Μηνιαίο ενημερωτικό φυλλάδιο Χρόνος 2 ος - Τεύχος # 16 Μόντρεαλ :Ιανουάριος 2010

Transcript

1 0 Μηνιαίο ενημερωτικό φυλλάδιο Χρόνος 2 ος - Τεύχος # 16 Μόντρεαλ :Ιανουάριος 2010 Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΜΑΣ Παράδοση είναι τα έθιμα, τα δημοτικά τραγούδια και χοροί, οι μύθοι και οι θρύλοι, οι παροιμίες, τα αινίγματα, η λαϊκή τέχνη. Είναι αυτά που κληρονομήσαμε από τους παλιότερους και τα συνεχίζουμε εμείς οι νεότεροι. Παράδοση, ακόμα, είναι τα παιχνίδια των παππούδων μας που τα παίζουμε και σήμερα, όπως το κρυφτό και η κολοκυθιά, τα παραδοσιακά φαγητά κι ο τρόπος που περνάμε τον ελεύθερο χρόνο μας, δηλαδή οι συναντήσεις με τους φίλους μας στις πλατείες, στα καφενεία, στα πανηγύρια. Κάποιες από τις παραδόσεις συναντάμε όταν ταξιδέψουμε σε διάφορες περιοχές της πατρίδας μας, άλλες τις βρίσκουμε σε όλη την Ελλάδα κι άλλες τις μοιραζόμαστε και με γειτονικούς λαούς. Η Παραδοσιακές συνταγές - Πρωτοχρονιάτικη τυρόπιτα Φλώρινας - Βασιλόπιτα Σμύρνης Καλή Χρονιά σελίδα -9 Μουσικά όργανα Έθιμα της Κυριακής του γάμου: «Από την άφιξη στο σπίτι της νύφης».σελίδα -5 Σελίδα -6 Παραδοσιακές Ενδυμασίες : Η γυναικεία φορεσιά της Σίφνου. Σελίδα 2 Οι Αλκυονίδες μέρες : Κατά το δεύτερο δεκαήμερο του Ιανουαρίου, στην καρδιά του χειμώνα, καλοσυνεύει ο καιρός και απολαμβάνουμε για μερικές μέρες μια σχετική καλοκαιρία, μια ανάπαυλα από τα χειμωνιάτικα μπουρίνια. Οι γλυκές αυτές χειμωνιάτικες ημέρες, είναι οι γνωστές "Αλκυονίδες ημέρες", που σύμφωνα με τον πανάρχαιό μας μύθο, πήραν το όνομά τους από την Αλκυόνα, το ψαροπούλι της ακτής που κλωσά τα αυγά του αυτές τις μέρες. Σελίδα -7 Οι Αρχαίοι Ελληνικοί χοροί : Οι Θρησκευτικοί Χοροί, χωρίς καμιά πολεμική επίδειξη, ήσαν ήρεμοι και σοβαροί.. Σελίδα -4 ΧΟΡΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ - Εκδίδεται κάθε μήνα από το Λαογραφικό Εργαστήρι του Πολιτιστικού Ιδρύματος της Ε. Κ. Μόντρεαλ Υπεύθυνος : Δ. Τζώτζης - Τηλέφωνο (514) εσωτερικό 116 Το Ιστορικό μηνολόγιο του Δεκεμβρίου: Πρεσβεία από την Κωνσταντινούπολη ήλθε, στις 6 Ιανουαρίου 1449, στο Μυστρά και πρόσφερε τον θρόνο στον Κωνσταντίνο, ο οποίος με ηρωισμό μάρτυρα τον αποδέχθηκε. Στον Μυστρά έγινε η «ανακήρυξη» και η «ένδυση» του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου ΙΑ Παλαιολόγου, του τελευταίου, του Βυζαντίου. Σελίδα 3 Η Αλκυόνη «Ο Ζουρνάς» Σελίδα -8 Και μη ξεχνάτε : Το φυλλάδιο μας εκδίδεται τυπωμένο σε συνέχειες από την παροικιακή μας εφημερίδα : ΤΑ ΝΕΑ Μια ευγενική προσφορά των εκδοτών : Γιώργου Γκιούσμα και Γιώργου Μπακογιάννη

2 Σελίδα - 2 ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ : ΚΥΚΛΆΔΕΣ - Η γυναικεία φορεσιά της Σίφνου Κυκλάδες : Η γυναικεία φορεσιά της Σίφνου αποτελείται από μια έσω βράκα, το λεγόμενο «μισοφόρι» ή «μεσοφούστανο». («Μισοφόρι» το λένε λαϊκά στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας, ενώ «μεσοφούστανο» το λένε στην Aγίασo Λέσβου κ.α.). Ακολουθεί ένα λεπτό πουκάμισο, από ραγιόν ή ψιλή ποπλίνα ή μετάξι, άσπρου χρώματος ή ανοιχτό βεραμάν, ανοιχτό στο στήθος με ωραίο τελείωμα και κέντημα στο χαμηλό καρέ. Στο τέλος των φαρδιών μανικιών έκανε λούκια με ένα βολανάκι στη ραφή του. Τη λινή και σταμπωτή φούστα τη λένε «καναλωτή» (επειδή έκανε κανάλια, λούκια). Αμάνικο γιλέκο, από λινό σταμπωτό ύφασμα, που δένει μπροστά με λεπτή ζώνη, ιδίου υφάσματος. Το γιλέκο είναι μονοκόμματο και τελειώνει με κόψιμο, που αριστερά είναι πιο κοντό και δεξιά πιο μακρύ (για σχέδιο). Το μακρύ επανωφόρι, καμωμένο από ευρωπαϊκή στόφα, ο λεγόμενος «ντουλαμάς», μπορούσε να είναι επενδυμένο ή ακόμη και στολισμένο ολόκληρο με γούνα! («Ντουλαμά» διαφόρων παραλλαγών, θα βρούμε να φορούν σχεδόν σε όλη την Ελλάδα). Ήταν από λινό σταμπωτό ύφασμα, διακοσμημένο με απεικονίσεις από το φυσικό βασίλειο. Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα Παλαιότερα, αντί πανωφοριού, φορούσαν το «τσιπφί» ή «τζιπούνι» (όπως λένε στη Σίφνο το ζιπούνι). Πανωφόρι, γιλέκο και φούστα ήταν συνήθως σε φωτεινές αποχρώσεις του πράσινου. Στο κεφάλι φορούσαν ειδικό σκούφωμα (τουρμπάνι), την «πίνα», που έδενε ομοιόμορφα ψηλά. Τη σκέπαζαν μ' ένα μεταξωτό μαντίλι, την «πέτσα», την οποία στερέωναν με μια μεταξωτή κορδέλα, τη «ζωστήρα». Σε κάποια σημεία, η φορεσιά της Σίφνου ομοιάζει και μ' αυτήν της Κύπρου. Εκτός του Λυκείου Ελληνίδων, ωραιότατη φορεσιά του 18ου αι. της Σίφνου διασώζει και το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα. Κεντημένη σκούφια από μαύρο βαμβακερό ατλάζι, κατασκευασμένη για τον κεφαλόδεσμο της Σιφνιώτικης φορεσιάς Καλοκαιρινό πανωφόρι, ο ντουλαμάς, Κομψότατη ποδιά από αραχνοΰφαντο, από τη φορεσιά της Σίφνου υπόλευκο μετάξι, με δύο πλαϊνές πιέτες που ανοίγουν ελαφρά στο τελείωμα.. Αμάνικο φουστάνι από βαθύ, καστανόμαυρο βαμβακομέταξο και κομψή, λουλουδάτη φούστα με σούρα κάτω από το ζωνάκι της μέσης. Τσιπφί ή ντζιπούνι, αργότερα Καλοκαιρινό πανωφόρι, ο ντουλαμάς, Ευρύτερη περιοχή των μπούστος, λέγεται το γιλέκο στη από τη φορεσιά της Σίφνου Κυκλάδων φορεσιά της Σίφνου.

3 Σελίδα -3 «ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ!...;» του ταξιάρχου Σπύρου Γεραμάνη spyger49@yahoo.gr Το Ιστορικό μηνολόγιο του Ιανουαρίου - Η τελετή της στέψης του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου : Ο ιστορικός Donald M. Nicol αναφέρει: «..στο Μυστρά έγινε μόνο «ένδυση» του Κωνσταντίνου με τα αυτοκρατορικά ενδύματα και «ανακήρυξή» σε αυτοκράτορα. Στο Μυστρά όμως δεν υπήρχε Πατριάρχης και δεν υπάρχει μαρτυρία ότι ο εκεί επίσκοπος ανέλαβε μόνος του να κάμει την τελετή της στέψης. Ο τίτλος του «Αυτοκράτορα των Ρωμαίων» δόθηκε στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο σε μια δημόσια τελετή. στις 6 Ιανουαρίου 1449». Όμως είναι γεγονός ότι και ο επίσκοπος του Μυστρά είχε τη δικαιοδοσία να πραγματοποιήσει τη στέψη του νέου αυτοκράτορα. Την τελετή της στέψης περιγράφει με γλαφυρότητα ο Κώστας Κυριαζής: Ξημέρωσε των Επιφανείων. Ο καιρός κρατήθηκε καλός και οι καμπάνες των εκκλησιών άρχισαν από πολύ πρωί να σημαίνουν χαρμόσυνα, αναγγέλλοντας με τη βαριά μελωδική τους γλώσσα ότι εδώ, στο Μυστρά, ο Μητροπολίτης θα έστεφε Αυτοκράτορα τον ήρωα και το μαχητή, τον Κωνσταντίνο το Δραγάση, που ανέβαινε στο θρόνο της Αυτοκρατορίας, που ξεκίνησε από έναν Κωνσταντίνο, πριν από ένδεκα αιών Ολόκληρος ο Μυστράς γιόρταζε τη διπλή γιορτή: τη γιορτή της Χριστιανοσύνης και τη γιορτή της στέψης του Κωνσταντίνου. Ο κόσμος χαιρόταν. Ο Κωνσταντίνος ήταν αγαπητός σ όλους και οι λαμπροφορεμένοι άρχοντες, που όδευαν καβάλα ή πεζή για την αυλή του παλατιού, όπου θα γινόταν η συγκέντρωση της πομπής που θα κατέβαινε σε λίγο στη Μητρόπολη, μιλούσαν ζωηρά με κέφι μεταξύ τους κι ο λαός, που είχε πάρει θέση στις παρόδους, για ν αφήσει τόπο για την πομπή, σιγοψιθύριζε τα ονόματά τους, τους τίτλους και την αξιοσύνη του καθενός. Στην αυλή του παλατιού του Παλαιολόγου είχε αρχίσει να σχηματίζεται η πομπή, το αρχοντολόι, που ήταν μαζεμένο στην αυλή, σείστηκε ολόκληρο, καθώς από την είσοδο του παλατιού ξεπρόβαλαν πρώτα οι κράχτες κι ύστερα οι άρχοντες της Κωνσταντινούπολης που είχαν έλθει στο Μυστρά, για ν αναγγείλουν στον Παλαιολόγο ότι θα γινόταν Αυτοκράτορας, και οι ανώτατοι αξιωματούχοι της Αυτοκρατορίας. -«Κελεύσατε», φώναξαν οι κράχτες, μόλις φάνηκε ο Κωνσταντίνος φορώντας το σκαραμάγκιο και το πορφυρό σαγίο. -«Εις πολλούς και αγαθούς χρόνους!» φώναξε το αρχοντολόι και, καθώς ο Κωνσταντίνος καβάλησε το άλογό του, που έφερε και αυτό πορφυρό ύφασμα στις πλάτες του, τραντάχτηκε και κίνησε να τον ακολουθήσει.. Η πομπή ξετυλίχτηκε στον κατήφορο, έφτασε στη Μητρόπολη και σταμάτησε. Ο Κωνσταντίνος ξεπέζεψε, προχώρησε και μπήκε στην εκκλησία, που έως έξω μύριζε θυμίαμα και λιβανωτό. Όλα ήταν σαν μέσα σε όνειρο. Ο ήχος από τις καμπάνες, που χτυπούσαν χαρμόσυνα όλες μαζί, τα πλούσια φορέματα των αρχόντων, οι γυαλιστερές στολές των οφικιαλίων, το φως από τα κεριά κι από τις καντήλες, τα ιερά άμφια του Μητροπολίτη και των παπάδων, που, καθώς έψελναν, κουνιόντουσαν και σκόρπιζαν χρυσές και πράσινες και κόκκινες φωτιές τριγύρω τους, η κατάνυξη του εκκλησιάσματος, που άκουγε τα ιερά λόγια, που τόσες φορές είχαν ειπωθεί στη Μεγάλη Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης, στις στέψεις των Αυτοκρατόρων, και πρώτη φορά ακούγονταν εδώ,.. έκαναν να νοιώθουν δάκρυα ν ανεβαίνουν στα μάτια τους κι. όσοι σήκωναν το βλέμμα. στον τρούλο της εκκλησίας να δουν τις στρατιές των Αγγέλων και των Χερουβείμ.. θαρρούσαν πως άκουγαν το φτερούγισμά τους, να σκύβουν πάνω από τον Αυτοκράτορα, για να του ευχηθούν κι εκείνα, μαζί με τους θνητούς, το «Εις πολλούς και αγαθούς χρόνους». Το εκκλησίασμα παρακολούθησε την τελετή: το άναμμα των κεριών από τον Κωνσταντίνο, το ανέβασμά του, μαζί με τον Μητροπολίτη, στον άμβωνα επάνω, το ντύσιμό του μέσα στην εκκλησία, τη μεγάλη στιγμή, που ακούμπησαν το στέμμα στο κεφάλι του, τη μυριόστομη φωνή, που έκανε τη Μητρόπολη να τρίξει, όταν φώναξε το αρχοντολόι και πήρε τη φωνή του κι ο λαός απ έξω: «Άξιος! Άξιος! Δόξα εν Υψίστοις Θεώ και επί Γης ειρήνη». Φωνή, που επαναλήφθηκε τρεις φορές από το αρχοντολόι και τρεις από το λαό. Ο Κωνσταντίνος Αυτοκράτωρ Ο Παλαιολόγος ζούσε κι εκείνος τη μεγάλη στιγμή της στέψης. Τη ζούσε όμως όχι όπως οι άλλοι. Δεν έβλεπε γιορτάσι, δεν έβλεπε χαρά. Δεν ένοιωθε τα στήθη του να φουσκώνουνε από περηφάνεια, που τώρα, που του φόρεσε στο κεφάλι ο Μητροπολίτης το αυτοκρατορικό το στέμμα, γινόταν ο πρώτος της Αυτοκρατορίας, ο πρώτος της Ρωμιοσύνης. Το στέμμα το ένοιωθε βαρύ. Ο πορφυρός χιτώνας του έμοιαζε σαν κάτι το αφόρητο. Τα κόκκινα τσαγγιά το ίδιο. Το στέμμα, τα τσαγγιά, ο πορφυρός χιτώνας, του έβαζαν ευθύνες, που δύσκολα κι ο πιο γενναίος άνδρας θα μπορούσε να επωμιστεί χωρίς να λυγίσει κάτω από το βάρος τους. Τα φόρεσε, άκουσε τις ευχές του λαού, είδε μάτια δακρυσμένα γύρω του και το στήθος του φούσκωσε από ένα δύσκολα κρυμμένο στεναγμό. Όλοι, αρχοντολόι και λαός, περίμεναν τα πάντα από εκείνον. Περίμεναν τα θαύματα, περίμεναν ένα ξαναζωντάνεμα. Περίμεναν. Περίμεναν.... Μόλις βγήκε έξω στο δρόμο ο Κωνσταντίνος, ο εστεμμένος αυτοκράτωρ, όλος ο Μυστράς βούιξε από τις φωνές και οι καμπάνες αχολόγησαν και σείστηκε ολόκληρος ο τόπος, και πέταξαν τρομαγμένα ψηλά στον ουρανό τα περιστέρια από τα σπίτια. Και ένα κοράκι σκούζοντας πένθιμα μέσα στη γιορτή, τράβηξε από την Ανατολή και χάθηκε στη Δύση. Το είδαν το κοράκι μερικοί από το λαό και σταυροκοπήθηκαν τρομαγμένοι. Τα μαύρα τα φτερά του ήταν κακό προμήνυμα και το πέταγμά του από την Ανατολή στη Δύση γέμισε κρύο φόβο στις καρδιές τους....η λαμπρή πομπή κινήθηκε, μόλις καβάλησε το άλογό του ο Κωνσταντίνος, και το φίδι, πολύχρωμο, πάλι ξετυλίχθηκε κι άρχισε ν ανεβαίνει το ανηφοράκι που οδηγούσε στο παλάτι των Παλαιολόγων, όπου ο νέος Αυτοκράτωρ στο χρυσοτρίκλινο, καθισμένος στο θρόνο του, θα δεχόταν το προσκύνημα των υπηκόων του». Στις 12 Μαρτίου 1449 ο Κωνσταντίνος ΙΑ, επιβαίνοντας σ ένα καταλανικό δρόμωνα, έφτασε στην Πόλη, η οποία αποτελούσε ολόκληρο το κράτος του. Ο Κωνσταντίνος περιβλήθηκε το ακάνθινο στέμμα του Βυζαντίου και το όνομά του έγινε το πιο δημοφιλές απ όλα τα ονόματα της μεσαιωνικής μας ιστορίας, επειδή πρώτος αυτός υπήρξε ο στρατηγός του νέου ελληνισμού, αυτός ανακήρυξε στις επάλξεις της Κωνσταντινούπολης τον νέο ελληνισμό σαν τον μόνο κληρονόμο του μεσαιωνισμού και τέλος αυτός με τον ηρωικό του θάνατο κατέλαμψε με ανεξάλειπτη δόξα τις τελευταίες στιγμές του ελληνικού έθνους.

4 Σελίδα -4 Ο χορός στην Αρχαία Ελλάδα Οι Αρχαίοι Ελληνικοί χοροί : Θρησκευτικοί Χοροί. Κατά τον Λουκιανό, δεν υπάρχουν αρχαία μυστήρια και θρησκευτικές τελετές που να μη συνοδεύονται από Όρχηση, κι όλοι οι θεμελιωτές αυτών των μυστηρίων, όπως ο Ορφέας, ο Μουσαίος και πολλοί άλλοι, θέσπισαν σαν απαραίτητο προσόν για τη μύηση, τον ρυθμό και το χορό, δηλαδή την Όρχηση. Η θρησκευτική Όρχηση ήρθε στην Ελλάδα με την επίδραση ξένων αποίκων και μάλιστα Ασιατών. Στη Σπάρτη τη θρησκευτική Όρχηση έφερε ο Θαλήτας απ την Κρήτη που σύνθεσε και τους Παιάνες. Οι Θρησκευτικοί Χοροί, χωρίς καμιά πολεμική επίδειξη, ήσαν ήρεμοι και σοβαροί και χορεύονταν από πιστούς άντρες και γυναίκες γύρω απ το βωμό του θεού που λάτρευαν με συνοδεία τραγουδιών κι Ύμνων. Απ αυτούς τους ύμνους έπαιρναν το όνομά τους και πολλοί Θρησκευτικοί Χοροί. Απ αυτούς οι πιο γνωστοί ήσαν: Παιάν. - Τον Παιάνα τον χόρευαν και τον έψελναν στην αρχή για να τιμήσουν τον Απόλλωνα στη γιορτή των Υακίνθων, αλλά με τον καιρό χορευόταν για να τιμηθεί η Άρτεμις, ο Άρης, ο Ποσειδώνας κι ο Δωδωναίος Ζευς. Αυτός ο χορός χορευόταν μόνο από άντρες. Στη Δήλο μόνο χορευόταν από γυναίκες. Υπόρχημα. - Το Υπόρχημα ήταν ένας ορχηστικός Ύμνος που η ομάδα των Χορευτών χωριζόταν σε δυο τμήματα κι οι μεν τραγουδούσαν ακίνητοι οι δε χόρευαν έναν απλό Κυκλικό Χορό που εξηγούσε τον Ύμνο που τραγουδιόταν. Το Υπόρχημα χορευόταν κυρίως στη Δήλο που όλες οι θυσίες, κατά τον Λουκιανό, συνοδεύονταν με μουσική και χορό. Οι υπορχηματικοί χοροί της Δήλου χορεύονταν από νέα κορίτσια ενώ τραγουδούσαν αγόρια. Γέρανος. - Ο Γέρανος κατά την παράδοση εφευρέθηκε απ το Θησέα που τον χόρεψε με τους νέους και τις νέες που έσωσε στην Κρήτη. Το κύριο χαρακτηριστικό του χορού αυτού είναι οι παλινδρομικοί ελιγμοί που κάναν οι Χορευτές και συμβόλιζαν την περιπλανητική πορεία του Θησέα στο Λαβύρινθο. Αλλά όταν με τον καιρό ο χορός αυτός έγινε ο σπουδαιότερος Θρησκευτικός Χορός στις γιορτές της Δήλου, οι διακυμάνσεις και τα γυρίσματά του συμβόλιζαν την περιπλανώμενη πτήση των γερανών. Το χορό αυτό τον χόρευαν μόνο νέοι και νέες καθοδηγούμενοι από έναν αρχηγό που ονομαζόταν Γερανούλκος, γύρω απ το βωμό των κεράτων κρατημένοι απ τα χέρια. Χορευόταν για να τιμηθεί η Αφροδίτη που το άγαλμά της ήταν στεφανωμένο. Ο χορός γινόταν το βράδυ με λαμπάδες και τα μεν νέα κορίτσια χόρευαν σιωπηλά, οι δε νέοι χόρευαν τραγουδώντας τον καθιερωμένο Ύμνο. Παρθένια. - Τα Παρθένια ή Παρθενεία χορεύονταν από παρθένες της Κρήτης. Επίσης χορεύονταν και στη Σπάρτη στις γιορτές της Άρτεμης και του Απόλλωνα. Άνθεια. - Τα Άνθεια χορεύονταν στο Άργος από παρθένες που κρατούσαν λουλούδια για να τιμηθεί η Ήρα. Χορός των Ωών. - Ο Χορός των Ωών -9- χορευόταν από γυναίκες με πλεγμένα τα χέρια και που χτυπούσαν τα πόδια τους στο έδαφος. Χορός των Πεπλοφόρων. - Ο Χορός των Πεπλοφόρων -10- ήταν ένας χορός που οι γυναίκες χόρευαν φορώντας πέπλα στις γιορτές της Δήμητρας σε ανάμνηση της θεάς που σκεπασμένη με πέπλο αναζητούσε την κόρη της. Τον ίδιο χορό χόρευαν επίσης κι οι άντρες στις γιορτές του Διονύσου και του Μαιμάκτου Δία, μεταμφιεσμένοι σε Βάκχες κι Ώρες. Χορός του Καλαθίσκου. - Ο Χορός του Καλαθίσκου χορευόταν από παρθένες για να τιμηθεί η Δήμητρα, η Αθηνά κι η Άρτεμις. Ονομάστηκε έτσι απ τον καλαθίσκο, δηλαδή το παράξενο καπέλο που φορούσαν οι Χορεύτριες. Χορός των Καρυών. - Ο Χορός των Καρυών ή των Καρυατίδων ήταν μια παραλλαγή του Χορού του Καλαθίσκου για να τιμηθεί η Καρυάτις Άρτεμις, δηλαδή των Καρυών (τοποθεσία στα σύνορα Λακωνίας και Αρκαδίας). Διονυσιακός Χορός. - Ο χαραχτήρας του Διονυσιακού Χορού ήταν οργιαστικός. Όσοι τον χόρευαν, άντρες και γυναίκες, είχαν ξέπλεκα μαλλιά και στεφανωμένο το κεφάλι με κισσό. Έσκυβαν μπρος και πίσω, κουνώντας με δύναμη το κεφάλι τους. Αυτό το χορό τον χόρευαν οι Βακχικοί Θίασοι. Χορός των Ηνωμένων Χειρών. - Ο Χορός των Ηνωμένων Χειρών ήταν κι αυτός ένας χορός οργιαστικός. Κύριο χαρακτηριστικό, απ όπου και το όνομά του, ήταν ότι οι Χορευτές ύψωναν τους βραχίονες κι ένωναν τα χέρια τους πάνω απ το κεφάλι. 9 - Αι Ώραι ήσαν θεότητες της Ελληνικής μυθολογίας που προστάτευαν την αύξηση και την ευημερία. Ήσαν τρεις: Η Θαλλώ, η Αυξώ κι η Καρπώ Ο Πέπλος ήταν λεπτό διαφανές ύφασμα που κάλυπτε το κεφάλι και το πρόσωπο. Ο Πέπλος της Ομηρικής εποχής ήταν μάλλινο ύφασμα φαρδύ που πιανόταν με πόρπες στους ώμους. Μπροστά έφτανε μέχρι τα σφυρά και πίσω σερνόταν στο έδαφος.

5 Σελίδα -5 ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΥΚΛΟ ΤΗΣ ΖΩΗΣ : «Ο Γάμος» Συνέχεια... Τα Έθιμα της Κυριακής του γάμου : Η άφιξη στο σπίτι της νύφης Όπως καταλαβαίνετε, ένας τεράστιος αριθμός εθίμων συνδέονται με την άφιξη του γαμπρού και της συνοδείας του στο σπίτι της νύφης. Ενδεικτικά θα αναφέρουμε ορισμένα από αυτά : Στις Αμυγδαλιές Γρεβενών και στη Σιάτιστα, μόλις έφτανε ο γαμπρός η μάνα της νύφης τον έπαιρνε από το μπράτσο και τον οδηγούσε σε ένα σημείο έξω στην αυλή, από όπου η νύφη έπρεπε να τον δει, «να τον γυαλίσει», μέσα στον καθρέφτη από το παράθυρο, χωρίς να τον κοιτάξει κατά πρόσωπο. Κάτι παρόμοιο γίνονταν και στα χωριά του κάμπου της Φλώρινας, όπου η νύφη προσπαθούσε να δει το γαμπρό μέσα από τις τρύπες ενός κόσκινου! Στα χωριά της Καβάλας, ένας συγγενής της νύφης κρατούσε ένα κόσκινο με το ζουνάρι του γαμπρού και τα ραντίσματα. Βοηθούσε το γαμπρό να ζωστεί το ζουνάρι και έπειτα κυλούσε το κόσκινο στο χώμα. Αν το κόσκινο έπεφτε με τη βάση του προς τ' απάνω, τότε το πρωτότοκο θα ήταν «παιδί» δηλαδή αγόρι. Στην Καρδίτσα, στην είσοδο του σπιτιού, υποδέχεται το γαμπρό και τους βλάμηδες η πεθερά, τους κερνά το καθιερωμένο λουκούμι και τους βάζει στο πέτο ένα άσπρο μαντηλάκι. Ο γαμπρός προσκυνά τρεις φορές, φιλάει το χέρι της πεθεράς και στη συνέχεια πετάει πίσω του ένα μήλο που έχει καρφωμένα κέρματα. Στις Σέρρες ένα μικρό αγόρι στην είσοδο του σπιτιού κρατάει ένα ανδρικό μαντήλι, το περιφέρει τρεις φορές γύρω από το λαιμό του γαμπρού και του εύχεται «μια παντρειά και στεριωμένη». Στην Καρίτσα της Λακωνίας, στην πόρτα του σπιτιού βάζανε στο κεφάλι του γαμπρού μια κουλούρα που ήτανε χαραγμένη σε τέσσερα κομμάτια: αφού την έσπαγε, έδινε ένα στην πεθερά που ήτανε μπροστά του και τ άλλα τρία τα πέταγε δεξιά, αριστερά και πίσω του. Τυχεροί ήσαν όσοι πιάνανε τα κομμάτια της κουλούρας. Στη Δρόπολη της Βόρειας Ηπείρου όταν φθάνανε στο σπίτι της νύφης οι δυο πλευρές λέγανε το εξής τραγούδι : Του γαμπρού Για παραμεράτε κρούσκοι Για να δούμε εμείς τη νύφη. Τι ρούχα έχει φορεμένα; Αν δεν είναι της αρεσιάς μας Της εφέραμε δικά μας. Της νύφης. στο μετάξι είναι ντυμένη και αν δεν είναι της αρεσιάς σας σύρτε φέρτε τα δικά σας. Του γαμπρού. Για να δούμε ποιον ομοιάζει Τον πατέρα η την μητέρα Της νύφης. Τον πατέρα της ομοιάζει Και την μάνα της ομοιάζει. Στη Μάνη όταν η πομπή έφθανε στο σπίτι της νύφης, προέβαινε στο κάλεσμά της με το τραγούδι : «σήκω ετοιμάσου αγάπη μου και βάλε τα λευκά σου, να κάνομε στην εκκλησιά τα στεφανώματα σου». Σε τούτο το κάλεσμα έπαιρναν την αντιφώνηση: «είκοσι χρόνια πότιζα μηλίτσα στην αυλή μου, τώρα που μου την παίρνετε, ας πάει με την ευχή μου».

6 Σελίδα - 6 Παραδοσιακές συνταγές : Φλώρινα Από το βιβλίο «Γεύσεις της Φλώρινας» της Ιωάννας Πιτόσκα

7 Σελίδα - 7 Οι Αλκυονίδες μέρες Η Αλκυόνη, το σημερινό ψαροπούλι με τα όμορφα φτερά σύμφωνα με τον πανάρχαιο μύθο μας, ήταν κάποτε μια χαρούμενη και ευτυχισμένη γυναίκα, κόρη του Θεού των ανέμων, του Αιόλου - που ζούσε στ' ακρογιάλια της θάλασσας με τον άντρα της Κήυκα και αποκαλούσαν ο ένας τον άλλο Δία και Ήρα. Για την ασέβειά τους όμως αυτή προς τον Δία οργίστηκε τόσο πολύ ο πρώτος των Θεών και μεταμόρφωσε τον Κήυκα σε όρνιο. Ξετρελαμένη τότε η δύστυχη γυναίκα, έτρεχε από δω και από κει στις ερημιές στις βαλτώδεις εκβολές των ποταμιών και μέσα στις πυκνές τους καλαμιές, για να βρει τον αγαπημένο της Κήυκα. Οπότε, οι θεοί του Ολύμπου την λυπήθηκαν και την μεταμόρφωσαν και αυτήν σε πουλί, τη γνωστή μας Αλκυόνη, για να ψάχνει και στις θάλασσες μήπως εκεί βρει το χαμένο της άντρα. Ωστόσο όμως η δυστυχία εξακολουθούσε να την συντροφεύει, γιατί αντίθετα από τ' άλλα πουλιά Η Αλκυόνη που γεννούν και κλωσούν τ' αυγά τους την άνοιξη αυτή γεννάει μέσα στη βαρυχειμωνιά, οπότε μανιασμένα τα κύματα της θάλασσας τέτοιον καιρό, την άρπαξαν αυγά και πουλιά κάνοντάς την να κλαίει σπαραχτικά. Οι Θεοί που τόσο σκληρά είχαν τιμωρήσει την κόρη του Αιόλου, διέταξαν τότε τη θάλασσα και τους ανέμους να ησυχάσουν, να γίνει καλοκαιρία για δυο εβδομάδες, για όσες ημέρες η Αλκυόνη κλωσά τα αυγά της. Μια τέτοια ωραία και ποιητική ερμηνεία δόθηκε από τον πανάρχαιο αυτόν ελληνικό μύθο για την καλοκαιρινή αυτή παρεμβολή μέσα στην καρδιά του χειμώνα, που δεν έχει βέβαια καμιά σχέση με τη σημερινή επιστημονική εξήγηση του φαινομένου αυτού. Ο μύθος μιλάει για την απέραντη συζυγική αγάπη και την τρυφερή στοργή της γυναίκας, ενώ η μετεωρολογική υπηρεσία μιλάει για εξίσωση των βαρομετρικών πιέσεων μεταξύ της νοτίου και βορείου Ευρώπης. Με τη συζυγική πίστη του πουλιού Αλκυόνη ασχολήθηκε ο Πλούταρχος που αφηγείται ότι, αν ταίρι της, ο σύζυγός της γεράσει και δεν μπορεί να πετάξει, τότε η θηλυκιά Αλκυόνη τον παίρνει στους ώμους της και τον φέρνει πάντοτε μαζί της, τον ταΐζει και τον περιποιείται ως το θάνατό του. Με αυτή την ευκαιρία της Αλκυόνης, η λαϊκή παράδοση μας υπενθυμίζει ότι παρόμοια ηθολογία έχει και η τρυγόνα, που όταν χαθεί το ταίρι της, χηρεύει και δεν ξανασμίγει μ' άλλο ταίρι. Τα κοράκια, όταν ξεπουπουλιαστούν απ' τα γεράματα, δέχονται πολλές περιποιήσεις και θερμαίνονται απ' τα νεώτερα τους. Το λελέκι τιμωρεί την άπιστη σύζυγο με ραμφισμούς μέχρι να τη θανατώσει. Σ' αυτά βοηθούν και οι άλλοι αρσενικοί. Ο πελεκάνος, αν δεν βρίσκει τροφή να θρέψει τα μικρά του που κινδυνεύουν να πεθάνουν το χειμώνα, σχίζει το σώμα του και προσφέρει το αίμα του για τροφή στα μικρά του, όπως αναφέρεται και στον Επιτάφιο θρήνο: "Ωσπερ πελεκάν, τετρωμένος την πλευρά σου, Λόγε, τους θανόντας παίδας εζώωσαν επιστάξας ζωτικούς αυτοίς κρουνούς". Το φαινόμενο της καλοκαιρίας μέσα στη βαρυχειμωνιά του Ιανουαρίου Η Αλκυόνη ψάχνει τον σύζυγο της Έργο του H.J. Draper απασχόλησε πολύ τους αρχαίους μας που έδιναν μυθολογικές εξηγήσεις γεμάτες ομορφιά. Ο Αιλιανός λ.χ. έγραψε ότι "κυούσης δε Αλκυόνος ίσταται τα πελάγη, ειρήνην δε και φιλίαν άγουσεν άνεμον". Ο μέγας Αριστοτέλης λέγει: "Η δε Αλκυών κύει επί τροπάς χειμερινάς, διό και καλούνται όταν ευδιειναί γένονται αι τροπαί, αλκυόνοιοι ημέραι". Ο Λουκιανός πάλι έγραφε πως: "Αίθρια μεν τα άνωθεν, ακύμαντος δε και γαλήνιον άπαν το πέλαγος, όμοιν, ως ειπείν κατόπτρω. Η Αλκυόνη, που συνήθως λέγεται ψαροπούλι στη γλώσσα των νησιωτών, εξακολουθεί και σήμερα να είναι σύμβολο της χειμωνιάτικης ηλιόλουστης διακοπής του άγριου καιρού και σε πολλά μέρη τη θεωρούν ότι φέρνει γούρι. Οι έμποροι, την κρατούν βαλσαμωμένη στα μαγαζιά τους, οι φιλάργυροι τη διατηρούν για να τους φέρει πολλά πλούτη και οι χωριάτες για να μη πέφτουν αστροπελέκια στο σπίτι τους. Η ονομασία του πουλιού Αλκυόνη (λατ. Alcedo atthis) αποδίδεται στον Αριστοτέλη. Το υδρόβιο αυτό αποδημητικό πουλί είναι εντυπωσιακό, με το μπλε εκθαμβωτικό φτέρωμά του και με την πορτοκαλο-κόκκινη αντίθεση στο στήθος του. Καθώς φτερουγίζει πάνω από το νερό, τα κύματα και τις βραχώδεις περιοχές, δεν διακρίνεται εύκολα στο φυσικό του περιβάλλον, αλλά η παρουσία του γίνεται αισθητή από τη διαπεραστική φωνή του. Ωστόσο, όμως οι Αλκυονίδες ημέρες δεν έρχονται πάντα. Υπάρχουν χρόνια που το γλυκό αυτό καλοκαιρινό διάλειμμα στην καρδιά του χειμώνα δεν παρατηρείται καθόλου. Η Αλκυόνη τότε γεννάει μέσα στη βαρυχειμωνιά και όπως είπαμε τα κύματα αρπάζουν τα αυγά ή τα πουλιά της. Το ψαροπούλι τότε θρηνεί πάλι τον πόνο του, καθώς πετιέται μέσα από τα βράχια και περιμένει τον Μάρτη για να φύγει από τον τόπο μας. Γιατί η Αλκυόνη είναι πουλί αποδημητικό με το δικό του δρομολόγιο το ιδιόμορφο. Μας έρχεται τα τέλη του καλοκαιριού και μας αποχαιρετάει μόλις καλοσυνέψει ο καιρός κατά τις αρχές του Μάρτη.

8 Σελίδα - 8 Παραδοσιακά μουσικά όργανα - «Ο Ζουρνάς» ΤΟ ΡΟΔΙ Το ρόδι θεωρείται, από διάφορους λαούς και πολιτισμούς, σύμβολο γονιμότητας, αφθονίας και καλοτυχίας. Οι αρχαίοι Έλληνες πριν κατοικήσουν σε ένα νέο σπίτι έσπαγαν στο κατώφλι του ένα ρόδι, πράγμα που κάνουμε ακόμα και στις μέρες μας κάθε Πρωτοχρονιά. Από το έθιμο του σπασίματος του ροδιού πηγάζει η λαϊκή έκφραση έσπασε το ρόδι που σημαίνει ότι έκανε καλό ξεκίνημα ή το αντίθετο σε περίπτωση γρουσουζιάς θα σε φωνάξω να μου σπάσεις το ρόδι την Πρωτοχρονιά. ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ Την ονομασία τους, την πήραν από την λατινική λέξη calenda, που διαμορφώθηκε από το ελληνικό ρήμα καλώ. Παιδιά, κατά ομάδες, περιφέρονταν και περιφέρονται στα σπίτια, στους δρόμους, στα καταστήματα και τραγουδούν με ειδικό όργανο (τρίγωνο) τραγούδια, που αφορούν τα Χριστούγεννα, τη γιορτή της Πρωτοχρονιάς, τη γιορτή του Μ. Βασιλείου, τα Φώτα. Το έθιμο αυτό προϋπήρχε στην Ελλάδα, πριν από την Ρώμη. Τα παιδιά κρατούσαν ένα κλαδί ελιάς ή δάφνης, στολισμένο με καρπούς και άσπρο μαλλί (η λεγόμενη ειρεσιώνη, από το έριο = μαλλί), γύριζαν και τραγουδούσαν και τους έδιναν δώρα. Μετά, πήρε το έθιμο αυτό και η Ρώμη. Στο Βυζάντιο κρατούσαν ραβδιά, ή φανάρια, ή ομοιώματα πλοιαρίων ή και κτιρίων, στολισμένα και τραγουδώντας, συνόδευαν το τραγούδι με κρούση τριγώνου ή τύμπανου... Σήμερα η βάση, διασώζεται άθικτη. Ακούμε κάλαντα πολλά και ποικίλα, με πολλές παραλλαγές και αποχρώσεις, στα διάφορα διαμερίσματα της χώρας μας. Μην ξεχνάτε την μεγάλη μας φετινή εκδήλωση στο - PDA Κάλαντα στο Βυζάντιο Ο περίφημος πίνακας του Νικηφόρου Λύτρα

9 Σελίδα - 9 Χρόνια πολλά και καλή χρονιά!!!! Αγαπητοί φίλοι Με το ξεκίνημα της καινούργιας χρονιάς, εύχομαι μέσα από την καρδιά μου σ εσάς και τις οικογένειές σας, κάθε χαρά κι ευτυχία. Είθε το 2010 να είναι η χρονιά που όλοι περιμένατε! Καλή Πρόοδο σε κάθε τομέα της ζωής σας! Ο υπεύθυνος του Λ.Ε. - Δημήτρης Τζώτζης