Δελτίον Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Δελτίον Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας"

Transcript

1 Δελτίον Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας Τομ. 48, 2009 ΤΑ ΚΕΛΛΙΑ ΤΗΣ ΧΑΛΚΗΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ. Η ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΩΝ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ ΣΙΓΑΛΑ Μαρία Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού /dchae.645 Copyright 2009 To cite this article: ΣΙΓΑΛΑ (2009). ΤΑ ΚΕΛΛΙΑ ΤΗΣ ΧΑΛΚΗΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ. Η ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΩΝ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ. Δελτίον Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, 48,

2 Τα Κελλιά της Χάλκης Δωδεκανήσου. Η χρονολόγηση των τοιχογραφιών και η σημασία τους Μαρία ΣΙΓΑΛΑ Περίοδος Δ', Τόμος Λ' (2009) Σελ ΑΘΗΝΑ 2009

3 Μ. Ζ. Σιγάλα ΤΑ ΚΕΛΛΙΑΤΗΣ ΧΑΛΚΗΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ. 1 Η ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΩΝ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ Στη μνήμη τον Ηλία Κάλλια πον ήξερε να εμπνέει. ις απόκρημνες βορειοανατολικές ακτές της νήσου Χάλκης 2 υπάρχει ορμίσκος γνωστός με την ονομασία Κελλιά 3 (Εικ. 1). Στο μυχό του, σε μικρό υψόμετρο από την επιφάνεια της θάλασσας, βρίσκεται ευρύχωρη (περ. 100 τ.μ.) αλλά αβαθής σπηλιά (Εικ. 1 και 2). Στην είσο δο της στέκεται κιβωτιόσχημο κτίσμα. Πρόκειται για δύο ασκηταριά-«κελλιά», ένα σπηλαιώδες (στο εξής: ασκηταριό) και ένα κτιστό (στο εξής: κελλί) (Εικ. 3-4). Η πρόσβαση στο ασκηταριό γίνεται από πέρασμα ανά μεσα στο κελλί, και στο φυσικό βράχο, στα δυτικά του (Εικ. 1 και 3). Στο βάθος του υπάρχει φυσική κοιλότητα με τέσσερις εσοχές. Η μία από αυτές, που είναι εν μέρει λαξευμένη ώστε να θυμίζει κόγχη αψίδας, φέρει τοιχο γραφίες. Χαμηλό τοιχίο (ύψ. 0,80 μ.) απομονώνει την κοιλότητα από την υπόλοιπη σπηλιά. Πιθανώς εξυπη ρετούσε λατρευτικές ανάγκες και ο λοιπός χώρος χρη σίμευε ως τόπος διαμονής. Δεξιά του εισερχομένου, χαμηλά στο δυτικό τοίχωμα, υπάρχει τάφος, μέσα σε κοίλωμα, επενδυμένος με παχύ κονίαμα. Δίπλα και πάνω από τον τάφο ανοίγεται κόγ χη. Σε αυτή, καθώς και γύρω από τον τάφο, διακρίνο νται ίχνη τοιχογραφιών. 1 Τα Κελλιά ήταν από τα αγαπημένα μνημεία του Ηλία Κόλλια και η μελέτη τους βρισκόταν στα σχέδια του. Τον εμπόδισαν η επιθυ μία του να πραγματοποιήσει πρώτα ανασκαφική διερεύνηση του χώρου και οι δυσκολίες αυτού του εγχειρήματος. Από τη θάλασ σα, η προσέγγιση της περιοχής είναι δυνατή μόνο με απόλυτη νηνεμία, γιατί το καΐκι προσδένει στα βράχια. Από τη στεριά, η προ σπέλαση απαιτεί πολύωρη πορεία σε κακοτράχαλο μονοπάτι. Ευ χαριστίες οφείλονται στην 4η ΕΒΑ για την άδεια μελέτης του μνη μείου και δημοσίευσης του φωτογραφικού υλικού, στο Κέντρο Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Τέχνης της Ακαδημίας Αθηνών Στο ανατολικό τμήμα της σπηλιάς σώζονται θεμέλια τοίχου, με κατεύθυνση Β.-Ν. Κατά πάσα πιθανότητα το ασκηταριό περιλάμβανε περισσότερους του ενός χώ ρους. Το κελλί βρίσκεται χαμηλότερα από τη σπηλιά. Η στέγη του είναι στο ίδιο επίπεδο με το δάπεδο της. Είναι δίχωρο και έχει κάτοψη ακανόνιστου τραπεζίου. Εξωτερι κά δίνει την εντύπωση κιβωτίου με επίπεδη στέγη και «φρουριακό» χαρακτήρα, καθώς τα μοναδικά ανοίγ ματα στη βορινή, κύρια όψη, προς τη θάλασσα είναι δύο μικρές τετράπλευρες θυρίδες. Εσωτερικά οι δύο επιμήκεις χώροι στεγάζονται με καμάρες. Η μεγαλύτε ρη, η βορινή πλευρά του κτίσματος, είναι και η ψηλότε ρη, λόγω της κατωφέρειας του εδάφους. Ο βόρειος χώ ρος 4 είναι διαμορφωμένος σε «ναΰδριο». Φέρει μικρή κόγχη αψίδας με προσανατολισμό προς τα ΒΔ., εγγε γραμμένη στο πάχος του βόρειου τοίχου, με κτιστή αγία τράπεζα. Αψιδωτή κόγχη πρόθεσης ανοίγεται στο δυτι κό τοίχο. Παρά τις θυρίδες, ψηλά, δεξιά και αριστερά, πάνω από την αψίδα, ο χώρος είναι κατασκότεινος. Σε σχέση με το νότιο, είναι χαμηλότερος κατά ένα σκαλο πάτι. Μεταξύ τους οι χώροι επικοινωνούν με τοξωτή για τα σχέδια και στη Μ. Παναγιωτίδη, που με ενθάρρυνε στην έρευνα για τη χρονολόγηση. Οι φωτογραφίες των Εικ. 5 και 6 είναι του φωτογράφου Ν. Κασέρη και τα σχέδια του αρχιτέκτονα της 4ης ΕΒΑ Ν. Ζαρίφη. 2 Βρίσκεται βορειοανατολικά της Ρόδου, 5 ναυτικά μίλια από την κοντινότερη ακτή της. 3 Μ. Ε. Σκανδαλίδης, Το τοπωνυμικό της Χάλκης Δωδεκανήσου, Ρόδος 1982,62. 4 Μήκ. 3 και πλ. 1,40-1,80 μ. 149

4 Μ. Ζ. ΣΙΓΑΛΑ οδηγεί σε χώρο, μάλλον υπόσκαφο, η στέγη του οποίου έχει καταπέσει. Στην τοιχοποιία έχουν χρησιμοποιηθεί ημικατεργασμένες πέτρες, μεγαλύτερες στο κάτω μέρος των τοίχων και στη βορειοδυτική γωνία, και μικρές πέτρες και κομμά τια από κεραμίδια ενδιάμεσα. Οι καμάρες είναι κτισμέ νες από ελάχιστα επεξεργασμένες πέτρες, χωρίς εμφα νές συνδετικό κονίαμα. Η νότια μακριά πλευρά της νό τιας καμάρας εδράζεται στο βράχο. Κατά τόπους, εξω τερικά, σώζονται επιχρίσματα. Τοξωτή αντηρίδα, μι κρού σχετικά πλάτους, στηρίζει το δυτικό τοίχο του κτί σματος στο φυσικό βράχο. Το δάπεδο είναι χωμάτινο. Ο βόρειος λατρευτικός χώρος ήταν αρχικά κατάγραφος, όπως μαρτυρούν λείψανα τοιχογραφιών. 7 Αρχικά το κελλί είχε εκληφθεί ως ναός. Ωστόσο, ναό με παρόμοια κάτοψη και σχήμα, και με επίπεδη στέγη 8 δεν γνωρίζουμε. Εικ. 1. Άποψη των Κελλιών από Β. θύρα 5 και ορθογώνιο παράθυρο. Ο νότιος χώρος μοιά ζει με διάδρομο. Στο δυτικό του άκρο ανοίγεται η τοξω τή θύρα 6 εισόδου στο κελλί και στο νοτιοανατολικό, άλ λο τοξωτό άνοιγμα, σκαμμένο στο βράχο. Το τελευταίο 5 Ύψ. 1,70 και πλ. 0,55-0,60 μ. Ύψ. 1,35 και πλ. 0,70 μ. 7 Το ερώτημα αν είναι ναός τέθηκε για πρώτη φορά σε ανακοίνω ση της γράφουσας στο ΙΑ'Πολιτιστικό Συμπόσιο Δωδεκανήσου, Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου, Χάλκη 2005, βλ. Μ. Ζ. Σιγάλα, «Η μεσαιωνική και μεταβυζαντινή Χάλκη μέσα από τα κυριότερα μνημεία ττ\ς»,δωδχρον KB' (2008), Επίπεδα δώματα σε ναούς απαντούν από το 10ο αιώνα, Γ. Δημητροκάλλης, Παραδοσιακή ναοδομία στην Τήνο, Εταιρεία Τηνια κών Μελετών, Αθήναι 2004, Από το φίλο αρχιτέκτονα Ν. Πιτσινό (Ιούνιος 2007). 10 Για μικρές φυσικές κοιλότητες σε βράχους-ησυχαστήρια ανα χωρητών, βλ. Ν. Νικονάνος, Βυζαντινοί ναοί της Θεσσαλίας. Από 6 Ασκηταριό και κελλί έδωσαν, επομένως, το όνομα Κελλιά στον ορμίσκο. Πιθανόν, όμως, να μην ήταν τα μόνα. Πρόσφατα εντοπίστηκε 9 υπόλειμμα τοιχογραφίας, το κεφάλι μιας μορφής, ψηλά στο βράχο, πριν από την εί σοδο της σπηλιάς. Η θέση που βρίσκεται σήμερα, τελεί ως απρόσιτη, στερείται νοήματος. Ίσως όμως, την επο χή ακμής της μοναστικής κοινότητας, όποια και ήταν η μορφή της, να υπήρχε στο σημείο εκείνο, σε προεξοχή του βράχου, ακόμα ένα κελλί που δεν υφίσταται πλέον. Τέλος, υπάρχουν ανεξερεύνητα φυσικά σπήλαια σε γει τονικό όρμο, που επίσης θα μπορούσαν να έχουν χρησι μοποιηθεί ως ασκηταριά 1 0. Είναι συνηθισμένο φαινόμενο η παρουσία κελλιών μο ναχών σε μια περιοχή να δίνει το ομώνυμο τοπωνύμιο. Γνωστότερη είναι η περίπτωση των Κελλιών στις δυτι κές παρυφές του Δέλτα του Νείλου στην Αίγυπτο, όπου άκμασε ο μοναχισμός από τον 4ο έως τον 8ο αιώνα 1 1. Τα Κελλιά της Χάλκης παραπέμπουν στην παλαιοχρι- το 10ο αι. ως την κατάκτηση της περιοχής από τους Τούρκους το 1393, Αθήνα 1979,126. Η θέση καλύπτει τα βασικά κριτήρια επι λογής τόπου για άσκηση: πνευματικότητα, ασφάλεια, δυνατότητα επικοινωνίας μέσω θαλάσσης, ύπαρξη σπηλαίων. Π. Λ. Βοκοτόπουλος, «Λάτρος», ΕΕΒΣ 35 ( ), 14. Α. Λαμπροπούλου, Ο ασκητισμός στην Πελοπόννησο κατά τη μέση βυζαντινή περίο δο, Ίδρυμα Γουλανδρή Χορν, Αθήνα 1994, R. Kasser, Kellia 1965, τ. Ι, Γενεύη 1967,7. Χωριό Κελλιά υπάρχει στην Κύπρο. Α. and J. Stylianou, The Painted Churches of Cyprus, Cyprus 19952,433. «Βουνόν των κελλίων» στη Θεσσαλία, Στ. Γουλούλης, «Όρος των Κελλίων». Συμβολή τοπογραφική και ιστορι κή», Διεθνές Συνέδριο για την αρχαία Θεσσαλία στη μνήμη του Δ. Ρ. Θεοχάρη, Αθήνα 1992,

5 ΤΑ ΚΕΛΛΙΑ ΤΗΣ ΧΑΛΚΗΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ 12 στιανική σημασία της λέξης, αυτήν του ασκηταριού. Οι πηγές που αναφέρονται στα Κελλιά της Αιγύπτου μιλούν για μοναχούς που καταφεύγουν σε «κελλία», μακριά το ένα από το άλλο, στην έρημο, «ϊνα ήσυχάσωσιν» 13. Η λέξη αρχίζει να σημαίνει χώρο προσαρτημένο 14 σε κάποιο μοναστήρι από τον 11ο αιώνα. Η παράδο ση του νησιού αναφέρει «Ασκηταριό στα Κελλιά» 15. Παρότι οι λέξεις κελλί και ασκηταριό συχνά συγχέο νται, το ασκηταριό συνήθως παραπέμπει σε σπηλαιώδες καταφύγιο ασκητή 1 6. Πιθανόν λοιπόν, όταν η λέξη κελλί συνδέθηκε με τον κοινοβιακό μοναχισμό, με μο ναστήρι, να χρησιμοποίησαν οι κάτοικοι τη λέξη «ασκη ταριό» για να υποδηλώσουν τόπο θρησκευτικής άσκη σης ερημιτών. Terminus ante quem για την καταφυγή ερημιτών στην περιοχή, δίνει η χρονολόγηση των τοιχογραφιών. Στην τοιχογραφημένη κόγχη του ασκηταριού σώζονται σε αρκετά καλή κατάσταση, αν και με αρκετή καπνιά και άλατα, τέσσερις από τις επτά συνολικά μορφές που απεικονίζονταν αρχικά εκεί (Εικ. 5). Ανήκουν όλες σε ένα στρώμα. Σπαράγματα από τρεις ακόμα μορφές εί ναι ορατά. Από τα ανατολικά προς τα δυτικά, εικονίζο νται: ο άγιος Κήρυκος, παιδί, με κοντά σγουρά καστα νά μαλλιά, σε μικρότερη κλίμακα από τις άλλες μορφές. Κρατεί με τα δύο χέρια χρυσό στεφάνι. Τμήμα από το αγιωνύμιο [KHJPIKOC σώζεται σε κόκκινη ταινία πάνω από την παράσταση. Δίπλα, ο άγιος Φαυστίνος ή Φαύστος (4 OAHOC <PAOY.CT...), με λευκόφαια ενδύματα, μαύρα μαλλιά και μαύρη οξύληκτη γενειάδα. Κρατεί με τα δύο χέρια κλειστό ευαγγέλιο, η στάχωση του οποίου φέρει διάλιθο σταυρόσχημο διάκοσμο. Ακολουθεί ο αρχάγγελος Μιχαήλ (4 [MJIXAHA) με ταινία στα ξανθά μαλλιά, λευκόφαιο χιτώνα και λευκωπό ιμάτιο που ανε μίζει. Τα χέρια του είναι προτεταμένα προς τον Χριστό Εμμανουήλ (4 ΕΜΑΝΟΥΗΛ), στο κέντρο. Ο Χριστός, έ φηβος, αγένειος, με σγουρά καστανόξανθα μαλλιά (Εικ. 12 Πα τις σημασίες του όρου κελλί (κελλί σε μοναστήρι, κελλί λαύ ρας, κελλί ερημίτη και μικρό μοναστήρι) βλ. ODB 2,1991,1120. Μ. Γκητάκος, λ. «Ασκητήρια», ΘΗΕ 3, 1963, Λαμπροπού λου, ό.π., 42. Στη Χάλκη σήμερα, «κελλί» ονομάζεται και το αποθηκευτικό δω μάτιο του σπιτιού στο χωριό, Α. Ταρσούλη, «Χάλκη», Δωδεκάνη σα, τ. Α, Αθήνα 1947,284, Kasser, ό.π., Α. Κ. Ορλάνδος, Ή αρχιτεκτονική και ai βνζαντιναί τοιχογραφίαι της Μονής τοϋ Θεολόγου Πάτμου, Πραγματεΐαι της Ακαδη μίας Αθηνών, ΚΗ', Αθήναι 1970, Κ. Ηλιάδης, Ή Χάλκη τής Δωδεκανήσου (Ιστορία - Λαογραφία - Εικ. 2. Το εσωτερικό της σπηλιάς. 6), ευλογεί με το δεξί χέρι και κρατεί ράβδο στο αριστε ρό, που διακρίνεται κάτω από τα δάχτυλα. Στα αριστε ρά του, υπολείμματα από το κεφάλι, τη φτερούγα και το αγιωνύμιο ([Γ]ΑΒΒΡΙΗΛ) του ομώνυμου αρχαγγέλου. Ακολουθούσαν δύο ακόμα αδιάγνωστοι άγιοι, των οποίων σώζονται οι φωτοστέφανοι. Την παράσταση πλαισιώνει επάνω γιρλάντα, που αποτελείται από κόκ κινα κυκλικά άνθη και σκουροπράσινα φύλλα. Στο κελλί σώζονται ελάχιστα σπαράγματα τοιχογρα φιών, σε δύο επάλληλα στρώματα, στο ανατολικό μισό του βόρειου διαμερίσματος. Είναι ασυντήρητες, σε κα κή κατάσταση, με πολλά άλατα και φθορές. Στο πρώτο στρώμα ανήκει κολοσσιαίος στρατιωτικός άγιος, ολόσωμος και μετωπικός, στον ανατολικό στενό τοίχο. Κρατεί δόρυ και φορεί πανοπλία. Σώζεται σχε δόν ακέραιος, αλλά εξίτηλος και καλυμμένος με άλατα. "Ηθη καί έθιμα), τ. Α, Αθήναι 1950, 370, όπου αναφέρεται ως «Παναγιά τ' Ασκηταριού στα Κελλιά». 16 Νικονάνος, ό.π., ,138. Τα σπήλαια είναι τα αγαπημένα καταφύγια των ερημιτών, βλ. ODB, 3,1991,1801. Γνωστά για τα σπήλαια-ασκηταριά τους είναι το Άγιον Όρος και η Πεντέλη, ΘΗΕ 3,1963, Ντ. Μουρίκη, «Οί βυζαντινές τοιχογραφίες τών παρεκκλησίων της Σπηλιάς της Πεντέλης», ΔΧΑΕ Ζ' ( ), 81. Το γνωστότερο σπήλαιο-ασκηταριό στα Δωδεκάνησα είναι το Σπήλαιο της Αποκαλύψεως στην Πάτμο, Ε. Παπαθεοφάνους-Τσουρή, «Οι τοιχογραφίες του Σπηλαίου της Αποκάλυψης στην Πάτμο», Azi 42 (1987), Μελέτες,

6 Μ. Ζ. ΣΙΓΑΛΑ APEAC) και διπλή διαχωριστική ταινία στο βορειοανα τολικό άκρο. Επίσης, τμήμα από φωτοστέφανο, χαλινά ρια αλόγου και ίχνη διαχωριστικής ταινίας κάτω, χαμη λά στο νότιο τοίχο, καθώς και ίχνη στην καμάρα 1 7. Οι τοιχογραφίες του ασκηταριού, γνωστές ως οι παλαι ότερες του νησιού, έχουν πρόχειρα χρονολογηθεί στον 9ο-10ο αιώνα 1 8. Προσεκτική παρατήρηση, ωστόσο, οδη γεί τη χρονολόγηση τους πολύ παλαιότερα 1 9. Καταρχήν το θέμα (Εικ. 5), νέος αγένειος Χριστός Εμ μανουήλ ανάμεσα στους αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γα βριήλ και σε αγίους, παραπέμπει απευθείας σε παλαιο χριστιανικές αψίδες, όπως του Αγίου Βιταλίου στη Ρα βέννα ( )20 και της Ευφρασιανής Βασιλικής στο Παρέντιο (Porec) της Κροατίας (περ. 550) 21. Έχει εντο πισθεί ακόμα σε τοιχογραφίες του 7ου αιώνα, στην αρ χαία Αγορά της Θεσσαλονίκης 22. Πρόκειται για προ σφιλή στην παλαιοχριστιανική περίοδο παράσταση, όπου άγγελοι παρουσιάζουν στο νεαρό Χριστό τους μάρτυρες που τους ακολουθούν και του προσφέρουν τα δώρα τους. Ανάμεσα σε αυτά, στεφάνια και ευαγγέ λια 2 3, όπως και στο ασκηταριό της Χάλκης. Το θέμα φαίνεται να απουσιάζει εντελώς από την τέχνη της βυ ζαντινής περιόδου 2 4. Στο ίδιο στρώμα ανήκουν ίχνη ταινίας-πλαισίου στο κάτω μέρος του ανατολικού τοίχου και ίχνη στο μέτω πο της αψίδας. Από το δεύτερο στρώμα σώζεται το κεφάλι με το αγιωνύμιο από τον αρχικά ολόσωμο άγιο Ανδρέα (ΑΝ- Εκτός από το θέμα, και εικονογραφικές λεπτομέρειες παραπέμπουν σε παλαιοχριστιανικά πρότυπα. Η από δοση του Χριστού νέου και αγένειου, εδώ μάλιστα με την προσωνυμία Εμμανουήλ 2 5 (Εικ. 6), είναι κυρίως παλαιοχριστιανική συνήθεια. Το ίδιο και ο ένσταυρος φωτοστέφανος, που κοσμείται με μεγάλους πολύτιμους λίθους, καθώς και η ράβδος που κρατεί, προφανώς σταυροφόρος. Παράλληλα του Χριστού στο ασκηταριό προσφέρουν, ως προς τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστι- 17 Το πρώτο στρώμα είναι παντού χτυπημένο, γεγονός που σημαί νει ότι είχε και δεύτερο στρώμα. 18 Η. Κόλλιας, «Τα Δωδεκάνησα», Δωδεκάνησα, Ρόδος 1995, 21. Α. Κατσιώτη, «Οι παλαιότερες τοιχογραφίες του Αγίου Γεωργίου του Πλακωτού στη Μαλώνα της Ρόδου. Παρατηρήσεις στην τέ χνη του 11ου αιώνα στα Δωδεκάνησα», ΔΧΑΕ Κ Γ (2002), 116, 118, εικ Βλ. Σιγάλα, ό.π. (υποσημ. 7), 100, όπου, για πρώτη φορά, επιχει ρείται πρώιμη χρονολόγηση. 20 W. Fr. Volbach, Frühchristliche Kunst, Μόναχο 1958, εικ. 158 (στο εξής: Frühchristliche). 21 Άγγελοι, δορυφόροι Βρεφοκρατούσας, παρουσιάζουν αγίους που κρατούν ευαγγέλιο, στέφανο μαρτυρίου, κεριά, ομοίωμα του ναού, Ch. Delvoye, Βυζαντινή τέχνη (μτφρ. Μαντώ Β. Π α π α δ ά κ η, επιμ. Δ. Δ. Τριανταφυλλόπουλος), τ. Α, Αθήνα 1979, πίν. 23. Ch. Ihm, Die Programme der christlichen Apsismalerei von vierten Jahrhundert bis zur Mitte des achten Jahrhunderts, Wiesbaden 1960,167, πίν. XV D. Pallas, Les monuments paléochrétiens de Grèce découverts de 1959 à 1973, Ρώμη 1977,65-68, εικ Ν. Γκιολές, Παλαιοχριστιανική μνημειακή ζωγραφική (π ), Αθήνα 2007, , εικ. 75 (στο εξής: Παλαιοχριστιανική ζωγραφική). 24 Πα επικράτηση του θέματος τον 5ο και τον 6ο αιώνα, βλ. T. F. Mathews, Hie Clash of Gods. A Reinterpretation of Early Christian Art, Princeton 1993, , Εμμανουήλ σημαίνει «μεθ' ημών ό Θεός», Ματθ. ά, 23. ODB, 1, 1991,438. Α. Grabar, Christian Iconography. A Study of its Origins, Λον δίνο 1969, Η ελληνιστική, αγένεια μορφή του Χριστού δη λώνει την παντοτινή νεότητα του, Ι. Στουφή-Πουλημένου, «Πα λαιοχριστιανικές παραστάσεις του Χριστού και ο βυζαντινός Πα ντοκράτωρ. Συμβολή στην παλαιοχριστιανική και βυζαντινή τέ χνη», Θεολογία 57 (1986), 820. Εικ. 3. Κάτοψη και τομή της σπηλιάς. 152

7 ΤΑ ΚΕΛΛΙΑ ΤΗΣ ΧΑΛΚΗΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ Τομή κελλιού προς Β. 000 Εικ. 4. Κάτοψη και τομές κτιστού κελλιού. κά, ο Άγιος Βιτάλιος στη Ραβέννα ( ), ως προς το φωτοστέφανο, όπου ένας μόνον μεγάλος πολύτιμος λί θος κοσμεί κάθε κεραία του σταυρού, η μονή Λατόμου (περ. 500) 2 6 και ως προς τη ράβδο το μαυσωλείο της Galla Placidia ( ) και το αρχιεπισκοπικό παρεκ κλήσιο στη Ραβέννα (περ. 500) 2 7. Η προσφορά στεφάνων συνηθίζεται ιδιαίτερα στην πα λαιοχριστιανική τέχνη. Το θέμα, κατά μία άποψη, είναι εμπνευσμένο από ρωμαϊκή τελετουργία προς τιμήν του νικητή αυτοκράτορα, αλλά απέκτησε νέο, χριστιανικό, περιεχόμενο 2 8. Κατά μία άλλη άποψη, αποτελεί συνέ χεια θρησκευτικής τελετουργίας με ρίζες στην κλασική αρχαιότητα 2 9. Είναι θέμα πολύ συχνό στα ψηφιδωτά της Ραβέννας, αλλά και αλλού 3 0. Στα Δωδεκάνησα, εκτός από τον άγιο Κήρυκο στο ασκηταριό της Χάλκης, στε φάνι κρατεί και ο ομώνυμος άγιος στο αρχικό, αρχαϊκό στρώμα, στον Άγιο Κήρυκο στο Βαθύ Καλύμνου 3 1. Ιδιαίτερα συνηθίζεται την παλαιοχριστιανική εποχή και η απεικόνιση μαρτύρων 3 2, όπως ο άγιος Κήρυκος και ο άγιος Φαύστος ή Φαυστίνος στο ασκηταριό. Η λατρεία του αγίου Κηρύκου, που απεικονίζεται εδώ ως παιδί 3 3, ήταν διαδεδομένη στο Αιγαίο την εποχή αυτή, όπως μαρτυρεί η ύπαρξη παλαιοχριστιανικής βασιλι κής των αγίων Κηρύκου και Ιουλίττης στη Δήλο 3 4 και 26 Και ο Χριστός στο Αγιασμα Νικόδημου, στη Σαλαμίνα της Κύ Άγιος Απολλινάριος ο Νέος στη Ραβέννα (περ. 500) (Γκιολές, /7απρου (6ος αι.), Ν. Γκιολές, Η χριστιανική τέχνη στην Κύπρο, Λευ λαιοχριστιανική ζωγραφική, εικ. 80. Volbach, Frühchristliche, 141, κωσία 2003,37 εικ Grabar,L'âge d'or, , εικ. 166,167) σαρκοφάγος στη Ρα 27 βέννα (Volbach, Frühchristliche, 1ΊΊ) τοιχογραφία Αγίου Πρίσκου Για παραδείγματα βλ. μονή Λατόμου (περ. 500) στη Θεσσαλονί στην Καπύη (5ος αι.) (Α. Grabar, «À propos des mosaïques de la κη μαυσωλείο της Galla Placidia (περ. 450), Άγιο Ακυηλίνο (μέσα coupole de Saint-Georges à Salonique», CahArch XVII (1967), 59-60, 5ου αι.), Άγιο Απολλινάριο Νέο ( ) και Άγιο Βιταλίο στη εικ. 9). Ραβέννα ( ) Άγιο Μιχαήλ in Africisco (μέσα 6ου αι.) αρχιε 31 πισκοπικό παρεκκλήσιο Ραβέννας (περ. 500), Grabar, L'âge d'orde Έχει χρονολογηθεί στον 9ο-10ο αιώνα (Κατσιώτη, ό.π. (υπο Justinien, Παρίσι 1966, 139 εικ. 149, 153 εικ. 165 (στο εξής: L'âge σημ. 18), 116,117 εικ. 10), αλλά πρέπει να είναι πρωιμότερο, πιθα d'or). Volbach, Frühchristliche, πίν. 135, 138, 147, 150, 151, 158. G. νότατα παλαιοχριστιανικό. Bovini, Mosaici di S. Apollinare Nuovo di Ravenna. Il ciclo cristologico,3 2 Γκιολές, Παλαιοχριστιανική ζωγραφική, Φλωρεντία 1958, εικ. 14, πίν. I-VII, IX-XIX κ.ά. Γκιολές, Παλαιο Όχι ως έφηβος, όπως έχει υποστηριχθεί, Α. Κατσελάκη, «Εικό χριστιανική ζωγραφική, 183, εικ. 70. να των αγίων Ιουλίττας και Κηρύκου στο Βυζαντινό Μουσείο. Ει 28 Aurum coronarium ή oblaticium, που μετατράπηκε σε προσφορά κονογραφικές παρατηρήσεις»,δχαε KB' (2001), 187. Ως έφηβος στο θριαμβευτή Χριστό του «άφθαρτου στεφάνου της νίκης», απαντά στην Εννιαμερίτισσα της Χάλκης (1367), σε στηθάριο δί Γκιολές, Παλαιοχριστιανική ζωγραφική, , όπου περαιτέ πλα στη μητέρα του (Μ. Ζ. Σιγάλα, «Η Παναγία η Οδηγήτρια ή ρω βιβλιογραφία. Εννιαμερίτισσα στη Χάλκη της Δωδεκανήσου (1367)», ΑΔ (2000), Μελέτες, 360,361, εικ. 21), σε αντίθεση με όσα έχουν υπο Mathews, ό.π. (υποσημ. 24), 157,161,163,164. Οι αρχαίοι στεφά στηριχθεί (Κατσελάκη, ό.π.). νωναν τα αγάλματα των θεών και στεφανωμένοι προσέρχονταν 34 να προσφέρουν θυσίες. Χ. Μποΰρας «Η βυζαντινή αρχιτεκτονική στα νησιά του Αιγαί 30 ου», Το Αιγαίο. Επίκεντρο ελληνικού πολιτισμού, Αθχ\να 1992,124 Βαπτιστήριο San Giovanni in Fonte στη Νεάπολη (περ. 400), βαεικ. 2 (στο εξής: Το Αιγαίο). πτιστήρια Ορθοδόξων ( ) και Αρειανών (περ. 500 μ.χ.) και 153

8 Μ. Ζ. ΣΙΓΑΛΑ Εικ. 5. Τοιχογραφίες κόγχης ασκηταριού. ίσως και στην Κάλυμνο 3 5. Ο άγιος είναι ιδιαίτερα αγα πητός στη Χάλκη και γενικότερα στα Δωδεκάνησα 3 6. Ο άγιος Φαυστίνος ή Φαύστος, εδώ Φαουστίνος ή Φάουστος, πιθανότατα από μεταγραφή του ονόματος από τα λατινικά, παρότι γνωστός στο ορθόδοξο εορτολό γιο 3 7, δεν απαντά σε παραστάσεις βυζαντινής τέχνης. Την παλαιοχριστιανική εποχή το όνομα Φαυστίνος βρί σκεται χαραγμένο σε πλάκα τάφου του 4ου αιώνα στους Φιλίππους και ως FAUSTIN στην οριζόντια κε ραία σταυρού, στην ψηφιδωτή απεικόνιση του αγίου Βίκτωρα (β' μισό 5ου αι.) στον Άγιο Αμβρόσιο στο Μι λάνο 3 8. Εικονογραφικές λεπτομέρειες, όπως η στάχωση του ευαγγελίου του με το διάλιθο διάκοσμο σε σχήμα σταυρού, τα λευκά ενδύματα και κυρίως το υπόδημα του αγίου Φαυστίνου, όπου δέρμα καλύπτει δάχτυλα και φτέρνα και διπλό κορδόνι σχηματίζει λουράκι, απαντώνται στην παλαιοχριστιανική εποχή, και μάλι στα ο συγκεκριμένος τύπος στα μέσα του 6ου αιώνα κης). Ο Διονύσιος ο εκ Φουρνά (Ερμηνεία της ζωγραφικής τέ χνης, υπό Α. Παπαδοπούλου-Κεραμέως, εν Πετρουπόλει 1909) και το ODB δεν αναφέρουν σχετικό άγιο. 38 Στ. Πελεκανίδης, «Ή έξω των τειχών παλαιοχριστιανική βασιλι κή των Φιλίππων», Μελέτες παλαιοχριστιανικής καί βυζαντινής αρχαιολογίας, ΙΜΧΑ, Θεσσαλονίκη 1977, 70, 381, 389 και εικ. 38 (στο εξής: Μελέτες). Grabar, L'âge d'or, 120, εικ Πα παρόμοιες σταχώσεις βλ. στην Ευφρασιανή Βασιλική στο Παρέντιο (περ. 550) και στον Άγιο Απολλινάριο in Classe (549) στη Ραβέννα, Γκιολές, Παλαιοχριστιανική ζωγραφική, 194,195, εικ. 75. Volbach, Frühchristliche, πίν Πα τα ενδύματα βλ. στον Άγιο Απολλινάριο το Νέο (περ. 500). Για παρόμοια υποδήματα βλ. τον άγιο Απολλινάριο στο ναό του Αγίου Απολλιναρίου in Classe και Υπάρχει, σήμερα, στο Βαθύ ναός Αγίου Κηρύκου, που έχει κτι στεί πάνω σε παλαιοχριστιανική βασιλική, όπου και η πρώιμη πα ράσταση του ομώνυμου αγίου. Μ. Κουτελλάς, Κάλυμνος. Ιστορία Αρχαιολογικοίχώροι - Μνημεία, Αθήνα 1998, Στη Χάλκη ο άγιος Κήρυκος εικονίζεται και στον Άι-Αντριά στου Άι-Αντριά το βουνό (αδημοσίευτος). Ναοί του αναφέρονται και στην Τήλο (Α. Φώσκολου - Χ. Κουτελάκης, «Ο κώδικας της Τήλου του 1869»,ΔωδΧρον Κ (2005), 171) και στην Κάρπαθο (Ν. Κ. Μουτσόπουλος, «Κάρπαθος. Σημειώσεις ιστορικής τοπογρα φίας καί αρχαιολογίας», ΕΕΠΣΑΠΘ Ζ' ( ), 459). 37 Στο αγιολόγιο της ορθόδοξης Εκκλησίας υπάρχουν οκτώ άγιοι με το όνομα Φαύστος, Φαυστίνος, Φαυστιανός και Φαυστινιανός. ΘΗΕ, τ. 11, Αθήναι 1967,1006,1007. ΜΕΕ, τ. 23,870 (Π. Δρανδά154

9 ΤΑ ΚΕΛΛΙΑ ΤΗΣ ΧΑΛΚΗΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ Ο τρόπος που προτείνει ο άγγελος τα χέρια προς τον Χριστό (Εικ. 5), σε στάση λατρείας ή ικεσίας, βρίσκει παράλληλα σε εγκαυστική εικόνα του 7ου αιώνα στο Σινά, αλλά και στις παλαιοχριστιανικές τοιχογραφίες 40 της Δροσιανής στη Νάξο (7ου αι.). Ο σταυρός με το Ρ στο άνω άκρο της κάθετης κεραίας (-Ρ), το μονόγραμμα του Χριστού, απαντά από τον 4ο 41 έως και τον 8ο αιώνα. Ειδικότερα, στην αρχή αγιωνυμίων, όπως εδώ, ή άλλων επιγραφών απαντά σε τοιχο γραφίες, επιτύμβιες πλάκες, ακόμα και σε graffiti του 42 4ου-6ου αιώνα. Από παλαιογραφική άποψη, οι αγιωνυμικές επιγραφές βρίσκονται και πάλι μέσα σε παλαιο χριστιανικά πλαίσια. Το Υ, με την εγκάρσια γραμμή στο πάνω μέρος του κάθετου στελέχους, απαντά από τον 4ο 43 έως και τον 7ο αιώνα. Γιρλάντες (ανθοπλόκαμοι) πλαισιώνουν την παράστα ση που κοσμεί αψίδες ή άλλα θέματα και διακοσμούν εσωρράχια τόξων από τον 4ο έως τον 7ο αιώνα 4 4. Σχη ματίζουν, επίσης, νικητήριους στεφάνους που βρίσκο νται παντού στην παλαιοχριστιανική τέχνη. Περιβάλ λουν προτομές αγίων και σταυρούς σε τοιχογραφίες, ψηφιδωτά, γλυπτές διακοσμήσεις, υφάσματα 4 5. Μία λε πτομέρεια στη γιρλάντα του ασκηταριού, οι καμπύλες απολήξεις των κεραιών του σταυρού, που εγγράφεται μέσα στα κόκκινα άνθη που συμβολίζουν μάρτυρες 4 6, απαντά και σε παλαιοχριστιανικά ψηφιδωτά δάπεδα 4 7. τους άγιους Μαύρο και Κλαύδιο στην Ευφρασιανή Βασιλική στο Παρέντιο. Grabar, L'âge d'or, 155 εικ. 167, 140 εικ V. Lazarev, Storia della pittura bizantina, Torino 1967, εικ. 63. Παρόμοια υποδήμα τα, όμως με κορδόνια που δένουν χιαστί μπροστά, απαντούν α π ό το β' μισό του 5ου έως τις αρχές του 7ου αιώνα, βλ. παρεκκλήσι Αγί ου Βίκτωρα στον Άγιο Αμβρόσιο στο Μιλάνο (β' μισό 5ου αι.) (VOlbach,Frühchristliche, πίν. 132), Άγιο Βιτάλιο στη Ραβέννα (μέσα 6ου αι.) (Grabar, L'âge d'or, εικ. 171), εγκαυστική εικόνα της Πανα γίας με τους αγίους Θεόδωρο και Γεώργιο στο Σινά (β' μισό 6ου ή ά μισό 7ου αι.), Σίνα. Οι θησαυροί της Μονής (επιμ. Κ. Μανάφης), Αθήνα 1990,138, εικ. 4). 40 Κ. Weitzmann, The Monastery of St Catherine at Mount Sinai. The Icons, τ. I, Princeton 1976, εικ. B.14. Ν. Β. Δρανδάκης, Οι παλαιοχρι στιανικές τοιχογραφίες στη Δροσιανή της Νάξου, Α θ ή ν α 1988, πίν. VII, Χ, XII. 41 Σε λυχνάρια, τοιχογραφίες, χ α ρ ά γ μ α τ α σε επιτύμβιες πλάκες και αντικείμενα μικροτεχνίας, γλυπτά κ.ά., βλ. Volbach, Frühchristliche, πίν. 13. Πελεκανίδης, ό.π. (υποσημ. 38), 387, 390, εικ. 46. Ο ίδιος, «Τό θέατρον τό καλούμενον " σ τ ά δ ι ο ν " της Θεσσαλονίκης», Μελέτες, 325, 327 σχέδ. 3. Grabar, Christian Iconography (υποσημ. 25), εικ Κόσμος του Βυζαντινού Μουσείου, Αθχ)να 2004,36 εικ Τοιχογραφίες 6ου-7ου αι. στο Baouit (Grabar, L'âge d'or, 175 εικ. 187, 178. Κ. Wessel, Koptische Kunst. Die Spätantike in Ägypten, Εικ. 6. Ο Χριστός. Λεπτομέρεια της Εικ. 5. Γερμανία 1963, πίν. στη σ. 179), επιτύμβια στήλη επισκόπου Αθη νών Κληματίου (5ου αι.) στο Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας (αδημοσίευτη), graffiti 4ου-6ου αι. στην κοιλάδα των Ε π ι γ ρ α φ ώ ν, στο Φ α ρ ά ν του Σινά (Α. Paliouras, The Monastery of St. Catherine on Mount Sinai, Ε λ λ ά δ α 1985, εικ. 222). 43 Grabar,L'âge d'or, εικ. 109,116. Σινά (υποσημ. 39), 137 εικ. 3. Για το Ε και το Υ με εγκάρσια γραμμή στο π ά ν ω μέρος της κάθετης κεραίας βλ. St. Pelekanides, «Die Malerei der konstantinischen Zeit», Μελέτες, 91 εικ Volbach, Frühchristliche, πίν. 8,33. Βλ. και Ε. Μαρκή, «Η απεικό νιση των οπώρων στην παλαιοχριστιανική τέχνη. Η περίπτωση της Θεσσαλονίκης», ΔΧΑΕ Κ Σ Τ (2005), 85-91, όπου υποστηρίζε ται πως εξαφάνιση του θέματος μετά τον 7ο αιώνα σηματοδοτεί το πέρασμα α π ό τον παλαιοχριστιανικό στο μεσαιωνικό κόσμο. 45 Στ. Πελεκανίδης, «Παλαιοχριστιανικός τ ά φ ο ς εν Φιλίπποις», Μελέτες, 68-70, εικ. 1. Ο ίδιος, «Ή έ'ξω των τειχών», Μελέτες, 389, εικ Grabar, L'âge d'or, 116 εικ. 123,119 εικ. 126,120 εικ. 128, 335 εικ Γκιολές, Παλαιοχριστιανική ζωγραφική, 183, όπου και βιβλιο γραφία. 47 Στ. Πελεκανίδης (συνεργ. Παν. Ι. Α τ ζ α κ ά ), Σύνταγμα των πα λαιοχριστιανικών ψηφιδωτών δαπέδων της Ελλάδος, Ι. Νησιωτι κή Ελλάς, Θεσσαλονίκη 1974, 130, πίν. 108 (βασιλική Λουτρών Λέσβου, μέσα 5ου αι.). 155

10 Μ. Ζ. ΣΙΓΑΛΑ Εικονογραφικά, επομένως, οδηγούμαστε σε μια χρονο λόγηση στην παλαιοχριστιανική περίοδο και πιο συγκε κριμένα στο διάστημα από τα μέσα του 6ου μέχρι, το αργότερο, τις αρχές του 7ου αιώνα. Η τεχνοτροπία των τοιχογραφιών δεν έρχεται σε αντίθεση με μια τέτοια χρονολόγηση. Τα περιγράμματα είναι έντονα, σχεδια σμένα με παχιά μαύρη γραμμή. Συνεχόμενη γραμμή σχηματίζει την καμπύλη των φρυδιών και τη μύτη. Στα χαρακτηριστικά του προσώπου χρησιμοποιείται και η κόκκινη γραμμή για να δηλωθούν τα βλέφαρα, τα χείλη και τα πτερύγια της μύτης. Κόκκινες παράλληλες γραμ μές αυλακώνουν τα μάγουλα του Χριστού. Τα χρώματα είναι απαλά: λευκό, λευκόφαιο, ανοικτό κόκκινο, ώχρα. Τα πρόσωπα είναι ωχροπράσινα, με εξαίρεση εκείνο του αγίου Φαύστου ή Φαυστίνου που είναι σκούρο κα στανό. Ανεπαίσθητες διαβαθμίσεις χρωμάτων προσδί δουν όγκο και διάφανες πινελιές σχηματίζουν φώτα. Τα μάτια είναι τεράστια με διεσταλμένες κόρες, που είτε βρίσκονται στο κέντρο του ματιού, όπως στην περίπτω ση του Χριστού που ατενίζει μακριά, πέρα από το θεα 48 τή, ή αγγίζουν το επάνω βλέφαρο, όπως στις μορφές των αγίων και του αγγέλου. Μεγάλα είναι και τα χέρια. Τα σώματα διαθέτουν όγκο. Η πτυχολογία είναι μαλα κή. Τα ενδύματα του αγγέλου ανεμίζουν. Κάποια τεχνοτροπικά στοιχεία απαντούν γενικότερα στην παλαιοχριστιανική περίοδο, ενώ κάποια άλλα εντοπίζονται από τα μέσα του 6ου έως και τις αρχές του 7ου αιώνα. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν τα μεγάλα μάτια 4 9 και χέρια 5 0 και η βαθύχρωμη επιδερμίδα του αγίου Φαύστου ή Φαυστίνου, που συνηθίζεται για τους 51 άνδρες σε τοιχογραφίες αυτής της περιόδου. Ειδικό τερα, το πρόσωπο του Χριστού θυμίζει εκείνο του αγί ου Απολλιναρίου στον Άγιο Απολλιναρίο in Classe (549), στη χρήση μαύρης και κόκκινης γραμμής για την 52 απόδοση των χαρακτηριστικών του προσώπου, κα θώς και τον άγιο Ursus, στον ίδιο ναό, όσον αφορά τα μεγάλα ορθάνοιχτα μάτια και τον κυρίαρχο ρόλο της γραμμής 5 3. Τις παράλληλες γραμμές στα μάγουλα έχει 54 και ο άγιος Ισίδωρος στην Πρωτόθρονη Νάξου. Πα ρόμοια τεχνοτροπία ανιχνεύεται στο παρεκκλήσιο του Αγίου Απόλλωνα στο Baouit της Αιγύπτου ( μ.χ.)55. Παρότι κάποια από τα επιμέρους τεχνοτροπικά χαρα κτηριστικά, όπως τα μεγάλα μάτια, που αποπνέουν πνευματικότητα, και τα μεγάλα χέρια, απαντούν και στον 9ο αιώνα 5 6, η συνολική σύλληψη του θέματος και οι επιμέρους εικονογραφικές και τεχνοτροπικές λεπτο μέρειες οδηγούν χρονικά από τα μέσα του 6ου έως τις αρχές του 7ου αιώνα. Στρατιωτικοί άγιοι, όπως του πρώτου στρώματος στο κτιστό κελλί, συνηθίζονται στην παλαιοχριστιανική εποχή. Ο στρατιωτικός άγιος στα Κελλιά της Χάλκης είναι ογκώδης. Στο χιτωνίσκο, κάτω από το θώρακα της πανοπλίας του, διακρίνεται δισκοειδές μοτίβο, συνηθισμένο σε ενδυμασίες μορφών της παλαιο 57 χριστιανικής εποχής. Στις τοιχογραφίες του Baouit βρίσκουμε και το κορδόνι-ζώνη, που είναι δεμένο στη μέση του Πα τη σημασία της έκφρασης των ματιών, βλ. R. Cormack, «The Αχειμάστου-Ποταμιάνου, ό.π., εικ. 67. Οι τοιχογραφίες της Eyes of the Mother of God» στο M. Vassilaki (εκδ.), Images of the Πρωτόθρονης έχουν χρονολογηθεί στον 6ο-7ο ή μετά τα μέσα του Mother of God. Perception of the Theotokos in Byzantium, Αθήνα 2005, 7ου αιώνα. Ν. Ζίας, «Πρωτόθρονη στο Χαλκί», Νάξος, Αθήνα ,41. Αχειμάστου-Ποταμιάνου, ό.π Άγιος Δημήτριος Θεσσαλονίκης (περ ), παράσταση Grabar, L'âge d'or, 172 εικ Ευαγγελισμού σε κοπτικό ύφασμα του Μουσείου του Βατικανού M. Panayotidi, «La peinture monumentale en Grèce de la fin de l'ico(7ου-8ου αι.) (Volbach, Frühchristliche, πίν. 216, 257), Άγιος Βιτά- noclasme jusqu'à l'avènement des Comnènes ( )», CahArch 34 λιος ( ) και Άγιος Απολλινάριος in Classe (μέσα 6ου αι.) στη (1986), 76,82 (Αγία Σοφία Θεσσαλονίκης, Άγιος Στέφανος Καστο Ραβέννα και άγιος Αββάκυρος στη Santa Maria Antiqua (Grabar, ριάς). Μεγάλα εκφραστικά μάτια και ισοκεφαλία παρατηρούμε και L'âge d'or, 139 εικ. 149,143 εικ. 154,169 εικ. 179), άγιος Θεόδωρος στην Παναγιά Καλορίτσα στη Νάξο, Μ. Παναγιωτίδη, «Η εκκλησία σε τάπητα του 6ου-7ου αιώνα, Μουσείο Fogg Art, Cambridge, της Γέννησης στο μοναστήρι της Παναγίας της Καλορίτισσας στη ΗΠΑ (Delvoye, ό.π. (υποσημ. 21), πίν. 72). Νάξο. Φάσεις τοιχογράφησης», Αντίφωνον. Αφιέρωμα στον καθη 50 Κατακόμβη Πρισκίλλας (Volbach, Frühchristliche, πίν. 8), άγιος γητή Ν. Β. Αρανοάκη, Θεσσαλονίκη 1994,542, εικ. 1. Γενικά, θεωρεί ται δύσκολη η διάκριση ανάμεσα σε ζωγραφικά έργα του 7ου και Απολλινάριος στον Άγιο Απολλινάριο in Classe (Grabar,L'âge d'or, του 9ου αιώνα, γιατί αμέσως μετά την Εικονομαχία η ζωγραφική 140 εικ. 151) κ.ά. 51 επανέρχεται σε πριν από αυτήν πρότυπα. Γ. Α. Σωτηρίου, «Ή ζω Σε κατακόμβες, στην Παναγιά Δροσιανή και στην Πρωτόθρονη γραφική της Σχολής της Κωνσταντινουπόλεως», ΔΧΑΕ Α (1959), της Νάξου, βλ. Δρανδάκης, ό.π. (υποσημ. 40), 87. Μ. Αχειμάστου17. Στ. Πελεκανίδης, «Ι più antichi affreschi di Kastoria», Μελέτες, 53. Ποταμιάνου, «Η βυζαντινή τέχνη στο Αιγαίο», Το Αιγαίο, Grabar, L'âge d'or, 140 εικ Grabar,L'âge d'or, 302 εικ. 347,179 εικ Volbach, Frühchristliche, πίν Ό.π., 179 εικ

11 ΤΑ ΚΕΛΛΙΑ ΤΗΣ ΧΑΛΚΗΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ Το κεφάλι του αποστόλου Ανδρέα από το δεύτερο στρώμα, ιδιαίτερα εκφραστικό και κλασικιστικό, παρα πέμπει στο κεφάλι του ίδιου αποστόλου στη Santa Maria Antiqua στη Ρώμη, που χρονολογείται στις αρχές του 8ου αιώνα ( )59. Τα γράμματα στο αγιωνύμιο έχουν ακραίμονες 6 0. Αν το δεύτερο στρώμα στο κελλί χρονολογείται στις αρχές του 8ου αιώνα και οι τοιχογραφίες στο ασκηταριό στο δεύτερο μισό του 6ου-αρχές του 7ου αιώνα, τό τε το πρώτο στρώμα στο κελλί θα μπορούσε να τοποθε τηθεί χρονικά στα μέσα περίπου του 7ου αιώνα. Η πε ριοχή πρέπει να άρχισε να χρησιμοποιείται ως τόπος θρησκευτικής άσκησης τουλάχιστον από τον 6ο αιώνα, με χρήση αρχικά του φυσικού σπηλαίου. Στη συνέχεια, με την αύξηση προφανώς του αριθμού των ασκητών, πιθανώς στις αρχές του 7ου αιώνα, κτίστηκε κελλί μπροστά από τη σπηλιά και τοιχογραφήθηκε 6 1. Η πε ριοχή συνέχισε να χρησιμοποιείται ως τόπος άσκησης και κατά τον 8ο αιώνα, με αποτέλεσμα ο διάκοσμος του κελλιού να ανανεωθεί. Τα Κελλιά λοιπόν είναι παλαιοχριστιανικά. Οι πηγές για μοναχούς, ερημίτες ή μη, αυτή την εποχή στον ελλα δικό χώρο είναι σχετικά λίγες 62. Στα Δωδεκάνησα, οι πληροφορίες για το μοναχισμό από τη μεσοβυζαντινή εποχή και έπειτα, εξαιτίας της παρουσίας του οσίου Χριστοδούλου και των κειμένων του 6 3, και όχι μόνον, είναι αρκετές 6 4. Για την παλαιοχριστιανική εποχή όμως, μόνη γνωστή σε μας πληροφορία είναι ότι το «401 μ.χ. διέτριβεν έν Ρόδω μοναχός τις Προκόπιος» και πως το «τιμώνιόν» του, το ασκηταριό του δηλαδή, βρισκό ταν κοντά σε θάλασσα, όπως και το ασκηταριό της 65 Χάλκης. Τα Κελλιά της Χάλκης θίγουν το θέμα του μοναχισμού, και μάλιστα του ασκητισμού, στο νησί, και γενικότερα στα Δωδεκάνησα, κατά την παλαιοχριστιανική περίο δο, πριν ακόμα και από την ανάπτυξη του κελλιωτικού ασκητισμού στο γειτονικό Λάτρος 6 6. Η παρουσία ενός ή λίγων ασκητών αρχικά στην περιοχή, στο σπηλαιώδες ασκηταριό, συγκέντρωσε γύρω και άλλους. Οι αναχω ρητές πρέπει να τελούσαν τη θεία λειτουργία στον ειδι κά διαμορφωμένο χώρο στα κελλιά τους, εφόσον υπάρ χει η στοιχειώδης οργάνωση για το σκοπό αυτό: κόγχη αψίδας και πρόθεσης, αγία τράπεζα 6 7. Κάποιοι θάβο νταν μέσα στα κελλιά. Ο βαθμός της αλληλεξάρτησης των ασκητών, το πόσο οργανωμένη ήταν δηλαδή η μο ναστική αυτή κοινότητα, παραμένει άγνωστος 6 8. Άγνω στη παραμένει, αν φυσικά υπήρχε, και η εξάρτηση της κοινότητας από οργανωμένο μοναστήρι στη Ρόδο ή αλ λού. Τα διαδοχικά στρώματα τοιχογραφιών δείχνουν πως η περιοχή χρησιμοποιήθηκε ως τόπος αναχωρητισμού για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τη φήμη τους ως ασκηταριό διατήρησαν μέχρι και το 19ο αιώνα 6 9. Οι πολλές εικονογραφικές αναφορές των τοιχογραφιών σε μνημεία της Ραβέννας και κυρίως η παρουσία του ονό ματος Φαουστίνος ή Φάουστος, μεταγραμμένου από λατινική επιγραφή, απαιτούν ίσως διερεύνηση των σχέ- J. Nordhagen, The Frescoes of John VII (A.D ) in S. Maria και οι τοιχογραφίες της μονής του Ταξιάρχη Μιχαήλ, Αθήνα Antiqua in Rome, Ρώμη 1968,5,15,107,108, πίν. I, VI, IX. Χρ. Ι. Παπαχριστοδούλου, Ιστορία της Ρόδου, Αθήνα 1972,19942, 60 Πιο τονισμένους από όσο στη Δροσιανή, Δρανδάκης, ό.π. (υπο242,255,257.0 ίδιος, «Ή Μονή Ρόδινης της Ρόδου»,/1(ϋο^ρον Α σημ.40),50,52σχέδ.7. (1972),45,46κ.ά Συχνά, η παρουσία ενός ασκητή σε μια περιοχή έλκει και άλ Τρ. Ε. Ευαγγελίδης, «Εκκλησία Ρόδου», ΕΕΒΣ ΣΤ (1929), 148. λους και έτσι δημιουργούνται κοινότητες ερημιτών και οργανω «Τιμώνιόν = οίκημα μοναχικόν (παράμερον)...», Σκαρλάτος Δ. μένα μοναστήρια, Ν. Νικονάνος, Μετέωρα. Τα μοναστήρια και η Βυζάντιος, Αεξικόν Αρχαίας 'Ελληνικής Γλώσσης και Καθαρευ ιστορία τους, Αθήνα 1987,24. ούσης, AQr\vav 1939, ανατύπ Λαμπροπούλου, ό.π. (υποσημ. 10), Χρ. Αγγελίδη, «Εμπο 6 6 Οι πρώτοι μοναχοί στο Λάτρος τον 7ο αιώνα, Βοκοτόπουλος, ρικοί και αγιολογικοί δρόμοι (4ος-7ος αι.). Οι μεταμορφώσεις της ό.π. (υποσημ. 10), 74, ταξιδιωτικής αφήγησης», Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο, Πρα Κάτι όχι ασυνήθιστο. Βοκοτόπουλος, ό.π., κτικά Α Διεθνούς Συμποσίου, Αθήνα 1989, 681. Π. Κ. Χρήστου, Για «υποτυπώδη οργάνωση ελεύθερων ασκητών», βλ. ΝικονάΤό "Αγων 'Όρος, Αθήναι 1987,31,32. νος, ό.π. (υποσημ. 10), 127. Ομάδες ανεξάρτητων κελλιών εμφανί 63 Βοκοτόπουλος, ό.π. (υποσημ. 10), 81, 83, 85, 88, 89. Kallistos ζονται στα Κελλιά Αιγύπτου από τον 4ο αιώνα, C. C. Walters, Ware, Bishop of Diokleia, «The Monastic Ideal According to St. John Monastic Archaeology in Egypt, Modern Egyptology Series, Αγγλία Christodoulos of Patmos», Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου του Θεολό 1974,9,10,11. γου. 900 χρόνια ιστορικής μαρτυρίας ( ), Πρακτικά Διε 6 9 «Μόνασε» εκεί ένα ζευγάρι! Ηλιάδης, Η Χάλκη (υποσημ. 15), θνούς Συμποσίου, Αθήναι 1989, Βλ. Μ. Αχείμαστου-Ποταμιάνου, Το Θάρι της Ρόδου. Ο ναός 157

12 Μ. Ζ. ΣΙΓΑΛΑ σεων Ρόδου-Ραβέννας. Τα Κελλιά προσθέτουν, τέλος, ένα σημαντικό σύνολο παλαιοχριστιανικών τοιχογρα φιών στα λίγα γνωστά της εποχής στον ελλαδικό χώρο, δίνοντας ελπίδες ότι στο μέλλον μπορεί να εντοπισθούν πολύ περισσότερα 7 0. Μ. Ζ. Sigala KELLIA ON CHALKI IN THE DODECANESE. THE DATE OF THE WALL-PAINTINGS AND THEIR SIGNIFICANCE V^/n the barren, inaccessible north-east coast of Chalki is a little bay known by the name Kellia ('Cells') (Fig. 1). There is a shallow cave (Fig. 3) that was used as a hermitage in its innermost recess, just above sea level. In a cavity at the back of the cave (Fig. 2) which is isolated from the rest of the space by a low wall are some quite well-preserved wallpaintings, and at the entrance to it rises a bipartite, box like building with trapezoid ground-plan and a flat roof (Fig. 4), in which there are also the remains of wall-paintings. This is another hermitage- 'cell'. The head of a saint found paint ed high on the rock before the entrance to the cave possibly belonged to a cell that has collapsed. The wall-paintings (Fig. 5) in the cave depict the young Christ Emmanuel between the archangels Michael and Gabriel and martyrs, with a gem-studded halo adorned with crosses and holding a staff in his left hand. To his left are preserved the archangel Michael and St Faustus or Faustinus and St Kirykos, the last holding a wreath in his hand. To Christ's right is preserved the name of the archangel Gabriel, with the halo of another saint next to it. The representation is en closed by a garland of red flowers and dark-green leaves. Both the subject and the iconographie and stylistic details (Fig. 6) find parallels in mosaics and wall-paintings of the Early Christian period, and suggest a date for the wall-paint ings from the middle of the 6th to the early 7th century. The room at the north of the built cell, overlooking the sea, has been arranged as a 'church' and bears traces of two layers of wall-paintings. To the first belongs the quite fugitive, bulky figure of a full-length military saint. Of the second layer, the fine head of St Andrew is preserved, with his name. He recalls the saint of the same name in Santa Maria Antiqua in Rome, which dates from the early 8th cen tury. It seems, then, that a community of free (?) hermits flourished at Kellia on Chalki from at least the 6th down to the 8th century. Study of the site raises the question of monasticism in the Dodecanese during the Early Christian period. It also provides some preliminary evidence for the organisation of Early Christian hermitages (places of wor ship and other areas, burials). Finally, it adds a notable group of wall-paintings to the few known in Greece from this period. 70 τους Τούρκους (1523), Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο, Πρακτι κά, τ. Β', Αθήνα 2000, 301, πίν Ε. Papavassiliou - Th. Archontopoulos, «Nouveaux éléments historiques et archéologiques de Rhodes à travers des fouilles dans la ville médiévale», CorsiRav XXXVIII (1991), 344. Επίσης, στη βασιλική της Αγίας Κάρας στη Σύμη. Η. Κόλλιας, «Μεσαιωνικά μνημεία Δωδεκανήσου», ΑΔ 31 (1976), Χρονικά, 391. Στα Δωδεκάνησα, σπαράγματα τοιχογραφιών (τέλη 5ου-αρχές 6ου αι.) βρέθηκαν σε ανασκαφές στη Ρόδο, στη μεγάλη παλαιο χριστιανική βασιλική της οδού Χειμάρρας και στην παλαιοχρι στιανική βασιλική της οδού Αγησάνδρου στη μεσαιωνική πόλη (περ. 600), Η. Κόλλιας, «Η παλαιοχριστιανική και βυζαντινή Ρό δος. Η αντίσταση μιας ελληνιστικής πόλης», Ρόδος, χρόνια. Η πόλη της Ρόδου από την ίδρυση της μέχρι την κατάληψη από 158 Powered by TCPDF (

Τα Κελλιά της Χάλκης Δωδεκανήσου. Η χρονολόγηση των τοιχογραφιών και η σημασία τους

Τα Κελλιά της Χάλκης Δωδεκανήσου. Η χρονολόγηση των τοιχογραφιών και η σημασία τους Τα Κελλιά της Χάλκης Δωδεκανήσου. Η χρονολόγηση των τοιχογραφιών και η σημασία τους Μαρία ΣΙΓΑΛΑ Περίοδος Δ', Τόμος Λ' (2009) Σελ. 149-158 ΑΘΗΝΑ 2009 Μ. Ζ. Σιγάλα ΤΑ ΚΕΛΛΙΑΤΗΣ ΧΑΛΚΗΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ. Η ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία

Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία Ενότητα A: Παλαιοχριστιανική Τέχνη (2 ος αι. αρχές 7 ου αι.) - Παλαιοχριστιανική και Προεικονομαχική Εικονογραφία. Στουφή - Πουλημένου Ιωάννα Ἐθνικὸ καὶ Καποδιστριακὸ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΚΡΙΠΟΥ

ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΚΡΙΠΟΥ ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΚΡΙΠΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η μονή της Παναγίας Σκριπού της Ορχομενιώτισσας της Βοιωτίας, κοντά στον αρχαίο Ορχομενό, περιλαμβάνει το πιο σημαντικό

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Αγίου Νικολάου της Στέγης. Ελληνικά

Κείμενο Αγίου Νικολάου της Στέγης. Ελληνικά 1 Κείμενο Αγίου Νικολάου της Στέγης Ελληνικά 2 Ο Άγιος Νικόλαος της Στέγης Πήρε το όνομα του μετά την προσθήκη της δεύτερης Στέγης του ναού τον 13ον αιώνα, για την προστασία του από τα χιόνα και τη βροχή.

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2016 Εκκλησίες της Σωτήρας. Πρόγραμμα Μαθητικών Θρησκευτικών Περιηγήσεων «Συνοδοιπόροι στα ιερά προσκυνήματα του τόπου μας»

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2016 Εκκλησίες της Σωτήρας. Πρόγραμμα Μαθητικών Θρησκευτικών Περιηγήσεων «Συνοδοιπόροι στα ιερά προσκυνήματα του τόπου μας» ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2016 Εκκλησίες της Σωτήρας Πρόγραμμα Μαθητικών Θρησκευτικών Περιηγήσεων «Συνοδοιπόροι στα ιερά προσκυνήματα του τόπου μας» ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ Αγία Θέκλα Βρίσκεται 7χλμ νότια από το κέντρο της Σωτήρας.

Διαβάστε περισσότερα

γυναίκας που σύμφωνα με την παράδοση ήταν η Θεοδώρα, κόρη του αυτοκράτορα Μαξιμιανού, η οποία είχε ασπασθεί το χριστιανισμό. Το 1430, με την κατάληψη

γυναίκας που σύμφωνα με την παράδοση ήταν η Θεοδώρα, κόρη του αυτοκράτορα Μαξιμιανού, η οποία είχε ασπασθεί το χριστιανισμό. Το 1430, με την κατάληψη Αγία Αικατερίνη Η Αγία Aικατερίνη βρίσκεται σε ενα απο τα καλυτερα μερη της θεσσαλονικης, στην Βορειοδυτική πλευρά της Άνω Πολης.Κτισμένη το 1320 μχ,η ατμόσφαιρα ειναι πολύ ωραία και προπάντον ειναι ήσυχα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ E. N. Τσιγαρίδας, 'Ερευνες στους ναούς της Καστοριάς 379 ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ Στη διάρκεια των υπηρεσιακών μεταβάσεών μου στην Καστοριά, την περίοδο κυρίως 1970-1975 και συμπληρωματικά την

Διαβάστε περισσότερα

Ασκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας

Ασκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας 4 Νοεμβρίου 2011 Ασκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας Αφιερώματα / Μοναστήρια της Μακεδονίας Της Χρυσάνθης Σταυροπούλου-Τσιούμη Καθηγήτριας στο ΑΠΘ Να αναζητήσει κανείς τους ιδιαίτερους λόγους για τους οποίους

Διαβάστε περισσότερα

Το Μεσαιωνικό Κάστρο Λεμεσού.

Το Μεσαιωνικό Κάστρο Λεμεσού. Το Μεσαιωνικό Κάστρο Λεμεσού. 1 Περιεχόμενα: Εισαγωγή σελ.3 Ιστορική αναδρομή σελ.4 Περιγραφή του χώρου σελ.5-7 Βιβλιογραφία σελ.8 Παράρτημα σελ.9-10 2 Εισαγωγή. Στο κέντρο της Λεμεσού υπάρχει το Κάστρο

Διαβάστε περισσότερα

Παναγία Αθηνιώτισσα 6ος αι.

Παναγία Αθηνιώτισσα 6ος αι. Παναγία Αθηνιώτισσα 6ος αι. Ο Παρθενώνας ως χριστιανικός ναός, Κάτοψη. Οι αριθμοί δηλώνουν σε ποιους κίονες υπάρχουν χαράγματα και πόσα σε καθέναν από αυτούς (Ορλάνδος Α.Βρανούσης Λ., Τα χαράγματα του

Διαβάστε περισσότερα

από το 1985. Φορβίων, από προέρχεται Η εκκλησία αποτελεί το αιώνα

από το 1985. Φορβίων, από προέρχεται Η εκκλησία αποτελεί το αιώνα Η εκκλησία της Παναγίας της Φορβιώτισσας, περισσότερο γνωστή ως η Παναγία της Ασίνου, βρίσκεται στις βόρειες υπώρειες της οροσειράς ο του Τροόδους. Είναι κτισμένη στην ανατολική όχθη ενός μικρού χείμαρρου,

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι. Ελληνικά

Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι. Ελληνικά 1 Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι Ελληνικά 2 ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΣΤΟ ΠΕΛΕΝΤΡΙ Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι φαίνεται να χτίστηκε λίγο μετά τα μέσα του 12 ου αιώνα

Διαβάστε περισσότερα

Η Παγκόσμια Κληρονομιά της Κύπρου

Η Παγκόσμια Κληρονομιά της Κύπρου Η Παγκόσμια Κληρονομιά της Κύπρου Η Συνθήκη για την Προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς, που υιοθετήθηκε από την UNESCO το 1972, σηματοδότησε μια νέα εποχή στη διατήρηση των πολιτιστικών

Διαβάστε περισσότερα

ΝΑΟΣ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ

ΝΑΟΣ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ Στον 11 ο αιώνα χρονολογείται η αγία Αικατερίνη στην Πλάκα, κοντά στο μνημείο του Λυσικράτους. Έχει χτιστεί πάνω σε ερείπια αρχαίου ναού της Αρτέμιδος. Η στέγαση του κεντρικού τμήματος,

Διαβάστε περισσότερα

Τι μπορεί να δει κάποιος στο μουσείο της Ι.Μ. Μεγάλου Μετεώρου

Τι μπορεί να δει κάποιος στο μουσείο της Ι.Μ. Μεγάλου Μετεώρου 18/05/2019 Τι μπορεί να δει κάποιος στο μουσείο της Ι.Μ. Μεγάλου Μετεώρου / Ιερές Μονές Η μο νή του Με γά λου Με τε ώ ρου δι α μόρ φω σε μί α σει ρά α πό πε ρι κα λείς μου σεια κούς χώ ρους, για την α

Διαβάστε περισσότερα

Μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση τα ψηφιδωτά που βρίσκονταν στην αψίδα του ναού της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη.

Μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση τα ψηφιδωτά που βρίσκονταν στην αψίδα του ναού της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη. Μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση τα ψηφιδωτά που βρίσκονταν στην αψίδα του ναού της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη. Ο Χριστός. Ψηφιδωτό Παναγίας της Κανακαριάς. Λυθράγκωμη- Καρπασίας Τα ψηφιδωτά αυτά

Διαβάστε περισσότερα

Δημήτρης Δαμάσκος Δημήτρης Πλάντζος Πανεπιστημιακή Ανασκαφή Άργους Ορεστικού

Δημήτρης Δαμάσκος Δημήτρης Πλάντζος Πανεπιστημιακή Ανασκαφή Άργους Ορεστικού Δημήτρης Δαμάσκος Δημήτρης Πλάντζος Πανεπιστημιακή Ανασκαφή Άργους Ορεστικού Η ανασκαφή τού 2012 είχε ως στόχους: την περαιτέρω διερεύνηση της στοάς του μεγάλου ρωμαϊκού κτιρίου με τη στοά περιμετρικά

Διαβάστε περισσότερα

«Έκθεση εικόνων Κρητικής Σχολής στην Ηπειρο» 2014

«Έκθεση εικόνων Κρητικής Σχολής στην Ηπειρο» 2014 Άγιος Νικόλαος με τρεις σκηνές θαυμάτων του Συλλογή Μητροπολιτικού Μεγάρου Ιωαννίνων Προέλευση: Μονή Ελεούσας Νήσου Ιωαννίνων Διαστάσεις 0,92 Χ 0,62μ 1500 Εικόνα με πλαίσιο, που διατηρείται σε καλή κατάσταση

Διαβάστε περισσότερα

Η ΒΑΣΙΛΙΚΗ «ΑΓ. ΣΟΦΙΑ» Η ΝΕΚΡΟΠΟΛΗ

Η ΒΑΣΙΛΙΚΗ «ΑΓ. ΣΟΦΙΑ» Η ΝΕΚΡΟΠΟΛΗ Η ΒΑΣΙΛΙΚΗ «ΑΓ. ΣΟΦΙΑ» Η ΝΕΚΡΟΠΟΛΗ Η ΒΑΣΙΛΙΚΗ «ΑΓ. ΣΟΦΙΑ» Η ΝΕΚΡΟΠΟΛΗ Η σημερινή βασιλική «Αγ. Σοφία» βρίσκεται στο κέντρο της κύριας νεκρόπολης της αρχαίας πόλης Σέρντικα. Σ αυτή την περιοχή έχουν ανακαλυφθεί

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαίος Πύργος Οινόης Αρχαίο Φρούριο Ελευθερών Αρχαιολογικός χώρος Οινόης. Γιώργος Πρίμπας

Αρχαίος Πύργος Οινόης Αρχαίο Φρούριο Ελευθερών Αρχαιολογικός χώρος Οινόης. Γιώργος Πρίμπας Αρχαίος Πύργος Οινόης Αρχαίο Φρούριο Ελευθερών Αρχαιολογικός χώρος Οινόης Γιώργος Πρίμπας Το παρόν φωτογραφικό άλμπουμ είναι ένα αφιέρωμα για τους τρεις μεγάλης αρχαιολογικής αξίας χώρους στην περιοχή

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΣ. Γιώργος Ε 1

Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΣ. Γιώργος Ε 1 Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΣ Γιώργος Ε 1 ΣΩΤΗΡΑ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Η Σωτήρα έχει Αγιολογική ονομασία: φέρει το όνομα του Σωτήρος Χριστού. Εξάλλου στις 6 Αυγούστου τελείται μεγάλο πανηγύρι κατά τη γιορτή της Μεταμορφώσεως

Διαβάστε περισσότερα

Εξαιρετικά αντίγραφα βυζαντινών εικόνων

Εξαιρετικά αντίγραφα βυζαντινών εικόνων Εξαιρετικά αντίγραφα βυζαντινών εικόνων από την H ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΣΙΝΑ «Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΟΥ ΣΙΝΑ είναι ένα Ελληνορθόδοξον Χριστιανικόν μοναστικόν κέντρον με αδιάκοπον πνευματική ζωήν δεκαεπτά αιώνων. Η ασκητική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. - Γενική Εισαγωγή..2. - Iστορική αναδρομή...3-4. - Περιγραφή του χώρου...5-8. - Επίλογος...9. - Βιβλιογραφία 10

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. - Γενική Εισαγωγή..2. - Iστορική αναδρομή...3-4. - Περιγραφή του χώρου...5-8. - Επίλογος...9. - Βιβλιογραφία 10 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ - Γενική Εισαγωγή..2 - Iστορική αναδρομή....3-4 - Περιγραφή του χώρου.....5-8 - Επίλογος...9 - Βιβλιογραφία 10 1 Γενική Εισαγωγή Επίσκεψη στο Επαρχιακό Μουσείο Πάφου Το Επαρχιακό Μουσείο της

Διαβάστε περισσότερα

ΣΚΟΠΟΣ: Η σύνδεση της καλλιτεχνικής δημιουργίας με το χαρακτήρα και τη φυσιογνωμία ενός πολιτισμού.

ΣΚΟΠΟΣ: Η σύνδεση της καλλιτεχνικής δημιουργίας με το χαρακτήρα και τη φυσιογνωμία ενός πολιτισμού. ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ (file://localhost/c:/documents%20and%20settings/user/επιφάνεια%20εργασίας/κ έντρο%20εξ%20αποστάσεως%20επιμόρφωσης%20- %20Παιδαγωγικό%20Ινστιτούτο.mht) Κέντρο Εξ Αποστάσεως Επιμόρφωσης

Διαβάστε περισσότερα

Μοναδικό παλαιοχριστιανικό μνημείο οι Κατακόμβες της Μήλου

Μοναδικό παλαιοχριστιανικό μνημείο οι Κατακόμβες της Μήλου 09/04/2019 Μοναδικό παλαιοχριστιανικό μνημείο οι Κατακόμβες της Μήλου / Ιστορία - Εθνικά Θέματα Αθανάσιος Κίμων Ευθυμίου, Δημοσιογράφος Εκτός από κοιμητήριο, οι κατακόμβες ήταν και τόπος λατρείας. Έτσι

Διαβάστε περισσότερα

Η Ρωμαϊκή και Βυζαντινή Φυσιογνωμία της Θεσσαλονίκης Ονόματα Ομάδων: 1. Μικροί Πράκτορες 2. LaCta 3. Αλλοδαποί 4. Η Συμμορία των 5

Η Ρωμαϊκή και Βυζαντινή Φυσιογνωμία της Θεσσαλονίκης Ονόματα Ομάδων: 1. Μικροί Πράκτορες 2. LaCta 3. Αλλοδαποί 4. Η Συμμορία των 5 Η Ρωμαϊκή και Βυζαντινή Φυσιογνωμία της Θεσσαλονίκης Ονόματα Ομάδων: 1. Μικροί Πράκτορες 2. LaCta 3. Αλλοδαποί 4. Η Συμμορία των 5 Αρχικές Σκέψεις Πόσο καλά γνωρίζουμε την πόλη μας; Πόσο καλά ξέρουμε την

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Εκκλησίας Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πεδουλά. Ελληνικά

Κείμενο Εκκλησίας Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πεδουλά. Ελληνικά 1 Κείμενο Εκκλησίας Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πεδουλά Ελληνικά 2 ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΣΤΟΝ ΠΕΔΟΥΛΑ Η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ που χτίστηκε πριν το 1474 είναι μονόκλιτη, ξυλόστεγη με νάρθηκα

Διαβάστε περισσότερα

Οι αρχαίοι πύργοι της Σερίφου Οι αρχαίοι πύργοι, αυτόνομες οχυρές κατασκευές αποτελούν ιδιαίτερο τύπο κτιρίου με κυκλική, τετράγωνη ή ορθογώνια

Οι αρχαίοι πύργοι της Σερίφου Οι αρχαίοι πύργοι, αυτόνομες οχυρές κατασκευές αποτελούν ιδιαίτερο τύπο κτιρίου με κυκλική, τετράγωνη ή ορθογώνια Οι αρχαίοι πύργοι της Σερίφου Οι αρχαίοι πύργοι, αυτόνομες οχυρές κατασκευές αποτελούν ιδιαίτερο τύπο κτιρίου με κυκλική, τετράγωνη ή ορθογώνια κάτοψη, περισσότερους από έναν ορόφους και στιβαρή κατασκευή.

Διαβάστε περισσότερα

Η θεώρηση και επεξεργασία του θέματος οφείλει να γίνεται κυρίως από αρχιτεκτονικής απόψεως. Προσπάθεια κατανόησης της συνθετικής και κατασκευαστικής

Η θεώρηση και επεξεργασία του θέματος οφείλει να γίνεται κυρίως από αρχιτεκτονικής απόψεως. Προσπάθεια κατανόησης της συνθετικής και κατασκευαστικής ΑΝΑΓΝΩΣΗ - ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΝΗΜΕΙΟΥ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΗΦΑΙΣΤΟΥ Η θεώρηση και επεξεργασία του θέματος οφείλει να γίνεται κυρίως από αρχιτεκτονικής απόψεως. Προσπάθεια κατανόησης της συνθετικής και κατασκευαστικής δομής

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΙΩΑΝΝΙΔΟΥ Α1 Β ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΙΩΑΝΝΙΔΟΥ Α1 Β ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΙΩΑΝΝΙΔΟΥ Α1 Β ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΝΕΟΛΙΘΙΚΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΧΟΙΡΟΚΟΙΤΙΑΣ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΑΓΙΑΣ ΝΑΠΑΣ ΕΝΕΤΙΚΑ ΤΕΙΧΗ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ

Διαβάστε περισσότερα

Βυζαντινά Μνημεία της Θεσσαλονίκης

Βυζαντινά Μνημεία της Θεσσαλονίκης Βυζαντινά Μνημεία της Θεσσαλονίκης 1ης Διαδρομής Μονή Βαλτάδων Ναός Οσίου Δαυίδ Βυζαντινό Λουτρό Ναός Αγίου Νικολάου (Ορφανού) Ναός Αγίου Παντελεήμονα Ναός Σωτήρως Χριστός Ροτόντα Παλιά Πόλη,Κάστρα 2ης

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟ ΧΟΣ- Ε ΠΙ ΔΙΩ ΞΗ ΠΛΑΙ ΣΙΟ ΧΡΗ ΜΑ ΤΟ ΔΟ ΤΗ ΣΗΣ

ΣΤΟ ΧΟΣ- Ε ΠΙ ΔΙΩ ΞΗ ΠΛΑΙ ΣΙΟ ΧΡΗ ΜΑ ΤΟ ΔΟ ΤΗ ΣΗΣ ΣΤΟ ΧΟΣ- Ε ΠΙ ΔΙΩ ΞΗ Στό χος του Ο λο κλη ρω μέ νου Προ γράμ μα τος για τη βιώ σι μη α νά πτυ ξη της Πίν δου εί ναι η δια μόρ φω ση συν θη κών α ει φό ρου α νά πτυ ξης της ο ρει νής πε ριο χής, με τη δη

Διαβάστε περισσότερα

ΙΕΡΟΣ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ

ΙΕΡΟΣ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ 3 o ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΓΑΛΑΤΣΙΟΥ Σ.Χ. ΕΤΟΣ 2011-2012 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: «ΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΓΕΙΤΟΝΕΣ ΜΑΣ» ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΙΕΡΟΣ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ Εργασία του μαθητή: Μαγγιώρου

Διαβάστε περισσότερα

Παναγία της Ασίνου Ελληνικά

Παναγία της Ασίνου Ελληνικά Παναγία της Ασίνου Ελληνικά 1 ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΙΝΟΥ Ή ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΦΟΡΒΙΩΤΙΣΣΑΣ Η καμαροσκέπαστη, με δεύτερη ξύλινη στέγη εκκλησία της Παναγίας της Ασίνου, που βρίσκεται κοντά στο χωριό Νικητάρι,

Διαβάστε περισσότερα

Το Τραγούδι της Γης του Στράτη Μυριβήλη

Το Τραγούδι της Γης του Στράτη Μυριβήλη Το Τραγούδι της Γης του Στράτη Μυριβήλη Θεατρικές Παραστάσεις στα νησιά του Βορείου Αιγαίου Λήμνος, Λέσβος, Χίος Καλοκαίρι 2014 «Ένα τραγούδι γυρεύουμε. Το τραγούδι των τραγουδιών καρτερούμε. Το τραγούδι

Διαβάστε περισσότερα

Ιερός Ναός Αγίων Ιάσωνος και Σωσιπάτρου ΚΕΡΚΥΡΑ

Ιερός Ναός Αγίων Ιάσωνος και Σωσιπάτρου ΚΕΡΚΥΡΑ Ιερός Ναός Αγίων Ιάσωνος και Σωσιπάτρου ΚΕΡΚΥΡΑ Μάριος Χειμαριός Μάριος Χειμαριός, Κέρκυρα, Ιερός Ναός Αγίων Ιάσωνος και Σωσιπάτρου (Αρχιτεκτονική/ Ιστορία ) www.24grammata.com1 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην περιοχή

Διαβάστε περισσότερα

Λάζαρος: Ο μοναδικός Άνθρωπος με δύο τάφους

Λάζαρος: Ο μοναδικός Άνθρωπος με δύο τάφους 20/04/2019 Λάζαρος: Ο μοναδικός Άνθρωπος με δύο τάφους / Ορθόδοξες Προβολές Ο Λάζαρος με τις αδελφές του ζούσαν στη Βηθανία ένα χωριό που βρισκόταν περίπου δεκαπέντε στάδια (τρία χιλιόμετρα) ανατολικά

Διαβάστε περισσότερα

Λίγα Λόγια Για Την Αγιογράφο

Λίγα Λόγια Για Την Αγιογράφο Αγιογράφος Ραλλού Λιόλιου Κούση Βυζαντινές Εικόνες Οι βυζαντινές εικόνες είναι ιεροί πνευματικοί θησαυροί του Ανατολικού Ορθόδοξου Χριστιανισμού. Η βυζαντινή ζωγραφική είναι ένα από τα πιο σημαντικά επιτεύγματα

Διαβάστε περισσότερα

1 η Θεματική ενότητα- Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν το Θεό; 1. Δώστε τον ορισμό της εικόνας.

1 η Θεματική ενότητα- Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν το Θεό; 1. Δώστε τον ορισμό της εικόνας. 1 η Θεματική ενότητα- Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν το Θεό; 1. Δώστε τον ορισμό της εικόνας. 2. Ποια η έννοια της λέξεως είδωλο στο θρησκευτικό τομέα; 3. Ποιο από τα παρακάτω αποτελούν μορφές σύγχρονης

Διαβάστε περισσότερα

Υπόγεια κοιμητήρια (σε υπαίθριες εκτάσεις που ανήκαν σε πλούσιους πιστούς). Αποτελούνταν από υπόγειες σήραγγες σε μορφή λαβύρινθου μήκους πολλών

Υπόγεια κοιμητήρια (σε υπαίθριες εκτάσεις που ανήκαν σε πλούσιους πιστούς). Αποτελούνταν από υπόγειες σήραγγες σε μορφή λαβύρινθου μήκους πολλών Κατακόμβες, τόπος καταφυγής και μνήμης Τι ήταν οι κατακόμβες; Υπόγεια κοιμητήρια (σε υπαίθριες εκτάσεις που ανήκαν σε πλούσιους πιστούς). Αποτελούνταν από υπόγειες σήραγγες σε μορφή λαβύρινθου μήκους πολλών

Διαβάστε περισσότερα

α κα ρι ι ο ος α α νηρ ος ου ουκ ε πο ρε ε ευ θη εν βου λη η η α α σε ε ε βων και εν ο δω ω α α µαρ τω λω ων ουουκ ε ε ε

α κα ρι ι ο ος α α νηρ ος ου ουκ ε πο ρε ε ευ θη εν βου λη η η α α σε ε ε βων και εν ο δω ω α α µαρ τω λω ων ουουκ ε ε ε Ἦχος Νη α κα ρι ι ο ος α α νηρ ος ου ουκ ε πο ρε ε ευ θη εν βου λη η η α α σε ε ε βων και εν ο δω ω α α µαρ τω λω ων ουουκ ε ε ε στη η και ε πι κα α θε ε ε ε δρα α λοι οι µων ου ουκ ε ε κα θι ι σε ε ε

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΦΩΚΑ/ΤΕΤΑΡΤΗ

ΤΜΗΜΑ ΦΩΚΑ/ΤΕΤΑΡΤΗ ΤΜΗΜΑ ΦΩΚΑ/ΤΕΤΑΡΤΗ 09.00 -.00 5 ZE MI WA 0 0 0 9 0,95 9 ΑΓ ΓΕ ΠΑ 0 0 0 0 0 0 95 ΑΔ ΡΟ ΙΩ 0 0 0 0 0 0 97 ΑΙ ΚΩ ΠΑ 0 0 0 0 0 0 5 507 ΑΛ ΕΥ ΤΖ 0 0 0 0 0 0 6 99 ΑΝ ΟΡ ΚΩ 7 5 0 0 0,65 7 95 ΑΝ ΙΩ ΟΡ 9 9 9 6

Διαβάστε περισσότερα

Π α σα πνο η αι νε σα τω τον Κυ ρι. Π α σα πνο η αι νε σα α τω τον. Ἕτερον. Τάξις Ἑωθινοῦ Εὐαγγελίου, Ὀ Ν Ψαλµός. Μέλος Ἰωάννου Ἀ. Νέγρη.

Π α σα πνο η αι νε σα τω τον Κυ ρι. Π α σα πνο η αι νε σα α τω τον. Ἕτερον. Τάξις Ἑωθινοῦ Εὐαγγελίου, Ὀ Ν Ψαλµός. Μέλος Ἰωάννου Ἀ. Νέγρη. Τάξις Ἑωθινοῦ Εὐαγγελίου, Ὀ Ν Ψαλµός. Μέλος Ἰωάννου Ἀ. Νέγρη. Κυ ρι ε ε λε η σον Ἦχος Πα Α µην Π α σα πνο η αι νε σα τω τον Κυ ρι ον Ἕτερον. Π α σα πνο η αι νε σα α τω τον Κυ υ ρι ι ον 1 ΙΩΑΝΝΟΥ Α. ΝΕΓΡΗ

Διαβάστε περισσότερα

Γενικό Λύκειο Καρπερού Δημιουργική Εργασία: Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ

Γενικό Λύκειο Καρπερού Δημιουργική Εργασία: Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ Γενικό Λύκειο Καρπερού Δημιουργική Εργασία: Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Ο ναός ήταν αφιερωμένος στη Σοφία του Θεού, κτίστηκε στη θέση αυτή από το Μεγάλο Κωνσταντίνο (306-339) αλλά πολύ σύντομα, το 404, καταστράφηκε

Διαβάστε περισσότερα

Ανάγνωση - Περιγραφή Μνημείου: Ναός του Ηφαίστου

Ανάγνωση - Περιγραφή Μνημείου: Ναός του Ηφαίστου ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ Εργαστήριο Συγκοινωνιακής Τεχνικής Σχολή Αγρονόμων-Τοπογράφων Μηχανικών Τομές Τοπογραφίας Αποτυπώσεις Μνημείων Υπεύθυνος Διδάσκων: Γεωργόπουλος Ανδρέας Ανάγνωση - Περιγραφή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ 26η ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΜΕΣΣΗΝΙΑ Χριστιανούπολη, Ι.Ν. Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Σημαντικό οικοδομικό συγκρότημα του 11ου- 12ου αιώνα, που αποτελείται από τον οκταγωνικού τύπου ναό και το επισκοπικό

Διαβάστε περισσότερα

Η Πόλη έξω από τα Â Ë

Η Πόλη έξω από τα Â Ë Η Πόλη έξω από τα Â Ë Είναι τόσα πολλά αυτά που έχει να κάνει και να δει ο επισκέπτης της Πόλης της Ρόδου, τόσες πολλές οι επιλογές που σίγουρα δεν θα πλήξει. Μέρες ολόκληρες θα µπορούσε κανείς να περάσει

Διαβάστε περισσότερα

01 Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ

01 Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ Το περίτεχνο τέμπλο του Αγίου Γεωργίου με τα πλευρικά τμήματά του Α Ν Α Δ Ε Ι Ξ Η Τ Ω Ν Μ Ε Τ Α Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ν Ω Ν Μ Ν Η Μ Ε

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ιερός Ναός του Αγ. Παντελεήμονος στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου

Ο Ιερός Ναός του Αγ. Παντελεήμονος στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου 28/07/2019 Ο Ιερός Ναός του Αγ. Παντελεήμονος στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου / Ορθόδοξες Προβολές Στη βορειοανατολική ακμή των τειχών της μεσαιωνικής πόλης της Ρόδου και σε απόσταση μόλις Παντελεήμονος.

Διαβάστε περισσότερα

ο Θε ος η η µων κα τα φυ γη η και δυ υ υ να α α α µις βο η θο ος ε εν θλι ψε ε ε σι ταις ευ ρου ου ου ου ου σαις η η µα α α ας σφο ο ο ο

ο Θε ος η η µων κα τα φυ γη η και δυ υ υ να α α α µις βο η θο ος ε εν θλι ψε ε ε σι ταις ευ ρου ου ου ου ου σαις η η µα α α ας σφο ο ο ο Ἐκλογή ἀργοσύντοµος εἰς τὴν Ἁγίν Κυρικήν, κὶ εἰς ἑτέρς Γυνίκς Μάρτυρς. Μέλος Ἰωάννου Ἀ. Νέγρη. Ἦχος Νη ε Κ ι δυ υ υ υ ν µι ις Α λ λη λου ου ου ι ι ι ι ο Θε ος η η µων κ τ φυ γη η κι δυ υ υ ν µις βο η θο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ 19η ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΤΡΙΚΑΛΑ Πλάτανος Θέση «Ομβριάσα» Η 19η ΕΒΑ διενεργεί ανασκαφική έρευνα στον αγρό ιδιοκτησίας Σ. και Α. Υφαντή, η οποία είναι συνέχεια αυτής που διενεργούσε η 7η ΕΒΑ,

Διαβάστε περισσότερα

Τα θέατρα της Αμβρακίας. Ανδρέας Μαυρίκος, ΒΠΠΓ

Τα θέατρα της Αμβρακίας. Ανδρέας Μαυρίκος, ΒΠΠΓ Τα θέατρα της Αμβρακίας Ανδρέας Μαυρίκος, ΒΠΠΓ Αμβρακία Η Αμβρακία, μία από τις αξιολογότερες κορινθιακές αποικίες, ήταν χτισμένη στην περιοχή του Αμβρακικού κόλπου κοντά στην όχθη του ποταμού Άραχθου.

Διαβάστε περισσότερα

Τα αντικείμενα μικροτεχνίας του μουσείου της βιβλιοθήκης του Βατικανού

Τα αντικείμενα μικροτεχνίας του μουσείου της βιβλιοθήκης του Βατικανού 5 Νοεμβρίου 2017 Τα αντικείμενα μικροτεχνίας μουσείου της βιβλιοθήκης Βατικανού Πολιτισμός / Ζωγραφική & Εικαστικές Τέχνες Κωνσταντίνος Π. Χαραλαμπίδης, Ομότιμος Καθηγητής Θεολογίας Α.Π.Θ. Η συλλογή αντικειμένων

Διαβάστε περισσότερα

Βυζαντινά και Οθωμανικά μνημεία της Μάκρης

Βυζαντινά και Οθωμανικά μνημεία της Μάκρης Βυζαντινά και Οθωμανικά μνημεία της Μάκρης Στρατηγικής σημασίας η θέση της Μάκρης / Κατοικήθηκε από την αρχαιότητα Οικισμός με διαρκή ανθρώπινη παρουσία από τα νεολιθικά χρόνια Ορατά στο κέντρο της σημερινής

Διαβάστε περισσότερα

Μινωικός Πολιτισμός σελ. 23-28

Μινωικός Πολιτισμός σελ. 23-28 Μινωικός Πολιτισμός σελ. 23-28 Να περιγράψετε ένα μινωικό ανάκτορο; Μεγάλα Συγκροτήματα κτιρίων, Είχαν πολλές πτέρυγες-δωματίων, Διοικητικά, Οικονομικά, Θρησκευτικά και Καλλιτεχνικά κέντρα της περιοχής,

Διαβάστε περισσότερα

15 άγνωστοι ναοί και εκκλησίες που αξίζει να ανακαλύψετε στην Ελλάδα

15 άγνωστοι ναοί και εκκλησίες που αξίζει να ανακαλύψετε στην Ελλάδα 11/02/2019 15 άγνωστοι ναοί και εκκλησίες που αξίζει να ανακαλύψετε στην Ελλάδα Αυτοκέφαλες Εκκλησίες / Εκκλησία της Ελλάδος Όλοι γνωρίζουν τα Μετέωρα ή την Παναγία της Τήνου, στην Ελλάδα όμως υπάρχουν

Διαβάστε περισσότερα

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ. Της Μαρίας Αποστόλα

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ. Της Μαρίας Αποστόλα ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Της Μαρίας Αποστόλα Η Ελλάδα υπήρξε από τους πρώτους δέκτες του Χριστιανισμού και τα μνημεία της ελληνικής ορθοδοξίας αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της εθνικής κληρονομιάς, αποτελώντας

Διαβάστε περισσότερα

Έτσι ήταν η Θεσσαλονίκη στην αρχαιότητα - Υπέροχη ψηφιακή απεικόνιση

Έτσι ήταν η Θεσσαλονίκη στην αρχαιότητα - Υπέροχη ψηφιακή απεικόνιση Έτσι ήταν η Θεσσαλονίκη στην αρχαιότητα - Υπέροχη ψηφιακή απεικόνιση - Με την βοήθεια της τεχνολογίας αρχαιολόγοι κατάφεραν να απεικονίσουν την Θεσσαλονίκη της αρχαιότητας - Μια ζηλευτή πόλη με Ιππόδρομο,

Διαβάστε περισσότερα

1. Οι Σλάβοι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο

1. Οι Σλάβοι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο Τα όρια του βυζαντινού κράτους από τα μέσα του 7ου ως τον 9ο αιώνα. Επεξεργασία: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. ΙΜΕ http://www.ime.gr/chronos/09/gr/gallery/main/others/o2p 2.html I. Ο ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΚΟΣΜΟΣ ΚΑΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία

Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία Ενότητα A: Παλαιοχριστιανική Τέχνη (2 ος αι. αρχές 7 ου αι.) - Παλαιοχριστιανική Ναοδομία. Στουφή - Πουλημένου Ιωάννα Ἐθνικὸ καὶ Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΟΥΠΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΤΟΠΤΣΗ ΜΑΡΙΑ ΦΩΤΗΣ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΝΙΦΟΡΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ

ΤΡΟΥΠΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΤΟΠΤΣΗ ΜΑΡΙΑ ΦΩΤΗΣ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΝΙΦΟΡΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΡΟΥΠΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΤΟΠΤΣΗ ΜΑΡΙΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΦΩΤΗΣ ΝΙΦΟΡΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Η ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΑ Είναι η τέχνη της απεικόνισης ιερών προσώπων ή θρησκευτικών σκηνών Είναι η ζωγραφική παράσταση θρησκευτικών

Διαβάστε περισσότερα

Οι πυραμίδες είναι τάφοι για τους βασιλιάδες της Αιγύπτου, τους Φαραώ. Σκοπός της πυραμίδας ήταν να «στεγάσει» το νεκρό Φαραώ κατά τη διάρκεια της

Οι πυραμίδες είναι τάφοι για τους βασιλιάδες της Αιγύπτου, τους Φαραώ. Σκοπός της πυραμίδας ήταν να «στεγάσει» το νεκρό Φαραώ κατά τη διάρκεια της ΑΙΓΥΠΤΟΣ ΠΥΡΑΜΙΔΕΣ Οι πυραμίδες είναι τάφοι για τους βασιλιάδες της Αιγύπτου, τους Φαραώ. Σκοπός της πυραμίδας ήταν να «στεγάσει» το νεκρό Φαραώ κατά τη διάρκεια της μεταθανάτιας ζωής του. Οι αρχαιολόγοι

Διαβάστε περισσότερα

The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos.

The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos. A. Bryer καί D. Winfield, The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos. Χάρτες καί σχέδια τοΰ R. Anderson, σκίτσα τής Jane Winfield, Washington, D.C.: Dumbarton Oaks Studies XX, 1985, τόμοι I καί

Διαβάστε περισσότερα

Οι Άγιοι της Θεσσαλονίκης.

Οι Άγιοι της Θεσσαλονίκης. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Οι Άγιοι της. Ενότητα 1: Θεσσαλονίκη: Ιστορικά και Πολιτισµικά Χαρακτηριστικά Συµεών Πασχαλίδης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

Όνομα:Αναστασία Επίθετο:Χαραλάμπους Τμήμα: Β 5 Το Κούριον

Όνομα:Αναστασία Επίθετο:Χαραλάμπους Τμήμα: Β 5 Το Κούριον Όνομα:Αναστασία Επίθετο:Χαραλάμπους Τμήμα: Β 5 Το Κούριον Ετος: 2012-2013 Θέμα: Το Κούριο Καθηγήτρια: Κ. Μαρία Χατζημιχαήλ 1 Περιεχόμενα 1. Γενική εισαγωγή...3 2. Ιστορική αναδρομή...4-8 3. Παράρτημα πηγών...9

Διαβάστε περισσότερα

Ορόλος του φυσικού φωτός στη βυζαντινή εκκλησιαστική αρχιτεκτονική

Ορόλος του φυσικού φωτός στη βυζαντινή εκκλησιαστική αρχιτεκτονική Ιωάννης Ηλιάδης ΕΙΚΟΝΕΣ ΦΩΤΟΣ ΣΤΟ ΝΑΟ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ* Ορόλος του φυσικού φωτός στη βυζαντινή εκκλησιαστική αρχιτεκτονική είναι ιδιαίτερα εμφανής στο καθολικό της Μονής Παναγίας Κοσμοσώτειρας

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟ ΚΑΣΤΡO ΤΗΣ ΚΩ Η ΓΕΦΥΡΑ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ

ΣΤΟ ΚΑΣΤΡO ΤΗΣ ΚΩ Η ΓΕΦΥΡΑ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ ΣΤΟ ΚΑΣΤΡO ΤΗΣ ΚΩ Το Κάστρο των Ιπποτών είναι ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά μνημεία της Κω. Ιδιαίτερα εντυπωσιακό και επιβλητικό είναι ένα από τα αξιοθέατα που κάθε επισκέπτης του νησιού πρέπει να

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΜΑΘΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ Ιερό Αφροδίτης Π α ν α γ ι ώ τ η ς Ν ε ο φ ύ τ ο υ Β 2 Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μαρία Χατζημιχαήλ 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Γενική Εισαγωγή..σελ.3 Ιστορική αναδρομή..σελ.3 Περιγραφή του χώρου.σελ.4

Διαβάστε περισσότερα

1.2.3 ιαρ θρω τι κές πο λι τι κές...35 1.2.4 Σύ στη μα έ λεγ χου της κοι νής α λιευ τι κής πο λι τι κής...37

1.2.3 ιαρ θρω τι κές πο λι τι κές...35 1.2.4 Σύ στη μα έ λεγ χου της κοι νής α λιευ τι κής πο λι τι κής...37 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΚΕ Φ Α Λ ΑΙΟ ΤΟ ΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΑΛΙΕΙΑΣ... 21 ΚΕ Φ Α Λ ΑΙΟ 1 o Η ΑΛΙΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1.1 Η Α λιεί α ως Οι κο νο μι κή ρα στη ριό τη τα...25 1.2 Η Κοι νο τι κή Α λιευ τι κή Πο λι τι κή...28

Διαβάστε περισσότερα

Γιώργος Πρίμπας Ααύγουστος 2017

Γιώργος Πρίμπας Ααύγουστος 2017 Γιώργος Πρίμπας Στην περιοχή της πόλης του Άργους έχει διαπιστωθεί αδιάλειπτη ανθρώπινη παρουσία, με σημαντικές πόλεις και οικισμούς, τα τελευταία πεντέμισι με έξι χιλιάδες χρόνια. Αναπόφευκτο λοιπόν να

Διαβάστε περισσότερα

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη. 1. Ο χώρος τέλεσης της χριστιανικής λατρείας ονομάστηκε ναός

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη. 1. Ο χώρος τέλεσης της χριστιανικής λατρείας ονομάστηκε ναός ΜΑΘΗΜΑ 2 Ο ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΛΑΤΡΕΙΑΣ Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη σωστή απάντηση από τις αντίστοιχες φράσεις α, β, γ. 1. Ο χώρος τέλεσης

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Το μυστήριο των Δρακόσπιτων

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Το μυστήριο των Δρακόσπιτων ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Το μυστήριο των Δρακόσπιτων Στη Νότια Εύβοια, ανάμεσα στην Κάρυστο και τα Στύρα, υπάρχουν κάτι ιδιόμορφα κτίσματα, τα "Δρακόσπιτα" όπως τα αποκαλούν οι κάτοικοι. Μυστηριώδη και εντυπωσιακά

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙ ΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙ ΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΣΤΟ ΓΡΑΜΜΙΚΟ ΣΧΕ ΙΟ

ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙ ΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙ ΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΣΤΟ ΓΡΑΜΜΙΚΟ ΣΧΕ ΙΟ ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙ ΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙ ΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΣΤΟ ΓΡΑΜΜΙΚΟ ΣΧΕ ΙΟ ΤΕΤΑΡΤΗ 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2012 ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ ΠΕΝΤΕ (5) ΘΕΜΑ: «ΛΑΪΚΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΤΗΣ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗΣ» ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Πρόκειται

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

ΤΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΤΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ Από την εποχή του εσποτάτου της Ηπείρου στα Βυζαντινά χρόνια στο νησί των Ιωαννίνων δημιουργήθηκαν Μονές και Ησυχαστήρια, που με την πάροδο του χρόνου η φήμη, αλλά

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΥΡΙΟ-ΜΑΘΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΚΟΥΡΙΟ-ΜΑΘΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΟΥΡΙΟ-ΜΑΘΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Μαρία Γερολέμου Β`2 Καθηγήτρια: Μαρία Πουλιάου Χατζημιχαήλ 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Γενική εισαγωγή...σελ.3 Ιστορική αναδρομή...σελ.4 Οικία Αχιλλέα...σελ.5 Οικία Μονομάχων...σελ.6 Παλαιοχριστιανική

Διαβάστε περισσότερα

Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού βρίσκεται στην περιοχή Τροόδους, στο χωριό Πελέντρι. Η ύπαρξη του οποίου μαρτυρείται από τα τέλη του 12ου αιώνα.

Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού βρίσκεται στην περιοχή Τροόδους, στο χωριό Πελέντρι. Η ύπαρξη του οποίου μαρτυρείται από τα τέλη του 12ου αιώνα. Νεφέλη Μιχαήλ Α6 Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού βρίσκεται στην περιοχή Τροόδους, στο χωριό Πελέντρι. Η ύπαρξη του οποίου μαρτυρείται από τα τέλη του 12ου αιώνα. Από το 1985 περιλαμβάνεται, στον κατάλογο

Διαβάστε περισσότερα

Ο ναός του Αγίου Στεφάνου

Ο ναός του Αγίου Στεφάνου Ο ναός του Αγίου Στεφάνου Ο ναός του Αγίου Στεφάνου βρίσκεται σε ένα ύψωμα στη βορειοανατολική πλευρά της Καστοριάς. Η χρονολόγησή του μνημείου είναι προβληματική καθώς δεν υπάρχουν πληροφορίες από επιγραφές

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΚΟΝΕΣ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ. 1 Ψηφιδωτά τρούλου με νέες επεμβάσεις συντήρησης, 11 ος αιώνας, Νέα Μονή Χίου, Photo ΥΠ.ΠΟ.Α./ΤΑΠ, Εφορεία Αρχαιοτήτων Χίου

ΕΙΚΟΝΕΣ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ. 1 Ψηφιδωτά τρούλου με νέες επεμβάσεις συντήρησης, 11 ος αιώνας, Νέα Μονή Χίου, Photo ΥΠ.ΠΟ.Α./ΤΑΠ, Εφορεία Αρχαιοτήτων Χίου ΕΙΚΟΝΕΣ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ 1 Ψηφιδωτά τρούλου με νέες επεμβάσεις συντήρησης, 11 ος αιώνας, Νέα Μονή Χίου, Photo ΥΠ.ΠΟ.Α./ΤΑΠ, Εφορεία Αρχαιοτήτων Χίου 2 Πανοραμική άποψη, 11 ος αιώνας, Νέα Μονή Χίου, Photo ΥΠ.ΠΟ.Α./ΤΑΠ,

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟΤΟΥ ΤΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ

Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟΤΟΥ ΤΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟΤΟΥ ΤΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ Ο Ιουστινιανός και η συνοδεία του : ψηφιδωτό από τον Άγιο Βιτάλιο της Ραβέννας 1 Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟΤΟΥ ΤΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ Στα χρόνια του Ιουστινιανού κατασκευάστηκαν

Διαβάστε περισσότερα

Βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης

Βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης Βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης Η 1η διαδρομή που ακολουθήσαμε 2η Όσιος Δαβίδ Μονή Βλατάδων Κάστρα Άγιος Νικόλαος Ορφανός Ναός του Σωτήρος Ροτόντα Άγιος Παντελέημονας Μονή Βλατάδων H Μονή Βλατάδων ή

Διαβάστε περισσότερα

Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά

Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Μυστράς Η καστροπολιτεία απλώνεται στις πλαγιές του φυσικά οχυρού λόφου του βυζαντινού Μυζηθρά, που έδωσε

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΛΑΜΠΑΚΑ-ΜΕΤΕΩΡΑ ΜΕΤΕΩΡΑ

ΚΑΛΑΜΠΑΚΑ-ΜΕΤΕΩΡΑ ΜΕΤΕΩΡΑ ΚΑΛΑΜΠΑΚΑ-ΜΕΤΕΩΡΑ ΜΕΤΕΩΡΑ Στο δρόµο Τρικάλων- Καλαµπάκας, 3 χιλιόµετρα πριν από ταμετέωρα, ορθώνεται πάνω από το χωριό Θεόπετρα ένας βραχώδης ασβεστολιθικός όγκος, στη βορειοανατολική πλευρά του οποίου

Διαβάστε περισσότερα

EUROPEAN DAILY TOURS ΑΠΟ ΒΟΛΟ ΣΤΑ ΜΕΤΕΩΡΑ ΜΕΤΕΩΡΑ - ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ

EUROPEAN DAILY TOURS ΑΠΟ ΒΟΛΟ ΣΤΑ ΜΕΤΕΩΡΑ ΜΕΤΕΩΡΑ - ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ EUROPEAN DAILY TOURS ΑΠΟ ΒΟΛΟ ΣΤΑ ΜΕΤΕΩΡΑ ΜΕΤΕΩΡΑ - ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ Ιστορικό Τα Μετέωρα αποτελούν, μετά το Άγιο Ορος, το μεγαλύτερο και με συνεχή παρουσία από την εποχή της εγκατάστασης των πρώτων ασκητών μέχρι

Διαβάστε περισσότερα

Η Ιερά Μονή Κουδουμά ένας επίγειος παράδεισος στην Κρήτη

Η Ιερά Μονή Κουδουμά ένας επίγειος παράδεισος στην Κρήτη 24/01/2019 Η Ιερά Μονή Κουδουμά ένας επίγειος παράδεισος στην Κρήτη / Ιερές Μονές Η Μονή Κουδουμά, βρίσκεται στη νότια Κρήτη, στα νότια παράλια του Νομού Ηρακλείου. Από το Ηράκλειο απέχει 2-2,5 ώρες, μια

Διαβάστε περισσότερα

Τα προσκυνήματα του Δεκαπενταύγουστου από την Τήνο μέχρι την Αμοργό

Τα προσκυνήματα του Δεκαπενταύγουστου από την Τήνο μέχρι την Αμοργό Τα προσκυνήματα του Δεκαπενταύγουστου από την Τήνο μέχρι την Αμοργό Όπου και να βρεθεί κανείς τον Δεκαπενταύγουστο μοσχοβολά η χάρη Της. Αυτή θα σε οδηγήσει να ανάψεις ένα κερί και να γιορτάσεις μαζί Της

Διαβάστε περισσότερα

Οι Άγιοι της Θεσσαλονίκης.

Οι Άγιοι της Θεσσαλονίκης. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Οι Άγιοι της. Ενότητα 5: Άγιοι Αρχιεπίσκοποι της Συµεών Πασχαλίδης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΣΔΡΟΛΙΑ 7 η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία Αγιάς. Ανάδειξη και αξιοποίηση.

ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΣΔΡΟΛΙΑ 7 η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία Αγιάς. Ανάδειξη και αξιοποίηση. ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΣΔΡΟΛΙΑ 7 η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία Αγιάς. Ανάδειξη και αξιοποίηση. Στρατηγική θέση της Αγιάς Η περιοχή της Αγιάς χαρακτηρίζεται κυρίως από την εύφορη κοιλάδα

Διαβάστε περισσότερα

Αναρτήθηκε από τον/την Δρομπόνης Σωτήριος Πέμπτη, 18 Απρίλιος :48 - Τελευταία Ενημέρωση Πέμπτη, 18 Απρίλιος :49

Αναρτήθηκε από τον/την Δρομπόνης Σωτήριος Πέμπτη, 18 Απρίλιος :48 - Τελευταία Ενημέρωση Πέμπτη, 18 Απρίλιος :49 Στις 17 Απριλίου 2013 επισκεφθήκαμε το Αρχαιολογικό Μουσείο Μεγάρων. Η αρχαιολόγος κα Τσάλκου (την οποία θερμά ευχαριστούμε) μας παρουσίασε τα πολύ εντυπωσιακά ευρήματα της περιοχής μας δίνοντάς μας αναλυτικές

Διαβάστε περισσότερα

Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία

Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία Ενότητα Δ: Υστεροβυζαντινή Τέχνη (1204-1453) Αρχιτεκτονική-Ζωγραφική. Στουφή - Πουλημένου Ιωάννα Ἐθνικὸ καὶ Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν Τμῆμα Θεολογίας - Θεολογικὴ

Διαβάστε περισσότερα

E N O T H T A YΠOMNHMA. Οδηγοί του κόσμου, Τα ελληνικά νησιά, εκδ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Αθήνα, 1998

E N O T H T A YΠOMNHMA. Οδηγοί του κόσμου, Τα ελληνικά νησιά, εκδ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Αθήνα, 1998 0-0086_D3_GLOSSA_TEYXOS C GLOSSA 2/9/2 0:6 AM Page 78 6 Η Ρόδος Η Ρόδος είναι το μεγαλύτερο νησί των Δωδεκα - νήσων. Δίκαια την αποκαλούν το μαργαριτάρι της Μεσογείου. Οι σπάνιες ομορφιές της ξεδιπλώ νο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΔΙΟΥ, Αλέξανδρος Μπαξεβανάκης, ΒΠΠΓ

ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΔΙΟΥ, Αλέξανδρος Μπαξεβανάκης, ΒΠΠΓ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΔΙΟΥ, Αλέξανδρος Μπαξεβανάκης, ΒΠΠΓ ΔΙΟΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΙΟ ΟΝΟΜΑΣΤΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Το αρχαίο Δίον του Ολύμπου βρίσκεται 15 χλμ. νότια της Κατερίνης, στους πρόποδες του Ολύμπου δίπλα στο

Διαβάστε περισσότερα

Κάτοψη της Παλαιάς Μονής Ταξιαρχών Αιγιαλείας.

Κάτοψη της Παλαιάς Μονής Ταξιαρχών Αιγιαλείας. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ KΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ 6 η ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

Το ναϋδριο της Παναγούδας στο Θεολόγο Θάσου

Το ναϋδριο της Παναγούδας στο Θεολόγο Θάσου Το ναϋδριο της Παναγούδας στο Θεολόγο Θάσου Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού 12η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Καβάλα 2 0 1 0 Ο ορεινός οικισμός Θεολόγος είναι κτισμένος στο βάθος μιας ρεματιάς στο

Διαβάστε περισσότερα

Ο Όσιος ΛουκάςΣτειρίου Βοιωτίας

Ο Όσιος ΛουκάςΣτειρίου Βοιωτίας Ο Όσιος ΛουκάςΣτειρίου Βοιωτίας Όσιος Λουκάς - Γενικά Στη δυτική πλαγιά του Ελικώνα, μετά το χωριό Στείρι, 30 χλμ. περίπου από τη Λειβαδιά, είναι κτισμένη η ξακουστή μονή του Οσίου Λουκά, χαρακτηρίζεται

Διαβάστε περισσότερα

Μανόλης Χατζηδάκης, Έλληνες ζωγράφοι μετά την Άλωση (1450-1830), τ. 1, Αθήνα 1987.

Μανόλης Χατζηδάκης, Έλληνες ζωγράφοι μετά την Άλωση (1450-1830), τ. 1, Αθήνα 1987. Μανόλης Χατζηδάκης, Έλληνες ζωγράφοι μετά την Άλωση (14501830), τ. 1, Αθήνα 1987. Παναγιώτης Λ. Βοκοτόπουλος, Εικόνες της Κέρκυρας, Αθήνα 1990. Κερκυραίοι ζωγράφοι: 19ος20ος αι., επιμ. Αθ. Χρήστου, Κέρκυρα

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ 10Η ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ 10Η ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ Ν έ α Α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α Π ο λ ι τ ι σ μ ι κ ή ε ξ έ λ ι ξ η Π ο λ ι τ ι σ μ ι κ ό χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ι κ ό Π ο λ ι τ ι σ μ ό ς Σ τ ρ ω μ α τ ο γ ρ α φ ί α Σ ω σ τ ι κ ή Α ρ χ α ι ο λ ο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΟΣ 1ης ΑΠΟ 6 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΤΕΛΟΣ 1ης ΑΠΟ 6 ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙΔΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 19 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΓΡΑΜΜΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ ΕΞΙ (6) ΘΕΜΑ: «ΜΙΚΡΗ ΕΞΟΧΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΓΛΥΠΤΗ»

Διαβάστε περισσότερα

Εκεί που φυλάσσονται τα γράμματα του Γέρου του Μοριά

Εκεί που φυλάσσονται τα γράμματα του Γέρου του Μοριά 11/02/2019 Εκεί που φυλάσσονται τα γράμματα του Γέρου του Μοριά / Ιερές Μονές Η Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου κοντά στη Στεμνίτσα και τη Δημητσάνα Αρκαδίας είναι επιβλητικές και προκαλούν δέος. Πρόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά

Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Μυστράς Η καστροπολιτεία απλώνεται στις πλαγιές του φυσικά οχυρού λόφου του βυζαντινού Μυζηθρά, που έδωσε

Διαβάστε περισσότερα

Η Βασιλική της Γεννήσεως στη Βηθλεέμ

Η Βασιλική της Γεννήσεως στη Βηθλεέμ Η Βασιλική της Γεννήσεως στη Βηθλεέμ ένα από τα πλέον σημαντικά και δημοφιλή προσκυνήματα για όλους τους Χριστιανούς από κάθε γωνιά της γης. Μαθητής : Μιχαλόπουλος Πέτρος 3ο Γυμνάσιο Κοζάνης Τάξη: Α Γυμνασίου-Τμήμα

Διαβάστε περισσότερα