά, ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πδξνθνξέα θαη ηελ ππφγεηα πδξνδπλακηθή. 66

91 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο Μειέηεο θαη ηεθκήξηα Βαζηθή πεξηβαιινληηθή πίεζε ζηελ πεξηνρή κειέηεο απνηειεί φπσο δηαπηζηψζεθε απφ ηελ αλάιπζε ηεο παξαγξάθνπ 2.7 ε δηάζεζε ζξεπηηθψλ θαη βηνινγηθνχ θνξηίνπ ζηα επηθαλεηαθά θαη ππφγεηα λεξά. Παξ φια απηά, ζε πξφζθαηεο κεηξήζεηο δηαπηζηψζεθε φηη θσζθνξηθά θαη ληηξηθά ηφληα δελ είλαη νη κφλνη ξχπνη πνπ ζπλαληψληαη ζηα λεξά ηεο πδξνγεσινγηθήο ιεθάλεο Θεβψλ. Μεηξήζεηο ηφζν ηνπ ΔΜΠ, φζν θαη θνξέσλ ηεο πεξηνρήο απνδεηθλχνπλ φηη ηα ππφγεηα λεξά ηεο πξνζρσκαηηθήο-λενγελνχο ιεθάλεο είλαη ξππαζκέλα κε εμαζζελέο ρξψκην Cr(VI). Παξ φιν πνπ δελ έρεη εθδνζεί επίζεκε κειέηε γηα ην πξφβιεκα, πιελ ηνπ ηφκνπ «Δμαζζελέο ρξψκην θαη πγεία: ηα ηεθκήξηα» (Παληειφγινπ, 2007), ππάξρνπλ ηεθκήξηα (παξνπζηάζεηο, δειηία δεηγκαηνιεςίαο θιπ) πνπ επηβεβαηψλνπλ ζπγθεληξψζεηο εμαζζελνχο ρξσκίνπ Cr(VI) ζε γεσηξήζεηο ηεο πεδηάδαο Θεβψλ έσο θαη 33 κg/l, κε φξην αζθαιείαο γηα ην Cr(III) ηα 50κg/L γηα ην Cr(VI) δελ ππάξρεη φξην. Απφ ηα αξρεία ηεο Κεληξηθήο Τπεξεζίαο Τδάησλ πξνθχπηεη φηη ζηελ πεξηνρή ηεο πδξνγεσινγηθήο ιεθάλεο Θεβψλ ππάξρνπλ νξηζκέλεο γεσηξήζεηο ησλ νπνίσλ ε πνηφηεηα παξαθνινπζείηαη ζπζηεκαηηθά θαη νη νπνίεο δίλνληαη ζην Υάξηε 3. Ζ παξαθνινχζεζε ηεο πνηφηεηαο ησλ ππνγείσλ λεξψλ δελ είλαη πιήξεο απφ πιεπξάο ηφλησλ, θαζψο είλαη πξνζαλαηνιηζκέλε ζε ηφληα πνπ αθνξνχλ ηε γεσξγία, θαη ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο δελ είλαη θαλ ζπζηεκαηηθή (ιηγφηεξα απφ 2 δείγκαηα εηεζίσο). Μεηξνχκελεο παξάκεηξνη είλαη: Αγσγηκφηεηα ( 20oC) Ακκψλην (NH4+) Αζβέζηην (Ca2+ ) Θεητθά (SO42 - ) Νάηξην (Na+ ) Νηηξηθά (ΝΟ3-1) Νηηξψδε (ΝΟ2-) Οιηθή ζθιεξφηεηα (σο CaCO3) πγθέληξσζε ζε ηφληα πδξνγφλνπ ph Υισξηφληα (Cl-) 67

92 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο Οη γεσηξήζεηο πνπ παξαθνινπζνχληαη είλαη: ΡI-Αγ. ππξίδσλαο / Απιακπνχζα PI-Βάγηα / Βαγηψλε Γνπξδνπλάλη FI-Διαηψλαο / Φπιάθην FI-Πιαηαηέο / Βαξηθφ (Παπιίδε) FD-Νενρσξάθη / Μεγάιε Ράρε FD-Αιίαξηνο / Αιψληα PI-Αιθφκελεο / Αγ. σηήξαο PI-Μειηζζνρσξίνπ / ακάξηη FI-Τςειάληεο FI-Όπαηνλ FI-Θήβα / Γηαζηαχξσζε Νενρσξίνπ FI-Βάγηα / Κνληνζθαιί Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη φηη ζηελ πεξηνρή κειέηεο ππάξρνπλ ζπζηεκαηηθέο ππεξβάζεηο ηνπ νξίνπ ησλ 50 mg/l ΝΟ 3, ζηηο πεξηζζφηεξεο ησλ γεσηξήζεσλ, γεγνλφο ην νπνίν ππνδειψλεη ληηξνξξχπαλζε ιφγσ ηεο γεσξγίαο (έζησ θαη κε αξδεπφκελεο) θαη πηζαλψο ιφγσ δηάζεζεο αζηηθψλ ιπκάησλ. 68

93 ρήκα 30: Γεσηξήζεηο δεηγκαηνιεςίαο ΚΤΤ πεξηνρή κειέηεο. Κφθθηλε γξακκή: πδξνθξίηεο. Γαιάδηα γξακκή: φξην πεξηνρήο κειέηεο. Σεηξάγσλα: νηθηζκνί. Κχθινη: γεσηξήζεηο δεηγκαηνιεςίαο. Πξάζηλεο πεξηνρέο: πξνζρψζεηο. Ρφδ πεξηνρέο: λενγελή. Γαιάδηεο πεξηνρέο: ζρεκαηηζκνί ππνβάζξνπ. 69

94 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο Δξεπλεηηθή Έθζεζε: «Αμηνιόγεζε Πνηόηεηαο Νεξώλ Θήβαο». Δξγαζηήξην Τγεηνλνκηθήο Σερλνινγίαο, Απξίιηνο 2008 ηηο 14 Φεβξνπαξίνπ 2008, ππεγξάθε ε ζχκβαζε ηνπ έξγνπ «Αμηνιφγεζε Πνηφηεηαο Νεξψλ Θήβαο» πνπ αλαηέζεθε απφ ηε Γ.Δ.Τ.Α Θήβαο ζην Δξγαζηήξην Τγεηνλνκηθήο Σερλνινγίαο ηνπ Δζληθνχ Μεηζφβηνπ Πνιπηερλείνπ κε επηθεθαιήο ηνλ θ. Αλδξέα Αλδξεαδάθε. Σν ζπγθεθξηκέλν πξφγξακκα παξαθνινχζεζεο αθνξνχζε ζε δεηγκαηνιεςίεο θαη αλαιχζεηο απφ 25 ζέζεηο γεσηξήζεσλ θαη δεμακελψλ, πνπ ζπλδένληαη άκεζα κε ηηο γεσηξήζεηο θαη νη νπνίεο αλήθνπλ ζε 15 πεξηνρέο. ε απηέο ηηο ζέζεηο πξνζηέζεθαλ θαη ζεκεία ηνπ δηθηχνπ χδξεπζεο. Σα απνηειέζκαηα ηνπ πξνγξάκκαηνο παξαθνινχζεζεο, ηα νπνία επεμεξγάζηεθε ε εξεπλεηηθή νκάδα αθνξνχλ ζηελ πεξίνδν θαη ζηηο δηαζέζηκεο κεηξήζεηο δηάθνξσλ πνηνηηθψλ παξακέηξσλ. Παξαθάησ (Πίλαθαο 14), παξνπζηάδνληαη νη ζέζεηο θαη νη παξάκεηξνη ηνπ πξνγξάκκαηνο παξαθνινχζεζεο.. ηε ζπλέρεηα, πεξηγξάθνληαη κε ζπληνκία νξηζκέλα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά γηα θάζε γεψηξεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο δεηγκαηνιεςίαο, κηαο θαη αληηθείκελν ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο είλαη ε εθηίκεζε ηεο πνηφηεηαο ησλ ππφγεησλ πδάησλ ηεο πεξηνρήο κειέηεο. 70

95 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο Πίλαθαο 14: Θέζεηο θαη παξάκεηξνi παξαθνινχζεζεο ησλ πδάησλ Θέζεηο πξνγξάκκαηνο παξαθνινύζεζεο -Γεμακελή ηξαηνπέδνπ -Νέα Γεψηξεζε ηξαηνπέδνπ -Γεμακελή Κνισλαθίνπ -Γεμακελή Αγίσλ Θενδψξσλ -Γεψηξεζε Καιψλ Κπξάδσλ -Γεψηξεζε Αγίαο Παξαζθεπήο -Γεψηξεζε Τπάηνπ -Γεμακελή Τπάηνπ -Γεψηξεζε Πιαηαλάθη -Γεμακελή Πιαηαλάθη -Γεψηξεζε Αγ. Φσηεηλή -Γεψηξεζε Κσηζέιε -Γεψηξεζε Αγίαο Σξηάδαο -Γεψηξεζε Φαλεζηξνπνχινπ -Γεψηξεζε Νενρσξάθη -Γεμακελή Νενρσξάθη -Γεψηξεζε Μνπξηθίνπ -Γεμακελή Μνπξηθίνπ -Γεψηξεζε Γηαζηαχξσζε Διαηψλα -Γεψηξεζε ΗΛΟ Διαηψλα -Γεμακελή Διαηψλα -Γεψηξεζε Ακπεινρψξη -Γεμακελή Ακπεινρψξη ρσξηφ -Σαρπδηπιηζηήξην Ακπεινρσξίνπ -εκεία Γηθηχνπ Παξάκεηξνη -νιηθφ ριψξην -βφξην -ειεχζεξν ριψξην -θάδκην -νζκή -θπαληνχρα άιαηα -γεχζε -ληθέιην -ζνιεξφηεηα -αξγίιην -ζεξκνθξαζία -ρισξηφληα -αγσγηκφηεηα -νιηθά θνι/δή (TC) -ph -θνπξαλψδεηο -ληηξηθά ζηξεπηφθνθθνη (FST) -ληηξψδε -νιηθφ κηθξνβηαθφ -θσζθνξηθά θνξηίν ζηνπο 37 o C -θάιην -νιηθφ κηθξνβηαθφ -αζβέζηην θνξηίν ζηνπο 22 o C -καγλήζην -θισζηεξίδην -λάηξην -εληεξφθνθθνη -ζίδεξνο -πδξάξγπξνο -ραιθφο -θζφξην -καγγάλην -κφιπβδνο -ςεπδάξγπξνο -ζεητθά -νιηθφ ρξψκην -ειεχζεξν CO 2 -εμαζζελέο ρξψκην -πδξνγνλάλζξαθεο -αιθαιηθφηεηα -ρισξηνχρα άιαηα -αληηκφλην -νιηθή ζθιεξφηεηα -αξζεληθφ -κφληκε ζθθιεξφηεηα -πνιπθπθιηθνί -παξνδηθή ζθιεξφηεηα -νξγαλνρισξησκέλα -αξσκαηηθνί παξαζηηνθηφλα πδξνγνλάλζξαθεο -E.Coli -βελδφιην 71

96 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο Γεώηξεζε Καιώλ Κπξάδσλ ηελ Γεψηξεζε Καιψλ Κπξάδσλ, έγηλαλ 2-5 δεηγκαηνιεςίεο ην ρξφλν γηα ηηο ρεκηθέο παξακέηξνπο γηα ηα έηε Διέγζεθαλ νη παξάκεηξνη: νιηθφ ριψξην, ειεχζεξν ριψξην, νζκή, γεχζε, ρξψκα, ζνιεξφηεηα, ζεξκνθξαζία, αγσγηκφηεηα, ph, ληηξηθά, ληηξψδε, ακκσλία, θσζθνξηθά, θάιην, αζβέζηην, καγλήζην, λάηξην, ζίδεξνο, ραιθφο, καγγάλην, ςεπδάξγπξνο, πδξάξγπξνο, θζφξην, κφιπβδνο, ζεητθά, ειεχζεξν CO 2, πδξνγνλάλζξαθεο, ρισξηνχρα άιαηα, νιηθή θαη κφληκε ζθιεξφηεηα. Απφ ην 2007, πξνζηέζεθαλ ην νιηθφ θαη εμαζζελέο ρξψκην. Απφ ην 1997 έσο ην 2005, θάζε κήλα δηεμήρζεθαλ επίζεο κεηξήζεηο ζε κηθξνβηνινγηθέο παξακέηξνπο. Απφ ην 2006, νη κεηξήζεηο πξαγκαηνπνηνχληαη 2-3 θνξέο ην ρξφλν. Οη κηθξνβηνινγηθέο παξάκεηξνη πνπ δηεξεπλήζεθαλ, ήηαλ: νιηθά θνι/δή (TC), θνπξαλψδεηο ζηξεπηφθνθθνη (FST), εληεξφθνθθνη, νιηθφ κηθξνβηαθφ θνξηίν ζηνπο 37 o C, νιηθφ κηθξνβηαθφ θνξηίν ζηνπο 22 o C θαη E.Coli. Με κηθξφηεξε ζπρλφηεηα κεηξήζεθε ην θισζηεξίδην. Γεώηξεζε Αγίαο Παξαζθεπήο ηελ Γεψηξεζε Αγίαο Παξαζθεπήο, έγηλε κία δεηγκαηνιεςία γηα ηηο θπζηθνρεκηθέο θαη ρεκηθέο παξακέηξνπο αλά έηνο, κε εμαίξεζε ηηο ρξνληέο 1998 (6 δεηγκαηνιεςίεο), 1994 (4), 2000 (2), 2007 (4) θαη 2008 (2). Κάζε ρξφλν κειεηνχληαλ νη ίδηεο παξάκεηξνη κε ηελ Γεψηξεζε ησλ Καιψλ Κπξάδσλ. Απφ ην 1997 έσο ην 2008, δηεμήρζεζαλ κεηξήζεηο ζε νιηθά θνι / δή (TC), θνπξαλψδεηο ζηξεπηφθνθθνη (FST), εληεξφθνθθνη, νιηθφ κηθξνβηαθφ θνξηίν ζηνπο 37 o C, νιηθφ κηθξνβηαθφ θνξηίν ζηνπο 22 o C θαη E.Coli. Οη κεηξήζεηο απηέο επαλαιήθζεθαλ 2 θνξέο ην ρξφλν. πνξαδηθέο κεηξήζεηο έγηλαλ θαη γηα ην θισζηεξίδην κε κηθξφηεξε φκσο ζπρλφηεηα (κία ή θακηά θνξά ην ρξφλν). Γεώηξεζε Ακπεινρσξίνπ ηελ Γεψηξεζε Ακπεινρσξίνπ, έγηλαλ δεηγκαηνιεςίεο γηα ηηο θπζηθνρεκηθέο θαη ρεκηθέο παξακέηξνπο κφλν ηα έηε 2000, 2007 θαη Σν 2000, έγηλαλ 2 θνξέο θαη ειέγρζεθαλ 28 παξάκεηξνη, ελψ ην 2007 θαη 2008 έγηλαλ κία θνξά θαη κειεηήζεθαλ 15 θαη 10 αληίζηνηρα παξάκεηξνη ηεο ειεγθηηθήο παξαθνινχζεζεο θαη πξνζηέζεθαλ ην νιηθφ θαη ην εμαζζελέο ρξψκην. 72

97 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο Απφ ην 1997 έσο ην 2008, δηεμήρζεζαλ επίζεο ζπνξαδηθέο κεηξήζεηο ζηηο εμήο κηθξνβηνινγηθέο παξακέηξνπο: νιηθά θνι / δή (TC), θνπξαλψδεηο ζηξεπηφθνθθνη (FST), εληεξφθνθθνη, νιηθφ κηθξνβηαθφ θνξηίν ζηνπο 37 o C, νιηθφ κηθξνβηαθφ θνξηίν ζηνπο 22 o C θαη E.Coli. Οη κεηξήζεηο απηέο επαλαιήθζεθαλ 2-3 θνξέο ην ρξφλν. πνξαδηθέο κεηξήζεηο έγηλαλ θαη γηα ην θισζηεξίδην κε κηθξφηεξε φκσο ζπρλφηεηα (κία ή θακία θνξά ην ρξφλν). Γεώηξεζε Τπάηνπ Σα λεξά ζηε Γεψηξεζε Τπάηνπ ειέγρζεθαλ απφ ην 1999 έσο ην 2007 θαη δηεμήρζεζαλ πεξίπνπ 1 ή 2 δεηγκαηνιεςίεο αλά έηνο κε εμαίξεζε ην 2004, νπφηε έγηλαλ 4 κεηξήζεηο. Οη παξάκεηξνη πνπ εμεηάζηεθαλ ήηαλ έσο ην 2005 πεξίπνπ 30, ρεκηθέο θαη θπζηθνρεκηθέο, ελψ ζηε ζπλέρεηα κεηψζεθαλ πεξίπνπ ζηηο 10. Απφ ην 2007 κεηξήζεθε επηπιένλ ην νιηθφ θαη ην εμαζζελέο ρξψκην ζην λεξφ. Γεώηξεζε Πιαηαλάθη Σα λεξά ζηε Γεψηξεζε Πιαηαλάθη, ειέγρζεθαλ απφ ην 1999 έσο ην 2007 θαη δηεμήρζεζαλ πεξίπνπ 2 δεηγκαηνιεςίεο αλά έηνο κε εμαίξεζε ην 2004 φπνπ έγηλαλ 4 κεηξήζεηο. Οη παξάκεηξνη πνπ εμεηάζηεθαλ ήηαλ έσο ην 2005 πεξίπνπ 30, ρεκηθέο θαη θπζηθνρεκηθέο, ελψ ζηε ζπλέρεηα κεηψζεθαλ πεξίπνπ ζηηο 10 (νζκή, γεχζε, ρξψκα, ζνιεξφηεηα, ζεξκνθξαζία, αγσγηκφηεηα, ph, ληηξηθά, ληηξψδε θαη ακκσλία). Σν 2007 κεηξήζεθε επηπιένλ ην νιηθφ θαη ην εμαζζελέο ρξψκην ζην λεξφ. Αθνινπζήζεθε δειαδή, παξφκνηα πνξεία ειέγρνπ κε ηε Γεψηξεζε Τπάηνπ. Απφ ην 1997 έσο ην 2007 δηεμήρζεζαλ επίζεο κεηξήζεηο ζηηο εμήο κηθξνβηνινγηθέο παξακέηξνπο: νιηθά θνι /δή (TC), θνπξαλψδεηο ζηξεπηφθνθθνη (FST), εληεξφθνθθνη, νιηθφ κηθξνβηαθφ θνξηίν ζηνπο 37 o C, νιηθφ κηθξνβηαθφ θνξηίν ζηνπο 22 o C θαη E.Coli. Γεώηξεζε Αγία Φσηεηλή ηε Γεψηξεζε Αγίαο Φσηεηλήο, ειέγρζεθαλ ηα λεξά απφ ην 1997, 2 4 θνξέο αλά έηνο. Διέγρζεθαλ νη παξάκεηξνη: νιηθφ ριψξην, ειεχζεξν ριψξην, νζκή, γεχζε, ρξψκα, ζνιεξφηεηα, ζεξκνθξαζία, αγσγηκφηεηα, ph, ληηξηθά, ληηξψδε, ακκσλία, θσζθνξηθά, θάιην, αζβέζηην, καγλήζην, λάηξην, ζίδεξνο, ραιθφο, καγγάλην, ςεπδάξγπξνο, πδξάξγπξνο, θζφξην, κφιπβδνο, ζεητθά, ειεχζεξν CO 2, 73

98 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο πδξνγνλάλζξαθεο, ρισξηνχρα άιαηα, νιηθή, κφληκε θαη παξνδηθή ζθιεξφηεηα. Σν 1998 θαη 1999 κεηξήζεθαλ αθφκα ην νιηθφ θαη ην ειεχζεξν ριψξην. Σν 2004 ειέγρζεθε αθφκα ε αιθαιηθφηεηα. Σα έηε 2006, 2007 θαη 2008 ειέγρζεθαλ κφλν 9 απφ ηηο παξαπάλσ παξακέηξνπο (ε νζκή, ε γέπζε, ην ρξψκα, ε ζνιεξφηεηα, ε ζεξκνθξαζία, ε αγσγηκφηεηα, ην ph, ηα ληηξηθά, ηα ληηξψδε θαη ε ακκσλία), ελψ ζηε ιίζηα πξνζηέζεθαλ ην νιηθφ θαη εμαζζελέο ρξψκην. Σν 2007 ειέγρζεθε αθφκα ν ζίδεξνο, ηα ζεητθά, ε νιηθή θαη ε κφληκε ζθιεξφηεηα. Απφ ην 1997 έσο ην 2008, δηεμήρζεθαλ επηπιένλ κεηξήζεηο ζηηο εμήο κηθξνβηνινγηθέο παξακέηξνπο: νιηθά θνι /δή (TC), θνπξαλψδεηο ζηξεπηφθνθθνη (FST), εληεξφθνθθνη, νιηθφ κηθξνβηαθφ θνξηίν ζηνπο 37 o C, νιηθφ κηθξνβηαθφ θνξηίν ζηνπο 22 o C θαη E.Coli. Οη κεηξήζεηο απηέο επαλαιήθζεθαλ 2-3 θνξέο ην ρξφλν. πνξαδηθέο κεηξήζεηο έγηλαλ θαη γηα ην θισζηεξίδην κε κηθξφηεξε φκσο ζπρλφηεηα (κία ή θακία θνξά ην ρξφλν). Γεώηξεζε Φαλεζηξνπνύινπ Σν λεξφ ζηε Γεψηξεζε Φαλεζηξνπνχινπ ειέγρζεθε σο πξνο ηηο θπζηθνρεκηθέο, ρεκηθέο θαη κηθξνβηνινγηθέο παξακέηξνπο κε ηνλ ίδην ηξφπν πνπ ειέγρζεθε ε Γεψηξεζε Κσηζέιε θαη Αγίαο Φσηεηλήο. Γεώηξεζε Νενρσξάθη Έγηλαλ κεηξήζεηο ηα έηε: 1999 (1 θνξά), 2000 (3), 2001 (1), 2002 (2), 2003 (2), 2004 (2), 2006 (2) θαη 2007 (4). πσο ζηηο πεξηζζφηεξεο γεσηξήζεηο, ειέγρζεθαλ ε νζκή, ε γεχζε, ην ρξψκα, ε ζνιεξφηεηα, ε ζεξκνθξαζία, ε αγσγηκφηεηα, ην ph, ηα ληηξηθά, ηα ληηξψδε, ε ακκσλία, ηα θσζθνξηθά, ην θάιην, ην αζβέζηην, ην καγλήζην, ην λάηξην, ν ζίδεξνο, ν ραιθφο, ην καγγάλην, ν ςεπδάξγπξνο, ν πδξάξγπξνο, ην θζφξην, ν κφιπβδνο, ηα ζεητθά, ην ειεχζεξν CO 2, νη πδξνγνλάλζξαθεο, ηα ρισξηνχρα άιαηα, ε νιηθή, ε κφληκε θαη ε παξνδηθή ζθιεξφηεηα, κε κηθξέο δηαθνξέο αλά έηνο. Σα έηε 1999, 2000 θαη 2004 ειέγρζεθαλ αθφκα ην νιηθφ θαη ειεχζεξν ριψξην, ην 2004 θαη ην 2006 ε αιθαιηθφηεηα, ελψ ην 2007 (ε ρξνληά θαηά ηε δηάξθεηα ηεο νπνίαο ειέγρζεθαλ νη ιηγφηεξεο παξάκεηξνη), πξνζηέζεθε ην νιηθφ θαη ην εμαζζελέο ρξψκην θαη απφ ηηο παξαπάλσ παξακέηξνπο ειέγρζεθαλ ε νζκή, ε γεχζε, ην ρξψκα, ε ζνιεξφηεηα, ε ζεξκνθξαζία, ε αγσγηκφηεηα, ην ph, ηα ληηξηθά, ηα ληηξψδε, ε ακκσλία, ν ζίδεξνο, ηα ζεητθά, ηα ρισξηνχρα θαη ε νιηθή ζθιεξφηεηα. 74

99 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο Απφ ην 1997 έσο ην 2008, δηεμήρζεζαλ κεηξήζεηο ζηηο εμήο κηθξνβηνινγηθέο παξακέηξνπο: νιηθά θνι /δή (TC), θνπξαλψδεηο ζηξεπηφθνθθνη (FST), εληεξφθνθθνη, νιηθφ κηθξνβηαθφ θνξηίν ζηνπο 37 o C, νιηθφ κηθξνβηαθφ θνξηίν ζηνπο 22 o C θαη E.Coli. Οη κεηξήζεηο απηέο επαλαιήθζεθαλ 2 3 θνξέο ην ρξφλν. πνξαδηθέο κεηξήζεηο έγηλαλ θαη γηα ην θισζηεξίδην κε κηθξφηεξε φκσο ζπρλφηεηα (κία ή θακία θνξά ην ρξφλν). Γεώηξεζε Μνπξίθη Έγηλαλ κεηξήζεηο ηα έηε: 1999 (1 θνξά), 2000 (2), 2001 (2), 2002 (3), 2003 (3), 2004 (3), 2005 (3), 2006 (2), 2007 (4) θαη 2008 (1). πσο ζηηο πεξηζζφηεξεο γεσηξήζεηο, ειέγρζεθαλ ε νζκή, ε γεχζε, ην ρξψκα, ε ζνιεξφηεηα, ε ζεξκνθξαζία, ε αγσγηκφηεηα, ην ph, ηα ληηξηθά, ηα ληηξψδε, ε ακκσλία, ηα θσζθνξηθά, ην θάιην, ην αζβέζηην, ην καγλήζην, ην λάηξην, ν ζίδεξνο, ν ραιθφο, ην καγγάλην, ν ςεπδάξγπξνο, ν πδξάξγπξνο, ην θζφξην, ν κφιπβδνο, ηα ζεητθά, ην ειεχζεξν CO 2, πδξνγνλάλζξαθεο, ηα ρισξηνχρα άιαηα, ε νιηθή, ε κφληκε θαη ε παξνδηθή ζθιεξφηεηα, κε κηθξέο δηαθνξέο αλά έηνο. Σα έηε 1999, 2000 θαη 2001 ειέγρζεθαλ αθφκα ην νιηθφ θαη ειεχζεξν ριψξην, ην 2004, 2005 θαη ην 2006 ε αιθαιηθφηεηα, ελψ ην 2007 θαη 2008 πξνζηέζεθε ην νιηθφ θαη ην εμαζζελέο ρξψκην θαη απφ ηηο παξαπάλσ παξακέηξνπο ειέγρζεθαλ κφλν ε νζκή, ε γεχζε, ην ρξψκα, ε ζνιεξφηεηα, ε ζεξκνθξαζία, ε αγσγηκφηεηα, ην ph, ηα ληηξηθά, ηα ληηξψδε, ε ακκσλία, ν ζίδεξνο, ηα ζεητθά, ηα ρισξηνχρα θαη ε νιηθή ζθιεξφηεηα. Απφ ην 2003 έσο ην 2008, δηεμήγρζεζαλ κεηξήζεηο ζηηο εμήο κηθξνβηνινγηθέο παξακέηξνπο: νιηθά θνι /δή (TC), θνπξαλψδεηο ζηξεπηφθνθθνη (FST), εληεξφθνθθνη, νιηθφ κηθξνβηαθφ θνξηίν ζηνπο 37 o C, νιηθφ κηθξνβηαθφ θνξηίν ζηνπο 22 o C θαη E.Coli. Οη κεηξήζεηο απηέο επαλαιήθζεθαλ 2 3 θνξέο ην ρξφλν. πνξαδηθέο κεηξήζεηο έγηλαλ θαη γηα ην θισζηεξίδην κε κηθξφηεξε φκσο ζπρλφηεηα (κία ή θακία θνξά ην ρξφλν). νη Γεώηξεζε δηαζηαύξσζε Διαηώλα Έγηλε έιεγρνο ησλ λεξψλ σο πξνο ηηο ρεκηθέο θαη θπζηθνρεκηθέο παξακέηξνπο απφ ην 2001 κε ζπρλφηεηα 1 ή 2 θνξέο ην ρξφλν. Σα έηε κεηξήζεθαλ νη παξάκεηξνη: νζκή, γεχζε, ρξψκα, ζνιεξφηεηα, ζεξκνθξαζία, αγσγηκφηεηα, ph, ληηξηθά, ληηξψδε, ακκσλία, θσζθνξηθά, θάιην, αζβέζηην, καγλήζην, λάηξην, ζίδεξνο, 75

100 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο ραιθφο, καγγάλην, ςεπδάξγπξνο, πδξάξγπξνο, θζφξην, κφιπβδνο, ζεητθά, ειεχζεξν CO 2, πδξνγνλάλζξαθεο, ρισξηνχρα άιαηα, νιηθή, κφληκε θαη παξνδηθή ζθιεξφηεηα. Σα έηε 2004 θαη 2005 ειέρζεθε επηπιένλ ε αιθαιηθφηεηα. Σν 2007 ειέγρζεθε ε νζκή, ε γεχζε, ην ρξψκα, ε ζνιεξφηεηα, ε αγσγηκφηεηα, ην ph, ηα ληηξηθά, ηα ληηξψδε, ε ακκσλία, ν ζίδεξνο, ηα ζεητθά, ηα ρισξηνχρα θαη ε νιηθή ζθιεξφηεηα. Απφ ην 2007, ειέγρζεθε ην νιηθφ θαη εμαζζελέο ρξψκην. Γεώηξεζε ΗΛΟ Διαηώλα Έγηλε έιεγρνο ησλ λεξψλ σο πξνο ηηο ρεκηθέο θαη θπζηθνρεκηθέο παξακέηξνπο ην 2000 (1 θνξά), 2001 (2), 2002 (3), 2003 (1), 2004 (2), 2005 (2), 2007 (2) θαη 2008 (2). Σα έηε κεηξήζεθαλ νη παξάκεηξνη: νζκή, γεχζε, ρξψκα, ζνιεξφηεηα, ζεξκνθξαζία, αγσγηκφηεηα, ph, ληηξηθά, ληηξψδε, ακκσλία, θσζθνξηθά, θάιην, αζβέζηην, καγλήζην, λάηξην, ζίδεξνο, ραιθφο, καγγάλην, ςεπδάξγπξνο, πδξάξγπξνο, θζφξην, κφιπβδνο, ζεητθά, ειεχζεξν CO 2, πδξνγνλάλζξαθεο, ρισξηνχρα άιαηα, νιηθή, κφληκε θαη παξνδηθή ζθιεξφηεηα. Σν 2004 ειέγρζεθαλ επηπιένλ θαη ηα ρισξηφληα ελψ ην 2005 ε αιθαιηθφηεηα. Σα έηε 2001 θαη 2008 νη παξάκεηξνη: νζκή, γεχζε, ρξψκα, ζνιεξφηεηα, αγσγηκφηεηα, ph, ληηξηθά, ληηξψδε, ακκσλία, νιηθφ θαη εμαζζελέο ρξψκην, ελψ ην 2007 επηπιένλ ν ζίδεξνο, ηα ζεητθά, ηα ρισξηνχρα θαη ε νιηθή ζθιεξφηεηα. Απφ ην 1997 έσο ην 2008, δηεμήγρζεζαλ κεηξήζεηο ζηηο εμήο κηθξνβηνινγηθέο παξακέηξνπο: νιηθά θνι /δή (TC), θνπξαλψδεηο ζηξεπηφθνθθνη (FST), εληεξφθνθθνη, νιηθφ κηθξνβηαθφ θνξηίν ζηνπο 37 o C, νιηθφ κηθξνβηαθφ θνξηίν ζηνπο 22 o C θαη E.Coli. Οη κεηξήζεηο απηέο επαλαιήθζεθαλ 2 3 θνξέο ην ρξφλν. πνξαδηθέο κεηξήζεηο έγηλαλ θαη γηα ην θισζηεξίδην κε κηθξφηεξε φκσο ζπρλφηεηα (κία ή θακία θνξά ην ρξφλν). Αμηνιφγεζε απνηειεζκάησλ ηνπ πξνγξάκκαηνο παξαθνινχζεζεο Μηθξνβηνινγηθέο παξάκεηξνη Οη κηθξνβηνινγηθέο παξάκεηξνη παξαθνινπζνχληαη ζπζηεκαηηθά απφ ην Οη παξάκεηξνη πνπ παξαθνινπζνχληαη είλαη ηα νιηθά θνινβαθηεξηνεηδή (TC), νη θνπξαλψδεηο ζηξεπηφθνθθνη (FST), νη εληεξφθνθθνη, ην νιηθφ κηθξνβηαθφ θνξηίν ζηνπο 37 o C, ην νιηθφ κηθξνβηαθφ θνξηίν ζηνπο 22 o C θαη ην θισζηεξίδην. Δηδηθά γηα ην θισζηεξίδην, νη κεηξήζεηο κέρξη ην 2008 πνπ έγηλε ε ζπγθεθξηκέλε κειέηε ήηαλ 76

101 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο ζπνξαδηθέο, θαζψο ηφηε ε χδξεπζε γηλφηαλ απφ γεσηξήζεηο θαη βάζεη ηεο λνκνζεζίαο δελ απαηηνχληαλ ε έληαμε ηεο ζπγθεθξηκέλεο παξακέηξνπ ζην πξφγξακκα ηεο δνθηκαζηηθήο παξαθνινχζεζεο. Με βάζε ηα απνηειέζκαηα ηνπ πξνγξάκκαηνο παξαθνινχζεζεο, φιεο νη πξναλαθεξζείζεο παξάκεηξνη βξίζθνληαη ζε ηθαλνπνηεηηθά επίπεδα θαη ζε ζπκθσλία κε ηηο απαηηήζεηο ηεο ηζρχνπζαο λνκνζεζίαο. Οη απνθιίζεηο πνπ παξαηεξήζεθαλ ζηα νιηθά θνινβαθηεξηνεηδή αθνξνχλ θαηά θχξην ιφγν ζηηο δεηγκαηνιεςίεο απφ ηηο γεσηξήζεηο (πξηλ δειαδή ηε ρισξίσζε) θαη δεδνκέλνπ φηη αθνινπζεί ρισξίσζε, ην πξφβιεκα εμαιείθεηαη θαηά θαλφλα πξηλ θηάζεη ζην δίθηπν χδξεπζεο. Χζηφζν, έρνπλ παξαηεξεζεί ζπάληεο απνθιίζεηο ζηηο δεμακελέο, θαζψο θαη ζε ζέζεηο δηθηχνπ. Γηα ηελ απνθπγή ηέηνησλ πεξηζηαηηθψλ, επηζεκαίλεηαη ε αλάγθε ζπζηεκαηηθφηεξσλ ειέγρσλ ζηηο πξνβιεκαηηθέο ζέζεηο θαη ε δηεξεχλεζε ηεο ππνιεηκκαηηθήο δξάζεο ηνπ εθαξκνδφκελνπ ρισξίνπ. Απφ ηελ αλάιπζε ησλ απνηειεζκάησλ ησλ κηθξνβηνινγηθψλ παξακέηξσλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο κεηξήζεηο ρισξίνπ, θαίλεηαη φηη είλαη απαξαίηεηε ε αχμεζε ηεο εθαξκνδφκελεο δφζεο ηνπ ρισξίνπ κε ζηφρν ηελ επίηεπμε ησλ ειαρίζησλ απαηηνχκελσλ ζπγθεληξψζεσλ ππνιεηκκαηηθνχ ρισξίνπ ζε απνκαθξπζκέλσ ζεκεία ηνπ δηθηχνπ (0,2 0,3 mg / l). Φπζηθνρεκηθέο παξάκεηξνη Οη θπζηθνρεκηθέο παξάκεηξνη πνπ κεηξνχληαη ζπζηεκαηηθά ζε φιεο ηηο ζέζεηο, είλαη ε νζκή, ε γεχζε, ην ρξψκα, ε ζνιεξφηεηα, ε ζεξκνθξαζία, ε αγσγηκφηεηα θαη ην ph. Με βάζε ηα απνηειέζκαηα ηνπ πξνγξάκκαηνο παξαθνινχζεζεο, φιεο νη πξναλαθεξζείζεο παξάκεηξνη βξίζθνληαη ζε ηθαλνπνηεηηθά επίπεδα θαη ζε θάζε πεξίπησζε ζε ζπκθσλία κε ηηο απαηηήζεηο ηεο ηζρχνπζαο λνκνζεζίαο. Δηδηθφηεξα ηα δείγκαηα λεξνχ σο πξνο ηελ νζκή, ηε γεχζε, ην ρξψκα θαη ηε ζνιεξφηεηα ραξαθηεξίδνληαη σο άνζκα, άγεπζηα γηα ηηο δχν πξψηεο παξακέηξνπο θαη σο απνδεθηά απφ ηνπο θαηαλαισηέο γηα ηηο δχν ηειεπηαίεο. Χο πξνο ηελ παξάκεηξν ηεο αγσγηκφηεηαο, απηή θπκαίλεηαη ζε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο ζε ρακειά επίπεδα, πνιχ θάησ απφ ην φξην ησλ κs/cm πνπ ζέηεη ε εζληθή λνκνζεζία γηα ηελ πνηφηεηα ηνπ πφζηκνπ λεξνχ (ρήκα 31). Αμίδεη σζηφζν, λα επηζεκαλζεί φηη ραξαθηεξίδεηαη σο πξνβιεκαηηθή ε καθξνρξφληα πδξνδφηεζε κε λεξά ρακειήο αγσγηκφηεηαο (<200 κs/cm), θαζψο ε ρακειή αγσγηκφηεηα ζρεηίδεηαη κε αλεπαξθή ζθιεξφηεηα ηνπ λεξνχ γηα πφζε, θαζψο θαη ηδηαίηεξα ρακειέο 77

102 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο ζπγθεληξψζεηο αζβεζηίνπ, κηθξφηεξεο απφ ηε ζπληζηψκελε γηα πφζε ζπγθέληξσζε ησλ 60 mg/l. ρήκα 31: Σηκέο αγσγηκφηεηαο ζηηο ζέζεηο πδξνιεςίαο (Πεγή: Δ.Τ.Σ, Δ.Μ.Π 2008) ηελ πεξίπησζε ησλ λεξψλ ηεο Θήβαο, ε κέζε ηηκή ηεο αγσγηκφηεηαο δηαηεξείηαη ζηα επίπεδα ησκ 500 κs/cm, ελψ ζπνξαδηθά ζε κεξηθέο ζέζεηο (Κνισλάθη, Αγία Φσηεηλή, Νενρσξάθη) έρνπλ παξαηεξεζεί θαη ρακειέο ηηκέο, πιεζίνλ ηνπ νξίνπ ησλ 200 κs/cm. Αλαθνξηθά κε ηηο ζπγθεληξψζεηο αζβεζηίνπ θαη καγλεζίνπ ζηα ππφγεηα λεξά (ρήκαηα 32 θαη 33) παξαηεξνχληαη ρακειέο ζηελ πξψηε πεξίπησζε θαη πςειέο ζηελ πεξίπησζε ηνπ καγλεζίνπ, κε απνηέιεζκα ε ηειηθή ζθιεξφηεηα ηνπ λεξνχ λα βξίζθεηαη ζε ηθαλνπνηεηηθά επίπεδα (ρήκα 32). 78

103 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο ρήκα 32: Γηαθχκαλζε ζπγθεληξψζεσλ αζβεζηίνπ (Πεγή: Δ.Τ.Σ, Δ.Μ.Π 2008) ρήκα 33: Γηαθχκαλζε ζπγθεληξψζεσλ καγλεζίνπ (Πεγή: Δ.Τ.Σ, Δ.Μ.Π 2008) 79

104 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο ρήκα 34: Οιηθή ζθιεξφηεηα (mg/l CaCO 3 ) χκθσλα κε ηελ Οδεγία 98/83/ΔΚ, ην επηηξεπφκελν δηάζηεκα ηηκψλ ph ζην πφζηκν λεξφ είλαη αξθεηά επξχ (6,5 9,5), κε ζαθή σζηφζν ηελ επηδίσμε παξαγσγήο νπδέηεξνπ ή ειαθξά βαζηθνχ λεξνχ. Ζ απαίηεζε απηή πάλησο δελ ππαγνξεχεηαη θαηά βάζε απφ πγεηνλνινγηθέο ζεσξήζεηο. Δπηζεκαίλεηαη φηη ζε αξθεηέο ηξνθέο (θξνχηα) θαη αλαςπθηηθά κε αλζξαθηθφ παξαηεξνχληαη ηηκέο ζεκαληηθά κηθξφηεξεο (2-4) ρσξίο επηπηψζεηο ζηελ πγεία. Σα επηδησθφκελα, νπζηαζηηθά κε φμηλα, ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πφζηκνπ λεξνχ ζρεηίδνληαη κε ηελ επηδίσμε παξαγσγήο κε δηαβξσηηθνχ λεξνχ, κε ζηφρν ηελ αληηδηαβξσηηθή πξνζηαζία ηνπ δηθηχνπ δηαλνκήο. Παξαθάησ (ρήκα 35), παξνπζηάδνληαη ηα ζηνηρεία ησλ ρεκηθψλ αλαιχζεσλ γηα ην ph θαζψο θαη ηα επηηξεπφκελα φξηα ζχκθσλα πάληα κε ηελ πξναλαθεξζείζα νδεγία. 80

105 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο ρήκα 35: Μέζε θαη κέγηζηε ηηκή ηνπ ph Νηηξηθά Ζ ξχπαλζε επηθαλεηαθψλ θαη ππφγεησλ λεξψλ κε νμεηδσκέλεο κνξθέο ηνπ αδψηνπ θαη θπξίσο κε ληηξηθά, νθείιεηαη ελ κέξεη ζηελ ππφ αεξφβηεο ζπλζήθεο βηνρεκηθή νμείδσζε ηνπ ακκσληαθνχ αδψηνπ (ληηξνπνηήζε), θπξίσο φκσο ζηνλ, κέζσ απνξξνψλ θαη δηήζεζεο, εκπινπηηζκφ ηνπ θπζηθνχ λεξνχ κε ιηπάζκαηα πνπ πεξηέρνπλ ληηξηθά. Σα ληηξηθά απνηεινχλ πξφβιεκα ζην βαζκφ πνπ κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζε δεκηνπξγία ληηξσδψλ κεηά ηελ πξφζιεςή ηνπο απφ ηνλ άλζξσπν. Απφ ηα απνηειέζκαηα ηνπ πξνγξάκκαηνο παξαθνινχζεζεο δελ δηαθάλεθε θάπνηα ηάζε αχμεζεο ησλ ληηξηθψλ αιάησλ, ελψ ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί ε ζηαζεξφηεηα ησλ ζπγθεληξψζεσλ ληηξηθψλ κε ηελ πάξνδν ησλ εηψλ, πνπ ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο βξίζθεηαη πάλσ απφ 20 mg/ l. Παξαθάησ (ρήκα 36), θαίλεηαη ην εχξνο ησλ ζπγθεληξψζεσλ ληηξηθψλ θαζ φιε ηελ πεξίνδν δεηγκαηνιεςίαο, φπνπ δηαθξίλνληαη νη ζέζεηο κε ηα δπζκελέζηεξα ραξαθηεξηζηηθά. 81

106 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο ρήκα 36: Παξνπζία ληηξηθώλ αιάησλ ζε εηήζηνπο κέζνπο όξνπο Αθνινχζσο (ρήκα 37), παξαηίζεηαη ν κέζνο φξνο ηεο ζπγθέληξσζεο ληηξηθψλ ησλ ηειεπηαίσλ 5 εηψλ γηα θάζε ζέζε. ρήκα 37: Παξνπζία ληηξηθψλ σο κέζνο φξνο ηεο ηειεπηαίαο πεληαεηίαο 82

107 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο Απφ ηα απνηειέζκαηα ησλ αλαιχζεσλ ζηα ππφγεηα χδαηα ηεο πεξηνρήο θαη ηε ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία απηψλ (ρήκαηα 38 θαη 39), πξνθχπηεη φηη ζε πνζνζηφ άλσ ηνπ 99% ησλ δεηγκάησλ (ζε ζχλνιν δεηγκάησλ πάλσ απφ 750), νη ζπγθεληξψζεηο ησλ ληηξηθψλ βξίζθνληαη θάησ απφ ην φξην ησλ 50 mg/ l, ππνδειψλνληαο ηελ απνδεθηή πνηφηεηα ησλ πδάησλ σο πξνο ηελ θξίζηκε απηή παξάκεηξν. ρήκα 38: Αζξνηζηηθή θαηαλνκή ζπγθεληξψζεσλ ληηξηθψλ (Πεγή: Δ.Τ.Σ, Δ.Μ.Π 2008) ρήκα 39: Αζξνηζηηθή θαηαλνκή ζπγθεληξψζεσλ ληηξηθψλ (Πεγή: Δ.Τ.Σ, Δ.Μ.Π 2008) 83

108 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο Χο πξνο ηηο παξακέηξνπο ησλ ληηξσδψλ θαη ακκσληαθψλ, ζα πξέπεη λα ζεκαεησζεί φηη ζε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο ησλ λεξψλ ηεο Θήβαο, νη ζπγθεληξψζεηο βξίζθνληαη ρακειφηεξα απφ ηηο αληίζηνηρεο νξηαθέο ηηκέο ηεο λνκνζεζίαο (0,5 mg/ l ληηξψδε θαη 0,5 mg/ l ακκσληαθά). Αληίζηνηρε παξαηήξεζε ηζρχεη θαη γηα ηελ παξνπζία θσζθφξνπ, ε νπνία είλαη πεξηνξηζκέλε ζηα λεξά πδξνιεςίαο. Μέηαιια Υξψκην Σν ρξψκην θαη νη ελψζεηο ηνπ βξίζθνπλ επξεία εθαξκνγή, γεληθφηεξα, ζηε κεηαιινπξγία, ζηελ παξαγσγή ππξίκαρσλ πιηθψλ θαη ζηε ρεκηθή βηνκεραλία (επηκεηαιιψζεηο, βηνκεραλία ρξσκάησλ θαη ρξσζηηθψλ, θισζηνυθαληνπξγία θ.ι.π.). Καηά θαλφλα ν θχξηνο ηξφπνο πξφζιεςεο ηνπ ρξσκίνπ απφ ηνλ αλζξψπηλν νξγαληζκφ γίλεηαη κέζσ ηεο θαηαλάισζεο ηξνθίκσλ, θαζψο ην ηξηζζελέο ρξψκην εκθαλίδεηαη θπζηθά ζε πνιιά ιαραληθά, θξνχηα, θξέαηα, δχκεο θαη ζηηεξά. ε αληίζεζε κε ην ηξηζζελέο ρξψκην, ε εμαζζελήο κνξθή ηνπ ρξσκίνπ έρεη απνδεηρζεί ηδηαίηεξα ηνμηθή θαη επηθίλδπλε γηα ηελ αλζξψπηλε πγεία. Οη ζπγθεληξψζεηο νιηθνχ ρξσκίνπ ζηα λεξά είλαη θαηά θαλφλα ρακειέο ζην εχξνο 2-5 mg/ l, αλ θαη θαηά πεξίπησζε έρνπλ αλαθεξζεί θαη πςειφηεξεο ζπγθεληξψζεηο (κέρξη θαη 120 mg/ l). Σν εχξνο ηηκψλ ησλ ζπγθεληξψζεσλ ηνπ νιηθνχ ρξσκίνπ ζηα λεξά ηεο Θήβαο παξνπζηάδεηαη παξαθάησ (ρήκα 40). ην ίδην δηάγξακκα θαίλεηαη θαη ην αληίζηνηρν φξην ηεο εζληθήο λνκνζεζίαο γηα ην πφζηκν λεξφ, ην νπνίν είλαη 50 κg/ l (φξην ΚΤΑ Τ2/2600/2001 πεξί ηεο πνηφηεηαο λεξνχ πξνο πφζε θαη ΚΤΑ50388/2704/2003 πνπ ζέηεη πνηνηηθνχο ζηφρνπο ζηπα πδάηηλα ζψκαηα). Σν ίδην πξνηείλεηαη θαη απφ ηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ Τγείαο (WHO), ελψ ε Ακεξηθαληθή Τπεξεζία Πεξηβάιινληνο (US EPA), ζέηεη φξν νιηθνχ ρξσκίνπ ηε ζπγθέληξσζε ησλ 100 κg/ l. Αμίδεη λα επηζεκαλζεί φηη ην φξην ησλ 50 κg/ l είρε αξρηθά (δεθαηία ηνπ 1950) πξνηαζεί γηα ην εμαζζελέο ρξψκην. Γηα ιφγνπο πξφζζεηεο αζθάιεηαο, αιιά θαη ιφγσ ησλ πξαθηηθψλ δπζθνιηψλ κέηξεζεο ηνπ εμαζζελνχο ρξσκίνπ δηαηεξήζεθε ζπγθεθξηκέλε ηηκή γηα ην νιηθφ ρξψκην. 84

109 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο ρήκα 40: πγθεληξψζεηο νιηθνχ ρξσκίνπ Απφ ηα απνηειέζκαηα ησλ αλαιχζεσλ ζηα λεξά ηεο Θήβαο, θαίλεηαη φηη αθφκα θαη νη κέγηζηεο ηηκέο ηνπ νιηθνχ ρξσκίνπ βξίζθνληαη θάησ απφ ην φξην ησλ 50 κg/ l. Ζ παξνπζία ρξσκίνπ πάλσ απφ 10 κg/ l, κπνξεί λα νθείιεηαη θαη ζε θπζηθή ξχπαλζε απφ ηα πεηξψκαηα, αιιά θαη ζηελ αλζξψπηλε δξαζηεξηφηεηα (απφβιεηα βηνκεραλίαο). ηηο πεξηπηψζεηο ηεο αλζξσπνγελνχο ξχπαλζεο ην εμαζζελέο ρξψκην βξίζθεηαη ζε πνζνζηφ 85 90% ηνπ ζπλνιηθνχ. ηελ πεξίπησζε ησλ πδάησλ ηεο Θήβαο θαη ζπζρεηίδνληαο ηηο ζπγθεληξψζεηο νιηθνχ ρξσκίνπ κε ηηο αληίζηνηρεο ηηκέο ηνπ εμαζζελνχο θιάζκαηνο (ρήκα 41), θαίλεηαη φηη πεξίπνπ ην 80% ηνπ νιηθνχ ρξσκίνπ ζπλαληάηαη κε ηελ εμαζζελή κνξθή ηνπ, ππνδειψλνληαο άκεζα ηελ επίδξαζε απφ ξχπαλζε αλζξσπνγελνχο πξνέιεπζεο. Ο απνηειεζκαηηθφο έιεγρνο ηεο ξππαληηθήο νπζίαο ζπληζηάηαη ζηνλ εληνπηζκφ ησλ πεγψλ ξχπαλζεο θαη ηελ πξφηαζε θαηάιιεισλ κέηξσλ γηα ηνλ έιεγρν ησλ απνξξίςεσλ. Δπηζεκαίλεηαη φηη ζχκθσλα κε ην ΠΓ 50388/2704/2003 νη απνξξίςεηο ρξσκίνπ ζην πδάηηλν πεξηβάιινλ απφ ηε βηνκεραληθή δξαζηεξηφηεηα ζα πξέπεη λα ζπκκνξθψλνληαη κε ην φξην ησλ 2 mg/l (κέγηζηε ηηκή) θαη 1 mg/l (κέζε κεληαία) γηα δηάζεζε ζε πνηάκηα θαη 1,2 mg/l (κέγηζηε ηηκή) θαη 0,6 (κέζε κεληαία) γηα δηάζεζε ζε ιίκλεο. Δπηζεκαίλεηαη ε αλάγθε ειέγρσλ ησλ βηνκεραληθψλ απνξξίςεσλ θαη άκεζεο ζπκκφξθσζεο ησλ αδεηψλ ιεηηνπξγίαο κε ηα φξηα πνπ ζέηεη ε λνκνζεζία, ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ παξαηεξνχληαη ζρεηηθέο παξαβάζεηο. 85

110 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο ρήκα 41: πζρέηηζε ηνπ νιηθνχ ρξσκίνπ κε ην εμαζζελέο ρξψκην Υαιθφο Σν φξην πνπ ηίζεηαη κε ηελ πθηζηάκελε λνκνζεζία γηα ην πφζηκν λεξφ (ζε εθαξκνγή ηεο Οδεγίαο 98/83/ΔΔ) είλαη 2 mg/l θαη βξίζθεηαη ζε ζπκθσλία θαη κε ηηο νδεγίεο ηνπ ΠΟΤ. Δπηζεκαίλεηαη φηη ε ηηκή απηή είλαη ην φξην ζηε βξχζε ηνπ θαηαλαισηή θαη θαηά ζπλέπεηα ιακβάλεη ππφςε ηελ ελδερφκελε πξνζαχμεζε ιφγσ ηνπ δηθηχνπ. Δίλαη επίζεο ρακειφηεξν απφ ηε ζπγθέληξσζε πνπ πξνθαιεί δπζάξεζηε γεχζε ζην λεξφ (πεξίπνπ 2,5 5 mg/l) αιιά πςειφηεξν απφ ηε ζπγθέληξσζε πνπ κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη ιεθέδεο ζε ξνχρα θαη καγεηξηθά ζθεχε (πεξίπνπ 1 mg/l). Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ην φξην ησλ 2 mg/l είλαη πςειφηεξν απφ ηηο ζπζηάζεηο ηνπ ΠΟΤ ηεο πεξηφδνπ (1 1,5 mg/l) θαζψο θαη απφ ην φξην ηεο ΔΡΑ ησλ ΖΠΑ (1,3 mg/l) θαη ζεσξείηαη κάιινλ σο πξνζσξηλφ θαη πξνο αλαζεψξεζε. ηελ πεξίπησζε ησλ πδάησλ ηεο Θήβαο, νη κεηξήζεηο ηνπ ραιθνχ γίλνληαη κε ηε ζπρλφηεηα ηεο ειεγθηηθήο παξαθνινχζεζεο θαη ζε κεξηθέο πεξηπηψζεηο παξνπζηάζηεθε ππέξβαζε ηεο νξηαθήο ηηκήο ησλ 2 mg/ (ρήκα 42) σο κέζε ηηκή, ελψ αξθεηέο θνξέο παξαηεξήζεθε ππέξβαζε ηνπ νξίνπ απφ ηηο κέγηζηεο παξαηεξεζείζεο ηηκέο θαη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο πξν ηνπ Απφ ην 2003 νη παξαηεξεζείζεο ζπγθεληξψζεηο ραιθνχ ήηαλ θάησ απφ ην φξην ησλ 2 mg/l πνπ ζέηεη ε ηζρχνπζα λνκνζεζία. 86

111 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο ρήκα 42: πγθεληξψζεηο ραιθνχ Απφ ηηο κεηξήζεηο ηεο ειεγθηηθήο παξαθνινχζεζεο γηα άιια κέηαιια (αληηκφλην, αξγίιην, αξζεληθφ, βφξην, θάδκην, καγγάλην, κφιπβδνο, λάηξην, ληθέιην, ζίδεξνο, πδξάξγπξνο) θαη κε έηνο αλαθνξάο ην 2007, θαίλεηαη φηη δελ ππάξρεη ππέξβαζε ησλ αληίζηνηρσλ νξίσλ ηεο λνκνζεζίαο. Σξηαινγνλνκεζάληα, νξγαλνρισξησκέλα παξαζηηνθηόλα θαη πνιπθπθιηθνί αξσκαηηθνί πδξνγνλάλζξαθεο Σν 2005, 2006 θαη 2007 δηεξεπλήζεθαλ νη πνιπθπθιηθνί αξσκαηηθνί πδξνγνλάλζξαθεο δηεξεπλήζεθαλ επίζεο νη πνιπθπθιηθνί αξσκαηηθνί πδξνγνλάλζξαθεο (acenaphthene, acenapthylene, anthracene, benzo(a)anthracene, benzo(a)pyrene, benzo(b)fluoranthene, benzo(g,h,i)perylene, benzo(k)fluoranthene, chrysene, dibenzi(a,h)anthracene, fluoranthene, fluorine, indeno(1,2,3-cd)pyrene, naphthalene, phenanthrene, pyrene), νξγαλνρισξησκέλα παξαζηηνθηφλα (α-bhc, β- BHC, γ-bhc, heptachlor, δ-bhc, aldrin, heptachlor epoxide, endosulfan I, p, p - DDE, dieldrin, endrin, p, p -DDD, endosulfan II, p, p -DDT, endrin aldehyde, endosulfan sulfate) θαη ηξηαινγνλνκεζάληα (CHCL 3, CHBrCL 2, CHBr 2 CL, CHBr 3 ). χκθσλα κε ηελ νδεγία γηα ην πφζηκν λεξφ ην φξην γηα ηνπο πνιπθπθιηθνχο αξσκαηηθνχο πδξνγνλάλζξαθεο είλαη 0,1 κg/l θαη πξνθχπηεη σο άζξνηζκα ησλ ελψζεσλ βελδν(β)θζνξαλζέλην, βελδν(θ)θζνξαθζέλην, βελδν(ε,ζ.η)πεξπιέλην θαη 87

112 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο ηλδελν(1,2,3-γ,δ)ππξέλην. Απφ ηα απνηειέζκαηα ησλ αλαιχζεσλ θαίλεηαη φηη αλ θαη ζε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο αλαθέξεηαη φηη νη παξαπάλσ ελψζεηο βξίζθνληαη κελ θάησ απφ ην φξην αλίρλεπζεο ηεο αληίζηνηρεο κεζφδνπ, ζα πξέπεη σζηφζν λα επηζεκαλζεί φηη απηφ δελ είλαη ζε επαξθψο ρακειά επίπεδα, θαζψο ην άζξνηζκα ησλ νξίσλ αλίρλεπζεο ησλ εθαξκνδφκελσλ κεζφδσλ είλαη κεγαιχηεξν απφ 0,1 κg/l. Δίλαη απαξαίηεηε ε πηνζέηεζε κεζφδσλ κο ρακειφηεξα φξηα αλίρλεπζεο γηα ηε δπλαηφηεηα πηζηνπνίεζεο ηεο ηήξεζεο ησλ νξίσλ. Αλαθνξηθά κε ηα νξγαλνρισξησκέλα παξαζηηνθηφλα, επηζεκαίλεηαη πσο θαη ζηελ πεξίπησζε απηή, ζε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο ηα απνηειέζκαηα βξίζθνληαλ θάησ απφ ηα φξηα αλίρλεπζεο ησλ αληίζηνηρσλ αλαιπηηθψλ κεζφδσλ, ηα νπνία ζην ζχλνιφ ηνπο κε εμαίξεζε ηελ έλσζε heptachlor epoxide βξίζθνληαη θάησ απφ ηηο παξακεηξηθέο ηηκέο πνπ ζέηεη ε νδεγία γηα ην πφζηκν λεξφ. Δηδηθφηεξα γηα ηελ έλσζε heptachlor epoxide ην φξην αλίρλεπζεο ηεο εθαξκνδφκελεο κεζφδνπ είλαη 0,083 κg/l, πεξίπνπ 3 θνξέο κεγαιχηεξν απφ ην φξην ησλ 0,03 κg/l, πνπ ζέηεη ε νδεγία. Χο πξνο ην άζξνηζκα ησλ παξαζηηνθηφλσλ ην νπνίν δελ πξέπεη λα ππεξβαίλεη ηα 0,5 κg/l ζα πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη ην άζξνηζκα ησλ νξίσλ αλίρλεπζεο ησλ αληίζηνηρσλ ελψζεσλ πνπ παξαθνινπζνχληαη είλαη 0,25 κg/l, κε απνηέιεζκα ηα ζπκπεξάζκαηα σο πξνο ηελ απνπζία νξγαλνρισξησκέλσλ παξαζηηνθηφλσλ λα είλαη αμηφπηζηα. Σα ηξηαινγνλνκεζάληα πνπ απνηεινχλ ην άζξνηζκα ησλ ελψζεσλ CHCL 3, CHBrCL 2, CHBr 2 CL, CHBr 3 βξίζθνληαη ζην ζχλνιφ ηνπο, ζε φια ηα δείγκαηα ηνπ δηθηχνπ χδξεπζεο πνπ εμεηάζηεθαλ θάησ απφ ην φξην 100 κg/l. (ρήκα 43). 88

113 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο ρήκα 43: πγθεληξψζεηο THM ζε δείγκαηα ηνπ δηθηχνπ χδξεπζεο Αλαθνξηθά κε ηηο ινηπέο παξακέηξνπο (θπαληνχρα, θζνξηνχρα, βελδφιην, ζεητθά) θαη ζχκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ησλ αλαιχζεσλ ηνπ 2007, νη ηηκέο πνπ αληρλεχζεθαλ ήηαλ ρακειφηεξεο απφ ηα αληίζηνηρα φξηα ηεο λνκνζεζίαο. πκπεξάζκαηα πξνηάζεηο Απφ ηελ αμηνιφγεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηνπ πξνγξάκκαηνο παξαθνινχζεζεο, πξνέθπςαλ ηα αθφινπζα ζπκπεξάζκαηα: Χο πξνο ηηο κηθξνβηνινγηθέο παξακέηξνπο παξαηεξνχληαη κεδεληθέο ζπγθεληξψζεηο κε κηθξέο εμαηξέζεηο. Γηα ηελ απνθπγή ησλ ζπάλησλ πεξηζηαηηθψλ κηθξνβηαθήο ξχπαλζεο επηζεκαίλεηαη ε αλάγθε ζπζηεκαηηθφηεξσλ ειέγρσλ ζηηο πξνβιεκαηηθέο ζέζεηο ηνπ δηθηχνπ χδξεπζεο θαη ε δηεξεχλεζε ηεο ππνιεηκκαηηθήο δξάζεο ηνπ εθαξκνδφκελνπ ρισξίνπ, ψζηε ζε θάζε πεξίπησζε λα επηηπγράλεηαη ειάρηζηε ζπγθέληξσζε ππνιεηκκαηηθνχ ρισξίνπ 0,2-0,3 mg/l. Σα ππφγεηα χδαηα ραξαθηεξίδνληαη απφ αξθεηά ηθαλνπνηεηηθή πνηφηεηα, θαζψο ζε πνζνζηφ άλσ ηνπ 95% ε ζπγθέληξσζε ληηξηθψλ δελ μεπεξλά ηελ νξηαθή ηηκή ησλ 50 mg/l. Θα πξέπεη, σζηφζν, λα επηζεκαλζεί φηη ζην 50% ησλ κεηξήζεσλ παξαηεξείηαη ζπγθέληξσζε ληηξηθψλ πάλσ απφ 25 mg/l, πνπ αλ θαη ζχλλνκε, ζα πξέπεη λα δηεξεπλεζεί ζε ζρέζε κε ηηο πηέζεηο πνπ 89

114 Κεθάιαην 2 Πεξηνρή Μειέηεο ελδερφκελα πθίζηαληαη ηα ππφγεηα χδαηα ιφγσ αλζξσπνγελψλ δξαζηεξηνηήησλ (π.ρ. γεσξγία, θηελνηξνθία). Αλ θαη ε ζπγθέληξσζε νιηθνχ ρξσκίνπ δελ παξνπζηάδεη ηηκέο πνπ λα ππεξβαίλνπλ ην φξην γηα ην πφζηκν λεξφ, σζηφζν ζα πξέπεη λα επηζεκαλζεί ε ζεκαληηθή παξνπζία εμαζζελνχο ρξσκίνπ (75% ηνπ νιηθνχ ρξσκίνπ). Δπηζεκαίλεηαη φηη ζχκθσλα κε ηελ νδεγία 118/2006/ΔΚ ην ζεκείν εθθίλεζεο γηα ηελ εθαξκνγή κέηξσλ γηα ηελ αλαζηξνθή ζεκαληηθψλ θαη δηαηεξνχκελσλ αλνδηθψλ ηάζεσλ είλαη εθείλν θαηά ην νπνίν ε ζπγθέληξσζε ηνπ ξχπνπ θηάλεη ζην 75% ησλ παξακεηξηθψλ ηηκψλ ησλ πνηνηηθψλ πξνηχπσλ ππφγεησλ πδάησλ. Καηά ζπλέπεηα, θξίλεηαη επηηαθηηθή ε ζπζρέηηζε ησλ αλζξσπνγελψλ πηέζεσλ κε ηηο ζπγθεληξψζεηο ρξσκίνπ ζηα ππφγεηα χδαηα θαη ε ιήςε κέηξσλ γηα ηελ ειαρηζηνπνίεζε ηεο παξνπζίαο ηνπ εμαζζελνχο ρξσκίνπ ζην νιηθφ ρξψκην. Χο πξνο ηελ παξαθνινχζεζε ησλ πνιπθπθιηθψλ αξσκαηηθψλ πδξνγνλαλζξάθσλ θαη ηεο έλσζεο heptachlor epoxide είλαη ζθφπηκε ε πηνζέηεζε αλαιπηηθψλ κεζφδσλ κε ρακειφηεξα φξηα αλίρλεπζεο, θάησ απφ ηα φξηα πνπ ζέηεη ε νδεγία γηα ηε δπλαηφηεηα πηζηνπνίεζεο ηεο ηήξεζεο ησλ νξίσλ. Χο πξνο ην άζξνηζκα ησλ παξαζηηνθηφλσλ, αιιά θαη ηεο ζπγθέληξσζεο κεκνλσκέλσλ ελψζεσλ δελ παξαηεξήζεθαλ αληρλεχζηκεο ηηκέο ζε φια ηα εμεηαδφκελα δείγκαηα, κε απνηέιεζκα ηα ζπκπεξάζκαηα σο πξνο ηελ απνπζία νξγαλνρισξησκέλσλ παξαζηηνθηφλσλ λα είλαη θαηαξρή αμηφπηζηα. Ζ ζπγθέληξσζε ηξηαινγνλνκεζαλίσλ ζε φια ηα δείγκαηα ηνπ δηθηχνπ χδξεπζεο πνπ εμεηάζηεθαλ βξίζθεηαη θάησ απφ ην φξην 100 κg/l πνπ ζέηεη ε νδεγία γηα ην πφζηκν λεξφ. 90

115 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξώλ

116 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ Νεξό: θνηλσληθό ή νηθνλνκηθό αγαζό; Μία απφ ηέζζεξηο αξρέο ηνπ Γνπβιίλνπ, πνπ πηνζεηήζεθαλ ζηε Γηεζλή Γηάζθεςε γηα ην λεξφ θαη ην πεξηβάιινλ ζην Γνπβιίλν (1992), ππνζηεξίδνπλ φηη "ηο νεπό έσει μια οικονομική αξία για όλερ ηιρ ανηαγυνιζηικέρ σπήζειρ ηος και ππέπει να αναγνυπιζηεί υρ οικονομικό αγαθό" (Hanemann, 2005). Μεηά απφ ηφζα ρξφληα θαη ελψ ε δηαθήξπμε έηπρε επξείαο απνδνρήο απφ ηνπο δηαρεηξηζηέο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ππάξρνπλ αθφκα δηαθσλίεο ζρεηηθά κε ηελ αθξηβή εξκελεία νξηζκέλσλ ζεκείσλ ηεο. Οη δηαθσλίεο ζπρλά εζηηάδνληαη ζην αλ είλαη ινγηθφ ε δηαρείξηζε λα αθήλεηαη ζηηο δπλάκεηο ηεο ειεχζεξεο αγνξάο ή εάλ είλαη απαξαίηεην λα γίλεηαη θαη θάηη παξαπάλσ, γηα ηελ εμππεξέηεζε ησλ θνηλσληθψλ ζθνπψλ πεξηζζφηεξα απνηειεζκαηηθά θαη απνδνηηθά. χκθσλα κε ηνπο Baumann θαη Boland (1998) "ηο νεπό δεν διαθέπει από οποιοδήποηε άλλο οικονομικό αγαθό. Γεν είναι παπά μία ανάγκη όπυρ ηα ηπόθιμα, η ένδςζη, ή η καηοικία, ηα οποία ςπακούνε ζηοςρ νόμοςρ ηυν οικονομικών". Σν λεξφ είλαη νηθνλνκηθφ αγαζφ δεδνκέλνπ ηνπ νξηζκνχ ηεο νηθνλνκηθήο επηζηήκεο, ε νπνία ζχκθσλα κε ηνλ Robbin (1935) είλαη "η επιζηήμη πος μελεηά ηην ανθπώπινη ζςμπεπιθοπά ζε ζσέζη με ηοςρ πεπιοπιζμένοςρ και ζπάνιοςρ πόποςρ πος οι άνθπυποι έσοςν ζηη διάθεζή ηοςρ και ηιρ εναλλακηικέρ ηοςρ σπήζειρ". Σν λεξφ έρεη πνιιέο ρξήζεηο κε θπξηφηεξεο ηελ νηθηαθή, ηε γεσξγηθή θαη ηε βηνκεραληθή, ελψ κέζσ ηεο αηζζεηηθήο, ηεο ςπραγσγηθήο, ηεο πεξηβαιινληηθήο αμίαο ηνπ θαη ησλ ινηπψλ ρξήζεψλ ηνπ ηθαλνπνηεί ηε ζπλζήθε ησλ ελαιιαθηηθψλ ρξήζεσλ ηνπ. ε πνιιέο πεξηπηψζεηο ε πνζφηεηα ηνπ λεξνχ είλαη ηφζν πεξηνξηζκέλε πνπ είλαη αδχλαην λα ηθαλνπνηεζνχλ ηαπηφρξνλα φιεο νη ελαιιαθηηθέο ρξήζεηο ηνπ. Δπηπιένλ, έλαο αθφκε παξάγνληαο πνπ θαζνξίδεη ηη είδνπο νηθνλνκηθφ αγαζφ είλαη ην λεξφ είλαη ε δηαζέζηκε πνζφηεηά ηνπ. Δμαξηψκελν απφ ηηο πξνζθεξφκελεο πνζφηεηεο ζηα άηνκα, ην λεξφ δηαθξίλεηαη ζε: βαζηθή αλάγθε γηα επηβίσζε, αγαζφ πνπ έρεη πςειή θνηλσληθή ιεηηνπξγία αιιά δελ εθθξάδεηαη ζε ρξεκαηηθνχο φξνπο, φπσο γηα παξάδεηγκα, ε ζεκαληηθφηεηα χπαξμεο θαζαξψλ πνηακψλ θαη φκνξθσλ ηνπίσλ, θαη νηθνλνκηθφ αγαζφ. 91

117 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ ην έλα άθξν, είλαη ππνρξέσζε ησλ αλζξσπίλσλ θνηλσληψλ γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο πνζφηεηαο ηνπ λεξνχ πνπ απαηηείηαη γηα λα θαιχςεη ηηο βαζηθέο αλάγθεο γηα ηελ επηβίσζή ηνπ. ε πεξηπηψζεηο πνπ έρνπλ ηθαλνπνηεζεί νη βαζηθέο αλάγθεο γηα επηβίσζε, ην λεξφ κπνξεί λα ζεσξεζεί νηθνλνκηθφ αγαζφ, ελψ ζην άιιν άθξν, φηαλ ην λεξφ παξέρεηαη ζε άθζνλεο πνζφηεηεο, παχεη λα ζεσξείηαη νηθνλνκηθφ αγαζφ (Μάξθνπ, 2007). Οη Barlow θαη Clarke (2002) πηζηεχνπλ φηη" ην θξέζθν λεξφ αλήθεη ζηε γε θαη ζε φια ηα είδε, θαη επνκέλσο δελ πξέπεη λα αληηκεησπίδεηαη φπσο ηα πξντφληα πνπ αγνξάδνληαη, πσινχληαη θαη εκπνξεχνληαη γηα ηελ επίηεπμε θέξδνπο. Ο παγθφζκηνο αλεθνδηαζκφο θξέζθνπ λεξνχ είλαη θνηλή θιεξνλνκηά, δεκφζηα εκπηζηνζχλε, θαη ζεκειηψδεο αλζξψπηλν δηθαίσκα, θαη επνκέλσο, κηα ζπιινγηθή επζχλε. Ο Vandana Shiva (2002) γξάθεη ζε παξφκνην πλεχκα γηα ηε δηαθσλία κεηαμχ δχν πνιηηηζκψλ: "ν έλαο πνιηηηζκφο πνπ ζεσξεί ην λεξφ ηεξφ θαη κεηαρεηξίδεηαη ηελ παξνρή ηνπ σο θαζήθνλ γηα ηε ζπληήξεζε ηεο δσήο θαη ν άιινο ζεσξεί ην λεξφ πξντφλ, θαη ηελ ηδηνθηεζία ή ην εκπφξηφ ηνπ σο ζεκειηψδε εηαηξηθά δηθαηψκαηα. Ο πνιηηηζκφο ηεο εκπνξεπκαηνπνίεζεο βξίζθεηαη ζε πφιεκν κε ηνπο δηαθνξεηηθνχο πνιηηηζκνχο ηεο δηαλνκήο, ιήςεο, θαη παξνρήο ηνπ λεξνχ ζαλ δψξν (Hanemann, 2005). χκθσλα κε ηνλ Savenije (2001), ην λεξφ είλαη έλα νηθνλνκηθφ αγαζφ θαη σο ηέηνην πξέπεη λα αληηκεησπίδεηαη. Χζηφζν, δελ είλαη έλα νηθνλνκηθφ αγαζφ φπσο ηα ππφινηπα θαη γη απηφ, δελ πξέπεη λα ζπγθξίλεηαη κε απηά. Υαξαθηεξίδεηαη απφ έλα ζπλδπαζκφ ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ ην θάλνπλ λα δηαθέξεη απφ ηα ππφινηπα θαη ζα πξέπεη λα δηαρεηξίδεηαη κε εηδηθφ ηξφπν παξ φιν πνπ ρσξηζηά, θάζε έλα απφ απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά δελ είλαη θαη ηφζν πεξηνξηζηηθφ Νεξό: ηδησηηθό ή δεκόζην αγαζό; Απφ ηνλ Samuelson (1954), νη νηθνλνκνιφγνη έρνπλ θάλεη κηα δηάθξηζε κεηαμχ ησλ ζπκβαηηθψλ εκπνξηθψλ αγαζψλ γλσζηά επίζεο σο ηδησηηθά αγαζά θαη ησλ δεκφζησλ αγαζψλ, "πος όλοι απολαμβάνοςν από κοινού." Οη δχν βαζηθέο ηδηφηεηεο ελφο δεκφζηνπ αγαζνχ είλαη ν κε-αληαγσληζκφο ζηελ θαηαλάισζε θαη ν κεαπνθιεηζκφο. Με ηα ζπκβαηηθά αγαζά, ε θαηαλάισζε ελφο πξνζψπνπ αληαγσλίδεηαη ηελ θαηαλάισζε θάπνηνπ άιινπ, δεδνκέλνπ φηη κεγαιχηεξε θαηαλάισζε απφ έλα άηνκν θαζηζηά κηα κηθξφηεξε πνζφηεηα εθείλνπ ηνπ αγαζνχ δηαζέζηκε γηα θαηαλάισζε απφ νπνηνλδήπνηε άιινλ. Με ηα δεκφζηα αγαζά, ζε αληίζεζε, κεγαιχηεξε θαηαλάισζε απφ έλα άηνκν ζε θακία πεξίπησζε δελ κεηψλεη ην 92

118 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ δηαζέζηκν πνζφ γηα ηα άιια άηνκα. ηα ζπκβαηηθά αγαζά θαηαλάισζεο, εάλ απηφ επηδηψθεηαη, είλαη δπλαηφ λα απνθιεηζηεί νπνηνδήπνηε πξφζσπν απφ ηελ θαηαλάισζε ησλ πξντφλησλ, ή λα θιεζεί λα πιεξψζεη γηα νπνηαδήπνηε ιακβαλφκελα νθέιε θαη νπνηεζδήπνηε ρξήζεηο νη νπνίεο κεηψλνπλ ηε δηαζέζηκε πνζφηεηα γηα ηνπο άιινπο ρξήζηεο. Με ηα δεκφζηα αγαζά, ζε αληίζεζε, εάλ ην αγαζφ είλαη δηαζέζηκν γηα θαηαλάισζε ζε θάπνηνλ, είλαη δηαζέζηκν γηα θαηαλάισζε ζε φινπο. Παξαδείγκαηα ελφο δεκφζηνπ αγαζνχ πνπ πξνηάζεθε απφ ηνλ Samuelson ήηαλ "έλα ππαίζξην ηζίξθν ή κηα θξαηηθή ππεξάζπηζε πνπ παξέρεηαη ζε θάζε πξφζσπν γηα λα ην απνιαχζεη ή φρη, αλάινγα κε ηηο πξνηηκήζεηο ηνπ." Ζ κείσζε ηεο ξχπαλζεο ζε κηα ιίκλε είλαη έλα άιιν παξάδεηγκα ελφο δεκφζηνπ αγαζνχ, φπσο είλαη άιινη ηχπνη πεξηβαιινληηθψλ βειηηψζεσλ: ε απφιαπζε ηνπ θαζαξνχ λεξνχ ζηε ιίκλε ζε θακία πεξίπησζε δελ κεηψλεη ην δηαζέζηκν πνζφ θαζαξνχ χδαηνο γηα απφιαπζε (κεαληαγσληζκφο) θαη, εάλ ην λεξφ ζηε ιίκλε είλαη θαζαξφ γηα θάπνηνλ λα ην απνιαχζεη, ηφηε είλαη θαζαξφ θαη γηα νπνηνλδήπνηε άιινλ (κε απνθιεηζκφο). χκθσλα κε ηνπο Perry et al., (1992), δελ κπνξνχκε λα απνθαλζνχκε αλ ην λεξφ είλαη απνιχησο δεκφζην ή απνιχησο ηδησηηθφ αγαζφ θαζψο εμππεξεηεί πνιινχο ζθνπνχο. Έρεη ηδηφηεηεο πνπ ην θαζηζηνχλ ηφζν δεκφζην φζν θαη ηδησηηθφ. Σν λεξφ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ γεσξγία, ζηηο βηνκεραλίεο θαη ζηα λνηθνθπξηά πξνζεγγίδεη αξθεηά ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ηδησηηθψλ αγαζψλ ψζηε λα κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί έηζη. Σα ηδησηηθά αγαζά κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ πεξαηηέξσ ζε παξαγσγηθά θαη θαηαλαισηηθά αγαζά. Έλα πξντφλ ή κία ππεξεζία πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ παξαγσγή άιισλ αγαζψλ ή ηελ παξνρή ππεξεζηψλ θαιείηαη παξαγσγηθφ αγαζφ (ή κεξηθέο θνξέο ελδηάκεζν), ζε αληίζεζε κε ηα θαηαλαισηηθά αγαζά, ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχληαη άκεζα απφ ηνπο θαηαλαισηέο. Παξαδείγκαηνο ράξηλ, ην αξδεπηηθφ λεξφ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ παξαγσγή αγξνηηθψλ πξντφλησλ, ηα νπνία αθνχ πξνζηεζεί ζηελ επεμεξγαζία, κεηά ηε κεηαθνξά, ζπζθεπαζία, θαη πψιεζε ζηελ αγνξά, γίλνληαη ηειηθά θαηαλαισηηθά αγαζά. Δπνκέλσο, ην αξδεπηηθφ λεξφ θαη ην λεξφ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηε βηνκεραλία, είλαη παξαγσγηθφ αγαζφ. Σν χδσξ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηα λνηθνθπξηά γηα πφζε, καγείξεκα θαη πγηεηλή είλαη, αληίζεηα, ηειηθφ θαηαλαισηηθφ αγαζφ. ηαλ ην λεξφ αθήλεηαη ζηε θπζηθή ηνπ ζέζε, είηε γηα ηε λαπζηπινΐα, είηε γηα ηνπο αλζξψπνπο γηα λα ην απνιαχζνπλ γηα ηε ζέα είηε γηα αλαςπρή, είηε σο πδξνβηφηνπνο, ιεηηνπξγεί σο δεκφζην αγαζφ. ε αληίζεζε, ηα πεξηζζφηεξα απφ ηα άιια πξντφληα 93

119 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ πνπ ζπλδένληαη κε ηα ηξφθηκα, ηελ έλδπζε ή ηε ζηέγε είλαη θαζαξψο ηδησηηθά αγαζά θαη δελ έρνπλ θαλέλα ραξαθηεξηζηηθφ δεκφζησλ αγαζψλ. Σα παξαπάλσ δηθαηνινγνχλ γηαηί ην λεξφ είλαη δηαθνξεηηθφ απφ ηα άιια πξντφληα ζε νηθνλνκηθνχο φξνπο. Ο Samuelson πξνζδηφξηζε δχν ζεκαληηθέο ζπλέπεηεο ησλ ηδηνηήησλ ησλ δεκφζησλ αγαζψλ. Σν πξψην ραξαθηεξηζηηθφ είλαη φηη ζε απηή ηελ θαηεγνξία αγαζψλ εκθαλίδεηαη ην θαηλφκελν ηνπ ηζακπαηδή (free rider), δειαδή ηνπ αηφκνπ πνπ ελψ απνθνκίδεη νθέιε απφ ηε ρξήζε ελφο αγαζνχ, δελ πξνηίζεηαη λα πιεξψζεη γηα απηφ επρφκελν φηη ζα πιεξψζνπλ ηα ππφινηπα άηνκα, κηαο θαη φινη κπνξνχλ λα απνιακβάλνπλ νθέιε απφ ηελ θαηαλάισζε ελφο δεκφζηνπ αγαζνχ. Οη θαηαλαισηέο δελ απνθαιχπηνπλ ηηο πξαγκαηηθέο πξνηηκήζεηο ηνπο, επνκέλσο αλ ηα ίδηα αγαζά πξνζθέξνληαλ απφ ηηο επηρεηξήζεηο δελ ζα ήηαλ δπλαηφ λα παξαρζεί ε άξηζηε πνζφηεηά ηνπο. Ο κνλαδηθφο ηξφπνο γηα ηελ παξαγσγή ηεο άξηζηεο πνζφηεηάο ηνπο είλαη λα ηελ αλαιάβεη ν δεκφζηνο ηνκέαο. Δλψ, ε θαιχηεξε ιχζε είλαη ν θάζε θαηαλαισηήο λα ρξεσζεί πνζφ ίζν κε ηελ νξηαθή πξνζπκία πιεξσκήο ηνπ γηα ην ζπγθεθξηκέλν αγαζφ. Μηα ηέηνηα ηηκνιφγεζε απνηειεί παξάδεηγκα ηηκψλ Lindahl ή θνξνινγίαο θαηά Lindahl (Lindahl, 1958). Πνιιά απφ ηα πξνβιήκαηα πεξηβαιινληηθψλ εμσηεξηθνηήησλ παξνπζηάδνπλ ραξαθηεξηζηηθά ησλ δεκφζησλ αγαζψλ. Σν δεχηεξν ραξαθηεξηζηηθφ ζρεηίδεηαη κε ηελ αμηνιφγεζε ησλ αγαζψλ. Ζ αμηνιφγεζε ησλ δεκφζησλ αγαζψλ είλαη ηειείσο δηαθνξεηηθή απφ απηή γηα ηα ηδησηηθά αγαζά επεηδή έλα δεκφζην αγαζφ κπνξεί λα απνιεθζεί ηαπηφρξνλα απφ πνιινχο ελψ έλα ηδησηηθφ αγαζφ κπνξεί λα θαηαλαισζεί απφ κφλν έλα ζπκβαιιφκελν κέξνο ηε θνξά. Καηά ζπλέπεηα, ε αμία κηαο δεδνκέλεο κνλάδαο ελφο ηδησηηθνχ αγαζνχ είλαη απηή ελφο κφλν ρξήζηε ζε κία απνδνηηθή αγνξά, είλαη ηνπ ρξήζηε κε ηελ πςειφηεξε θαη θαιχηεξε ρξήζε γηα ην ζηνηρείν. ε αληίζεζε, ε αμία ελφο δεκφζηνπ αγαζνχ είλαη απηή πνιιψλ αλζξψπσλ, δειαδή φισλ εθείλσλ γηα ηνπο νπνίνπο ην ζηνηρείν έρεη θάπνηα αμία. Γη απηφ ηα κε εκπνξεχζηκα νθέιε ηεο δηαηήξεζεο ηνπ πεξηβάιινληνο κπνξνχλ κεξηθέο θνξέο λα αληηζηαζκίζνπλ ηα νθέιε ρξήζεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ παξεθηξνπή ηνπ χδαηνο γηα ηε γεσξγηθή ή αζηηθή ρξήζε. Ζ θχζε δεκφζηνπ αγαζνχ ηνπ λεξνχ ζηε θπζηθή ηνπ ζέζε, πνπ ζπλδέζεθε ηζηνξηθά κε ηε λαπζηπινΐα, είρε ζεκαληηθή επηξξνή ζην λνκηθφ θαζεζηψο ηνπ χδαηνο. ην ξσκατθφ λφκν, ζηνλ αγγιηθφ θαη ακεξηθαληθφ θνηλφ λφκν, θαη ζε κηα έθηαζε ζην αζηηθφ δίθαην, ηα ξένληα λεξά αληηκεησπίδνληαη σο θνηλά γηα ηνλ θαζέλα, θαη φρη ζαλ 94

120 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ αληηθείκελν ηδηνθηεζίαο. Απηά ηα λεξά κπνξνχλ κφλν λα είλαη ην αληηθείκελν δηθαησκάησλ ρξήζεο, αιιά φρη δηθαησκάησλ ηδηνθηεζίαο, θαζψο ε θαζηέξσζε θαη ε επηβνιή απνθιεηζηηθψλ δηθαησκάησλ ηδηνθηεζίαο κπνξεί λα επηθέξνπλ δαπάλεο κεγαιχηεξεο απφ νπνηαδήπνηε νθέιε είλαη δπλαηφ λα πξνθχςνπλ κε απηή ηε δηαδηθαζία. Καηά ζπλέπεηα, αθφκα θη αλ ην λεξφ θαη ν λφκνο ζπρλά αιιεινζπκπιεξψλνληαη, ππάξρεη κηα θξίζηκε δηάθξηζε δεδνκέλνπ φηη ε γε κπνξεί λα είλαη αληηθείκελν ηδηνθηεζίαο, ελψ ην λεξφ δελ κπνξεί (Hanemann, 2005) Σν θόζηνο ηνπ λεξνύ Σν θφζηνο κεηαθνξάο ηνπ λεξνχ είλαη πςειφ ζε ζρέζε κε ηελ αμία ηνπ αλά κνλάδα βάξνπο θαη γη απηφ ην ιφγν νη νηθνλνκνιφγνη ην ζπγθαηαιέγνπλ ζηα «νγθψδε» πξντφληα. πλεπψο γηα ηελ αληηκεηψπηζε πξνβιεκάησλ έιιεηςεο λεξνχ, αθνχ ε κεηαθνξά απφ άιιεο πεξηνρέο είλαη αληηνηθνλνκηθή, ζα πξέπεη ή λα γίλεη δηαλνκή κε δειηίν ή λα έρεη απνζεθεπηεί επαξθήο πνζφηεηα λεξνχ πξηλ απφ ηελ πεξίνδν ηεο απμεκέλεο δήηεζεο, θαζψο ε απνζήθεπζε λεξνχ είλαη θζελφηεξε απφ ηε κεηαθνξά ηνπ. Έλα άιιν νηθνλνκηθφ ραξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα είλαη φηη ε παξνρή λεξνχ είλαη εμαηξεηηθά θεθαιαηνπρηθή ζπγθξηλφκελε φρη κφλν κε ηε βηνκεραλία θαηαζθεπήο γεληθά αιιά θαη κε άιιεο εγθαηαζηάζεηο δεκφζηαο ρξήζεο. ηηο ΖΠΑ, παξαδείγκαηνο ράξηλ, ε αλαινγία ησλ επελδχζεσλ ζηε βηνκεραλία λεξνχ είλαη δηπιή απ' φ,ηη ζην θπζηθφ αέξην, θαη 70% πςειφηεξε απ' φ,ηη ζηελ ειεθηξηθή ελέξγεηα ή ηηο ηειεπηθνηλσλίεο. Δπηπιένλ, ηα θεθαιαηνπρηθά πξνλφκηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ παξνρή λεξνχ δελ κπνξνχλ λα κεηαθεξζνχλ ζε κηα άιιε ζέζε θαη είλαη γεληθά αθαηάιιεια πξνο ρξήζε γηα νπνηνδήπνηε άιιν ζθνπφ. Αληηπξνζσπεχνπλ έλαλ αθξαίν ηχπν ζηαζεξνχ, θεθαιαίνπ. Δπηπιένλ, ην θεθάιαην ζηε βηνκεραλία χδαηνο είλαη καθξνπξφζεζκν. Οη ππνδνκέο πνπ ζπλδένληαη κε ηελ απνζήθεπζε θαη ηε κεηαβίβαζε επηθαλεηαθνχ λεξνχ θαη ην δίθηπν ζσιήλσλ ζηηο νδνχο κπνξνχλ λα έρνπλ κηα νηθνλνκηθή δσή ή πεξηζζφηεξσλ εηψλ, πνιχ πεξηζζφηεξν απφ απηφ ηνπ θεθαιαίνπ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηε βηνκεραλία ή ζε άιινπο ηνκείο ηεο δεκφζηαο ρξήζεο πλνιηθό θόζηνο ππεξεζηώλ λεξνύ Οη θχξηεο ρξήζεηο ησλ πδάηηλσλ πφξσλ πεξηιακβάλνπλ νηθνλνκηθνχο ηνκείο φπσο ηε γεσξγία, ηα λνηθνθπξηά, ηελ ελέξγεηα, ηε βηνκεραλία θαη ηνλ ηνπξηζκφ, αιιά θαη 95

121 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ πεξηβαιινληηθέο ρξήζεηο φπσο ηελ παξνρή θπζηθήο επεμεξγαζίαο απνβιήησλ ή ηνπ βηφηνπνπ γηα ηελ άγξηα θχζε. Γηα ηηο πεξηζζφηεξεο ρξήζεηο, αλαπηχζζεηαη κηα κεγάιε πνηθηιία ππεξεζηψλ χδαηνο, απφ ηελ άληιεζε, ηελ απνζήθεπζε θαη ηε δηαλνκή ηνπ χδαηνο κέρξη ηε ζπιινγή θαη ηελ επεμεξγαζία ησλ απνβιήησλ (Commision of the European Communities, 2000). Σν άξζξν 9.1 ηεο Οδεγίαο αλαθέξεηαη ζην ζπλνιηθφ θφζηνο ησλ ππεξεζηψλ λεξνχ θαη θαζηζηά αλαγθαία ηελ αλαιπηηθή εθηίκεζε φισλ ησλ ζπληζησζψλ απηνχ. Δπνκέλσο, νη πνιηηηθέο ηηκνιφγεζεο χδαηνο, πξνθεηκέλνπ λα δηαδξακαηίζνπλ έλαλ απνηειεζκαηηθφ ξφιν ζηελ ελίζρπζε θαη ζπληήξεζε ησλ πδάηηλσλ πφξσλ, ζα πξέπεη λα απεηθνλίδνπλ ηνπο δηάθνξνπο ηχπνπο δαπαλψλ: 1. Σν νηθνλνκηθφ θφζηνο (financial cost), πνπ πεξηιακβάλεη ηα θφζηε επελδχζεσλ, ιεηηνπξγίαο θαη ζπληήξεζεο ησλ έξγσλ, δηαρεηξηζηηθά θαη δηνηθεηηθά θφζηε θαη άιια άκεζα νηθνλνκηθά θφζηε (Αζεκαθφπνπινο, 2005). Πεξηιακβάλεη, γηα παξάδεηγκα, ηα θφζηε ζπιινγήο, απνζήθεπζεο θαη δηαλνκήο ηνπ λεξνχ θαζψο επίζεο θαη ηα θφζηε κεηαθνξάο θαη δηαρείξηζεο ησλ ιπκάησλ (Hrovatin & Baily, 2001). 2. Σν πεξηβαιινληηθφ θφζηνο (environmental cost), πνπ αληηπξνζσπεχεη ην θφζηνο απφ ηηο επηπηψζεηο πνπ πξνθαινχλ νη ρξήζεηο λεξνχ ζην πεξηβάιινλ θαη ηα πδαηηθά νηθνζπζηήκαηα (ππνβάζκηζε θαη εμάληιεζε θπζηθψλ πφξσλ). Ο νξηζκφο πνπ πξνηάζεθε απφ ην DG ECO 2 πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηηο επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ θαη ηηο επηπηψζεηο ζηνπο ρξήζηεο (π.ρ. αλαςπρή, επηπηψζεηο ζηελ πγεία, απμεκέλα θφζηε επεμεξγαζίαο λεξνχ ιφγσ απμεκέλσλ ζπγθεληξψζεσλ ληηξηθψλ απφ γεσξγηθέο δξαζηεξηφηεηεο θιπ.) (Αζεκαθφπνπινο, 2005). 3. Σν θφζηνο ησλ θπζηθψλ πφξσλ (resource cost), ην νπνίν ζρεηίδεηαη κε ηηο ππέξ-απνιήςεηο λεξνχ απφ ιίκλεο, πνηακνχο, εδάθε κε κεγάιε πγξαζία θαη πγξνβηφηνπνπο, νη νπνίεο νδεγνχλ ζηελ ειάηησζε ησλ πδάηηλσλ πφξσλ θαη θαη επέθηαζε ζηελ κε δπλαηφηεηα εθκεηάιιεπζήο ηνπ γηα άιιεο ρξήζεηο. Σν θφζηνο ζε πδάηηλνπο πφξνπο επηβάιιεηαη απφ ηνπο ησξηλνχο ρξήζηεο ζηνπο δπλεηηθνχο, παξφληεο θαη κειινληηθνχο, απιά θαη κφλν ζηεξψληαο ηνπο ηελ επθαηξία λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην λεξφ ή λεξφ κε ηελ θαηάιιειε πνηφηεηα. Απηφ ην ρακέλν θφζηνο επθαηξίαο (opportunity cost) είλαη νηθνλνκηθφ θφζηνο, ην νπνίν, πνιιέο θνξέο, νλνκάδεηαη θαη θφζηνο ρξήζεο (user cost) 96

122 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ (Hrovatin & Baily, 2001). πλεπψο, ε λεφηεξε δηεπξπκέλε έλλνηα ηνπ θφζηνπο ησλ θπζηθψλ πφξσλ (DG ECO 2, 2004) είλαη φηη απηφ αληηπξνζσπεχεη ην θφζηνο επθαηξίαο απφ ηελ θαηαλνκή ηνπ λεξνχ ππφ ζπλζήθεο έιιεηςεο ζηηο επηκέξνπο ρξήζεηο, ζπλδένληάο ην κε ηε κενηθνλνκηθά απνδνηηθή ρξήζε, ηφζν ρσξηθά φζν θαη ζε δηαθνξεηηθέο ρξνληθέο ζηηγκέο (Αζεκαθφπνπινο, 2005). πσο επηβεβαηψλεηαη απφ ηα έγγξαθα πνπ παξάγνληαη απφ ηηο αλεπίζεκεο νκάδεο εξγαζίαο DG ECO 2, ππάξρεη κηα αλάγθε γηα θαιχηεξε δηεπθξίληζε απηψλ ησλ δηαθνξεηηθψλ θαηεγνξηψλ θφζηνπο απφ ηελ άπνςε ησλ κεζνδνινγηψλ θαζνξηζκνχ θαη αμηνιφγεζεο. Μηα ηέηνηα δηεπθξίληζε ζα κπνξνχζε λα βνεζήζεη ζην λα ελαξκνλίζεη ηηο πξνζεγγίζεηο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ απφ ηα θξάηε κέιε ηεο Δ.Δ. κε ηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο αλάθηεζεο θφζηνπο (ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο αξρήο ν ξππαίλσλ πιεξψλεη) θαη ησλ θαηάιιεισλ πνιηηηθψλ ηηκνιφγεζεο. Χζηφζν, κία ζαθήο δηάθξηζε κεηαμχ ηνπ νηθνλνκηθνχ θφζηνπο, ηνπ πεξηβαιινληηθνχ θφζηνπο θαη ηνπ θφζηνπο ησλ θπζηθψλ πφξσλ είλαη δχζθνιε, δεδνκέλνπ φηη ππάξρνπλ θίλδπλνη αιιειεπηθάιπςεο κε απνηέιεζκα ηνλ δηπιφ ππνινγηζκφ. Απηνί νη θίλδπλνη έρνπλ ήδε γίλεη πξνθαλείο απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Δ.Δ. λα ραξαθηεξίζνπλ ηηο ππάξρνπζεο ρξήζεηο χδαηνο, ηηο επηδξάζεηο θαη ηηο πηέζεηο, θαη λα αλαιχζνπλ ηηο νηθνλνκηθέο επηπηψζεηο ηεο ρξήζεο χδαηνο (ζχκθσλα κε ην άξζξν 5 ηεο Οδεγίαο). Ζ νηθνλνκηθή αλάιπζε ηεο ρξήζεο χδαηνο πεξηιακβάλεη κηα αμηνιφγεζε ησλ ηξερφλησλ επηπέδσλ αλάθηεζεο θφζηνπο. Παξφιν πνπ ην έγγξαθν νηθνλνκηθήο θαζνδήγεζεο ηεο επξσπατθήο νκάδαο εξγαζίαο πνπ αζρνιείηαη κε ηα νηθνλνκηθά ησλ λεξψλ (Wateco, 2002) παξέρεη ρξήζηκεο ζπκβνπιέο γηα ην πψο λα θαζνξηζηνχλ θαη λα ππνινγηζηνχλ νη δηάθνξεο θαηεγνξίεο δαπαλψλ, κηα επδηάθξηηε δηαδηθαζία ιείπεη. πλεπψο, νη δηαδηθαζίεο πνπ εθαξκφδνληαη ζηα θξάηε κέιε δηαθνξνπνηνχληαη κεξηθέο θνξέο αξθεηά. Απηφ γίλεηαη ηδηαίηεξα θαλεξφ ζηελ νηθνλνκηθή αλάιπζε ησλ ιεθαλψλ απνξξνήο πνηακψλ (Heinz, 2005). Δπηπιένλ, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή αλαγλσξίδεη φηη ην βαζηθφηεξν πξφβιεκα πνιηηηθήο είλαη φηη ε ηηκή ρξέσζεο δελ θαιχπηεη ην πιήξεο ρξεκαηηθφ θφζηνο απφ ηελ ρξήζε ηνπ λεξνχ, ελψ ην πεξηβαιινληηθφ θαη ην θφζηνο ησλ θπζηθψλ πφξσλ ζπάληα, έσο θαζφινπ, ιακβάλνληαη ππφςε θαηά ηε δηαδηθαζία θαζνξηζκνχ ησλ ππεξεζηψλ παξνρήο χδαηνο θαη απνρέηεπζεο. Απηφ ζπκβαίλεη ηφζν ζηα θξάηε κέιε ηεο Δ.Δ. φζν θαη ζηηο ππφ έληαμε ρψξεο. Δπηπιένλ, ην επίπεδν αλάθηεζεο ηνπ θφζηνπο δηαθέξεη 97

123 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ ζεκαληηθά ηφζν κεηαμχ ησλ ρσξψλ φζν θαη αλάκεζα ζηηο δηάθνξεο ρξήζεηο (αζηηθή, αγξνηηθή, βηνκεραληθή) θαη πεξηνρέο ζε θάζε έλα θξάηνο (Hrovatin & Baily, 2001) Οηθνλνκηθά ηνπ πεξηβάιινληνο Γηα λα αληηκεησπηζηνχλ νη απνηπρίεο ησλ αγνξψλ θαη ησλ θπβεξλήζεσλ είλαη αλαγθαίν λα ζπιιεθζεί ε αμία φισλ ησλ σθειεηψλ πνπ πξνέξρνληαη απφ ηνπο πεξηβαιινληηθνχο πφξνπο. Οη νηθνλνκνιφγνη, πνπ αζρνινχληαη κε ηα νηθνλνκηθά ηνπ πεξηβάιινληνο, ππνζηεξίδνπλ φηη νη πνιίηεο ελδέρεηαη λα απνθνκίδνπλ νθέιε απφ αγαζά πνπ δελ δηαπξαγκαηεχνληαη ζηηο αγνξέο, θαη εηδηθά απφ ηα πεξηβαιινληηθά αγαζά, δηακέζνπ πνιιψλ άιισλ ηξφπσλ θαη φρη κφλν απφ ηελ άκεζε θαηαλάισζή ηνπο (Pearce & Turner, 1990). Πην ζπγθεθξηκέλα, ππνγξακκίδνπλ ηε ζεκαζία ηεο πλνιηθήο Οηθνλνκηθήο Αμίαο (Total Economic Value, TEV) ελφο θπζηθνχ πφξνπ. Ζ πλνιηθή Οηθνλνκηθή Αμία πξνβαίλεη ζε δχν βαζηθέο δηαθξίζεηο πνπ αθνξνχλ ζηελ αμία ησλ πεξηβαιινληηθψλ πφξσλ. Πξψηνλ, ζε αμία ρξήζεο (use value), ηελ νπνία απνιακβάλνπλ ηα άηνκα απφ ηε ρξήζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ θαη δεχηεξνλ, ζε αμία κε ρξήζεο (non use value), ηελ νπνία απνιακβάλνπλ ηα άηνκα απφ ηνπο θπζηθνχο πφξνπο αθφκε θαη φηαλ δελ ηνπο ρξεζηκνπνηνχλ ή αθφκε δελ πξνηίζεληαη λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζνπλ (Krutilla, 1967). Ζ αμία ρξήζεο δηαθξίλεηαη κε ηε ζεηξά ηεο ζε άκεζε αμία ρξήζεο (direct use value), έκκεζε αμία ρξήζεο (indirect use value) θαη αμία επηινγήο (option value). Ζ άκεζε αμία ρξήζεο πξνέξρεηαη απιά θαη κφλν απφ ηελ θαηαλάισζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ. Ζ αμία ησλ πεξηζζνηέξσλ ηδησηηθψλ αγαζψλ πξνέξρεηαη ζρεδφλ απνθιεηζηηθά απφ ηελ άκεζε ρξήζε ηνπο. κσο, πνιιά πεξηβαιινληηθά αγαζά έρνπλ κία ζεηξά απφ ιεηηνπξγίεο πνπ σθεινχλ ηα άηνκα κε έκκεζν ηξφπν (Μάξθνπ, 2007). Σέινο ε αμία επηινγήο (Option Value) αλαθέξεηαη ζηελ αμία ηεο δηαηήξεζεο ηεο δπλαηφηεηαο λα απνιακβάλεηο ηελ άκεζε ή έκκεζε ρξήζε ηνπ χδαηνο ζην κέιινλ (Glenn-Marie Lange and Rashid Hassan, 2006). Ζ αμία κε ρξήζεο δηαηξείηαη ζε ηξεηο θαηεγνξίεο. ηελ αμία χπαξμεο (existence value), ζηελ αμία θιεξνδνηήκαηνο (bequest value) θαη ζηελ αιηξνπηζηηθή αμία (altruistic value). Ζ αμία χπαξμεο (Existence value) εθθξάδεη ην πνζφ, πνπ πξνηίζεηαη λα θαηαβάιεη θάπνηνο, πξνθεηκέλνπ λα πξνζηαηεχζεη απιψο έλα πεξηβαιινληηθφ αγαζφ, ρσξίο λα πξνζβιέπεη ζηε ρξεζηκνπνίεζή ηνπ. Ζ αμία χπαξμεο, δηαθξίλεηαη ζε εξγαιεηαθή (instrumental value), δειαδή ε χπαξμε ελφο θπζηθνχ πφξνπ πξνζθέξεη ππεξεζίεο είηε ζε αλζξψπνπο (αλζξσπνθεληξηθή πξνζέγγηζε) είηε ζε άιια φληα (κε 98

124 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ αλζξσπνθεληξηθή πξνζέγγηζε) θαη ζε εγγελή (intrinsic values), δειαδή θάπνηνη θπζηθνί πφξνη ή νξγαληζκνί έρνπλ απζχπαξθηε αμία αθφκε θαη φηαλ δελ πξνζθέξνπλ νπνηαδήπνηε ππεξεζία ζηνπο αλζξψπνπο, αλαθέξνληαη ζηελ αμία πνπ ηα άηνκα απνδίδνπλ ζε έλα θπζηθφ πφξν, ηνλ νπνίν πηζαλφλ πνηέ λα κε ρξεζηκνπνηήζνπλ ηα ίδηα ή νη επφκελεο γεληέο. Ζ αμία θιεξνδνηήκαηνο (Bequest value) αλαθέξεηαη ζηελ αμία ηεο γλψζεο φηη ην λεξφ θαη ηα πδάηηλα νηθνζπζηήκαηα ζα είλαη δηαζέζηκα ζηηο κειινληηθέο γελεέο (Glenn-Marie Lange and Rashid Hassan, 2006). Καη ηέινο, ε αιηξνπτζηηθή αμία έρεη ηελ έλλνηα φηη αθφκε θαη αλ έλα άηνκν δελ ρξεζηκνπνηεί θαη δελ έρεη πξφζεζε λα ρξεζηκνπνηήζεη έλαλ πφξν, ζα πξέπεη λα ζεβαζηεί ηελ επηζπκία ησλ άιισλ λα ηνλ ρξεζηκνπνηνχλ θαη λα ηνλ δηαηεξεί. Οη Boyle & Bishop (1985) φπσο, επίζεο, νη Pearce & Σurner (1990) ζπκπεξηιακβάλνπλ ζηελ αμία χπαξμεο, ηελ αμία θιεξνδνηήκαηνο. Δπίζεο, νη Turner et al. (1994) αλαθέξνπλ φηη ε αμία ρξήζεο ζπκπεξηιακβάλεη, πέξα απφ ηελ άκεζε, θαη κηα έκκεζε αμία ρξήζεο (π.ρ. ηε ιεηηνπξγία ηνπ δάζνπο ζηνλ θχθιν ηνπ άλζξαθα), αλ θαη πεξηβάιιεηαη απφ αβεβαηφηεηα θαη δπζθνιία ζηνλ δηαρσξηζκφ ηεο. Μηα εθηίκεζε ηεο ζπλνιηθήο αμίαο ηνπ χδαηνο πξέπεη λα πεξηιακβάλεη φιεο ηηο αμίεο ρξήζεο θαη κε ρξήζεο. πλεπψο, ε νιηθή νηθνλνκηθή αμία (Total value) ελφο πεξηβαιινληηθνχ αγαζνχ, νξίδεηαη σο αθνινχζσο: Οιηθή νηθνλνκηθή αμία = αμία ρξήζεο + αμία κε ρξήζεο = άκεζε αμία ρξήζεο + έκκεζε αμία ρξήζεο + αμία επηινγήο + αμία θιεξνδνηήκαηνο + αμία χπαξμεο + αιηξνπτζηηθή αμία ε πνιιέο πξψηκεο κειέηεο ηηκνιφγεζεο χδαηνο, ζπκπεξηιακβάλνληαλ κφλν απηέο ηηκέο ρξήζεο, ελψ ε αμία άιισλ ρξήζεσλ αλαγλσξίζηεθε θαη ζπκπεξηιακβάλεηαη, ζην κέηξν ηνπ δπλαηνχ, ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο. Αθφκε θαη ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ νη λνκηζκαηηθέο ηηκέο δελ κπνξνχλ λα ππνινγηζηνχλ, πνιιέο επίζεκεο θπβεξλεηηθέο νδεγίεο γηα ηελ αλάιπζε θφζηνπο-νθέινπο απαηηνχλ φηη θάπνηνο θπζηθφο δείθηεο ησλ ηηκψλ ή θάπνηα πνηνηηθή αμηνιφγεζε ησλ πηζαλψλ επηδξάζεσλ θαη ησλ ζρεηηθψλ θηλδχλσλ πξέπεη λα ζπκπεξηιακβάλεηαη. Οη κέζνδνη απνηίκεζεο γηα ηηο πεξηζζφηεξεο άκεζεο ρξήζεηο είλαη ζρεηηθά θαιά αλαπηπγκέλεο, θπξίσο επεηδή ζπζρεηίδνληαη πνιχ κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο αγνξάο. Οη κέζνδνη απνηίκεζεο κεξηθψλ έκκεζσλ ρξήζεσλ, φπσο νη ππεξεζίεο αθνκνίσζεο απνβιήησλ, είλαη επίζεο αξθεηά θαιά αλαπηπγκέλεο. Χζηφζν, νη κέζνδνη απνηίκεζεο άιισλ έκκεζσλ ππεξεζηψλ, φπσο ε πξνζηαζία 99

125 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ βηφηνπσλ θαη ζρεηηθέο πνιηηηζηηθέο αμίεο θαζψο θαη νη ηηκέο κε ρξήζεο είλαη πηφ ακθηζβεηνχκελεο θαη φρη εμίζνπ αλαπηπγκέλεο. Οη κέζνδνη απνηίκεζεο ηεο νηθνλνκηθήο αμίαο ησλ πεξηβαιινληηθψλ αγαζψλ, γηα ηα νπνία ε αγνξά γεληθψο δελ παξέρεη ηα θαηάιιεια ζηνηρεία, δηαθξίλνληαη (Πίλαθαο 15) ζε δχν θαηεγνξίεο: α) ηηο κεζφδνπο πνπ ζηεξίδνληαη ζε ηηκέο ηεο αγνξάο ή έκκεζεο κεζφδνπο (indirect valuation methods) πνπ ραξαθηεξίδνληαη θαη σο κέζνδνη ησλ απνθαιππηφκελσλ πξνηηκήζεσλ (revealed preference methods) θαη β) ηηο άκεζεο κεζφδνπο (direct valuation methods) πνπ ραξαθηεξίδνληαη θαη σο κέζνδνη ησλ δεινχκελσλ πξνηηκήζεσλ (stated preference methods) (Λαηηλφπνπινο, Μάιιηνο, 2001). Πίλαθαο 15: Μέζνδνη νηθνλνκηθήο απνηίκεζεο ηεο αμίαο ησλ θπζηθψλ πφξσλ Μέζνδνη νηθνλνκηθήο απνηίκεζεο ηεο αμίαο ησλ θπζηθώλ πόξσλ Μέζνδνη απνθαιππηόκελσλ πξνηηκήζεσλ ( revealed preference methods) ή έκκεζεο ρξεκαηηθήο απνηίκεζεο (indirect valuation methods) ή κε ρξεκαηηθήο απνηίκεζεο Αλάιπζε Αγνξψλ Χθέιηκσλ Υαξαθηεξηζηηθψλ (Hedonic Pricing Method HPM) Αλάιπζε Κφζηνπο Σαμηδηνχ (Travel Cost Method TCM) Άιιεο κέζνδνη: Μέζνδνο ηνπ Κφζηνπο Αληηθαηάζηαζεο (Replacement Cost Method) Μέζνδνο ησλ απνηξεπηηθψλ εμφδσλ (Avertine Expenditures Method) Μέζνδνο ηεο πλάξηεζεο Παξαγσγήο (Production Function Method) Μέζνδνο ηνπ Καζαξνχ Δηζνδήκαηνο (Net Factor Income) Μέζνδνο ηνπ Κφζηνπο Αζζελείαο (Cost of Illness Method) Μέζνδνο ησλ Σηκψλ Αγνξάο (Market Prices Method) Μέζνδνη Καζνξηζκέλσλ Πξνηηκήζεσλ (stated preference methods) ή άκεζεο απνηίκεζεο (direct valuation methods) ή άκεζεο ρξεκαηηθήο απνηίκεζεο Μέζνδνο Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο (Contingent Valuation Method CVM), θαη Μέζνδνο ηνπ Πεηξάκαηνο Δπηινγήο (Choice Experiment method, CEM) Γηα κεξηθέο ππεξεζίεο χδαηνο, φπσο ε πξνζηαζία ησλ πγξνηφπσλ ή απεηινχκελσλ απφ εμαθάληζε εηδψλ, αθφκα θαη νη έκκεζεο πιεξνθνξίεο αγνξάο κπνξνχλ λα κελ είλαη δηαζέζηκεο. Οη κέζνδνη ησλ δεινχκελσλ πξνηηκήζεσλ αλαπηχρζεθαλ αξρηθά γηα λα απνηηκήζνπλ ηελ αμία ησλ δεκφζησλ πεξηβαιινληηθψλ αγαζψλ, αιιά ηψξα 100

126 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ ρξεζηκνπνηνχληαη επξέσο γηα λα εθηηκήζνπλ έλα επξχ θάζκα πεξηβαιινληηθψλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ (Lange and Hassan, 2006). Οη κέζνδνη ησλ απνθαιππηφκελσλ πξνηηκήζεσλ αλαδεηνχλ ζρεηηθέο ή ππνθαηάζηαηεο αγνξέο ζηηο νπνίεο έλα πεξηβαιινληηθφ αγαζφ ζα κπνξνχζε λα είλαη αληηθείκελν ζπλαιιαγήο (Lancaster, 1966). Οη πιεξνθνξίεο πνπ ζπιιέγνληαη απφ ηελ παξαηήξεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ αηφκσλ ζε απηέο ηηο ππνθαηάζηαηεο αγνξέο ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ εθηίκεζε ηεο πξφζεζεο γηα πιεξσκή (Willingness To Pay, WTP), ε νπνία είλαη ην κέγηζην πνζφ ην νπνίν έλα άηνκν δηαηίζεηαη λα πιεξψζεη γηα λα απνθηήζεη έλα αγαζφ ή κηα ππεξεζία ή ηελ πξνζπκία απνδνρήο απνδεκίσζεο (Willingness To Accept, WPA), ε νπνία είλαη ην ειάρηζην πνζφ ην νπνίν έλα άηνκν απαηηεί σο απνδεκίσζε γηα λα ζπζηάζεη έλα αγαζφ ή κηα ππεξεζία. Ζ πξφζεζε γηα πιεξσκή αληηπξνζσπεχεη ηελ ηηκή ηελ νπνία θάπνηνο ζα ήηαλ δηαηεζεηκέλνο λα πιεξψζεη γηα λα απνθηήζεη θάηη πνπ δελ έρεη, ελψ ε πξνζπκία απνδνρήο απνδεκίσζεο αληηπξνζσπεχεη ηελ ηηκή ηελ νπνία θάπνηνο ζα δερφηαλ σο απνδεκίσζε γηα λα παξαρσξήζεη θάηη πνπ ήδε θαηέρεη. ηε βηβιηνγξαθία ησλ πεξηβαιινληηθψλ νηθνλνκηθψλ επηθξαηνχλ νη εμήο δχν κέζνδνη απνθαιππηφκελσλ πξνηηκήζεσλ: Αλάιπζε Αγνξψλ Χθέιηκσλ Υαξαθηεξηζηηθψλ (Hedonic Pricing Method HPM), θαη Αλάιπζε Κφζηνπο Σαμηδηνχ (Travel Cost Method TCM) Δπίζεο, άιιεο κέζνδνη απνθαιππηφκελσλ πξνηηκήζεσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ απνηίκεζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ, είλαη: Μέζνδνο ηνπ Κφζηνπο Αληηθαηάζηαζεο (Replacement Cost Method) Μέζνδνο ησλ απνηξεπηηθψλ εμφδσλ (Avertine Expenditures Method) Μέζνδνο ηεο πλάξηεζεο Παξαγσγήο (Production Function Method) Μέζνδνο ηνπ Καζαξνχ Δηζνδήκαηνο (Net Factor Income) Μέζνδνο ηνπ Κφζηνπο Αζζελείαο (Cost of Illness Method) Μέζνδνο ησλ Σηκψλ Αγνξάο (Market Prices Method) 101

127 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ Οη κέζνδνη ησλ θαζνξηζκέλσλ πξνηηκήζεσλ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ εθηίκεζε ηεο αμίαο ησλ πεξηβαιινληηθψλ πφξσλ πνπ δελ απνηεινχλ αληηθείκελν δηαπξαγκάηεπζεο ζε θακία αγνξά, νχηε πξαγκαηηθή, νχηε ππνηηζέκελε. Σν ζεκαληηθφηεξν ραξαθηεξηζηηθφ ηνπο είλαη φηη κπνξνχλ λα εθηηκνχλ εθηφο απφ ηηο ρξεζηηθέο θαη ηηο κε ρξεζηηθέο αμίεο, θάλνληαο έηζη δπλαηή ηε κέηξεζε φισλ ησλ ζπζηαηηθψλ ηεο πλνιηθήο Οηθνλνκηθήο Αμίαο ησλ θπζηθψλ πφξσλ. ζνλ αθνξά ζηα λεξά, νη κέζνδνη απηήο ηεο θαηεγνξίαο ρξεζηκνπνηνχληαη επξέσο γηα ηνλ θαζνξηζκφ ηεο αμίαο ησλ νηθνλνκηθψλ σθειεηψλ, θαζψο γηα πνιιέο ππεξεζίεο ηνπο δελ ππάξρνπλ αληίζηνηρεο αγνξέο. Γχν είλαη νη κέζνδνη πνπ θπξίσο ρξεζηκνπνηνχληαη: Μέζνδνο Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο (Contingent Valuation Method CVM), θαη Μέζνδνο ηνπ Πεηξάκαηνο Δπηινγήο (Choice Experiment method, CEM) Κάζε κία απφ ηηο πνιπάξηζκεο κεζφδνπο ππνινγηζκνχ ηεο κε εκπνξεχζηκεο αμίαο ηνπ λεξνχ έρεη ηα δπλαηά ηεο ζεκεία αιιά θαη ηνπο πεξηνξηζκνχο ηεο. Δπνκέλσο, θάζε κία απφ απηέο κπνξεί λα είλαη θαηαιιειφηεξε γηα ζπγθεθξηκέλεο ρξήζεηο χδαηνο. Χζηφζν, θακία κέζνδνο ηαμηλφκεζεο δελ ραίξεη αθφκα γεληθήο απνδνρήο. Ο Young, 2005, πξνηείλεη δχν ηξφπνπο επξείαο ηαμηλφκεζεο ησλ κεζφδσλ ππνινγηζκνχ ηεο νηθνλνκηθήο αμίαο ησλ ρξήζεσλ ηνπ λεξνχ. Ο πξψηνο θάλεη δηάθξηζε κεηαμχ ησλ δεκφζησλ θαη ησλ ηδησηηθψλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ πνπ βαζίδνληαη ζην λεξφ θαη ν δεχηεξνο κεηαμχ ησλ επαγσγηθψλ θαη παξαγσγηθψλ πνηνηηθψλ κεζφδσλ. Παξαθάησ, παξνπζηάδνληαη νη δηάθνξεο πνζνηηθέο κέζνδνη πνπ κπνξνχλ λα εθαξκνζηνχλ ζηελ αμηνιφγεζε ηνπ χδαηνο. Δπξεία ηαμηλφκεζε ζχκθσλα κε κεζφδνπο πνζνηηθνπνίεζεο: Δπαγσγηθέο θαη παξαγσγηθέο κέζνδνη: Οη πξνζεγγίζεηο ζηελ απνηίκεζε ηεο αμίαο ηνπ λεξνχ κπνξνχλ λα ηαμηλνκεζνχλ ζχκθσλα κε ηηο πνζνηηθέο ηερληθέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη. Οη πεξηζζφηεξεο κέζνδνη απνηίκεζεο δηαθξίλνληαη ζε δχν επξείεο θαηεγνξίεο πνπ δηαθέξνπλ ζηηο βαζηθέο καζεκαηηθέο δηαδηθαζίεο θαη ηνπο ηχπνπο ησλ ζηνηρείσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηε δηαδηθαζία αμηνιφγεζεο. Μηα θαηεγνξία, πνπ θαιείηαη επαγσγηθέο κέζνδνη, πηνζεηεί ηελ επαγσγηθή ινγηθή, ζπλήζσο κε ζηαηηζηηθέο ή νηθνλνκεηξηθέο δηαδηθαζίεο, γηα λα 102

128 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ ζπκπεξάλεη ηηο γεληθεχζεηο απφ ηηο κεκνλσκέλεο παξαηεξήζεηο. Ζ άιιε θαηεγνξία, νη παξαγσγηθέο κέζνδνη, πεξηιακβάλνπλ ινγηθέο δηαδηθαζίεο ψζηε λα νδεγεζνχλ απφ ηηο γεληθεχζεηο ζηα ηδηαίηεξα ζπκπεξάζκαηα. Οη παξαγσγηθέο ηερληθέο ρξεζηκνπνηνχλ θαηαζθεπαζκέλα πξφηππα πεξηιακβάλνληαο έλα ζχλνιν αμησκάησλ (δει. κεγηζηνπνίεζε θέξδνπο ή ρξεζηκφηεηαο) θαη εκπεηξηθψλ ππνζέζεσλ θαηάιιεισλ γηα ηελ θάζε πεξίπησζε. Οη φξνη "επαγσγηθέο" θαη "παξαγσγηθέο" επηιέγνληαη εδψ, παξά ην γεγνλφο φηη γηα ηνλ δηαρσξηζκφ ησλ ηχπσλ ησλ εθαξκνζκέλσλ νηθνλνκηθψλ αλαιχζεσλ ρξεζηκνπνηνχληαη ζπρλά νη φξνη ζεηηθέο/θαλνληζηηθέο, επεηδή νη ζεηηθέο/θαλνληζηηθέο δηαθξίζεηο δελ πεξηγξάθνπλ ηηο πξνζεγγίζεηο πνπ εθαξκφδνληαη ζηηο κειέηεο αμηνιφγεζεο ηεο κε εκπνξεχζηκεο αμίαο ηνπ λεξνχ. Οη επαγσγηθέο ηερληθέο, πνπ είλαη νη ηερληθέο πνπ εθαξκφδνληαη ζπρλφηεξα ζηελ αμηνιφγεζε ησλ δεκφζησλ πεξηβαιινληηθψλ αγαζψλ, πεξηιακβάλνπλ κηα δηαδηθαζία πνπ νδεγεί απφ ην εηδηθφ ζην γεληθφ, δει. απφ ηηο παξαηεξήζεηο ζηηο γεληθέο ζρέζεηο. Οη παξαηεξήζεηο ζηελ επαγσγηθή ή ζηαηηζηηθή αλάιπζε κπνξεί λα πξνέξρνληαη απφ παξαηεξεζείζεο ζπλαιιαγέο, απφ απαληήζεηο ζε εξσηεκαηνιφγηα, ή απφ δεπηεξνβάζκηα ζηνηρεία π.ρ. απφ εθζέζεηο ηεο θπβέξλεζεο. Ζ αθξίβεηα ησλ επαγσγηθψλ κεζφδσλ εμαξηάηαη απφ δηάθνξνπο παξάγνληεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο αληηπξνζσπεπηηθφηεηαο θαη ηεο ηζρχνο ησλ ζηνηρείσλ παξαηήξεζεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζην ζπκπέξαζκα, ηεο θαηαιιειφηεηαο ηεο ππνηηζέκελεο ζηαηηζηηθήο θαηαλνκήο θιπ. ηαλ βαζίδνληαη ζε θαηάιιειεο παξαηεξήζεηο πξαγκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο ή απαληήζεσλ ζηηο έξεπλεο, νη επαγσγηθέο κέζνδνη έρνπλ ην πιενλέθηεκα φηη αληηθαηνπηξίδνπλ ηελ πξαγκαηηθή νηθνλνκηθή ζπκπεξηθνξά (εμαηξέζεηο βξίζθνληαη ζε εθείλνπο ηνπο ηχπνπο πξνζεγγίζεσλ κε εκπνξεχζηκεο αμηνιφγεζεο, εηδηθφηεξα ζηηο εθθξαζκέλεο κεζφδνπο πξνηίκεζεο, νη νπνίεο αλαιχνπλ ηηο απαληήζεηο ησλ ελαγνκέλσλ ησλ εξεπλψλ ζε ππνζεηηθά ζελάξηα κε ηηο επαγσγηθέο ηερληθέο). Οη πεξηζζφηεξεο επαγσγηθέο κέζνδνη, κπνξνχλ επίζεο λα παξέρνπλ ηα κέηξα δηαθνξάο θαη δπλαηφηεηαο εθαξκνγήο, ηα νπνία δίλνπλ πνιχηηκεο ελδείμεηο γηα ηελ αμηνπηζηία ησλ ζπκπεξαζκάησλ πνπ δηεμάγνληαη απφ ηηο παξαηεξήζεηο. Έλαο αληίζηνηρνο πεξηνξηζκφο είλαη φηη απηή ε παξαηεξεζείζα ζπκπεξηθνξά είλαη ηζηνξηθή θαη πξέπεη λα πξνβιεθζεί ε κειινληηθή ζπκπεξηθνξά θαη ε αμηνιφγεζε κέζσ ησλ παξακέηξσλ ηνπ δείγκαηνο. Μπνξεί λα είλαη δχζθνιν ή αθαηάιιειν λα πξνθχςνπλ νη κειινληηθέο απαηηήζεηο θαη ηηκέο απφ ηνπο φξνπο πξνεγνχκελσλ εηψλ. 103

129 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ Παξαδείγκαηνο ράξηλ, ηα παξαγσγηθά αγαζά, ε θαη' εθηίκεζε αμία ή ινγηζηηθή αμία εμαξηάηαη απφ ηηο ππνζέζεηο γηα ηηο ηηκέο ησλ πξντφλησλ, ηηο ηηκέο άιισλ εηζαγσγψλ θαη ηηο ηερλνινγηθέο παξακέηξνπο. Δπηπιένλ, νη επαγσγηθέο κέζνδνη απαηηνχλ ζηαηηζηηθέο θαη ππνινγηζηηθέο δεμηφηεηεο εθ κέξνπο ηνπ αλαιπηή. Ζ ζπιινγή ησλ θαηάιιεισλ ζηνηρείσλ, είηε απφ ηνπο ελαγνκέλνπο, απφ πξαγκαηηθά πεηξάκαηα, είηε δεπηεξεχνπζεο πεγέο, κπνξεί λα είλαη ρξνλνβφξα θαη αθξηβή. Οη παξαγσγηθέο κέζνδνη, απφ ηελ άιιε, ρξεζηκνπνηνχληαη πεξηζζφηεξν γηα λα εθηηκήζνπλ ηελ αμία ηνπ λεξνχ ζηηο πεξηπηψζεηο ησλ παξαγσγηθψλ αγαζψλ. Απηή ε γεληθή πξνζέγγηζε πεξηιακβάλεη ην ζπιινγηζκφ απφ ην γεληθφ ζην εηδηθφ. Οη παξαγσγηθέο κέζνδνη απαηηνχλ ηελ θαηάξηηζε εκπεηξηθψλ πξνηχπσλ θαη πξνηχπσλ ζπκπεξηθνξάο, απφ ηα νπνία ζπλάγνληαη νη ζπγθεθξηκέλεο παξάκεηξνη ή νη ζθηψδεηο ηηκέο. Δθηφο απφ ηα αμηψκαηα ζπκπεξηθνξάο (π.ρ. κεγηζηνπνίεζε θέξδνπο ή ρξεζηκφηεηαο), ηα ζηνηρεία γηα λα εγθαηαζηήζνπλ έλα παξαγσγηθφ πξφηππν πεξηιακβάλνπλ θαη ππνζέζεηο γηα ηελ ηερλνινγία ησλ πξνηχπσλ παξαγσγήο πνπ κπνξνχλ λα πξνθχςνπλ απφ ηηο εκπεηξηθέο κειέηεο ησλ δηαδηθαζηψλ παξαγσγήο ή θαηαλάισζεο, ηηο δεκφζηεο εθζέζεηο ηεο θπβέξλεζεο, θαη ηελ άπνςε ησλ εηδηθψλ. Ζ αθξίβεηα ησλ απνηειεζκάησλ ηνπ παξαγσγηθνχ ζπιινγηζκνχ εμαξηάηαη απφ ηελ ηζρχ ησλ εγθαηαζηάζεσλ θαη ηελ θαηαιιειφηεηα ηεο πξφηππεο πξνδηαγξαθήο. Σα παξαδείγκαηα ησλ παξαγσγηθψλ κεζφδσλ πνπ έρνπλ εθαξκνζηεί γηα ηελ απνηίκεζε ηεο αμίαο ηνπ λεξνχ σο παξαγσγηθνχ αγαζνχ, θπκαίλνληαη απφ ηνλ απιφ ππνινγηζκφ κε ινγηζηηθφ θχιιν (spreadsheet) σο ηα δπλακηθά πξφηππα βειηηζηνπνίεζεο. Οη παξαγσγηθέο κέζνδνη πξνζθέξνπλ ην πιενλέθηεκα ηεο επειημίαο, θαζψο κπνξνχλ λα θαηαζθεπαζηνχλ έηζη ψζηε λα απεηθνλίδνπλ νπνηνπζδήπνηε επηζπκεηνχο κειινληηθνχο νηθνλνκηθνχο θαη ηερλνινγηθνχο φξνπο. Οη ππνζέζεηο κπνξνχλ λα πνηθίινπλ θαη ε επαηζζεζία ησλ απνηειεζκάησλ ζηηο δηάθνξεο ππνζέζεηο κπνξνχλ λα θαζνξηζηνχλ. Οξηζκέλα παξαγσγηθά πξφηππα ηεο αμίαο ηνπ λεξνχ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ κεξηθψλ πνπ εθαξκφδνληαη γηα λα εθηηκήζνπλ ηελ αλάπηπμε ηνπ αξδεπηηθνχ λεξνχ, είλαη αξθεηά απιά ζηελ έλλνηα θαη νη απαηηήζεηο ηνπο ζρεηηθά κε ηα ζηνηρεία θαη ηηο ππνινγηζηηθέο δεμηφηεηεο κηθξέο. Οη ξεαιηζηηθφηεξεο θαη πην ζχλζεηεο θαηαζηάζεηο απαηηνχλ ηελ εθηελή ζπιινγή δεδνκέλσλ θαη ηε ζεκαληηθή ηθαλφηεηα θαηαζθεπήο ελφο κνληέινπ. Ζ εθαξκνγή ησλ παξαγσγηθψλ κεζφδσλ είλαη ζεκαληηθφ λα αξρίζεη κε κηα πγηή ελλνηνινγηθή βάζε γηα έλα παξαγσγηθφ πξφηππν, πνπ λα ππνζηεξίδεηαη απφ κηα αθξηβή θαη επαξθή βάζε δεδνκέλσλ. Ζ εζπεπζκέλε 104

130 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ εθαξκνγή κηαο πξνθαλψο απιήο ηερληθήο κπνξεί λα νδεγήζεη ελλνηνινγηθά ζε ιαλζαζκέλα ή αλαθξηβή θαη επνκέλσο παξαπιαλεηηθά απνηειέζκαηα. Ίζσο ζα ήηαλ αθξηβέζηεξν γηα ηελ πεξηγξαθή απηψλ ησλ θαηεγνξηψλ κεζφδσλ λα ρξεζηκνπνηνχληαη νη εθθξάζεηο "πεξηζζφηεξν επαγσγηθή" θαη "πεξηζζφηεξν παξαγσγηθή". Οη παξαγσγηθέο κέζνδνη απαηηνχλ κεξηθά επαγσγηθά βήκαηα γηα λα θζάζνπλ ζηηο αξρηθέο εκπεηξηθέο ππνζέζεηο, θαη νη επαγσγηθέο κέζνδνη πεξηιακβάλνπλ ζπλήζσο θάπνην παξαγσγηθφ ζπιινγηζκφ γηα λα πξνρσξήζνπλ απφ ηα απνηειέζκαηα ηεο ζηαηηζηηθήο αλάιπζεο ζηελ επηζπκεηή πξνζπκία γηα πιεξσκή γηα ην κέηξν. Αθνινχζσο, πεξηγξάθνληαη νη ζεκαληηθφηεξεο επαγσγηθέο θαη παξαγσγηθέο κέζνδνη θαη ηα αληίζηνηρα πεδία εθαξκνγήο ηνπο, ελψ παξαηίζεληαη θαη ζπλαθείο εξγαζίεο: Α. Παξαγσγηθέο Μέζνδνη: 1. Βαζηθή Μέζνδνο Τπνινίπνπ: Ζ κέζνδνο απηή πεξηιακβάλεη ππνινγηζηηθά κνληέια γηα ηελ παξαγσγή ηνπ ζεκείνπ ππνινγηζκνχ ηνπ θαζαξνχ εηζνδήκαηνο ησλ παξαγσγψλ ή ησλ κηζζσκάησλ πνπ απνδίδνληαη ζην λεξφ κέζσ ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ή ηεο αλάιπζεο ππνινγηζκψλ κε ινγηζηηθφ θχιιν. Υξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ εθηίκεζε ηεο αμίαο ηνπ λεξνχ κέζσ εθηηκήζεσλ ηεο πεγήο ή ηεο πεξηνρήο ελδηαθέξνληνο γηα ηα ελδηάκεζα αγαζά (γεσξγία, βηνκεραλία), ζηελ πεξίπησζε ελφο πξντφληνο. 2. Μέζνδνο Μεηαβνιήο ησλ Kαζαξώλ Πξνζόδσλ: Ζ κέζνδνο πεξηιακβάλεη θαηαζθεπαζκέλα πξφηππα ππνινίπνπ γηα ηελ παξαγσγή ηνπ δηαζηήκαηνο ππνινγηζκνχ ηνπ θαζαξνχ εηζνδήκαηνο ή ησλ πξνζφδσλ ησλ παξαγσγψλ πνπ απνδίδνληαη ζηελ αχμεζε χδαηνο κέζσ ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ή ηεο αλάιπζεο ππνινγηζκψλ κε ινγηζηηθφ θχιιν. Υξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ εθηίκεζε ηεο αμίαο ηνπ λεξνχ κέζσ εθηηκήζεσλ ηεο πεγήο ή ηεο πεξηνρήο ελδηαθέξνληνο γηα ηα offstream ελδηάκεζα αγαζά (γεσξγία, βηνκεραλία) ζηελ πεξίπησζε πνιιαπιψλ πξντφλησλ θαη ηερλνινγηψλ. 105

131 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ 3. Μέζνδνο Μαζεκαηηθνύ Πξνγξακκαηηζκνύ: Ζ κέζνδνο απηή πεξηιακβάλεη θαηαζθεπαζκέλα πξφηππα ππνινίπνπ γηα ηελ παξαγσγή ησλ θαζαξψλ κηζζσκάησλ ησλ παξαγσγψλ ή πξφζζεησλ δαπαλψλ πνπ απνδίδνληαη ζην λεξφ κέζσ (ζπλήζσο) ησλ πξνηχπσλ βειηηζηνπνίεζεο ζηαζεξψλ ηηκψλ. Υξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ εθηίκεζε ηεο αμίαο ηνπ λεξνχ κέζσ εθηηκήζεσλ ηεο πεγήο ή ηεο πεξηνρήο ελδηαθέξνληνο γηα ηα offstream ελδηάκεζα αγαζά (γεσξγία, βηνκεραλία) ζηελ πεξίπησζε πνιιαπιψλ πξντφλησλ θαη ηερλνινγηψλ 4. Μέζνδνο Πξνζηηζέκελεο αμίαο: Ζ κέζνδνο απηή πεξηιακβάλεη ππνινγηζηηθά πξφηππα γηα ηα θαζαξά εηζνδήκαηα ή κηζζψκαηα ησλ παξαγσγψλ πνπ απνδίδνληαη ζην λεξφ κέζσ κέηξσλ πξνζηηζέκελεο αμίαο απφ κνληέια εηζξνψλ-εθξνψλ. Πξφθεηηαη γηα κία ζνβαξά πξνθαηεηιεκκέλε κέζνδνο ππεξεθηίκεζεο πνπ έρεη ρξεζηκνπνηεζεί θπξίσο ζηα ελδηάκεζα αγαζά (γεσξγία, βηνκεραλία). 5. Τπνινγηζηηθά Πξόηππα Γεληθήο Ηζνξξνπίαο (Computable General Equilibrium models-cge): Ζ κέζνδνο απηή πεξηιακβάλεη ππνινγηζηηθά πξφηππα γηα ηα θαζαξά εηζνδήκαηα ή κηζζψκαηα ησλ παξαγσγψλ πνπ απνδίδνληαη ζην λεξφ κέζσ κνληέισλ ελδνγελνχο βειηηζηνπνίεζεο. Πξφθεηηαη γηα κία πξφζθαηα πξνζαξκνζκέλε κέζνδν πνπ ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο γηα ηα ελδηάκεζα αγαζά (γεσξγία, βηνκεραλία). 6. Μέζνδνο Δλαιιαθηηθνύ Κόζηνπο: Ζ κέζνδνο απηή, ε νπνία κπνξεί επίζεο λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα θαηαλαισηηθά αγαζά, είλαη κηα αθφκα παξαγσγηθή πξνζέγγηζε θαηάιιειε γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ νθειψλ ησλ παξαγσγψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ην λεξφ. Ζ κέζνδνο είλαη ειθπζηηθή κφλν ζε πεξηπηψζεηο, πνπ φηαλ έλα δεδνκέλν πξφγξακκα κε δηεπθξηληζκέλν απνηέιεζκα θνζηίδεη ιηγφηεξν απφ ην ακέζσο επφκελν θαιχηεξν δεκφζην ή ηδησηηθφ πξφγξακκα πνπ κπνξεί λα επηηχρεη ην ίδην απνηέιεζκα. ηελ πεξίπησζε απηή, ην θφζηνο ηνπ επφκελνπ θαιχηεξνπ πξνγξάκκαηνο κπνξεί λα νξηζηεί σο αθαζάξηζην φθεινο ζην 106

132 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ ππφ εμέηαζε δεκφζην πξφγξακκα. Δληνχηνηο, ε αλάιπζε πξέπεη λα ειέγμεη αλ ε αθξηβφηεξε ελαιιαθηηθή ιχζε ζα θαηαζθεπαδφηαλ πξαγκαηηθά ειιείςεη ηνπ ππφ εμέηαζε πξνγξάκκαηνο. Με άιια ιφγηα, πξέπεη λα θαζηεξσζεί ε δήηεζε ηνπ ελαιιαθηηθνχ πξντφληνο. Οη αξκφδηνη γηα ην ζρεδηαζκφ ησλ πδάηηλσλ πφξσλ έρνπλ πηνζεηήζεη ηελ κέζνδν ελαιιαθηηθνχ θφζηνπο γηα ηνλ ππνινγηζκφ πνιιψλ ηχπσλ νθειψλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο βηνκεραληθήο, πδξνειεθηξηθήο, ειεθηξηθήο παξαγσγήο θαη ηεο δηάιπζεο θνξηίσλ απνβιήησλ. ηαλ θαηά ηνλ ππνινγηζκφ ηεο άκεζεο δήηεζεο ή ηεο αμίαο ηνπ νξηαθνχ πξντφληνο, ην πξφγξακκα απνδεηθλχεηαη δχζθνιν ιφγσ έιιεηςεο ζηνηρείσλ ή άιισλ εκπνδίσλ, ε κέζνδνο ελαιιαθηηθνχ θφζηνπο κπνξεί λα παξέρεη ιχζε. Δληνχηνηο, ε κέζνδνο έρεη ηνπο πεξηνξηζκνχο ηεο θαη πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη κφλν φηαλ βεβαηψλεηαη ε δπλαηφηεηα εθαξκνγήο ηεο. Ζ κέζνδνο ηνπ ελαιιαθηηθνχ θφζηνπο κπνξεί λα γίλεη θαηαλνεηή βάζε ηεο αξρήο φηη, απφ κηα θνηλσληθή ζθνπηά, ε κέγηζηε πξνζπκία γηα πιεξσκή γηα έλα δεκφζηα παξερφκελν αγαζφ ή κηα ππεξεζία δελ είλαη κεγαιχηεξε απφ ην θφζηνο ηεο παξνρήο απηνχ ηνπ αγαζνχ ή ηεο ππεξεζίαο κέζσ θάπνηαο άιιεο δηαδηθαζίαο ή ηερλνινγίαο. Ζ ελαιιαθηηθή ιχζε, πνπ κπνξεί λα παξαρζεί απφ ην δεκφζην ή ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα, πξέπεη λα έρεη πνιχ δηαθνξεηηθά κέζα γηα ηελ παξαγσγή ηνπ ίδηνπ απνηειέζκαηνο. Ζ θχξηα αδπλακία ηεο κεζφδνπ, είλαη φηη κπνξεί πάληα λα ζπιιεθζεί θάπνηα ελαιιαθηηθή ιχζε πνπ ζα ήηαλ αθξηβφηεξε απφ ην πξφγξακκα πνπ αμηνινγείηαη, νχησο ψζηε λα δεκηνπξγεί αλαπφθεπθηα ηελ εληχπσζε ηνπ ρακεινχ θφζηνπο θαη ηνπ θαζαξνχ θέξδνπο. Δπνκέλσο, ε κέζνδνο απηή πξέπεη λα ζπκπιεξσζεί κε κηα κειέηε ε νπνία ζα επηβεβαηψλεη φηη ε απαίηεζε γηα ελαιιαθηηθή ιχζε είλαη επαξθήο λα δηθαηνινγήζεη ηηο ελαιιαθηηθέο δαπάλεο, δει. φηη ε ελαιιαθηηθή ιχζε είλαη απφ κφλε ηεο νηθνλνκηθά εθηθηή. Μεξηθνί αλαιπηέο αληηκεησπίδνπλ ηελ κέζνδν ελαιιαθηηθνχ θφζηνπο κφλν σο κνξθή κειέηεο νηθνλνκηθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο, ε νπνία ζα κπνξνχζε λα εθηειεζζεί θαηά ηε δηάξθεηα νπνηαζδήπνηε ηθαλήο νηθνλνκηθήο αμηνιφγεζεο θαη φρη ζαλ ρσξηζηή κέζνδν. Λφγσ ησλ ππνινγηζηηθψλ απαηηήζεψλ ηεο, θάπνηνο ζα αλέκελε απηή ε δηαδηθαζία λα ηππνπνηεζεί γηα ηε ιχζε ζηα πιαίζηα ηεο δηακφξθσζεο βειηηζηνπνίεζεο. Έλα απφ ηα παξαδείγκαηα ζηα πιαίζηα ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ λεξνχ είλαη ε αλάιπζε ησλ Stone θαη Whittington (1984). Απηνί, αλέπηπμαλ έλα επηκειεκέλν πξφηππν βειηηζηνπνίεζεο γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ηνπ θφζηνπο ηεο παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο πνπ αληηπξνζσπεχεη κηα πεξηνρή ζηε λφηηα 107

133 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ Πνισλία, θαη εζηηάδεη ζηελ επίδξαζε ησλ πνηθίισλ δαπαλψλ ησλ ελαιιαθηηθψλ ηερλνινγηψλ θξέζθνπ λεξνχ ζην βέιηηζην εηήζην ζρέδην ηεο εμνηθνλφκεζεο λεξνχ. Β. Δπαγσγηθέο Μέζνδνη: 1. Παξαηεξήζεηο ησλ πλαιιαγώλ ηεο Αγνξάο Νεξνύ: Ζ κέζνδνο απηή πεξηιακβάλεη παξαηεξεζείζεο ηηκέο απφ ζπλαιιαγέο βξαρππξφζεζκσλ κηζζψζεσλ ή κφληκεο πσιήζεηο ησλ δηθαησκάησλ λεξνχ. Υξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ εθηίκεζε ηεο αμίαο ηνπ λεξνχ ηφζν ζηελ πεγή φζν θαη ζηελ πεξηνρή ελδηαθέξνληνο κέζσ ηεο πξαγκαηηθήο πξνζπκίαο γηα πιεξσκή, πνπ θαλεξψλεηαη απφ ηηο ζπλαιιαγέο ζηηο ή κεηαμχ ησλ γεσξγηθψλ, βηνκεραληθψλ, δεκνηηθψλ θαη πεξηβαιινληηθψλ ρξήζεσλ (Young, 2005). 2. Οηθνλνκεηξηθή Δθηίκεζε ησλ πλαξηήζεσλ ηεο Παξαγσγήο θαη ηνπ Κόζηνπο: Ζ κέζνδνο απηή πεξηιακβάλεη πξσηεχνληα ή δεπηεξεχνληα ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηηο βηνκεραληθέο θαη γεσξγηθέο εηζαγσγέο θαη εμαγσγέο πνπ αλαιχνληαη κε ζηαηηζηηθέο ηερληθέο (ζπλήζσο νπηζζνδξφκεζε). Υξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ εθηίκεζε ηεο αμίαο ηνπ λεξνχ ζηελ πεξηνρή ελδηαθέξνληνο κέζσ ησλ εθηηκήζεσλ ησλ γεσξγηθψλ ή βηνκεραληθψλ παξαγσγψλ (Young, 2005). 3. Οηθνλνκεηξηθή Δθηίκεζε ησλ Γεκνηηθώλ Λεηηνπξγηώλ ηεο Απαίηεζεο Ύδαηνο: Ζ κέζνδνο απηή πεξηιακβάλεη πξσηεχνληα ή δεπηεξεχνληα ζηνηρεία πνπ αλαιχνληαη κε ζηαηηζηηθέο ηερληθέο. Υξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ εθηίκεζε ηεο αμίαο ηνπ λεξνχ ζηελ πεξηνρή ελδηαθέξνληνο κέζσ ησλ απαηηήζεσλ ηνπ δεκνηηθνχ ηνκέα (ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ θαηνηθεκέλσλ, ησλ εκπνξηθψλ, θαη θπβεξλεηηθψλ) παξαδφζεσλ (Young, 2005). 4. Αλάιπζε Κόζηνπο Σαμηδηνύ (Travel Cost Method TCM): Πξφθεηηαη γηα κέζνδν απνθαιππηφκελεο πξνηίκεζεο πνπ ρξεζηκνπνηεί ηελ νηθνλνκεηξηθή αλάιπζε γηα λα ζπκπεξάλεη ηελ αμία ησλ ςπραγσγηθψλ ηδηνηήησλ κηαο πεξηνρήο απφ ηηο πνηθίιεο δαπάλεο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη απφ ηνπο θαηαλαισηέο πξνθεηκέλνπ λα ηαμηδέςνπλ ζε απηήλ ηελ πεξηνρή (Young, 2005). 108

134 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ Ζ κέζνδνο ζηεξίδεηαη ζηελ θεληξηθή ππφζεζε φηη ην θφζηνο επίζθεςεο ζηνλ ρψξν αλαςπρήο (θαχζηκα, δηφδηα, θ.ιπ.), αληαλαθιά, θαηά θάπνην ηξφπν, ηελ ςπραγσγηθή ηνπ αμία. Ζ κέζνδνο πξνηάζεθε αξρηθά απφ ηνλ Hotelling ην 1947, φπσο αλαθέξεηαη ζε έλα γξάκκα ηνπ πξνο ηνλ Γηεπζπληή ηεο Τπεξεζίαο Δζληθψλ Πάξθσλ (Johansson, 1993), αιιά ρξεζηκνπνηήζεθε γηα πξψηε θνξά απφ ηνλ Clawson (1959). Σα ηειεπηαία ρξφληα, ε κέζνδνο εθαξκφδεηαη ζηελ εθηίκεζε ηεο νηθνλνκηθήο αμίαο, εηδηθά νξγαλσκέλσλ ρψξσλ αλαςπρήο, ζηνπο νπνίνπο έρεη απνδεηρζεί φηη παξέρεη αζθαιέζηεξα απνηειέζκαηα (Bateman, 1993). Μία κειέηε πνπ ρξεζηκνπνηεί ηελ αλάιπζε θφζηνπο ηαμηδίνπ, είλαη ε αθφινπζε: Zanatta V., Alberini A., Rosato P., Longo A. (2004). The Value of Recreational Sport Fishing in the Lagoon of Venice: Evidence from Actual and Hypothetical Fishing Trips θνπφο απηήο ηεο κειέηεο, είλαη ε εθηίκεζε ηεο αμίαο ηεο ςπραγσγηθήο, εξαζηηερληθήο αιηείαο ζηε ιηκλνζάιαζζα ηεο Βελεηίαο θάησ απφ ηηο ηξέρνπζεο αιιά θαη ππφ βειηησκέλεο ζπλζήθεο πνπ αθνξνχλ ζηνλ αξηζκφ ςαξηψλ πνπ αιηεχνληαη. Γηα ηνλ ππνινγηζκφ απηήο ηεο αμίαο, ρξεζηκνπνηήζεθε ε κέζνδνο ηεο Αλάιπζεο Κφζηνπο Σαμηδηνχ. Ζ ιηκλνζάιαζζα ηεο Βελεηίαο είλαη έλα κέξνο κε μερσξηζηφ ελδηαθέξνλ, ιφγσ ησλ ηδηαίηεξσλ πεξηβαιινληηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο θαη ηε κνλαδηθή πνιηηηζηηθή θαη θνηλσληθή ηεο ζεκαζία. Θεσξείηαη κνλαδηθφο πδαηηθφο πφξνο, ην νηθνζχζηεκα ηνπ νπνίνπ είλαη πινχζην ζε εγγελή θπηά, δψα θαη ζαιάζζηνπο νξγαληζκνχο. Καζψο απνηειεί έλαλ απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο πγξφηνπνπο ζηελ πεξηνρή ηεο Μεζνγείνπ, ε ιηκλνζάιαζζα ηεο Βελεηίαο θαιχπηεηαη απφ ηελ πνιηηηθή ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ηε ζπληήξεζε ησλ πγξφηνπσλ. Δπηπιένλ, ε ζπληήξεζε ηεο ιηκλνζάιαζζαο απνηειεί πξνηεξαηφηεηα γηα ηελ ηνπηθή νηθνλνκία. Δληνχηνηο, ε ιηκλνζάιαζζα ηεο Βελεηίαο ππνβηβάδεηαη πεξηβαιινληηθά, ιφγσ ηεο βηνκεραληθήο ξχπαλζεο απφ ηηο ρεκηθέο εγθαηαζηάζεηο θαη ηηο εγθαηαζηάζεηο θαζαξηζκνχ ζην θνληηλφ Πφξην Marghera, θαη ηελ ππεξβνιηθή εκπνξηθή αιηεία, κηα ζεκαληηθή νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα γηα ηελ πεξηνρή ηεο Βελεηίαο θαη ηελ πεξηνρή ηνπ Βέλεην. Δπηπιένλ, ε βηνπνηθηιφηεηα απεηιείηαη απφ έλα εμσηηθφ είδνο καιαθίσλ, ε εηζαγσγή ηνπ νπνίνπ έγηλε ηερλεηά γηα ηελ εκπνξηθή αιηεία θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ '80. Ζ εηζαγσγή ηνπ καιαθίνπ philippinarum έρεη θαηεγνξεζεί γηα ηηο ζνβαξέο 109

135 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ αιιαγέο ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ ηεο ιηκλνζάιαζζαο, δεδνκέλνπ φηη ε ζπγθνκηδή απηνχ ηνπ είδνπο πεξηιακβάλεη ηε ρξήζε παξάλνκσλ ηερληθψλ αιηείαο, φπσο κεραληθέο κεηαιινπξγηθέο μχζηξεο, νη νπνίεο απαγνξεχζεθαλ ηειηθά ζε κεξηθέο πεξηνρέο. Απηήλ ηελ πεξίνδν εμεηάδεηαη ην ελδερφκελν λα νξγαλσζνχλ δεκφζηα πξνγξάκκαηα πξνθεηκέλνπ λα απνθαηαζηαζεί ε πεξηβαιινληηθή ηζνξξνπία ζηε ιηκλνζάιαζζα ηεο Βελεηίαο. ηα πιαίζηα ηεο Αλάιπζεο Κφζηνπο Σαμηδίνπ, νη ζπκκεηέρνληεο ζηελ έξεπλα ξσηήζεθαλ ζρεηηθά κε ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο θάησ ππφ δηάθνξεο ζπλζήθεο πνπ αλαθέξνληαη ζε ππνζεηηθά ζελάξηα. Σν πξψην ζελάξην είλαη ην ηζρχνλ, ην νπνίν θαζνξίδεηαη απφ ηελ ηξέρνπζα ηηκή ηαμηδίνπ θαη ηνλ αξηζκφ ςαξηψλ πνπ αιηεχνληαη απφ θάζε εξσηεζέληα. ηα ππφινηπα ηξία ζελάξηα, πνπ είλαη ππνζεηηθά, ππάξρνπλ παξαιιαγέο ζηελ ηηκή ηνπ ηαμηδηνχ, ζηνλ αξηζκφ ησλ ςαξηψλ, θαη ζηνλ αξηζκφ ηαμηδηψλ πνπ θάζε εξσηεζέληαο ζα έθαλε ζε κηα δηαθνξεηηθή ηηκή ηαμηδηνχ θαη κε δηαθνξεηηθφ αξηζκφ αιηεπκάησλ. ηα πιαίζηα ηεο έξεπλαο γλσζηνπνηήζεθε ζηνπο ζπκκεηέρνληεο, φηη ηα βειηησκέλα λνχκεξα αιηεπκάησλ ζα παξαδίδνληαλ απφ ηα πξνγξάκκαηα ζε δξαζηεξηφηεηεο γηα ηε βειηίσζε ηεο πεξηβαιινληηθήο πνηφηεηαο θαη ηε δηακφξθσζε πνιηηηθψλ δηαρείξηζεο ησλ αιηεπηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηε ιηκλνζάιαζζα. Απφ ηνπο ζπλνιηθά 443 ςαξάδεο πνπ ζπκπιήξσζαλ ην εξσηεκαηνιφγην γηα ηε ζπγθεθξηκέλε κειέηε, νη 269 αιίεπαλ ζηε ιηκλνζάιαζζα ηεο Βελεηίαο ηνπο πξνεγνχκελνπο 12 κήλεο. ρεδφλ φινη νη ςαξάδεο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζην δείγκα είλαη άληξεο. Ζ κέζε ειηθία ηνπο είλαη 50 έηε, έρνπλ πεξίπνπ 10 έηε εθπαίδεπζεο, θαη έλα εηήζην νηθνγελεηαθφ εηζφδεκα Πεξίπνπ ην έλα ηξίην ηνπ δείγκαηνο απνηειείηαη απφ ζπληαμηνχρνπο. ζνλ αθνξά ζηελ αιηεπηηθή ζπκπεξηθνξά θαη ηελ εκπεηξία ηνπο, θάλνπλ θαηά κέζν φξν πεξίπνπ 30 ηαμίδηα εηεζίσο ζηε ιηκλνζάιαζζα, κε ζπλνιηθέο δαπάλεο πεξίπνπ 765. Σν κέζν θφζηνο αλά ηαμίδη είλαη 31. Καηά κέζνλ φξν, νη ςαξάδεο έρνπλ αιηεχζεη ζηε ιηκλνζάιαζζα γηα 26 έηε, θαη έρνπλ ρξεζηκνπνηήζεη πεξηζζφηεξν απφ 50% ηε βάξθα ηνπο γηα αιηεπηηθά ηαμίδηα. Σα ζελάξηα ζπλνςίδνληαη παξαθάησ (Πίλαθαο 16): 110

136 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ Πίλαθαο 16: ελάξηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζην ζρέδην ηεο έξεπλαο ελάξην Δίδνο Κόζηνο Σαμηδίνπ Αξηζκόο αιηεπκάησλ 1 Πξαγκαηηθφ Πξαγκαηηθφ Κφζηνο Σαμηδίνπ 2 Τπνζεηηθφ Τςειφηεξε ηηκή θαηά 20 %, 40 %, 60 %, 80 %, 100% 3 Τπνζεηηθφ Πξαγκαηηθή ηηκή ηαμηδίνπ Σξέρνπζεο πλζήθεο Σξέρνπζεο πλζήθεο Αχμεζε θαηά 50% απφ ηηο ηξέρνπζεο ζπλζήθεο 4 Τπνζεηηθφ Τςειφηεξε ηηκή θαηά 20 %, 40 %, 60 %, 80 %, 100% Αχμεζε θαηά 50% απφ ηηο ηξέρνπζεο ζπλζήθεο Ζ δήηεζε γηα ηα ηαμίδηα έρεη έληνλε εμάξηεζε απφ ηελ ηηκή ηνπ ηαμηδηνχ. Ο ζπληειεζηήο ζηελ ηηκή ηαμηδηνχ δείρλεη φηη κηα αχμεζε ηεο ηάμεο ησλ 10 ζηελ ηηκή, ζα νδεγνχζε ζε πεξίπνπ 1,2 ιηγφηεξα ηαμίδηα εηεζίσο. Ζ αχμεζε ησλ αιηεπκάησλ θαηά 50% ζα αχμαλε ηνλ αξηζκφ ηαμηδηψλ αιηείαο θαηά ζρεδφλ νθηψ ηαμίδηα, κηα επίδξαζε πνπ είλαη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζην επίπεδν ηνπ 1%. Σν κέζν πιεφλαζκα αλά ςαξά είλαη 2300 εηεζίσο, θαη ε αιιαγή πιενλάζκαηνο ιφγσ ηεο αχμεζεο ησλ αιηεπκάησλ είλαη 1700 αλά ςαξά εηεζίσο. 5. Αλάιπζε Αγνξώλ Χθέιηκσλ Υαξαθηεξηζηηθώλ (Hedonic Pricing Method HPM): Ζ ζπγθεθξηκέλε κέζνδνο εθηηκά ηελ αμία ηεο πνηφηεηαο ηνπ πεξηβάιινληνο κηαο πεξηνρήο αλαιχνληαο ηηο αμίεο δηαθφξσλ αγαζψλ πνπ επεξεάδνληαη απφ ηηο πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο. Οη απαξρέο ηεο ρξήζεο ηεο κεζφδνπ γηα ηελ απνηίκεζε ηνπ πεξηβάιινληνο απαληνχλ ζηα θείκελα ηεο ζεσξίαο ησλ δεκνζίσλ νηθνλνκηθψλ ηνπ Samuelson (Samuelson, 1954). ηε ζπλέρεηα, νηθνλνκνιφγνη ρξεζηκνπνίεζαλ ηε κέζνδν αμηνπνηψληαο δεδνκέλα θχξηα απφ ηηο αγνξέο θαηνηθίαο θαη εξγαζίαο, γηα λα απνηηκήζνπλ πεξηβαιινληηθέο ζπληζηψζεο φπσο ε αέξηα ξχπαλζε (Anderson & Crocker, 1971; Harrison & Rubinfeld, 1978, Pearce θαη Markandya, 1989), ν ζφξπβνο (Nelson, 1979, Nelson, 1982), νη θνηλσληθέο ππνδνκέο (Cummings et al., 1978), θ.ιπ. 6. Μέζνδνο Ακπληηθήο πκπεξηθνξάο: Πξφθεηηαη γηα κία κέζνδν απνθαιπθζείζαο πξνηίκεζεο πνπ ρξεζηκνπνηεί ηηο κεηψζεηο ησλ δαπαλψλ γηα ελέξγεηεο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη πξνθεηκέλνπ λα κεηξηάζνπλ ή λα 111

137 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ εμαιείςνπλ έλα εμσηεξηθφ θφζηνο σο κεξηθφ κέηξν ησλ νθειψλ ησλ πνιηηηθψλ απφ ηε κείσζε ηνπ εμσηεξηθνχ θφζηνπο. Ζ κέζνδνο ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ εθηίκεζε ηεο αμίαο ηνπ λεξνχ κέζσ ηεο αμηνιφγεζεο ηεο κείσζεο ηεο ξχπαλζεο ησλ πδάησλ απφ βηνινγηθνχο ή ρεκηθνχο κνιπζκαηηθνχο παξάγνληεο (Young, 2005). 7. Mέζνδνη Κόζηνπο Καηαζηξνθώλ: Ζ κέζνδνο απηή ρξεζηκνπνηεί ηε κέγηζηε πξνζπκία γηα πιεξσκή πξνθεηκέλνπ λα απνθεπρζνχλ νη δεκηέο, εθθξαζκέλε ζε λνκηζκαηηθή αμία. Υξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ εθηίκεζε ηνπ πεξηνξηζκνχ ηεο ξχπαλζεο ηνπ λεξνχ θαη ησλ θαηαζηξνθψλ πνπ πξνθαινχληαη απφ ηηο πιεκκχξεο (Young, 2005). 8. Πεηξάκαηα Δπηινγήο (Choice Modelling-CM): Yπάγεηαη ζηηο κεζφδνπο δεδεισκέλεο πξνηίκεζεο θαη ρξεζηκνπνηεί ζηαηηζηηθέο ηερληθέο πξνθεηκέλνπ λα ππνινγίζεη ηελ πξνζπκία γηα πιεξσκή γηα ηα αγαζά ή ηηο ππεξεζίεο απφ ηελ έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνηεί θαηά ηελ νπνία ζέηεη εξσηήζεηο ζε έλα δείγκα αλζξψπσλ πξνθεηκέλνπ λα επηιέμνπλ κεηαμχ ελαιιαθηηθψλ πξνηεηλφκελσλ πνιηηηθψλ. Ζ κέζνδνο απηή ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ εθηίκεζε ηεο αμίαο ηνπ λεξνχ κέζσ ηεο αμηνιφγεζεο ηεο πεγήο ησλ πεξηβαιινληηθψλ παξνρψλ λεξνχ θαζψο επίζεο θαη ηεο αμηνιφγεζεο, ζηελ πεξηνρή ελδηαθέξνληνο, ησλ αιιαγψλ ζηηο θαηνηθεκέλεο παξνρέο λεξνχ (Young, 2005). Παξαθάησ, παξαηίζεηαη κία κειέηε πνπ ρξεζηκνπνηεί ηε κέζνδν ησλ Πεηξακάησλ Δπηινγήο: Lawrence K. S. (2005). Assessing the Value of Recreational Sea Angling in South West England θνπφο απηήο ηεο κειέηεο είλαη λα αμηνινγήζεη, κε ηε βνήζεηα Πεηξακάησλ Δπηινγήο, πψο ζα άιιαδε ε αμία ηεο ςπραγσγηθήο αιηείαο ζηε ζάιαζζα ηεο λνηηνδπηηθήο Αγγιίαο εάλ κεηαβάιινληαλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο αιηείαο. Κάζε ηδηφηεηα κεηαβιήζεθε ζπζηεκαηηθά κεηαμχ δηαθφξσλ επηπέδσλ, γηα λα εξεπλήζεη ηνλ αληίθηππν ηεο αιιαγήο κεηαμχ απηψλ ησλ επηπέδσλ. Σα επίπεδα ησλ ηδηνηήησλ ζπλδπάζηεθαλ κε 60 δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο πξνθεηκέλνπ λα παξαρζνχλ 60 δηαθνξεηηθά ππνζεηηθά ζελάξηα αιηείαο. 112

138 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ Απηά ηα ζελάξηα, ζπλδπάζηεθαλ ζηηο θάξηεο επηινγήο, νη νπνίεο ηαθηνπνηήζεθαλ ζε ηξία ζχλνια κε 10 δεπγάξηα ην θαζέλα. ε θάζε ςαξά παξνπζηάζηεθε έλα απφ απηά ηα ηξία ζχλνια, πνπ επηιέρηεθε ηπραία. Σν λνηηνδπηηθφ ζεκείν ηεο Αγγιίαο πξνζθέξεη κεξηθέο απφ ηηο θαιχηεξεο θαη πην δηαθνξεηηθέο επθαηξίεο ζαιάζζηαο αιηείαο ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην. Ζ ζαιάζζηα αιηεία πξαγκαηνπνηείηαη ζε φιν ην κήθνο ηεο αθηήο ηεο πεξηνρήο, ε νπνία μερσξίδεη γηα ηα πνιπάξηζκα ιηκάληα κε λαπισκέλεο βάξθεο, ηηο δηαδεδνκέλεο επθαηξίεο παξάθηηαο αιηείαο θαη πνιπάξηζκεο ηδησηηθέο βάξθεο. Οη θάηνηθνη ηεο λνηηνδπηηθήο Αγγιίαο πεγαίλνπλ γηα ζαιάζζηα αιηεία, θαη νη επηζθέπηεο μνδεχνπλ αλζξσπν-εκέξεο γηα ζαιάζζηα αιηεία ζηελ πεξηνρή. Απηή ε δξαζηεξηφηεηα παξάγεη 165 εθαηνκκχξηα κέζα ζηελ πεξηνρή θάζε έηνο, θαη πάλσ απφ ζέζεηο εξγαζίαο. Γχν πξφηππα ππνινγίζηεθαλ απφ ηελ εθηίκεζε ηεο κέγηζηεο πηζαλφηεηαο. Σν πξφηππν 1 ππέζεζε φηη ε ρξεζηκφηεηα είλαη κηα ιεηηνπξγία ησλ ηδηνηήησλ ησλ πεξηνρψλ κφλν, ζπλ ηηο αιιειεπηδξάζεηο κε ηνλ αξηζκφ εκεξψλ πνπ γίλεηαη αιηεία ην ρξφλν. Σν πξφηππν 2 ελζσκαηψλεη ηηο ηδηφηεηεο ησλ ςαξάδσλ θαη ηηο αιιειεπηδξάζεηο κεηαμχ απηψλ θαη ησλ ηδηνηήησλ ησλ πεξηνρψλ. Τηνζεηήζεθε κία πξνζέγγηζε, μεθηλψληαο κε ηελ έθθξαζε ηεο ρξεζηκφηεηαο ζαλ κηα ιεηηνπξγία φισλ ησλ ηδηνηήησλ ησλ πεξηνρψλ (αξηζκφο ςαξηψλ πνπ αιηεχηεθαλ αλά εκέξα, πνηφηεηα πεξηβάιινληνο θ.ιπ.), έλα επξχ θάζκα ησλ ηδηνηήησλ ησλ ςαξάδσλ (αγαπεκέλα είδε, λαπισκέλε βάξθα/ηδησηηθή βάξθα, ειηθία, εκέξεο αιηείαο εηεζίσο, ηδηφηεηα κέινπο ιέζρεο, θαηνηθία θαη αξηζκφο εηψλ πνπ ςαξεχνπλ) θαη ησλ αιιειεπηδξάζεσλ κεηαμχ ησλ ηδηνηήησλ ησλ ςαξάδσλ θαη ησλ ηδηνηήησλ ησλ πεξηνρψλ. Οη αζήκαληεο κεηαβιεηέο απνβιήζεθαλ έσο φηνπ επηηεχρζεθε ην πην ζηέξεν πξφηππν. Οη γξακκηθέο, ηεηξαγσληθέο, θπβηθέο θαη ηέηαξηεο κνξθέο δχλακεο εμεηάζηεθαλ θαη γηα ηα δχν πξφηππα, φπσο παξνπζηάδεηαη θαη ζηνλ αθφινπζν πίλαθα (Πίλαθαο 17):. 113

139 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ Πίλαθαο 17: Αιιαγέο ζηελ επεκεξία σο απνηέιεζκα ηεο αχμεζεο ηνπ αξηζκνχ θαη ηνπ κεγέζνπο ησλ ςαξηψλ Αύμεζε ηεο Σάμεο ηνπ 50% ζε Δίδε Ννύκεξν Φαξηώλ Μέγεζνο Φαξηώλ πνπ Αιηεύηεθαλ πνπ Αιηεύηεθαλ Πέξθα Βαθαιάνο θνπκπξί Άιια Όια ηα είδε Οη ςαξάδεο έρνπλ ηελ πξνζπκία λα πιεξψζνπλ ην πνζφ ησλ 13,56 γηα λα απμήζνπλ ηελ αιίεπζε ησλ αγαπεκέλσλ ηνπο εηδψλ απφ ην κεδέλ ζε έλα ςάξη ηελ εκέξα. Σν πνζφ πνπ ήηαλ πξφζπκνη λα πιεξψζνπλ γηα άιια ςάξηα ζπλ ηνηο άιινηο κεηψζεθε ζηα πςειφηεξα επίπεδα αιηεπκάησλ, θαη ήηαλ ηειηθά ακειεηέν. Παξαδείγκαηνο ράξηλ, νη ςαξάδεο ζα πιήξσλαλ κφλν 2,03 γηα λα απμήζνπλ ηνλ αξηζκφ ησλ ςαξηψλ πνπ αιηεχνπλ απφ έμη ζε επηά ςάξηα ηελ εκέξα. Οη ςαξάδεο ζα πιήξσλαλ θαηά κέζνλ φξν 1,02 επηπιένλ γηα έλα πξφζζεην ςάξη νπνηνπδήπνηε είδνπο εθηφο απφ ην αγαπεκέλν ηνπο. Απηφ ήηαλ ιίγν πάλσ απφ ην έλα ηξίην ηνπ κέζνπ πνζνχ πνπ θαηαβιήζεθε γηα ηα πξφζζεηα ςάξηα ησλ αγαπεκέλσλ εηδψλ ηνπο. Καλέλα ζηνηρείν δελ βξέζεθε γηα λα ππνζηεξίδεη κηα κε γξακκηθή ζρέζε ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε. Ζ πξνζπκία λα πιεξψζνπλ γηα κηα αχμεζε ηεο ηάμεο ηνπ 50% ζην κέγεζνο θάζε ςαξηνχ ήηαλ θαηά κέζν φξν 13,27. πλνιηθά, νη ςαξάδεο είραλ κηα νξηαθή πξνηίκεζε γηα ηηο πεξηνρέο ρσξίο φξηα, αιιά απηφ ην απνηέιεζκα ήηαλ ζηαηηζηηθά αζήκαλην. Οκνίσο, νη ςαξάδεο ζα θαηέβαιιαλ κφλν έλα κηθξφ πνζφ γηα κηα βειηίσζε ζηελ πεξηβαιινληηθή πνηφηεηα απφ ηθαλνπνηεηηθφ επίπεδν ζε άξηζην, θαη απηφ ήηαλ επίζεο ζηαηηζηηθά αζήκαλην. Ο πίλαθαο 2 ζπγθξίλεη ηελ αιιαγή ζηελ επεκεξία σο απνηέιεζκα κηαο αχμεζεο ηεο ηάμεο ηνπ 50% ζηνλ αξηζκφ ησλ αιηεπκάησλ ησλ αγαπεκέλσλ εηδψλ απφ ηα ηξέρνληα επίπεδα, κε ηελ αιιαγή ζηελ επεκεξία σο απνηέιεζκα κηαο αχμεζεο ηεο ηάμεο ηνπ 50% ζην κέγεζνο ησλ ςαξηψλ. Hanley N., Wright R.E., Alvarez-Farizo B. (2006). Estimating the Economic Value of Improvements in River Ecology Using Choice Experiments: An Application to the Water Framework Directive 114

140 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ Γηα ην Πείξακα Δπηινγήο επηιέρηεθαλ νη αθφινπζεο ηξεηο ηδηφηεηεο: νηθνινγία, αηζζεηηθή/εκθάληζε, θαη θαηάζηαζε φρζεο πνηακψλ. Κάζε ηδηφηεηα ηέζεθε ζε έλα απφ ηα δχν επίπεδα. Σν «δίθαην» επίπεδν πεξηγξάθεθε κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα είλαη ζχκθσλν κε ηηο ηξέρνπζεο ζπλζήθεο ζηνπο πνηακνχο Wear θαη Clyde. Σν «θαιφ» επίπεδν ήηαλ ζχκθσλν κε ηηο πξνζδνθίεο ησλ ξπζκηζηψλ γηα ην ηί ζα απνηειέζεη πηζαλψο ηελ θαιή πνηφηεηα ζηελ νηθνινγηθή θαηάζηαζε ζχκθσλα κε ηελ Οδεγία Πιαίζην γηα ηα λεξά. Οη ζπκκεηέρνληεο απάληεζαλ ζε 8 εξσηήζεηο επηινγήο. Κάζε εξψηεζε είρε ηξεηο επηινγέο: επηινγή Α θαη επηινγή Β, νη νπνίεο έδηλαλ βειηίσζε ζε ηνπιάρηζηνλ κηα ηδηφηεηα γηα έλα ζεηηθφ θφζηνο θαη Γ ην κεδεληθφ θφζηνο, θαζεζηψο κεδεληθήο βειηίσζεο. Κάζε θάξηα επηινγήο παξνπζίαδε ηα επίπεδα ησλ ηδηνηήησλ εηθνλνγξαθεκέλα. Οη επηινγέο Α θαη Β κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ φηη αληηπξνζσπεχνπλ ηηο εθβάζεηο ησλ ελαιιαθηηθψλ δηνηθεηηθψλ ζρεδίσλ ιεθάλεο απνξξνήο γηα θάζε πνηακφ, κε ηηο ζρεηηθέο δαπάλεο ηνπο. Ζ ιεθάλε απνξξνήο ηνπ πνηακνχ Wear επεθηείλεηαη απφ ην Burn hope Moor κέρξη ηελ νξνζεηξά Pennines ζηε Βφξεηα Θάιαζζα. Ο πιεζπζκφο ζπγθεληξψλεηαη ζην αλαηνιηθφ κηζφ ηεο πεξηνρήο, ε νπνία πεξηιακβάλεη ην Durham θαη ην Sunderland. Καηά ηε δηάξθεηα κεγάινπ κέξνπο ηνπ 20νχ αηψλα ηα ρακειφηεξα ηκήκαηα ηνπ πνηακνχ κνιχλζεθαλ βαξηά απφ ηε βηνκεραλία θαη ηα κεηαιιεία, αιιά ηψξα έρνπλ αλαθάκςεη θαη κπνξνχλ λα ππνζηεξίμνπλ ηελ κεηαλαζηεπηηθή αιηεία. Ζ κειέηε απηή, εζηηάδεη ζην θνκκάηη ηνπ πνηακνχ Wear πνπ δηαηξέρεη ηελ πφιε ηνπ Durham, θαη πνπ βαζκνινγείηαη κε C ζην Γεληθφ ρέδην Πνηνηηθήο Αμηνιφγεζεο ηεο Τπεξεζίαο ηνπ Πεξηβάιινληνο (πνπ εξκελεχεηαη σο «δίθαηε» πνηφηεηα). Σα ππάξρνληα πξνβιήκαηα πεξηιακβάλνπλ απνξξίκκαηα, απμεκέλε παξνπζία θπθηψλ θαη πξνβιήκαηα φμηλεο απνξξνήο νξπρείσλ. Πξνβιήκαηα ππάξρνπλ επίζεο κε ηελ απψιεηα βιάζηεζεο, ηελ απμαλφκελε δηάβξσζε, θαη κηα ππνβάζκηζε ηνπ βηφηνπνπ θαη ηνλ πιεζπζκφ ησλ ςαξηψλ θαη ηεο άγξηαο θχζεο. Μέζα ζηνλ πνηακφ Wear έρνπλ δεκηνπξγεζεί πνιιέο αλζξσπνγελείο θαηαζθεπέο πνπ ελζσκαηψλνληαη ζηα θαλάιηα ηνπ πνηακνχ. Απηέο αζθνχλ ζεκαληηθέο επηδξάζεηο ζηνλ ηξφπν πνπ γίλνληαη νη ιεηηνπξγίεο ηνπ πνηακνχ αιιάδνληαο ηε ξνή κε απνηέιεζκα ηε κεηαθίλεζε ακκνράιηθνπ θαη παξεκπνδίδνληαο έηζη ηε κεηαλάζηεπζε ησλ ςαξηψλ. Απφ ηελ άπνςε ησλ ςπραγσγηθψλ ρξήζεσλ ν πνηακφο Wear είλαη ζεκαληηθφο γηα ηελ ςπραγσγηθή αιηεία θαη επίζεο απνηειεί ην θέληξν γηα άιιεο δξαζηεξηφηεηεο 115

141 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ αλαςπρήο πνπ ζρεηίδνληαη κε ην λεξφ. Ο πνηακφο δηαδξακαηίδεη επίζεο έλαλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ αλαςπρή θαη ηνλ ηνπξηζκφ. Ο πνηακφο Clyde έρεη κήθνο πεξίπνπ 121 ρικ. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ ηαμηδηνχ απφ ηελ πεγή ηνπ ζηνπο ιφθνπο Beattock ζηα παξαιηαθά φξηά ηνπ ζηε Γιαζθψβε, ε πνηφηεηά ηνπ πνηθίιιεη πνιχ. Ζ ζπδήηεζε κε ηε θσηζέδηθε Τπεξεζία Πξνζηαζίαο ηνπ Πεξηβάιινληνο νδήγεζε ζηελ επηινγή ηνπ Clyde ζην Lanark κέρξη ηε γέθπξα Cambuslang σο πεξηνρή κειέηεο. Απηή ε, θπξίσο, αζηηθνπνηεκέλε πεξηνρή έρεη ςπραγσγηθά θαη ηνπξηζηηθά αμηνζέαηα θαη κέξε εμαηξεηηθνχ θπζηθνχ θάιινπο φπσο νη θαηαξξάθηεο ηνπ Clyde, αιιά έρεη θαη κεξηθά απφ ηα πην πξνβιεκαηηθά ζεκεία απφ ηελ άπνςε ηεο πνηφηεηαο λεξνχ. Σν κεγαιχηεξν κέξνο απηνχ ηνπ ηκήκαηνο ήηαλ βαζκνινγεκέλν κε Β ρξεζηκνπνηψληαο ην θσηζέδηθν χζηεκα Σαμηλφκεζεο Πνηακψλ, ην νπνίν είλαη ηζνδχλακν κε ηνλ βαζκφ C γηα ηνλ πνηακφ Wear ζην πιαίζην ηνπ Γεληθνχ πζηήκαηνο Σαμηλφκεζεο Πνηνηηθήο Αμηνιφγεζεο. Σα πνζά πνπ είλαη πξφζπκνη νη εξσηεζέληεο λα πιεξψζνπλ γηα θάζε βειηίσζε μερσξηζηά, θαίλεηαη ζηνλ Πίλαθα 18 Οη πεξηζζφηεξεο απφ απηέο ηηο ηηκέο είλαη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθέο θάησ απφ ην 10%. Δίλαη ζεκαληηθφ λα ζεκεησζεί φηη ην πνιπσλπκηθφ κνληέιν ινγηζηηθήο παιηλδξφκεζεο θαη ηα ηπραία κνληέια ινγηθψλ παξακέηξσλ παξάγνπλ έλα ζχλνιν ηηκψλ πνπ είλαη παξφκνηεο γηα ην δείγκα ηνπ πνηακνχ Wear. Πίλαθαο 18: Πεξηβαιινληηθέο ηδηφηεηεο θαη επίπεδα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζην Πείξακα Δπηινγήο Ηδηφηεηεο «Καιφ» Δπίπεδν «Γίθαην» Δπίπεδν Οηθνινγία νισκφο, πέζηξνθα θαη άιια δεχηεξεο πνηφηεηαο ςάξηα) Έλα επξχ θάζκα απφ θπηά, έληνκα θαη πνπιηά Μφλν δεχηεξεο πνηφηεηαο ςάξηα Μηα θησρή πνηθηιία απφ θπηά, έληνκα θαη πνπιηά Αηζζεηηθή / Δκθάληζε Καλέλα ιχκα ή απφξξηκα Κάπνηα ιχκαηα ή απνξξίκαηα ρζεο Πνηακψλ ρζεο κε αθζνλία δέληξσλ θαη θπηψλ Μφλν θπζηθή δηάβξσζε ρζεο κε ιίγα δέληξα θαη θπηά ηνηρεία επηηαρπλφκελεο δηάβξσζεο Αγλνψληαο ηε ζηαηηζηηθή ζεκαζία πξνο ην παξφλ, νη εθηηκήζεηο ζηνλ Πίλαθα 19 ππνδεηθλχνπλ φηη ε πξνζπκία γηα πιεξσκή είλαη πςειφηεξε ζην δείγκα ηνπ πνηακνχ Clyde έλαληη ηνπ δείγκαηνο ηνπ πνηακνχ «Wear». Απηφ ζπκβαίλεη θαη γηα ηνπο δχν εθηηκεηέο. Δίλαη επίζεο ελδηαθέξνλ λα ζεκεησζεί φηη γηα ην δείγκα ηνπ πνηακνχ Clyde ην ηπραίν κνληέιν ινγηθψλ παξακέηξσλ δίλεη ηηκέο πνπ αληηζηνηρνχλ ζηα δχν 116

142 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ ηξίηα εθείλσλ πνπ δίλνληαη απφ ην πνιπσλπκηθφ κνληέιν ινγηζηηθήο παιηλδξφκεζεο. ην δείγκα ηνπ πνηακνχ Clyde, πνπ γίλεηαη έιεγρνο γηα ηελ πξνηίκεζε εηεξνγέλεηαο νη ηηκέο έξρνληαη πηφ θνληά ζε εθείλεο ηνπ πνηακνχ Wear. Με ηε βνήζεηα ηεο δνθηκήο Wald αμηνινγήζεθε εάλ νη ηηκέο είλαη νη ίδηεο θαη ζηα δχν πξφηππα. ε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο, ε ηζφηεηα ησλ ηηκψλ απνξξίπηεηαη. Πίλαθαο 19: Ζ πξνζπκία γηα πιεξσκή εθηηκάηαη απφ ηηο βειηηψζεηο ζηελ πνηφηεηα ηνπ λεξνχ Καη ηα Γύν Πνηάκηα Ο Πνηακόο «Wear» Ο Πνηακόο «Clyde» Ηδηόηεηα Βειηίσζε Logit RP Logit Logit RP Logit Logit RP Οηθνινγία Πνηακνύ ηνπ Απφ ζε Δπίπεδν «Γίθαην» «Καιφ» Αηζζεηηθή Απφ «Γίθαην» ζε Δπίπεδν «Καιφ» ρζεο Απφ «Γίθαην» ζε Δπίπεδν «Καιφ» 20,17*** [3.03] 16,91*** [3,00] 21,53*** [3,48] 18,19** [2,75] 15,68*** [2,62] 19,57*** [2,83] 12,54*** [1,92] 12,35*** [2,15] 12,92*** [1,92] 12,19** [1,99] 12,07*** [2,09] 12,67*** [1,85] 60,08 [40,13] 42,38 [29,29 67,08 [47,83 Logit 38,70** [16,95 28,57** [13,05] 42,99** [19,49] (1) ηηο παξελζέζεηο ηππνπνηεκέλν ιάζνο, (2) * = ηαηηζηηθά ζεκαληηθφ ζην επίπεδν ηνπ 10%, ** = Δπίπεδν ηνπ 5% *** = Δπίπεδν ηνπ 1% 9. Μέζνδνο Μεηαθνξάο Οθέινπο (Benefit Transfer Method): Με ηε κέζνδν απηή, νθέιε πνπ έρνπλ ππνινγηζηεί γηα κηα ή πεξηζζφηεξεο πεξηνρέο ή πνιηηηθέο πξνηάζεηο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα λα νξίζνπλ ηα νθέιε ή ηελ αμία ζε άιιεο πεξηνρέο κε παξφκνηα ραξαθηεξηζηηθά. Πξφθεηηαη γηα κία κέζνδν, ε νπνία ζε γεληθέο γξακκέο, είλαη πξνζαξκφζηκε ζε νπνηαδήπνηε πεξίπησζε παξαγσγηθψλ ή θαηαλαισηηθψλ αγαζψλ θαζψο θαη ζπιινγηθψλ πεξηβαιινληηθψλ αγαζψλ ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο αμίαο κε ρξήζεο. Ο θχξηνο ζηφρνο ηεο κεζφδνπ Μεηαθνξάο Οθειψλ είλαη λα βξεζνχλ νη εθηηκήζεηο δήηεζεο γηα ηηο θαηαζηάζεηο φπνπ νη πεξηνξηζκνί ζε ρξφλν, πφξνπο θαη ίζσο ηερληθέο δεμηφηεηεο δελ επηηξέπνπλ κηα πιήξε εκπεηξηθή αλάιπζε (Young, 2005). 117

143 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ 10. Μέζνδνο Τπνζεηηθήο Αμηνιόγεζεο: Ηζηνξηθή αλαδξνκή Παξά ην γεγνλφο φηη νη νηθνλνκνιφγνη πάληνηε εζηίαδαλ ζηελ ηηκή ηεο αγνξάο θαηά ηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα εθηηκήζνπλ ηελ νηθνλνκηθή αμία ησλ αγαζψλ, πξψηκνη ζπγγξαθείο, φπσο νη Clark (1915) θαη Hines (1951) είραλ αληηιεθζεί φηη έλα κεγάιν κέξνο ηεο επεκεξίαο ηνπ αηφκνπ πξνέθππηε απφ απιήξσηα θφζηε, θαζψο θαη φηη γηα πνιιά ελδηαθέξνληα γηα ηνπο νηθνλνκνιφγνπο αγαζά, δελ ππήξραλ αληίζηνηρεο αγνξέο. Ζ ζεσξία πεξί δεκνζίσλ αγαζψλ πνπ αλαπηχρζεθε κέζσ ησλ εξγαζηψλ νηθνλνκνιφγσλ φπσο ν Lindahl, βνήζεζε ζην λα θαζηεξσζεί ε πεπνίζεζε φηη ππήξραλ θάπνηεο ιαλζάλνπζεο αμίεο ζρεηηθέο κε ηα δεκφζηα αγαζά, θαζψο θαη ζην λα γίλνπλ αληηιεπηέο νη δπζθνιίεο πνπ αθνξνχζαλ ηελ απνηίκεζε ησλ αμηψλ απηψλ. Καηά ηελ ίδηα πεξίνδν, άιινη νηθνλνκνιφγνη φπσο ν Pigou, άξρηζαλ λα αληηιακβάλνληαη ηηο πεξηβαιινληηθέο θαηαζηξνθέο σο αξλεηηθέο εμσηεξηθφηεηεο ζηελ θνηλσλία. Οη Bowen (1943) θαη Ciriacy-Wantrup (1947) ήηαλ νη πξψηνη πνπ πξφηεηλαλ ηελ ρξήζε εηδηθά δηακνξθσκέλσλ εξεπλψλ πνπ ζα είραλ σο ζθνπφ ηελ απνηίκεζε ηεο αμίαο θάπνησλ «θνηλσληθψλ αγαζψλ». ην πξφβιεκα ηνπ πψο ζα γηλφηαλ ε ζχγθξηζε αλάκεζα ζηηο πξνηηκήζεηο ησλ εξσηψκελσλ, ν Bowen ήηαλ απηφο πνπ πξφηεηλε ηελ εηζαγσγή εξσηεκαηνινγίσλ θαη ζπλεληεχμεσλ, ζεσξψληαο ηα σο ην πιεζηέζηεξν κέζν πξνζνκνίσζεο ηεο θαηαλαισηηθήο επηινγήο. Αληίζεηνο πξνο απηήλ ηελ ζεψξεζε βξέζεθε ν Samuelson ν νπνίνο κέζσ κηαο εξγαζίαο ηνπ ην 1954 παξαηήξεζε ηελ πηζαλφηεηα ζηξαηεγηθήο αληηκεηψπηζεο ησλ εξσηεκαηνινγίσλ απφ ηνπο εξσηψκελνπο, ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα επηηχρνπλ επλντθφηεξεο γηα απηνχο ζπλζήθεο ζε κηα πηζαλή πξαγκαηηθή κειινληηθή αγνξά. Ο πξψηνο ηνκέαο ζηνλ νπνίν πξνέθπςε ε αλάγθε ρξήζεο ηέηνηνπ είδνπο κεζφδσλ, αθνξνχζε ζηελ ππαίζξηα αλαςπρή. Ο αξηζκφο ησλ αλζξψπσλ πνπ επηζπκνχζαλ λα ςπραγσγεζνχλ ζηελ ακεξηθαληθή χπαηζξν θαηά ηελ πεξίνδν πνπ αθνινχζεζε ηνλ 2 ν Παγθφζκην Πφιεκν απμήζεθε θαηαθφξπθα. Ζ πνιηηηθή εγεζία αλαγλψξηζε ηελ αλάγθε ηνπ λα κάζεη ηη ήζειε ην θνηλφ θαζψο θαη πφζα ρξήκαηα ήηαλ δηαηεζεηκέλν λα πιεξψζεη. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφ ε Δζληθή Τπεξεζία Πάξθσλ αλέζεζε ζε κηα εηαηξεία λα πξνζδηνξίζεη ηη αθξηβψο δεηνχζε ην θνηλφ απφ ηα ακεξηθαληθά πάξθα. Οη έξεπλεο πνπ εθπνλήζεθαλ έπαημαλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ δηακφξθσζε ηνπ ακεξηθαληθνχ εζληθνχ ζπζηήκαηνο πάξθσλ θαηά ηηο δεθαεηίεο ηνπ 50 θαη ηνπ 60. Σν 1958, ε 118

144 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ εηαηξεία απηή ξψηεζε κηα νκάδα αηφκσλ πφζα ρξήκαηα ήηαλ δηαηεζεηκέλε λα πιεξψζεη γηα κηα κέξα αλαςπρήο ζηνπο ρψξνπο ελφο πάξθνπ. Ζ εξψηεζε απηή κπνξεί λα ζεσξεζεί σο πξφγνλνο ηεο Μεζφδνπ Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο, αθνχ νπζηαζηηθά εηζήγαγε ηελ έλλνηα ηεο πξνζπκίαο πιεξσκήο (Willingness to Pay-WTP). Ο Davis (1963) ήηαλ ν πξψηνο νηθνλνκνιφγνο πνπ εθάξκνζε κηα έξεπλα Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο. Δπεξεαζκέλνο απφ ηνλ Stanley Stouffer, αθαδεκατθφ εξεπλεηή ζην Harvard, ν Davis αλαγλψξηζε ηελ δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο κηαο ππνζεηηθήο αγνξάο ζε κηα έξεπλα, πεξηγξάθνληαο ελαιιαθηηθά είδε πεξηνρψλ ή ππεξεζηψλ πνπ ζα πξνζθέξνληαλ ζην θνηλφ, δίλνληαο ηνπ έηζη ηελ επθαηξία λα εκπιαθεί ζε κηα αγνξαζηηθή αιιειεπίδξαζε. Οη εξγαζίεο ηνπ Davis ήηαλ απφιπηα ζαθείο ζρεηηθά κε ηελ αληηκεηψπηζε ζεσξεηηθψλ νηθνλνκηθψλ δεηεκάησλ, ζρεδηαζκνχ ηεο έξεπλαο, ηερληθψλ δεηγκαηνιεςίαο, θαζψο θαη ζηαηηζηηθήο αλάιπζεο ησλ δεδνκέλσλ, έηζη ψζηε αθφκα θαη ζεκεξηλνί εξεπλεηέο αλαηξέρνπλ ζε απηέο γηα ηελ αληηκεηψπηζε πξνβιεκάησλ. Οη εξγαζίεο ηνπ Davis θίλεζαλ γεληθφηεξν ελδηαθέξνλ γηα ηελ ζπγθεθξηκέλε ηερληθή. Ζ Μέζνδνο Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο εθαξκφζηεθε απφ πνιινχο εξεπλεηέο θαη γηα ηελ απνηίκεζε δηαθνξεηηθψλ εηδψλ πεξηβαιινληηθψλ παξακέηξσλ. Οη Bohm (1972), Hammack & Brown (1974) θαη Brookshire et al. (1976) ήηαλ απφ ηνπο πξψηνπο πνπ εθάξκνζαλ ηελ ζπγθεθξηκέλε κέζνδν. Καηά ηελ πεξίνδν απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 70 κέρξη θαη ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 παξνπζηάζηεθε κηα ηάζε ζπλέρηζεο ησλ δεδνκέλσλ πνπ ίζρπαλ ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 70, ζρεηηθά κε ην είδνο ησλ αγαζψλ ηα νπνία απνηηκνχληαλ κε ηελ Μέζνδν Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο. Ο ηνκέαο ηεο ππαίζξηαο ςπραγσγίαο ζπλέρηζε λα ζπγθεληξψλεη ηελ πιεηνςεθία ησλ εθαξκνγψλ νη νπνίεο φκσο επεθηάζεθαλ ζεκαληηθά θαη ζε άιινπο ηνκείο. Αληηκεησπίζηεθαλ δεηήκαηα φπσο ε ζλεζηκφηεηα ζε ππξεληθά εξγνζηάζηα, ε απνζήθεπζε ηνμηθψλ απνβιήησλ, ε πξνζηαζία εηδψλ ππφ εμαθάληζε θ.ά. Πνιιέο απφ απηέο ηηο έξεπλεο ζεσξήζεθαλ αλαγλσξηζηηθέο, κε ηνπο εξεπλεηέο λα εζηηάδνπλ ζηηο πηζαλφηεηεο βειηίσζεο ηεο κεζφδνπ, εμεηάδνληαο ηηο δηάθνξεο αλαθξίβεηεο πνπ πξνέθππηαλ θαηά ηελ ρξήζε ηεο, θαζψο θαη ζπγθξίλνληαο ηα απνηειέζκαηα πνπ πξνέθππηαλ κε απηά άιισλ κεζφδσλ. Ζ Μέζνδνο Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο (Contingent Valuation Method) απνηειεί κηα εξεπλεηηθή ηερληθή πνπ ππάγεηαη ζηηο κεζφδνπο δεδεισκέλεο πξνηίκεζεο. ηεξίδεηαη ζηελ θαηαζθεπή απφ ηνλ εξεπλεηή κηαο ππνζεηηθήο αγνξάο, κέζσ ηεο νπνίαο είλαη δπλαηφλ λα ππνινγηζηεί ε δηάζεζε ηνπ εξσηψκελνπ λα πιεξψζεη ή λα απνδεκησζεί 119

145 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ (Willingness To Pay WTP or Willingness To Accept WTA) γηα αιιαγέο πνπ αθνξνχλ ζε κε εκπνξεχζηκνπο θπζηθνχο θαη πεξηβαιινληηθνχο πφξνπο. Ζ Μέζνδνο Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο είλαη ηθαλή λα απνηηκήζεη ηελ αμία ελαιιαθηηθψλ επηπέδσλ πνηθίισλ πεξηβαιινληηθψλ παξακέηξσλ θαη απνηειεί ηελ θχξηα κέζνδν ππνινγηζκνχ αμηψλ κε ρξήζεο, φπσο γηα παξάδεηγκα ηελ αμία ησλ νθειψλ πνπ ιακβάλεη ην ζχλνιν ηεο θνηλσλίαο απφ ηελ χπαξμε ζπάλησλ εηδψλ άγξησλ δψσλ. Ζ βαζηθή ηδέα ηεο Μεζφδνπ Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο αθνξά ζηελ εηζαγσγή ηνπ εξσηψκελνπ ζε κηα ππνζεηηθή κελ αιιά ηαπηφρξνλα ξεαιηζηηθή αγνξά ρξήζεο ή δηαηήξεζεο θάπνησλ θπζηθψλ ή πεξηβαιινληηθψλ πφξσλ. Ο εξσηψκελνο κέζσ ηεο αγνξάο απηήο κπνξεί λα εθθξάζεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν απνηηκά ην εθάζηνηε αγαζφ. Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο αγνξάο απηήο απνηεινχλ: i. Ζ αθξηβήο πεξηγξαθή ηεο αιιαγήο ζηελ πεξηβαιινληηθή πνηφηεηα ε νπνία απνηηκάηαη. ii. Ο ηξφπνο πιεξσκήο. iii. Ζ κνξθή ηεο εξψηεζεο πνπ αθνξά ηελ δηάζεζε γηα πιεξσκή ηνπ εξσηψκελνπ.(loomis & Helfand, 2001) Ζ αληηπαξάζεζε φζνλ αθνξά ζηελ εγθπξφηεηα ηεο Μεζφδνπ Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο εληάζεθε ηδηαηηέξσο θαηά ηελ εθδίθαζε ηεο ππφζεζεο πνπ αθνξνχζε ηελ πεξηβαιινληηθή θαηαζηξνθή πνπ πξνθιήζεθε απφ ην αηχρεκα ηνπ πεηξειαηνθφξνπ Exxon Valdez ηνλ Μάξηην ηνπ Σν αίηεκα γηα απνδεκίσζε ηεο πνιηηείαο ηεο Αιάζθα ζηεξίρζεθε θπξίσο ζηελ έλλνηα ηεο ρακέλεο αμίαο κε-ρξήζεο (Carson et al., 1992; Carson et al., 2003). Οη εηαηξίεο πνπ ήξζαλ αληηκέησπεο κε ηελ θάιπςε ησλ εμφδσλ απηψλ, θαηά ηελ δηάξθεηα ελφο ζπλεδξίνπ πνπ νξγαλψζεθε ππφ ηελ ρνξεγία ηεο Exxon ην 1992, ακθηζβήηεζαλ ηελ χπαξμε ηεο αμίαο κε-ρξήζεο, θαζψο θαη ηελ εγθπξφηεηα ηεο Μεζφδνπ Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο. Ακέζσο κεηά ην ζπλέδξην ηεο Exxon, ε ακεξηθαληθή Δζληθή Χθεαληθή θαη Αηκνζθαηξηθή Γηνίθεζε (ΝΟΑΑ) δεκηνχξγεζε κηα επηηξνπή πξνθεηκέλνπ λα δηεξεπλεζεί ην εάλ ε αμία κερξήζεο κπνξεί λα πεξηιακβάλεηαη ζηελ απνηίκεζε θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ θαζψο θαη ην πφζν έγθπξα απνηειέζκαηα πξνθχπηνπλ απφ ηελ εθαξκνγή ηεο Μεζφδνπ Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο. Ζ επηηξνπή απηή κεηά απφ δηεξεχλεζε ελφο κεγάινπ φγθνπ δεδνκέλσλ ην θαινθαίξη ηνπ 1992, θαηέιεμε ζην φηη ε αμία κε-ρξήζεο ζα πξέπεη λα πεξηιακβάλεηαη ζηελ απνηίκεζε θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ θαη φηη νη κειέηεο 120

146 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο είλαη αξθνχλησο έγθπξεο ψζηε λα ζηεξίμνπλ αηηήκαηα απνδεκίσζεο γηα απψιεηα αμίαο κε ρξήζεο. Πεξηγξαθή ηεο κεζνδνινγίαο Ζ κέζνδνο αμηνπνηεί ζηνηρεία έξεπλαο µε εξσηεκαηνιφγηα, ηα νπνία ζπγθεληξψλνληαη µε ηξεηο ηξφπνπο (α) ηειεθσληθά, (β) ηαρπδξνκηθά (µε ζπκβαηηθφ θαη ηειεπηαία µε ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν) θαη (γ) µε θαηά πξφζσπν ζπλεληεχμεηο είηε ζε ζπίηηα είηε ζε αλνηθηνχο ρψξνπο. Ηδηαίηεξεο ζεκαζίαο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο κεζφδνπ είλαη: ν θαζνξηζκφο ηνπ πιεζπζκνχ, ε επηινγή ηνπ δείγκαηνο θαη ηεο κεζφδνπ δεηγκαηνιεςίαο, ν θαζνξηζκφο ηνπ «ζελαξίνπ», ν ζρεδηαζκφο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ θαη ε νξζή αμηνιφγεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο δεηγκαηνιεπηηθήο εξγαζίαο. Ζ «θαξδηά» ηεο κεζφδνπ είλαη ην εξσηεκαηνιφγην θαη εηδηθά ε εξψηεζε γηα ηελ επηζχκα ρξεκαηηθήο ζπλεηζθνξάο ή απνδεκίσζεο ζε ζρέζε µε ην ππφ δηεξεχλεζε ζελάξην. πλήζσο ην εξσηεκαηνιφγην παξέρεη πιεξνθνξίεο ζηνλ εξσηψκελν ζρεηηθά µε έλα ππνζεηηθφ ζρέδην, ή απνθαηάζηαζεο κηαο πθηζηάκελεο πεξηβαιινληηθήο επίπησζεο είηε πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο απφ µηα κειινληηθή δεκηά. Ο βαζηθφο θνξκφο ηεο ζπλέληεπμεο πξαγκαηεχεηαη ην ρξεκαηηθφ πνζφ πνπ πξνηίζεηαη λα πιεξψζεη θάπνηνο πξνθεηκέλνπ λα δηαθπιάμεη ή λα απνθαηαζηήζεη έλα πεξηβαιινληηθφ αγαζφ. Ζ εξψηεζε αλαθνξηθά µε ην δηαηηζέκελν ρξεκαηηθφ πνζφ, εθφζνλ πξνηίζεηαη λα πιεξψζεη θάπνηνο, µπνξεί λα ηεζεί µε πέληε δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο (Bateman et al., 1999): (α) ζε ελεύθεπη µοπθή (open-ended). Ζ εξψηεζε έρεη ηε µνξθή: «Πφζα ρξήµαηα ζέιεηε λα δηαζέζεηε γηα?» θαη ν αληαπνθξηλφµελνο πξνζδηνξίδεη ειεχζεξα ην πνζφ ησλ ρξεµάησλ. (β) ζε απλή πποκαθοπιζµένη επιλογή (singe-bound dichotomous-choice). Ζ εξψηεζε ιαµβάλεη ηε µνξθή: «Πξνηίζεζηε λα πιεξψζεηε Υ δξρ. γηα?» µε ην επίπεδν Υ λα δηαθνξνπνηείηαη µέζα ζην δείγµα. (γ) ζε διπλή πποκαθοπιζµένη επιλογή (double-bound dichotomous-choice). Ο εξσηψµελνο εθφζνλ απαληήζεη ζεηηθά ζηελ µηα εξψηεζε ηεο µνξθήο (β), εξσηάηαη εάλ πξνηίζεηαη λα πιεξψζεη έλα µεγαιχηεξν, πξνθαζνξηζµέλν πάληα, πνζφ Τ. Δάλ 121

147 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ απαληήζεη αξλεηηθά ζηελ πξψηε εξψηεζε, εξσηάηαη αλ πξνηίζεηαη λα πιεξψζεη έλα πνζφ Ε, µηθξφηεξν απφ ην Υ. (δ) ζε ηπιπλή πποκαθοπιζµένη επιλογή (triple-bound dichotomous-choice). Απνηειεί επέθηαζε ηεο πξνεγνχµελεο δηαδηθαζίαο θαηά έλα γχξν. (ε) ζε επαναληπηική πποζθοπά (iterative bidding). Δθηφο απφ ηε βαζηθή εξψηεζε γηα ηελ πξφζεζε ρξεκαηηθήο ζπλεηζθνξάο ζηελ πεξηβαιινληηθή δξάζε, ηα εξσηεκαηνιφγηα ζπγθεληξψλνπλ πιεξνθνξίεο γηα άιια ζπλαθή θαηεγνξηθά δεδνκέλα, φπσο: ην νηθνγελεηαθφ εηζφδεκα, ηα µέιε πνπ απαξηίδνπλ ην λνηθνθπξηφ, ηελ ειηθία, ην θχιιν, ην επίπεδν κφξθσζεο, ην επάγγεικα, ηελ ειθπζηηθφηεηα ηνπ ζρεδίνπ, ηελ νηθεηφηεηα µε ην ζέκα, θ.ιπ. (Diamond et al., 1993). Αλάιπζε δεδνκέλσλ Ζ αλάιπζε δεδνκέλσλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ εθαξκνγή ηεο Μεζφδνπ Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο εμαξηάηαη απφ πνιινχο παξάγνληεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο ηδηαίηεξεο παξακέηξνπο θάζε μερσξηζηήο εθαξκνγήο (π.ρ. επηινγή ηεο κνξθήο ηεο βαζηθήο εξψηεζεο, είδνο ηνπ αγαζνχ) θαη σο εθ ηνχηνπ δελ κπνξεί λα πεξηγξαθεί ζε γεληθφηεξα πιαίζηα. Παξά ην γεγνλφο απηφ, ππάξρνπλ νξηζκέλεο ζηαηηζηηθέο κέζνδνη νη νπνίεο εθαξκφδνληαη ζε έλα κεγάιν πνζνζηφ ησλ δηάθνξσλ εθαξκνγψλ ηεο ζπγθεθξηκέλεο κεζφδνπ. Καηά ηελ αλάιπζε δεδνκέλσλ δηάζεζεο γηα πιεξσκή (WTP) έλα απιφ θαη εχρξεζην ζηαηηζηηθφ εξγαιείν απνηεινχλ ηα δηάθνξα κέηξα ζέζεσο. Ζ κέζε ηηκή θαη ε δηάκεζνο ηεο ρξεκαηηθήο ζπλεηζθνξάο απνηεινχλ εχθνια πξνζδηνξίζηκα κεγέζε, απφ ηα νπνία κέζσ απινχ πνιιαπιαζηαζκνχ κε ηνλ αξηζκφ ησλ ελδηαθεξφκελσλ (αηφκσλ ή λνηθνθπξηψλ) κπνξεί λα εθηηκεζεί ε ζπλνιηθή νηθνλνκηθή αμία ηνπ πεξηβαιινληηθνχ αγαζνχ. Αθφκε, κέζσ ηεο ρξήζεο ησλ δεδνκέλσλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο ζπκπιεξσκαηηθέο θαη δεκνγξαθηθέο εξσηήζεηο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, είλαη δπλαηφο ν πξνζδηνξηζκφο, κέζσ πνιιαπιήο παιηλδξφκεζεο, κηαο ζπλάξηεζεο ηνπ WTP σο πξνο δηάθνξα θνηλσληθννηθνλνκηθά κεγέζε φπσο ην εηζφδεκα, ε ειηθία ή ε επαγγεικαηηθή θαηάζηαζε. 122

148 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ Ζ ζπλάξηεζε πνπ πξνθχπηεη είλαη ηεο κνξθήο: WTPi = f(ai, Bi, Ci, ) φπνπ WTPi είλαη ε δηάζεζε γηα πιεξσκή ηνπ εξσηψκελνπ i, ελψ Α, Β θαη C αθνξνχλ ζε θνηλσληθννηθνλνκηθά κεγέζε (Cummings et al., 1986; Hanley, 1988; Kula, 1994). Πιενλεθηήκαηα θαη πεγέο ζθαικάησλ Παξά ηηο ζρεηηθά πνιπάξηζκεο πηζαλέο πεγέο ζθαικάησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ εθαξκνγή ηεο κεζφδνπ Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο, ε παξαπάλσ κεζνδνινγία ραξαθηεξίδεηαη θαη απφ έλα ζχλνιν ηδηαηηέξσο ζεκαληηθψλ πιενλεθηεκάησλ, ηα νπνία πνιιέο θνξέο θαζηζηνχλ ηελ κέζνδν απηή σο ηελ κνλαδηθή θαηάιιειε γηα ηελ απνηίκεζε θάπνησλ εηδψλ αγαζψλ. Α. Πλεονεκηήμαηα ηηρ μεθόδος Σν βαζηθφηεξν πιενλέθηεκα ηεο Μεζφδνπ Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο απέλαληη ζε ελαιιαθηηθέο κεζφδνπο, απνηειεί ε ηθαλφηεηα απνηίκεζεο αμηψλ επηινγήο, θιεξνδνηήκαηνο θαη χπαξμεο. Ζ χπαξμε ησλ ελ ιφγσ αμηψλ είλαη πιένλ αδηακθηζβήηεην γεγνλφο (εηδηθφηεξα κεηά ηελ απφθαζε ηεο επηηξνπήο ηεο ΝΟΑΑ ην 1992) θαη ε Μέζνδνο Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο είλαη ε κνλαδηθή πνπ κπνξεί λα ηηο απνηηκήζεη ηθαλνπνηεηηθά. Τπάξρνπλ κάιηζηα πεξηπηψζεηο, φπσο απηή ηεο Mono Lake ζηελ Καιηθφξληα (Loomis,1988), ζηηο νπνίεο νη παξαπάλσ αμίεο κε ρξήζεο απνηεινχλ ην 85% ηεο ζπλνιηθήο αμίαο. Γίλεηαη ζαθέο φηη ε ρξήζε νπνηαζδήπνηε άιιεο κεζφδνπ ζα είρε σο απνηέιεζκα ζεκαληηθά ζθάικαηα. Έλα αθφκε ζεκαληηθφ πιενλέθηεκα ηεο Μεζφδνπ Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο απνηειεί ην γεγνλφο φηη ζηεξίδεηαη ζηελ θαηαζθεπή κηαο ππνζεηηθήο αγνξάο. Σν γεγνλφο απηφ, παξά ην φηη εκπεξηέρεη θαη θηλδχλνπο, θαζηζηά ηελ κέζνδν ηθαλή λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ αμηνιφγεζε πξνηεηλφκελσλ επεκβάζεσλ ζην πεξηβάιινλ πξνηνχ απηέο εθαξκνζηνχλ. Μέζσ ηνπ ραξαθηεξηζηηθνχ ηεο απηνχ, ε Μέζνδνο Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο κεηαηξέπεηαη ζε νπζηαζηηθφ βνήζεκα ζηελ ράξαμε πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο. Σέινο, ε ζπγθεθξηκέλε κέζνδνο κπνξεί λα εθαξκνζηεί ζε έλα ηδηαίηεξα επξχ πεδίν πεξηβαιινληηθψλ ζεκάησλ. Ζ ρξήζε ηεο κεζφδνπ ζε ζέκαηα πγείαο θαη ζλεζηκφηεηαο είλαη ζχλεζεο θαηλφκελν. Παξά ην γεγνλφο απηφ, εηδηθφηεηα ηεο κεζφδνπ παξακέλνπλ 123

149 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ ηα δεηήκαηα απνηίκεζεο ηεο ππαίζξηαο ςπραγσγίαο, θαζψο κπνξεί λα πξνζθέξεη ιχζεηο ζε δεηήκαηα φπνπ άιιεο κέζνδνη δελ κπνξνχλ θαλ λα εθαξκνζηνχλ (π.ρ. ηαμίδηα πνιιαπιψλ πξννξηζκψλ) (Loomis & Helfand, 2001). Β. Κπίζιμα ζημεία εθαπμογήρ Οη πηζαλέο πεγέο ζθαικάησλ ηεο Μεζφδνπ Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο έρνπλ λα θάλνπλ κε ηελ ίδηα ηελ θχζε ηεο κεζφδνπ, ε νπνία πεξηιακβάλεη έξεπλεο κε εξσηεκαηνιφγηα ζε πεξηβάιινλ ππνζεηηθψλ αγνξψλ. Απφ ην γεγνλφο απηφ πξνθχπηνπλ θάπνηεο ζηξεβιψζεηο (biases) πνηθίισλ πξνειεχζεσλ. Οη ζηξεβιψζεηο απηέο κπνξνχλ λα αλαιπζνχλ σο εμήο: i. ηξεβιψζεηο ηξαηεγηθήο (Strategic Biases) ii. ηξεβιψζεηο Τπφζεζεο (Hypothetical Biases) iii. ηξεβιψζεηο Πιεξνθνξίαο (Information Biases) iv. ηξεβιψζεηο ρεδηαζκνχ (Design Biases) v. ηξεβιψζεηο Σξφπνπ Πιεξσκήο (Vehicle Biases) vi. ηξεβιψζεηο ιφγσ δηαθνξεηηθήο ζπκπεξηθνξάο ζηελ επηζπκία πιεξσκήο γηα απφθηεζε ή γηα απψιεηα ελφο πεξηβαιινληηθνχ αγαζνχ (WTP vs WTA Bias) Οη ζηξεβιψζεηο ζηξαηεγηθήο αθνξνχλ ηελ πεξίπησζε θαηά ηελ νπνία ν εξσηψκελνο ππνηηκά ή ππεξηηκά ζθφπηκα ην πνζφ πνπ δειψλεη φηη δηαηίζεηαη λα πιεξψζεη, απνζθνπψληαο ζε επλντθφηεξα γηα ηνλ ίδην απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο (Pearce &Turner, 1990; Turner et al., 1994; Kula, 1994; Fischer, 1996). Οη ζηξεβιψζεηο ππφζεζεο αθνξνχλ ηηο ακθηβνιίεο πνπ δεκηνπξγεί ε ππνζεηηθή θχζε ηεο κεζφδνπ φζνλ αθνξά ην θαηά πφζνλ είλαη ζπκβαηή κε ηελ πξαγκαηηθή θαηαλαισηηθή ζπκπεξηθνξά ησλ αηφκσλ ή ησλ λνηθνθπξηψλ. Παξαηεξείηαη γεληθφηεξα κηα ηάζε ππεξηίκεζεο ηεο δηάζεζεο γηα πιεξσκή ε νπνία ζέηεη ππφ ακθηζβήηεζε ηελ απφδνζε ηεο κεζφδνπ. ηνλ ηνκέα απηφλ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί αξθεηέο πεηξακαηηθέο εξγαζίεο. Οη Loomis et al. (1996) αλαθέξνπλ φηη ζε πεηξάκαηα πνπ έγηλαλ, νη εθηηκήζεηο ηνπ WTP κε ηελ κέζνδν ηεο Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο πξνέθπςαλ 2 κε 3 θνξέο πςειφηεξεο απφ ηηο πξαγκαηηθέο ηηκέο. Οη ζηξεβιψζεηο πιεξνθνξίαο αθνξνχλ νξηζκέλεο πιεξνθνξίεο νη νπνίεο παξέρνληαη απφ ηελ έξεπλα αιιά δελ είλαη απνιχησο επαξθείο ή θαηαλνεηέο. ε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο, νη απαληήζεηο κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζε αλαθξηβή εθηίκεζε ηεο αμίαο 124

150 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ ηνπ πεξηβαιινληηθνχ αγαζνχ. ε άιιεο πεξηπηψζεηο, νξηζκέλεο πιεξνθνξίεο κπνξεί λα επεξεάζνπλ ηελ θξίζε ηνπ εξσηψκελνπ, κε απνηέιεζκα θάπνηεο θνξέο λα παξαηεξείηαη αλαζεψξεζε ηεο αξρηθήο άπνςήο ηνπ (Rowe et al., 1980; Schultze et al., 1981). Δζθαικέλνο ζρεδηαζκφο ηεο έξεπλαο ζε βαζηθά ζεκεία, φπσο ε δνκή ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, ν ηχπνο ηεο εξψηεζεο θ.α., κπνξεί λα επεξεάζεη ην ηειηθφ απνηέιεζκα (Schulze et al., 1996; Bateman et al., 1999). πσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ, ε πην ζπλήζεο ζηξέβισζε ηέηνηνπ είδνπο πξνέξρεηαη απφ ιαλζαζκέλε επηινγή ηεο πξνηεηλφκελεο ηηκήο εθθίλεζεο γηα ηελ απνηίκεζε ηνπ αγαζνχ ζηηο εξσηήζεηο επαλαιεπηηθήο πξνζθνξάο (Loomis & Helfand, 2001). Οη ζηξεβιψζεηο ηνπ ηξφπνπ πιεξσκήο πξνθχπηνπλ απφ ην γεγνλφο ε πξνηεηλφκελε κέζνδνο πιεξσκήο κπνξεί λα επεξεάζεη ηελ εθθξαζκέλε αμία ηνπ πεξηβαιινληηθνχ αγαζνχ (Pearce & Turner, 1990; Kula, 1994; Turner et al., 1994) αλ θαη νξηζκέλνη εξεπλεηέο ππνζηεξίδνπλ φηη ην θαηλφκελν δελ έρεη κειεηεζεί επαξθψο (Boyle & Bergstrom, 1999). Ζ ρξεζηκνπνίεζε ηνπ ηξφπνπ πιεξσκήο ν νπνίνο είλαη πηζαλφηεξν λα εθαξκνζηεί ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ζα απνθέξεη θαη πην έγθπξα απνηειέζκαηα. Σέινο, ε εξψηεζε πνπ αθνξά ζηε δηάζεζε γηα πιεξσκή γηα θάπνην αγαζφ κπνξεί λα δηαηππσζεί κε δχν ηξφπνπο. Μπνξεί λα δεηεζεί ην πνζφ πνπ ν εξσηψκελνο ζα έδηλε γηα λα απνθηήζεη ή λα δηαηεξήζεη ην πεξηβαιινληηθφ αγαζφ, ή κπνξεί λα δεηεζεί ην πνζφ πνπ ν εξσηψκελνο ζα δερφηαλ σο απνδεκίσζε γηα ηελ απψιεηα ηνπ αγαζνχ απηνχ. Σν ρξεκαηηθφ χςνο ηεο θαηαβνιήο γηα ηελ απφθηεζε ελφο αγαζνχ ζα έπξεπε λα ηζνχηαη κε απηφ ηεο απνδεκίσζεο γηα ηελ απψιεηα ηνπ ίδηνπ αγαζνχ. ηελ πξάμε φκσο, έρνπλ παξαηεξεζεί απνθιείζεηο αλάκεζα ζηηο δχν δηαθνξεηηθέο δηαηππψζεηο ηεο ίδηαο εξψηεζεο, δεκηνπξγψληαο αβεβαηφηεηα γηα ηελ εγθπξφηεηα ησλ απνηειεζκάησλ (Fischer, 1996). Δκπεηξηθέο έξεπλεο δηαπίζησζαλ φηη ην ρξεκαηηθφ πνζφ ηεο θαηαβνιήο είλαη ζπλήζσο ην 1/3 ή ην 1/5 ηνπ πνζνχ ηεο απνδεκίσζεο (Bishop & Heberlein, 1979; Winpenny, 1991). ρεηηθέο έξεπλεο πάλησο, ππνζηεξίδνπλ φηη νη δηαθνξέο κεηαμχ ηεο επηζπκίαο γηα πιεξσκή θαη ηεο επηζπκίαο γηα απνδεκίσζε, έρνπλ ζεσξεηηθή εμήγεζε κε βάζε ηε λενθιαζηθή ζεσξία ηηκψλ (Bateman & Turner, 1993; Hanemann, 1999; Sugden, 1999). Παξαθάησ, παξαηίζεληαη ζπλαθείο, κε ην αληηθείκελν ηεο έξεπλαο, κειέηεο πεξηβαιινληηθήο απνηίκεζεο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηε Μέζνδν Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο: 125

151 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ Yongsung C., Hong J. K. (2004). Αλάιπζε θφζηνπο-σθέιεηαο γηα ηελ βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ ηεο δεμακελήο Paldang ζηελ Κνξέα. Ζ δεμακελή Paldang πξνκεζεχεη κε πφζηκν λεξφ 5.8 εθαηνκκχξηα λνηθνθπξηά ζηελ Μεηξνπνιηηηθή πεξηνρή ηεο ενχι ζηελ Κνξέα. Χζηφζν, ε πνηφηεηα ηνπ λεξνχ απηήο ηεο δεμακελήο θαηαηάζζεηαη ζηελ ηξίηε θαηεγνξία ζχκθσλα κε ην θξηηήξην ηεο Υεκηθήο Απαίηεζεο Ομπγφλνπ (COD), πνπ ζεκαίλεη φηη δελ είλαη πιένλ θαηάιιειν γηα πφζε. Απηφ νθείιεηαη ζηα πγξά απφβιεηα ησλ βηνκεραληψλ θαη ηα δσηθά απφβιεηα ηεο πεξηνρήο. Πξνθεηκέλνπ λα αληηζηξαθεί απηή ε θαηάζηαζε, είλαη απαξαίηεην λα απαηηείηαη απφ ηα εξγνζηάζηα επεμεξγαζία ησλ απνβιήησλ ηνπο θαζψο επίζεο θαη λα εθαξκφδνληαη απζηεξφηεξνη θαλνληζκνί ζηνλ γεσξγηθφ ηνκέα φζνλ αθνξά ζηε ρξεζηκνπνίεζε θπηνθαξκάθσλ θαη ηελ απφξξηςε δσηθψλ απνβιήησλ ζηε δεμακελή Paldang. Δπνκέλσο, νη πεξηβαιινληηθνί θαλνληζκνί γηα ηελ πξνζηαζία ηεο πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ ηεο δεμακελήο Paldang, ζα επηβάιινπλ πηζαλφηαηα ζεκαληηθέο νηθνλνκηθέο δαπάλεο ζηε βηνκεραλία θαη ηελ θαιιηέξγεηα δσηθνχ θεθαιαίνπ ζηελ πεξηνρή. θνπφο απηήο ηεο κειέηεο, είλαη ε νηθνλνκηθή αμηνιφγεζε ηεο βειηίσζεο ηεο πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ ηεο ζπγθεθξηκέλεο δεμακελήο απφ ηελ ηξίηε θαηεγνξία ζηελ πξψηε, ρξεζηκνπνηψληαο ηε κέζνδν ηεο ππνζεηηθήο αμηνιφγεζεο (Contingent Valuation Method-CVM). Με ηε κέζνδν απηή, κπνξεί λα ππνινγηζηεί ε πξνζπκία ησλ εξσηεζέλησλ γηα πιεξσκή (WTP) πξνθεηκέλνπ λα βειηησζεί ε πνηφηεηα ηνπ λεξνχ ηεο δεμακελήο θαη λα αλαιπζνχλ νη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ επηζπκία ηνπο γηα πιεξσκή. Ζ κειέηε ππνιφγηζε επίζεο ην θφζηνο εθαξκνγήο ησλ πξνηεηλφκελσλ θαλνληζκψλ ζηηο ξππνγφλεο δξαζηεξηφηεηεο. Ζ πξνζπκία θάζε εξσηψκελνπ γηα πιεξσκή ρξεζηκνπνηήζεθε γηα λα ππνινγηζηεί ε ζπλνιηθή πξνζπκία πιεξσκήο ηεο θνηλφηεηαο θαη έπεηηα ζπγθξίζεθε κε ην θφζηνο εθαξκνγήο ησλ πξνηεηλφκελσλ θαλνληζκψλ ζηηο ξππνγφλεο πεγέο. Δπίζεο, αλαιχζεθαλ νη δηάθνξεο ξπζκηζηηθέο επηινγέο απφ ηελ ηνπηθή θαη θεληξηθή δηνίθεζε γηα ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ ηεο δεμακελήο Paldang θαζψο θαη ην θφζηνο απηψλ γηα λα απνηξέςνπλ ηελ ππνβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ. Σειηθά, ζπγθξίζεθαλ ην θφζηνο θαη ηα νθέιε θάζε επηινγήο θαη πξνζδηνξίζηεθε ε νηθνλνκηθά απνδνηηθφηεξε ξπζκηζηηθή επηινγή γηα ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ ηεο ζπγθεθξηκέλεο δεμακελήο, κε ηε ρξήζε ηεο αλάιπζεο θφζηνπο-σθέιεηαο 126

152 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ (cost-benefit analysis). Δπίζεο, κειεηήζεθε ε δηαλνκή ηνπ θφζηνπο θαη ησλ σθειεηψλ ηεο βειηίσζεο ηεο πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ ηεο δεμακελήο. Πξνθεηκέλνπ λα θαηαζθεπαζηεί ην ηειηθφ εξσηεκαηνιφγην, πξνεγήζεθαλ δχν πεηξακαηηθέο έξεπλεο πνπ βνήζεζαλ ηνπο εξεπλεηέο λα αληρλεχζνπλ ηα πξνβιήκαηα θαη λα ηα δηνξζψζνπλ. Ζ θχξηα έξεπλα πεξηιάκβαλε πξνζσπηθέο ζπλεληεχμεηο, νη νπνίεο έγηλαλ ην 2001 ζε έλα δείγκα 565 αηφκσλ, ειηθίαο ηνπιάρηζηνλ 20 ρξνλψλ, θαη θαηνίθσλ ηεο Μεηξνπνιηηηθήο πφιεο ηεο ενχι, φπνπ ην πφζηκν λεξφ παξέρεηαη απφ ηε δεμακελή Paldang. Ζ πξνζσπηθή ζπλέληεπμε παξείρε ζπγθεθξηκέλεο πιεξνθνξίεο γηα ηελ πνηφηεηα ηνπ λεξνχ ζηελ δεμακελή Paldang θαη νη εξσηψκελνη θιήζεθαλ λα θπθιψζνπλ απφ έλα ζχλνιν πξνθαζνξηζκέλσλ ηηκψλ, ηελ πςειφηεξε ηηκή πνπ ήηαλ πξφζπκνη λα πιεξψζνπλ. Οη εξσηψκελνη θιήζεθαλ επίζεο λα εθθξάζνπλ ηελ αληίιεςή ηνπο γηα ηελ πνηφηεηα λεξνχ ζηε δεμακελή Paldang, ηνλ ηχπν ηνπ πφζηκνπ λεξνχ, ηνλ κεληαίν ινγαξηαζκφ χδαηνο, θαη άιια θνηλσληθννηθνλνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ εξσηψκελσλ. Σα απνηειέζκαηα ζρεηηθά κε ηνλ αξηζκφ θαη ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ησλ εξσηψκελσλ πνπ είλαη δηαηεζεηκέλνη λα πιεξψζνπλ ηα δηάθνξα πνζά θαζψο θαη ησλ εξσηψκελσλ πνπ αξλήζεθαλ λα ζπλεηζθέξνπλ πξνθεηκέλνπ λα βειηησζεί ε πνηφηεηα ηνπ λεξνχ ηεο δεμακελήο Paldang, παξνπζηάδνληαη παξαθάησ (Πίλαθαο 20), φπνπ απνηππψλεηαη ε κεληαία πξνζπκία ηνπο γηα πιεξσκή. Πίλαθαο 20: Μεληαία πξνζπκία γηα πιεξσκή γηα ηελ βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ ηεο δεμακελήο Paldang (1200 Won= $1) 127

153 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ Απφ ηα ζηνηρεία ηνπ παξαπάλσ πίλαθα, πξνθχπηεη φηη ε κέζε πξνζπκία γηα πιεξσκή ησλ εξσηψκελσλ είλαη Won/κήλα. πλεπψο, ε κέζε εηήζηα πξνζπκία ηνπο γηα πιεξσκή, είλαη Won (ή $ 52,512 ή 37,29 ). Κνληνγηάλλε Α., Langford I.H., Παπαλδξένπ Α., θνχξηνο M.. (2001). Κνηλσληθέο Πξνηηκήζεηο γηα ηε Βειηίσζε ηεο Πνηφηεηαο ηνπ Νεξνχ: κία Οηθνλνκηθή Αλάιπζε γηα ηα Οθέιε ηεο Γηαρείξηζεο Απνβιήησλ Ζ Διιάδα έρεη έλαλ κεγάιν αξηζκφ εγθαηαζηάζεσλ επεμεξγαζίαο πγξψλ απνβιήησλ πνπ βξίζθνληαη ππφ θαηαζθεπή ή έρνπλ πξφζθαηα νινθιεξσζεί. Δληνχηνηο, ελψ ε Δπξσπατθή Έλσζε ρνξεγεί θνλδχιηα γηα ηελ θχξηα θαηαζθεπή ηνπο, ππάξρεη ζπρλά κηα έιιεηςε ρξεκαηνδφηεζεο γηα λα δηαηεξήζεη ηελ πιήξε ιεηηνπξγία απηψλ ησλ εγθαηαζηάζεσλ. Ζ κειέηε απηή εμεηάδεη ηα θίλεηξα ησλ θαηνίθσλ ηεο Θεζζαινλίθεο λα ζπλεηζθέξνπλ ζηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ ηνπ Θεξκατθνχ Κφιπνπ κέζσ ηεο πιήξεο ιεηηνπξγίαο κίαο κνλάδαο επεμεξγαζίαο απνβιήησλ ζηε Θεζζαινλίθε, ε νπνία, απηήλ ηελ πεξίνδν, είλαη ελ κέξεη ιεηηνπξγηθή. Ο Θεξκατθφο Κφιπνο είλαη κηα εκη-θιεηζηή ξερή ιεθάλε απνξξνήο ζάιαζζαο, κε έλα λφηην άλνηγκα ζην Αηγαίν πέιαγνο θαη πιάηνο πεξίπνπ 19 ρικ, πνπ ηνπνζεηείηαη ζηα βνξεηνδπηηθά ηνπ Αηγαίνπ. Ο Θεξκατθφο Κφιπνο νξηνζεηείηαη ζηελ Αλαηνιή απφ ηε Υεξζφλεζν Καζζάλδξα, ζηε Γχζε απφ ηελ αθηή ηεο Πηεξίαο θαη ζην Βνξξά απφ ηελ αθηή ηεο Θεζζαινλίθεο. Σν βφξεην κέξνο ηνπ Θεξκατθνχ Κφιπνπ απνηειεί ηνλ θφιπν ηεο Θεζζαινλίθεο. χκθσλα κε κεηξήζεηο πνπ δηεπζχλνληαη απφ ην ρεκηθφ εξγαζηήξην ηνπ Σκήκαηνο Πεξηβάιινληνο, Τπνπξγείν Μαθεδνλία-Θξάθεο, ην λεξφ ηνπ Θεξκατθνχ Κφιπνπ είλαη αιθαιηθφ κε ζηαζεξέο ηηκέο αγσγηκφηεηαο. Μηα θαλνληθή ζεξκνθξαζηαθή θιίκαθα ππάξρεη θαζ' φιε ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο, κε εμαίξεζε ηελ πξψηκε Άλνημε θαη ηα ηέιε ηνπ Φζηλνπψξνπ. Οη ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ηελ πξψηκε Άλνημε θαη ζηα ηέιε ηνπ Φζηλνπψξνπ νθείινληαη ζε κηα κεγαιχηεξε ζπγθέληξσζε ησλ ζξεπηηθψλ νπζηψλ ζηα επηθαλεηαθά ζηξψκαηα, εμαηηίαο ηεο ηάζεο πνπ έρεη ην δηαιπκέλν νμπγφλν λα ζπγθεληξψλεηαη ζηα ζηξψκαηα απηά θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ζεξηλψλ κελψλ ιφγσ ηεο έληνλεο θσηνζχλζεζεο. Παξάγνληεο πνπ ζπκβάιινπλ ζηε ξχπαλζε ηνπ Θεξκατθνχ Κφιπνπ είλαη αζηηθά ιχκαηα, βηνκεραληθά απφβιεηα, απνξξνέο θαιιηεξγεηψλ θαη ηνμηθέο νπζίεο. Ζ ξχπαλζε ηνπ Θεξκατθνχ Κφιπνπ έρεη επηπηψζεηο ζε φιε ηελ αλζξψπηλε δξαζηεξηφηεηα, ε νπνία ζπζρεηίδεηαη άκεζα ή έκκεζα κε ηα λεξά, φπσο ε αλαςπρή, ε θνιχκβεζε, ε αιηεία θ.ιπ. 128

154 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ Ζ κνλάδα επεμεξγαζίαο απνβιήησλ, ζα δηαρεηξίδεηαη ην 95% ησλ απνβιήησλ ηεο πφιεο πνπ εηζέξρνληαη ζηνλ Θεξκατθφ Κφιπν. Απηφ ζα νδεγήζεη ζηελ αλαβάζκηζε ηνπ θφιπνπ, ζηελ απνκάθξπλζε ηεο απνθξνπζηηθήο κπξσδηάο θαη ζηε βαζκηαία βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ έσο φηνπ γίλεη θαηάιιειν γηα θνιχκβεζε. Πξνθεηκέλνπ λα είλαη νη εγθαηαζηάζεηο πιήξσο ιεηηνπξγηθέο, ζα πξέπεη λα θαιπθζεί ην θφζηνο ηεο επέλδπζεο θαζψο θαη νη ηξέρνπζεο δαπάλεο. Σν θφζηνο ησλ εγθαηαζηάζεσλ θαιχπηεηαη απφ ην θξάηνο, ελψ νη θάηνηθνη ζα κπνξνχζαλ λα θαιχςνπλ ηηο ηξέρνπζεο δαπάλεο. ηε κειέηε απηή, ππνινγίζηεθε ε πξνζπκία ηνπο λα ζπλεηζθέξνπλ κε ηε κέζνδν ηεο ππνζεηηθήο αμηνιφγεζεο, ελψ παξάιιεια θιήζεθαλ λα δειψζνπλ θαη ηνπο ιφγνπο ζπκκεηνρήο ηνπο ζηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ ιεηηνπξγηθψλ δαπαλψλ ησλ εγθαηαζηάζεσλ επεμεξγαζίαο (Πίλαθαο 21). Πίλαθαο 21: Πξνζπκία ησλ θαηνίθσλ γηα πιεξσκή γηα δηάθνξα θίλεηξα βειηίσζεο ηεο πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ ηνπ Θεξκατθνχ Κφιπνπ Κίλεηξν Αξηζκόο Πνζνζηό (%) - 95% Όξην Δκπηζηνζύλεο Μέζν Πνζό πνπ είλαη πξόζπκνη λα πιεξώζνπλ (ει. δξαρκέο) + 95% Όξην Δκπηζηνζύλεο Μέζν Πνζό πλνιηθνύ Γείγκαηνο Γηα Κνιύκβεζε Γηα Φάξεκα Γηα λα κελ είλαη πιένλ βξώκηθε ε ζάιαζζα θαη κπξίδεη άζρεκα Γηα βειηίσζε ηνπ πεξηβάιινληνο γεληθά Γηα εμαζθάιηζε θαιήο πνηόηεηαο λεξνύ γηα θνιύκβεζε, ςάξεκα, πεξίπαην Γηα δηαηήξεζε ηεο βηνπνηθηιόηεηαο Γηα εζηθνύο ιόγνπο: δελ πξέπεη λα κνιιύλνπκε ην πεξηβάιινλ Πξνθεηκέλνπ λα έρνπκε έλα θαζαξό πεξηβάιιινλ γηα ηηο επόκελεο γεληέο ύλνιν (απνθιείνληαο ηηο κεδεληθέο πξνζθνξέο) ύλνιν (ζπκπεξηιακβάλνληαο ηηο κεδεληθέο πξνζθνξέο)

155 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ Απφ φιν ην δείγκα, ην κέζν πνζφ πνπ ήηαλ πξφζπκνη λα πιεξψζνπλ ήηαλ δξαρκέο αλά ηεηξάκελν, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη εθείλσλ πνπ έδσζαλ κεδεληθφ πνζφ ή αξλήζεθαλ εμαξρήο λα ζπλεηζθέξνπλ. Μειεηψληαο ηνλ πίλαθα, παξαηεξείηαη πσο νη εξσηεζέληεο είλαη πξφζπκνη λα δψζνπλ ην κεγαιχηεξν πνζφ, πνπ αλέξρεηαη ζηηο δξαρκέο, πξνθεηκέλνπ λα έρνπλ έλα θαζαξφ πεξηβάιινλ γηα ηηο επφκελεο γεληέο. Αθνινπζεί ε βειηίσζε ηνπ πεξηβάιινληνο γεληθά, νη εζηθέο αλεζπρίεο θαη ε εμάιεηςε ηεο άζρεκεο κπξσδηάο ηνπ Θεξκατθνχ Κφιπνπ. Απηφ θαηαδεηθλχεη, φηη ηα πνζά πνπ είλαη πξφζπκνη λα πιεξψζνπλ νη εξσηεζέληεο γηα ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ ηνπ Θεξκατθνχ Κφιπνπ πξνθχπηνπλ απφ ζχλζεηεο αλεζπρίεο νη νπνίεο κπνξεί λα είλαη απφ πνιχ πξαθηηθέο θαη ρξεζηηθέο (φπσο ε κπξσδηά), κέρξη αιηξνπτζηηθέο θαη εζληθέο (φπσο νη κειινληηθέο γεληέο θαη ζέκαηα εζηθήο). Ο πην δεκνθηιήο ιφγνο βειηίσζεο ηεο πνηφηεηαο λεξνχ ηνπ Θεξκατθνχ Κφιπνπ ήηαλ ε δηαηήξεζε θαζαξνχ θαη φκνξθνπ πεξηβάιινληνο γηα ηηο επφκελεο γεληέο (λ = 218), αθνινπζεί ε βειηίσζε ηνπ πεξηβάιινληνο γεληθά (λ = 175), ν εζηθφο πξνβιεκαηηζκφο γηα ηελ ξχπαλζε ηνπ πεξηβάιινληνο (λ = 146) θαη ε απνκάθξπλζε ηεο κπξσδηάο (λ = 136). Ζ δηαηήξεζε ηεο βηνπνηθηιφηεηαο (λ = 118) θαη γεληθά ε δπλαηφηεηα λα έρεηο ηελ επράξηζηε εκπεηξία λα πεξπαηήζεηο, λα θνιπκπήζεηο ή λα ςαξέςεηο γηα ιφγνπο αλαςπρήο ζηελ πεξηνρή (λ = 104) ήηαλ επίζεο δεκνθηιείο επηινγέο. Bateman J. I., Cole M., Georgiou S., Hadley D. (2006). Comparing Contingent Valuation and Contingent Ranking: A Case Study Considering the Benefits of Urban River Water Quality Improvements Ζ κειέηε αθνξά ηα πηζαλά ζρέδηα λα βειηησζεί ε πνηφηεηα λεξνχ ηνπ πνηακνχ Σάκεζε, πνπ πεξλά κέζσ ηεο πφιεο ηνπ Μπέξκηγρακ, ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην. Ο πνηακφο δηαηξέρεη θπξίσο αζηηθέο πεξηνρέο θαη είλαη κφλν έλαο απφ ηνπο ιίγνπο βξεηαληθνχο πνηακνχο πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ ηελ Τπεξεζία Πεξηβάιινληνο σο έρνληεο πνιχ θαθή πνηφηεηα λεξνχ. Δληνχηνηο, ν πνηακφο έρεη νηθνινγηθέο θαη ςπραγσγηθέο δπλαηφηεηεο αθνχ πεξλά κέζσ θαηνηθεκέλσλ πεξηνρψλ, παηδφηνπσλ θαη ελφο εζληθνχ πάξθνπ. Οπνηαδήπνηε πξαγκαηνπνίεζε απηήο ηεο δπλαηφηεηαο ζα έρεη νηθνλνκηθέο επηπηψζεηο πνπ είλαη πηζαλφ λα επηβαξχλνπλ θαηά έλα κεγάιν κέξνο ηηο ηνπηθέο αξρέο θαη σο εθ ηνχηνπ ηειηθά ηνλ ηνπηθφ πιεζπζκφ. 130

156 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ Ζ κειέηε εμεηάδεη ηελ επηζπκία ηνπ θνηλνχ λα πιεξψζεη γηα ηέηνηα ζρέδηα θαζαξηζκνχ κε ηε βνήζεηα ησλ κεζφδσλ Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο (CV) θαη Τπνζεηηθήο Σαμηλφκεζεο (CR). Σξία ηνπνζεηεκέλα επίπεδα βειηίσζεο ηεο πνηφηεηαο πνηακψλ ρξεζηκνπνηήζεθαλ θαη γηα ηηο δχν κεζφδνπο: κηθξή (S), κέζε (M) θαη κεγάιε (L) βειηίσζε (Πίλαθαο 22). Πίλαθαο 22: ελάξηα βειηίσζεο ηεο πνηφηεηαο λεξνχ, καδί κε ηα επίπεδα πιεξσκήο γηα ηελ αλάιπζε ηεο Τπνζεηηθήο Σαμηλφκεζεο. Δπίπεδν Πνηόηεηαο Νεξνύ Μεγάιε Βειηίσζε ηεο Πνηόηεηαο (Δπίπεδν L) Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ Δπηπέδνπ ηεο Πνηόηεηαο ηνπ Νεξνύ Αιηεία Δπηζηξνθή Πέζηξνθαο θαη νισκνχ. Πηζαλή ε Φπραγσγηθή αιηεία Φπηά θαη Άγξηα Φύζε Αχμεζε ησλ Φπηψλ θαη ηεο Άγξηαο Φχζεο. Πηζαλφηεηα γηα ηηο Δλπδξίδεο λα Εήζνπλ Κσπειαζία θαη Κνιύκβεζε Καηάιιειν γηα Κσπειαζία θαη Φνξνινγηθή Αύμεζε πκβνπιίνπ Αλά Έηνο Αλά Μήλα Κνιχκβεζε 30 2,50 Μεζαία Βειηίσζε ηεο Πνηόηεηαο (Δπίπεδν Μ) Δπηζηξνθή Κάπνησλ Φαξηψλ γηα Φπραγσγηθή Αιηεία (π.ρ. Πέξθα). Αξθεηά Καιφ γηα ηελ Αιηεία Αχμεζε ηνπ Αξηζκνχ θαη ησλ Δηδψλ ησλ Δληφκσλ. Μεγαιχηεξνο Αξηζκφο Πνπιηψλ θαη Άγξηαο Φχζεο Καηάιιειν γηα Κσπειαζία αιιά φρη γηα Κνιχκβεζε 15 1,25 Αλάπηπμε Μηθξή Βειηίσζε ηεο Πνηόηεηαο (Δπίπεδν S) Μεξηθά Δίδε Φαξηψλ Δπηζηξέθνπλ Πεξηζζφηεξσλ Φπηψλ. Σα Τδξφβηα Πνπιηά Μπνξνχλ λα Υξεζηκνπνηήζνπλ ηνλ Καηάιιειν γηα Κσπειαζία αιιά φρη γηα Κνιχκβεζε 5 0,42 Πνηακφ Παξνύζα Καηάζηαζε (Δπίπεδν C) Οπζηαζηηθά Αλχπαξθηα Απνζέκαηα Φαξηψλ Ζ Αλάπηπμε ησλ Φπηψλ, ηα Έληνκα, ηα Πνπιηά θαη ε Άγξηα Φχζε Πεξηνξίδνληαη Αθαηάιιειν ηφζν γηα Κνιχκβεζε φζν θαη γηα Κσπειαζία 0 0 Σν δείγκα απνηεινχληαλ απφ 675 εξσηεζέληεο θαη ε ζπιινγή ησλ πιεξνθνξηψλ έγηλε κε πξνζσπηθέο ζπλεληεχμεηο. ηε κέζνδν ηεο Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο, νη εξσηεζέληεο ελεκεξψζεθαλ φηη νη ηξεηο βειηηψζεηο ήηαλ ελαιιαθηηθέο ιχζεηο ε κία 131

157 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ ζηελ άιιε, εθ ησλ νπνίσλ κφλν κία ζα εθαξκνδφηαλ, θαη επνκέλσο έπξεπε λα αμηνινγεζνχλ ζρεηηθά κε κηα θνηλή βαζηθή γξακκή ηεο ηξέρνπζαο θαηάζηαζεο, ε νπνία πεξηγξάθεθε επίζεο. Ο πνηακφο Σάκεζεο ήηαλ θάπνηε έλαο πςειήο πνηφηεηαο πνηακφο πνπ απνηεινχζε έλα βηφηνπν γηα πέζηξνθεο θαη άιια παξφκνηα ςάξηα. Σψξα, ραξαθηεξίδεηαη σο έλαο απφ ηνπο πην κνιπζκέλνπο πνηακνχο ηεο Μεγάιεο Βξεηαλίαο κε αλχπαξθηα νπζηαζηηθά απνζέκαηα ςαξηψλ θαη ζεκαληηθή κείσζε ηνπ αξηζκνχ ησλ εληφκσλ, πνπιηψλ θ.ιπ. Ζ άκεζε αλζξψπηλε ρξήζε είλαη ζπλεπψο εμαηξεηηθά πεξηνξηζκέλε, κε ηνλ πνηακφ λα ζεσξείηαη αθαηάιιεινο αθφκε θαη γηα θσπειαζία. Ο Πίλαθαο 23 παξέρεη κεξηθά γεληθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ δείγκαηνο, ζπκπεξηιακβάλνληαο έλα δηαρσξηζκφ ηνπ ηχπνπ επεμεξγαζίαο ζε Σ θαη Β πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα λα απνζπάζνπλ ηηο απαληήζεηο ηεο αλάιπζεο ηεο Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο. Πίλαθαο 23: Γεληθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ εξσηεζέλησλ Υαξαθηεξηζηηθά πλνιηθό Γείγκα Τπνζύλνιν ηνπ Γείγκαηνο (Τύπος Τ) Τπνζύλνιν ηνπ Γείγκαηνο (Σύπνο Β) πλνιηθό Γείγκα θαη επί ηνπ πλόινπ 675 (100) 346 (51,3) 329 (48,7) Μέζν Δηζόδεκα θαη Πνζνζηό Δθείλσλ πνπ Γελ Ξέξνπλ / Γελ (50) (51,5) (48,6) Απαληνύλ Μέζε Ζιηθία 48,4 48,9 47,8 Φύιν (Πνζνζηό ησλ Αλδξώλ) ΦΤΛΟ Απαζρόιεζε (Πνζναηό ησλ Δξγαδνκέλσλ) 45,9 43,6 48,3 51,1 49,2 53,1 Παξαθάησ (Πίλαθαο 24), παξνπζηάδεηαη ε κέζε πξνζπκία ησλ εξσηψκελσλ γηα πιεξσκή γηα φια ηα πξνηεηλφκελα επίπεδα βειηίσζεο ηεο πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ ηνπ πνηακνχ Σάκεζε, ηφζν ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ αξλήζεσλ δηακαξηπξίαο φζν θαη ρσξίο απηέο λα ιακβάλνληαη ππφςηλ. 132

158 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ Πίλαθαο 24: Αλάιπζε ηεο κέζεο πξνζπκίαο γηα πιεξσκή ( αλά λνηθνθπξηφ ην ρξφλν) γηα ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ ηνπ πνηακνχ Σάκεζε πλνιηθό (λ=518) Γείγκα Σ (λ=270) Αθνινπζία L, Μ, S Γείγκα Β (λ=248) Βειηίσζε Πνηόηεηαο Νεξνύ, Μέζν Πνζό πνπ Δίλαη Πξόζπκνη νη Δξσηεζέληεο λα Γώζνπλ Μηθξή (S) Μεζαία(M) Μεγάιε(L) Πεξηιακβάλνληαη νη αξλήζεηο δηακαξηπξίαο Γείγκα 7,60 12,07 18,12 7,08 11,43 17,43 Αθνινπζία S,M,L Απνθιείνληαη νη αξλήζεηο δηακαξηπξίαο πλνιηθό (λ=410) Γείγκα Σ (λ=209) Αθνινπζία L, Μ, S ΓΔΗΓΜΑ Β (λ=201) Γείγκα ΑΚΟΛΟΤΘΗΑ S,M,L 8,17 12,75 18,86 9,60 15,24 22,89 9,15 14,77 22,52 10,07 15,73 23,28 Αθνινχζσο (Πίλαθαο 25), δίλνληαη νη εθηηκήζεηο ζρεηηθά κε ηελ πξνζπκία ησλ εξσηεζέλησλ γηα πιεξσκή πξνθεηκέλνπ λα βειηησζεί ε πνηφηεηα ηνπ λεξνχ ηνπ πνηακνχ Σάκεζε. Πίλαθαο 25: Δθηηκήζεηο ηεο πξνζπκίαο ησλ εξσηεζέλησλ γηα πιεξσκή ( / λνηθνθπξηφ/ρξφλν) γηα ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ ηνπ πνηακνχ Σάκεζε. Μηθξή (S) Μεζαία (M) Μεγάιε (L) 8,46 (8,40-8,86) 21,34 (20,75-21,88) 31,50 (30,63-32,30) Birol E., Karousakis K., Koundouri P. (2006). Using Economic Valuation Yechniques to Inform Water Resources Management: A Survey and Critical Appraisal of Available Techniques and an Application Ο ζηφρνο απηήο ηεο κειέηεο είλαη ν ππνινγηζκφο ηεο αμίαο κε ρξήζεο ηνπ πγξφηνπνπ ηεο Υεηκαδίηηδαο ζηελ Διιάδα, ρξεζηκνπνηψληαο ηε κέζνδν ηεο ππνζεηηθήο 133

159 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ αμηνιφγεζεο, ε νπνία κπνξεί λα ζπλδπαζηεί κε ηελ αμία ρξήζεο ηνπ πγξφηνπνπ πξνθεηκέλνπ λα απνθηεζεί ε ζπλνιηθή νηθνλνκηθή ηνπ αμία. Ο πγξφηνπνο ηεο Υεηκαδίηηδαο βξίζθεηαη 40 ρηιηφκεηξα λνηηναλαηνιηθά ηεο Φιψξηλαο, ζηε βνξεηνδπηηθή Διιάδα. Ο πγξφηνπνο απηφο πεξηιακβάλεη κία απφ ηηο ιίγεο ιίκλεο ηεο ρψξαο θαη πξνζθέξεη δηάθνξεο ζεκαληηθέο νηθνινγηθέο ιεηηνπξγίεο, φπσο ην φηη απνηειεί θαηαθχγην γηα κηα κεγάιε πνηθηιία ηεο ρισξίδαο θαη ηεο παλίδαο. Πνιιά απφ ηα είδε, φπσο ν Γαικαηηθφο πειεθάλνο θαη ηα κηθξά γεξάθηα είλαη ππφ πξνζηαζία, θαη 11 απφ ηα ζειαζηηθά, 7 ακθίβηα, 7 εξπεηά θαη 8 ςάξηα βξίζθνληαη ζηε ιίζηα ηνπ παξαξηήκαηνο II θαη IV ησλ Δπξσπατθψλ Βηφηνπσλ. Ο πγξφηνπνο, επίζεο, ππνζηεξίδεη έμη ηχπνπο βηφηνπσλ πνπ απαξηζκνχληαη ζην παξάξηεκα I ηεο Οδεγίαο Βηφηνπσλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, έλαο απφ ηνπο νπνίνπο είλαη θπζηθφο βηφηνπνο πξνηεξαηφηεηαο ζχκθσλα κε ην άξζξν 1. Οη θχξηεο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο ηεο πεξηνρήο είλαη ε άξδεπζε, ε γεσξγία κε εληαηηθή ρξήζε ιηπαζκάησλ θαη ε αιηεία, νη νπνίεο έρνπλ δπζκελείο επηπηψζεηο ζηελ πνζφηεηα ηνπ λεξνχ θαη ζηελ πνηφηεηα ηνπ πγξφηνπνπ κε απνηέιεζκα λα δπζρεξαίλνπλ ηε δηαηήξεζε ηεο βηνπνηθηιφηεηαο. ηα πιαίζηα απηήο ηεο κειέηεο, ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ επηιέρζεθαλ λα παξάγνπλ ηελ αμία κε ρξήζεο είλαη ηα αθφινπζα: I. ε βηνπνηθηιφηεηα II. ε αλνηρηή επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο III. ε έξεπλα θαη νη εθπαηδεπηηθέο αμίεο πνπ κπνξνχλ λα εμαρζνχλ απφ ηνλ πγξφηνπν απηφ θαη IV. νη αμίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε επθαηξίεο απαζρφιεζεο πνπ είλαη θηιηθέο πξνο ην πεξηβάιινλ ρεδηάζηεθαλ ηξία ζελάξηα: έλα ζελάξην βάζεο (ην νπνίν ζα ζπκβεί αλ δελ ιεθζνχλ θάπνηα κέηξα αληηκεηψπηζεο) θαη δχν δηνηθεηηθά ζελάξηα. ελάξην Α: θακία δηαρείξηζε, ζελάξην βάζεο. Ζ βηνπνηθηιφηεηα ππνβηβάδεηαη ζε ρακειφ επίπεδν δει., κείσζε θαηά 10% ηνπ πιεζπζκνχ θαη ηνπ κεγέζνπο ηνπ βηφηνπνπ. Ζ ειεχζεξε επηθάλεηα λεξνχ κεηψλεηαη θαηά 3-10%. Οη εθπαηδεπηηθέο θαη εξεπλεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο πεξηνξίδνληαη ιφγσ έιιεηςεο επελδπηηθψλ θεθαιαίσλ ζηηο ππάξρνπζεο εγθαηαζηάζεηο θαη 65 ληφπηνη 134

160 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ κέλνπλ άλεξγνη επεηδή ν πγξφηνπνο δελ είλαη πιένλ ζε ζέζε λα ππνζηεξίμεη ηε γεσξγία θαη ηελ αιηεία. ελάξην Β: δηαρείξηζε ηνπ πγξφηνπνπ πξνθεηκέλνπ λα δηαηεξεζνχλ νη ηζρχνπζεο ζπλζήθεο. Ζ βηνπνηθηιφηεηα δηαηεξείηαη ζην ίδην επίπεδν. Ζ ειεχζεξε επηθάλεηα χδαηνο παξακέλεη ζην επίπεδν ηνπ 20% (κε ην ππφινηπν 80% λα θαιχπηεηαη απφ θαιάκηα). Οη εθπαηδεπηηθέο θαη εξεπλεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο δηαηεξνχληαη θαη 75 ληφπηνη επαλεθπαηδεχνληαη ζηε θηιηθά πξνζθείκελε ζην πεξηβάιινλ απαζρφιεζε, φπσο ζηελ παξαγσγή θαιιηεξγεηψλ κε πνιχ κηθξή θαηαλάισζε ζε λεξφ θαη ηνλ νηθνηνπξηζκφ. ελάξην Γ: δηαρείξηζε ηνπ πγξφηνπνπ πξνθεηκέλνπ λα βειηησζνχλ νη ηζρχνπζεο ζπλζήθεο. Σα επίπεδα ηεο βηνπνηθηιφηεηαο απμάλνληαη θαηά 10% θαη ε ειεχζεξε επηθάλεηα λεξνχ θαηά 60%. Οη εθπαηδεπηηθέο θαη εξεπλεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο απμάλνληαη κε ηε ρξεκαηνδφηεζε θαιχηεξσλ εγθαηαζηάζεσλ, δει. κεγαιχηεξν θέληξν πιεξνθνξηψλ κε ηειεζθφπηα, δηφπηξεο, βηβιία θαη ελεκεξσηηθά θπιιάδηα. Σειηθά, 150 ληφπηνη επαλεθπαηδεχνληαη ζηε θηιηθά πξνζθείκελε ζην πεξηβάιινλ απαζρφιεζε, φπσο ζηελ παξαγσγή θαιιηεξγεηψλ κε πνιχ κηθξή θαηαλάισζε ζε λεξφ θαη ηνλ νηθνηνπξηζκφ. Οη ζπκκεηέρνληεο ζηελ έξεπλα, νη νπνίνη επηιέρζεθαλ ηπραία απφ ηα δχν κεγαιχηεξα αζηηθά θέληξα ηεο Διιάδαο, ηελ Αζήλα θαη ηε Θεζζαινλίθε, ξσηήζεθαλ αλ είλαη πξφζπκνη λα πιεξψζνπλ πξνθεηκέλνπ λα κεηαβνχλ απφ ην ζελάξην Α ζην Β θαζψο θαη απφ ην Α ζην Γ. πγθξηηηθά κε ηνλ κέζν φξν ηεο Διιάδαο, έλα ζηαηηζηηθά κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ εξσηεζέλησλ ήηαλ εξγαδφκελεο γπλαίθεο, είραλ παλεπηζηεκηαθή εθπαίδεπζε, παηδηά θαη δνχζαλ ζε αζηηθά θέληξα. Απηφ, πηζαλψο νθεηιφηαλ ζην γεγνλφο, φηη ην δείγκα ζπιιέρζεθε απφ ηελ Αζήλα θαη ηε Θεζζαινλίθε, ηηο κεγαιχηεξεο θαη πινπζηφηεξεο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο. Απφ ηε κειέηε πξνέθπςε φηη ην 84,4% ησλ εξσηεζέλησλ ήηαλ πξφζπκν λα πιεξψζεη γηα λα κεηαβεί απφ ην ζελάξην Α ζην Β έλα κέζν πνζφ ηεο ηάμεο ησλ 22,3 (δηάκεζνο 10) θαη ην 83,6% ήηαλ πξφζπκν λα πιεξψζεη γηα λα κεηαβεί απφ ην Α ζην Γ έλα κέζν πνζφ ηεο ηάμεο ησλ 34,9 (δηάκεζνο 20). Σν πνζφ απηφ ζα εθθξαδφηαλ ζαλ κία αχμεζε ησλ θφξσλ ηεο ρξνληθήο πεξηφδνπ , ην νπνίν ζα δηνρεηεπφηαλ ζε έλα ηακείν ηεο δηνίθεζεο ηνπ πγξφηνπνπ ηεο Υεηκαδίηηδαο θαη ζα ξπζκηδφηαλ απφ έλα αμηφπηζην θαη αλεμάξηεην ζψκα. 135

161 Κεθάιαην 3 Οηθνλνκηθά ησλ Νεξψλ Πίλαθαο 26: Μέζεο θαη ηππηθέο απνθιίζεηο (ζηηο παξελζέζεηο) ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ Παξάκεηξνη Μέζν πνζφ πνπ είλαη πξφζπκνη λα πιεξψζνπλ ησλ εξσηεζέλησλ αλά νκάδα Μεηάβαζε από ην ζελάξην Α ζην Β Μεηάβαζε από ην ζελάξην Α ζην Γ Γηακαξη/κελνη Θεηηθέο Απαληήζεηο Γηακαξη/κελνη Θεηηθέο Απαληήζεηο... 26,7 (35,3)... 41,7 (44,5) Μεζαίν πνζφ πνπ είλαη πξφζπκνη λα πιεξψζνπλ Έρνπλ αθνχζεη 16,7 15,7 10,5 16,7 Έρνπλ επηζθεθζεί 16,7 1 10,5 2 Ζιηθία 36,2(10,5) 33,2 (9,5) 35,6 (11) 33,2 (9,4) Γέλνο 27,8 62,7 42,1 59,8 Δθπαίδεπζε 52,9 64,7 44,4 65,7 Μέγεζνο Ννηθνθπξηνχ 2,2 (1,4) 2,8 (1,3) 2,3 (1,5) 2,8 (1,3) Παηδηά 35,3 39,4 27,8 40,4 Δξγαδφκελνη 94,1 72,5 72,2 76,5 Δηζφδεκα 2029,1 (898,8) 2407,5 2034,1 2387(1334,1) (1378,6) (1040,1) Γηάξθεηα Αμηψκαηνο 58,9 70, ,5 Αζηηθφο 76,5 73,3 55,6 75,2 Μέγεζνο Γείγκαηνο

162 4 Έξεπλα κε Δξσηεκαηνιόγην

163 Κεθάιαην 4 Έξεπλα κε Δξσηεκαηνιφγην Γεληθά ζηνηρεία Σν εξσηεκαηνιφγην είλαη έλα εξεπλεηηθφ εξγαιείν ην νπνίν απνηειείηαη απφ ζεηξά εξσηήζεσλ, πνπ ζθνπφ έρνπλ ηε ζπιινγή πιεξνθνξηψλ απφ ηνλ εξσηψκελν θαη ζπλήζσο ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ ζηαηηζηηθή αλάιπζε ησλ απαληήζεσλ. Σα εξσηεκαηνιφγηα ρξεζηκνπνηνχληαη επξέσο ζηελ θνηλσληθή έξεπλα θαη είλαη πνιχηηκε κέζνδνο γηα ηε ζπγθέληξσζε κεγάινπ εχξνπο πιεξνθνξηψλ απφ έλα κεγάιν αξηζκφ εξσηψκελσλ. Τπάξρνπλ δχν είδε εξσηεκαηνινγίσλ: Σα εξσηεκαηνιφγηα πνπ ζπκπιεξψλνληαη απεπζείαο απφ ηνλ εξσηψκελν. Σα εξσηεκαηνιφγηα πνπ ζπκπιεξψλνληαη εκκέζσο απφ ηνλ εξσηψκελν, δειαδή ηα ζπκπιεξψλεη ν εξεπλεηήο γηα ινγαξηαζκφ ηνπ εξσηψκελνπ. Οη ηξφπνη ζχκθσλα κε ηνπο νπνίνπο είλαη δπλαηφ λα ζπκπιεξσζεί έλα εξσηεκαηνιφγην είλαη ηξεηο: Γηα αιιεινγξαθίαο (ηαρπδξνκηθή απνζηνιή ησλ εξσηεκαηνινγίσλ ή απνζηνιή κέζσ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ). Με απεπζείαο ζπλέληεπμε (ζπκπιήξσζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ απφ ηνλ εξεπλεηή, ν νπνίνο θαηαγξάθεη ηηο απαληήζεηο ηνπ εξσηψκελνπ). Με ηειεθσληθή ζπλέληεπμε, κε ηελ πξνυπφζεζε φηη ην εξσηεκαηνιφγην είλαη ζχληνκν. Σν εξσηεκαηνιφγην επηλνήζεθε απφ ηνλ Sir Francis Galton ( ) γηα ηε ζπιινγή δεδνκέλσλ απφ αλζξψπνπο ζηα πιαίζηα ησλ αλζξσπνκεηξηθψλ, γελεαινγηθψλ θαη βηνγξαθηθψλ εξεπλψλ ηνπ. Σα πιενλεθηήκαηα ησλ εξσηεκαηνινγίσλ έλαληη άιισλ κεζφδσλ αμηνιφγεζεο είλαη θπξίσο νηθνλνκηθά, ελψ ην γεγνλφο φηη απνηεινχληαη απφ πξνεπηιεγκέλεο απαληήζεηο δηεπθνιχλεη ηελ ζπκπιήξσζε ησλ δεδνκέλσλ θαη ηε ζηαηηζηηθή αλάιπζε. Ζ έξεπλα κέζσ ηειεθσληθήο ζπλέληεπμεο αλαπηχρζεθε ζεκαληηθά ηηο δεθαεηίεο θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ πξφνδν ηεο πιεξνθνξηθήο θαη ησλ ινγηζκηθψλ ζηαηηζηηθψλ παθέησλ πξνζθέξνληαη κεγαιχηεξεο δπλαηφηεηεο ζηνπο εξεπλεηέο απφ πιεπξάο ζπιινγήο θαη επεμεξγαζίαο κεγάινπ φγθνπ δεδνκέλσλ. 137

164 Κεθάιαην 4 Έξεπλα κε Δξσηεκαηνιφγην Ζ λνεκαηηθή ζχιιεςε ηνπ αληηθεηκέλνπ, απνηειεί ηνλ αθξνγσληαίν ιίζν ηεο έξεπλαο, ε νπνία πξέπεη λα ζρεδηάδεηαη ζχκθσλα κε ηα αθφινπζα (Javeau, 1996): Γηα λα κειεηεζεί έλα πξφβιεκα πξέπεη λα εξσηεζνχλ ηα άηνκα ζρεηηθά κε απηφ. Μπνξνχλ λα ζπγθεληξσζνχλ ζεκαληηθέο θαη ελδηαθέξνπζεο πιεξνθνξίεο απφ ηελ έξεπλα, αξθεί λα ηεζνχλ νη θαηάιιειεο εξσηήζεηο. Γελ είλαη αλαγθαία ε ζπλέληεπμε ηνπ ζπλφινπ ησλ αηφκσλ πνπ έρνπλ ζρέζε κε ην ζέκα, αιιά κφλν ελφο αληηπξνζσπεπηηθνχ κέξνπο απηνχ, ην νπνίν θαιείηαη δείγκα. Σα δεδνκέλα ηεο έξεπλαο, χζηεξα απφ θαηάιιειε επεμεξγαζία κπνξνχλ λα πξνζθέξνπλ κηα ηθαλνπνηεηηθή παξνπζίαζε ηεο ζέζεο ηνπ εμεηαδφκελνπ ζπλφινπ αλαθνξηθά κε ην ππφ κειέηε πξφβιεκα, εθφζνλ έρνπλ ιεθζεί θαηά ηνλ ζρεδηαζκφ ηα απαξαίηεηα κέηξα γηα ηελ απνθπγή ζηξεβιψζεσλ ησλ απφςεσλ ησλ αηφκσλ. Ζ θνηλσληθή έξεπλα ρξήδεη πξνζνρήο απφ πιεπξάο εξκελείαο ησλ απνηειεζκάησλ εμαηηίαο: ηεο ελδερφκελεο έιιεηςεο εηιηθξίλεηαο θαηαλφεζεο θαη αμηνπηζηίαο ησλ εξσηψκελσλ, ηδηαίηεξα φηαλ πξφθεηηαη γηα ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ζε ππνθεηκεληθέο απφςεηο, εθηηκήζεηο, εζηθέο αμίεο, θνηλσληθέο πξνηηκήζεηο θαη ζηάζεηο, ησλ ζπλζεθψλ θάησ απφ ηηο νπνίεο πξαγκαηνπνηείηαη ε έξεπλα, ηεο θχζεο ησλ εξσηήζεσλ ή ηνπ ίδηνπ ηνπ εξεπλεηή. Γηα ηελ απνθπγή ζηξεβιψζεσλ, ζηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο είλαη απαξαίηεην λα θαηαζθεπαζηεί κε επηκέιεηα ην αληηθείκελν, λα δηαηππσζεί κε ηε βνήζεηα θαηάιιεισλ ηερληθψλ θαη θαιά επεμεξγαζκέλσλ ππνζέζεσλ εξγαζίαο, λα ιεθζεί έλα αληηπξνζσπεπηηθφ δείγκα ηνπ πιεζπζκνχ θαη λα αλαιπζνχλ ηα δεδνκέλα ρξεζηκνπνηψληαο ηα θαηάιιεια ζηαηηζηηθά εξγαιεία. 138

165 Κεθάιαην 4 Έξεπλα κε Δξσηεκαηνιφγην 4.2 Σα ζηάδηα ηεο έξεπλαο κε εξσηεκαηνιόγην Ζ πξαγκαηνπνίεζε κηαο έξεπλαο κε εξσηεκαηνιφγην είλαη κηα ζχλζεηε δηαδηθαζία θαη απνηειείηαη απφ πνιιά ζηάδηα. Αθνινχζσο παξαηίζεληαη θαη αλαιχνληαη ηα ζεκαληηθφηεξα ζηάδηα: Πξνζδηνξηζκφο ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο έξεπλαο. Δπηινγή ησλ πιηθψλ κέζσλ. πγθέληξσζε ησλ δεδνκέλσλ απφ πξνεγνχκελεο έξεπλεο. Καζνξηζκφο ηνπ αληηθεηκεληθνχ ζθνπνχ ηεο έξεπλαο θαη ησλ ππνζέζεσλ εξγαζίαο Καζνξηζκφο ηνπ πιεζπζκνχ θαη ηνπ πεδίνπ έξεπλαο. Καηαζθεπή ηνπ δείγκαηνο. χληαμε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ. Γνθηκή ηνπ πιάλνπ ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ. χληαμε ηνπ ηειηθνχ εξσηεκαηνινγίνπ. Δθπαίδεπζε ησλ εξεπλεηψλ. Τινπνίεζε ηεο έξεπλαο. Κσδηθνπνίεζε ησλ εξσηεκαηνινγίσλ. Αλίρλεπζε ησλ εξσηεκαηνινγίσλ. Δπαιήζεπζε ηνπ δείγκαηνο θαη αλάιπζε δεδνκέλσλ. 1 ν ΣΑΓΗΟ: Πξνζδηνξηζκόο ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο έξεπλαο. Ο πξνζδηνξηζκφο ηνπ αληηθεηκέλνπ απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ έλαξμε ηεο έξεπλαο. Με βάζε ην αληηθείκελν ζα δηακνξθσζνχλ νη εξσηήζεηο ην πιαίζην ησλ νπνίσλ ζα θαζνξηζηεί απφ έλα πιήζνο παξαγφλησλ (επίπεδν γλψζεσλ, πνηφηεηα ησλ πεγψλ, θ.ιπ.) (Babbie, 1990). 2 ν ΣΑΓΗΟ: Δμεύξεζε θαη επηινγή ησλ πιηθώλ κέζσλ ηεο έξεπλαο. Σν ζηάδην απηφ επηδξά ζεκαληηθά ζηελ έξεπλα θαη πξέπεη λα εμεηαζηεί ε δηαζεζηκφηεηα ζε: Υξεκαηηθνχο πφξνπο. Υξφλν. Πξνζσπηθφ. Πεγέο πιεξνθφξεζεο. 139

166 Κεθάιαην 4 Έξεπλα κε Δξσηεκαηνιφγην Γηάθνξα πιηθά κέζα. 3 ν ΣΑΓΗΟ: ηνηρεία από πξνεγνύκελεο έξεπλεο. Σν γεληθφηεξν πιαίζην ηεο έξεπλαο θαζνξίδεηαη απφ ηηο πιεξνθνξίεο θαη ηηο ζπκβνπιέο αξκνδίσλ αηφκσλ, ηελ αμηνιφγεζε ρξήζηκσλ αξηζκεηηθψλ ζηνηρείσλ, θ.ιπ. ιεο νη αλαδεηήζεηο είλαη πνιχ ζεκαληηθέο γηα ηε δηεμαγσγή ηεο έξεπλαο θαη ρξεζηκεχνπλ γηα ηελ αθξηβή πεξηγξαθή ηνπ πεδίνπ έξεπλαο γηα ηελ επεμεξγαζία ησλ ππνζέζεσλ εξγαζίαο θαη ηε ζπζρέηηζή ηνπο κε ζπκπεξάζκαηα άιισλ εξεπλεηψλ πάλσ ζην ίδην ζέκα, θαζψο θαη γηα ηε δεκηνπξγία ζπλαθνχο βηβιηνγξαθίαο. 4 ν ΣΑΓΗΟ: Καζνξηζκόο ησλ ζθνπώλ θαη ππνζέζεσλ εξγαζίαο. Ζ έξεπλα ραξαθηεξίδεηαη απφ κηα ζεηξά, άκεζσλ ή έκκεζσλ, αληηθεηκεληθψλ ζθνπψλ, γηα ηελ επίηεπμε ησλ νπνίσλ είλαη απαξαίηεηε ε δεκηνπξγία κηαο ζεηξάο ππνζέζεσλ εξγαζίαο πνπ πξέπεη λα επαιεζεπηνχλ. 5 ν ΣΑΓΗΟ: Δπηινγή ηνπ πιεζπζκνύ. Σν ζχλνιν ησλ αηφκσλ πνπ πξφθεηηαη λα εξσηεζνχλ θαιείηαη δείγκα θαη απνηειεί κέξνο ηνπ επξχηεξνπ πιεζπζκνχ, ν νπνίνο νξίδεηαη σο ην βαζηθφ ζχλνιν ησλ κνλάδσλ πνπ πξφθεηηαη λα κειεηεζνχλ σο πξνο κηα ε πεξηζζφηεξεο ραξαθηεξηζηηθέο κεηαβιεηέο. Ζ επηινγή ηνπ πιεζπζκνχ εμαξηάηαη απφ: Σν αληηθείκελν ηεο έξεπλαο Σηο επηιεγκέλεο ππνζέζεηο εξγαζίαο Σνλ ηχπν ηνπ πηνζεηεκέλνπ δείγκαηνο Σνπο πιηθν-ηερληθνχο πεξηνξηζκνχο 6 ν ΣΑΓΗΟ: ύλζεζε ηνπ δείγκαηνο. Γεληθά, ε εθινγή ηεο δεηγκαηνιεπηηθήο κεζφδνπ απνηειεί έλα ζχλζεην πξφβιεκα, ην νπνίν απαηηεί ηε ζπλεθηίκεζε αξθεηψλ παξαγφλησλ φπσο: Σε θχζε ησλ δεδνκέλσλ πιεζπζκνχ. Αλ δηαηίζεληαη πξφζθαηνη θαηάινγνη είλαη εχθνιν λα θαηαζθεπαζηεί κηα απιή δεηγκαηνιεςία κε ηπραία ή ζπζηεκαηηθή θιήξσζε. 140

167 Κεθάιαην 4 Έξεπλα κε Δξσηεκαηνιφγην Σν βαζκφ νκνηνγέλεηαο ηνπ πιεζπζκνχ. Αλ ν πιεζπζκφο δελ είλαη αξθεηά νκνηνγελήο, είλαη πξνηηκφηεξν λα πξαγκαηνπνηεζεί ζηξσκάησζε ηνπ δείγκαηνο. Σελ έθηαζε ηνπ πεδίνπ έξεπλαο. Σηο ζπλζήθεο πξαγκαηνπνίεζεο ηεο έξεπλαο θαη ηα πιηθά κέζα ηα νπνία δηαηίζεληαη θαη ηδηαίηεξα ην θφζηνο θαη ηνλ ρξφλν νινθιήξσζεο ηεο έξεπλαο Σελ πνηφηεηα ησλ εξεπλεηψλ θαη εηδηθά ηελ πξνεηνηκαζίαο ηνπο. Σε θχζε ηεο έξεπλαο (π.ρ. έξεπλα αγνξάο, ζέκα έξεπλαο πνπ αθνξά κφλν ζπγθεθξηκέλε πιεζπζκηαθή νκάδα, θ.ιπ.) Γχν είλαη ηα βαζηθά δεηήκαηα θαηά ηε ζχλζεζε ελφο δείγκαηνο: Μέγεζνο ηνπ Γείγκαηνο. Ζ ζεσξία ηεο δεηγκαηνιεςίαο ζηεξίδεηαη ζηελ καζεκαηηθή ζεσξία ησλ πηζαλνηήησλ θαη ζην λφκν ησλ κεγάισλ αξηζκψλ. Γίλεηαη επνκέλσο επηινγή ελφο ηκήκαηνο απφ έλα ζπγθεθξηκέλν πιεζπζκφ, ηα δηάθνξα ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ηνπ νπνίνπ επαλεκθαλίδνληαη κε ηελ ίδηα ζπρλφηεηα. Δπηπιένλ, πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε νη αθφινπζεο παξαηεξήζεηο: Καλέλα δείγκα δελ πξέπεη λα πεξηιακβάλεη ιηγφηεξα απφ 30 άηνκα. Σν δείγκα δελ πξνζδηνξίδεηαη απφ έλα θαη κνλαδηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ πιεζπζκνχ. Σν κέγεζνο ελφο δείγκαηνο εμαξηάηαη απφ ην βαζκφ ηεο επηζπκεηήο αθξίβεηαο, θαζψο θαη απφ ην βαζκφ νκνηνγέλεηαο ηνπ ππφ κειέηε πιεζπζκνχ. Οη ζηαηηζηηθέο ππνδείμεηο θαη εθηηκήζεηο εθαξκφδνληαη απνθιεηζηηθά ζηα δείγκαηα πνπ έρνπλ θαηαζθεπαζηεί ζχκθσλα κε ηνπο ζηαηηζηηθνχο λφκνπο. Σερληθέο Γεηγκαηνιεςίαο. Τπάξρνπλ δηάθνξεο κέζνδνη θαηαζθεπήο δείγκαηνο, ζθνπφο ησλ νπνίσλ είλαη ε ζχλζεζε ελφο αληηπξνζσπεπηηθνχ δείγκαηνο. Δάλ θάζε κνλάδα ηνπ πιεζπζκνχ έρεη ηελ ίδηα πηζαλφηεηα λα ζπκπεξηιεθζεί ζην δείγκα θαη εθφζνλ δνζεί ζην δείγκα ην 141

168 Κεθάιαην 4 Έξεπλα κε Δξσηεκαηνιφγην κέγηζην δπλαηφ κέγεζνο, ηφηε ε εθαξκνγή ηνπ λφκνπ ησλ κεγάισλ αξηζκψλ ζα πξνζδψζεη, αλεμαξηήησο ρξεζηκνπνηνχκελεο ηερληθήο, έλα αληηπξνζσπεπηηθφ δείγκα, κε ηελ ζηαηηζηηθή έλλνηα ηνπ φξνπ. Απλή Τςσαία Γειγμαηολητία. Ζ επηινγή ησλ αηφκσλ ηνπ δείγκαηνο ζηελ απιή ηπραία δεηγκαηνιεςία πξαγκαηνπνηείηαη γεληθά κε δχν ηξφπνπο: Σπραία Κιήξσζε: ια ηα άηνκα ηνπ πιεζπζκνχ απαξηζκνχληαη θαη είηε αλαγξάθεηαη θάζε άηνκν ζε έλαλ θιήξν, απφ ην ζχλνιν ησλ νπνίσλ ιακβάλεηαη ν απαηηνχκελνο αξηζκφο, είηε θαηαζθεπάδεηαη έλαο πίλαθαο κε ηπραίνπο αξηζκνχο απφ ηνλ νπνίν επηιέγεηαη κηα ζεηξά αξηζκψλ ζηελ ηχρε. Με ηνλ ηξφπν απηφ ε επηινγή ηνπ δείγκαηνο γίλεηαη κε ηξφπν ακεξφιεπην, ρσξίο λα παξεκβαίλεη, δειαδή, ε αλζξψπηλε θξίζε ή άιινο ζπζηεκαηηθφο παξάγνληαο, πέξαλ ηνπ ηπραίνπ. πζηεκαηηθή Γεηγκαηνιεςία: Δθφζνλ ηα άηνκα έρνπλ ηαμηλνκεζεί, αλεμάξηεηα απφ ηα επηιεγκέλα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πιεζπζκνχ ηεο έξεπλαο, κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί ε δεηγκαηνιεςία κε απιφ ηξφπν μεθηλψληαο απφ ηελ θαηαζθεπή ελφο πξψηνπ δείγκαηνο, χζηεξα ελφο δεχηεξνπ θαη νχησ θαζεμήο, κέρξη ηελ θαηαζθεπή ηνπ ηειηθνχ επηζπκεηνχ δείγκαηνο. Γειγμαηολητία καηά ζηπώμαηα. Αλ ν πιεζπζκφο δελ είλαη ηδηαίηεξα νκνηνγελήο, ρσξίδεηαη ζε κε επηθαιππηφκελεο νκάδεο (ζηξψκαηα), βάζεη θάπνησλ ραξαθηεξηζηηθψλ, θαη ζηε ζπλέρεηα επηιέγεηαη έλα ηπραίν δείγκα απφ θάζε νκάδα. Σν θπξηφηεξν θξηηήξην, γηα ηε δηαζηξσκάησζε ηνπ πιεζπζκνχ είλαη ε νκνηνγέλεηα ησλ ζηνηρείσλ. Μέζσ ηεο ρξήζεο ηεο κεζφδνπ απηήο, είλαη δπλαηή ε εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ φρη κφλν γηα ην ζχλνιν ηνπ πιεζπζκνχ, αιιά θαη γηα θάζε ζηξψκα μερσξηζηά. Δπηπιένλ, ε επηινγή ηπραίνπ δείγκαηνο απφ θάζε ζηξψκα ρσξηζηά, έρεη σο απνηέιεζκα ηελ θαηαζθεπή ελφο ζπλνιηθνχ δείγκαηνο πεξηζζφηεξν αληηπξνζσπεπηηθνχ απφ φηη ζηελ πεξίπησζε ηεο ηπραίαο δεηγκαηνιεςίαο. 142

169 Κεθάιαην 4 Έξεπλα κε Δξσηεκαηνιφγην Γειγμαηολητία καηά δεζμίδερ. Σν δείγκα δελ θαηαζθεπάδεηαη απφ κνλάδεο ηνπ πιεζπζκνχ, αιιά απφ ζχλνια ή δεζκίδεο ζπγγελψλ, σο πξνο ηα κεηαμχ ηνπο ραξαθηεξηζηηθά, κνλάδσλ. ηελ πεξίπησζε απηή εμεηάδνληαη φια ηα άηνκα, πνπ απνηεινχλ κέιε ηεο δεζκίδαο. Ζ δεηγκαηνιεςία θαηά δεζκίδεο είλαη κηα απνηειεζκαηηθή κέζνδνο, ηδίσο ζε πεξηπηψζεηο θαηά ηηο νπνίεο δελ ππάξρεη δηαζέζηκε ιίζηα γηα ηηο κνλάδεο ηνπ πιεζπζκνχ. Γειγμαηολητία καηά κςτέλερ. Απνηειεί κηα παξαιιαγή ηεο πξνεγνχκελεο κεζφδνπ. Οη πεξηνρέο ηεο έξεπλαο δηαηξνχληαη ζε έλα νξηζκέλν αξηζκφ ηεηξαγψλσλ. Γίλεηαη επηινγή νξηζκέλσλ ηεηξαγψλσλ ζηελ ηχρε, θαη εξσηψληαη φινη νη θάηνηθνη ηνπ ηεηξαγψλνπ, νη νπνίνη αληαπνθξίλνληαη ζηνλ πξνθαζνξηζκέλν, απφ ηελ έξεπλα, πιεζπζκφ. Γειγμαηολητία πολλαπλών επιπέδυν. Ζ ζπγθεθξηκέλε κέζνδνο ρξεζηκνπνηεί δηαδνρηθά πνιιέο δηαθνξεηηθέο δεηγκαηνιεπηηθέο κεζφδνπο (ζπλδπαζκφο κεζφδσλ). Ιζομεγέθειρ δειγμαηολητίερ. Ζ κέζνδνο ρξεζηκνπνηεί ηελ θαηαζθεπή ελφο κνληέινπ ηνπ πιεζπζκνχ ζε ζκίθξπλζε, απφ ην νπνίν ιακβάλεηαη ππφςε έλαο πεξηνξηζκέλνο αξηζκφο θχξησλ ραξαθηεξηζηηθψλ (ζπλήζσο φρη πεξηζζφηεξσλ ησλ 5). Ζ κέζνδνο απηή δελ αθνξά ζε πξαγκαηηθφ ηπραίν δείγκα, εθφζνλ δελ δίλεηαη ζε θάζε κνλάδα ε ίδηα πηζαλφηεηα επηινγήο. Γειγμαηολητία πολλαπλών θάζευν. Καηά ηε ζπγθεθξηκέλε κέζνδν, ζπλδπάδνληαη δηαδνρηθέο δεηγκαηνιεςίεο, νη νπνίεο αθνξνχλ ζε ηκήκαηα ηνπ πιεζπζκνχ. Ζ κέζνδνο ρξεζηκνπνηείηαη φηαλ δελ ππάξρεη επξεηήξην ή θαηάινγνο ησλ αηφκσλ πνπ ζπλζέηνπλ ηνλ ππφ κειέηε πιεζπζκφ. Αξρηθά, επηιέγεηαη έλαο κεγάινο αξηζκφο αηφκσλ απφ ηνλ πιεζπζκφ, ζηνλ νπνίν πξαγκαηνπνηείηαη κηα ζχληνκε έξεπλα θαη ζηε ζπλέρεηα επηιέγεηαη, απφ ην δείγκα απηφ, έλαο κηθξφηεξνο αξηζκφο αηφκσλ, ηα νπνία ζα απνηειέζνπλ ην δείγκα ηεο εκπεξηζηαησκέλεο έξεπλαο. 143

170 Κεθάιαην 4 Έξεπλα κε Δξσηεκαηνιφγην Σςζζυπεςηική Γειγμαηολητία ή «σιονοζηιβάδα». Ζ έλαξμε ηεο έξεπλαο πξαγκαηνπνηείηαη κε έλα πεξηνξηζκέλνπ αξηζκνχ δείγκα, ζην νπνίν πξνζηίζεληαη ζηαδηαθά κνλάδεο ηνπ πιεζπζκνχ νη νπνίεο ζρεηίδνληαη, κε θάπνηνλ ηξφπν, κε ηηο αξρηθέο κνλάδεο, κέρξηο φηνπ ζπκπιεξσζεί ην απαηηνχκελν κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο. Ζ κέζνδνο είλαη αξθεηά νηθνλνκηθή, αιιά κεηνλεθηεί φζνλ αθνξά ζηηο παξεξκελείεο θαηά ην ζηάδην παξαηήξεζεο θαη ζχιιεςεο ησλ ζρέζεσλ ησλ κνλάδσλ πνπ απνηεινχλ ην δείγκα. Σςζηημαηική Γειγμαηολητία από πεπιοσέρ. Ζ ζπζηεκαηηθή δεηγκαηνιεςία απφ πεξηνρέο ζπλίζηαηαη ζηε ζπιινγή δεδνκέλσλ απφ κνλάδεο νη νπνίεο βξίζθνληαη θαηαλεκεκέλεο ζε ίζα ρσξηθά δηαζηήκαηα. Μέζσ ηεο ρξήζεο ραξηψλ γηα ηηο πεξηνρέο ελδηαθέξνληνο, θαζνξίδνληαη νη ηζνκεγέζεηο πεξηνρέο απφ ηηο νπνίεο ιακβάλνληαη ελ ζπλερεία ηα δείγκαηα. Ζ ζπζηεκαηηθή δεηγκαηνιεςία απφ πεξηνρέο δηαθέξεη απφ ηελ δεηγκαηνιεςία θαηά θπςέιεο αθνχ νη δεηγκαηνιεπηηθέο κνλάδεο πξνέξρνληαη απφ φιε ηελ ππφ κειέηε πεξηνρή. Γηαθέξεη επίζεο απφ ηελ δεηγκαηνιεςία θαηά ζηξψκαηα ή δεζκίδεο, ιφγσ ηνπ ρσξηθνχ ηεο ραξαθηήξα. Αλεμαξηήησο δεηγκαηνιεπηηθήο κεζφδνπ, νη εθηηκήζεηο ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ πιεζπζκνχ απφ έλα κέξνο απηνχ, πεξηέρνπλ ηα ιεγφκελα ζθάικαηα δεηγκαηνιεςίαο. Γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο αθξίβεηαο κηαο δεηγκαηνιεπηηθήο έξεπλαο, ηα ζθάικαηα ηαμηλνκνχληαη ζε δχν θαηεγνξίεο: θάικαηα Καηακέηξεζεο. Γεηγκαηνιεπηηθά ζθάικαηα. Σα ζθάικαηα θαηακέηξεζεο πξνέξρνληαη απφ αζάθεηεο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, απφ ιάζε ησλ εξεπλεηψλ, θ.ιπ. ελψ κπνξεί λα είλαη είηε ζπκπησκαηηθά, είηε ζπζηεκαηηθά. Οη θχξηεο αηηίεο απηήο ηεο θαηεγνξίαο ζθαικάησλ είλαη: θάικαηα ζπλέληεπμεο (ζθάικαηα εξεπλεηψλ). θάικαηα εξσηεκαηνινγίνπ (πνιχπινθα εξσηήκαηα, ιάζνο ζεηξά εξσηήζεσλ, θαθψο δηαηππσκέλεο θαη δπζλφεηεο εξσηήζεηο). Γηαζηξεβιψζεηο απαληήζεσλ (απφθξπςε αιήζεηαο, άγλνηα, άξλεζε απάληεζεο) 144

171 Κεθάιαην 4 Έξεπλα κε Δξσηεκαηνιφγην θάικαηα επεμεξγαζίαο (εζθαικέλε θσδηθνπνίεζε θαη ζηαηηζηηθή αλάιπζε) Σα δεηγκαηνιεπηηθά ζθάικαηα, πξνθχπηνπλ απφ ηελ επηινγή αθαηάιιειεο κεζφδνπ δεηγκαηνιεςίαο θαη εζθαικέλνπ ζρεδηαζκνχ ηνπ δείγκαηνο. Σν δεηγκαηνιεπηηθφ ζθάικα εμαξηάηαη απφ ην βαζκφ αληηπξνζσπεπηηθφηεηαο ηνπ δείγκαηνο θαη είλαη ζπλάξηεζε ηνπ δεηνχκελνπ βαζκνχ αθξίβεηαο. Καηά θαλφλα, κε ηελ αχμεζε ηνπ κεγέζνπο ηνπ δείγκαηνο ηα δεηγκαηνιεπηηθά ζθάικαηα ειαηηψλνληαη. 7 ν ΣΑΓΗΟ: ύληαμε ηνπ πιάλνπ ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ. Ο θαιφο ζρεδηαζκφο ησλ εξσηεκαηνινγίσλ απνηειεί ηε βάζε κηαο επηηπρνχο έξεπλαο. Δθφζνλ έρεη πξνζδηνξηζηεί ην πεξηερφκελφ ηνπ, πξέπεη λα αληηκεησπηζηνχλ ηα γεληθά ζέκαηα ηεο κνξθήο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, ηα νπνία ζπλνςίδνληαη σο αθνινχζσο.: Α. Ο ηπόπορ ζςμπλήπυζηρ ηος επυηημαηολογίος. Πξνζσπηθέο ζπλεληεχμεηο Γηα αιιεινγξαθίαο Σειεθσληθή πλέληεπμε πλδπαζκφο ησλ παξαπάλσ (ηειεθσληθή πξνεηδνπνίεζε θαη ζηε ζπλέρεηα ηαρπδξνκηθή απνζηνιή ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ ή πξνζσπηθή ζπλέληεπμε). Απηφκαηνο (πξαγκαηνπνίεζε κεηξήζεσλ ρσξίο εξσηεκαηνιφγην, π.ρ. θαηακέηξεζε αθξνακαηηθφηεηαο εθπνκπψλ κέζσ εηδηθήο ζπζθεπήο). Β. Ο ηύπορ ηυν επυηήζευν. (αλνηρηέο, θιεηζηέο, εκη-αλνηρηέο) Γ. Η γλώζζα ηος επυηημαηολογίος. (επηινγή φξσλ, θπξίσλ νλνκάησλ, μέλσλ ιέμεσλ, εμεδεηεκέλσλ φξσλ έθθξαζεο). Γ. Ο ηπόπορ επεξεπγαζίαρ. (ρεηξσλαθηηθφο, κεραλνγξαθηθφο κε ρξήζε Ζ/Τ). Δ. Η αποθςγή ηυν ακούζιυν ζηπεβλώζευν ζηιρ απανηήζειρ. Πξέπεη λα απνθεχγεηαη ε ρξήζε ιεμηινγίνπ πνπ ελδερνκέλσο ζα πξνθαιέζεη πηζαλή αληίδξαζε ηνπ εξσηψκελνπ φηη ίζσο θξηζεί αξλεηηθά, ε απηνάκπλα ζε πξνζσπηθέο 145

172 Κεθάιαην 4 Έξεπλα κε Δξσηεκαηνιφγην εξσηήζεηο, ε έκκεζε ππνβνιή ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ απαληήζεσλ, ε έιμε ηεο ζεηηθήο εξψηεζεο, ν θφβνο νξηζκέλσλ ιέμεσλ πνπ πξνθαινχλ αληηδξάζεηο άκπλαο, ε επηζπκία θαη ε ηάζε ησλ εξσηψκελσλ λα πξνζαξκνζηνχλ ζηα θνηλσληθά πξφηππα, θ.ιπ.). Κάζε εξσηεκαηνιφγην ζπκπεξηιακβάλεη ζπλήζσο έλα εηζαγσγηθφ θείκελν, κε ην νπνίν εμεηάδεηαη ε επηζπκία ζπκκεηνρήο ηνπ εξσηψκελνπ θαη παξέρνληαη ζπλνπηηθά πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ην αληηθείκελν ηεο έξεπλαο. Οη αξρηθέο εξσηήζεηο ζα πξέπεη λα είλαη ζρεηηθά εχθνιεο, λα κελ απαηηνχλ ηδηαίηεξεο γλψζεηο θαη ζθέςε, λα κελ ζίγνπλ ιεπηά δεηήκαηα θαη λα κελ θαηαιήγνπλ ζε πξνζσπηθή δεζκεπηηθή ηνπνζέηεζε. Οη δεκνγξαθηθέο εξσηήζεηο ζα πξέπεη λα ηνπνζεηνχληαη ζην ηέινο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ. Γεληθά πξέπεη λα απνθεχγνληαη εξσηήζεηο νη νπνίεο: Μπνξνχλ λα ππνβάιινπλ απαληήζεηο. Πεξηέρνπλ θνξηηζκέλεο ιέμεηο. Αλαθέξνληαη ζε νλφκαηα πξνζσπηθνηήησλ. Έρνπλ ζπληαρζεί κε αζαθή ηξφπν. Ζ επηινγή ηνπ ηχπνπ ηεο εξψηεζεο δελ είλαη ηπραία, αθνχ θάζε ηχπνο αληαπνθξίλεηαη ζε δηαθνξεηηθέο αλάγθεο ηεο έξεπλαο. Πην ζπγθεθξηκέλα: I. Κλειζηέρ Δπυηήζειρ Ο εξσηψκελνο νθείιεη λα επηιέμεη κεηαμχ πξνθαζνξηζκέλσλ απαληήζεσλ. Απηφο ν ηχπνο εξσηήζεσλ πξνζθέξεηαη θαιχηεξα γηα ζηαηηζηηθή αλάιπζε θαη αλίρλεπζε ησλ δεδνκέλσλ. Χζηφζν, παξνπζηάδεηαη ν θίλδπλνο λα θαζνδεγήζνπλ ηνλ εξσηψκελν ζε κηα απάληεζε πνπ δελ ζπκβαδίδεη απφιπηα κε ηελ πξνζσπηθή ηνπ άπνςε (Schuman et al., 1986). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη εξσηήζεηο απηέο γίλνληαη θαηαλνεηέο θαη απαληψληαη εχθνια. ηηο θιεηζηέο εξσηήζεηο ηδηαίηεξε ζεκαζία θαηέρεη ε ρξεζηκνπνηνχκελε θιίκαθα βαζκνλφκεζεο ηεο άπνςεο. Γεληθά ζηνλ ηνκέα ησλ θνηλσληθψλ επηζηεκψλ δηαθξίλνληαη ηέζζεξα είδε θιηκάθσλ: Ολνκαζηηθέο θιίκαθεο, νη νπνίεο επηηξέπνπλ κφλν ηε ζχγθξηζε απαληήζεσλ ηχπνπ «φκνηνο» ή «δηαθνξεηηθφο». Κακηά ζέζε ζηελ θιίκαθα απηή δελ είλαη 146

173 Κεθάιαην 4 Έξεπλα κε Δξσηεκαηνιφγην αλψηεξε ή θαηψηεξε απφ ηελ άιιε θαη γηα ηνλ ιφγν απηφλ, δελ ρξεζηκεχνπλ γηα ηελ κέηξεζε ησλ ζηάζεσλ. Σαθηηθέο θιίκαθεο, νη νπνίεο επηηξέπνπλ ηαμηλφκεζε ησλ επηινγψλ πνπ πξαγκαηνπνηεί ν εξσηψκελνο, δίλνληαο επηπιένλ ηελ δπλαηφηεηα πξνζδηνξηζκνχ ησλ θαηψηεξσλ ή αλψηεξσλ ζέζεσλ. Γηαζηεκηθέο θιίκαθεο, νη νπνίεο δίλνπλ ηελ δπλαηφηεηα ηαμηλφκεζεο θαηά βαζκίδεο θαη παξάιιεια πξνζδηνξίδνπλ ηελ απφζηαζε ή ην δηάζηεκα κεηαμχ δπν βαζκίδσλ. Αλαινγηθέο θιίκαθεο, νη νπνίεο επηηξέπνπλ ηελ απνθάιπςε ηεο ζρέζεο, κεηαμχ δχν ζέζεσλ ζηελ θιίκαθα. II. Ανοισηέρ Δπυηήζειρ Ο ζπγθεθξηκέλνο ηχπνο εξσηήζεσλ επηηξέπεη ζηνλ εξσηψκελν λα δψζεη κηα απάληεζε θαηά ηε δηθή ηνπ θξίζε. Ζ ρξήζε ηνπο βνεζά ζηε ζπγθέληξσζε πιεξνθνξηψλ ζε ζέκαηα γηα ηα νπνία δελ είλαη δπλαηή ε πξφβιεςε ησλ πηζαλψλ απαληήζεσλ. Ζ δηαηχπσζή ηνπο απαηηεί πξνζνρή, ελψ ε δηεμνδηθή αλάιπζή ηνπο θαζίζηαηαη δχζθνιε. Πιενλέθηεκά ηνπο απνηειεί ε θαηαγξαθή ηεο θαζαξά πξνζσπηθήο άπνςεο ηνπ εξσηψκελνπ. III. Ημι-ανοισηέρ Δπυηήζειρ ηηο εκη-αλνηρηέο εξσηήζεηο πξνβιέπνληαη νη θπξηφηεξεο, πηζαλέο απαληήζεηο φπσο θαη ζηνλ ηχπν ηεο θιεηζηήο εξψηεζεο, αιιά παξάιιεια παξέρεηαη ζηνλ εξσηψκελν ε δπλαηφηεηα λα πξνζζέζεη θαη άιιεο απαληήζεηο έμσ απφ ηα πξνθαζνξηζκέλα πιαίζηα. Σα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο είλαη φηη δηεπθνιχλνπλ ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ θαη επηηξέπνπλ ηαπηφρξνλα ηελ ειεχζεξε έθθξαζε ζηνλ εξσηψκελν. Δπίζεο, σο πξνο ηνλ ηχπν ηνπο, νη εξσηήζεηο δηαθξίλνληαη ζε «εξσηήζεηο απιήο εθινγήο», νη νπνίεο παξέρνπλ ηελ δπλαηφηεηα κφλν δχν απαληήζεσλ (π.ρ. ΝΑΗ ή ΟΥΗ) θαη ζε «εξσηήζεηο πνιιαπιήο εθινγήο», ζηηο νπνίεο ππάξρεη δπλαηφηεηα επηινγήο κεηαμχ ελφο αξηζκνχ απαληήζεσλ. Σα εξσηεκαηνιφγηα, πέξαλ ησλ εξσηήζεσλ, είλαη δπλαηφλ λα πεξηιακβάλνπλ θη άιινπο ηξφπνπο ζπιινγήο πιεξνθνξηψλ, φπσο θξίζεηο πάλσ ζε ζρέδηα ή εηθφλεο. εκεηψλεηαη εδψ φηη ζα πξέπεη, γεληθά, λα πξνβιέπεηαη ην ελδερφκελν ησλ αλαπάληεησλ εξσηήζεσλ. Ζ 147

174 Κεθάιαην 4 Έξεπλα κε Δξσηεκαηνιφγην πξφηαζε «ρσξίο απάληεζε» δελ είλαη ππνρξεσηηθφ λα γξάθεηαη ζηα εξσηεκαηνιφγηα, αιιά πξέπεη λα ζπλππνινγίδεηαη εθ ησλ πξνηέξσλ ζηελ θσδηθνπνίεζε. Οη αλνηρηέο εξσηήζεηο ηίζεληαη κφλν ζε πεξηπηψζεηο πνπ δεηείηαη ε γλψκε ησλ εξσηψκελσλ. Δλίνηε, είλαη πξνηηκφηεξν λα αληηθαηαζηαζεί κία κεγάιε, θιεηζηνχ ηχπνπ εξψηεζε, απφ κία εκη-αλνηρηνχ ή αθφκε θαη αλνηρηνχ ηχπνπ εξψηεζε, φηαλ γηα ηελ έξεπλα είλαη ζεκαληηθφηεξν ζηνηρείν λα ππάξρεη ζπγθεθξηκέλε θαη θσδηθνπνηεκέλε απάληεζε απ φηη λα ππάξρεη ε αθξηβήο άπνςε ηνπ εξσηψκελνπ. ηαλ κία αλνηρηνχ ηχπνπ εξψηεζε κπνξεί λα αληηθαηαζηαζεί απφ κία ή πεξηζζφηεξεο θιεηζηέο εξσηήζεηο, δηεπθνιχλεηαη ε δηαδηθαζία αλάιπζεο ησλ δεδνκέλσλ. Οη αλνηρηνχ ηχπνπ εξσηήζεηο πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχληαη φηαλ ππάξρνπλ πνιιέο θαηεγνξίεο απαληήζεσλ νη νπνίεο δελ κπνξνχλ λα πξνβιεθζνχλ, φηαλ απαηηείηαη ε αλεπεξέαζηε απάληεζε ηνπ εξσηψκελνπ, φηαλ ελδηαθέξεη ε ηνπνζέηεζε ζε θάπνην πνιηηηθφ ή θνηλσληθφ θαηλφκελν θαη φηαλ πξέπεη λα δνζεί ε αίζζεζε ζηνλ εξσηψκελν φηη ηνπ δίλεηαη ε επθαηξία λα εθθξάζεη ειεχζεξα ηελ άπνςή ηνπ. Ζ δηαδηθαζία ζρεδηαζκνύ ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηηο αθφινπζεο θάζεηο: 1. Πποεηοιμαζία. πγθεληξψλνληαη, ζε απιή γιψζζα, φιεο νη εξσηήζεηο πνπ πξέπεη λα ηεζνχλ. ηε θάζε απηή πξέπεη λα γίλνπλ θαηαλνεηνί νη ζηφρνη ηεο έξεπλαο, λα ηνπνζεηεζνχλ νη εξσηήζεηο ζε κηα ινγηθή ζεηξά θαη λα πξνεηνηκαζηεί ε θσδηθνπνίεζε θαη ε κέζνδνο επεμεξγαζίαο ησλ απνηειεζκάησλ. 2. Χαπακηηπιζηικά Δπυηημαηολογίος. Σν εξσηεκαηνιφγην πξέπεη λα αληαπνθξίλεηαη ζηνπο ζηφρνπο ηεο έξεπλαο, λα είλαη φζν ην δπλαηφλ ζχληνκν θαη απιφ, λα θαιχπηεη φιεο ηηο δεηνχκελεο πιεξνθνξίεο, λα εμαζθαιίδεη ηελ απάληεζε ηνπ εξσηψκελνπ, λα απνθεχγεη ηελ παξνρή πεξηηηψλ πιεξνθνξηψλ, λα πεξηέρεη εξσηήζεηο θιεηδηά γηα ηνλ έιεγρν ηεο αμηνπηζηίαο ησλ απαληήζεσλ, λα δηεπθνιχλεη ηελ εθηίκεζε, ηελ αλάιπζε θαη ηελ εξκελεία ησλ απνηειεζκάησλ θαη λα κελ ππεξβαίλεη έλα εχινγν ρξνληθφ δηάζηεκα γηα ηε ζπκπιήξσζή ηνπ. 148

175 Κεθάιαην 4 Έξεπλα κε Δξσηεκαηνιφγην 3. Γιαμόπθυζη Δπυηήζευν. Οη εξσηήζεηο ζα πξέπεη λα είλαη ζχληνκεο, απιέο θαη θαηαλνεηέο θαη λα κελ ελνρινχλ, θαηά ην δπλαηφλ, ηνλ εξσηψκελν. Ηδηαίηεξε πξνζνρή πξέπεη λα δίλεηαη ζηηο αξηζκεηηθέο ή πνζνηηθέο απαληήζεηο. Καηά ηε δηακφξθσζε ησλ εξσηήζεσλ, πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε νη αθφινπζεο παξαηεξήζεηο (Javeau, 1996): Θα πξέπεη, γεληθά, λα πξνβιέπεηαη ην ελδερφκελν ησλ αλαπάληεησλ εξσηήζεσλ. Ζ πξφηαζε «ρσξίο απάληεζε» δελ είλαη ππνρξεσηηθφ λα γξάθεηαη ζηα εξσηεκαηνιφγηα, αιιά πξέπεη λα ζπλππνινγίδεηαη εθ ησλ πξνηέξσλ ζηελ θσδηθνπνίεζε. Οη πξνηάζεηο «δελ μέξσ», «δελ εθθέξσ γλψκε» πξέπεη επίζεο λα πξνβιέπνληαη, αιιά λα κελ εηζάγνληαη ζην εξσηεκαηνιφγην. Οη αλνηρηέο εξσηήζεηο ηίζεληαη κφλν ζε πεξηπηψζεηο πνπ δεηείηαη ε γλψκε ησλ εξσηψκελσλ. Δλίνηε, είλαη πξνηηκφηεξν λα αληηθαηαζηαζεί κηα κεγάιε, θιεηζηνχ ηχπνπ εξψηεζε, απφ κηα εκη-αλνηρηνχ ή αθφκε θαη αλνηρηνχ ηχπνπ εξψηεζε. ηαλ κηα αλνηρηνχ ηχπνπ εξψηεζε κπνξεί λα αληηθαηαζηαζεί απφ κηα ή πεξηζζφηεξεο θιεηζηέο εξσηήζεηο, δηεπθνιχλεηαη ε δηαδηθαζία αλάιπζεο ησλ δεδνκέλσλ. Οη αλνηρηνχ ηχπνπ εξσηήζεηο πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχληαη φηαλ ππάξρνπλ πνιιέο θαηεγνξίεο απαληήζεσλ νη νπνίεο δελ κπνξνχλ λα πξνβιεθζνχλ, φηαλ απαηηείηαη ε αλεπεξέαζηε απάληεζε ηνπ εξσηψκελνπ, φηαλ ελδηαθέξεη ε ηνπνζέηεζε ζε θάπνην πνιηηηθφ ή θνηλσληθφ θαηλφκελν θαη φηαλ πξέπεη λα δνζεί ε αίζζεζε ζηνλ εξσηψκελν φηη ηνπ δίλεηαη ε επθαηξία λα εθθξάζεη ειεχζεξα ηελ άπνςή ηνπ. 8 ν ΣΑΓΗΟ: Γνθηκή ηνπ πιάλνπ ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ Καηά ηελ ζπκπιήξσζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ ελδέρεηαη λα πξνθχςνπλ πξνβιήκαηα, ηα νπνία δελ γίλνληαη αληηιεπηά ζηε θάζε ηεο θαηαζθεπήο, φπσο: Ζ δπζπηζηία, ε ζηάζε άκπλαο θαη πνιιέο θνξέο ε άξλεζε ησλ εξσηψκελσλ. Ζ αιιειεπίδξαζε ησλ εξσηήζεσλ (ν εξσηψκελνο πξνζπαζεί λα δψζεη έλα ζχλνιν απαληήζεσλ ζπλαθψλ θαη ζρεηηθψλ κεηαμχ ηνπο). 149

176 Κεθάιαην 4 Έξεπλα κε Δξσηεκαηνιφγην Ζ έιμε πνπ πξνθαιείηαη απφ ηελ ηαμηλφκεζε ησλ εξσηήζεσλ (νη απαληήζεηο πνπ βξίζθνληαη ζηελ αξρή, ηπγράλνπλ κηαο ηδηαίηεξεο πξνηίκεζεο). Ζ ηάζε αλαδίπισζεο (ε άξλεζε ηνπ εξσηψκελνπ λα ζπλερίζεη, αλ νη αιιαγέο ζηα ζέκαηα επέξρνληαη απφηνκα). Σν κέγεζνο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ (έλα κεγάιν εξσηεκαηνιφγην κπνξεί λα επηθέξεη δπζθνξία ή πιήμε ζηνλ εξσηψκελν). Σν πνιπζχλζεην ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ (δπζθνιία θαηαλφεζεο φξσλ, θ.ιπ.). Γηα ην ιφγν απηφ, είλαη ρξήζηκν λα δνθηκαζηεί ην εξσηεκαηνιφγην ψζηε λα ππνινγηζηεί o βαζκφο απνδνρήο θαη ε απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπ. Σν εξσηεκαηνιφγην ππνβάιιεηαη δνθηκαζηηθά ζε έλαλ πεξηνξηζκέλν αξηζκφ αηφκσλ, ηα νπνία παξνπζηάδνπλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ κειψλ ηνπ δείγκαηνο, κε ζηφρν λα εμαθξηβσζεί εάλ: Ζ ζεηξά ησλ εξσηήζεσλ πξνθαιεί ηάζεηο δηαζηξέβισζεο. Ο ηξφπνο δηαηχπσζεο ησλ εξσηήζεσλ επηηξέπεη ηε ζπιινγή ησλ επηζπκεηψλ ζηνηρείσλ. Σν εξσηεκαηνιφγην πξνθαιεί αξλεηηθή εληχπσζε ζηνλ εξσηψκελν (π.ρ. δπζπηζηία, πιήμε θ.α.). Οη ρξεζηκνπνηνχκελνη φξνη γίλνληαη εχθνια αληηιεπηνί. Σα εηζαγσγηθά θαη ζπλδεηηθά θείκελα είλαη επαξθή θαη απνηειεζκαηηθά. 9 ν ΣΑΓΗΟ: ύληαμε ηνπ νξηζηηθνύ εξσηεκαηνινγίνπ Σα πξνβιήκαηα πνπ πξέπεη λα ιπζνχλ ζε απηφ ην ζηάδην είλαη ηα αθφινπζα: Ζ νξηζηηθή ζχληαμε ησλ εξσηήζεσλ θαη ησλ εηζαγσγηθψλ θαη ζπλδεηηθψλ θεηκέλσλ. Ο θαζνξηζκφο ηεο ζσζηήο ζεηξάο ησλ εξσηήζεσλ. Ζ ηειηθή ζειηδνπνίεζε, εθηχπσζε, γξαθηθή παξνπζίαζε, θ.ιπ. Ο θαζνξηζκφο ηεο εηζήγεζεο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ ζηνλ εμεηαδφκελν πιεζπζκφ. Ζ πξνεηνηκαζία γηα ηελ θσδηθνπνίεζε θαη επεμεξγαζία ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ. 150

177 Κεθάιαην 4 Έξεπλα κε Δξσηεκαηνιφγην 10 ν ΣΑΓΗΟ: Δθπαίδεπζε ησλ εξεπλεηώλ Αλεμάξηεηα απφ ην βαζκφ εκπεηξίαο νη εξεπλεηέο πξέπεη λα ελεκεξψλνληαη ζρεηηθά κε: Σν ζθνπφ ηεο έξεπλαο. Σηο ππνζέζεηο εξγαζίαο. Σν πιαίζην αλαθνξάο ηεο έξεπλαο. Σελ επηιεγκέλε κεζνδνινγία δεηγκαηνιεςίαο. Σνλ ηξφπν ζπκπιήξσζεο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ. Σα θξίζηκα ζεκεία πνπ ζα βαζηζηεί ε κεηαγελέζηεξε επεμεξγαζία. Σα εηζαγσγηθά ιφγηα γηα ηελ παξνπζίαζε ηεο έξεπλαο. Σνλ ηξφπν ζπγθέληξσζεο ησλ εξσηεκαηνινγίσλ, θ.ιπ. 11 ν ΣΑΓΗΟ: Τιηθή πξαγκαηνπνίεζε ηεο έξεπλαο Ζ νξζή πξνεηνηκαζία ηεο έξεπλαο ζπληειεί ζηελ απξφζθνπηε πινπνίεζε ηεο. Σα θχξηα ζέκαηα πνπ πξέπεη λα εμεηαζηνχλ ζην ζηάδην απηφ είλαη ηα αθφινπζα: Ζ επίβιεςε ησλ εξεπλεηώλ. Οη εξεπλεηέο πξέπεη λα ηεξνχλ ην επηβεβιεκέλν εκεξνιφγην, λα θαιχπηνπλ ηνλ πξνβιεπφκελν αξηζκφ εξσηεκαηνινγίσλ, λα ξσηνχλ ηα επηιεγκέλα άηνκα, θ.ιπ. Ζ ζπγθέληξσζε ησλ εξσηεκαηνινγίσλ. Σα εξσηεκαηνιφγηα πξέπεη λα επηζηξέθνληαη ην ζπληνκφηεξν δπλαηφλ απφ ηνπο εξεπλεηέο ζηνλ ππεχζπλν ηεο έξεπλαο. Ο έιεγρνο ησλ εξσηεκαηνινγίσλ. Ακέζσο κεηά ηελ επηζηξνθή ησλ εξσηεκαηνινγίσλ ζα πξέπεη λα πξαγκαηνπνηείηαη ν έιεγρφο ηνπο, πξνθεηκέλνπ λα εμαθξηβσζεί ε νξζφηεηα ησλ απαληήζεσλ. 12 ν ΣΑΓΗΟ: Κσδηθνπνίεζε ησλ εξσηεκαηνινγίσλ Γηα ην ζηάδην ηεο επεμεξγαζίαο ησλ εξσηεκαηνινγίσλ, πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν θαηέρεη ε θσδηθνπνίεζε ησλ απαληήζεσλ, ε κεηαθνξά ηνπο δειαδή ζε έλαλ θψδηθα ν νπνίνο απνηειεί εηδηθφ γισζζηθφ ζχζηεκα, κε ζθνπφ ηελ θαηαρψξεζή ηνπο ζε έλαλ θαηάιιειν θνξέα κεραλνγξαθηθήο ή ειεθηξνληθήο επεμεξγαζίαο. Ο θψδηθαο ν 151

178 Κεθάιαην 4 Έξεπλα κε Δξσηεκαηνιφγην νπνίνο ζα επηιερζεί εμαξηάηαη απφ ηνλ ηξφπν εθκεηάιιεπζεο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ. Οη ζπγθεληξσκέλεο, απφ ηα εξσηεκαηνιφγηα, πιεξνθνξίεο παξνπζηάδνληαη κε ηε κνξθή απαληήζεσλ απιήο κνξθήο (π.ρ. ΝΑΗ ή ΟΥΗ), εθηελνχο επεμεγεκαηηθήο θξάζεο, ρξνλνινγίαο, θ.ιπ. Βαζηθή πξνυπφζεζε γηα ηελ επεμεξγαζία ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ είλαη ε θαηαλνκή ησλ απαληήζεσλ ζχκθσλα κε κηα ζεηξά θξηηεξίσλ. Σα ζεκαληηθφηεξα πξνβιήκαηα θσδηθνπνίεζεο είλαη ηα αθφινπζα: Κσδηθνπνίεζε ησλ δηαθνξεηηθψλ θαηεγνξηψλ εξσηήζεσλ. Κσδηθνπνίεζε πνιιαπιψλ απαληήζεσλ. 13 ν ΣΑΓΗΟ: Αλίρλεπζε ησλ εξσηεκαηνινγίσλ Μεηά ηελ θσδηθνπνίεζε αθνινπζεί ε αλίρλεπζε ησλ εξσηεκαηνινγίσλ, ε νπνία έρεη σο ζηφρν ηελ έθδνζε ησλ απνηειεζκάησλ, ζχκθσλα κε ηηο πξνδηαγξαθέο ησλ ππνζέζεσλ εξγαζίαο. ρεδηαζκόο ηεο αλίρλεπζεο. Ο ζρεδηαζκφο ηεο αλίρλεπζεο ζα πξέπεη λα πξαγκαηνπνηείηαη πξηλ ηελ εθαξκνγή ηνπ επηιεγκέλνπ ηξφπνπ αλάιπζεο. Ζ ζχληαμε ελφο νξζνινγηθνχ ζρεδίνπ αλαιπηηθήο επεμεξγαζίαο απνηειεί βαζηθή πξνυπφζεζε γηα ηελ επηηπρή νινθιήξσζε ηεο έξεπλαο. Τπνινγηζκνί θαη ζπζρεηίζεηο. Σν ζηάδην απηφ αθνξά θπξίσο ζηελ εθηέιεζε δχν εξγαζηψλ. Ζ πξψηε αθνξά ζηελ θαηακέηξεζε, δειαδή ζηνλ απιφ ππνινγηζκφ ησλ απαληήζεσλ, κηαο ζπγθεθξηκέλεο κνξθήο ζε κηα ζπγθεθξηκέλε εξψηεζε. Ζ δεχηεξε εξγαζία αθνξά ζηε ζπζρέηηζε ησλ απαληήζεσλ κεηαμχ δχν ή πεξηζζνηέξσλ δηαθνξεηηθψλ εξσηήζεσλ. Ζ δηαδηθαζία απηή έρεη σο ζηφρν ηνλ έιεγρν ηεο ζπλάθεηαο κεηαμχ δχν ή πεξηζζφηεξσλ ζπλφισλ απαληήζεσλ. Μεηά ηελ επεμεξγαζία, ηα απνηειέζκαηα παξνπζηάδνληαη, ζπλήζσο κε ηελ κνξθή πηλάθσλ θαη γξαθεκάησλ, ηα νπνία ζπλνδεχνληαη απφ δηάθνξνπο ζηαηηζηηθνχο ειέγρνπο. 152

179 5 Ζ Οηθνλνκηθή Αμία ησλ Τπόγεησλ Νεξώλ ηεο Δπξύηεξεο Πεξηνρήο ησλ Θεβώλ

180 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Τινπνίεζε ηεο έξεπλαο Καηαζθεπή εξσηεκαηνινγίνπ Ζ πινπνίεζε ηεο έξεπλαο Τπνζεηηθήο Αμηνιφγεζεο πνπ αθνξά ζηελ «Οηθνλνκηθή Απνηίκεζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεδηάδαο ησλ Θεβψλ» μεθίλεζε απφ ηελ θαηαζθεπή ηνπ αληίζηνηρνπ εξσηεκαηνινγίνπ. πσο έγηλε ζαθέο απφ ηελ αλάιπζε ηεο πξνεγνχκελεο ελφηεηαο, ε ζσζηή θαηαζθεπή ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ απνηειεί θξίζηκν παξάγνληα γηα ηελ επηηπρία ηεο έξεπλαο. Ζ ζσζηή δηαηχπσζε ησλ εξσηήζεσλ, θαζψο θαη ε αλάγθε λα αληηκεησπηζηνχλ πνιχ ιεπηά δεηήκαηα θαηάηαμεο θαη θιηκάθσζεο ησλ εξσηήζεσλ, απνηεινχλ ζεκεία ηα νπνία απαηηνχλ ηδηαίηεξε πξνζνρή. Αξρηθά θαηαζθεπάζηεθε έλα πξφδξνκν εξσηεκαηνιφγην, ην νπνίν ρξεζηκνπνηήζεθε ζε κηα ζεηξά απφ πηινηηθέο δνθηκέο, πνπ είραλ σο ζθνπφ λα εληνπίζνπλ θάπνηα αζαθή ζεκεία ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ πξνο δηφξζσζε. Όζηεξα απφ ηηο απαξαίηεηεο ηξνπνπνηήζεηο, ην εξσηεκαηνιφγην δηακνξθψζεθε ζηελ ηειηθή ηνπ κνξθή Γνκή θαη παξνπζίαζε εξσηεκαηνινγίνπ Σν εξσηεκαηνιφγην ηεο παξνχζαο έξεπλαο, ην νπνίν δίλεηαη ζην Παξάξηεκα I, απνηειείηαη απφ 2 ηκήκαηα. Σν πξψην ηκήκα πεξηιακβάλεη 20 εξσηήζεηο, νη νπνίεο αθνξνχλ ζην θχξην αληηθείκελν ηεο έξεπλαο, ελψ ην δεχηεξν ηκήκα απνηειείηαη απφ 9 εξσηήζεηο δεκνγξαθηθήο θχζεσο. Ζ βαζηθή εξψηεζε ηεο έξεπλαο είλαη ε εξψηεζε 18 πνπ βξίζθεηαη πξνο ην ηειεπηαίν θνκκάηη ηνπ πξψηνπ ηκήκαηνο. Μεγάιε ζεκαζία έρεη ε δνκή θαη ε θιηκάθσζε ησλ εξσηήζεσλ αθνχ κέζσ απηήο ιακβάλεηαη ηειηθά κηα πην ελδεηθηηθή απάληεζε ζηελ βαζηθή εξψηεζε ηεο έξεπλαο. Δλλνηνινγηθά, ην πξψην ηκήκα ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ ρσξίδεηαη ζε ηέζζεξηο θαηεγνξίεο εξσηήζεσλ. Οη εξσηήζεηο 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 θαη 8 έρνπλ σο ζηφρν λα πξνζδηνξίζνπλ ηηο γλψζεηο θαη ηηο απφςεηο ησλ εξσηψκελσλ φζνλ αθνξά ζηελ θαηάζηαζε ηνπ πεξηβάιινληνο, ησλ ππφγεησλ λεξψλ θαη ηηο πεγέο ξχπαλζεο απηψλ ζηελ πεξηνρή ηνπο. Αθνινχζσο, νη εξσηήζεηο 9, 10, 11, 12 θαη 13 έρνπλ σο ζηφρν λα εξεπλήζνπλ αλ ηπρφλ έρεη επεξεαζηεί ε πνηφηεηα δσήο ησλ εξσηψκελσλ απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο. Δπίζεο πξνζδηνξίδεηαη απφ πνχ πξνκεζεχνληαη λεξφ γηα ηηο δηάθνξεο ρξήζεηο ηνπο θαη αλ ιακβάλνπλ θάπνηα κέηξα φηαλ ρξεζηκνπνηνχλ λεξφ απφ ην δίθηπν. Οη εξσηήζεηο 15, 16 θαη 17 απνθαιχπηνπλ 153

181 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ηηο απφςεηο ησλ εξσηψκελσλ γηα ηελ αλαγθαηφηεηα ηεο ιήςεο κέηξσλ πξνθεηκέλνπ λα πξνζηαηεπζνχλ ηα ππφγεηα λεξά, ην βαζκφ ηθαλνπνίεζήο ηνπο απφ ηε Πνιηηεία θαη ην θαηά πφζν πηζηεχνπλ φηη ε ζπκκεηνρή ησλ θαηνίθσλ κπνξεί λα είλαη απνηειεζκαηηθή. Οπζηαζηηθά νη εξσηήζεηο απηέο, νδεγνχλ πην νκαιά ηνπο εξσηψκελνπο ζηηο εξσηήζεηο 18, 19 θαη 20 νη νπνίεο είλαη νηθνλνκηθνχ πεξηερνκέλνπ θαη απνηεινχλ ηελ θαξδηά ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, αθνχ κε βάζε απηέο θπξίσο ζα γίλεη ε αλάιπζε θαη ε ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ. Δμάιινπ, φπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ, ε εξψηεζε 18 είλαη ε βαζηθή εξψηεζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ. Αθνινπζεί αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ εξσηήζεσλ: ηελ πξψηε εξψηεζε, ν εξσηψκελνο θαιείηαη λα ραξαθηεξίζεη ζε γεληθέο γξακκέο ηελ θαηάζηαζε ηνπ πεξηβάιινληνο ζηελ πεξηνρή ηνπ. Πξφθεηηαη γηα κία θιεηζηή εξψηεζε, ζηελ νπνία ν εξσηψκελνο θαιείηαη λα δηαιέμεη κία απφ ηηο πξνθαζνξηζκέλεο απαληήζεηο. Ζ θιίκαθα βαζκνλφκεζεο έρεη σο αθεηεξία ην ραξαθηεξηζκφ «πνιχ θαιή» θαη θαηαιήγεη ζην ραξαθηεξηζκφ «πνιχ θαθή». Ζ δεχηεξε εξψηεζε αθνξά ζηε γλψκε ησλ θαηνίθσλ γηα ην πνηα ζεσξνχλ ηα ηξία θπξηφηεξα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα ζηελ πεξηνρή ηνπο. Οη απαληήζεηο ηνπο ζα πξέπεη λα δίλνληαη θαηά ζεηξά πξνηεξαηφηεηαο, δειψλνληαο αξρηθά ην θπξηφηεξν γηα απηνχο πξφβιεκα θαη ζπλερίδνληαο κε πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα κεηνχκελεο ζεκαληηθφηεηαο. Πξφθεηηαη γηα κία αλνηρηή εξψηεζε, ζηελ νπνία δελ δίλεηαη θακία βνήζεηα απφ ηνλ εξεπλεηή, έηζη ψζηε λα θαηαγξαθεί αλεπεξέαζηα ε πξνζσπηθή άπνςε ηνπ εξσηψκελνπ. Ζ ηξίηε εξψηεζε δεηά απφ ηνλ εξσηψκελν λα ραξαθηεξίζεη ηελ θαηάζηαζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ηνπ. Πξφθεηηαη γηα κία θιεηζηή εξψηεζε ηεο νπνίαο ε θιίκαθα βαζκνλφκεζεο έρεη θαη πάιη σο αθεηεξία ην ραξαθηεξηζκφ «πνιχ θαιή» θαη θαηαιήγεη ζην ραξαθηεξηζκφ «πνιχ θαθή». ηελ ηέηαξηε εξψηεζε, ν εξσηψκελνο θαιείηαη λα απαληήζεη κε «λαη» ή «φρη» γηα ην αλ ρξεζηκνπνηεί ζήκεξα λεξφ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα ζπγθεθξηκέλεο ρξήζεηο φπσο πφζηκν λεξφ, καγείξεκα, ιάηξα ζπηηηνχ, πφηηζκα θήπνπ θαη πφηηζκα θαιιηεξγεηψλ. ηηο πξνθαζνξηζκέλεο απαληήζεηο πεξηιακβάλνληαη θαη ην «δελ γλσξίδσ» θαη «άιιν». ηελ πέκπηε εξψηεζε δεηείηαη απφ ηνλ εξσηψκελνπ λα απαληήζεη κε «λαη» ή «φρη» γηα ην αλ ρξεζηκνπνηνχζε θαηά ην παξειζφλ λεξφ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα ηηο ίδηεο ρξήζεηο πνπ πεξηιάκβαλε ε ηέηαξηε εξψηεζε. Καη πάιη ζηηο πξνθαζνξηζκέλεο απαληήζεηο πεξηιακβάλνληαη ην «δελ γλσξίδσ» θαη «άιιν». 154

182 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ηελ έθηε εξψηεζε δεηείηαη απφ ηνλ εξσηψκελν λα απαληήζεη ζην αλ έρεη αθνχζεη ή δηαβάζεη θάηη ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ηνπ, θαζψο θαη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν απέθηεζε ηελ ζρεηηθή γλψζε. Πξφθεηηαη γηα κία εκη αλνηρηή εξψηεζε, θαζψο πξνβιέπνληαη κεξηθέο απαληήζεηο γηα ηηο πηζαλέο πεγέο ελεκέξσζεο φπσο ηειεφξαζε, ξαδηφθσλν, εθεκεξίδεο ή πεξηνδηθά, θίινη, ελεκεξσηηθέο ζπγθεληξψζεηο θαη δηαδίθηπν, αιιά παξάιιεια ππάξρεη θαη ε επηινγή «άιιν» ζηελ νπνία ν εξσηψκελνο θαιείηαη λα πξνζδηνξίζεη απφ πνχ έρεη ελεκεξσζεί γηα ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα. Αθνινπζεί εξψηεζε ζηελ νπνία ν εξσηψκελνο θαιείηαη λα απαληήζεη ζρεηηθά κε ην ηί ήηαλ απηφ πνπ άθνπζε ή δηάβαζε. Ζ έβδνκε εξψηεζε απνηειείηαη απφ δχν ππν-εξσηήκαηα. Σν πξψην είλαη θιεηζηνχ ηχπνπ θαη δεηά απφ ηνλ εξσηψκελν λα εθθξάζεη ηε γλψκε ηνπ γηα ην αλ ε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ πδάησλ ηεο πεξηνρήο ηνπ απνηειεί «πνιχ κεγάιν πξφβιεκα», «κεγάιν πξφβιεκα», «νχηε κεγάιν νχηε κηθξφ πξφβιεκα», «κηθξφ πξφβιεκα», ή «δελ απνηειεί πξφβιεκα». ην δεχηεξν, ν εξσηψκελνο θαιείηαη λα αηηηνινγήζεη ηελ πξνεγνχκελε απάληεζή ηνπ. ηελ φγδνε εξψηεζε, δεηείηαη απφ ηνλ εξσηψκελν λα δηεπθξηλίζεη πνηεο είλαη θαηά ηε γλψκε ηνπ νη ζεκαληηθφηεξεο πεγέο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ πδάησλ ηεο πεξηνρήο ηνπ. Πξφθεηηαη γηα κία αλνηρηή εξψηεζε ζηελ νπνία ν εξσηψκελνο εθθξάδεη αλεπεξέαζηα ηε γλψκε ηνπ. ηελ έλαηε εξψηεζε ν εξσηψκελνο απαληά κε «λαη», «φρη», ή «ΓΞ/ΓΑ» ζην αλ ππάξρνπλ αξλεηηθέο επηπηψζεηο απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζε πξνθαζνξηζκέλνπο παξάγνληεο φπσο είλαη ε πγεία ησλ θαηνίθσλ, ε νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ησλ λνηθνθπξηψλ, ε νηθνλνκία ηεο πεξηνρήο, ε πνηφηεηα ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ, ε πνηφηεηα ησλ βηνκεραληθψλ πξντφλησλ θαη ην νηθνζχζηεκα. ηελ δέθαηε εξψηεζε δεηείηαη απφ ηνλ εξσηψκελν λα θαηαηάμεη θαηά ζεηξά ζεκαληηθφηεηαο ηηο πέληε θπξηφηεξεο επηπηψζεηο απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ηνπ. Οη απαληήζεηο είλαη πξνθαζνξηζκέλεο θαη αθνξνχλ ζηνπο παξάγνληεο πνπ δηαηππψζεθαλ ζηελ πξνεγνχκελε εξψηεζε. ηελ ελδέθαηε εξψηεζε, ν εξσηψκελνο θαιείηαη λα απαληήζεη κε «λαη», «φρη», ή «πηζαλψο», ζην αλ γλσξίδεη πξνζσπηθά πεξηπηψζεηο αλζξψπσλ πνπ έρνπλ αληηκεησπίζεη ζην παξειζφλ, ή αληηκεησπίδνπλ ζήκεξα, πξνβιήκαηα πγείαο ιφγσ ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ηνπ. ηελ δσδέθαηε εξψηεζε δεηείηαη απφ ηνλ εξσηψκελν λα απαληήζεη γηα ηνλ αλ αηζζάλεηαη ν ίδηνο ή ην λνηθνθπξηφ ηνπ φηη έρεη αιιάμεη ηξφπν δσήο εμαηηίαο ηεο 155

183 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ηνπ. ηελ πεξίπησζε πνπ ε απάληεζε είλαη ζεηηθή ν εξσηψκελνο δηεπθξηλίδεη θαη κε πνηνλ ηξφπν έρεη ζπκβεί απηφ. ηελ δέθαηε ηξίηε εξψηεζε ν εξσηψκελνο δειψλεη απφ πνχ πξνκεζεχεηαη ζήκεξα λεξφ γηα ζπγθεθξηκέλεο ρξήζεηο, φπσο πφζηκν λεξφ, καγείξεκα, ιάηξα ζπηηηνχ, πφηηζκα θήπνπ θαη πφηηζκα θαιιηεξγεηψλ. ηηο πξνθαζνξηζκέλεο απαληήζεηο έρνπλ πξνβιεθζεί θαη ην «δελ γλσξίδσ» θαη «άιιν». ηελ δέθαηε ηέηαξηε εξψηεζε δεηείηαη απφ ηνλ εξσηψκελν λα δειψζεη ηα κέηξα πνπ ιακβάλεη ζην ζπίηη, φηαλ ρξεζηκνπνηεί λεξφ απφ ην δίθηπν. Πξφθεηηαη γηα αλνηρηή εξψηεζε πνπ απαληάηαη ρσξίο θακία βνήζεηα απφ ηνλ εξεπλεηή. Ζ δέθαηε πέκπηε εξψηεζε, εμεηάδεη ην πφζν αλαγθαία ζεσξεί ν εξσηψκελνο ηελ ιήςε κέηξσλ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο απφ ηελ ξχπαλζε. Πξφθεηηαη γηα κία θιεηζηή εξψηεζε κε πξνθαζνξηζκέλεο απαληήζεηο, ηεο νπνίαο ε θιίκαθα βαζκνλφκεζεο μεθηλά απφ ην «απνιχησο αλαγθαία» θαη θηάλεη κέρξη ην «θαζφινπ αλαγθαία». ηε δέθαηε έθηε εξψηεζε ν εξσηψκελνο θαιείηαη λα δειψζεη ην πφζν ηθαλνπνηεκέλνο είλαη απφ ηηο κέρξη ηψξα ελέξγεηεο ηεο Πνιηηείαο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο, δειαδή ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ πδάησλ. ηε θιεηζηή απηή εξψηεζε νη απαληήζεηο πνπ πξνβιέπνληαη είλαη «απνιχησο», «αξθεηά», «ιίγν» θαη «θαζφινπ». ηε δέθαηε έβδνκε εξψηεζε, δεηείηαη ε γλψκε ηνπ εξσηψκελνπ ζρεηηθά κε ην πφζν πηζηεχεη φηη ζα κπνξνχζε ε ελεξγή ζπκκεηνρή ησλ θαηνίθσλ ηεο πεξηνρήο λα ζπκβάιιεη ζηε ιχζε ηνπ πξνβιήκαηνο. Ζ θιίκαθα βαζκνλφκεζεο ηεο θιεηζηήο απηήο εξψηεζεο απνηειείηαη απφ ηηο πξνθαζνξηζκέλεο απαληήζεηο «ζε κεγάιν βαζκφ», «ζε κηθξφ βαζκφ» θαη «θαζφινπ». ηε δέθαηε φγδνε εξψηεζε, ν εξσηψκελνο θαιείηαη λα απνθαζίζεη γηα ην αλ ζα εγγξαθεί κέινο ζε έλαλ θνξέα κε ηε ζπκκεηνρή επηζηεκφλσλ, θαηνίθσλ θαη πεξηβαιινληηθψλ νξγαλψζεσλ ηεο πεξηνρήο, ν νπνίνο ζα έρεη λνκνζεηηθά ηελ αξκνδηφηεηα λα ιάβεη ηα θαηάιιεια κέηξα, ψζηε λα απνθαηαζηαζεί ε πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηα επφκελα 10 ρξφληα. Σα ρξήκαηα πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ ίδξπζε θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπ θνξέα ζα πξνέξρνληαη απφ εζεινληηθέο ζπλδξνκέο λνηθνθπξηψλ ηεο πεξηνρήο πνπ ζα εγγξάθνληαη κέιε ζηνλ θνξέα. ε πεξίπησζε ινηπφλ ζεηηθήο απάληεζεο, ν εξσηψκελνο δειψλεη πνην είλαη ην κεγαιχηεξν πνζφ πνπ ζα ζεσξνχζε εχινγν λα πιεξψλεη σο κεληαία εζεινληηθή ζπλδξνκή ζην θνξέα απηφλ γηα ηα επφκελα δέθα ρξφληα. Πξφθεηηαη ινηπφλ γηα ηελ εξψηεζε απφ ηελ νπνία 156

184 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ πξνθχπηνπλ ηα δεδνκέλα γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ πνζνχ ηεο πξνζπκίαο πιεξσκήο (Willingness To Pay - WTP) ηνπ εξσηψκελνπ πξνθεηκέλνπ λα απνθαηαζηαζεί ε πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζην ζπγθεθξηκέλν απηφ ρξνληθφ δηάζηεκα. ηε δέθαηε έλαηε εξψηεζε, νη εξσηψκελνη πνπ έρνπλ δερζεί λα ζπλδξάκνπλ ζηνλ θνξέα απηφλ, θαινχληαη λα θαηαλείκνπλ ην πνζφ πνπ δήισζαλ ζε ηξεηο ζπληζηψζεο: Γηα ηελ εμαζθάιηζε λεξνχ θαιήο πνηφηεηαο γηα ηηο δηάθνξεο ρξήζεηο Γηα ηελ εμαζθάιηζε λεξνχ θαιήο πνηφηεηαο γηα ηηο επφκελεο γεληέο Γηα ηελ εμαζθάιηζε λεξνχ θαιήο πνηφηεηαο γηα ηελ θαιή ιεηηνπξγία ηεο θχζεο ηφρνο ηεο εξψηεζεο απηήο είλαη ε δηεξεχλεζε αμηψλ ρξήζεο θαη κε-ρξήζεο. Οη ηειεπηαίεο αθνξνχλ ζηελ εμαζθάιηζε λεξνχ θαιήο πνηφηεηαο γηα ηηο επφκελεο γεληέο θαη γηα ην νηθνζχζηεκα. Ζ εηθνζηή εξψηεζε αλαθέξεηαη ζε φζνπο εξσηψκελνπο αξλήζεθαλ λα εγγξαθνχλ κέιε ζηνλ θνξέα θαη έρεη σο ζθνπφ λα πξνζδηνξίζεη ην ιφγν άξλεζήο ηνπο. Πξφθεηηαη γηα κία θιεηζηή απάληεζε κε 9 πξνθαζνξηζκέλεο απαληήζεηο, νη νπνίεο έρνπλ σο ζθνπφ λα εμεηάζνπλ αλ ε άξλεζε είλαη «πξαγκαηηθή» (π.ρ. δελ κπνξψ λα δηαζέζσ ρξήκαηα, δελ πηζηεχσ φηη ππάξρεη πξφβιεκα, θ.ιπ.) ή «δηακαξηπξίαο» (π.ρ. πξέπεη λα πιεξψζνπλ νη εηαηξείεο, πξέπεη λα πιεξψζεη ε Πνιηηεία, θ.ιπ.). ηε ζπλέρεηα, αθνινπζνχλ νη δεκνγξαθηθέο εξσηήζεηο νη νπνίεο αθνξνχλ ζηνηρεία κφληκνπ ηφπνπ δηακνλήο, θχινπ, ειηθίαο, νηθνγελεηαθήο θαηάζηαζεο, αξηζκνχ κειψλ λνηθνθπξηνχ, κφξθσζεο, επαγγεικαηηθήο θαηάζηαζεο θαη εηζνδήκαηνο. Οη απαληήζεηο ησλ εξσηήζεσλ απηψλ είλαη ηδηαηηέξσο ρξήζηκεο θαηά ηε ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ. 5.2 Καζνξηζκόο πιεζπζκνύ θαη δεηγκαηνιεςία Ο πιεζπζκφο ηεο παξνχζαο έξεπλαο θαζνξίζηεθε σο ην ζχλνιν ησλ λνηθνθπξηψλ πνπ δηακέλνπλ ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ησλ Θεβψλ. Γεδνκέλσλ ησλ ζηφρσλ ηεο έξεπλαο, ήηνη απνηίκεζε ηεο αμίαο ησλ ππφγεησλ λεξψλ απφ αζηηθά θαη αγξνηηθά λνηθνθπξηά, ε πεξηνρή κειέηεο, πεξηιακβάλεη ηα δεκνηηθά δηακεξίζκαηα ησλ Θεβψλ, ηνπ Μνπξηθίνπ, ηνπ Πιαηαλαθίνπ, ηνπ Τπάηνπ, ηνπ Διεψλα, ηνπ Άξκαηνο, ηνπ 157

185 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Ακπεινρσξίνπ, ηεο Καιιηζέαο, ηνπ Νενρσξαθίνπ, ηνπ Λνπηνπθίνπ θαη ηνπ Μειηζζνρσξίνπ. χκθσλα κε ηελ απνγξαθή ηνπ 2001 ηεο ΔΤΔ, ν αξηζκφο ησλ λνηθνθπξηψλ ηεο πεδηάδαο ησλ Θεβψλ αλέξρεηαη ζε Ζ θαηαλνκή ησλ λνηθνθπξηψλ αλά Γεκνηηθφ Γηακέξηζκα, δίδεηαη παξαθάησ (Πίλαθαο 27) : Πίλαθαο 27: Αξηζκφο λνηθνθπξηψλ ηεο πεδηάδαο ησλ Θεβψλ (ηνηρεία ΔΤΔ) Γεκνηηθό Γηακέξηζκα Αξηζκόο Ννηθνθπξηώλ (2001) Θήβα 6315 Μνπξίθη 194 Μνπξίθη 134 Καζηξί 4 Πιαηαλάθη 56 Ύπαην 115 Διεώλαο 230 Άξκα 248 Ακπεινρώξη 110 Καιιηζέα 199 Νενρσξάθη 176 Λνπηνπθί 95 Μειηζζνρώξη 215 ύλνιν 7897 χκθσλα κε ζηνηρεία ηεο Eurostat γηα ηνλ πιεζπζκφ ηεο Διιάδαο γηα ηελ πεξίνδν (Πίλαθαο 28), πξνθχπηνπλ ηα αληίζηνηρα πνζνζηά αχμεζεο ηνπ πιεζπζκνχ (Πίλαθαο 29). Πίλαθαο 28: Πιεζπζκφο ηεο Διιάδαο γηα ηελ πεξίνδν (ζηνηρεία Eurostat) Έηνο Πιεζπζκόο

186 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Πίλαθαο 29: Πνζνζηφ αχμεζεο ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Διιάδαο Υξνληθό δηάζηεκα Πνζνζηό αύμεζεο πιεζπζκνύ (%) , , , , , , , , Λακβάλνληαο ππφςε ηα πνζνζηά αχμεζεο ηνπ πιεζπζκνχ, πξνθχπηνπλ ηα πιεζπζκηαθά ζηνηρεία θάζε δεκνηηθνχ δηακεξίζκαηνο ηεο πεξηνρήο κειέηεο γηα ηα έηε (Πίλαθαο 30 ). Πίλαθαο 30: Αξηζκφο λνηθνθπξηψλ ησλ δεκνηηθψλ δηακεξηζκάησλ ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο ησλ Θεβψλ Αξηζκόο Ννηθνθπξηώλ Γεκνηηθό Γηακέξηζκα Θήβα Μνπξίθη Μνπξίθη Καζηξί Πιαηαλάθη Ύπαην Διεώλαο Άξκα Ακπεινρώξη Καιιηζέα Νενρσξάθη Λνπηνπθί Μειηζζνρώξη ύλνιν Παξαθάησ, παξαηίζεληαη ηα ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηνλ αξηζκφ ησλ λνηθνθπξηψλ ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο ησλ Θεβψλ γηα ην έηνο 2009 (Πίλαθαο 31). 159

187 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Πίλαθαο 31: Αξηζκφο λνηθνθπξηψλ ησλ δεκνηηθψλ δηακεξηζκάησλ ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο ησλ Θεβψλ γηα ην έηνο 2009 Γεκνηηθό Γηακέξηζκα Αξηζκόο Ννηθνθπξηώλ (2009) Θήβα 6503 Μνπξίθη 200 Μνπξίθη 138 Καζηξί 4 Πιαηαλάθη 58 Ύπαην 118 Διεώλαο 237 Άξκα 255 Ακπεινρώξη 113 Καιιηζέα 205 Νενρσξάθη 181 Λνπηνπθί 98 Μειηζζνρώξη 221 ύλνιν 8138 ζνλ αθνξά ζην δείγκα ηεο έξεπλαο, απαξαίηεην ζηάδην απνηειεί ν θαζνξηζκφο ηνπ ειάρηζηνπ κεγέζνπο δείγκαηνο ην νπνίν ζα παξείρε ζηαηηζηηθψο απνδεθηά δεδνκέλα. ζνλ αθνξά ην δείγκα ηεο έξεπλαο, απαξαίηεην ζηάδην απνηειεί ν θαζνξηζκφο ηνπ ειάρηζηνπ κεγέζνπο δείγκαηνο ην νπνίν ζα παξείρε ζηαηηζηηθψο απνδεθηά δεδνκέλα. Απφ ζηαηηζηηθέο κεζφδνπο, πξνθχπηεη φηη ην κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο πνπ είλαη αλαγθαίν γηα ηελ έξεπλα πξνθχπηεη απφ ηνλ ηχπν: n Z 2 p 1 2 e p φπνπ, n ην απαξαίηεην κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο, Z ε ηηκή Z ηεο θαλνληθήο θαηαλνκήο, p ε πηζαλφηεηα επηινγήο ηνπ ζηνηρείνπ ζηνλ πιεζπζκφ θαη e ην επίπεδν εκπηζηνζχλεο. Θέηνληαο επίπεδν εκπηζηνζχλεο 95% θαη δηάζηεκα εκπηζηνζχλεο 5%, ηφηε απφ ζηαηηζηηθέο κεζφδνπο πξνθχπηεη φηη γηα πιεζπζκφ κνλάδσλ, ην κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο πνπ απαηηείηαη είλαη 367 κνλάδεο, δειαδή 367 λνηθνθπξηά. Ζ έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε κέζσ πξνζσπηθψλ ζπλεληεχμεσλ ησλ εξσηψκελσλ. Γηα ηελ επηινγή ησλ εξσηψκελσλ πξαγκαηνπνηήζεθε δεηγκαηνιεςία πνιιαπιψλ επηπέδσλ. πγθεθξηκέλα, ζπλδπάζηεθαλ δχν δεηγκαηνιεπηηθέο κέζνδνη, ήηνη 160

188 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ δεηγκαηνιεςίαο θαηά ζηξψκαηα θαη αθνινχζσο ηπραία επηινγή, ψζηε λα επηιεγεί ην θαηαιιειφηεξν θαη πην αληηπξνζσπεπηηθφ δείγκα ζχκθσλα κε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Ζ δεηγκαηνιεςία θαηά ζηξψκαηα εθαξκφζηεθε εμαηηίαο ηνπ δηαρσξηζκνχ ησλ λνηθνθπξηψλ ζε αζηηθά θαη αγξνηηθά. Ζ δηαζηξσκάησζε ηνπ πιεζπζκνχ έγηλε ζε επίπεδν Γεκνηηθψλ Γηακεξηζκάησλ. Σν κέγεζνο ηνπ απαηηνχκελνπ δείγκαηνο απφ θάζε ζηξψκα πξνέθπςε αλαινγηθά απφ ηνλ αξηζκφ ησλ λνηθνθπξηψλ ηνπ θάζε Γεκνηηθνχ Γηακεξίζκαηνο, ελψ ε επηινγή ηνπ δείγκαηνο έγηλε αθνινχζσο ηπραία. Δπηπιένλ, ζην Γεκνηηθφ Γηακέξηζκα ησλ Θεβψλ, ιφγσ ηνπ κεγάινπ αξηζκνχ ησλ λνηθνθπξηψλ, εθαξκφζηεθε ε κέζνδνο δεηγκαηνιεςίαο θαηά πεξηνρέο. Πην ζπγθεθξηκέλα, πξαγκαηνπνηήζεθε δηαρσξηζκφο ηεο πφιεο ησλ Θεβψλ ζε 9 ηζνκεγέζε θνκκάηηα κε ηε βνήζεηα ράξηε κε θιίκαθα 1:5000, ζηνλ νπνίν ζρεδηάζηεθε πιέγκα κε κέγεζνο θαλλάβνπ 150x150 m. Οη 9 πεξηνρέο πνπ επηιέρζεθαλ βξίζθνληαη θαηαλεκεκέλεο ζε ίζα ρσξηθά δηαζηήκαηα θαη απνηέιεζαλ ηηο κνλάδεο απφ ηηο νπνίεο πάξζεθαλ ζηε ζπλέρεηα ηα δείγκαηα κε ηπραίν ηξφπν. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη έλα πνζνζηφ αηφκσλ (πεξίπνπ 15%) πνπ επηιέρζεθαλ γηα λα ζπκκεηάζρνπλ ζηελ έξεπλα αξλήζεθαλ λα ην θάλνπλ, παξά ηε ζπλεηδεηή πξνζπάζεηα λα αξζεί ε δπζπηζηία ησλ ζπκκεηερφλησλ κέζσ ηνπ εηζαγσγηθνχ θεηκέλνπ αιιά θαη κέζσ ηεο δηάζεζεο λα ιπζεί νπνηαδήπνηε ζρεηηθή κε ηελ έξεπλα απνξία ηνπο. Σν πνζνζηφ ησλ αξλήζεσλ ζπκκεηνρήο σζηφζν ζεσξείηαη ηθαλνπνηεηηθφ, κε βάζε ηε δηεζλή εκπεηξία. 5.3 Δθηέιεζε ηεο έξεπλαο Ζ έξεπλα ησλ απεπζείαο ζπλεληεχμεσλ έιαβε ρψξα απφ ηηο 15 επηεκβξίνπ έσο ηηο 30 Ννεκβξίνπ ηνπ Ζ αλάγθε ζπιινγήο ελφο αληηπξνζσπεπηηθνχ δείγκαηνο απφ ην ζχλνιν ησλ θνηλσληθψλ θαη εξγαζηαθψλ ηάμεσλ θαηέζηεζε απαξαίηεην λα δηελεξγνχληαη απεπζείαο ζπλεληεχμεηο ηφζν ηηο πξσηλέο φζν θαη ηηο απνγεπκαηηλέο ψξεο, δεδνκέλνπ ηνπ φηη έλα κεγάιν κέξνο ηνπ πιεζπζκνχ δελ ήηαλ δηαζέζηκν θαηά ηηο εξγάζηκεο ψξεο ησλ θαζεκεξηλψλ. Γηα ηνπο ίδηνπο ιφγνπο θξίζεθε ζθφπηκν λα δηελεξγνχληαη θάπνηεο ζπλεληεχμεηο ηα πξσηλά ηνπ αββάηνπ. Σα σξάξηα πνπ ηεξήζεθαλ (10:00-13:30 θαη 17:30-20:00) είραλ σο ζηφρν ηελ κηθξφηεξε δπλαηή ελφριεζε ησλ εξσηψκελσλ. Σα εξσηεκαηνιφγηα πνπ ζπγθεληξψζεθαλ θσδηθνπνηήζεθαλ αλαιφγσο ψζηε λα θαηαζηεί δπλαηή ε αλάιπζε θαη ε ζηαηηζηηθή ηνπο επεμεξγαζία. 161

189 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ 5.4 Παξνπζίαζε απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο Απαληήζεηο ζηηο εξσηήζεηο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ Δξώηεζε 1 ηελ πξψηε εξψηεζε, δεηείηαη απφ ηνπο εξσηψκελνπο λα ραξαθηεξίζνπλ, ζε γεληθέο γξακκέο, ηε ζεκεξηλή θαηάζηαζε ηνπ πεξηβάιινληνο ζηελ πεξηνρή ηνπο. πσο θαίλεηαη παξαθάησ (ρήκα 44), ην 13,1% ησλ εξσηεζέλησλ ραξαθηεξίδνπλ ηελ θαηάζηαζε ηνπ πεξηβάιινληνο πνιχ θαθή, ην 23,7% θαθή, ην 44,4% κέηξηα, ην 15,5 % θαιή θαη κφιηο ην 3,3% πνιχ θαιή. ρήκα 44: Πψο ραξαθηεξίδεηε ζήκεξα, ζε γεληθέο γξακκέο, ηελ θαηάζηαζε ηνπ πεξηβάιινληνο ζηελ πεξηνρή ζαο Δξώηεζε 2 ηε δεχηεξε εξψηεζε, νη εξσηψκελνη θαινχληαη λα πξνζδηνξίζνπλ, θαηά ζεηξά πξνηεξαηφηεηαο, ηα ηξία ζεκαληηθφηεξα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα ζηελ πεξηνρή ηνπο. Γηα δηεπθφιπλζε ηεο εξκελείαο ησλ απνηειεζκάησλ, εμεηάδνληαη ρσξηζηά ηα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα πνπ δειψζεθαλ θαηά ζεηξά πξνηεξαηφηεηαο. Αξρηθά δηεξεπλψληαη ηα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα πνπ δειψζεθαλ ζηελ πξψηε ζέζε. πσο θαίλεηαη ζην παξαθάησ ζρήκα (ρήκα 45), ε ξχπαλζε ησλ λεξψλ ζεσξείηαη σο ην ζεκαληηθφηεξν πεξηβαιινληηθφ πξφβιεκα ηεο πεξηνρήο κε πνζνζηφ 83,1%. Αθνινπζνχλ ε αηκνζθαηξηθή ξχπαλζε, κε πνζνζηφ 5,4%, ηα ζθνππίδηα κε 162

190 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ πνζνζηφ 3,3%, άιια πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα κε πνζνζηφ 1,1% θαη νη δαζηθέο ππξθαγηέο κε πνζνζηφ 0,3%. ρήκα 45: Σαμηλφκεζε πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ ηεο πεξηνρήο Πξψηε πξνηεξαηφηεηα Αθνινχζσο, νη εξσηψκελνη θαινχληαη λα δειψζνπλ πνην ζεσξνχλ φηη είλαη ην δεχηεξν θπξηφηεξν πεξηβαιινληηθφ πξφβιεκα ηεο πεξηνρήο. πσο θαίλεηαη παξαθάησ (ρήκα 46), ην 37,9% πηζηεχεη φηη ην δεχηεξν ζεκαληηθφηεξν πεξηβαιινληηθφ πξφβιεκα είλαη ε αηκνζθαηξηθή ξχπαλζε. Αθνινπζνχλ ηα ζθνππίδηα (36,3%), ε ξχπαλζε ησλ λεξψλ (11,1%), νη δαζηθέο ππξθαγηέο (4,2%), ελψ δηάθνξα άιια πξνβιήκαηα θαηαιακβάλνπλ πνζνζηφ 6,3% επί ησλ απαληήζεσλ. 163

191 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 46: Σαμηλφκεζε πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ ηεο πεξηνρήο Γεχηεξε πξνηεξαηφηεηα Σέινο, φζνλ αθνξά ζην ηξίην ζεκαληηθφηεξν πεξηβαιινληηθφ πξφβιεκα (ρήκα 47), ην 51,3% αλαθέξνπλ ηα ζθνππίδηα, ην 12,8% ηελ αηκνζθαηξηθή ξχπαλζε, ην 7,7% ηε ξχπαλζε ησλ λεξψλ, ην 5,1% ηηο δαζηθέο ππξθαγηέο θαη ίδην πνζνζηφ ηα αζηηθά ιχκαηα. Δπίζεο, ην 17,9% δήισζαλ δηάθνξα άιια πξνβιήκαηα. ρήκα 47: Σαμηλφκεζε πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ ηεο πεξηνρήο Σξίηε πξνηεξαηφηεηα 164

192 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Δξώηεζε 3 ηελ ηξίηε εξψηεζε, δεηείηαη απφ ηνπο εξσηψκελνπο λα ραξαθηεξίζνπλ ηε ζεκεξηλή θαηάζηαζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ πεξηνρή ηνπο. πσο θαίλεηαη ζην αθφινπζν ζρήκα (ρήκα 48), νη εξσηψκελνη πηζηεχνπλ ζε πνζνζηφ 27% φηη ε θαηάζηαζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ είλαη πνιχ θαθή, ζε πνζνζηφ 42,2% πσο είλαη θαθή, ζε πνζνζηφ 20,2% φηη είλαη κέηξηα, ελψ ε θαηάζηαζε ραξαθηεξίδεηαη θαιή θαη πνιχ θαιή θαηάζηαζε ζε πνζνζηφ 7,9% θαη 2,7%, αληίζηνηρα. ρήκα 48: Υαξαθηεξηζκφο θαηάζηαζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο Δξώηεζε 4 ηελ ηέηαξηε εξψηεζε, νη εξσηψκελνη θαινχληαη λα δειψζνπλ αλ ρξεζηκνπνηνχλ ζήκεξα λεξφ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα πφζηκν λεξφ, καγείξεκα, ιάηξα ζπηηηνχ, πφηηζκα θήπνπ, πφηηζκα ζην ρσξάθη ή θάπνηα άιιε ρξήζε. Γηα ην ιφγν απηφ, ε εξψηεζε ρσξίδεηαη, αληίζηνηρα, ζε 5 ππν-εξσηήκαηα. ζνλ αθνξά ζηε ρξήζε πφζηκνπ λεξνχ απφ πδξνγεσηξήζεηο, φπσο θαίλεηαη απφ ην παξαθάησ ζρήκα (ρήκα 49), ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία κε πνζνζηφ 93,5% απαληά αξλεηηθά, ελψ ην ππφινηπν 6,5% ησλ εξσηεζέλησλ απαληά ζεηηθά, φηη ρξεζηκνπνηεί αθφκε θαη ζήκεξα λεξφ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα ηε ζπγθεθξηκέλε ρξήζε. 165

193 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 49: Υξήζε πφζηκνπ λεξνχ απφ πδξνγεσηξήζεηο πσο θαίλεηαη απφ ην παξαθάησ ζρήκα (ρήκα 50), ην 86,9% ησλ εξσηψκελσλ δειψλεη φηη δελ ρξεζηκνπνηεί λεξφ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα καγείξεκα, ελψ ην 13,1% φηη ρξεζηκνπνηεί. ρήκα 50: Υξήζε λεξνχ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα καγείξεκα ε ζρέζε κε ηε ρξήζε λεξνχ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα ηε ιάηξα ηνπ ζπηηηνχ, φπσο θαίλεηαη απφ ην παξαθάησ ζρήκα (ρήκα 51), ην 82,8% ησλ εξσηψκελσλ δειψλεη πσο δελ ρξεζηκνπνηεί ππφγεηα λεξά γηα απηήλ ηελ ρξήζε, ελψ ην 17,2% φηη ρξεζηκνπνηεί. 166

194 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 51: Υξήζε λεξνχ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα ηε ιάηξα ηνπ ζπηηηνχ Αληίζηνηρα πνζνζηά παξαηεξνχληαη αλαθνξηθά κε ηε ρξήζε λεξνχ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα ην πφηηζκα ηνπ θήπνπ ηεο νηθίαο ησλ εξσηψκελσλ. πσο θαίλεηαη απφ ην παξαθάησ ζρήκα (ρήκα 52), ην 82% δειψλεη πσο δελ ρξεζηκνπνηεί ππφγεηα λεξά γηα απηήλ ηελ ρξήζε, ελψ ην 18% φηη ρξεζηκνπνηεί. ρήκα 52: Υξήζε λεξνχ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα ην πφηηζκα ηνπ θήπνπ Ζ εξψηεζε ηεο ρξήζεο λεξνχ απφ πδξνγεψηξεζε γηα ηελ άξδεπζε θαιιηεξγεηψλ απεπζπλφηαλ κφλν ζε φζνπο δήισζαλ φηη δηαζέηνπλ θάπνηα θαιιηεξγήζηκε έθηαζε γεο. Απφ απηφ ην ζχλνιν ησλ εξσηψκελσλ, ην 90,9% δήισζε φηη ρξεζηκνπνηεί ππφγεηα λεξά γηα αξδεπηηθνχο ζθνπνχο, ελψ ην ππφινηπν 9,1% πσο δελ ρξεζηκνπνηεί 167

195 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ (ρήκα 53). Σν πνζνζηφ απηφ αληηζηνηρεί ζε μεξηθέο θαιιηέξγεηεο, φπσο δηαπηζηψζεθε απφ δηεπθξηληζηηθέο εξσηήζεηο. ρήκα 53: Υξήζε λεξνχ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα αξδεπηηθνχο ζθνπνχο πσο παξαηεξήζεθε παξαπάλσ, ηα πνζνζηά ησλ εξσηψκελσλ πνπ δήισζαλ φηη δελ ρξεζηκνπνηνχλ λεξφ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα πφζηκν λεξφ, καγείξεκα, ιάηξα ζπηηηνχ θαη πφηηζκα θήπνπ είλαη πνιχ πςειά. Απηφ είλαη αλακελφκελν θαζψο ε Θήβα, ζηελ νπνία αληηζηνηρεί ην 80,9% ησλ εξσηψκελσλ, πδξεχεηαη απνθιεηζηηθά απφ ηνλ Μφξλν ηνπο ηειεπηαίνπο κήλεο. Χζηφζν, αλ κειεηεζνχλ ηα αγξνηηθά λνηθνθπξηά ζε ζρέζε κε ηα αζηηθά γηα θάζε ρξήζε μερσξηζηά, ηφηε θαίλεηαη φηη γηα πφζηκν λεξφ ηα αγξνηηθά λνηθνθπξηά ρξεζηκνπνηνχλ λεξφ απφ πδξνγεσηξήζεηο ζε πνζνζηφ 32,4 %, έλαληη ηνπ 67,6% ησλ αζηηθψλ λνηθνθπξηψλ πνπ δελ ρξεζηκνπνηνχλ. Αληίζηνηρα, ην πνζνζηφ ησλ αγξνηηθψλ λνηθνθπξηψλ πνπ ρξεζηκνπνηεί ηα ππφγεηα λεξά γηα ην καγείξεκα αλέξρεηαη ζε 62,2%, γηα ηε ιάηξα ηνπ ζπηηηνχ θαη ην πφηηζκα ηνπ θήπνπ ζε 79,7% θαη ηέινο ηα αγξνηηθά λνηθνθπξηά ρξεζηκνπνηνχλ λεξφ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα λα πνηίζνπλ ηα ρσξάθηα ηνπο ζε πνζνζηφ 86,7% έλαληη ηνπ κφιηο 13,3% ησλ αζηηθψλ λνηθνπξηψλ γηα ηελ ίδηα ρξήζε. Δξώηεζε 5 ηελ πέκπηε εξψηεζε, νη εξσηψκελνη θαινχληαη λα δειψζνπλ αλ ρξεζηκνπνηνχζαλ θαηά ην παξειζφλ λεξφ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα πφζηκν λεξφ, καγείξεκα, ιάηξα 168

196 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ζπηηηνχ, πφηηζκα θήπνπ, πφηηζκα ζην ρσξάθη ή θάπνηα άιιε ρξήζε. Γηα ηνλ ιφγν απηφ, ε εξψηεζε απηή ρσξίδεηαη ζε πέληε ππν-εξσηήκαηα, έλα γηα θάζε ρξήζε αληίζηνηρα. πσο θαίλεηαη θαη απφ ην παξαθάησ ζρήκα (ρήκα 54), ην 100% ησλ εξσηψκελσλ ρξεζηκνπνηνχζαλ θαηά ην παξειζφλ ηα ππφγεηα λεξά ηφζν γηα πφζηκν λεξφ θαη καγείξεκα φζν γηα ιάηξα ζπηηηνχ θαη πφηηζκα ηνπ θήπνπ. ρήκα 54: Υξήζε λεξνχ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα πφζηκν λεξφ, καγείξεκα, ιάηξα ζπηηηνχ θαη πφηηζκα θήπνπ, θαηά ην παξειζφλ ζνλ αθνξά ζηε ρξήζε λεξνχ απφ πδξνγεσηξήζεηο, θαηά ην παξειζφλ λεξφ, γηα άξδεπζε θαιιηεξγνχκελσλ εθηάζεσλ, ηα πνζνζηά είλαη αληίζηνηρα κε απηά πνπ αλαθέξζεθαλ ζηελ πξνεγνχκελε εξψηεζε, δεδνκέλνπ φηη νη αξλεηηθέο απαληήζεηο αθνξνχλ ζε μεξηθέο θαιιηέξγεηεο. 169

197 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Δξώηεζε 6 Ζ έθηε εξψηεζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ αθνξά ζηελ ελεκέξσζε ησλ εξσηψκελσλ γηα ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ηνπο, θαζψο θαη ζηελ πεγή ηεο πιεξνθφξεζήο ηνπο. χκθσλα κε ην παξαθάησ ζρήκα (ρήκα 55), ην 91,8% ησλ εξσηψκελσλ απάληεζαλ φηη έρνπλ αθνχζεη ή δηαβάζεη θάηη ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ηνπο. ρήκα 55: Πιεξνθφξεζε ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ηε ζπλέρεηα, δεηήζεθε απφ ηνπο εξσηψκελνπο λα πξνζδηνξίζνπλ πνηέο είλαη νη πεγέο πιεξνθφξεζήο ηνπο. Ζ εξψηεζε παξείρε έμη επηινγέο: ηειεφξαζε, ξαδηφθσλν, εθεκεξίδεο ή πεξηνδηθά, θίινη, ελεκεξσηηθέο ζπγθεληξψζεηο θαη δηαδίθηπν. πσο θαίλεηαη απφ ην παξαθάησ ζρήκα (ρήκα 56), νη θχξηεο πεγέο πιεξνθφξεζεο είλαη νη ζπδεηήζεηο κε θίινπο (85,5%), ε ηειεφξαζε (68,9%), νη εθεκεξίδεο θαη ηα πεξηνδηθά (50,7%), ην ξαδηφθσλν (32,7%), νη ελεκεξσηηθέο ζπγθεληξψζεηο (23,7%) θαη, ηειεπηαίν, ην δηαδίθηπν (13,9%). 170

198 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 56: Πεγέο πιεξνθφξεζεο ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ην ηειεπηαίν κέξνο ηεο εξψηεζεο 6, δεηήζεθε απφ ηνπο ζπκκεηέρνληεο λα πξνζδηνξίζνπλ ηί ήηαλ απηφ πνπ είραλ αθνχζεη ή δηαβάζεη ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ηνπο. εκεηψλεηαη φηη αξθεηνί απφ ηνπο εξσηψκελνπο έδηλαλ παξαπάλσ απφ κία απάληεζε. 171

199 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ πσο θαίλεηαη παξαθάησ (ρήκα 57), νη εξσηψκελνη έρνπλ αθνχζεη θπξίσο φηη ηα ππφγεηα λεξά ηεο πεξηνρήο ηνπο: είλαη αθαηάιιεια / ξππαζκέλα (57,2%) έρνπλ πςειή ζπγθέληξσζε ζε εμαζζελέο ρξψκην (28,3%) έρνπλ ξππαλζεί απφ ηα απφβιεηα εξγνζηαζίσλ (2,7%) έρνπλ ξππαλζεί απφ θπηνθάξκαθα θαη ιηπάζκαηα (1,6%) έρνπλ πςειή ζπγθέληξσζε ζε ληηξηθά (0.8%). ρήκα 57: Βαζηθέο πηπρέο πιεξνθφξεζεο γηα ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο Χο επηπξφζζεηε πιεξνθφξεζε (ρήκα 58), ην 13,6% δήισζαλ φηη έρνπλ ελεκεξσζεί ζρεηηθά κε ηελ πςειή ζπγθέληξσζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζε εμαζζελέο ρξψκην, ην 6,3% δήισζε φηη ηα ππφγεηα λεξά είλαη βιαβεξά γηα ηελ πγεία-θαξθηλνγφλα, ην 2,7% φηη έρνπλ ξππαλζεί απφ ηα απφβιεηα εξγνζηαζίσλ, ην 2,5% απφ θπηνθάξκαθα θαη ιηπάζκαηα θαη ηέινο ην 0,5% ησλ εξσηψκελσλ έρεη ελεκεξσζεί ζρεηηθά κε ηελ πςειή ζπγθέληξσζή ηνπο ζε ληηξηθά. 172

200 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 58: Δπηπξφζζεηε πιεξνθφξεζε γηα ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο Δμεηάδνληαο ζπλδπαζηηθά ηηο απαληήζεηο ζπκπεξαίλεηαη φηη, ην 40% ησλ εξσηψκελσλ έρνπλ αθνχζεη ή δηαβάζεη φηη ηα ππφγεηα λεξά ηεο πεξηνρήο ηνπο έρνπλ πςειή ζπγθέληξσζε ζε εμαζζελέο ρξψκην, ην 28% φηη είλαη αθαηάιιεια/ξππαζκέλα, ην 13% φηη είλαη βιαβεξά γηα ηελ πγεία-θαξθηλνγφλα. Σν 7% φηη έρνπλ ξππαλζεί απφ απφβιεηα εξγνζηαζίσλ θαη ην 8% φηη έρνπλ ξππαλζεί απφ θπηνθάξκαθα ή ιηπάζκαηα. εκεηψλεηαη φηη ην 4% ησλ εξσηψκελσλ δήισζαλ πσο δελ έρνπλ αθνχζεη θάηη γηα ηα ππφγεηα λεξά ηεο πεξηνρήο ηνπο. Δξώηεζε 7 ηελ εξψηεζε απηή, νη εξσηψκελνη θιήζεθαλ λα εθθξάζνπλ ηε γλψκε ηνπο γηα ην πφζν ζεκαληηθφ πξφβιεκα ζεσξνχλ φηη είλαη ε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ πδάησλ γηα ηελ πεξηνρή ηνπο. πσο θαίλεηαη θαη παξαθάησ (ρήκα 59), ην 41,7% πηζηεχεη φηη ε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ πδάησλ απνηειεί πνιχ κεγάιν πξφβιεκα, ην 38,4% ην ραξαθηεξίδεη κεγάιν πξφβιεκα, ην 9,3% φηη είλαη νχηε κεγάιν νχηε κηθξφ πξφβιεκα, ην 4,9% φηη είλαη κηθξφ πξφβιεκα, ελψ κφιηο ην 5,7 % ησλ εξσηψκελσλ πηζηεχεη φηη ε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ πδάησλ δελ απνηειεί πξφβιεκα γηα ηελ πεξηνρή ηνπο. Πξέπεη λα ζεκεησζεί, φηη ην πνζνζηφ πνπ δήισζε φηη δελ απνηειεί πξφβιεκα, αληηζηνηρεί ζε εξσηψκελνπο πνπ έρνπλ δειψζεη πσο δελ ππάξρεη θαλέλα πεξηβαιινληηθφ πξφβιεκα ζηελ πεξηνρή ηνπο. πλεπψο, πξφθεηηαη γηα αλζξψπνπο 173

201 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ πνπ πηζηεχνπλ φηη ηα ππφγεηα χδαηα ηνπ δεκνηηθνχ ηνπο δηακεξίζκαηνο δελ έρνπλ επεξεαζηεί απφ ηελ ξχπαλζε θαη φρη γηα πεξηβαιινληηθά αδηάθνξνπο πνιίηεο. ρήκα 59: Πφζν ζεκαληηθφ πξφβιεκα είλαη θαηά ηε γλψκε ζαο ην δήηεκα ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ πδάησλ γηα ηελ πεξηνρή ζαο; ηε ζπλέρεηα (Δξψηεζε 7Β1 θαη 7Β2), νη εξσηψκελνη θιήζεθαλ λα αηηηνινγήζνπλ ηελ απάληεζή ηνπο ζην πξνεγνχκελν εξψηεκα. Ζ εξψηεζε ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε γηαηί αξθεηνί εξσηψκελνη δελ πεξηνξίζηεθαλ ζε κία αηηηνιφγεζε γηα ηνλ ραξαθηεξηζκφ πνπ είραλ δψζεη, αιιά πξνρψξεζαλ θαη ζε δεχηεξε. πσο πξνέθπςε ζπλνιηθά απφ ηηο απαληήζεηο (ρήκα 60), ε πιεηνςεθία ησλ εξσηψκελσλ (39%) ζεσξεί φηη ε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ έρεη επηπηψζεηο ζηελ πγεία. Αθνινπζνχλ, κε πνζνζηφ 30%, φζνη δήισζαλ πσο ππάξρνπλ επηπηψζεηο ζηελ πνηφηεηα ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ, κε 14% φζνη πηζηεχνπλ φηη ε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ απνηειεί πεξηβαιινληηθή θαηαζηξνθή θαη κε 5% απηνί πνπ δήισζαλ φηη ε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ έρεη νηθνλνκηθέο επηπηψζεηο. Σην 6% ησλ εξσηψκελσλ δελ αλεζπρεί ηδηαίηεξα γηα ηηο επηπηψζεηο ηεο ξχπαλζεο επεηδή δελ ρξεζηκνπνηεί ηα ππφγεηα λεξά. Δπίζεο, πνζνζηφ 2% ππνζηεξίδεη φηη δελ έρνπλ θαλεί αθφκα νη επηπηψζεηο, ελψ πνζνζηφ 3% πηζηεχεη φηη ε πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ πδάησλ είλαη θαιή. Σέινο, ην 1% ησλ εξσηψκελσλ έδσζε δηάθνξεο απαληήζεηο. 174

202 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 60: Αηηηνιφγεζε ραξαθηεξηζκνχ ηεο πνηφηεηαο ησλ ππφγεησλ λεξψλ Πην αλαιπηηθά (ρήκα 61), απφ ηνπο εξσηψκελνπο πνπ ραξαθηήξηζαλ ην δήηεκα ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ πνιχ κεγάιν πξφβιεκα, ην 82,4% απηψλ πηζηεχεη φηη έρεη επηπηψζεηο ζηελ πγεία, ην 9,2% φηη απνηειεί πεξηβαιινληηθή θαηαζηξνθή, ην 6,5% φηη επεξεάδεηαη ε πνηφηεηα ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ, ην 1,3% φηη έρεη νηθνλνκηθέο επηπηψζεηο θαη ην ππφινηπν 0,7% δήισζε θάηη άιιν. Απφ ηνπο εξσηψκελνπο πνπ ραξαθηήξηζαλ ην δήηεκα ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ κεγάιν πξφβιεκα, ην 72,3% δηαθαηνιφγεζε ηελ απάληεζή ηνπ ιέγνληαο φηη έρεη επηπηψζεηο ζηελ πγεία, ην 13,5% ζηα αγξνηηθά πξντφληα, ην 11,3% φηη απνηειεί πεξηβαιινληηθή θαηαζηξνθή, ην 2,1% ππνζηήξημε φηη έρεη νηθνλνκηθέο επηπηψζεηο, ελψ ην ππφινηπν 0,7 % δηθαηνιφγεζε ηελ απάληεζή ηνπ ιέγνληαο θάηη άιιν. Οη εξσηψκελνη πνπ δήισζαλ φηη ε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ δελ απνηειεί νχηε κεγάιν αιιά νχηε θαη κηθξφ πξφβιεκα, δηθαηνιφγεζαλ, ζε πνζνζηφ 35,3%, ηελ απάληεζή ηνπο ιέγνληαο φηη δελ έρνπλ θαλεί αθφκα νη επηπηψζεηο, επίζεο ην 35,3% επεηδή δελ ρξεζηκνπνηεί πιένλ ηα ππφγεηα λεξά, ην 11,8% φηη έρεη επηπηψζεηο ζηελ πγεία, ην 8,8% ραξαθηεξίδεη επεηδή ζεσξεί φηη γεληθά είλαη θαιή ε θαηάζηαζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ πεξηνρή ηνπ, ην 5,9% ππνζηεξίδεη θάηη άιιν, ελψ ην ππφινηπν 2,9% ζεσξεί φηη ππάξρνπλ επηπηψζεηο ζηελ πνηφηεηα ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ. ζνλ αθνξά ζηηο απαληήζεηο ησλ εξσηψκελσλ πνπ ραξαθηήξηζαλ ηελ ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ πδάησλ κηθξφ πξφβιεκα, ην 38,9% απηψλ ζεσξνχλ φηη ηα ππφγεηα χδαηα 175

203 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ηεο πεξηνρήο ηνπο βξίζθνληαη ζε θαιή θαηάζηαζε, ην 27,8% πηζηεχεη φηη ε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ πδάησλ απνηειεί κηθξφ πξφβιεκα επεηδή δελ ηα ρξεζηκνπνηνχλ, ην 16,7% ππνζηήξημε θάηη άιιν, ην 11,71% δηθαηνιφγεζε ηελ απάληεζή ηνπ ιέγνληαο φηη δελ έρνπλ θαλεί αθφκα νη επηπηψζεηο, ελψ ην ππφινηπν 5,6 % ζεσξεί φηη ππάξρνπλ επηπηψζεηο ζηα αγξνηηθά πξντφληα. Σέινο, απφ ηνπο εξσηψκελνπο πνπ ζεσξνχλ φηη ε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ πδάησλ δελ απνηειεί πξφβιεκα, ην 71,4% πηζηεχεη φηη ζηελ πεξηνρή ηνπ ε πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ πδάησλ είλαη θαιή, ην 19% δελ ην ζεσξεί πξφβιεκα επεηδή δελ ρξεζηκνπνηεί ηα ππφγεηα λεξά, ελψ ην ππφινηπν 9,5%, επεηδή δελ έρνπλ θαλεί αθφκα νη επηπηψζεηο απφ ην πξφβιεκα. ρήκα 61: Γηθαηνινγήζηε γηαηί ζεσξείηαη ζεκαληηθφ ή φρη ην δήηεκα ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ πδάησλ 176

204 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Δξώηεζε 8 ηελ φγδνε εξψηεζε, νη ζπκκεηέρνληεο έπξεπε λα δειψζνπλ ηηο ζεκαληηθφηεξεο, θαηά ηε γλψκε ηνπο, πεγέο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ηνπο θαηά ζεηξά ζνβαξφηεηαο. Καηά ηελ επεμεξγαζία ησλ απνηειεζκάησλ, ε εξψηεζε ρσξίζηεθε ζε ηέζζεξα κέξε, πξνθεηκέλνπ λα ζπκπεξηιάβεη κέρξη θαη ηέζζεξηο απαληήζεηο πνπ δφζεθαλ απφ ηνπο εξσηψκελνπο. Έηζη, ε εξψηεζε 8Α αληηζηνηρεί ζηελ πξψηε θαη ζεκαληηθφηεξε πεγή ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ πδάησλ, ε εξψηεζε 8Β ζηε δεχηεξε ζεκαληηθφηεξε, ε 8Γ ζηελ ηξίηε ζεκαληηθφηεξε θαη νχησ θαζεμήο. πσο θαίλεηαη παξαθάησ (ρήκα 62), ε πιεηνςεθία ησλ εξσηψκελσλ, κε πνζνζηφ 54,8% πηζηεχεη πσο ε βηνκεραλία απνηειεί ηελ ζεκαληηθφηεξε πεγή ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο. Αθνινπζεί, κε 36,8%, ε γεσξγία θαη κε κηθξφηεξα πνζνζηά ε αδηαθνξία (1,1%), ηα ζθνππίδηα (0,5%), ηα αζηηθά ιχκαηα (0,3%) θαη νη θηελνηξνθηθέο / πηελνηξνθηθέο κνλάδεο (0,8%). Πνζνζηφ 1,4% ησλ εξσηψκελσλ δειψλνπλ θάηη άιιν, ελψ ην 4,4% πηζηεχεη πσο δελ ππάξρεη θακία πεγή ξχπαλζεο ρήκα 62: Οη ζεκαληηθφηεξεο πεγέο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο Πξψηε πξνηεξαηφηεηα 177

205 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ην παξαθάησ ζρήκα (ρήκα 63), παξνπζηάδνληαη νη απαληήζεηο ησλ εξσηψκελσλ ζρεηηθά κε ην πνηα ραξαθηεξίδνπλ σο δεχηεξε ζεκαληηθφηεξε πεγή ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ πεξηνρή ηνπο. Σν 58% ησλ εξσηψκελσλ δειψλεη ηε γεσξγία, ην 32,1% ηε βηνκεραλία, ην 13,3%, ην 1,9% ηα ζθνππίδηα, ίδην πνζνζηφ ηηο θηελνηξνθηθέο / πηελνηξνθηθέο κνλάδεο, ην 0,6% ηα αζηηθά ιχκαηα θαη ην,3% ησλ εξσηψκελσλ δειψλεη θάηη άιιν. ρήκα 63: Οη ζεκαληηθφηεξεο πεγέο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο Γεχηεξε πξνηεξαηφηεηα Ζ ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ εξσηψκελσλ (82,5%) δελ δήισζε ηξίηε πεγή ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ, ζεσξψληαο πξνθαλψο φηη νη ζεκαληηθφηεξεο πεγέο είλαη ε βηνκεραλία θαη ε γεσξγία. Απφ ηνπο ππφινηπνπο, ην 4,4% δειψλεη ηα ζθνππίδηα, ην 3,3% ηε γεσξγία, ην 1,9% ηα αζηηθά ιχκαηα θαη ην ππφινηπν 3,5% κνηξάδεηαη ζηε βηνκεραλία, ζηηο πηελνηξνθηθέο / θηελνηξνθηθέο κνλάδεο, ζηελ αδηαθνξία θαη ζε θάηη άιιν. Αληίζηνηρεο παξαηεξήζεηο ηζρχνπλ θαη γηα φζνπο δήισζαλ ηέηαξηε πεγή ξχπαλζεο. Σν 1,6% δήισζε ηα ζθνππίδηα, ην 0,5% ηα αζηηθά ιχκαηα θαη ην 0,3% θάηη άιιν. πλνιηθά, απφ ηηο απαληήζεηο πνπ έδσζαλ νη εξσηψκελνη, πξνθχπηεη φηη νη θπξηφηεξεο πεγέο ξχπαλζεο είλαη ε γεσξγία θαη ε βηνκεραλία κε πνζνζηά 42,9% θαη 178

206 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ 39,4% αληίζηνηρα. Αθνινπζνχλ κε κηθξφηεξα πνζνζηά ηα ζθνππίδηα (3,8%), νη θηελνηξνθηθέο/πηελνηξνθηθέο κνλάδεο (1,8%), ηα αζηηθά ιχκαηα (1,5%), ε αδηαθνξία ησλ πνιηηψλ (1,4%) θαη άιιεο πεγέο (1%). Δπίζεο, ην 8,2% ησλ εξσηψκελσλ πηζηεχεη πσο δελ ππάξρεη θακκία πεγή ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ πδάησλ ζηελ πεξηνρή ηνπο (ρήκα 64). ρήκα 64: Οη θπξηφηεξεο πεγέο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο Δξώηεζε 9 ε απηήλ ηελ εξψηεζε, δεηήζεθε απφ ηνπο εξσηψκελνπο λα απαληήζνπλ αλ ππάξρνπλ, θαηά ηε γλψκε ηνπο, αξλεηηθέο επηπηψζεηο απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ πγεία ησλ θαηνίθσλ, ζηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ησλ λνηθνθπξηψλ, ζηελ νηθνλνκία ηεο πεξηνρήο, ζηελ πνηφηεηα ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ, ζηελ πνηφηεηα ησλ βηνκεραληθψλ πξντφλησλ θαη ζην νηθνζχζηεκα. Γηα απηφλ ην ιφγν, ε εξψηεζε πεξηειάκβαλε 6 δηαθξηηά ππν-εξσηήκαηα γηα θάζε παξάγνληα, αληίζηνηρα. Ζ ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ εξσηψκελσλ (93,2%) πηζηεχεη φηη ε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ έρεη επηπηψζεηο ζηελ πγεία ησλ θαηνίθσλ, ελψ κφιηο ην 1,4% ππνζηήξημε φηη ε πγεία ησλ θαηνίθσλ δελ επεξεάδεηαη απφ ηελ ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ. Δπίζεο, ην 5,4% ησλ εξσηψκελσλ δήισζε φηη δελ γλσξίδεη αλ ππάξρνπλ επηπηψζεηο (ρήκα 65). 179

207 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 65: Αξλεηηθέο επηπηψζεηο απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ πγεία ησλ θαηνίθσλ Αληίζηνηρεο απαληήζεηο δίλνληαη ζηελ εξψηεζε πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ησλ λνηθνθπξηψλ, θαζψο ην 94,8% ησλ εξσηψκελσλ φπσο θαίλεηαη θαη παξαθάησ (ρήκα 66), δειψλεη πσο επεξεάδεηαη απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ, ην 4,4% φηη δελ επεξεάδεηαη, ελψ ην 0,8% δήισζε άγλνηα γηα ην αλ ππάξρνπλ νηθνλνκηθέο επηπηψζεηο ζηα λνηθνθπξηά ή φρη. ρήκα 66: Αξλεηηθέο επηπηψζεηο απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ησλ λνηθνθπξηψλ 180

208 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Ζ πιεηνςεθία ησλ εξσηψκελσλ, κε πνζνζηφ 86,1%, πηζηεχεη φηη ε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ έρεη επηπηψζεηο ζηελ επξχηεξε νηθνλνκία ηεο πεξηνρήο. Σν 10,4% δηαθσλεί κε απηήλ ηελ άπνςε, ελψ ην 3,5% ησλ εξσηψκελσλ δειψλεη φηη δελ γλσξίδεη αλ ππάξρνπλ επηπηψζεηο ή φρη (ρήκα 67). ρήκα 67: Αξλεηηθέο επηπηψζεηο απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ νηθνλνκία ηεο πεξηνρήο Οη εξσηψκελνη, ζε πνζνζηφ 88,6%, δειψλνπλ φηη ππάξρνπλ επηπηψζεηο ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ πνηφηεηα ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ. Σν 6,3% πσο δελ ππάξρνπλ, ελψ ην 5,2% ησλ εξσηψκελσλ δειψλεη άγλνηα γηα ην ζέκα (ρήκα 68). ρήκα 68: Αξλεηηθέο επηπηψζεηο απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ πνηφηεηα ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ 181

209 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ε απηήλ ηελ εξψηεζε πνπ αθνξά ζηα βηνκεραληθά πξντφληα (ρήκα 69), νη εξσηψκελνη κε πνζνζηφ 46,6% δειψλνπλ πσο ππάξρνπλ επηπηψζεηο απφ ηελ ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ, ην 34,6% δειψλεη φηη δελ γλσξίδεη αλ ππάξρνπλ επηπηψζεηο θαη ην ππφινηπν 18,8% φηη δελ επεξεάδνληαη ηα βηνκεραληθά πξντφληα. ρήκα 69: Αξλεηηθέο επηπηψζεηο απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ πνηφηεηα ησλ βηνκεραληθψλ πξντφλησλ Δπίζεο, πεξίπνπ 9 ζηνπο 10 εξσηψκελνπο πηζηεχνπλ φηη ε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ έρεη αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζην νηθνζχζηεκα ηεο πεξηνρήο (ρήκα 70). Σν 6% δειψλεη πσο δελ γλσξίδεη αλ ην νηθνζχζηεκα επεξεάδεηαη απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ πδάησλ, ελψ ην ππφινηπν 5,4% πηζηεχεη φηη δελ επεξεάδεηαη. 182

210 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 70: Αξλεηηθέο επηπηψζεηο απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζην νηθνζχζηεκα ηεο πεξηνρήο; Δξώηεζε 10 ηε ζπγθεθξηκέλε εξψηεζε, νη εξσηψκελνη θιήζεθαλ λα θαηαηάμνπλ ηηο 6 πξνεγνχκελεο θαηεγνξίεο επηπηψζεσλ απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ θαηά ζεηξά πξνηεξαηφηεηαο. Απφ ηηο απαληήζεηο πνπ δφζεθαλ, θαίλεηαη φηη ην δήηεκα ησλ επηπηψζεσλ ζηελ αλζξψπηλε πγεία ραξαθηεξίδεηαη σο ε ζεκαληηθφηεξε επίπησζε απφ ην 80,7% ησλ εξσηψκελσλ θαη ην 10,6% ηελ θαηαηάζζεη ζηε δεχηεξε ζέζε (ρήκα 71). Αθνινπζνχλ, απφ πιεπξάο ζεκαληηθφηεηαο, νη επηπηψζεηο ζην νηθνζχζηεκα δεδνκέλνπλ φηη θαηαηάζζνληαη ζηελ πξψηε ζέζε απφ ην 12% ησλ εξσηψκελσλ θαη ζηε δεχηεξε ζέζε απφ ην 16,1%, αληίζηνηρα. 183

211 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 71: Καηάηαμε επηπηψζεσλ ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ πγεία ησλ θαηνίθσλ ρήκα 72: Καηάηαμε επηπηψζεσλ ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζην νηθνζχζηεκα ηεο πεξηνρήο 184

212 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ηε ζπλέρεηα, ζηελ ηξίηε ζέζε θαηαηάζζνληαη νη επηπηψζεηο ζηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ησλ λνηθνθπξηψλ, δεδνκέλνπ φηη ην 8,9% ησλ εξσηψκελσλ ηελ ζεσξεί σο πξψηεο πξνηεξαηφηεηαο θαη ην 41,3% σο δεχηεξεο (ρήκα 73). ρήκα 73: Καηάηαμε επηπηψζεσλ ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ησλ λνηθνθπξηψλ Με κηθξή δηαθνξά, φπσο θαίλεηαη θαη ζην αθφινπζν ζρήκα (ρήκα 74), αθνινπζνχλ νη επηπηψζεηο ζηελ πνηφηεηα ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ, θαζψο ην 8,3% ησλ εξσηψκελσλ ην ραξαθηεξίδεη σο ην ζεκαληηθφηεξν πξφβιεκα θαη ην 34% σο ην ακέζσο ζεκαληηθφηεξν. 185

213 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 74: Καηάηαμε επηπηψζεσλ ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ πνηφηεηα ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ Αθνινπζνχλ, ηέινο, νη επηπηψζεηο ζηε γεληθφηεξε νηθνλνκία ηεο πεξηνρήο θαη ζηελ πνηφηεηα ησλ βηνκεραληθψλ πξντφλησλ (ρήκαηα 75 θαη 76). ρήκα 75: Καηάηαμε επηπηψζεσλ ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ νηθνλνκία ηεο πεξηνρήο 186

214 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 76: Καηάηαμε επηπηψζεσλ ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ πνηφηεηα ησλ βηνκεραληθψλ πξντφλησλ Δξώηεζε 11 ε απηήλ ηελ εξψηεζε, δεηήζεθε απφ ηνπο ζπκκεηέρνληεο ζηελ έξεπλα λα πξνζδηνξίζνπλ αλ γλσξίδνπλ πξνζσπηθά πεξηπηψζεηο αλζξψπσλ πνπ έρνπλ αληηκεησπίζεη ζην παξειζφλ, ή αληηκεησπίδνπλ ζήκεξα, πξνβιήκαηα πγείαο, ιφγσ ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ηνπο. πσο Ζ πιεηνςεθία ησλ εξσηψκελσλ, πνζνζηφ 46,9%, δειψλεη φηη δελ γλσξίδεη, ην 36,5% δειψλεη φηη είλαη πηζαλφ λα γλσξίδεη θάπνηα πεξίπησζε αιιά δελ είλαη ζίγνπξνη γηα ηελ αηηία ηνπ πξνβιήκαηνο πγείαο, ελψ ην ππφινηπν 16,6% ησλ εξσηψκελσλ ππνζηεξίδεη φηη γλσξίδεη πξνζσπηθά αλζξψπνπο πνπ αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα ιφγσ ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ηνπο (ρήκα 77) 187

215 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 77: Γλψξηκία κε αλζξψπνπο πνπ έρνπλ αληηκεησπίζεη ζην παξειζφλ, ή αληηκεησπίδνπλ ζήκεξα, πξνβιήκαηα πγείαο, ιφγσ ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο Δξώηεζε 12: ηε δσδέθαηε εξψηεζε, νη ζπκκεηέρνληεο ζηελ έξεπλα ξσηήζεθαλ αλ αηζζάλνληαη φηη έρνπλ αιιάμεη ηξφπν δσήο εμαηηίαο ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ηνπο. πσο θαίλεηαη παξαθάησ (ρήκα 78), ην 63,8% ησλ εξσηψκελσλ δειψλεη φηη ε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ έρεη επηθέξεη αιιαγέο ζηνλ ηξφπν δσήο ηνπο, ελψ ην 36,2% απαληά αξλεηηθά. ρήκα 78: Αιιαγέο ζηνλ ηξφπν δσήο εμαηηίαο ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο 188

216 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Αθνινχζσο, δεηήζεθε απφ ηνπο ζπκκεηέρνληεο πνπ απάληεζαλ ζεηηθά ζην παξαπάλσ εξψηεκα λα πξνζδηνξίζνπλ κε πνην ηξφπν ζπγθεθξηκέλα επεξεάζηεθε ν ηξφπνο δσήο ηνπο. χκθσλα κε ηηο απαληήζεηο πνπ δφζεθαλ (ρήκα 79), ην 40% ησλ εξσηψκελσλ δειψλεη φηη έρεη θαιιηεξγεζεί κέζα ηνπο θφβνο θαη αλεζπρία γηα ηηο πηζαλέο επηπηψζεηο ζηελ πγεία ηνπο, ην 25% ληψζεη φηη έρεη αιιάμεη ηξφπν δσήο θαζψο θαηαλαιψλνπλ εκθηαισκέλν λεξφ θαη φρη πιένλ ην λεξφ ηνπ δηθηχνπ, ην 14,9% δίλνπλ έκθαζε ζηηο νηθνλνκηθέο επηπηψζεηο πνπ επηθέξεη ε αγνξά εκθηαισκέλνπ λεξνχ, ην 14,7% δειψλεη πσο έρεη ζηξαθεί ζηελ θαηαλάισζε βηνινγηθψλ πξντφλησλ, ην 4,5% ησλ εξσηψκελσλ δειψλεη πσο απνθεχγεη πηα ηελ θαηαλάισζε αγξνηηθψλ πξντφλησλ απφ ηελ πεξηνρή ηνπ, ελψ ην ππφινηπν 0,9% θαηαθεχγεη ζηε κεηαθνξά λεξνχ απφ άιιεο πεξηνρέο. ρήκα 79: Μεηαβνιέο ζηνλ ηξφπν δσήο ησλ θαηνίθσλ εμαηηίαο ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο Δξώηεζε 13 ηε δέθαηε ηξίηε εξψηεζε, νη ζπκκεηέρνληεο θιήζεθαλ λα δειψζνπλ απφ πνχ πξνκεζεχνληαη ζήκεξα λεξφ γηα ηηο δηάθνξεο ρξήζεηο. Ζ εξψηεζε ρσξίζηεθε ζε 5 ππν-εξσηήκαηα, έλα γηα θάζε ρξήζε αληίζηνηρα. πσο θαίλεηαη παξαθάησ (ρήκα 80), ην 57,5% ησλ εξσηψκελσλ ρξεζηκνπνηεί εκθηαισκέλν λεξφ γηα πφζε, ελψ ην 42,5% ρξεζηκνπνηεί λεξφ απφ ην δίθηπν. 189

217 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 80: Πεγέο πξνέιεπζεο πφζηκνπ λεξνχ Αλαθνξηθά κε ην καγείξεκα, ε πιεηνςεθία ησλ εξσηψκελσλ (79,3%) δειψλεη φηη ρξεζηκνπνηεί λεξφ απφ ην δίθηπν, ελψ ην 20,7% ησλ εξσηψκελσλ θαηαλαιψλεη εκθηαισκέλν λεξφ γηα απηήλ ηελ ρξήζε (ρήκα 81). ρήκα 81: Πεγέο πξνέιεπζεο λεξνχ γηα καγεηξηθή ρξήζε ζνλ αθνξά ζηε ηελ ιάηξα ηνπ ζπηηηνχ, φινη νη ζπκκεηέρνληεο πξνκεζεχνληαη λεξφ απφ ην δίθηπν (ρήκα 82). 190

218 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 82: Πεγέο πξνέιεπζεο λεξνχ γηα ηε ιάηξα ηνπ ζπηηηνχ Ζ ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ εξσηψκελσλ (98,9%) ρξεζηκνπνηνχλ λεξφ δηθηχνπ γηα ην πφηηζκα ησλ θήπσλ, ελψ κφιηο ην 1,1% πνηίδνπλ ηνλ θήπν ηνπο κε λεξφ πνπ πξνέξρεηαη απφ πδξνγεψηξεζε (ρήκα 83). ρήκα 83: Πεγέο πξνέιεπζεο λεξνχ γηα ην πφηηζκα ηνπ θήπνπ Σέινο, ζηελ εξψηεζε πνπ αθνξά ζηε ρξήζε ηνπ αξδεπηηθνχ λεξνχ, ε νπνία απεπζχλεηαη κφλν ζε φζνπο δήισζαλ φηη έρνπλ θαιιηεξγήζηκε έθηαζε κε πνηηζηηθά 191

219 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ είδε, ην ζχλνιν ησλ εξσηψκελσλ, δήισζε φηη ρξεζηκνπνηεί λεξφ απφ πδξνγεψηξεζε (ρήκα 84). ρήκα 84: Πεγέο πξνέιεπζεο λεξνχ γηα αξδεπηηθή ρξήζε Δξώηεζε 14 ε απηήλ ηελ εξψηεζε, νη ζπκκεηέρνληεο θιήζεθαλ λα δειψζνπλ αλ ιακβάλνπλ θάπνηα κέηξα ζην ζπίηη ηνπο φηαλ ρξεζηκνπνηνχλ λεξφ απφ ην δίθηπν θαη αλ λαη, πνηα είλαη απηά. Με βάζε ηηο απαληήζεηο πνπ δφζεθαλ, θαίλεηαη φηη ην 81,7% ησλ εξσηψκελσλ δελ ιακβάλεη θάπνην κέηξν, ελψ ην 18,3% ρξεζηκνπνηεί εηδηθά θίιηξα (ρήκα 85). ρήκα 85: Λήςε κέηξσλ θαηά ηε ρξήζε ηνπ λεξνχ απφ ην δίθηπν 192

220 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Δξώηεζε 15 ηε δέθαηε πέκπηε εξψηεζε, νη εξσηψκελνη θιήζεθαλ λα δειψζνπλ ηελ άπνςή ηνπο γηα ην πφζν αλαγθαία ζεσξνχλ ηε ιήςε κέηξσλ πξνθεηκέλνπ λα πξνζηαηεπζνχλ ηα ππφγεηα λεξά ηεο πεξηνρήο ηνπο απφ ηε ξχπαλζε. πσο θαίλεηαη παξαθάησ (ρήκα 86), πεξίπνπ ην 70% ησλ εξσηψκελσλ ζεσξεί φηη ε ιήςε κέηξσλ πξνζηαζίαο είλαη απνιχησο αλαγθαία, ην 25,9% φηη είλαη αξθεηά αλαγθαία, ην 4,1% ιίγν αλαγθαία, ελψ κφιηο ην 1,9% ησλ ζπκκεηερφλησλ πηζηεχνπλ φηη ηέηνηα κέηξα δελ ρξεηάδεηαη λα ιεθζνχλ. ρήκα 86: Αλαγθαηφηεηα κέηξσλ δηαθχιαμεο ηεο πνηφηεηαο ησλ ππφγεησλ λεξψλ Δξώηεζε 16 Αθνινχζσο, νη ζπκκεηέρνληεο θιήζεθαλ λα εθθξάζνπλ πφζν ηθαλνπνηεκέλνη αηζζάλνληαη απφ ηηο κέρξη ζήκεξα ελέξγεηεο ηεο Πνιηηείαο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ. πσο θαίλεηαη θαη ζην ρήκα 87, ην 48,6% ησλ εξσηψκελσλ δελ είλαη θαζφινπ ηθαλνπνηεκέλνη, ην 35,8% δειψλνπλ ιίγν ηθαλνπνηεκέλνη, ελψ ην 13,9% είλαη αξθεηά ηθαλνπνηεκέλνη απφ ηηο ζρεηηθέο ελέξγεηεο ηεο Πνιηηείαο. Μφλν ζε πνζνζηφ ηεο ηάμεο ηνπ 1,6% δειψλνπλ φηη ληψζνπλ απνιχησο ηθαλνπνηεκέλνη, ελψ ην ππφινηπν 0,3% δελ έρεη δψζεη θάπνηα απάληεζε θαη αληηζηνηρεί ζε εξσηψκελνπο πνπ δήισζαλ άγλνηα γηα ην αλ έρνπλ ιεθζεί θάπνηα κέηξα γηα ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα. 193

221 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 87: Ηθαλνπνίεζε απφ ηηο κέρξη ηψξα ελέξγεηεο ηεο Πνιηηείαο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ Δξώηεζε 17 Ζ ζπγθεθξηκέλε εξψηεζε, αθνξά ζηε γλψκε ησλ εξσηψκελσλ ζρεηηθά κε ην πφζν ζα κπνξνχζε ε ελεξγή ζπκκεηνρή ησλ θαηνίθσλ λα ζπκβάιιεη ζηε ιχζε ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ηνπο. πσο θαίλεηαη ζην παξαθάησ ζρήκα (ρήκα 88), ε πιεηνςεθία ησλ εξσηψκελσλ, ζε πνζνζηφ 57,5%, πηζηεχεη πσο νη θάηνηθνη ζα κπνξνχζαλ λα βνεζήζνπλ ζε κεγάιν βαζκφ, αθνινπζεί ε άπνςε φηη ζα κπνξνχζαλ λα βνεζήζνπλ ζε κηθξφ βαζκφ, κε πνζνζηφ 31,3%, θαη ην ππφινηπν 11,2% αληηζηνηρεί ζε εξσηψκελνπο πνπ πηζηεχνπλ φηη νη θάηνηθνη δελ ζα κπνξνχζαλ λα ζπκβάιινπλ απνηειεζκαηηθά ζηε ιχζε ηνπ πξνβιήκαηνο. 194

222 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 88: πκβνιή ηεο ελεξγήο ζπκκεηνρήο ησλ θαηνίθσλ ηεο πεξηνρήο ζηε ιχζε ηνπ πξνβιήκαηνο Δξώηεζε 18 Ζ δέθαηε φγδνε εξψηεζε, απνηειεί ηελ θεληξηθή θαη πην ζεκαληηθή εξψηεζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ θαη ρσξίδεηαη ζε ζε δχν κέξε: ζηελ εξψηεζε 18Α θαη 18Β. ην πξψην κέξνο ηεο εξψηεζεο (18Α) πεξηγξάθεηαη ην ππνζεηηθφ ζελάξην ηεο έξεπλαο, ην νπνίν αθνξά ζηελ ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία ελφο κε θπβεξλεηηθνχ θνξέα, ν νπνίνο ζα έρεη λνκνζεηηθέο αξκνδηφηεηεο θαη κέζσ θαηάιιεισλ κέηξσλ ζα απνθαηαζηήζεη ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηα επφκελα δέθα ρξφληα. Ο θνξέαο απηφο ζα ρξεκαηνδνηείηαη απφ λνηθνθπξηά κέιε θη εμεηάδεηαη αλ νη εξσηψκελνη είλαη δηαηεζεηκέλνη λα ζπλδξάκνπλ εζεινληηθά κε κηα κεληαία ζπλδξνκή ζην ζπγθεθξηκέλν πξφγξακκα. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε δηαηχπσζε πνπ δφζεθελ ήηαλ νη αθφινπζε: «Αρ ςποθέζοςμε όηι θα μποπούζε να δοθεί μια λύζη ζηο ππόβλημα ηυν πςπαζμένυν ςπόγειυν νεπών ηηρ πεπιοσήρ μέζα από ηη δημιοςπγία ενόρ θοπέα με ηη ζςμμεηοσή επιζηημόνυν, καηοίκυν και πεπιβαλλονηικών οπγανώζευν ηηρ πεπιοσήρ, ο οποίορ θα έσει νομοθεηικά ηην απμοδιόηηηα να λάβει ηα καηάλληλα μέηπα, ώζηε να αποκαηαζηαθεί η ποιόηηηα ηυν ςπόγειυν νεπών ζηα επόμενα 10 σπόνια. 195

223 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Για ηην ίδπςζη και λειηοςπγία ηος θοπέα θα σπειαζηούν κάποια σπήμαηα, ηα οποία θα πποέλθοςν από εθελονηικέρ ζςνδπομέρ νοικοκςπιών ηηρ πεπιοσήρ πος θα εγγπάθονηαι μέλη ζηο θοπέα. Θα είζαζηαν διαηεθειμένορ να ζςμμεηέσεηε ζηο θοπέα αςηόν, καηαβάλλονηαρ μια εθελονηική ζςνδπομή;» πσο θαίλεηαη θαη ζην ρήκα 89, ην 62,7% ησλ εξσηψκελσλ δέρεηαη λα ζπκκεηέρεη ζην θνξέα θαηαβάιινληαο κία εζεινληηθή κεληαία ζπλδξνκή, ελψ ην 37,3% απαληά αξλεηηθά ζε έλα ηέηνην ελδερφκελν. ρήκα 89: Θα ήζαζηαλ δηαηεζεηκέλνο /ε λα ζπκκεηέρεηε ζην θνξέα, θαηαβάιινληαο κία εζεινληηθή κεληαία ζπλδξνκή; ην δεχηεξν κέξνο ηεο εξψηεζεο (18Β), φζνη απάληεζαλ ζεηηθά ζηελ πξνεγνχκελε εξψηεζε, θιήζεθαλ λα πξνζδηνξίζνπλ ην χςνο ηνπ πνζνχ πνπ ζα επηζπκνχζαλ λα θαηαβάιινπλ ζε κεληαία βάζε. Σα απνηειέζκαηα δίλνληαη ζην παξαθάησ ηζηφγξακκα ζπρλνηήησλ (ρήκα 90). Ζ αλαιπηηθή παξακεηξηθή θαη κε-παξακεηξηθή ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ησλ ζπγθεθξηκέλσλ απαληήζεσλ δίλεηαη ζε επφκελν θεθάιαην. 196

224 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 90: Ηζηφγξακκα ζπρλνηήησλ θαηαβαιιφκελσλ πνζψλ Δξώηεζε 19 Ζ θεληξηθή εξψηεζε ηεο έξεπλαο ζπλνδεπφηαλ απφ δχν ζπκπιεξσκαηηθέο εξσηήζεηο. ηελ πξψηε (εξψηεζε 19), νη εξσηψκελνη πνπ δέρηεθαλ λα ζπκβάιινπλ νηθνλνκηθά ζην θνξέα, θιήζεθαλ λα θαηαλείκνπλ ην πνζφ, ζε ηξεηο ζηφρνπο, ήηνη ζηελ εμαζθάιηζε λεξνχ θαιήο πνηφηεηαο γηα ηηο δηάθνξεο ρξήζεηο (αμία ρξήζεο), ζηελ εμαζθάιηζε λεξνχ θαιήο πνηφηεηαο γηα ηηο επφκελεο γεληέο (αμία κε-ρξήζεο) θαη ζηελ εμαζθάιηζε λεξνχ θαιήο πνηφηεηαο γηα ηελ θαιή ιεηηνπξγία ηνπ νηθνζπζηήκαηνο (αμία κε-ρξήζεο). πσο έρεη αλαθεξζεί, ζηφρνο ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξψηεζεο απνηέιεζε ε δηεξεχλεζε ηεο χπαξμεο ή φρη αμηψλ κε-ρξήζεο ζηα δηαηηζέκελα πνζά. πσο απεηθνλίδεηαη ζην παξαθάησ ζρήκα (ρήκα 91), ην 45% ησλ ρξεκάησλ πνπ νη εξσηψκελνη είλαη δηαηεζεηκέλνη λα δηαζέζνπλ ζην θνξέα αληηζηνηρεί αθνξά ζε αμίεο ρξήζεο, ελψ ην ππφινηπν 55% αληηζηνηρεί ζε αμίεο κε-ρξήζεο. 197

225 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 91: Καηαλνκή ηνπ WTP ζηνπο ηξεηο ζηφρνπο Σν ζηνηρείν απηφ ηεο έξεπλαο είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ, θαζψο φρη κφλν επηβεβαηψλεη ηελ χπαξμε αμηψλ κε-ρξήζεο αιιά αλαδεηθλχεη θαη ηε βαξχηεηά ηνπο ζε ζρέζε κε ηελ πξνζπκία πιεξσκήο. Δξώηεζε 20 ε απηή ηελ εξψηεζε, φζνη αξλήζεθαλ λα ζπλδξάκνπλ ζηνλ θνξέα, θιήζεθαλ λα πξνζδηνξίζνπλ ην ιφγν ηεο άξλεζήο ηνπο. Οη πξνθαζνξηζκέλεο απαληήζεηο ήηαλ 9 θαη δίλνληαη παξαθάησ: πκθσλψ κε ην ζρέδην αιιά δελ κπνξψ λα δηαζέζσ ρξήκαηα γηα ην ζθνπφ απηφ ιφγσ ρακεινχ εηζνδήκαηνο Γελ απνηειεί ην ζπγθεθξηκέλν δήηεκα πξνηεξαηφηεηα θαηά ηελ άπνςή κνπ / Γελ κε ελδηαθέξεη Γελ ρξεζηκνπνηψ ηα ππφγεηα λεξά, δελ ζεσξψ ζθφπηκν λα δηαζέζσ ρξήκαηα γηα ην ζπγθεθεξηκέλν ζθνπφ Θα έπξεπε λα πιεξψζνπλ γηα ην ζθνπφ απηφ νη επηρεηξήζεηο 198

226 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Θα έπξεπε λα πιεξψζεη γηα ην ζθνπφ απηφ ην Κξάηνο Θα έπξεπε λα πιεξψζνπλ θαη άιινη πέξα απφ ηνπο θαηνίθνπο ηεο πεξηνρήο Γελ δίλσ ρξήκαηα γηαηί πηζηεχσ φηη δελ ζα πάλε γηα ηνλ ζπγθεθξηκέλν ζθνπφ Θεσξψ ην ζρέδην αλαπνηειεζκαηηθφ Γελ ππάξρεη πξφβιεκα ζηελ πεξηνρή κνπ Ζ εξψηεζε απηή απνζθνπνχζε ζην δηαρσξηζκφ ησλ αξλήζεσλ ζε «πξαγκαηηθέο» αξλήζεηο θαη αξλήζεηο «δηακαξηπξίαο». πσο θαίλεηαη παξαθάησ (ρήκα 92), ην 28% ησλ εξσηψκελσλ δειψλεη πσο ζπκθσλεί κε ην ζρέδην αιιά δελ κπνξεί λα δηαζέζεη ρξήκαηα γηα ην ζθνπφ απηφ ιφγσ ρακεινχ εηζνδήκαηνο. Σν 27% ησλ εξσηψκελσλ αξλείηαη λα ζπλεηζθέξεη ζην θνξέα, γηαηί πηζηεχεη πσο ζα έπξεπε λα πιεξψζεη γηα ην ζθνπφ απηφ ην Κξάηνο. Σν 15% ησλ εξσηψκελσλ δελ δηαηίζεηαη λα δψζεη ρξήκαηα γηαηί πηζηεχεη φηη δελ ζα πάλε γηα ηνλ ζπγθεθξηκέλν ζθνπφ. Σν 13% ησλ εξσηψκελσλ αξλείηαη λα ζπλεηζθέξεη γηαηί ζεσξνχλ φηη δελ ππάξρεη πξφβιεκα ζηελ πεξηνρή ηνπο. Σν 9% ησλ εξσηψκελσλ πηζηεχεη φηη ζα έπξεπε λα πιεξψζνπλ γηα ην ζθνπφ απηφ νη επηρεηξήζεηο. Αθνινπζνχλ κε κηθξφηεξα πνζνζηά: ην 3% ησλ εξσηψκελσλ πνπ δειψλνπλ φηη ην ζπγθεθξηκέλν δήηεκα δελ απνηειεί πξνηεξαηφηεηα θαηά ηελ άπνςή ηνπο ή δελ ηνπο ελδηαθέξεη, ην 2% ησλ εξσηψκελσλ πνπ ζεσξνχλ φηη ζα έπξεπε λα πιεξψζνπλ θαη άιινη πέξα απφ ηνπο θαηνίθνπο ηεο πεξηνρήο, ην 2% πνπ ζεσξνχλ ην ζρέδην αλαπνηειεζκαηηθφ θαη ην 1% ησλ εξσηψκελσλ πνπ δελ ζεσξεί ζθφπηκν λα δηαζέζεη ρξήκαηα γηα ην ζπγθεθξηκέλν ζθνπφ θαζψο δελ ρξεζηκνπνηεί ηα ππφγεηα λεξά. 199

227 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 92: Λφγνη άξλεζεο νηθνλνκηθήο ζπλεηζθνξάο ζηελ εμπγίαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο Απφ ηηο απαληήζεηο πνπ δφζεθαλ ζην εξψηεκα πξνθχπηεη φηη ην 54,7% ησλ αξλήζεσλ ζεσξνχληαη αξλήζεηο δηακαξηπξίαο, ελψ ην 45,3% ραξαθηεξίδνληαη σο πξαγκαηηθέο αξλήζεηο (ρήκα 93). ρήκα 93: Πξαγκαηηθέο αξλήζεηο θαη αξλήζεηο δηακαξηπξίαο 200

228 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Παξνπζίαζε απνηειεζκάησλ ησλ δεκνγξαθηθώλ εξσηήζεσλ Σν ηειεπηαίν θνκκάηη ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ απνηειείηαη απφ 9 εξσηήζεηο δεκνγξαθηθήο θχζεσο. Οη εξσηήζεηο απηέο αθνξνχλ ζην κφληκν ηφπν δηακνλήο, ην θχιν, ηελ ειηθία, ηελ νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε, ηνλ αξηζκφ κειψλ ηνπ λνηθνθπξηνχ, ην κνξθσηηθφ επίπεδν, ηελ επαγγεικαηηθή θαηάζηαζε θαζψο θαη ζηνηρεία γηα ην ζπλνιηθφ εηζφδεκα ηνπ λνηθνθπξηνχ εξσηψκελνπ. ηα παξαθάησ δηαγξάκκαηα παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά ηα αληίζηνηρα ζηνηρεία. Πξώηε εξώηεζε ηελ πξψηε εξψηεζε, νη εξσηψκελνη θαινχληαη λα δειψζνπλ ηνλ κφληκν ηφπν δηακνλήο ηνπο. ην παξαθάησ ζρήκα (ρήκα 94), θαίλεηαη πσο ην 80,94% ησλ εξσηψκελσλ κέλνπλ κφληκα ζηε Θήβα, ην 3% απηψλ ζην Άξκα, επίζεο ην 3% ζηνλ Διεψλα, αθνινπζεί ην Μειηζζνρψξη κε πνζνζηφ 2,8%, ε Καιιηζέα κε 2,5%, ην Νενρσξάθη κε 2,2%, ην Μνπξίθη κε 1,7%, ην Λνπηνπθί, ην Όπαην θαη ην Ακπεινρψξη κε 1,4% θαη ηέινο ην Πιαηαλάθη κε 1,1%. ρήκα 94: Μφληκνο ηφπνο δηακνλή 201

229 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Γεύηεξε εξώηεζε Ζ δεχηεξε εξψηεζε δεκνγξαθηθήο θχζεσο, ζρεηίδεηαη κε ην θχιν ησλ εξσηψκελσλ. Σν 51% ησλ εξσηψκελσλ ήηαλ γπλαίθεο ελψ ην 49% ήηαλ άληξεο (ρήκα 95). ρήκα 95: Φχιν εξσηεζέλησλ. Σξίηε εξώηεζε ηελ ηξίηε δεκνγξαθηθή εξψηεζε, νη εξσηψκελνη θαινχληαη λα δειψζνπλ ηε ρξνλνινγία γελλήζεψο ηνπο. πσο θαίλεηαη θαη παξαθάησ (ρήκα 96), ην 23,4% ησλ ζπκκεηερφλησλ έρνπλ γελλεζεί ηελ πεξίνδν , ην 17,2% ηελ πεξίνδν , ην 15,8% ηελ πεξίνδν , ην 15,3% ηελ πεξίνδν , ην 13,6% ηελ πεξίνδν , ην 9,3% ηελ πεξίνδν , ην 4,1% ηελ πεξίνδν ελψ παξαηεξήζεθε θαη έλα πνζνζηφ ηεο ηάμεσο ηνπ 1,4% γηα φζνπο έρνπλ γελλεζεί κεηαμχ ηνπ

230 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 96: Υξνλνινγία γέλλεζεο εξσηεζέλησλ. Σέηαξηε εξώηεζε ην παξαθάησ ζρήκα (ρήκα 97), παξνπζηάδεηαη ε νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε ησλ εξσηεζέλησλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ην 69,8% ησλ ζπκκεηερφλησλ δήισζαλ πσο είλαη παληξεκέλνη/εο, ην 17,4% αλχπαληξνη/εο, ην 11,2% ρήξνη/εο θαη ην 1,6% δηαδεπγκέλνη/εο. ρήκα 97: Οηθνγελεηαθή θαηάζηαζε εξσηεζέλησλ. 203

231 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Πέκπηε εξώηεζε ηελ πέκπηε εξψηεζε δεκνγξαθηθήο θχζεσο, νη εξσηψκελνη θαινχληαη λα δειψζνπλ απφ πφζα άηνκα απνηειείηαη ην λνηθνθπξηφ ηνπο. ην ρήκα 98 θαίλεηαη πσο ην 27% ησλ λνηθνθπξηψλ πνπ έιαβε κέξνο ζηελ έξεπλα απνηεινχληαη απφ 4 κέιε, ην 26,2% απφ 2 κέιε, ην 21% απφ 3 κέιε, ην 11,2% απφ 1 κέινο, ην 10,1% απφ 5 κέιε ελψ ππάξρνπλ θαη κηθξφηεξα πνζνζηά λνηθνθπξηψλ κε πεξηζζφηεξα απφ 5 κέιε. ρήκα 98: Αξηζκφο κειψλ λνηθνθπξηψλ Έθηε εξώηεζε Ζ έθηε δεκνγξαθηθήο θχζεσο εξψηεζε ζρεηίδεηαη κε ην κνξθσηηθφ επίπεδν ησλ ζπκκεηερφλησλ. ην παξαθάησ ζρήκα (ρήκα 99), θαίλεηαη φηη ην 28,1% ησλ εξσηψκελσλ είλαη απφθνηηνη/ηειεηφθνηηνη Γεκνηηθνχ, ην 27,8% ησλ εξσηψκελσλ είλαη απφθνηηνη/ηειεηφθνηηνη Λπθείνπ, ην 13,4% είλαη απφθνηηνη/ηειεηφθνηηνη Γπκλαζίνπ, επίζεο ην 13,4% είλαη απφθνηηνη/ηειεηφθνηηνη ΑΔΗ. Αθνινπζεί πνζνζηφ ηεο ηάμεο ηνπ 7,9% εξσηψκελσλ πνπ είλαη απφθνηηνη/ηειεηφθνηηνη ρνιήο Δπαγγεικαηηθήο Καηάξηηζεο, 5,2% απφθνηηνη/ηειεηφθνηηνη ΣΔΗ/ΚΑΣΔΔ θαη 2,5% ησλ εξσηψκελσλ πνπ δήισζε πσο δελ έρεη πάεη ζρνιείν. Σέινο, ην 1,9% ησλ εξσηψκελσλ δήισζε φηη είλαη θάηνρνο κεηαπηπρηαθνχ ηίηινπ ζπνπδψλ. 204

232 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 99: Αλψηεξν επίπεδν ζπνπδψλ εξσηεζέλησλ Έβδνκε εξώηεζε Ζ έβδνκε εξψηεζε αθνξά ζηελ παξνχζα επαγγεικαηηθή θαηάζηαζε ησλ εξσηψκελσλ. πσο παξνπζηάδεηαη θαη ζην ρήκα 100, ην 46,9% ησλ εξσηψκελσλ αλήθνπλ ζηελ θαηεγνξία ησλ εξγαδφκελσλ, ην 30,5% ζηελ θαηεγνξία ησλ ζπληαμηνχρσλ, ην 16,3% δήισζε φηη αζρνιείηαη κε ηα νηθηαθά, ην 4,4% είλαη άλεξγνη, ην 1,1% θνηηεηέο, ελψ νη καζεηέο θαιχπηνπλ ην 0,8% ησλ εξσηψκελσλ. 205

233 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 100: Παξνχζα επαγγεικαηηθή θαηάζηαζε εξσηψκελσλ Όγδνε εξώηεζε ηελ φγδνε εξψηεζε, νη εξσηψκελνη θιήζεθαλ λα πξνζδηνξίζνπλ πνην είλαη ην επάγγεικά ηνπο. πσο θαίλεηαη θαη απφ ην παξαθάησ ζρήκα (ρήκα 101), έλα πνζνζηφ ηεο ηάμεο ηνπ 24,8%, δελ επηζπκνχζε λα δειψζεη πνηφ είλαη ην επάγγεικά ηνπ θαη πεξηνξίζηεθε ζηελ πξνεγνχκελε εξψηεζε, δίλνληαο ζηνηρεία γηα ηελ παξνχζα επαγγεικαηηθή ηνπ θαηάζηαζε. Σφζν νη ειεχζεξνη επαγγεικαηίεο φζν θαη νη ηδησηηθνί ππάιιεινη απνηεινχλ ην 21,4% ησλ εξσηψκελσλ, ελψ ην 21,1% αληηζηνηρεί ζε εξγάηεο. Αθνινπζνχλ νη αγξφηεο κε πνζνζηφ 19,7% θαη ηέινο, ην κηθξφηεξν πνζνζηφ θαηαιακβάλνπλ νη δεκφζηνη ππάιιεινη κε 16,3%. 206

234 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 101: Δπάγγεικα εξσηψκελσλ Έλαηε εξώηεζε Ζ εξψηεζε 9, απνηειεί ηελ ηειεπηαία εξψηεζε δεκνγξαθηθήο θχζεσο θαη αθνξά ζην ζπλνιηθφ εηζφδεκα ησλ ελήιηθσλ κειψλ ηνπ λνηθνθπξηνχ θάζε εξσηψκελνπ. πσο παξαηεξείηαη θαη απφ ην ρήκα 102, ην 16,3% δειψλεη εηζφδεκα θάησ ησλ 9.000, ην 19,8% κεηαμχ , ην 14,3% εηζφδεκα κεηαμχ , ην 9,6% κεηαμχ , ην 14% κεηαμχ , ην 9,6% κεηαμχ , ην 9,1% κεηαμχ θαη ην 7,2% άλσ ησλ εκεηψλεηαη φηη ην 1,1% ησλ εξσηψκελσλ αξλήζεθε λα δψζεη απάληεζε ζην ζπγθεθξηκέλν εξψηεκα. 207

235 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 102: πλνιηθφ εηζφδεκα λνηθνθπξηνχ εξσηψκελσλ Έιεγρνο ρ 2 γηα ηελ αλεμαξηεζία κεηαμύ ησλ θαηεγνξηθώλ δεδνκέλσλ ε ζπλέρεηα ηεο απιήο ζηαηηζηηθήο επεμεξγαζίαο ησλ δεδνκέλσλ ηεο έξεπλαο, ρξεζηκνπνηήζεθε ην ζηαηηζηηθφ ηεζη X 2, πνπ αθνξά ζηνλ έιεγρν αλεμαξηεζίαο αλάκεζα ζε δχν κεηαβιεηέο. Με ηνλ ηξφπν απηφ ειέγρζεθε ε ζπζρέηηζε ησλ απαληήζεσλ πνπ έδσζαλ νη εξσηψκελνη. Ζ αλάιπζε πξαγκαηνπνηήζεθε κε ρξήζε ηνπ ζηαηηζηηθνχ παθέηνπ SPSS γεγνλφο ην νπνίν ζπλέβαιε ηφζν ζηελ αθξίβεηα φζν θαη ζηελ ηαρχηεηα ησλ ππνινγηζκψλ. ην ζηαηηζηηθφ ηεζη ρ 2, γηα ηε δηεμαγσγή ησλ ειέγρσλ ππνζέζεσλ ρξεζηκνπνηνχληαη δηάθνξνη καζεκαηηθνί ηχπνη, πνπ θαινχληαη ειεγρνζπλαξηήζεηο. Με βάζε ην απνηέιεζκά ηνπο ε κεδεληθή ππφζεζε απνξξίπηεηαη ή φρη. ηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε, ε κεδεληθή ππφζεζε ηελ νπνία ζέινπκε λα ειέγμνπκε είλαη φηη νη κεηαβιεηέο είλαη αλεμάξηεηεο κεηαμχ ηνπο. Ζ ελαιιαθηηθή είλαη φηη νη κεηαβιεηέο είλαη εμαξηεκέλεο. Έζησ δχν δηαθξηηέο κεηαβιεηέο Υ, Τ νξηζκέλεο ζε έλαλ πιεζπζκφ, κε πεδία ηηκψλ (x 1, x 2,., x 3 ) θαη (y 1, y 2,.., y 3 ) αληίζηνηρα. χκθσλα κε ηνλ έιεγρν αλεμαξηεζίαο κε ην ηεζη Υ 2, γίλεηαη ν έιεγρνο αλ ηζρχεη ε ππφζεζε Ζ 0 : X,Y αλεμάξηεηεο. Αλ απνδεηρζεί αλαιεζήο ε ππφζεζε Ζ 0, ηφηε ηζρχεη ε ππφζεζε Ζ 1 : Υ, Τ εμαξηεκέλεο. Σν επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο νξίδεηαη ζπλήζσο ίζν κε 0,05 ή 5%. Σν παξαηεξεζέλ επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο νξίδεηαη σο ε πηζαλφηεηα ε ηηκή 208

236 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ηνπ ειέγρνπ (ειεγρνζπλάξηεζεο) λα πάξεη κία ηηκή ηφζν αθξαία ή πεξηζζφηεξν αθξαία απφ απηή πνπ πήξε ζην ζπγθεθξηκέλν δείγκα θάησ απφ ηε κεδεληθή ππφζεζε. Αλ ε p-value είλαη κηθξφηεξε απφ 0,05, ε κεδεληθή ππφζεζε απνξξίπηεηαη. Αλ ε p- value είλαη κεγαιχηεξε απφ 0,05, ηφηε ε κεδεληθή ππφζεζε δελ απνξξίπηεηαη. Ζ πξνυπφζεζε πνπ απαηηείηαη απφ ηνλ Υ 2 έιεγρν αλεμαξηεζίαο είλαη νη ζπρλφηεηεο (παξαηεξήζεηο) ησλ θειηψλ λα είλαη ηνπιάρηζηνλ ίζεο κε 5. Έλα απνδεθηφ πνζνζηφ θειηψλ πνπ έρνπλ ζπρλφηεηεο θάησ απφ 5 είλαη ην 25%, δειαδή ην πνιχ έλα ζηα ηέζζεξα θειηά λα έρεη κία ηηκή κηθξφηεξε ηνπ 5 ρσξίο λα κεηψλεηαη ζεκαληηθά ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ ηεζη. Αλ απηή ε ππφζεζε δελ ηθαλνπνηείηαη, ηφηε ειέγρεηαη ε p-value κε βάζε ην αθξηβέο ηεζη ην Fisher (Fisher s exact test) γηα ηελ πεξίπησζε δηζδηάζηαησλ πηλάθσλ ή ηνπ Monte Carlo γηα ηελ πεξίπησζε πηλάθσλ κε πεξηζζφηεξεο απφ δχν γξακκέο ή/θαη ζηήιεο. Δπίζεο, εθφζνλ είλαη εθηθηφ κπνξνχλ λα νκαδνπνηεζνχλ δχν ή πεξηζζφηεξεο θαηεγνξίεο ζε κία Δθαξκνγή ηνπ ειέγρνπ αλεμαξηεζίαο Υ 2 ζηα δεδνκέλα ηεο έξεπλαο Σν ελδηαθέξνλ ηεο έξεπλαο επηθεληξψζεθε ζε δχν εξσηήκαηα. Σν πξψην αθνξά ζηε δηάζεζε ησλ εξσηψκελσλ λα ζπκκεηέρνπλ ζην θνξέα (Δξψη.18Α) θαη ην δεχηεξν ζην ραξαθηεξηζκφ ηεο θαηάζηαζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ (Δξ.3). Οη απαληήζεηο ζηελ θάζε εξψηεζε αληηκεησπίζηεθαλ σο κεηαβιεηέο θαη ειέγρζεθαλ ηπρφλ ζπζρεηίζεηο αλάκεζά ηνπο. ηνλ παξαθάησ πίλαθα, θαίλεηαη ε p-value γηα θάζε δεχγνο κεηαβιεηψλ. Τπελζπκίδεηαη φηη φπνπ ηζρχεη p<0,05 ε κεδεληθή ππφζεζε πεξί αλεμαξηεζίαο ησλ κεηαβιεηψλ απνξξίπηεηαη (δει. νη κεηαβιεηέο έρνπλ ζπλάθεηα) ζε επίπεδν εκπηζηνζχλεο 95%. Αλ ηζρχεη p=0,01 ην επίπεδν εκπηζηνζχλεο είλαη 99%. Αληίζηνηρα γηα p=0,1, ην επίπεδν εκπηζηνζχλεο είλαη 90%. Με θφθθηλν ρξψκα ζεκεηψλεηαη ην δεχγνο κεηαβιεηψλ πνπ έρνπλ πνιχ κεγάιε ζπλάθεηα (p<0,01). Με θίηξηλν ρξψκα ηα δεχγε ησλ κεηαβιεηψλ γηα ηα νπνία ηζρχεη 0,01<p<0,05. Με κπιε ρξψκα ηα δεχγε γηα ηα νπνία ηζρχεη p<0,1. Λφγσ ηνπ πεξηνξηζκνχ f ij 5 πνπ αλαθέξζεθε παξαπάλσ, θξίζεθε απαξαίηεηε ε νκαδνπνίεζε θάπνησλ απαληήζεσλ γηα ηελ νξζή εθαξκνγή ηνπ ζηαηηζηηθνχ ειέγρνπ. ε θάπνηεο πεξηπηψζεηο, σζηφζν, δελ θαηέζηε εθηθηή πεξαηηέξσ νκαδνπνίεζε θαη ν παξαπάλσ πεξηνξηζκφο δελ ηθαλνπνηήζεθε. Οη πεξηπηψζεηο απηέο ινηπφλ αλαθέξνληαη (κε έληνλν καχξν ρξψκα) ζηνλ παξαθάησ πίλαθα (Πίλαθαο 32), αιιά δελ αμηνινγνχληαη πεξαηηέξσ δηφηη ζχκθσλα κε ηε κέζνδν Υ 2 ηα απνηειέζκαηα δελ είλαη αμηφπηζηα 209

237 Πίλαθαο 32: Απνηειέζκαηα κεζφδνπ ρ 2 Έιεγρνο ρ2 P value πκκεηνρή ζην θνξέα (Δξ.18A) Έιεγρνο ρ2 P value πκκεηνρή ζην θνξέα (Δξ.18A) Έιεγρνο ρ2 P value πκκεηνρή ζην θνξέα (Δξ.18A) Έιεγρνο ρ2 P value πκκεηνρή ζην θνξέα (Δξ.18A) Δξ. 1 0,203 Δξ.6Γ 0,041 Δξ. 10Γ 0,426 Απ. 20Β 0,844(75%) Δξ.2Α1 0,003(41,7%) Δξ.6Δ 0,004 Δξ. 10Δ 0,601 Απ. 20Γ 0,902(75%) Δξ. 2Α2 0,903 Δξ.6Σ 0,116 Δξ. 10Σ 0,299 Απ. 20Γ 0,743(50%) Δξ. 2Α3 0,103(83,3%) Δξ. 6Ε 0,121(50%) Δξ. 11 0,106 Απ. 20Δ 0,507(50%) Δξ. 3 0,002 Δξ. 6Ζ 0,018(50%) Δξ. 12Α 0,000 Απ. 20Σ 0,880(75%) Δξ. 4Α 0,002 Δξ. 6Ζ - λέα 0,006 Δξ. 12Β1 0,794(40%) Απ. 20Ε 0,658(50%) Δξ. 4Β 0,729 Δξ.6Θ 0,626(33,3%) Δξ. 12Β2 0,097(50%) Απ. 20Ζ 0,880(75%) Δξ. 4Γ 0,664 Δξ. 7Α 0,004 Δξ. 12Β3 constant Απ. 20Θ 0,000 Δξ. 4Γ 0,645 Δξ.7Β1 0,004 Δξ. 13Α 0,003 Δξ. Γ..1 0,001(70%) Δξ. 4Δ 0,865(50%) Δξ. 7Β2 0,366(58,3%) Δξ. 13Β 0,090 Δξ. Γ ,867 Απ. 4Σ empty Δξ. 8Α 0,404(62,5%) Δξ. 13Γ constant Δξ. Γ..2 0,797 Απ. 4Ε empty Δξ. 8Β 0,156(62,5%) Δξ. 13Γ 0,607(50%) Δξ. Γ..3 0,648(85,6%) Δξ. 5Α constant Δξ. 8Γ 1,119(68,8%) Δξ. 13Δ constant Δξ. Γ..3.Α 0,027 Δξ. 5Β constant Δξ. 8Γ 0,201(75%) Δξ. 14 0,778 Δξ. Γ..4 0,401 Δξ. 5Γ constant Δξ.9Α 0,240(33,3%) Δξ. 15 0,174 Δξ. Γ..5 0,440 Δξη. 5Γ constant Δξ. 9Β 0,103(33,3%) Δξ. 16 0,030 Δξ. Γ ,187 Απ. 5Δ 0,421(50%) Δξ. 9Γ 0,217 Δξ. 17 0,001 Δξ. Γ..6 0,079 Απ. 5Σ Empty Δξ. 9Γ 0,361 Δξ. 18Α - Δξ. Γ..6.Α 0,007 Δξ. 5Ε Empty Δξ.9Δ 0,520 Δξ. 18Β 0,959(66,7%) Δξ. Γ..7 0,276(33,3%) Δξ.6 0,002 Δξ.9Σ 0,746 Δξ. 19Α 0,988(66,7%) Δξ. Γ ,436 Δξ.6Α 0,008 Δξ. 10Α 0,388(30%) Δξ. 19Β 0,996(66,7%) Δξ. Γ..8 0,039 Δξ.6Β 0,024 Δξ. 10Β 0,002 Δξ. 19Γ 0,998(66,7%) Δξ. Γ..9 0,139 Δξ. 6Γ 0,000 Δξ. 10Γ 0,489(30%) Απ. 20Α 0,500(50%) 210

238 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ηε ζπλέρεηα παξαηίζεηαη ε θσδηθνπνίεζε ησλ κεηαβιεηψλ ηνπ παξαπάλσ πίλαθα ζχκθσλα κε ηε ζεηξά ησλ εξσηήζεσλ ζην εξσηεκαηνιφγην: Δξ.1: Πψο ζα ραξαθηεξίδαηε ζήκεξα, ζε γεληθέο γξακκέο, ηελ θαηάζηαζε ηνπ πεξηβάιινληνο ζηελ πεξηνρή ζαο; Δξ.2Α1: Πνηφ είλαη θαηά ηε γλψκε ζαο ην πξψην ζεκαληηθφηεξν πεξηβαιινληηθφ πξφβιεκα ζηελ πεξηνρή ζαο; Δξ.2Α2: Πνηφ είλαη θαηά ηε γλψκε ζαο ην δεχηεξν ζεκαληηθφηεξν πεξηβαιινληηθφ πξφβιεκα ζηελ πεξηνρή ζαο; Δξ.2Α3: Πνηφ είλαη θαηά ηε γλψκε ζαο ην ηξίην ζεκαληηθφηεξν πεξηβαιινληηθφ πξφβιεκα ζηελ πεξηνρή ζαο; Δξ.3: Πψο ζα ραξαθηεξίδαηε ζήκεξα ηελ θαηάζηαζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ πεξηνρή ζαο; Δξ.4Α: Υξεζηκνπνηείηε ζήκεξα λεξφ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα πφζηκν λεξφ; Δξ.4Β: Υξεζηκνπνηείηε ζήκεξα λεξφ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα καγείξεκα; Δξ.4Γ: Υξεζηκνπνηείηε ζήκεξα λεξφ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα ηε ιάηξα ηνπ ζπηηηνχ; Δξ.4Γ: Υξεζηκνπνηείηε ζήκεξα λεξφ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα ην πφηηζκα ηνπ θήπνπ; Δξ.4Δ: Υξεζηκνπνηείηε ζήκεξα λεξφ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα πφηηζκα ζην ρσξάθη; Απ.4Σ: Γε γλσξίδσ Απ.4Ε: Άιιν Δξ.5Α: Υξεζηκνπνηνχζαηε θαηά ην παξειζφλ λεξφ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα πφζηκν λεξφ; Δξ.5Β: Υξεζηκνπνηνχζαηε θαηά ην παξειζφλ λεξφ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα καγείξεκα; 211

239 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Δξ.5Γ: Υξεζηκνπνηνχζαηε θαηά ην παξειζφλ λεξφ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα ηε ιάηξα ηνπ ζπηηηνχ; Δξ.5Β: Υξεζηκνπνηνχζαηε θαηά ην παξειζφλ λεξφ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα ην πφηηζκα ηνπ θήπνπ; Δξ.5Β: Υξεζηκνπνηνχζαηε θαηά ην παξειζφλ λεξφ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα πφηηζκα ζην ρσξάθη; Απ.5Σ: Γε γλσξίδσ Απ.5Ε: Άιιν Δξ.6: Έρεηε αθνχζεη ή δηαβάζεη θάηη ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ζαο; Δξ.6Α: Έρεηε αθνχζεη θάηη ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ζαο απφ ηελ ηειεφξαζε; Δξ.6Β: Έρεηε αθνχζεη θάηη ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ζαο απφ ην ξαδηφθσλν; Δξ.6Γ: Έρεηε δηαβάζεη θάηη ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ζαο απφ εθεκεξίδεο ή πεξηνδηθά; Δξ.6Γ: Έρεηε αθνχζεη θάηη ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ζαο απφ θίινπο; Δξ.6Δ: Έρεηε αθνχζεη θάηη ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ζαο απφ ελεκεξσηηθέο ζπγθεληξψζεηο; Δξ.6Σ: Έρεηε δηαβάζεη θάηη ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ζαο απφ ην δηαδίθηπν; Δξ.6Ε: Έρεηε δηαβάζεη ή δηαβάζεη θάηη ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ζαο απφ θάπνηα άιιε πεγή; Δξ.6Ζ: Έρεηε δηαβάζεη ή δηαβάζεη θάηη ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ζαο απφ θάπνηα άιιε πεγή; 212

240 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Δξ.6Θ: Έρεηε δηαβάζεη ή δηαβάζεη θάηη ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ζαο απφ θάπνηα άιιε πεγή; Δξ.7Α: Πφζν κεγάιν πξφβιεκα είλαη θαηά ηε γλψκε ζαο ην δήηεκα ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ πδάησλ; Δξ.7Β1: Γηα πνηνχο ιφγνπο πηζηεχεηε φηη έρεηε δειψζεη ζηελ πξνεγνχκελε εξψηεζε; Δξ.7Β2: Γηα πνηνχο ιφγνπο πηζηεχεηε φηη έρεηε δειψζεη ζηελ πξνεγνχκελε εξψηεζε; Δξ.8Α: Πνηά είλαη θαηά ηε γλψκε ζαο ε πξψηε ζεκαληηθφηεξε πεγή ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ζαο; Δξ.8Β: Πνηά είλαη θαηά ηε γλψκε ζαο ε δεχηεξε ζεκαληηθφηεξε πεγή ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ζαο; Δξ.8Γ: Πνηά είλαη θαηά ηε γλψκε ζαο ε ηξίηε ζεκαληηθφηεξε πεγή ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ζαο; Δξ.8Γ: Πνηά είλαη θαηά ηε γλψκε ζαο ε ηέηαξηε ζεκαληηθφηεξε πεγή ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ζαο; Δξ.9Α: Καηά ηε γλψκε ζαο ππάξρνπλ αξλεηηθέο επηπηψζεηο απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ πγεία ησλ θαηνίθσλ; Δξ.9Β: Καηά ηε γλψκε ζαο ππάξρνπλ αξλεηηθέο επηπηψζεηο απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ησλ λνηθνθπξηψλ; Δξ.9Γ: Καηά ηε γλψκε ζαο ππάξρνπλ αξλεηηθέο επηπηψζεηο απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ νηθνλνκία ηεο πεξηνρήο; Δξ.9Γ: Καηά ηε γλψκε ζαο ππάξρνπλ αξλεηηθέο επηπηψζεηο απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ πνηφηεηα ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ; Δξ.9Δ: Καηά ηε γλψκε ζαο ππάξρνπλ αξλεηηθέο επηπηψζεηο απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηελ πνηφηεηα ησλ βηνκεραληθψλ πξντφλησλ; 213

241 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Δξ.9Σ: Καηά ηε γλψκε ζαο ππάξρνπλ αξλεηηθέο επηπηψζεηο απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζην νηθνζχζηεκα ηεο πεξηνρήο; Δξ.10Α: ε πνηά ζέζε, απφ ηηο πέληε ζεκαληηθφηεξεο επηπηψζεηο ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ζαο, ζα θαηαηάζζαηε ηελ πγεία ησλ θαηνίθσλ; Δξ.10Β: ε πνηά ζέζε, απφ ηηο πέληε ζεκαληηθφηεξεο επηπηψζεηο ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ζαο, ζα θαηαηάζζαηε ηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ησλ λνηθνθπξηψλ; Δξ.10Γ: ε πνηά ζέζε, απφ ηηο πέληε ζεκαληηθφηεξεο επηπηψζεηο ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ζαο, ζα θαηαηάζζαηε ηελ νηθνλνκία ηεο πεξηνρήο; Δξ.10Γ: ε πνηά ζέζε, απφ ηηο πέληε ζεκαληηθφηεξεο επηπηψζεηο ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ζαο, ζα θαηαηάζζαηε ηελ πνηφηεηα ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ; Δξ.10Δ: ε πνηά ζέζε, απφ ηηο πέληε ζεκαληηθφηεξεο επηπηψζεηο ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ζαο, ζα θαηαηάζζαηε ηελ πνηφηεηα ησλ βηνκεραληθψλ πξντφλησλ; Δξ.10Σ: ε πνηά ζέζε, απφ ηηο πέληε ζεκαληηθφηεξεο επηπηψζεηο ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ζαο, ζα θαηαηάζζαηε ην νηθνζχζηεκα ηεο πεξηνρήο; Δξ.11: Γλσξίδεηε πξνζσπηθά πεξηπηψζεηο αλζξψπσλ πνπ έρνπλ αληηκεησπίζεη ζην παξειζφλ, ή αληηκεησπίδνπλ ζήκεξα, πξνβιήκαηα πγείαο, ιφγσ ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο; Δξ.12Α: Δζείο (ή ην λνηθνθπξηφ ζαο) αηζζάλεζηε φηη έρεηε αιιάμεη ηξφπν δσήο εμαηηίαο ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο; Δξ.12Β1: Αλ λαη, κε πνηφ ηξφπν; Δξ.12Β2: Αλ λαη, κε πνηφ ηξφπν; 214

242 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Δξ.13Α: Απφ πνχ πξνκεζεχεζηε ζήκεξα λεξφ γηα πφζηκν; Δξ.13Β: Απφ πνχ πξνκεζεχεζηε ζήκεξα λεξφ γηα καγείξεκα; Δξ.13Γ: Απφ πνχ πξνκεζεχεζηε ζήκεξα λεξφ γηα ηε ιάηξα ηνπ ζπηηηνχ; Δξ.13Γ: Απφ πνχ πξνκεζεχεζηε ζήκεξα λεξφ γηα ην πφηηζκα ηνπ θήπνπ; Δξ.13Δ: Απφ πνχ πξνκεζεχεζηε ζήκεξα λεξφ γηα πφηηζκα ζην ρσξάθη; Απ.13Σ: Γε γλσξίδσ Απ.13Ε: Άιιν Δξ.14: Σί είδνπο κέηξα ιακβάλεηε ζην ζπίηη, φηαλ ρξεζηκνπνηείηε λεξφ δηθηχνπ; Δξ.15: Πφζν αλαγθαία ζεσξείηε ηε ιήςε κέηξσλ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ζαο απφ ηε ξχπαλζε; Δξ.16: Δίζηε ηθαλνπνηεκέλνο /ε απφ ηηο κέρξη ηψξα ελέξγεηεο ηεο Πνιηηείαο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο; Δξ.17: Καηά ηε γλψκε ζαο, ζε πνην βαζκφ ε ελεξγή ζπκκεηνρή ησλ θαηνίθσλ ηεο πεξηνρήο ζα κπνξνχζε λα ζπκβάιιεη ζηε ιχζε ηνπ πξνβιήκαηνο; Δξ.18Α: Θα ήζαζηαλ δηαηεζεηκέλνο λα ζπκκεηέρεηε ζην θνξέα θαηαβάιινληαο κία εζεινληηθή ζπλδξνκή; Δξ.18Β: Πνηφ είλαη ην κεγαιχηεξν πνζφ πνπ ζα ζεσξνχζαηε εχινγν λα πιεξψλεηε σο κεληαία ζπλδξνκή ζην θνξέα γηα ηα επφκελα 10 ρξφληα; Δξ.19Α: Σί κέξνο ηνπ πνζνχ πνπ ζα δηαζέζεηε ζην θνξέα ζέιεηε λα δαπαλεζεί γηα λα εμαζθαιίζεη λεξφ θαιήο πνηφηεηαο γηα ηηο δηάθνξεο ρξήζεηο; Δξ.19Β: Σί κέξνο ηνπ πνζνχ πνπ ζα δηαζέζεηε ζην θνξέα ζέιεηε λα δαπαλεζεί γηα λα εμαζθαιίζεη λεξφ θαιήο πνηφηεηαο γηα ηηο επφκελεο γεληέο; Δξ.19Γ: Σί κέξνο ηνπ πνζνχ πνπ ζα δηαζέζεηε ζην θνξέα ζέιεηε λα δαπαλεζεί γηα λα εμαζθαιίζεη λεξφ θαιήο πνηφηεηαο γηα ηελ θαιή ιενηνπξγία ηεο θχζεο; 215

243 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Γελ ζέισ λα ζπλεηζθέξσ νηθνλνκηθά ζηελ εμπγίαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλλ ηεο πεξηνρήο κνπ, γηαηί: Απ.20Α: πκθσλψ κε ην ζρέδην αιιά δελ κπνξψ λα δηαζέζσ ρξήκαηα γηα ην ζθνπφ απηφ ιφγσ ρακεινχ εηζνδήκαηνο Απ.20Β: Γελ απνηειεί ην ζπγθεθξηκέλν δήηεκα πξνηεξαηφηεηα θαηά ηελ άπνςή κνπ / Γελ κε ελδηαθέξεη Απ.20Γ: Γελ ρξεζηκνπνηψ ηα ππφγεηα λεξά δελ ζεσξψ ζθφπηκν λα δηαζέζσ ρξήκαηα γηα ην ζπγθεθξηκέλν ζθνπφ Απ.20Γ: Θα έπξεπε λα πιεξψζνπλ γηα ην ζθνπφ απηφ νη επηρεηξήζεηο Απ.20Δ: Θα έπξεπε λα πιεξψζεη γηα ην ζθνπφ απηφ ην Κξάηνο Απ.20Σ: Θα έπξεπε λα πιεξψζνπλ θαη άιινη πέξα απφ ηνπο θαηνίθνπο ηεο πεξηνρήο Απ.20Ε: Γελ δίλσ ρξήκαηα γηαηί πηζηεχσ φηη δελ ζα πάλε γηα ην ζπγθεθεξηκέλν ζθνπφ Απ.20Ζ: Θεσξψ ην ζρέδην αλαπνηειεζκαηηθφ Απ.20Θ: Γελ ζεσξψ φηη ππάξρεη πξφβιεκα ζηελ πεξηνρή κνπ Δξ.Γ..1: Πνηφο είλαη ν κφληκνο ηφπνο δηακνλήο ζαο; Δξ.Γ..1.1: Πνηφο είλαη ν κφληκνο ηφπνο δηακνλήο ηνπ εξσηψκελνπ; (νκαδνπνίεζε) Δξ.Γ..2: Πνηφ είλαη ην θχιν ηνπ εξσηψκελνπ; Δξ.Γ..3: Πνηά είλαη ε ρξνλνινγία γέλλεζεο ηνπ εξσηψκελνπ; Δξ.Γ..3.Α: Πνηά είλαη ε ρξνλνινγία γέλλεζεο ηνπ εξσηψκελνπ; (νκαδνπνίεζε) Δξ.Γ..4: Πνηά είλαη ε νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε ηνπ εξσηψκελνπ; Δξ.Γ..5: Απφ πφζα κέιε απνηειείηαη ην λνηθνθπξηφ ηνπ εξσηψκελνπ; 216

244 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Δξ.Γ..6: Πνηφ είλαη ην αλψηεξν επίπεδν ζπνπδψλ πνπ έρεη νινθιεξψζεη ν εξσηψκελνο; Δξ.Γ..6.Α: Πνηφ είλαη ην κνξθσηηθφ επίπεδν ηνπ εξσηψκελνπ; (νκαδνπνίεζε) Δξ.Γ..7: Πνηά είλαη ε παξνχζα επαγγεικαηηθή θαηάζηαζε ηνπ εξσηψκελνπ; Δξ.Γ..7.1: Πνηά είλαη ε παξνχζα επαγγεικαηηθή θαηάζηαζε ηνπ εξσηψκελνπ; (νκαδνπνίεζε) Δξ.Γ..8: Πνηφ είλαη ην επάγγεικα ηνπ εξσηψκελνπ; Δξ.Γ..9: Πνηφ είλαη ην ζπλνιηθφ εηζφδεκα πνπ έιαβε ε νηθνγέλεηα ηνπ εξσηψκελνπ απφ φια ηα ελήιηθα κέιε ηεο ην πεξαζκέλν έηνο; Απφ ηα απνηειέζκαηα ηεο παξαπάλσ αλάιπζεο εμάγνληαη νξηζκέλα ελδηαθέξνληα ζπκπεξάζκαηα αλαθνξηθά κε ηε ζπλάθεηα κεηαμχ ησλ εμεηαδφκελσλ κεηαβιεηψλ. Πην ζπγθεθξηκέλα: πκκεηνρή ζην θνξέα (Δξ.18Α) Καηάζηαζε ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3): ε κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 16,894 είλαη γηα ηελ ρ 2 (4) Ρ<0,01. πλεπψο, ππάξρνπλ ηζρπξέο ελδείμεηο φηη νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη. πσο θαίλεηαη θαη ζηνλ Πίλαθα 33, ε ζπκκεηνρή ζην θνξέα είλαη κεγαιχηεξε γηα ηνπο εξσηψκελνπο πνπ πηζηεχνπλ φηη ε θαηάζηαζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ηνπο είλαη θαθή θαη πνιχ θαθή. Πίλαθαο 33: Πνζνζηηαία αλαινγία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα ζε ζρέζε κε ηελ θαηάζηαζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ Καηάζηαζε ππόγεησλ λεξώλ(δξ.3) πκκεηνρή ζην θνξέα (Δξ.18Α) ύλνιν ΟΥΗ ΝΑΗ Πνιχ θαθή 40.4% 59.6% 100% Καθή 26.5% 73.5% 100% Μέηξηα 45.9% 54.1% 100% Καιή 58.6% 41.4% 100% Πνιχ θαιή 50.0% 50.0% 100% 217

245 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ πκκεηνρή ζην θνξέα (Δξ.18Α) Υξήζε ππόγεησλ λεξώλ γηα πόζηκν λεξό (Δξ.4Α): Ζ κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 9,447 είλαη γηα ηελ ρ 2 (1) Ρ<0,01. πλεπψο, ππάξρνπλ ηζρπξέο ελδείμεηο φηη νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη. πσο θαίλεηαη ζηνλ Πίλαθα 34, ε ζπκκεηνρή ζην θνξέα είλαη κεγαιχηεξε γηα ηνπο εξσηψκελνπο πνπ δελ ρξεζηκνπνηνχλ ηα ππφγεηα λεξά ηεο πεξηνρήο ηνπο γηα πφζε, πξνθαλψο επεηδή νη πεξηζζφηεξνη ρξεζηκνπνηνχλ λεξφ δηθηχνπ ή εκθηαισκέλν γηα ηε ζπγθεθξηκέλε ρξήζε. Πίλαθαο 34: Πνζνζηηαία αλαινγία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα ζε ζρέζε κε ηελ ρξήζε ππφγεησλ λεξψλ γηα πφζε Υξήζε ππόγεησλ λεξώλ γηα πκκεηνρή ζην θνξέα ύλνιν πόζε(δξ.4α) (Δξ.18Α) ΟΥΗ ΝΑΗ ΟΥΗ 35.3% 64.7% 100% ΝΑΗ 66.7% 33.3% 100% πκκεηνρή ζην θνξέα (Δξ.18Α) Δλεκέξσζε γηα ηελ πνηόηεηα ησλ ππόγεησλ λεξώλ ηεο πεξηνρήο (Δξ.6): Ζ κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 9,443 είλαη γηα ηελ ρ 2 (1) Ρ<0,01. πλεπψο, ππάξρνπλ ηζρπξέο ελδείμεηο φηη νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη. πσο θαίλεηαη θαη ζηνλ Πίλαθα 35, ε ζπκκεηνρή ζην θνξέα είλαη αξθεηά κεγάιε γηα ηνπο εξσηψκελνπο πνπ έρνπλ αθνχζεη ή δηαβάζεη θάηη ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ηνπο (65%), ελψ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ γηα ηνπο εξσηψκελνπο πνπ δελ έρνπλ ελεκεξσζεί ζρεηηθά κε ην ζπγθεθξηκέλν δήηεκα είλαη 36,7%. Πίλαθαο 35: Πνζνζηηαία αλαινγία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα ζε ζρέζε κε ηελ ελεκέξσζε ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ Δλεκέξσζε γηα ηελ πνηόηεηα ησλ πκκεηνρή ζην θνξέα ύλνιν ππόγεησλ λεξώλ(δξ.6) (Δξ.18Α) ΟΥΗ ΝΑΗ ΟΥΗ 63.3% 36. 7% 100% ΝΑΗ 35.0% 65.0% 100% 218

246 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Αληίζηνηρα ζπκπεξάζκαηα πξνθχπηνπλ θαη γηα ηηο επηκέξνπο πεγέο πιεξνθφξεζεο (ηειεφξαζε, ξαδηφθσλν, εθεκεξίδεο, θ.ιπ.), θαζψο θαη γηα ηελ επίγλσζε ζπγθεθξηκέλσλ πξνβιεκάησλ. πκκεηνρή ζην θνξέα (Δξ.18Α) Υαξαθηεξηζκόο ηεο ξύπαλζεο ησλ ππόγεησλ λεξώλ ηεο πεξηνρήο (Δξ.7Α): Ζ κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 15,653 είλαη γηα ηελ ρ 2 (4) Ρ<0,01. πλεπψο, ππάξρνπλ ηζρπξέο ελδείμεηο φηη νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη. χκθσλα κε ηνλ Πίλαθα 36, ε ζπκκεηνρή ζην θνξέα απμάλεηαη γηα ηνπο εξσηψκελνπο πνπ ζεσξνχλ κεγάιν ην πξφβιεκα ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ. Πίλαθαο 36: Πνζνζηηαία αλαινγία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα ζε ζρέζε κε ηνλ ραξαθηεξηζκφ ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ Υαξαθηεξηζκόο ηεο ξύπαλζεο ησλ πκκεηνρή ζην θνξέα ύλνιν ππόγεησλ λεξώλ ηεο πεξηνρήο(δξ.7) (Δξ.18Α) ΟΥΗ ΝΑΗ Γελ απνηειεί πξφβιεκα 71.4% 28.6% 100% Μηθξφ πξφβιεκα 44.4% 55.6% 100% Οχηε κεγάιν-νχηε κηθξφ πξφβιεκα 44.1% 55.9% 100% Μεγάιν πξφβιεκα 38.3% 61.7% 100% Πνιχ κεγάιν πξφβιεκα 29.4% 70.6% 100% πκκεηνρή ζην θνξέα (Δξ.18Α) Αηηηνιόγεζε ηνπ ραξαθηεξηζκνύ ηεο ξύπαλζεο ησλ ππόγεησλ λεξώλ ηεο πεξηνρήο (Δξ.7Β1): Αληίζηνηρα ζπκπεξάζκαηα πξνθχπηνπλ ζε ζρέζε κε ηελ αηηηνιφγεζε ησλ απαληήζεσλ ηεο πξνεγνχκελεο εξψηεζεο. Ζ κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 21,082 είλαη γηα ηελ ρ 2 (7) Ρ<0,01. πλεπψο, ππάξρνπλ ηζρπξέο ελδείμεηο φηη νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη (Πίλαθαο 37). 219

247 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Πίλαθαο 37: Πνζνζηηαία αλαινγία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα ζε ζρέζε κε ηελ αηηηνιφγεζε ηνπ ραξαθηεξηζκνχ ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ Αηηηνιόγεζε ηνπ ραξαθηεξηζκνύ ηεο ξύπαλζεο ησλ πκκεηνρή ζην θνξέα ύλνιν ππόγεησλ λεξώλ ηεο πεξηνρήο(δξ.7β1) (Δξ.18Α) ΟΥΗ ΝΑΗ Δπηπηψζεηο ζηελ πγεία 31% 69% 100% Δπηπηψζεηο ζηελ πνηφηεηα ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ 48.4% 51.6% 100% Οηθνλνκηθέο επηπηψζεηο 0% 100% 100% Καηαζηξνθή ηνπ πεξηβάιινληνο 50% 50% 100% Γελ έρνπλ θαλεί αθφκα νη επηπηψζεηο 43.7% 56.3% 100% Γελ ρξεζηκνπνηψ πηα ηα ππφγεηα λεξά 40.9% 59.1% 100% Καιή πνηφηεηα ππφγεησλ πδάησλ ζηελ πεξηνρή κνπ 68% 32% 100% Άιιν 33.3% 66.7% 100% πκκεηνρή ζην θνξέα (Δξ.18Α) Αιιαγή ηξόπνπ δσήο εμαηηίαο ηεο ξύπαλζεο ησλ ππόγεησλ λεξώλ ηεο πεξηνρήο (Δξ.12Α): Ζ κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 25,182 είλαη γηα ηελ ρ 2 (1) Ρ<0,001. πλεπψο, ππάξρνπλ πνιχ ηζρπξέο ελδείμεηο φηη νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη. πσο θαίλεηαη θαη ζηνλ Πίλαθα 38, νη εξσηψκελνη πνπ αηζζάλνληαη φηη έρεη αιιάμεη ν ηξφπνο δσήο ηνπο απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ, δείρλνπλ πνιχ κεγάιε πξνζπκία λα ζπκκεηέρνπλ ζην θνξέα, κε πνζνζηφ 72,2%. Πίλαθαο 38: Πνζνζηηαία αλαινγία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα ζε ζρέζε κε ηελ αιιαγή ηνπ ηξφπνπ δσήο εμαηηίαο ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ Αιιαγή ηξόπνπ δσήο εμαηηίαο ηεο ξύπαλζεο ησλ ππόγεησλ λεξώλ ηεο πεξηνρήο (Δξ.12Α) πκκεηνρή ζην θνξέα (Δξ.18Α) ύλνιν ΟΥΗ ΝΑΗ ΟΥΗ 54.1% 45.9% 100% ΝΑΗ 27.8% 72.2% 100% πκκεηνρή ζην θνξέα (Δξ.18Α) Πεγή πξνκήζεηαο λεξνύ γηα πόζε (Δξ.13Α): Ζ κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 9,031 είλαη γηα ηελ ρ 2 (1) Ρ<0,01. πλεπψο, ππάξρνπλ ηζρπξέο ελδείμεηο φηη νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη. πσο θαίλεηαη ζηνλ αθφινπζν πίλαθα (Πίλαθαο 39), νη εξσηψκελνη πνπ ρξεζηκνπνηνχλ εκθηαισκέλν 220

248 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ λεξφ γηα πφζε έρνπλ κεγαιχηεξε πξνζπκία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα απφ εθείλνπο πνπ πξνκεζεχνληαη πφζηκν λεξφ απφ ην δίθηπν. Πίλαθαο 39: Πνζνζηηαία αλαινγία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα ζε ζρέζε κε ηελ πεγή πξνκήζεηαο λεξνχ γηα πφζε Πεγή πξνκήζεηαο λεξνύ γηα πόζε (Δξ.13Α) πκκεηνρή ζην θνξέα (Δξ.18Α) ύλνιν ΟΥΗ ΝΑΗ Δκθηαισκέλν 30.8% 69.2% 100% Γίθηπν 46.2% 53.8% 100% πκκεηνρή ζην θνξέα (Δξ.18Α) Πεγή πξνκήζεηαο λεξνύ γηα καγείξεκα (Δξ.13Β): Αληίζηνηρα ζπκπεξάζκαηα παξαηεξνχληαη θαη ζε απηή ηελ πεξίπησζε. Ζ κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη, έζησ θαη νξηαθά. πλεπψο ππάξρνπλ θάπνηεο ελδείμεηο φηη νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη. πσο θαίλεηαη παξαθάησ (Πίλαθαο 40), νη εξσηψκελνη πνπ θαηαλαιψλνπλ εκθηαισκέλν λεξφ γηα ην καγείξεκα έρνπλ κεγαιχηεξε πξνζπκία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα απφ εθείλνπο πνπ πξνκεζεχνληαη λεξφ γηα ηελ ίδηα ρξήζε απφ ην δίθηπν. Πίλαθαο 40: Πνζνζηηαία αλαινγία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα ζε ζρέζε κε ηελ πεγή πξνκήζεηαο λεξνχ γηα καγείξεκα Πεγή πξνκήζεηαο λεξνύ γηα καγείξεκα (Δξ.13Β) πκκεηνρή ζην θνξέα (Δξ.18Α) ύλνιν ΟΥΗ ΝΑΗ Δκθηαισκέλν 28,9% 71,1% 100% Γίθηπν 39,5% 60,5% 100% πκκεηνρή ζην θνξέα (Δξ.18Α) Ηθαλνπνίεζε από ηηο κέρξη ηώξα ελέξγεηεο ηεο Πνιηηείαο γηα ην δήηεκα (Δξ.16): Ζ κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 8,943 είλαη γηα ηελ ρ 2 (3) Ρ<0,05. πλεπψο, νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη. πσο θαίλεηαη θαη ζηνλ Πίλαθα 41, ε ζπκκεηνρή ησλ εξσηψκελσλ ζην θνξέα απμάλεηαη φζν ιηγφηεξν ηθαλνπνηεκέλνη είλαη απφ ηηο 221

249 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ελέξγεηεο ηεο Πνιηηείαο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ πδάησλ ηεο πεξηνρήο ηνπο. Πίλαθαο 41: Πνζνζηηαία αλαινγία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα ζε ζρέζε κε ηελ ηθανπνίεζε απφ ηηο ελέξγεηεο ηεο Πνιηηείαο Ηθαλνπνίεζε από ηηο ελέξγεηεο πκκεηνρή ζην θνξέα ύλνιν ηεο Πνιηηείαο(Δξ.16) (Δξ.18Α) ΟΥΗ ΝΑΗ Καζφινπ 49.3% 48.3% 48.6% Λίγν 28.7% 40% 35.8% Αξθεηά 19.9% 10.4% 13.9% Απνιχησο 2.2% 1.3% 1.6% ύλνιν 100% 100% 100% πκκεηνρή ζην θνξέα (Δξ.18Α) πκβνιή ησλ θαηνίθσλ ζηε ιύζε ηνπ πξνβιήκαηνο (Δξ.17): Ζ κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 13,889 είλαη γηα ηελ ρ 2 (2) Ρ<0,001. πλεπψο, ππάξρνπλ πνιχ ηζρπξέο ελδείμεηο φηη νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη. πσο θαίλεηαη θαη ζηνλ Πίλαθα 42, ε ζπκκεηνρή ζην θνξέα κεγαιψλεη φζν πεξηζζφηεξν πηζηεχνπλ νη εξσηψκελνη φηη κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ νη θάηνηθνη ζηε ιχζε ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο. Πίλαθαο 42: Πνζνζηηαία αλαινγία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα ζε ζρέζε κε ηε ζπκβνιή ησλ θαηνίθσλ ζηε ιχζε ηνπ πξνβιήκαηνο πκβνιή ησλ θαηνίθσλ ζηε πκκεηνρή ζην θνξέα ύλνιν ιύζε ηνπ πξνβιήκαηνο(δξ.17) (Δξ.18Α) ΟΥΗ ΝΑΗ Καζφινπ 19% 6.5% 11.2% ε κηθξφ βαζκφ 30.7% 31.7% 31.3% ε κεγάιν βαζκφ 50.4% 61.7% 57.5% ύλνιν 100% 100% 100% πκκεηνρή ζην θνξέα (Δξ.18Α) Ζιηθία (Δξ.Γ..3.Α): Ζ κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 15,801 είλαη γηα ηελ ρ 2 (7) Ρ<0,05. πλεπψο, νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη. πσο θαίλεηαη θαη ζηνλ Πίλαθα 43, ε ζπκκεηνρή ζην θνξέα είλαη κεγαιχηεξε γηα ηηο κηθξφηεξεο ειηθηαθέο νκάδεο. 222

250 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Πίλαθαο 43: Πνζνζηηαία αλαινγία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα ζε ζρέζε κε ηε ρξνλνινγία γέλλεζεο ησλ εξσηψκελσλ Υξνλνινγία γέλλεζεο πκκεηνρή ζην θνξέα ύλνιν (Δξ.Γ3) (Δξ.18Α) ΟΥΗ ΝΑΗ % 53.3% 100% % 54% 100% % 47.6% 100% % 70.9% 100% % 65.5% 100% % 71.4% 100% % 61.8% 100% % 100% 100% πκκεηνρή ζην θνξέα (Δξ.18Α) Μνξθσηηθό επίπεδν εξσηώκελσλ Δξ.Γ..6.Α): Ζ κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 11,982 είλαη γηα ηελ ρ 2 (3) Ρ<0,01. πλεπψο, ππάξρνπλ ηζρπξέο ελδείμεηο φηη νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη. πσο θαίλεηαη θαη ζηνλ Πίλαθα 44, ε ζπκκεηνρή ησλ εξσηψκελσλ ζην θνξέα κεγαιψλεη φζν πςειφηεξν είλαη ην κνξθσηηθφ ηνπο επίπεδν. Πίλαθαο 44: Πνζνζηηαία αλαινγία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα ζε ζρέζε κε ην κνξθσηηθφ επίπεδν ησλ εξσηψκελσλ Μνξθσηηθό επίπεδν πκκεηνρή ζην θνξέα ύλνιν (Δξ.Γ..6.Α) (Δξ.18Α) ΟΥΗ ΝΑΗ Γελ έρσ πάεη ζρνιείν 55.6% 44.4% 100% Πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε 50.0% 50.0% 100% Γεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε 32.7% 67.3% 100% Σξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε 30.2% 69.8% 100% ηε ζπλέρεηα ειέγρζεθε ε ζπλάθεηα κεηαμχ ηνπ ραξαθηεξηζκνχ ηεο θαηάζηαζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ απφ ηνπο εξσηψκελνπο (Δξ.3) κε ηηο ππφινηπεο θαηεγνξηθέο κεηαβιεηέο. Χζηφζν, ππήξμαλ αξθεηέο πεξηπηψζεηο πνπ ν πεξηνξηζκφο f ij 5 δελ ηθαλνπνηήζεθε. Γηα ην ιφγν απηφ, έγηλε νκαδνπνίεζε ηεο εξψηεζεο 3 θαη νη πέληε θαηεγνξίεο ζπγρσλεχηεθαλ ζηηο αθφινπζεο ηξεηο: 223

251 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Καθή Πνιχ θαθή Μέηξηα Καιή Πνιχ θαιή Έηζη, ν έιεγρνο κε ηηο ππφινηπεο κεηαβιεηέο έγηλε κε ηελ θαηλνχξηα κεηαβιεηή Δξ.3- λέα, φπσο θαίλεηαη αθνινχζσο (Πίλαθαο 45). 224

252 Πίλαθαο 45: Απνηειέζκαηα κεζφδνπ ρ 2 Έιεγρνο ρ2 P value Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα ) Έιεγρνο ρ2 P value Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) Έιεγρνο ρ2 P value Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) Έιεγρνο ρ2 P value Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) Δξ. 1 0,000 Δξ.6Γ 0,000 Δξ. 10Γ 0,182(46,7%) Δξ. 20Β 0,538(50%) Δξ.2Α1 0,000(61,1%) Δξ.6Δ 0,237 Δξ. 10Δ 0,223(66,7%) Δξ. 20Γ 0,657(50%) Δξ. 2Α2 0,016(44,4%) Δξ.6Σ 0,029 Δξ. 10Σ 0,085(33,3%) Δξ. 20Γ 0,114(33,3%) Δξ. 2Α3 0,126(88,9%) Δξ. 6Ε 0,445(50%) Δξ. 11 0,000 Δξ. 20Δ 0,209 Δξ. 3 0,000 Δξ. 6Ζ 0,000(57,1%) Δξ. 12Α 0,000 Δξ. 20Σ 0,348(50%) Δξ. 4Α 0,000(33,3%) Δξ. 6Ζ1 0,000(25%) Δξ. 12Β1 0,000(60%) Δξ. 20Ε 0,658 Δξ. 4Β 0,000 Δξ.6Θ 0,074(50%) Δξ. 12Β2 0,232(72,2%) Δξ. 20Ζ 0,232(50%) Δξ. 4Γ 0,000 Δξ. 7Α 0,000(33,3%) Δξ. 12Β3 Constant Δξ. 20Θ 0,000 Δξ. 4Γ 0,000 Δξ.7Β1 0,000(54,2%) Δξ. 13Α 0,000 Δξ. Γ..1 0,000(73,3%) Δξ. 4Δ 0,076(50%) Δξ. 7Β2 0,315(72,2%) Δξ. 13Β 0,019 Δξ. Γ ,000 Δξ. 4Σ empty Δξ. 8Α 0,000(70,8%) Δξ. 13Γ Constant Δξ. Γ..2 0,031 Δξ. 4Ε empty Δξ. 8Β 0,000(70,8%) Δξ. 13Γ 0,293(50%) Δξ. Γ..3 0,545(90,4%) Δξ. 5Α constant Δξ. 8Γ 0,000(87,5%) Δξ. 13Δ Constant Δξ. Γ..3.Α 0,243(25%) Δξ. 5Β constant Δξ. 8Γ 0,001(91,7%) Δξ. 14 0,093 Δξ. Γ..4 0,510(33.3%) Δξ. 5Γ constant Δξ.9Α 0,000(55,6%) Δξ. 15 0,000(41,7%) Δξ. Γ..5 0,000(33,3%) Δξη. 5Γ constant Δξ. 9Β 0,000(55,6%) Δξ. 16 0,000(25%) Δξ. Γ ,076 Δξη. 5Δ 0,002(50%) Δξ. 9Γ 0,003(33,3%) Δξ. 17 0,000 Δξ. Γ..6 0,765(33,3%) Δξ. 5Σ empty Δξ. 9Γ 0,000(44,4%) Δξ. 18Α 0,003 Δξ. Γ..6.Α 0,740 Δξ. 5Ε empty Δξ.9Δ 0,049 Δξ. 18Β 0,507(63%) Δξ. Γ..7 0,432(44,4%) Δξ.6 0,000 Δξ.9Σ 0,003(44,4%) Δξ. 19Α 0,665(69,4%) Δξ. Γ ,105 Δξ.6Α 0,000 Δξ. 10Α 0,102(53,3%) Δξ. 19Β 0,232(69,4%) Δξ. Γ..8 0,002 Δξ.6Β 0,050 Δξ. 10Β 0,002(33.3%) Δξ. 19Γ 0,349(69,4%) Δξ. Γ..9 0,845 Δξ. 6 0,000 Δξ. 10Γ 0,004(53,3%) Δξ. 20Α 0,

253 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ε ζρέζε κε ηηο πεξηπηψζεηο, πνπ απνδείρζεθε φηη ππάξρεη ζπλάθεηα, παξαηεξείηαη φηη: Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο πεξηβάιινληνο ηεο πεξηνρήο (Δξ.1): Ζ κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 96,533 είλαη γηα ηελ ρ 2 (8) Ρ<0,001. πλεπψο, ππάξρνπλ πνιχ ηζρπξέο ελδείμεηο φηη νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη. πσο θαίλεηαη θαη ζηνλ Πίλαθα 46, νη εξσηψκελνη πνπ πηζηεχνπλ φηη ε θαηάζηαζε ηνπ πεξηβάιινληνο ζηελ πεξηνρή ηνπο είλαη κέηξηα έσο πνιχ θαθή ραξαθηεξίδνπλ ζε πνιχ κεγάια πνζνζηά ηελ θαηάζηαζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ πνιχ θαθή θαθή. Πίλαθαο 46: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε ζρέζε κε ηνλ ραξαθηεξηζκφ ηεο θαηάζηαζεο ηνπ πεξηβάιινληνο ηεο πεξηνρήο Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο πεξηβάιινληνο (Δξ.1) Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) ύλνιν Πνιχ θαθή - θαθή Μέηξηα Καιή Πνιχ θαιή Πνιχ θαθή 83.3% 12.5% 4.2% 100% Καθή 87.4% 9.2% 3.4% 100% Μέηξηα 65.6% 28.2% 6.1% 100% Καιή 49.1% 24.6% 26.3% 100% Πνιχ θαιή 25.0% 0.0% 75.0% 100% Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) Υξήζε ππόγεησλ λεξώλ γηα καγείξεκα (Δξ.4Β): Ζ κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 39,579 είλαη γηα ηελ ρ 2 (2) Ρ<0,001. πλεπψο, ππάξρνπλ πνιχ ηζρπξέο ελδείμεηο φηη νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη. πσο θαίλεηαη θαη ζηνλ Πίλαθα 47, νη εξσηψκελνη πνπ δελ ρξεζηκνπνηνχλ λεξφ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα ην καγείξεκα, ραξαθηεξίδνπλ ζε πνζνζηφ 73,7% ηελ θαηάζηαζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ πνιχ θαθή θαθή, ελψ γηα φζνπο ρξεζηκνπνηνχλ ηα ππφγεηα λεξά γηα απηή ηε ρξήζε, ην αληίζηνηρν πνζνζηφ κεηψλεηαη ζε 39,6%. 226

254 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Πίλαθαο 47: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε ζρέζε κε ηελ ρξήζε ππφγεησλ λεξψλ γηα καγείξεκα Υξήζε ππόγεησλ λεξώλ γηα καγείξεκα (Δξ.4Β) Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) ύλνιν Πνιχ θαθή - θαθή Μέηξηα Καιή Πνιχ θαιή ρη 73.7% 19.4% 6.9% 100% Ναη 39.6% 25.0% 35.4% 100% Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) Υξήζε ππόγεησλ λεξώλ γηα ιάηξα ζπηηηνύ (Δξ.4Γ): Ζ κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 29,983 είλαη γηα ηελ ρ 2 (2) Ρ<0,001. πλεπψο, ππάξρνπλ πνιχ ηζρπξέο ελδείμεηο φηη νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη. πσο θαίλεηαη θαη ζηνλ Πίλαθα 48, νη εξσηψκελνη πνπ δελ ρξεζηκνπνηνχλ λεξφ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα ηε ιάηξα ηνπ ζπηηηνχ, ραξαθηεξίδνπλ ζε πνζνζηφ 74% ηελ θαηάζηαζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ πνιχ θαθή θαθή, ελψ γηα ηνπο εξσηψκελνπο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηα ππφγεηα λεξά γηα απηή ηε ρξήζε, ην αληίζηνηρν πνζνζηφ κεηψλεηαη ζε 46%. Πίλαθαο 48: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε ζρέζε κε ηελ ρξήζε ππφγεησλ λεξψλ γηα ηε ιάηξα ηνπ ζπηηηνχ Υξήζε ππόγεησλ λεξώλ γηα ιάηξα ζπηηηνύ (Δξ.4Γ) Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) ύλνιν Πνιχ θαθή - θαθή Μέηξηα Καιή Πνιχ θαιή ρη 74.0% 19.1% 6.9% 100% Ναη 46.0% 25.4% 28.6% 100% Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) Υξήζε ππόγεησλ λεξώλ γηα πόηηζκα θήπνπ (Δξ.4Γ): Ζ κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 29,983 είλαη γηα ηελ ρ 2 (2) Ρ<0,001. πλεπψο, ππάξρνπλ πνιχ ηζρπξέο ελδείμεηο φηη νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη. πσο θαίλεηαη θαη ζηνλ Πίλαθα 49, νη εξσηψκελνη πνπ δελ ρξεζηκνπνηνχλ λεξφ απφ πδξνγεσηξήζεηο γηα ηε ιάηξα ηνπ ζπηηηνχ, ραξαθηεξίδνπλ ζε πνζνζηφ 73,8% ηελ θαηάζηαζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ πνιχ θαθή θαθή, ελψ γηα εθείλνπο ηνπο εξσηψκελνπο πνπ 227

255 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρξεζηκνπνηνχλ ηα ππφγεηα λεξά γηα απηή ηε ρξήζε, ην αληίζηνηρν πνζνζηφ κεηψλεηαη ζε 48,5%. Πίλαθαο 49: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε Υξήζε ππόγεησλ λεξώλ γηα πόηηζκα θήπνπ (Δξ.4Γ) ζρέζε κε ηελ ρξήζε ππφγεησλ λεξψλ γηα πφηηζκα θήπνπ Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) ύλνιν Πνιχ θαθή - θαθή Μέηξηα Καιή Πνιχ θαιή ρη 73.8% 19.3% 7.0% 100% Ναη 48.5% 24.2% 27.3% 100% Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) Δλεκέξσζε ζρεηηθά κε ηελ πνηόηεηα ησλ ππόγεησλ λεξώλ ηεο πεξηνρήο (Δξ.6): Ζ κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 144,185 είλαη γηα ηελ ρ 2 (2) Ρ<0,001. πλεπψο, ππάξρνπλ πνιχ ηζρπξέο ελδείμεηο φηη νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη. πσο θαίλεηαη θαη ζηνλ Πίλαθα 50, ε πιεηνςεθία (73,3 %) ησλ εξσηψκελσλ πνπ δελ έρνπλ αθνχζεη ή δηαβάζεη θάηη γηα ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ηνπο ραξαθηεξίδνπλ ηελ πνηφηεηά ηνπο θαιή πνιχ θαιή. Αληηζέησο, φζνη δειψλνπλ ελεκεξσκέλνη ζρεηηθά κε ηελ θαηάζηαζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ραξαθηεξίδνπλ ηελ θαηάζηαζε ηνπο πνιχ θαθή θαθή κε πνζνζηφ 75,4%. Πίλαθαο 50: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε Δλεκέξσζε γηα ηελ πνηόηεηα ησλ ππόγεησλ λεξώλ ηεο πεξηνρήο (Δξ.6) ζρέζε κε ηελ ελεκέξσζε ησλ εξσηψκελσλ γηα ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ηνπο Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) ύλνιν Πνιχ θαθή - θαθή Μέηξηα Καιή Πνιχ θαιή ρη 0.0% 26.7% 73.3% 100% Ναη 75.4% 19.6% 5.0% 100% Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) Πξνζσπηθή γλσξηκία κε αλζξώπνπο πνπ αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα πγείαο ιόγσ ηεο ξύπαλζεο ησλ ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.11): 228

256 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Ζ κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 32,448 είλαη γηα ηελ ρ 2 (4) Ρ<0,001. πλεπψο, ππάξρνπλ πνιχ ηζρπξέο ελδείμεηο φηη νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη. πσο θαίλεηαη θαη ζηνλ Πίλαθα 51, νη εξσηψκελνη πνπ γλσξίδνπλ ή πηζαλψο γλσξίδνπλ πξνζσπηθά πεξηπηψζεηο αλζξψπσλ πνπ αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα πγείαο ιφγσ ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο, ραξαθηεξίδνπλ ηελ θαηάζηαζε ησλ ππφγεησλ πδάησλ πνιχ θαθή θαθή κε πνζνζηά 82% θαη 79,9% αληίζηνηρα. Αληηζέησο, γηα ηνπο εξσηψκελνπο πνπ δελ γλσξίδνπλ πξνζσπηθά ηέηνηεο πεξηπηψζεηο αλζξψπσλ ην πνζνζηφ πνπ ραξαθηεξίδεη ηελ θαηάζηαζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ πνιχ θαθή θαθή, αληηζηνηρεί ζε 56,4%. Πίλαθαο 51: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε Πξνζσπηθή γλσξηκία κε αλζξώπνπο πνπ αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα πγείαο ιόγσ ηεο ξύπαλζεο ησλ ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.11) ζρέζε κε ηελ πξνζσπηθή γλσξηκία κε αλζξψπνπο πνπ αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα πγείαο ιφγσ ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) ύλνιν Πνιχ θαθή - θαθή Μέηξηα Καιή Πνιχ θαιή ρη 56.4% 25.0% 18.6% 100% Ναη 82.0% 11.5% 6.6% 100% Πηζαλψο 79.9% 17.9% 2.2% 100% Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) Αιιαγή ηξόπνπ δσήο ιόγσ ηεο ξύπαλζεο ησλ ππόγεησλ λεξώλ ηεο πεξηνρήο (Δξ.12Α): Ζ κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 72,733 είλαη γηα ηελ ρ 2 (2) Ρ<0,001. πλεπψο, ππάξρνπλ πνιχ ηζρπξέο ελδείμεηο φηη νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη. πσο θαίλεηαη θαη ζηνλ Πίλαθα 52, ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία (83,8%) ησλ εξσηψκελσλ πνπ αηζζάλνληαη φηη έρεη αιιάμεη ν ηξφπνο δσήο ηνπο εμαηηίαο ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ηνπο ραξαθηεξίδεη ηελ θαηάζηαζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ πνιχ θαθή θαθή, ελψ νη εξσηψκελνη πνπ δελ αηζζάλνληαη φηη έρεη επέιζεη θάπνηα αιιαγή ζηε δσή ηνπο απφ ηε ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ πδάησλ ραξαθηεξίδεη ηελ πνηφηεηά ηνπο πνιχ θαθή θαθή ζε πνζνζηφ 43,6%. 229

257 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Πίλαθαο 52: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε ζρέζε κε ην αλ αηζζάλνλαη νη εξσηψκελνη φηη έρνπλ αιιάμεη ηξφπν δσήο Αιιαγή ηξόπνπ δσήο ιόγσ ηεο ξύπαλζεο ησλ ππόγεησλ λεξώλ ηεο πεξηνρήο (Δξ.12Α) Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) ύλνιν Πνιχ θαθή - θαθή Μέηξηα Καιή Πνιχ θαιή ρη 43.6% 31.6% 24.8% 100% Ναη 83.8% 13.7% 2.5% 100% Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) Πεγή πξνκήζεηαο πόζηκνπ λεξνύ (Δξ.13Α): Ζ κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 40,764 είλαη γηα ηελ ρ 2 (2) Ρ<0,001. πλεπψο, ππάξρνπλ πνιχ ηζρπξέο ελδείμεηο φηη νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη. πσο θαίλεηαη θαη ζηνλ Πίλαθα 53, νη εξσηψκελνη πνπ θαηαλαιψλνπλ εκθηαισκέλν λεξφ γηα πφζε ραξαθηεξίδνπλ ζε πνζνζηφ 79,6% ηελ θαηάζηαζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ πνιχ θαθή θαθή, ελψ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ γηα ηνπο εξσηψκελνπο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ γηα απηή ηε ρξήζε λεξφ απφ ην δίθηπν αλέξρεηαη ζε 55,1%. Πίλαθαο 53: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε ζρέζε κε ηελ πεγή πξνκήζεηαο πφζηκνπ λεξνχ Πεγή πξνκήζεηαο πόζηκνπ λεξνύ (Δξ.13Α) Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) ύλνιν Πνιχ θαθή - θαθή Μέηξηα Καιή Πνιχ θαιή Δκθηαισκέλν 79.6% 18.0% 2.4% 100% Γίθηπν 55.1% 23.1% 21.8% 100% Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) Πεγή πξνκήζεηαο λεξνύ γηα καγείξεκα (Δξ.13Β): Αληίζηνηρα ζπκπεξάζκαηα πξνθχπηνπλ θαη ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε, θαζψο ε κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 7,902 είλαη γηα ηελ ρ 2 (2) Ρ<0,05. πλεπψο, νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη. πσο θαίλεηαη θαη ζηνλ Πίλαθα 54, ην πνζνζηφ ησλ εξσηψκελσλ πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηελ θαηάζηαζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ πνιχ θαθή 230

258 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ θαθή είλαη κεγαιχηεξν γηα εθείλνπο πνπ θαηαλαιψλνπλ εκθηαισκέλν λεξφ γηα καγείξεκα απφ εθείλνπο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ λεξφ δηθηχνπ γηα ηελ ίδηα ρξήζε. Πίλαθαο 54: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε ζρέζε κε ηελ πεγή πξνκήζεηαο λεξνχ γηα καγείξεκα Πεγή πξνκήζεηαο λεξνύ γηα καγείξεκα (Δξ.13Β) Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) ύλνιν Πνιχ θαθή - θαθή Μέηξηα Καιή Πνιχ θαιή Δκθηαισκέλν 80,3% 17.1% 2.6% 100% Γίθηπν 66.3% 21.0% 12.7% 100% Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) Ηθαλνπνίεζε από ηηο ελέξγεηεο ηεο Πνιηηείαο γηα ηελ αληηκεηώπηζε ηεο ξύπαλζεο ησλ ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.16): Ζ κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 53,202 είλαη γηα ηελ ρ 2 (6) Ρ<0,001. πλεπψο, ππάξρνπλ πνιχ ηζρπξέο ελδείμεηο φηη νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη. πσο θαίλεηαη θαη ζηνλ Πίλαθα 55, νη εξσηψκελνη πνπ είλαη θαζφινπ ή ιίγν ηθαλνπνηεκέλνη απφ ηηο ελέξγεηεο ηεο Πνιηηείαο ραξαθηεξίδνπλ ηελ θαηάζηαζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ πνιχ θαθή θαθή ζε πνζνζηά 74,7% θαη 75,6% αληίζηνηρα, ελψ εθείλνη πνπ είλαη αξθεηά ή απνιχησο ηθαλνπνηεκέλνη ζε κηθξφηεξα πνζνζηά. Πίλαθαο 55: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε ζρέζε κε ηελ ηθαλνπνίεζε απφ ηηο ελέξγεηεο ηεο Πνιηηείαο Ηθαλνπνίεζε από ηηο ελέξγεηεο ηεο Πνιηηείαο (Δξ.16) Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) ύλνιν Πνιχ θαθή - θαθή Μέηξηα Καιή Πνιχ θαιή Καζφινπ 74.7% 20.2% 5.1% 100% Λίγν 75.6% 16.8% 7.6% 100% Αξθεηά 37.3% 29.4% 33.3% 100% Απνιχησο 50.0% 0.0% 50.0% 100% Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) Βαζκόο ζπκβνιήο θαηνίθσλ ζηε ιύζε ηνπ πξνβιήκαηνο (Δξ.17): 231

259 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Ζ κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 24,751 είλαη γηα ηελ ρ 2 (4) Ρ<0,001. πλεπψο, ππάξρνπλ πνιχ ηζρπξέο ελδείμεηο φηη νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη. πσο θαίλεηαη θαη ζηνλ Πίλαθα 56, νη εξσηψκελνη πνπ πηζηεχνπλ φηη ε πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ είλαη θαθή έσο πνιχ θαθή ζεσξνχλ φηη νη θάηνηθνη ζα κπνξνχζαλ λα ζπκβάινπλ απνηειεζκαηηθά ζηελ επίιπζε ηνπ πξνβιήκαηνο. Πίλαθαο 56: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε Πηζαλόο βαζκόο ζπκβνιήο ησλ θαηνίθσλ (Δξ.17) ζρέζε κε ην βαζκφ ζηνλ νπνίν ζα κπνξνχζαλ λα ζπκβάιινπλ νη θάηνηθνη ζηε ιχζε ηνπ πξνβιήκαηνο Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) ύλνιν Πνιχ θαθή - θαθή Μέηξηα Καιή Πνιχ θαιή Καζφινπ 43.9% 26.8% 29.3% 100% ε κηθξφ βαζκφ 65.2% 23.5% 11.3% 100% ε κεγάιν βαζκφ 76.3% 17.1% 6.6% 100% Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) πκκεηνρή ζην θνξέα (Δξ.18Α): Ζ κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 11,630 είλαη γηα ηελ ρ 2 (2) Ρ<0,01. πλεπψο, ππάξρνπλ ηζρπξέο ελδείμεηο φηη νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη. πσο θαίλεηαη θαη ζηνλ Πίλαθα 57, ε πξνζπκία ζπκκεηνρήο ησλ εξσηψκελσλ ζην θνξέα είλαη κεγαιχηεξε γηα φζνπο ραξαθηεξίδνπλ ηελ θαηάζηαζε ησλ ππφγεησλ πδάησλ ζηελ πεξηνρή ηνπο θαθή έσο πνιχ θαθή. Πίλαθαο 57: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε ζρέζε κε ηελ πξνζπκία ζπκκεηνρήο ζην θνξέα πκκεηνρή ζην θνξέα (Δξ.18Α) Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) Πνιχ θαθή - θαθή Μέηξηα Καιή Πνιχ θαιή ρη 31.9% 45.9% 56.4% Ναη 68.1% 54.1% 43.6% ύλνιν 100% 100% 100% 232

260 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) Μόληκνο ηόπνο δηακνλήο εξσηώκελσλ (Δξ.Γ..1.1): Ζ κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 84,494 είλαη γηα ηελ ρ 2 (2) Ρ<0,001. πλεπψο, ππάξρνπλ πνιχ ηζρπξέο ελδείμεηο φηη νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη. πσο θαίλεηαη θαη ζηνλ Πίλαθα 58, απφ ηνπο εξσηψκελνπο πνπ κέλνπλ κφληκα ζηελ αζηηθή πεξηνρή ε πιεηνςεθία κε πνζνζηφ 78,2% ραξαθηεξίδνπλ ηελ θαηάζηαζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ πνιχ θαθή θαθή, ην 18,1 % απηψλ ηελ ραξαθηεξίδνπλ κέηξηα, ελψ κφιηο ην 3,7 % ηε ραξαθηεξίδεη θαιή πνιχ θαιή. Χζηφζν, ηα πνζνζηά ησλ εξσηψκελσλ πνπ κέλνπλ κφληκα ζηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο θαίλεηαη πεξίπνπ λα θαηαλέκνληαη πεξίπνπ αλάινγα ζηηο ηξεηο θαηεγνξίεο, κε κηθξή ππεξίζρπζε ηνπ ραξαθηεξηζκνχ θαιή πνιχ θαιή. Πίλαθαο 58: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε Μόληκνο ηόπνο δηακνλήο εξσηώκελσλ (Δξ.Γ..1.1) ζρέζε κε ην κφληκν ηφπν δηακνλήο ησλ εξσηψκελσλ Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) ύλνιν Πνιχ θαθή - θαθή Μέηξηα Καιή Πνιχ θαιή Αγξνηηθέο πεξηνρέο 33.8% 28.4% 37.8% 100% Αζηηθή πεξηνρή 78.2% 18.1% 3.7% 100% Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) Φύιν εξσηώκελσλ (Δξ.Γ..2): Ζ κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 6,979 είλαη γηα ηελ ρ 2 (2) Ρ<0,05. πλεπψο, νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη. πσο θαίλεηαη θαη ζηνλ Πίλαθα 597, ηφζν ε πιεηνςεθία ησλ γπλαηθψλ φζν θαη ησλ αλδξψλ ραξαθηεξίδεη ηελ θαηάζηαζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο ηνπο πνιχ θαθή θαθή αιιά κε πνζνζηφ 75,4% γηα ηηο γπλαίθεο θαη 62,8% γηα ηνπο άλδξεο. 233

261 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Πίλαθαο 59: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε ζρέζε κε ην θχιν ησλ εξσηψκελσλ Φύιν εξσηώκελσλ (Δξ.Γ..2) Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) ύλνιν Πνιχ θαθή - θαθή Μέηξηα Καιή Πνιχ θαιή Γπλαίθα 75.4% 16.6% 8.0% 100% Άλδξαο 62.8% 23.9% 13.3% 100% Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) Αξηζκόο κειώλ λνηθνθπξηνύ (Δξ.Γ..5.1): Ζ κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 11,423 είλαη γηα ηελ ρ 2 (6): Ρ<0,05. πλεπψο, νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη. Μάιηζηα, φπσο θαίλεηαη θαη ζηνλ αθφινπζν πίλαθα (Πίλαθαο 60), ηα λνηθνθπξηά κε πεξηζζφηεξα κέιε ραξαθηεξίδνπλ γεληθά πην θαιή ηελ θαηάζηαζε ησλ ππφγεησλ λεξψλ, ζε ζρέζε κε ηα λνηθνθπξηά πνπ έρνπλ ιηγφηεξα κέιε. Πίλαθαο 60: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε Αξηζκόο κειώλ λνηθνθπξηνύ (Δξ.Γ..5.1) ζρέζε κε ηνλ αξηζκφ ησλ κειψλ ηνπ λνηθνθπξηνχ ησλ εξσηψκελσλ Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) ύλνιν Πνιχ θαθή - θαθή Μέηξηα Καιή Πνιχ θαιή % 17.5% 2.5% 100% % 28.3% 9.1% 100% % 15.6% 9.1% 100% Πάλσ απφ % 17.9% 14.5% 100% Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) Παξνύζα επαγγεικαηηθή θαηάζηαζε εξσηώκελσλ (Δξ.Γ..2): Ζ κεδεληθή ππφζεζε ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο α = 0,05 απνξξίπηεηαη. Μάιηζηα, ε πηζαλφηεηα Ρ λα ιεθζεί ε ηηκή ρ 2 = 4,500 είλαη γηα ηελ ρ 2 (2) Ρ<0,05. πλεπψο, νη δχν κεηαβιεηέο ζπλδένληαη, φπσο θαίλεηαη θαη ζηνλ Πίλαθα 61. Φαίλεηαη, κάιηζηα, φηη ζε γεληθέο γξακκέο νη εξγαδφκελνη θαη νη ζπληαμηνχρνη ζεσξνχλ φηη ηα λεξά είλαη θαιχηεξεο πνηφηεηαο ζε ζρέζε κε ηνπο θνηηεηέο, ηνπο καζεηέο, θ.ιπ. 234

262 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Πίλαθαο 61: Πνζνζηηαία αλαινγία ραξαθηεξηζκνχ θαηάζηαζεο ππφγεησλ λεξψλ ζε Παξνύζα επαγγεικαηηθή θαηάζηαζε εξσηώκελσλ (Δξ.Γ..7.1) ζρέζε κε ηελ παξνχζα επαγγεικαηηθή θαηάζηαζε ησλ εξσηψκελσλ Υαξαθηεξηζκόο θαηάζηαζεο ππόγεησλ λεξώλ (Δξ.3-λέα) ύλνιν Πνιχ θαθή - θαθή Μέηξηα Καιή Πνιχ θαιή Δξγαδφκελνη, ζπληαμηνχρνη 66.5% 21.5% 12.0% 100% Άλεξγνη, νηθηαθά, θνηηεηέο, καζεηέο 78.3% 15.7% 6.0% 100% Δθηίκεζε ηεο πξνζπκίαο πιεξσκήοησλ θαηνίθσλ ησλ πεξηνρώλ ηεο επξύηεξεο πεξηνρήο ησλ Θεβώλ Πξνθεηκέλνπ λα ππνινγηζηεί ε κέζε πξνζπκία πιεξσκήο ηνπ κεληαίνπ ρξεκαηηθνχ πνζνχ πνπ πξνηίζεληαη λα θαηαβάινπλ, ζε εζεινληηθή βάζε, ηα λνηθνθπξηά ηεο πεξηνρήο κειέηεο γηα ηελ ίδξπζε ελφο κε θπβεξλεηηθνχ θνξέα, ν νπνίνο ζα είρε λνκνζεηηθά ηελ αξκνδηφηεηα λα απνθαηαζηήζεη κέζσ θαηάιιεισλ κέηξσλ ηελ πνηφηεηα ησλ ππφγεησλ λεξψλ ζηα επφκελα δέθα ρξφληα, ρξεζηκνπνηήζεθαλ ηξεηο κέζνδνη ζηαηηζηηθήο επεμεξγαζίαο: 1. Απιή ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία 2. Παξακεηξηθή ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία 3. Με παξακεηξηθή ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία Απιή ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία Με ηελ απιή ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ππνινγίδεηαη ν κέζνο φξνο ησλ ρξεκάησλ πνπ ζα έδηλαλ νη θάηνηθνη ηεο πεξηνρήο κειέηεο γηα ηελ ίδξπζε ελφο θνξέα ππφ ηελ παξαδνρή φηη ηα πνζά αθνινπζνχλ ηελ θαλνληθή θαηαλνκή. Λακβάλνληαο ππφςε φια ηα λνηθνθπξηά πνπ πήξαλ κέξνο ζηελ έξεπλα, αλεμάξηεηα κε ην αλ ζα ήηαλ δηαηεζεηκέλα λα πιεξψζνπλ, πξνθχπηνπλ ηα παξαθάησ απνηειέζκαηα (Πίλαθαο 62): 235

263 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Πίλαθαο 62: Απνηειέζκαηα απιήο ζηαηηζηηθήο επεμεξγαζίαο (ζχλνιν παξαηεξήζεσλ) ηαηηζηηθή παξάκεηξνο Πξνζπκία πιεξσκήο ( αλά λνηθνθπξηό θαη κήλα) Μέζε ηηκή 9,93 Σππηθφ ζθάικα κ.η. 0,71 Γηάκεζνο 5 Σππηθή απφθιηζε 13,67 Διάρηζηε 0 Μέγηζηε 100 N 367 Λακβάλνληαο ππφςε κφλν φζνπο απάληεζαλ ζεηηθά ζηελ εξψηεζε γηα ηελ εηήζηα εζεινληηθή ζπλεηζθνξά, πξνθχπηεη ν αθφινπζνο πίλαθαο (Πίλαθαο 63). Πίλαθαο 63: Απνηειέζκαηα απιήο ζηαηηζηηθήο επεμεξγαζίαο (κφλν ζεηηθέο παξαηεξήζεηο) ηαηηζηηθή παξάκεηξνο Πξνζπκία πιεξσκήο ( αλά λνηθνθπξηό θαη κήλα) Μέζε ηηκή 15,84 Σππηθφ ζθάικα κ.η. 0,94 Γηάκεζνο 10 Σππηθή απφθιηζε 14,29 Διάρηζηε 5 Μέγηζηε 100 N 230 Απφ ηνπο παξαπάλσ πίλαθεο εθηηκάηαη φηη ε κέζε κεληαία ζπλεηζθνξά γηα ην ζχλνιν ησλ λνηθνθπξηψλ αλέξρεηαη ζε 9,93 (δηάκεζνο: 5 ), ελψ ιακβάλνληαο ππφςε κφλν φζα λνηθνθπξηά ζα επηζπκνχζαλ λα ρξεκαηνδνηήζνπλ ην θνξέα, ε κέζε εηήζηα ζπλεηζθνξά δηακνξθψλεηαη ζε 15,84 (δηάκεζνο: 10 ). Αθνινχζσο, δηεξεπλήζεθαλ νη κέζεο ηηκέο ηεο κεηαβιεηήο WTP γηα δηάθνξεο θαηεγνξηθέο κεηαβιεηέο, πξνθεηκέλνπ λα εμεηαζηεί ε χπαξμε ή κε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθήο δηαθνξάο κεηαμχ ησλ απνδηδφκελσλ κέζσλ φξσλ (π.ρ. κεηαμχ αληξψλ θαη γπλαηθψλ ζηε κεηαβιεηή «Φχιν»). πσο απνδείρηεθε απφ ηνπο ζηαηηζηηθνχο ειέγρνπο πνπ πξνεγήζεθαλ ηεο ζπγθεθξηκέλεο αλάιπζεο, ππήξρε παξαβίαζε ηεο αξρήο ηεο θαλνληθφηεηαο γηα ηηο 236

264 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ κεηαβιεηέο θαη γηα ην ιφγν απηφ νη έιεγρνη πξαγκαηνπνηήζεθαλ κε ηα κε παξακεηξηθά ζηαηηζηηθά θξηηήξηα Mann-Whitney θαη Kruskal-Wallis, αληί ησλ παξακεηξηθψλ θξηηεξίσλ T-test θαη ηεο αλάιπζεο δηαζπνξάο κε έλαλ παξάγνληα (ANOVA). Σα ζπγθεθξηκέλα θξηηήξηα εθαξκφδνληαη εμεηάδνληαο σο κεδεληθή ππφζεζε Ζ ν φηη δελ πθίζηαηαη δηαθνξά κεηαμχ ησλ απνδηδφκελσλ κέζσλ ηηκψλ θαη απνξξίπηεηαη φηαλ ε ηηκή p-value είλαη κηθξφηεξε ηνπ επηπέδνπ ζεκαληηθφηεηαο 5% ή 10%, αληίζηνηρα. Σα απνηειέζκαηα ηεο αλάιπζεο καδί κε ην είδνο ηνπ κε-παξακεηξηθνχ θξηηεξίνπ πνπ ηειηθά ρξεζηκνπνηήζεθε παξνπζηάδνληαη αθνινχζσο (Πίλαθαο 64). Πίλαθαο 64: Απνηειέζκαηα ειέγρσλ κε ηα κε-παξακεηξηθά θξηηήξηα Mann-Whitney θαη Kruskal-Wallis. Μεηαβιεηή Σεζη p-value Δξ. 4Β Δξ. 4Γ Δξ. 4Γ Δξ.6Β Δξ.6Γ Δξ.6Γ Δξ. 8Β Δξ. 8Γ Δξ.9Α Δξ. 12Α Δξ. Γ..1.1 Δξ. Γ..2 Δξ. Γ..4 Δξ. Γ..6 Δξ. Γ..6.Α Δξ. Γ..7 Δξ. Γ..7.1 Δξ. Γ..8 Δξ. Γ..9 Mann-Whitney Mann-Whitney Mann-Whitney Mann-Whitney Mann-Whitney Mann-Whitney Kruskal-Wallis Kruskal-Wallis Kruskal-Wallis Mann-Whitney Kruskal-Wallis Mann-Whitney Kruskal-Wallis Kruskal-Wallis Kruskal-Wallis Kruskal-Wallis Kruskal-Wallis Kruskal-Wallis Kruskal-Wallis 0,005 0,047 0,070 0,087 0,000 0,067 0,053 0,039 0,006 0,011 0,016 0,031 0,020 0,024 0,005 0,045 0,094 0,071 0,

265 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα, ε δηαθνξά ζηε κέζε ηηκή ηνπ πνζνχ πνπ δειψλεηαη απφ ηνπο εξσηψκελνπο είλαη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζε επίπεδν 99% ζηηο πεξηπηψζεηο ησλ κεηαβιεηψλ Δξ.4Β, Δξ.6Γ, Δξ.9Α θαη Δξ.Γ..6.Α, ζε επίπεδν 95% γηα ηηο κεηαβιεηέο Δξ.4Γ, Δξ.8Γ, Δξ.12Α, Δξ.Γ..1.1, Δξ.Γ..2, Δξ.Γ..4, Δξ.Γ..6, Δξ.Γ..7 θαη Δξ.Γ..9 θαη ζε επίπεδν 90% γηα ηηο κεηαβιεηέο Δξ.4Γ, Δξ.6Β, Δξ.6Γ, Δξ.8Β θαη Δξ.Γ Με παξακεηξηθή ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία πσο αλαθέξζεθε, ε απιή ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ησλ κεληαίσλ εηζθνξψλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ εθαξκνγή ηεο κεζφδνπ ηεο Δμαξηεκέλεο Αμηνιφγεζεο ζηεξίδεηαη ζηελ παξαδνρή φηη ε ελ ιφγσ κεηαβιεηή αθνινπζεί ηελ θαλνληθή θαηαλνκή. πσο φκσο θαίλεηαη απφ ην παξαθάησ ηζηφγξακκα ζπρλνηήησλ γηα ηα θαηαβαιιφκελα πνζά (ρήκα 103) θαη φπσο απνδείρηεθε κε ηε βνήζεηα ζηαηηζηηθψλ ειέγρσλ φπσο ην θξηηήξην Kolmogorov Smirnov, ηα δεδνκέλα δελ αθνινπζνχλ ηελ θαλνληθή θαηαλνκή. Καηά ζπλέπεηα, ε εθηίκεζε ηεο κέζεο ηηκήο κε βάζε ηελ απιή ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία δελ είλαη ελδεδεηγκέλε απφ ζηαηηζηηθήο πιεπξάο. ρήκα 103: Ηζηφγξακκα θαηαλνκήο ησλ ηηκψλ WTP 238

266 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ παξαπάλσ πξνβιήκαηνο πξαγκαηνπνηήζεθε ν πξνζδηνξηζκφο ηεο κέζεο εθθξαζκέλεο αμίαο κε κε-παξακεηξηθή ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία, ρξεζηκνπνηψληαο δχν πξνζεγγίζεηο: ηε κεηαηξνπή ησλ ηηκψλ WTP ζε ινγαξηζκνθαλνληθέο, θαζψο ε κεηαβιεηή WTP πξνζεγγίδεη θαιχηεξα ηελ ινγαξηζκνθαλνληθή θαηαλνκή φπσο απνδείρηεθε κε ην ζηαηηζηηθφ θξηηήξην Kolmogorov-Smirnov (K-S). ηελ εθαξκνγή ηνπ εκπεηξηθνχ εθηηκεηή Kaplan-Meier. Μεηαηξνπή ηνπ WTP ζε ln(wtp) χκθσλα θαη κε ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία, ε επηινγή ηεο βέιηηζηεο θαηαλνκήο γηα ηελ πξνζαξκνγή ησλ ηηκψλ πξαγκαηνπνηήζεθε κε ηε βνήζεηα ηνπ θξηηεξίνπ Kolmogonov Smirnov. Οη δνθηκέο πξνζαξκνγήο ησλ δεδνκέλσλ πεξηνξίζηεθαλ ζηηο θαηαλνκέο θαηαλνκψλ Weibull θαη Log-Normal (ινγαξηζκνθαλνληθή), αθνινπζψληαο ηνπο Diamond et al. (1993) θαη Harrison & Kriström (1994). Με ηε βνήζεηα ηνπ παξαπάλσ θξηηεξίνπ, ε βέιηηζηε πξνζαξκνγή ζηα δεδνκέλα επηηεχρζεθε κε ηε ινγαξηζκνθαλνληθή θαηαλνκή. Ζ κεηαηξνπή ησλ πνζψλ ηεο εηήζηαο πξνζπκίαο πιεξσκήο ζε ινγαξηζκνθαλνληθέο κνλάδεο έρεη σο απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία κηαο λέαο θαηαλνκήο, ε νπνία πξνζεγγίδεη ηελ θαλνληθή θαηαλνκή θαη θαηά ζπλέπεηα αίξεη ηηο φπνηεο ζηξεβιψζεηο ηεο απιήο ζηαηηζηηθήο επεμεξγαζίαο θαηά ηελ εθηίκεζε ηεο κέζεο ηηκήο (ρήκα 104). 239

267 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 104: Ηζηφγξακκα θαηαλνκήο ησλ ηηκψλ lnwtp Δίλαη ζαθέο φηη θαηά ηε δηαδηθαζία απηήλ ζα πξέπεη λα αθαηξεζνχλ απφ ηελ αλάιπζε νη απαληήζεηο φζσλ πνιηηψλ επέιεμαλ ηελ κεδεληθή ζπλεηζθνξά, δεδνκέλνπ ηνπ φηη δελ πθίζηαηαη ινγαξηζκηθή ηηκή γηα ην 0. ηε βάζε, ινηπφλ, ησλ ινγαξηζκνθαλνληθψλ ηηκψλ πξνθχπηνπλ ηα παξαθάησ ζηαηηζηηθά κεγέζε (Πίλαθαο 65). Πίλαθαο 65: Απνηειέζκαηα ζηαηηζηηθήο επεμεξγαζίαο ησλ ινγαξηζκνθαλνλη-θψλ ηηκψλ WTP (κφλν ζεηηθέο παξαηεξήζεηο) ηαηηζηηθή παξάκεηξνο Πξνζπκία πιεξσκήο (ln αλά λνηθνθπξηό θαη κήλα) Μέζε ηηκή 2,47 Σππηθφ ζθάικα κ.η. 0,05 Γηάκεζνο 2,30 240

268 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ Σππηθή απφθιηζε 0,73 Διάρηζηε 1,61 Μέγηζηε 4,61 n 230 Δπνκέλσο, εθφζνλ ln(wtp) = 2,4668 πξνθχπηεη φηη ε κέζε κεληαία πξνζπκία πιεξσκήο αλέξρεηαη ζε 11,78 αλά λνηθνθπξηφ θαη ε δηάκεζνο ζε 9,97. Δπηπιένλ, πξαγκαηνπνηήζεθε έιεγρνο ζεκαληηθφηεηαο αλαθνξηθά κε ηε δηαθνξά ηεο εθηηκψκελεο κέζεο ηηκήο ln(wtp) ζε δηάθνξεο θαηεγνξηθέο κεηαβιεηέο. Σα απνηειέζκαηα ηνπ ζηαηηζηηθνχ ειέγρνπ, φπσο αλακελφηαλ, ηαπηίδνληαη κε απηά ηεο κεηαβιεηήο WTP. Δκπεηξηθόο εθηηκεηήο Kaplan-Meier O εθηηκεηήο Kaplan-Meier παξέρεη κηα εκπεηξηθή πξνζέγγηζε γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηεο ζπλάξηεζεο επηβίσζεο ησλ ηηκψλ WTP. Ζ ζπλάξηεζε επηβίσζεο παξέρεη ηελ πηζαλφηεηα κηα ηηκή WTP λα είλαη κεγαιχηεξε απφ κηα ζπγθεθξηκέλε ηηκή. Ο ππνινγηζκφο ηνπ εθηηκεηή Kaplan-Meier πεξηιακβάλεη ηα αθφινπζα βήκαηα: I. ε έλα δείγκα Ν απαληήζεσλ, φιεο νη μερσξηζηέο J ζεηηθέο ηηκέο WTP θαηαηάζζνληαη ζε αχμνπζα ζεηξά απφ ηε ρακειφηεξε πξνο ηελ πςειφηεξε ηηκή. Με ηνλ ηξφπν απηφ θάζε ηηκή WTP ζπκβνιίδεηαη κε κηα λέα ηηκή C j (ην j ιακβάλεη ηηκέο απφ 0 έσο J). Ζ ηηκή C 0 ηζνχηαη κε ηε κεδεληθή ηηκή θαη ε C J κε ηελ πςειφηεξε ηηκή ηνπ δείγκαηνο. II. Δάλ θάζε απάληεζε ζην δείγκα δίλεη κνλαδηθή ηηκή WTP ηφηε ε ηηκή J ζα ηζνχηαη κε ηε ζπλνιηθή ηηκή Ν ηνπ δείγκαηνο. Δάλ θάπνηεο απαληήζεηο δίλνπλ ηελ ίδηα ηηκή WTP ηφηε ε ηηκή j ζα είλαη κηθξφηεξε απφ ηελ ηηκή Ν ηνπ δείγκαηνο. III. Ο ζπλνιηθφο αξηζκφο ησλ απαληήζεσλ ζε έλα δείγκα κε ηηκή WTP κεγαιχηεξε απφ ηελ ηηκή C j δίλεηαη απφ ηε ζρέζε: n j h k j k j 1 φπνπ h k ν αξηζκφο ησλ απαληήζεσλ ζην δείγκα κε ηηκή WTP ίζε κε C j. 241

269 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ IV. H εκπεηξηθή εθηίκεζε γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο ζπλάξηεζεο επηβίσζεο θάζε ηηκήο WTP δίλεηαη απφ ηε ζρέζε : S( C J ) n j N φπνπ j = 0 έσο J Πην ζπγθεθξηκέλα, ε ηειηθή έθθξαζε ηεο ζπλάξηεζεο επηβίσζεο κηαο ηηκήο WTP ηνπ δείγκαηνο ππνινγίδεηαη εθθξάδνληαο ηνλ αξηζκφ ησλ κεγαιχηεξσλ ηηκψλ WTP απφ ηε ζπγθεθξηκέλε ηηκή σο πνζνζηφ επί ηνπ ζπλνιηθνχ αξηζκνχ ηνπ δείγκαηνο. Δάλ ε ηηκή WTP είλαη ε πςειφηεξε ζην δείγκα ε ζπλάξηεζε επηβίσζεο ηζνχηαη κε ην κεδέλ γεγνλφο πνπ ππνδειψλεη φηη ε πηζαλφηεηα λα ππάξμεη ηηκή WTP πςειφηεξε είλαη κεδεληθή. Γηα λα παξαζηεί γξαθηθά ε ζπλάξηεζε επηβίσζεο κε ηε κνξθή κηαο ζπλερνχο ζπλάξηεζεο, ν εθηηκεηήο Kaplan-Meier ππνζέηεη φηη κεηαμχ δπν δηαδνρηθψλ ηηκψλ WTP ησλ Cj θαη Cj+1 ε ζπλάξηεζε επηβίσζεο παξακέλεη ζηαζεξή θαη ε πηζαλφηεηα ηεο ηηκήο Cj είλαη ε S C ). ( J Ζ ζπλάξηεζε επηβίσζεο αλαπαξίζηαηαη γξαθηθά κε κηα ζεηξά ζεκείσλ, ηα νπνία ζρεκαηίδνληαη απφ ηηο ζπλερφκελεο ηηκέο WTP θαη ην χςνο (ηεηαγκέλε) θάζε ζεκείνπ θαζνξίδεηαη απφ ηνλ αξηζκφ ησλ εξσηψκελσλ πνπ δειψλνπλ πξφζπκνη λα δψζνπλ ηε ζπγθεθξηκέλε ηηκή WTP. Γηα ηε ζσζηή αλαπαξάζηαζε ηεο ζπλάξηεζεο επηβίσζεο πξέπεη ε ηηκή ηεο ζπλάξηεζεο επηβίσζεο λα κεηψλεηαη φζν απμάλεηαη ε ηηκή WTP. Απφ ηνλ εθηηκεηή Kaplan-Meier κπνξνχλ λα ππνινγηζηνχλ ηφζν ε κέζε ηηκή φζν θαη ε δηάκεζνο. Ζ δηάκεζνο ηζνχηαη κε ηελ ηηκή WTP κε ηελ νπνία ε ζπλάξηεζε επηβίσζεο θηάλεη ηελ πηζαλφηεηα 50%. Ζ κέζε ηηκή ππνινγίδεηαη απφ ην άζξνηζκα ησλ γηλνκέλσλ ησλ ηηκψλ ηεο ζπλάξηεζεο επηβίσζεο ζε κηα ηηκή WTP κε ηε δηαθνξά ηεο ζπγθεθξηκέλεο ηηκήο WTP απφ ηελ ακέζσο κεγαιχηεξήο ηεο, φπσο θαίλεηαη θαη απφ ηελ αθφινπζε ζρέζε: C J j 0 S( C j ) [ C j 1 C j ] Σα απνηειέζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ γηα ηε κέζε ηηκή θαη ηε δηάκεζν ηεο πξνζπκίαο πιεξσκήο ησλ λνηθνθπξηψλ ηνπ Λεθαλνπεδίνπ απφ ηνλ εθηηκεηή Kaplan-Meier 242

270 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ δίλνληαη παξαθάησ (Πίλαθεο 66, 67 θαη 68) θαη ε ζπλάξηεζε επηβίσζεο παξνπζηάδεηαη ζηα ρήκαηα 105, θαη 106. Πίλαθαο 66: Απνηειέζκαηα ζηαηηζηηθήο επεμεξγαζίαο ηνπ εθηηκεηή Kaplan Meier (ζχλνιν παξαηεξήζεσλ) ηαηηζηηθή παξάκεηξνο Πξνζπκία πιεξσκήο ( αλά λνηθνθπξηό θαη κήλα) Μέζε ηηκή 9,96 Κάησ φξην (δ.ε. 95%) 8,56 Άλσ φξην (δ.ε. 95%) 11,36 Σππηθφ ζθάικα κ.η. 0,715 Γηάκεζνο 5 Πίλαθαο 67: Απνηειέζκαηα ζηαηηζηηθήο επεμεξγαζίαο ηνπ εθηηκεηή Kaplan Meier (αζηηθά λνηθνθπξηά) ηαηηζηηθή παξάκεηξνο Πξνζπκία πιεξσκήο ( αλά λνηθνθπξηό θαη κήλα) Μέζε ηηκή 10,45 Κάησ φξην (δ.ε. 95%) 8,83 Άλσ φξην (δ.ε. 95%) 12,06 Σππηθφ ζθάικα κ.η. 0,824 Γηάκεζνο 5 Πίλαθαο 68: Απνηειέζκαηα ζηαηηζηηθήο επεμεξγαζίαο ηνπ εθηηκεηή Kaplan Meier (αγξνηηθά λνηθνθπξηά) ηαηηζηηθή παξάκεηξνο Πξνζπκία πιεξσκήο ( αλά λνηθνθπξηό θαη κήλα) Μέζε ηηκή 8,04 Κάησ φξην (δ.ε. 95%) 5,34 Άλσ φξην (δ.ε. 95%) 10,75 Σππηθφ ζθάικα κ.η. 1,38 Γηάκεζνο 5 243

271 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 105: πλάξηεζε επηβίσζεο Kaplan Meier γηα ηελ πξνζπκία πιεξσκήο (χλνιν παξαηεξήζεσλ) 244

272 Κεθάιαην 5 Οηθνλνκηθή Αμία Τπφγεησλ Νεξψλ Δπξχηεξεο Πεξηνρήο Θεβψλ ρήκα 106: πλάξηεζεηο επηβίσζεο Kaplan Meier γηα ηελ πξνζπκία πιεξσκήο αζηηθψλ θαη αγξνηηθψλ λνηθνθπξηψλ χκθσλα κε ηα παξαπάλσ, ν κέζνο φξνο ησλ θαηαβαιιφκελσλ ρξεκαηηθψλ εηζθνξψλ είλαη ίζνο κε 10,45 αλά αζηηθφ λνηθνθπξηφ θαη κήλα θαη 8,04 αλά αζηηθφ λνηθνθπξηφ θαη κήλα, δηακνξθψλνληαο κηα ζπλνιηθή κέζε ηηκή πεξίπνπ 10 αλά λνηθνθπξηφ θαη κήλα. πλεπψο, ζε εηήζηα βάζε ηα αζηηθά λνηθνθπξηά δέρνληαη λα θαηαβάιινπλ 125 θαη ηα αγξνηηθά λνηθνθπξηά 96,5. Με βάζε ην ζχλνιν ησλ παξαηεξήζεσλ, ε κέζε εηήζηα ηηκή ππνινγίδεηαη ζε 120. εκεηψλεηαη φηη νη κέζεο απηέο ηηκέο πξνθχπηνπλ απφ ην ζχλνιν ησλ παξαηεξήζεσλ θάζε δείγκαηνο, ζπκπεξηιακβάλνπλ δειαδή θαη ηηο κεδεληθέο ηηκέο Παξακεηξηθή ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία Ζ παξακεηξηθή ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία απνζθνπεί ζηελ εξκελεία ηεο πξνζπκίαο πιεξσκήο ησλ λνηθνθπξηψλ ηεο έξεπλαο γηα ην ππφ εμέηαζε αγαζφ, ζηε βάζε 245