Κι όμως ήταν Χριστούγεννα

Transcript

1 Κι όμως ήταν Χριστούγεννα Θα στολίζαμε δέντρο! Ναι, θα στολίζαμε δέντρο, για πρώτη φορά στη ζωή μας. Στα δεκατρία μου εγώ, στα έντεκα η αδελφή μου. Το ήθελε τόσο πολύ φέτος η μικρή μου αδελφή, που δε γινότανε να της χαλάσω χατίρι. «Δε στολίσαμε ποτέ δέντρο!», μου είπε μ ένα λεπτό παράπονο, που ήχησε παράξενα στην ψυχή μου. Θα έκανα λοιπόν ό,τι ήταν δυνατό, για να της δώσω αυτή τη χαρά. Εγώ...δεν είχα νιώσει ποτέ την ανάγκη για ένα δέντρο στολισμένο. Ένα δέντρο στολισμένο! Ένα είδωλο. Μια ψεύτικη φιγούρα μες στο σπίτι. Τι θα το κάναμε αυτό το στραφταλίζον αντικείμενο, όταν τίποτα δεν έλαμπε μέσα στο σπίτι; Όταν όλα ήταν τόσο μουντά και σκυθρωπά και θλιμμένα; Η μητέρα έλειπε ξανά στη Θεσσαλονίκη. Όταν αυτό συνέβαινε, όλοι στην οικογένεια μαζεύονταν, συσπειρώνονταν, επαγρυπνούσαν. Μη ξεδιπλωθούν και γίνουν εύτρωτοι στα βέλη τα φαρμακερά της υπόνοιας, του υπαινιγμού, της μυστικής αναφοράς. Οι άλλοι μπορούσαν να στολίζουν δέντρα, να τραγουδούν γύρω απ αυτά, «Σαν τη νύφη στολισμένο, φουντωτό, καμαρωτό...» Και λοιπόν; Δεν είχαν με τι άλλο να ασχοληθούν, με τι άλλο να γεμίσουν την ψυχή τους. Μπορούσαν να βλέπουν τα φωτάκια ν αναβοσβήνουν, το χαμηλό, ήρεμο φως να εναλλάσσεται με το εξίσου ήρεμο, καθησυχαστικό σκοτάδι. Τίποτα δεν θα μπορούσε ν αλλάξει τη γαλήνη τους, να διαταράξει την αδιατάραχτη τάξη του κόσμου. Ή ακόμα, θα μπορούσε τα φωτάκια, χρωματιστά, χαμηλότονα, να φωτίζουν διαρκώς ένα καλοστρωμένο σαλόνι, που είχε ειδικά καθαριστεί για να δεχτεί τους ξένους, τον νεογέννητο Χριστό, τον νυχτοβάτη Άη Βασίλη. Κάτι καινούριο θα είχε να επιδείξει αυτό το σαλόνι, κάτι φρεσκοφτιαγμένο και μοσχομυριστό: μελομακάρονα, κουραμπιέδες, χριστουγεννιάτικο γλύκισμα, γαλοπούλα. Όμως το δικό μας σαλόνι, είχε πάντα το ίδιο ύφος, το φτωχικό, την ίδια άδηλη, αλλά και άδολη μιζέρια. Ο γδαρμένος καθρέφτης με την βούρτσα για τα ρούχα και τη χτένα για τα μαλλιά. Οι ίδιες στημένες φωτογραφίες, το κρεμαστάρι για τα ρούχα, ο καναπές με τον κρύο μουσαμά, δύο πτυσσόμενες καρέκλες. Τίποτα καινούριο, τίποτα ζεστό. Ο «διάδρομος», η πολύχρωμη κουρελού που στρωνόταν κάθε χρόνο για να δώσει λίγο χρώμα, πολύ στενή για να σκεπάσει τα σανίδια, που είχαν καλά καθαριστεί και που κρατούσαν ωστόσο κάμποση σκόνη ανάμεσα στις χαραμάδες τους. Τι θα στολίζαμε με το δέντρο; Την άδεια κάμαρα ή την άδεια μας ψυχή;

2 2 - Στο σχολείο μας κόψαν κάτι δέντρα. Πάμε να πάρουμε ένα κλαδί; Μου είχε πει η αδελφή μου. Γιατί όχι, αλήθεια; Θα παίρναμε μια γεύση για το πως είναι να στολίζεις ένα δέντρο, να έχεις μια παρουσία παράξενα ζωντανή, που δεν θα μοιαζε μ εκείνην της γάτας μας, αφού δεν θα μπορούσε να κινηθεί! Τι παράξενα όντα αλήθεια τα δέντρα! Είναι ζωντανά κι όμως μένουν εκεί ακίνητα, σταθεροποιημένα, αυτάρκη και αυτάρεσκα σαν τον Θεό: Δεν σε χρειάζονται. Δε σε προσεγγίζουν! Περιμένουν εσύ να πας κοντά τους. - Λοιπόν, ναι. Πάμε να πάρουμε ένα κλαδί! - Δε θα μας μαλώσουν άραγε; - Όχι, γιατί το σχολείο έκλεισε είναι κιόλας παραμονή. Ένα κλαδί από χριστουγεννιάτικο έλατο και μερικά γκυ. Τι απόκτημα! Τι λάφυρο! Τι γιορτή! Θα το στήσουμε στη γωνιά πλάι στη σόμπα, να παίρνει χρώμα απ τις ανταύγειες της φωτιάς, γιατί βέβαια δεν έχουμε φωτάκια... Κάθε που ανοίγει η πορτίτσα της σόμπας και οι λυσσασμένες γλώσσες της φωτιάς θα ορμούν να ελευθερωθούν από το καμίνι της κόλασης που τις θρέφει και τις θεριεύει, οι ανταύγειές τους θα περιβάλλουν τα σιωπηλά κλαδιά μ ένα πάθος, που θα τα κάνει να κοκκινίζουν και ν αναρριγούν. Όμως στολίδια; Τι βάζουν για στολίδια όσοι δεν μπορούν ν αγοράσουν;.. Ας ψάξουμε στο κουτί με τα χαλασμένα παιχνίδια. Εκεί... όλο και κάτι θα βρεθεί. Ένα πουλάκι, ένα καλαθάκι... μια καμπανούλα!.. Μια καλόσχημη, εύηχη καμπανούλα! Τι ξεχασμένη χαρά και τι θαυμάσιο εύρημα! - Να τη βάλουμε στην κορυφή και να την στερεώσουμε ανάλαφρα έτσι, ώστε να μπορεί εύκολα να χτυπά! - Όχι, δε γίνεται! Στην κορυφή πρέπει να μπει το άστρο και κάτω στη βάση η φάτνη. Ολόγυρα βαμβάκι, καθώς και στα κλαδιά. Λοιπόν, δεν είναι δύσκολο να στολίσεις ένα δέντρο! Ναι, το κομμάτι αυτό το χρυσόχαρτο θα το κάνουμε αστέρι. Ένα μεγάλο αστέρι που θα το βάλουμε στην κορυφή. Φάτνη ζωγραφίσαμε στο σχολείο. Βαμβάκι έχει στο κουτί με τις βεντούζες. Μπορούμε ακόμα να κόψουμε λίγες καμπανούλες, λίγα αστεράκια, λίγα κεράκια και να τα χρωματίσουμε. Τι ωραία που είναι να τα κόβεις, να τα βάφεις και μετά να τα στολίζεις, ένα εδώ, ένα εκεί, ένα πιο ψηλά, άλλο πιο χαμηλά... Α ναι, και κάτι άλλο! Τα κυπαρισσόμηλα μπορούν να γίνουν θαυμάσιες χρυσές μπαλίτσες. Με το ασημόχαρτο απ τα τσιγάρα του μπαμπά. 2

3 3 Ευτυχώς που αγοράζει πολλά κουτιά. Και μια κουκουνάρα - δυο,τρεις βαμμένες με την ασημομπογιά που βάψαμε τη σόμπα. Δυο, τρεις στη βάση, δυο, τρεις για τα κλαδιά. Τι θαυμάσια που γεμίζει το δέντρο μας! Και το βαμβάκι δεν αφήνει να φαίνονται τα κενά. Αλήθεια! Και μας τώρα μας έρχεται να χορεύουμε. Είναι πιο μεγάλη χαρά απ το να ντύνεις ένα χιονάνθρωπο, να του δίνεις ζωή. Εκείνο γίνεται στο κρύο. Το χιόνι... σου σπιρουνιάζει τα χέρια σα δεν φοράς γάντια. Το στόλισμα του δέντρου γίνεται στη ζεστασιά. Ζεστασιά από τη σόμπα, αλλά και μια άλλη ζεστασιά, κι ας λείπει η μητέρα. Χαρά, κι ας τρυπώνει ύπουλα η θλίψη στην παιδική μας καρδιά. Λοιπόν, μπορούμε να είμαστε σαν όλους. Τώρα που έχουμε δέντρο... Με μια μικρή διαφορά. Εμείς δεν έχουμε φωτάκια. Δεν έχουμε μελομακάρονα και γλυκά. Ωραία. Αυτά τα τελευταία δεν μπορούμε να τα κάνουμε. Η γιαγιά είναι πολύ γριά και δεν ξέρει. Εμείς είμαστε ακόμα μικρές κι η μαμά λείπει στη Θεσσαλονίκη. Όταν θα μεγαλώσουμε όμως, θα μάθουμε. Άλλωστε και τώρα θα μας στείλει η νονά. Φωτάκια όμως. Φωτάκια; Πέφτω να κοιμηθώ είμαι χαρούμενη. Είμαι αναστατωμένη. Έκανα τη μικρή μου αδελφή να χαρεί. Και της γιαγιάς της άρεσε. Ο μπαμπάς ένιωσε μια ικανοποίηση, ότι δε μας στοιχίζει και τόσο η απουσία της μαμάς. Η μαμά; Τι κάνει άραγε η μαμά; Θα τους έχουν δεντράκι στο νοσοκομείο; Θα έχει φωτάκια χρωματιστά; Θα τους δώσουν κανένα δώρο; Τι κάνουν οι άρρωστοι τα Χριστούγεννα στο νοσοκομείο; Σηκώνονται και ψάλλουν όλοι μαζί με τις νυχτικιές τους; Άσπρες και μακριές, γήινοι άγγελοι χωρίς φτερά; Μήπως όμως μ ένα διάχυτο φωτοστέφανο από το φως των κεριών; Τους αφήνουν να κρατούν κεριά πάνω απ τα κρεβάτια τους; Μήπως στάξουν στα σεντόνια και ποιος θα τους μαλώσει τότε, όπως εμάς, αν στάξουμε στο καινούριο μάλλινο φουστάνι μας; Πώς ακούγονται οι ψαλμωδίες σ ένα θάλαμο νοσοκομείου; Σαν τις ουράνιες χορωδίες που βλέπουμε σε μερικές ταινίες; Μήπως είναι όμορφα τελικά να είσαι στο νοσοκομείο τα Χριστούγεννα; Η μαμά θα είναι ευτυχισμένη. Το ίδιο όπως οι ψυχές όταν παν στα ουράνια. Σβήνει το κερί της και ξαπλώνει. Με καληνυχτίζει με πολλή αγάπη, όπως πάντα. «Καληνύχτα μητέρα, σ αγαπώ. Είμαι κι εγώ ευτυχισμένη.» Γλιστρώ κι εγώ στο ίδιο διάχυτο φως των σεντονιών μου. Η αδελφή μου δίπλα μου κοιμάται. Το καντήλι φωτίζει το πρόσωπο της Παναγίας. Αυστηρό και σιωπηλό, περιμένει την πραγμάτωση της μοίρας της. Κάτι πιο πέρα από την θέληση και την υποταγή. Εκείνο το βλέμμα, το αποτραβηγμένο, με αναστατώνει. Τι θέλει από μένα; Ποια μοίρα μου επιβάλλει; Ποια θέληση; Ποιον προορισμό; 3

4 4 Στριφογυρίζω στο κρεβάτι μου. Κάτι λείπει απ το δεντράκι μας. Κάτι λείπει από το σπίτι ολόκληρο και το κάνει πιο γυμνό. Ανασηκώνομαι. Με το μακρύ μου νυχτικό. Είμαι κι εγώ ένας άγγελος χωρίς φτερά. Παίρνω το άσπρο σάλι της γιαγιάς κι όπως το περνώ στους ώμους, νιώθω σαν να φύτρωσαν κιόλας τα φτερά. Ένα φωτεινό μπαλάκι περιφέρεται στο δωμάτιο. Είναι το Άγιο Πνεύμα! Το ξέρω. Είμαι φωτισμένη. Με οδηγεί. Το ακολουθώ έκθαμβη. Ω, θεία χαρά! Το μπαλάκι με φέρνει στο άνοιγμα του υπογείου. Ανοίγω την καταπακτή. Κατεβαίνω τα σκαλιά. Το μπαλάκι στριφογυρίζει ολόγυρα στο δέντρο. Ω, ναι! τώρα καταλαβαίνω. Φωτισμένο με το απόκοσμο φως, με κάνει να καταλάβω πόσο πιο όμορφο θα ήτανε με το φως των κεριών. Θεία φώτιση. Θεία λάμψη! Κι έτσι φωτισμένο θα το δείξω της μικρής μου αδελφής. Δε θα το ξεχάσει ποτέ. Θα είναι ένα θέαμα άσβηστο στη μνήμη της, για πάντα στη ζωή της. Την πρώτη φορά που στολίσαμε δέντρο κι ανάψαμε τα κεράκια του!.. Ανοίγω τη σόμπα. Μερικά υπολείμματα ξύλων ακόμα αργοκαίνε. Παίρνω ένα ξυλάκι με λίγη φλόγα στην άκρης του. Ανάβω το πρώτο κεράκι κι ύστερα άλλο κι άλλο! Τα κεράκια καίνε. Το δέντρο φαντάζει. Το θέαμα είναι υπέροχο. Τρέχω να φωνάξω την αδελφή μου. «Ξύπνα, Χρυσάνθη, ξύπνα! Ξύπνα να δεις το δέντρο μας.». Είναι μικρή. Θέλει να κοιμηθεί. Δε θέλει να σηκωθεί στο κρύο. «Σήκω να δεις το δέντρο μας. Του άναψα τα κεράκια! Ωραιότερο δεν έχεις ξαναδεί!» Με τα πολλά σηκώνεται. Την τυλίγω με το σάλι της γιαγιάς. Ίσως κι εκείνη νιώσει τα φτερά στους ώμους. Αλήθεια, μικρότερες πιστεύαμε πως ήταν μάγισσα και κρατούσε τα μαγικά μυστικά της σ εκείνο το σεντούκι το κόκκινο με τη χάλκινη διακόσμηση και τη σιδερένια κλειδαριά, που το ξεκλείδωνε κάθε τόσο μυστικά, πότε σιγοτραγουδώντας, πότε μουρμουρίζοντας. Φοβόμασταν τότε να κοντέψουμε και ξεμακραίναμε αθόρυβα, μη μας πάρει είδηση και χαλάσουν τα μάγια της ή στραφούν σε μας. Τι θα μπορούσε αλήθεια τότε να συμβεί; Θα μας έπαιρνε τη φωνή ή θα μας παρέλυε τα πόδια, όπως κάνουν τις αφέγγαρες νύχτες τα ξωτικά; Ευτυχώς όμως, πάντοτε καταφέρναμε και ξεμακραίναμε την κατάλληλη στιγμή. Κι όμως! Το μαγικό σεντούκι δεν περιείχε παρά το σάβανό της. Μου το αποκάλυψε λίγο μετά που έκλεισα τα δώδεκα. «Τώρα είσαι μεγάλη, μου είπε. Μπορώ να σου το πω: Μέσα σ αυτό το σεντούκι έχω όλα τα ρούχα που θα μου φορέσουν όταν πεθάνω. Θα φωνάξεις την κυρά-βαρβάρα, αν τύχει να μην είναι κανένας σπίτι, και θα της δώσεις το κλειδί. Θα πάρει και θα με αλλάξει. Να οι αλλαξιές, να το φουστάνι, οι κάλτσες, οι 4

5 5 παντόφλες κι ένα χτενάκι για τα μαλλιά. Μη φοβηθείς. Ο θάνατος είναι πράμα φυσικό. Άλλωστε, όλοι θα φύγουμε κάποια ώρα απ τη ζωή. Κι εγώ είμαι μεγάλη. Είναι καλά να είμαστε προετοιμασμένοι. Μη φοβηθείς. Μόνο τρέξε και φώναξε την αμέσως. Ο νεκρός για ν αλλαχτεί, πρέπει να είναι ζεστός. Έτσι και κρυώσει γίνεται κόκαλο. Και πες στην αδελφή σου, να μη φοβηθεί. Νάτο το κλειδί, εδώ το βάζω και να το θυμάσαι». Είχαμε μοιραστεί ένα μυστικό. Με λογάριαζε για μεγάλη. Αυτό με έφερε κοντά της, αλλά κι εκείνη ένιωθε ικανοποιημένη σαν να είχε τελέσει ένα καθήκον. Μου χαμογέλασε, μου χτύπησε την πλάτη, αργοσηκώθηκε και στράφηκε στις δουλειές της. Τι εξοικείωση! Δεν την φοβόμουν πια. Την είχα σχεδόν αγαπήσει. Ή τουλάχιστον μπορούσα ν αρχίσω να την αγαπώ. «Τι περιμένεις; Γιατί δεν πηγαίνουμε;» με τσιγκλά η αδελφή μου. Συνέρχομαι. «Ναι, έλα. Πρόσεχε μόνο τα σκαλιά», της λέω, φοβούμενη μήπως οι ανταύγειες την κάνουν και παραπατήσει. «Μα γιατί κάθισες, γιατί δεν κατεβαίνεις, γιατί δεν πας κοντά; Κάνε τόπο να κατέβω εγώ.» Θεέ μου! Τι έγινε, τι γίνεται; Το δέντρο έχει σχεδόν καεί. Οι φλόγες απλώθηκαν στον καναπέ και πάνω στο ταβάνι. Από πάνω ακριβώς είναι το κρεβάτι του πατέρα. «Μπαμπά!...» Τι είναι η στριγκιά που βγαίνει από το λαιμό μου; Ποτέ δε θα την αναγνώριζα για δική μου. Αρπάζω την αδελφή μου και την τραβολογώ απάνω. Ουρλιάζοντας πάντα, τσιρίζοντας, νομίζοντας ίσως πως με τις φωνές μπορώ να εξουδετερώσω τη δύναμη της φωτιάς. Ατελέσφορο. Το ταβάνι έχει σχεδόν τρυπήσει. Η φλόγα και ο τριγμός, μαζί με τις φωνές μου, ξυπνούν τον μπαμπά. Πετάγεται πάνω με τα μακριά μάλλινα σώβρακά του αλαφιασμένος. Μας κοιτά απορημένος, τον κοιτάμε χαμένες, σφιχταγκαλιασμένες. «Πηγαίνετε έξω!» μας σπρώχνει. «Μη μένετε εδώ.» Πηγαίνει στο δωμάτιο της γιαγιάς. «Γκελ, μανά, γκελ.» Την παίρνει και την οδηγεί έξω στο δρόμο, κοντά μας. Κοντοστέκεται. Να οργανώσει την σκέψη του. Να σκεφτεί. Πως να αντιδράσει. Τι να κάνει. Από πού ν αρχίσει. «Βοήθεια, γειτόνοι!» Φωνάζει. Φωνάζουμε και κλαίμε και μείς μαζί. Όμως οι φλόγες θεριεύουν. Δε φοβούνται τις φωνές και τις άτσαλες κινήσεις των ανθρώπων. Ώσπου οι γειτόνοι ν αντιδράσουν και η πυροσβεστική να ρθει, λαβώνοντας τη νύχτα με τα άγρια ουρλιαχτά της, οι φλόγες έχουν κοπάσει το αδηφάγο μίσος τους προς ό,τι υπάρχει και μπορεί απ αυτές να φαγωθεί. Σιγοκαίνε καλμαρισμένες σ ότι απόμεινε 5

6 6 σαν την καταιγίδα που ξεθύμανε και αφήνει κουρασμένα τα τελευταία αναστενάγματά της. «Τι κάνει τη φλόγα να καίει, τη νύχτα να υπάρχει, τις καμπάνες να χτυπούν;» αναρωτιέμαι. Και... «μην πεις τίποτα» εξορκίζω τη μικρή μου αδελφή που τυλίγεται ακόμα πιο σφιχτά στο άσπρο σάλι της γιαγιάς. «Δε θα πω», με βεβαιώνει και τυλίγομαι κι εγώ ακόμα πιο κοντά της κλαίγοντας. «Οι καμπάνες χτυπούν, γιατί είναι Χριστούγεννα» έχω καταλάβει, καθώς βλέπω τα πρώτα ζευγάρια καλοντυμένων να ξεπροβάλλουν απ τις κλειστές ως τότε πόρτες της γειτονιάς. Ο κυρ-αντώνης και η κυρά- Μαρίκα, πάντα σύμφωνοι με την συνείδησή τους, δίνουν το μπράτσο τους ο ένας στον άλλο, περήφανοι για την αδιαμφισβήτητη αγάπη τους, και ξεκινούν για την εκκλησία. Η κυρά Γιάννενα με τον άντρα της και τα δυο τους παιδιά, η κυρά Δέσποινα με τα τρία της παιδιά... όλοι καλοντυμένοι, τυλιγμένοι στα ζεστά τους παλτά, με γάντια μάλλινα στα χέρια και με κασκόλ στο λαιμό, παν να υποδεχτούν το μικρό Σωτήρα στη φάτνη του... 6