Τηλεφροντίδα μέσω έξυπνων συσκευών. Μια νέα οπτική γωνία της κατ οίκον νοσηλείας ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΛΙΚΩΝ Τηλεφροντίδα μέσω έξυπνων συσκευών. Μια νέα οπτική γωνία της κατ οίκον νοσηλείας ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Στυλιανός, Γ. Καλογρίδης Επιβλέπων : Δημήτριος-Διονύσιος, Γ. Κουτσούρης Καθηγητής Ε.Μ.Π. Αθήνα, Ιούνιος 2010

2

3 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΛΙΚΩΝ Τηλεφροντίδα μέσω έξυπνων συσκευών. Μια νέα οπτική γωνία της κατ οίκον νοσηλείας ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Στυλιανός, Γ. Καλογρίδης Επιβλέπων : Δημήτριος-Διονύσιος, Γ. Κουτσούρης Καθηγητής Ε.Μ.Π. Εγκρίθηκε από την τριμελή εξεταστική επιτροπή την 28η Ιουνίου Δ.Δ. Κουτσούρης Καθηγητής Ε.Μ.Π. Κ. Νικήτα Καθηγήτρια Ε.Μ.Π. Π. Τσανάκας Καθηγητής Ε.Μ.Π. Αθήνα, Ιούνιος 2010

4 ... Στυλιανός, Γ. Καλογρίδης Διπλωματούχος Ηλεκτρολόγος Μηχανικός και Μηχανικός Υπολογιστών Ε.Μ.Π. Copyright Στυλιανός Καλογρίδης 2010 Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. All rights reserved. Απαγορεύεται η αντιγραφή, αποθήκευση και διανομή της παρούσας εργασίας, εξ ολοκλήρου ή τμήματος αυτής, για εμπορικό σκοπό. Επιτρέπεται η ανατύπωση, αποθήκευση και διανομή για σκοπό μη κερδοσκοπικό, εκπαιδευτικής ή ερευνητικής φύσης, υπό την προϋπόθεση να αναφέρεται η πηγή προέλευσης και να διατηρείται το παρόν μήνυμα. Ερωτήματα που αφορούν τη χρήση της εργασίας για κερδοσκοπικό σκοπό πρέπει να απευθύνονται προς τον συγγραφέα. Οι απόψεις και τα συμπεράσματα που περιέχονται σε αυτό το έγγραφο εκφράζουν τον συγγραφέα και δεν πρέπει να ερμηνευθεί ότι αντιπροσωπεύουν τις επίσημες θέσεις του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.

5

6 Περίληψη Η παρούσα διπλωματική εργασία αφορά τη μελέτη των εξελίξεων σχετικά με την τηλεφροντίδα και κυρίως την κατ οίκον νοσηλεία μέσω έξυπνων συσκευών. Αρχικά παρουσιάζεται η αποτίμηση της υφιστάμενης κατάστασης στον τομέα της υγείας, ενώ προσδιορίζεται η έννοια της φροντίδας στο σπίτι παράλληλα με τη σχετική ιστορική αναδρομή. Στη συνέχεια, για να γίνει πιο εύκολα κατανοητός ο ορισμός των τηλεματικών υπηρεσιών παρακολούθησης, γίνεται μία εισαγωγή στις τηλεματικές εφαρμογές και κυρίως στην τηλεϊατρική. Στο κύριο μέρος της εργασίας, εξετάζονται πολλές έξυπνες συσκευές που έχουν αναπτυχθεί για απομακρυσμένη παρακολούθηση ατόμων που την έχουν ανάγκη, όπως ηλικιωμένοι και άτομα με ειδικές ανάγκες ή χρόνιες παθήσεις. Αναφέρονται τα πλεονεκτήματα κάθε μίας από αυτές, καθώς και οι λόγοι που οδήγησαν στην κατασκευή τους και οι στόχοι τους οποίους έχουν θέσει, ενώ παρατίθενται τα βασικά χαρακτηριστικά και ο τρόπος λειτουργίας τους. Κλείνοντας, σχολιάζεται η κατάσταση της τηλεϊατρικής συγκεκριμένα στην Ελλάδα, καθώς και οι μελλοντικές τάσεις των τηλεματικών υπηρεσιών παρακολούθησης, ενώ παράλληλα παρουσιάζονται οι τομείς που πρέπει να αναβαθμιστούν ώστε να βελτιωθεί ακόμη περισσότερο η ποιότητα ζωής των ατόμων που τις αξιοποιούν. Λέξεις-κλειδιά Τηλεπαρακολούθηση, φροντίδα στο σπίτι, τηλεϊατρική, έξυπνες συσκευές, επιταχυνσιόμετρο, φορετές συσκευές, ηλεκτροκαρδιογράφημα, κορεσμός οξυγόνου, καρδιακός παλμός, συσκευές εντοπισμού, χρόνιες παθήσεις, φορητές συσκευές, πίεση αίματος, έξυπνο ένδυμα, αισθητήρες, ζωτικά σήματα 6

7 Abstract This thesis analyzes a study about telecare and smart devices used for this cause. In the beginning, an assessment of the current health system takes place, followed by the definition of homecare and the way it was used through the centuries. Furthermore, telematic applications are introduced, focusing on telemedicine, in attempt to facilitate the understanding of the definition of telemonitoring services. In the main part of this thesis, some of the most important smart devices, which have been developed in order to help persons in need, like elderly people, disadvantaged classes, or those who suffer from chronic diseases are presented. The advantages of these devices, as well as the reasons for which they were constructed and the goals they plan to achieve are underlined. Their major characteristics and operation modes are further examined. Finally, the telemedicine situation and development in Greece in discussed, in addition to the future trends of telemonitoring services and the areas that need enhancement in order to further improve the quality of life of people that take advantage of these services. Keywords Telemonitoring, homecare, telemedicine, smart devices, accelerometer, wearable devices, electrocardiogram, oxygen saturation, heart rate, tracking devices, chronic diseases, remote devices, blood pressure, smart shirt, sensors, vital signs 7

8 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Κεφάλαιο 1 - Φροντίδα στο σπίτι Τωρινή κατάσταση στην υγεία Ορισμοί φροντίδας στο σπίτι Ιστορική Αναδρομή...18 Κεφάλαιο 2 - Τηλεματικές υπηρεσίες παρακολούθησης Ορισμός Τηλεματικής Τηλεματικές εφαρμογές Τηλεϊατρική Τηλεπαρακολούθηση...28 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Panic Buttons Επιταχυνσιόμετρα Sentry Telehealth Monitor - Total Solution Χρήση τηλεφώνων με gps για εντοπισμό ασθενών με παθολογική άνοια Χρήση ειδικού εξοπλισμού για εντοπισμό ασθενών με παθολογική άνοια Φιλική Συσκευή Καταγραφής Επαναλαμβανόμενων Γεγονότων για την Ακριβή Τεκμηρίωση των Παροδικών Καρδιακών Συμπτωμάτων Δαχτυλίδι μέτρησης αρτηριακής πίεσης του αίματος Συσκευή Ελέγχου για Υπερτασικούς & Υποτασικούς Ασθενείς Φορητή συσκευή ασύρματου Ηλεκτροκαρδιογραφήματος Ραντάρ ώθησης για ανίχνευση καρδιακών λειτουργιών και πνευμονικής δραστηριότητας Lifeshirt Lifeshirt Παρακολούθηση ζωτικών σημάτων Lifeshirt για παρακολούθηση διαταραχών ύπνου...63

9 3.11 Wealthy Smart Shirt LifeBelt Aubade...80 Κεφάλαιο 4 Τηλεϊατρική στην Ελλάδα και Μέλλον Τηλεϊατρική στην Ελλάδα Γενικά Προγράμματα Τηλεϊατρικής στην Ελλάδα...93 Το μέλλον των τηλεματικών υπηρεσιών παρακολούθησης Κεφάλαιο 5 - Συμπεράσματα Κεφάλαιο 6 - Βιβλιογραφία

10 ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΙΚΟΝΩΝ & ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας : Ηλικιακές κατηγορίες του Ελληνικού Πληθυσμού (ΕΣΥΕ, 2007)...32 Εικόνα : Τηλεπαρακολούθηση σχηματικά...35 Εικόνα : Επισκόπηση του ασύρματου συστήματος παρακολούθησης...37 Εικόνα : Αλλαγές της επιτάχυνσης κατά τη διάρκεια των 4 σταδίων, όπου 1:ελεύθερη πτώση, 2:σύγκρουση, 3:ακινησία, 4:αρχική κατάσταση και με πράσινο χρώμα φαίνεται το διανυσματικό άθροισμα των 3 αξόνων...38 Εικόνα : Περίπτωση πτώσης,σχηματικά...39 Εικόνα : Περίπτωση χρήσης του Panic Button,σχηματικά...40 Εικόνα : Sentry Telehealth Monitor...41 Εικόνα : Garmin Navtalk...43 Εικόνα : Βραχιόλι και σταθμός παρακολούθησης...45 Εικόνα : Βομβητής...46 Εικόνα : Heart 2005A...48 Εικόνα : Αισθητήρας δαχτυλιδιού...49 Εικόνα : Τρόπος λειτουργίας PPG...51 Εικόνα : Η συσκευή-δαχτυλίδι και ο εκ των εμπνευστών της ιδέας,harry Asada...52 Εικόνα : BP-Tel Transtelephonic Blood Pressure Monitor...53 Εικόνα : Ο εύκαμπτος πυρήνας της συσκευής...55 Εικόνα : Η αυτοκόλλητη συσκευή τοποθετημένη σε ασθενή...56 Εικόνα : Σήμα από συσκευή με MIR(πάνω) και από ΗΚΓ(κάτω)...58 Εικόνα : Ανίχνευση αναπνευστικού κύκλου μέσα από καρέκλα πάχους 10 εκατοστών. Οι κυματομορφές υψηλότερης συχνότητας απεικονίζουν καρδιακή δραστηριότητα...59 Εικόνα : Vivometrics Lifeshirt

11 Εικόνα : Τρόπος λειτουργίας συσκευής. Αριστερά φαίνεται η αναπνευστική κίνηση θώρακα και κοιλίας και δεξιά οι αισθητήρες...62 Εικόνα : Πλήρης διαδικασία καταγραφής, μετάδοσης και ανάλυσης δεδομένων του Lifeshirt...62 Εικόνα : Χρήση Lifeshirt κατά τη διάρκεια του ύπνου...65 Εικόνα : Φορητή Μονάδα Ασθενή...69 Εικόνα : Παρακολούθηση των χρηστών του συστήματος μέσω του Κέντρου Ελέγχου...70 Εικόνα : Online μετάδοση στοιχείων...71 Εικόνα : ECG Channel V Εικόνα : Offline ανάκτηση δεδομένων...72 Εικόνα : Το έξυπνο ένδυμα με τα ηλεκτρόδια και τους αισθητήρες αναπνοής 72 Εικόνα : Οι αισθητήρες κίνησης του έξυπνου ενδύματος...73 Εικόνα : Θέση ηλεκτροδίων για τη μέτρηση της αναπνοής μέσω αντίστασης πνευμόνων...73 Εικόνα : Αισθητήρες θερμοκρασίας του έξυπνου ενδύματος...74 Εικόνα : Διάγραμμα ροής δεδομένων wealthy...74 Εικόνα : Το Smart Shirt και η κατασκευή του...76 Εικόνα : Νεογνό που φοράει το smart shirt...77 Εικόνα : Χρήση του Smart Shirt συνοπτικά...78 Εικόνα : Ροή δεδομένων με το σύστημα Lifebelt...79 Εικόνα : Σύστημα Lifebelt...80 Εικόνα : Αρχιτεκτονική του συστήματος Aubade και επικοινωνία μεταξύ της φορετής μονάδας, του κεντρικού πληροφοριακού συστήματος και των βάσεων δεδομένων...84 Εικόνα : Η φορετή μάσκα Aubade...85 Εικόνα : Η μονάδα εξαγωγής των χαρακτηριστικών

12 Εικόνα : Τρισδιάστατη απεικόνιση προσώπου με aubade...88 Εικόνα : Η μονάδα έξυπνης αναγνώρισης συναισθημάτων...89 Εικόνα : Η αρχιτεκτονική του συστήματος Ambulance. Αριστερά φαίνεται η κινητή μονάδα και δεξιά η μονάδα διαβουλεύσεων...99 Εικόνα : Emergency-112 στην Ελλάδα. Αριστερά φαίνονται τα Ιατρικά Κέντρα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη και δεξιά οι απομακρυσμένες μονάδες παρακολούθησης

13 Κεφάλαιο 1 - Φροντίδα στο σπίτι 1. Κεφάλαιο 1 - Φροντίδα στο σπίτι 1.1 Τωρινή κατάσταση στην υγεία Η ολοκληρωμένη υγειονομική περίθαλψη αποτελεί στις ημέρες μας πολύ σημαντική ανάγκη για τον ανθρώπινο πληθυσμό. Μεγαλύτερες είναι οι ανάγκες για συγκεκριμένες κατηγορίες ανθρώπων, όπως τα άτομα με ειδικές ανάγκες, οι ηλικιωμένοι και τα άτομα που αντιμετωπίζουν χρόνιες παθήσεις. Η συνεχόμενη πρόοδος στην επιστήμη και την τεχνολογία καθώς και οι γενικές βελτιώσεις στις περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνθήκες έχουν αυξήσει το μέσο όρο ζωής σε όλο τον πλανήτη. Σαν αποτέλεσμα, οι ομάδες τρίτης ηλικίας έχουν συνεχώς αυξανόμενο πληθυσμό. Τα τελευταία 50 χρόνια, ο αριθμός των ατόμων με ηλικία μεγαλύτερη ή ίση με τα 60 έτη έχει τριπλασιαστεί και αναμένεται να ξανατριπλασιαστεί και να φτάσει τον αριθμό των 2 δισεκατομμυρίων μέχρι το 2050.[1] Η γήρανση του πληθυσμού είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο που επηρεάζει όλες τις περιοχές. Σε ολόκληρη την υδρόγειο, το ποσοστό των πιο ηλικιωμένων ήταν 8% το 1950 και 10% το 2000, και σύμφωνα με μελέτες θα φτάσει το 21% το 2050.[2] Η γήρανση του πληθυσμού είναι ένα φαινόμενο που εκτείνεται σε βάθος, αφού έχει ισχυρές συνέπειες και επιπτώσεις σε όλες τις όψεις της ανθρώπινης ζωής, συμπεριλαμβανομένων της υγείας και της φροντίδας. Πράγματι, με την πάροδο των χρόνων η συχνότητα εμφάνισης και η εξάπλωση των χρόνιων ασθενειών όπως ασθένεια στο καρδιαγγειακό σύστημα, διαβήτης ή άλλες αντίστοιχες ασθένειες συνεχίζουν να αυξάνονται.[3] Οι χρόνιες παθήσεις έχουν εξελιχθεί σε μείζονες αιτίες θανάτου σχεδόν σε όλες τις χώρες. Το βάρος στην οικονομία σε ότι έχει να κάνει με τη φροντίδα των χρόνιων παθήσεων είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς φτάνει στο 46% της παγκόσμιων εξόδων που έχουν να κάνουν με της ασθένειες.[4] Οι απώλειες για το εθνικό εισόδημα το 2005 λόγω θανάτων από εμφράγματα, καρδιακές ασθένειες και διαβήτη υπολογίστηκαν σε 18 εκατομμύρια δολάρια στην Κίνα, 1,6 εκατομμύρια στο Ηνωμένο Βασίλειο και 1,2 εκατομμύρια δολάρια στον Καναδά.[5] Στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, οι ασθενείς που υποφέρουν από χρόνιες ασθένειες ευθύνονται για το 78% όλων των ιατρικών εξόδων σ ολόκληρη τη χώρα.[6] 13

14 Κεφάλαιο 1 - Φροντίδα στο σπίτι Το αυξημένο βάρος αυτών των ασθενειών στους πόρους υγειονομικής φροντίδας και τα κόστη που απαιτούν, είναι βέβαια το ισχυρότερο κίνητρο που ώθησε στην έρευνα και ανεύρεση άλλων τρόπων φροντίδας αυτών των ασθενών. Η πρόκληση αυτή μάλιστα είναι ακόμη πιο πολύπλοκη εξαιτίας της καμπύλης προσφοράς και ζήτησης στη φροντίδα σήμερα. Πράγματι, την ίδια στιγμή που αντιμετωπίζουμε δραματικές αυξήσεις στον αριθμό αυτών των ασθενών, υπάρχουν μειώσεις στον αριθμό των ατόμων που μπορούν να εξυπηρετηθούν παγκόσμια. Έντονες νοσοκομειακές ελλείψεις υπάρχουν μάλιστα σε πολλές χώρες που θεωρούνται ανεπτυγμένες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, του Ηνωμένου Βασιλείου, της Αυστραλίας και του Καναδά και δεν υπάρχει ρεαλιστική προοπτική ότι αυτή η κατάσταση είναι πιθανό να αλλάξει στο προσεχές μέλλον.[7][8] Επίσης, κάποιες χώρες έχουν να αντιμετωπίσουν μειώσεις στον αριθμό των ατόμων που εισάγονται στο επάγγελμα της νοσηλευτικής.[9] Δραματικές αυξήσεις στον αριθμό των ασθενών με χρόνιες παθήσεις σε αντιδιαστολή με τις συρρικνωμένες δυνατότητες των παρόχων υγείας και τα σημαντικά έξοδα αυτών οδηγούν στην ανάγκη μιας θεμελιώδους αλλαγής για την πρόοδο της φροντίδας. Πρέπει να ευρεθούν προσεγγίσεις στη διαχείριση ασθενών που θα εξασφαλίζουν την κατάλληλη παρακολούθηση και θεραπεία ασθενών με την ταυτόχρονη μείωση των εξόδων που απαιτούνται για αυτές τις διαδικασίες. Η παροχή φροντίδας απευθείας στο σπίτι του ασθενούς εκπροσωπεί μία εναλλακτική επιλογή. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως υποκατάστατο για βαριές καταστάσεις αρρώστιας, ως εναλλακτική για μακρόχρονη διαμονή σε νοσηλευτικά ιδρύματα, ως αλληλοσυμπληρωματικό μέσο για τη διατήρηση ατόμων στην κοινότητά τους και ως μία διαφορετική λύση για τους συμβατικούς εξωτερικούς ασθενείς των νοσοκομείων ή τις κατ' οίκον επισκέψεις ιατρών. Η τεχνολογία πληροφοριών μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην παροχή φροντίδας στο σπίτι. Άλλωστε, ο τομέας της τηλεϊατρικής έχει ραγδαία πρόοδο. Πιο συγκεκριμένα, η παρακολούθηση από απόσταση στο σπίτι είναι ένας τρόπος να ανταποκριθούμε στις νέες ανάγκες της φροντίδας στο σπίτι σε έναν γηράσκον πληθυσμό. Από αυτήν την άποψη, ο Meystre κατέληξε πρόσφατα ότι η μακρόχρονη παρακολούθηση ασθενών στο σπίτι είναι στην παρούσα στιγμή η περισσότερο υποσχόμενη εφαρμογή της τεχνολογίας παρακολούθησης εξ'αποστάσεως, από άποψη κόστους αλλά και ποιότητας.[10][11] 14

15 Κεφάλαιο 1 - Φροντίδα στο σπίτι Βασικές περιοχές εφαρμογής της τεχνολογίας πληροφοριών στην υγεία αποτελούν η τηλεϊατρική και η φροντίδα στο σπίτι εξ'αποστάσεως. Από τη μία, τηλεϊατρική ορίζεται ως η άμεση παροχή κλινικής φροντίδας, συμπεριλαμβανομένης της διάγνωσης, της θεραπείας και των συμβουλών, μέσω των τηλεπικοινωνιών σε έναν ασθενή από απόσταση.[12] Μπορεί επίσης να περιλαμβάνει υπηρεσίες θεραπείας ασθενών όπως τηλεψυχιατρία, διαφορετικές τηλεακτινολογία, τηλεδερματολογία και τηλεοφθαλμολογία. Η βασική λειτουργία της είναι να παρέχει συμβουλές ειδικών σε μακρινές κοινότητες, ή να χρησιμοποιείται ως ένα εργαλείο για ατομική διαχείριση των χρόνιων παθήσεων. Αφ' ετέρου, η φροντίδα εξ,αποστάσεως στο σπίτι είναι ένας γρήγορα εξελισσόμενος τομέας, που επικεντρώνεται στην παροχή φροντίδας σε ένα σπίτι που θα έχει ως κύριο αντικείμενο την υποστήριξη του ασθενούς. Περιλαμβάνει τη χρήση ακουστικού και τηλεοπτικού υλικού, καθώς και άλλες τεχνολογίες τηλεπικοινωνιών για να ελέγξει την κατάσταση του ασθενούς από απόσταση. [10] Ουσιαστικά, η παρακολούθηση εξ'αποστάσεως στο σπίτι ορίζεται ως μία αυτοματοποιημένη διαδικασία για τη μετάδοση δεδομένων που αφορούν την κατάσταση της υγείας ενός ασθενή από το σπίτι στην αντίστοιχη εγκατάσταση υγειονομικής περίθαλψης.[11] 1.2 Ορισμοί φροντίδας στο σπίτι Πολλοί ορισμοί έχουν δοθεί κατά καιρούς για τη φροντίδα στο σπίτι. Το 1982 τέσσερις προεξέχοντες εθνικοί οργανισμοί που ασχολούνταν με τη φροντίδα στο σπίτι στις Η.Π.Α. ( Council of Home Health Agencies and Community Health Services of the National League of Nursing, National Home Caring Council, National Association of Home Health Agencies, Assembly of Outpatient and Home Care Institutions of the American Hospital Association) όρισαν τη φροντίδα στο σπίτι ως εξής: Η υπηρεσία της φροντίδας στο σπίτι είναι το συστατικό εκείνο της αναλυτικής ιατρικής φροντίδας όπου παρέχονται υπηρεσίες σε άτομα και οικογένειες στα μέρη όπου διαμένουν με σκοπό να διατηρήσουν, να βελτιώσουν ή να ανακτήσουν την υγεία τους ή να ελαχιστοποιήσουν τις παρενέργειες μιας αρρώστιας ή αναπηρίας. Οι παρεχόμενες υπηρεσίες διαφοροποιούνται ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε ατόμου ξεχωριστά και σχεδιάζονται, συντονίζονται από έναν οργανισμό ή ίδρυμα, το οποίο 15

16 Κεφάλαιο 1 - Φροντίδα στο σπίτι έχει σχεδιαστεί για την παροχή φροντίδας στο σπίτι με τη χρήση εξειδικευμένου προσωπικού, συμβολαίων και διοικητικών προτύπων. Η αμερικάνικη ένωση νοσοκόμων, στην έκδοση του 2008 Scope and Standards of Home Health Nursing Practice, διατύπωσε μία επαγγελματική νοσοκομειακή άποψη για τον ορισμό, που δίνει έμφαση στα ποικίλα αντικείμενα του πεδίου: Η φροντίδα στο σπίτι είναι η παροχή περίθαλψης για πολύ σοβαρές ασθένειες, χρόνιες παθήσεις, άτομα που βρίσκονται στο τελευταίο στάδιο ασθένειας και περιποίηση των ασθενών όλων των ηλικιών στις οικίες τους. Η φροντίδα στο σπίτι επικεντρώνεται στη βελτίωση της υγείας και φροντίδα των ασθενών ενώ λαμβάνει υπόψιν περιβαλλοντικούς, ψυχολογικούς, οικονομικούς, κοινωνικούς και ατομικούς παράγοντες που μπορεί να επηρεάζουν την κατάσταση της υγείας ενός ασθενούς ή της οικογένειάς του. Ο ορισμός που δίνει η Joint Commission on the Accreditation of Healhcare Organizations περιγράφει συνοπτικά τις υπηρεσίες και φροντίδες που προσφέρονται: Οι υπηρεσίες φροντίδας στο σπίτι είναι οι υπηρεσίες που παρέχονται από επαγγελματίες σε ημερήσια ή ωριαία βάση σε ασθενείς που έχουν υποστεί ή είναι επίφοβοι να υποστούν τραυματισμό, κάποια ασθένεια, έχουν κάποια κατάσταση αναπηρίας ή είναι στο τελευταίο στάδιο της ασθένειάς τους και απαιτούν είτε βραχυπρόθεσμες είτε μακροπρόθεσμες παρεμβάσεις από ειδικούς. Τέλος, ο ορισμός των κέντρων ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης απεικονίζει το όφελος αυτής της προοπτικής: Μία υπηρεσία παροχής φροντίδας στο σπίτι είναι μία δημόσια υπηρεσία ή ένας ιδιωτικός οργανισμός που τηρεί τις ακόλουθες προδιαγραφές: Είναι πρωτίστως απασχολημένος με την παροχή εξειδικευμένων νοσοκομειακών υπηρεσιών και άλλων θεραπευτικών υπηρεσιών όπως φυσιοθεραπεία, λογοθεραπεία, εργασιοθεραπεία και βοηθητικές υπηρεσίες φροντίδας στο σπίτι. Ο οργανισμός θα πρέπει να έχει διαθέσιμο εξειδικευμένο προσωπικό είτε μερικής είτε ολικής απασχόλησης για νοσοκομειακές υπηρεσίες και τουλάχιστον για μία από τις άλλες θεραπευτικές υπηρεσίες, που να είναι σε θέση να επισκεφθούν το χώρο που ορίζεται ως η οικία του ασθενούς. Αυτές οι απαραίτητες πρόσθετες υπηρεσίες θα μπορούν να 16

17 Κεφάλαιο 1 - Φροντίδα στο σπίτι παρέχονται είτε άμεσα από τον οργανισμό είτε σε συνεργασία με κάποιον άλλον, όπου ουσιαστικά θα αλληλοσυμπληρώνονται. Οι πολιτικές του είναι καθορισμένες από μία ομάδα ειδικών σχετισμένων με τον οργανισμό. Η ομάδα περιλαμβάνει υποχρεωτικά τουλάχιστον έναν γιατρό και έναν επαγγελματία νοσοκόμο. Αυτή η ομάδα διευθύνει και επιβλέπει τις υπηρεσίες. Διατηρεί ιατρικό αρχείο για όλους τους ασθενείς. Είναι αναγνωρισμένο από την πολιτεία. Τηρεί λοιπές απαραίτητες προϋποθέσεις που έχουν αν κάνουν με την υγεία και την ασφάλεια.[13] Σύμφωνα με την κοινωφελή, μη κερδοσκοπική οργάνωση φίλων του καρκίνου Μείνε Δυνατός, ως νοσηλεία στο σπίτι ορίζονται οι υπηρεσίες υγείας που προσφέρονται στα άτομα και τις οικογένειές τους μέσα στο χώρο που ζουν κατευθυνόμενες προς την προαγωγή, τη διατήρηση και την αποκατάσταση της υγείας του ατόμου ή την ελαχιστοποίηση των επιδράσεων της ασθένειας ή της αναπηρίας. Οι πέντε βασικοί στόχοι της είναι: Προώθηση υποστηρικτικών συστημάτων τα οποία είναι κατάλληλα και αποτελεσματικά και ενθάρρυνση της χρήσης των πόρων που σχετίζονται με την υγεία. Προώθηση επαρκούς, αποτελεσματικής φροντίδας ενός μέλους μιας οικογένειας που έχει ένα ειδικό πρόβλημα ασθένειας ή αναπηρίας. Ενθάρρυνση της φυσιολογικής ανάπτυξης των μελών της οικογένειας και εκπαίδευσής τους σχετικά με την προαγωγή της υγείας και την πρόληψη της ασθένειας. Ενδυνάμωση της σύνδεσης και της λειτουργικότητας της οικογένειας. Προαγωγή ενός υγιεινού περιβάλλοντος. Η νοσηλεία στο σπίτι είναι το βασικότερο στοιχείο της συνεχιζόμενης φροντίδας υγείας διεθνώς και θεωρείται υπηρεσία που κατεξοχήν οργανώνεται, παρέχεται και αξιολογείται από νοσηλευτές. Ο νοσηλευτής ως μέλος της υγειονομικής ομάδας αποτελεί τον σπουδαιότερο δομικό παράγοντα για την οργάνωση, παροχή και αξιολόγηση υπηρεσιών νοσηλείας στο σπίτι. Για την 17

18 Κεφάλαιο 1 - Φροντίδα στο σπίτι αποδοτική οργάνωση όμως απαραίτητο είναι να ληφθούν υπόψη και άλλες παράμετροι, όπως το είδος των ασθενών, ο χώρος ευθύνης, η οικονομική επιχορήγηση κ.λπ. Η θεσμοθέτηση υπηρεσιών νοσηλείας στο σπίτι στην Ελλάδα έγινε με το νόμο 2071/92.[14] 1.3 Ιστορική Αναδρομή Η νοσηλεία στο σπίτι έχει τις ρίζες της στα βάθη των αιώνων. Η νοσηλευτική φροντίδα ήταν παντού παρούσα, όπου υπάρχει ανθρώπινη ζωή, όχι όμως σαν επάγγελμα, δηλαδή συστηματική και οργανωμένη άσκηση αμειβόμενης δραστηριότητας. Το σπίτι ήταν σχεδόν ο αποκλειστικός χώρος φροντίδας των αρρώστων μέχρι την οργάνωση των μοναστηριών και την ίδρυση των νοσοκομείων με τη σύγχρονη μορφή την εποχή του Βυζαντίου. Η πρώτη γνωστή οργανωμένη επίσκεψη στο σπίτι ξεκίνησε με την ίδρυση από τη Χριστιανική Εκκλησία, του τάγματος των Διακονισσών, οι οποίες είχαν συγκεκριμένες ευθύνες για τη φροντίδα του φτωχού ατόμου με ανάγκες. Η φροντίδα τους, που διήρκεσε μέχρι τον πέμπτο και τον έκτο αιώνα, είχε ως κύριο σκοπό να ανακουφίσει τον πόνο προσφέροντας υποστήριξη χωρίς να θεραπεύει ή να προλαμβάνει την ασθένεια. Στην Ευρώπη πριν την εποχή της FIorence Nightingale, δηλαδή μέχρι και τα μέσα του 19ου αιώνα, ήταν γνωστό ότι λαϊκές και θρησκευτικές ομάδες παρείχαν νοσηλεία στο σπίτι. Συνήθως αυτές ανήκαν στις κατώτερες τάξεις χωρίς εκπαίδευση που εργάζονταν αφιλοκερδώς, εμπνευσμένες από την αγάπη προς τον συνάνθρωπο. Η Nightingale ανέβασε το επίπεδο της νοσηλευτικής και δημιούργησε σχολές που παρείχαν νοσηλευτές εκπαιδευμένους έτσι ώστε να μπορούν να αντιμετωπίσουν τις ανάγκες των οξέων περιστατικών αλλά και των χρόνιων πασχόντων στην κοινότητα. Φροντίδα στο σπίτι σε οργανωμένη μορφή από εκπαιδευμένες νοσηλεύτριες, άρχισε να εφαρμόζεται στην Ευρώπη από αυτήν εποχή. Ο William Rathbone το 1859 στο Λίβερπουλ της Αγγλίας ίδρυσε το πρώτο πρόγραμμα φροντίδας στο σπίτι. Στις Η.Π.Α. το πρώτο πρόγραμμα φροντίδας στο σπίτι λειτούργησε το 1796 στη Βοστόνη, ενώ το πρώτο πρόγραμμα παροχής νοσηλευτικής φροντίδας στο σπίτι 18

19 Κεφάλαιο 1 - Φροντίδα στο σπίτι εγκαινιάστηκε το 1877 από την ιεραποστολή της Νέας Υόρκης όταν προσέλαβε τις πρώτες νοσηλεύτριες γι αυτή την εργασία. Η φροντίδα των ασθενών μετά το πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα ήταν κυρίως νοσοκομειακή. Η τεράστια όμως αύξηση των δαπανών για την υγεία χωρίς την αντίστοιχη βελτίωση της υγείας του πληθυσμού ή τη σημαντική μείωση της θνησιμότητας, οδήγησε τα κράτη σε εφαρμογή εναλλακτικών εξωνοσοκομειακών υπηρεσιών υγείας όπως είναι η υπηρεσία νοσηλεία στο σπίτι. Αν και ο κύριος λόγος λειτουργίας της νοσηλείας στο σπίτι ήταν η μείωση του κόστους νοσηλείας, γρήγορα έγινε αντιληπτό ότι ο ρόλος της στο σύστημα υγείας ήταν πολύπλευρος. Στην Ελλάδα πρωτοπόρο στη νοσηλεία στο σπίτι είναι το νοσοκομείο Μεταξά που άρχισε πειραματικά να λειτουργεί το 1979, ενώ γνωστά είναι ανάλογα προγράμματα του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού και του Νοσοκομείου Άγιοι Ανάργυροι. Βασικός όμως στόχος της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ) σε αυτό τον τομέα είναι ότι τέτοιου είδους προγράμματα πρέπει να σχεδιάζονται και να λειτουργούν αυτόνομα στην κοινότητα όπου η εκτίμηση των αναγκών θα γίνεται σε πραγματικές συνθήκες στο χώρο που ζει ή εργάζεται το άτομο και στο περιβάλλον μέσα στο οποίο κινείται. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποκεντρωμένων μονάδων ΠΦΥ είναι οι Μονάδες Φροντίδας Υγείας Ηλικιωμένων στο σπίτι, του Δήμου Τριανδρίας (Θεσσαλονίκης) και του Δήμου Αρχανών στην Κρήτη. Στην Ευρώπη και τις Η.Π.Α. προωθείται τα τελευταία χρόνια η τάση να οδηγούνται ασθενείς σε μονάδες αποκατάστασης στην κοινότητα, σε μονάδες βραχείας νοσηλείας και τμήματα ημερήσιας νοσηλείας διαθέτοντας πόρους για την οργάνωση τέτοιου είδους προγραμμάτων κοινοτικής νοσηλευτικής. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο και για τη μείωση κυρίως του διαρκώς αυξανόμενου αριθμού επανεισαγωγών χρονίως πασχόντων και ηλικιωμένων εμφανίστηκε η ανάγκη δημιουργίας προγράμματος υπηρεσίας υγείας με τον τίτλο νοσηλεία στο σπίτι (home care ή home health care). [14] 19

20 Κεφάλαιο 2 - Τηλεματικές υπηρεσίες παρακολούθησης 2. Κεφάλαιο 2 - Τηλεματικές υπηρεσίες παρακολούθησης 2.1 Ορισμός Τηλεματικής Ο όρος Tηλεματική (Telematique) δημιουργήθηκε από τους Γάλλους Simon Nora και Alain Minc το 1976 και υπονοεί τη σύζευξη των τηλεπικοινωνιών (telecommunications) και της πληροφορικής (informatique). Κατά το Λεξικό Webster Τηλεματική είναι "ο συνδυασμός των τηλεπικοινωνιών με την πληροφορική. Επικοινωνία δεδομένων μεταξύ συστημάτων και συσκευών". Ο ορισμός φαίνεται να καλύπτει την περιγραφή και την έννοια της Τηλεματικής, ωστόσο δεν καλύπτει την κατανόηση από την πλευρά του καθημερινού χρήστη των πληροφορικών συστημάτων, έτσι επιχειρείται η διατύπωση του ορισμού της ως: "κάθε ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ υπολογιστικών συστημάτων που συνδέονται μεταξύ τους με τηλεπικοινωνιακές γραμμές".[15][16] Τηλεπικοινωνιακές γραμμές θεωρούνται κυρίως οι γραμμές της τηλεφωνικής σύνδεσης, σε όλες της τις μορφές. Περιλαμβάνει, συνεπώς, τις απλές τηλεφωνικές γραμμές (που συνδέουν τα τηλέφωνα μεταξύ τους), τις ενοικιασμένες γραμμές, τις μοιρασμένες γραμμές, τις μικροκυματικές συνδέσεις, τις δορυφορικές γραμμές, τις ραδιοφωνικές ζεύξεις και κάθε άλλη μορφή απομακρυσμένης σύνδεσης ήχου ή ψηφιακών δεδομένων. Δεδομένο θεωρείται κάθε είδους μεταβολή που έχει καταγραφεί. Είναι προφανές ότι περιλαμβάνει και κάθε καταγραφή που δεν αντιπροσωπεύει πραγματική μεταβολή. Με άλλα λόγια δεδομένο είναι οτιδήποτε έχει ήδη καταγραφεί, ανεξάρτητα αν είναι ψευδές ή αληθές. Αυτή η ευρεία έννοια των δεδομένων, στην περίπτωση των υπολογιστικών συστημάτων προσδιορίζεται σαν ψηφιακή καταγραφή σε ένα υπολογιστικό σύστημα. Σαν ψηφιακή καταγραφή εννοείται κάθε μεταβολή στα ψηφία που σε δυαδική μορφή αποτελούν το πληροφορικό σύστημα.[15] Ως έννοια της τηλεματικής πρέπει αρχικά να θεωρήσουμε την εφαρμογή του ορισμού της. Πράγματι αυτή η έννοια κυριαρχεί, όπως αναμένεται από κάθε ορισμό, δηλαδή να καλύπτει την έννοια την οποία περιγράφει. Αυτό όμως δεν εξηγεί ούτε τους λόγους που αναπτύχθηκε η τεχνολογία, ή η επιστήμη της τηλεματικής, ούτε τους 20

21 Κεφάλαιο 2 - Τηλεματικές υπηρεσίες παρακολούθησης τρόπους με τους οποίους επιτυγχάνεται. Έτσι, είναι απαραίτητη η πλαισίωση του ορισμού με τις αιτίες ανάπτυξής της, τις ανάγκες που καλείται να καλύψει και τους τρόπους που αντιμετωπίζει τις ανάγκες. Η χρήση των τηλεπικοινωνιακών συστημάτων, σαν μέσο σύνδεσης των υπολογιστικών συστημάτων, άρχισε ως ιστορική ευκολία και αναπτύχθηκε βήμα βήμα, χωρίς να αναθεωρεί την αρχική ευκολία, παίρνοντάς την σαν δεδομένη. Η ίδια η σύνδεση, άλλωστε, των υπολογιστικών συστημάτων, είναι τηλεπικοινωνία. Από τις πρώτες κιόλας οργανωμένες κοινωνίες η ανάγκη της τηλεπικοινωνίας ήταν εμφανής και απορρόφησε μεγάλο μέρος της εφευρετικότητας της ανθρωπότητας. Η εμφάνιση των υπολογιστικών συστημάτων αποτέλεσε μια ακόμη εφαρμογή και ταυτόχρονα ένα ευρύτερο, παρά ποτέ, πεδίο έρευνας. Αντίθετα από ότι φαίνεται σήμερα, η αρχική χρήση των τηλεπικοινωνιών για τη σύνδεση υπολογιστικών συστημάτων είχε οικονομικά αίτια και όχι την ανάγκη της τηλεπικοινωνίας, η οποία έτσι ή αλλιώς ήταν ήδη δεδομένη από την ανάπτυξη του τηλεφώνου. Η οικονομική αυτή αρχή, δηλαδή της χρησιμοποίησης υπολογιστικών πόρων (υλικού και λογισμικού) που ήταν αδύνατο να έχει ο κάθε χρήστης στην κατοχή του, οδήγησε στη σύνδεση του χρήστη με το κεντρικό σύστημα με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι δυνατή η χρήση του συστήματος από πολλούς ταυτόχρονα, με αποτέλεσμα τη διαίρεση του κόστους. Προκειμένου να μην εγκατασταθούν νέες καλωδιώσεις, και πάλι για λόγους κόστους, χρησιμοποιήθηκαν τα ήδη απλωμένα καλώδια, δηλαδή οι τηλεφωνικές γραμμές. Τα δύο αυτά οικονομικά στοιχεία, δηλαδή η κατανομή του κόστους χρήσης ακριβών συστημάτων και η εκμετάλλευση της υπάρχουσας τηλεπικοινωνιακής υποδομής, εξακολουθούν να κυριαρχούν στην τηλεματική και να τη χαρακτηρίζουν. Αυτή η πρώτη ανάγκη απομακρυσμένης σύνδεσης υπολογιστικών συστημάτων εξελίχθηκε σε δυο κατευθύνσεις. Από τη μια η ανάπτυξη οδηγείται σε ολοένα περισσότερο πολύπλοκα συστήματα, με πορεία προς την ολοκληρωμένη επικοινωνία, και από την άλλη στην απλούστευση, τη σύνδεση δηλαδή πολύ απλών συστημάτων. Ως πολυπλοκότητα θεωρούμε τη συνεργασία πολλών και ετερογενών συστημάτων, ενώ ως απλούστευση τη σύνδεση ομοιογενών και με περιορισμένη αποστολή συστημάτων. Και στις δύο περιπτώσεις η ανάγκη που τείνει να ικανοποιηθεί είναι η ανάγκη της τηλεκατεύθυνσης και του τηλεχειρισμού. Αυτό και πάλι έχει οικονομική βάση, αυτή της εξοικονόμησης ανθρώπινων πόρων για την επίτευξη του ίδιου ή μεγαλύτερου όγκου παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών. Έτσι 21

22 Κεφάλαιο 2 - Τηλεματικές υπηρεσίες παρακολούθησης στην έννοια της τηλεματικής περιλαμβάνεται και η ενεργοποίηση μιας ηλεκτρικής συσκευής στο εξοχικό σπίτι, χρησιμοποιώντας μια ηχητική συσκευή που δίνει εντολή από την τηλεφωνική συσκευή, όπως ακριβώς περιλαμβάνεται και η τηλεδιάσκεψη.[15] 2.2 Τηλεματικές εφαρμογές Με τον όρο τηλεματικές εφαρμογές εννοούμε όλες εκείνες τις υπηρεσίες που μας προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία μέσω των οποίων μπορούμε να αποστείλουμε και να λάβουμε κάθε φύσης πληροφορίες. Οι πληροφορίες μπορεί να είναι ακουστικές, οπτικές, εικόνας ή κειμένου και μεταδίδονται μέσω τηλεόρασης, υπολογιστή ή άλλων ειδικών συσκευών. Οι τηλεματικές εφαρμογές κερδίζουν συνεχώς έδαφος στο σύγχρονο κόσμο αλλάζοντας ριζικά τους τρόπους επικοινωνίας και μετάδοσης πληροφοριών. Οι υπηρεσίες τηλεματικής κάνουν χρήση πολλών διακριτών μέχρι πρόσφατα τεχνολογιών και διαφόρων τεχνολογικών μέσων. Σήμερα διαφαίνεται όλο και περισσότερο η προσπάθεια σύγκλισης και ολοκλήρωσης όλων των υπηρεσιών με κεντρικό άξονα τα δίκτυα υπολογιστών. Παρακάτω αναφέρονται οι πιο γνωστές τηλεματικές υπηρεσίες: Τηλεομοιότυπο (Fax): Η πιο γνωστή και διαδεδομένη σύγχρονη τηλεματική υπηρεσία. Πρόκειται για τις γνωστές συσκευές Fax μέσω των οποίων αποστέλλονται κείμενα ή γραφικά σε χαρτί. Οι συσκευές Fax λειτουργούν συγχρόνως σαν σαρωτές και modem. Πρώτα γίνεται η σάρωση του περιεχομένου του χαρτιού και στη συνέχεια κωδικοποιείται για την αποστολή του. Μπορούμε να αποστείλουμε Fax και με τη χρήση υπολογιστή και ειδικό λογισμικό το οποίο έχει τη δυνατότητα αποστολής δεδομένων από υπολογιστή σε συμβατική συσκευή Fax και το αντίστροφο. Τηλεκειμενογραφία (Teletext): Πρόκειται για την γνωστή υπηρεσία teletext που μεταδίδεται μέσω τηλεόρασης με δεδομένα κειμένου. Η πληροφόρηση αφορά πάρα πολλούς τομείς. 22

23 Κεφάλαιο 2 - Τηλεματικές υπηρεσίες παρακολούθησης Τηλεηχοπληροφόρηση (Audiotext): Η υπηρεσία αυτή παρέχει με ειδική χρέωση εξειδικευμένες πληροφορίες με ήχο που είναι μαγνητοφωνημένες ή ζωντανές και καλύπτουν θέματα ψυχαγωγίας, ενημέρωσης και επιστήμης. Τηλεεικονογραφία (Videotext): Πρόκειται για μια υπηρεσία που λειτουργεί παγκόσμια. Τα απαραίτητα εξαρτήματα αυτής της υπηρεσίας είναι τα ειδικά τερματικά videotex ή ένας υπολογιστής με modem που λειτουργεί ως προσομοιωτής (emulator). Οι πληροφορίες που μπορούμε να πάρουμε βρίσκονται σε ειδικές βάσεις videotex εντός ή εκτός Ελλάδας και είναι σε μορφή κειμένου και γραφικών. Τα θέματα που παρέχονται καλύπτουν ποικίλους τομείς: ψυχαγωγία, καιρός, οικονομικές πληροφορίες, τουρισμός, στατιστικά στοιχεία κλπ. Εικονοτηλέφωνο (VideoPhone): Είναι η υπηρεσία που υποστηρίζεται από τα δίκτυα του ΟΤΕ και δίνει τη δυνατότητα σε αυτούς που συνομιλούν μέσω τηλεφώνου να έχουν οπτική επαφή. Η υπηρεσία αυτή απαιτεί ταχύτατα δίκτυα και λειτουργεί με το γνωστό δίκτυο ISDN. Οι συσκευές εικονοτηλεφώνων που κυκλοφορούν σήμερα είναι αρκετών τύπων και έχουν δυνατότητες οι οποίες επιτρέπουν την οπτικοακουστική επαφή δύο ή περισσοτέρων ατόμων σε διαφορετικά μέρη ώστε να γίνεται και χρήση της εικονοδιάσκεψης. Τηλεδιάσκεψη (Video Conference): Πρόκειται για μια από τις πιο σύγχρονες υπηρεσίες στο χώρο των τηλεπικοινωνιών. Με την υπηρεσία αυτή μπορούν να είναι σε οπτική και ακουστική επαφή ταυτόχρονα αρκετοί άνθρωποι από διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές. Μέσα από τη διάσκεψη αυτού του τύπου χρησιμοποιούνται ταυτόχρονα και άλλα μέσα επικοινωνίας όπως Fax, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, προβολείς ταινιών, slides κλπ. Τηλεειδοποίηση (Paging): Πρόκειται για μια οικονομική λύση κινητής ασύρματης επικοινωνίας. Χρησιμοποιούνται από ανθρώπους που λόγω των δραστηριοτήτων τους είναι αναγκασμένοι να πραγματοποιούν συχνές μετακινήσεις. Η συσκευή ειδοποίησης είναι ένας δέκτης ηχητικού σήματος πολύ μικρών διαστάσεων όπως ένας αναπτήρας τσέπης. Οι σημερινοί δέκτες διαθέτουν αρκετά διαφορετικά ηχητικά σήματα ώστε με τον προγραμματισμό τους να αναγνωρίζουμε ποιος μας καλεί. Το δέκτη μπορούμε να τον καλέσουμε με μια οποιαδήποτε κοινή τηλεφωνική συσκευή. Για την υπηρεσία αυτή λειτουργούν ειδικά κέντρα τηλεειδοποίησης τα οποία είναι συνδεδεμένα 23

24 Κεφάλαιο 2 - Τηλεματικές υπηρεσίες παρακολούθησης με τηλεφωνικά κέντρα. Η κλήση προς τον δέκτη γίνεται με το πρόθεμα 0921 (για την Ελλάδα) και στη συνέχεια με έναν πενταψήφιο αριθμό. Κινητή τηλεφωνία (mobile communication): Πρόκειται για μια υπηρεσία που απόκτησε πάρα πολλούς χρήστες τα τελευταία χρόνια. Η υπηρεσία αυτή αναπτύσσεται στη χώρα μας σύμφωνα με το διεθνές ψηφιακό Κυψελοειδές σύστημα DCS 1800 που αποτελεί εξέλιξη του GMS. Το σύστημα αυτό δίνει τη δυνατότητα μιας πληθώρας υπηρεσιών στην κινητή τηλεφωνία όπως ο αυτόματος τηλεφωνητής, η αποστολή μηνυμάτων από άλλο κινητό ή από υπολογιστή, Fax κλπ. Οι συσκευές συνομιλίας βελτιώνονται συνεχώς και το μέγεθός τους έχει φθάσει σε τόσο μικρές διαστάσεις που τις καθιστούν πολύ ευέλικτες στη μεταφορά τους. Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ( ): Πρόκειται για την τηλεματική εφαρμογή της οποίας αυξάνει καθημερινά ο αριθμός των χρηστών. Επιτυγχάνεται μεταξύ υπολογιστών σε δίκτυο και συνιστά την ταχύτερη μεταφορά ταχυδρομείου. Μας δίνει τη δυνατότητα αποστολής μηνύματος κειμένου, και με συνημμένο τρόπο, οποιουδήποτε αρχείου κάθε μορφής. Στην υπηρεσία αυτή μπορούμε να συμπεριλάβουμε από τα απλά μηνύματα που ανταλλάσσονται μεταξύ χρηστών ενός τοπικού δικτύου μέχρι τα μηνύματα που αποστέλλονται μέσω του διαδικτύου Internet. Στα πλαίσια του Internet λειτουργούν ειδικοί υπολογιστές που ονομάζονται mail-servers και είναι υπεύθυνοι για τη δρομολόγηση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Τηλεεκπαίδευση (Telelearning): Μια από πιο σύγχρονες τηλεματικές εφαρμογές, η οποία χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω αρκετών προγραμμάτων. Στόχος της είναι η εκπαίδευση από απόσταση σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, φορείς, επιχειρήσεις, άτομα με ειδικές ανάγκες, προβληματικές γεωγραφικές περιοχές από άποψη πρόσβασης κλπ. Οι Σκανδιναβικές χώρες την χρησιμοποιούν εδώ και αρκετά χρόνια στην εκπαίδευση, λόγω συχνών αποκλεισμών περιοχών εξαιτίας των κλιματολογικών συνθηκών. Τηλεεργασία (Teleworking, ή Telecommuting): Ήδη έχει αρχίσει να αναπτύσσεται, ιδιαίτερα στην Αμερική. Τα επόμενα χρόνια πρόκειται να επεκταθεί σε πολλές χώρες. Τα πλεονεκτήματα είναι πάρα πολλά και σοβαρά. 24

25 Κεφάλαιο 2 - Τηλεματικές υπηρεσίες παρακολούθησης Μπορεί να επιφέρει αποσυμφόρηση στο κυκλοφοριακό των μεγαλουπόλεων και κέρδος του χρόνου μεταφοράς στο χώρο εργασίας. Τηλεεξυπηρέτηση (Teleservice): Στην κατηγορία αυτή υπάγονται πάρα πολλές υπηρεσίες που παρέχονται από απόσταση. Οι πληροφορίες αυτές μπορεί να προέρχονται από κρατικές ή ιδιωτικές υπηρεσίες και εταιρείες. Μεταξύ των πάρα πολλών αλλά και πολύ σημαντικών υπηρεσιών είναι η Τηλεϊατρική η οποία μπορεί να βοηθήσει σημαντικά τον άνθρωπο και ιδιαίτερα τους κατοίκους των μικρών κέντρων και της υπαίθρου. Ήδη δημιουργούνται τέτοια κέντρα και στη χώρα μας.[16] Αυτή η εφαρμογή είναι που θα μας απασχολήσει στη συνέχεια. 2.3 Τηλεϊατρική Ο ορισμός της Τηλεϊατρικής, σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας είναι Η παροχή ιατρικής περίθαλψης - σε περιπτώσεις που η απόσταση είναι κρίσιμος παράγοντας - από όλους τους επαγγελματίες του χώρου της Υγείας χρησιμοποιώντας τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών για την ανταλλαγή έγκυρης πληροφορίας για τη διάγνωση, αγωγή και πρόληψη ασθενειών, την έρευνα και εκτίμηση, όπως και την συνεχή εκπαίδευση των λειτουργιών Υγείας, αλλά και για όλα αυτά που βρίσκονται στο πεδίο ενδιαφέροντος για την αναβάθμιση των υπηρεσιών υγείας της κοινωνίας. Ο όρος Τηλεϊατρική, με την ευρύτερη του έννοια, αναφέρεται στην εφαρμογή σύγχρονων τεχνολογιών των τηλεπικοινωνιών και της πληροφορικής, κυρίως προς την κατεύθυνση της αμφίδρομης επικοινωνίας με μετάδοση ήχου και εικόνας, με στόχο την παροχή ιατρικής περίθαλψης, σε απομακρυσμένους ασθενείς από όλους τους επαγγελματίες του χώρου της υγείας, της τηλεμετρίας και της διακίνησης της ιατρικής γνώσης μεταξύ των ιατρικών λειτουργών. Ο όρος Τηλεϊατρική είναι σύνθετος και προέρχεται από την ελληνική λέξη τηλε. που σημαίνει εξ αποστάσεως, καθώς και από τη λέξη ιατρική. Στην πραγματικότητα η τηλεϊατρική θα πρέπει να θεωρηθεί ως μέρος ενός ολοκληρωμένου συστήματος ιατρικής φροντίδας, βασισμένου στην τεχνολογία της επικοινωνίας, κι όχι ως μέρος ενός ανεξάρτητου κλάδου των υπηρεσιών υγείας. Αντικειμενικός στόχος ενός τέτοιου συστήματος είναι η ποιοτική και αποτελεσματική φροντίδα των ασθενών, η οποία ευνοείται από τη 25

26 Κεφάλαιο 2 - Τηλεματικές υπηρεσίες παρακολούθησης βελτιστοποίηση της κατανομής των διαθέσιμων πόρων, είτε κλινικών είτε τεχνολογικών. Η Τηλεϊατρική στηρίζεται σε τηλεματικές τεχνολογίες κατά συνέπεια δεν μπορούμε να τη θεωρήσουμε ως μια νέα μορφή ιατρικής. Η υιοθέτηση των παραπάνω τεχνολογιών οδηγεί στην ανάπτυξη νέων προτύπων οργάνωσης και παροχής ιατρικών υπηρεσιών. Η απεξάρτηση από περιορισμούς χώρου και χρόνου, όταν αναφερόμαστε στην παροχή ιατρικής φροντίδας και στην εκπαίδευση του ιατρικού και παραϊατρικού προσωπικού, είναι ένα από τα κύρια πλεονεκτήματα της τηλεϊατρικής. Οι ανάγκες που καλύπτει η τηλεϊατρική μπορούν να συνοψιστούν στα ακόλουθα:[17] Απομακρυσμένες περιοχές με χαμηλή ποιότητα παροχής ιατρικών υπηρεσιών Ναυσιπλοΐα Κατ οίκον νοσηλεία Μονάδες τουρισμού υγείας Επείγοντα περιστατικά Συμβουλευτικές μονάδες προς ιατρούς Τηλεεκπαίδευση Κάλυψη σπανίων ειδικοτήτων Ομογενοποίηση των ιατρικών υπηρεσιών Οι κύριοι στόχοι που θέτει η ανάπτυξη της Τηλεϊατρικής είναι: Μεταφορά της πληροφορίας και όχι του ασθενή Καλύτερη ποιότητα και ευκολία πρόσβασης στις υπηρεσίες ιατρικής περίθαλψης Καλύτερη πληροφορία στους ασθενείς Ιατρική εμπειρογνωμοσύνη, διαθέσιμη σε όλους ανεξάρτητα από την τοποθεσία του ασθενή Μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και παραγωγικότητα των υπηρεσιών ιατρικής περίθαλψης 26

27 Κεφάλαιο 2 - Τηλεματικές υπηρεσίες παρακολούθησης Γρηγορότερες και ασφαλέστερες αποφάσεις για θεραπεία, χάρη στη μεταφορά ιατρικών εικόνων και την εύκολη πρόσβαση στον ιατρικό φάκελο[17] Η τηλεϊατρική υποστηρίζεται πλέον από τις νέες υπηρεσίες όπως ISDN, VPN, υπηρεσίες τηλεδιάσκεψης αλλά και από υπηρεσίες βάσεων δεδομένων όπως η MedLine (η μεγαλύτερη βάση δεδομένων ιατρικού ενδιαφέροντος σε όλο τον κόσμο). Σε όλο τον κόσμο οι άνθρωποι που ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές έχουν πρόβλημα γρήγορης πρόσβασης σε υψηλής ειδίκευσης ιατρικά κέντρα. Χρησιμοποιώντας ένα ευρύ φάσμα η τηλεϊατρική μεταφέρει ιατρικά δεδομένα (π.χ. ακτινογραφίες, υπέρηχους, ιατρικούς φακέλους κ.λ.π.) από ένα μέρος σε άλλο μέσω του διαδικτύου ή μέσω intranet, δορυφόρων, μηχανημάτων τηλεδιάσκεψης και τηλεφώνων. Στο σημερινό κόσμο της πληροφορίας και της επικοινωνίας που συνεχώς εξελίσσεται, η τηλεϊατρική καλείται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο μέλλον ανεβάζοντας το επίπεδο ιατρικής περίθαλψης, μηδενίζοντας τις αποστάσεις και το αίσθημα της αβεβαιότητας. Για αυτό το λόγο γίνονται σημαντικά βήματα και προωθούνται καινοτόμες λύσεις σε όλες τις εφαρμογές της τηλεϊατρικής, παγκοσμίως. Τα πλεονεκτήματα από τη χρήση της τηλεϊατρικής είναι τα εξής:[18] Ουσιαστική εξοικονόμηση σε έξοδα εξέτασης, μετακίνησης, αλλά και χρόνου που εξοικονομείται από τη μη μετακίνηση των ασθενών Μείωση της γεωγραφικής και φυσικής απομόνωσης ασθενών (απομακρυσμένες περιοχές, ηλικιωμένοι και άτομα με ειδικές ανάγκες) Εξάλειψη του φαινομένου της εσωτερικής μετανάστευσης προς τα αστικά κέντρα για καλύτερη περίθαλψη Τρόπος αποφυγής ανάγκης επανάληψης επώδυνων εξετάσεων, αντιφατικών συνταγών και λαθών στην θεραπεία Δυνατότητα παροχής συμβουλών από ειδικούς στο εξωτερικό που διαφορετικά δε θα ήταν προσιτοί Προάγει και βελτιώνει την καθημερινή έρευνα καθώς παρέχει γρήγορη και άμεση πρόσβαση σε νέες πληροφορίες και γνώσεις Άμεση επικοινωνία ιατρών που βρίσκονται σε απομακρυσμένες κυρίως περιοχές, για ανταλλαγή απόψεων και αντιμετώπιση έκτατων περιστατικών 27

28 Κεφάλαιο 2 - Τηλεματικές υπηρεσίες παρακολούθησης Δραστική μείωση του χρόνου επικοινωνίας μεταξύ νοσοκομείων και ιατρών Αναβάθμιση των παρεχομένων υπηρεσιών υγείας σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης Ευρεία κάλυψη ιατρικών περιστατικών Εκσυγχρονισμός του περιβάλλοντος εργασίας του ιατρικού προσωπικού με χρήση σύγχρονης τεχνολογίας και υπηρεσιών βάσει διεθνών προτύπων Διευκόλυνση και αναβάθμιση της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης ιατρών Αφομοίωση και χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας τηλεματικής από ιατρικό προσωπικό Ευρεία γεωγραφική κάλυψη[17] Στην Ελλάδα η τηλεϊατρική εφαρμόστηκε επίσημα από το Υπουργείο Υγείας από τις αρχές της δεκαετίας του 90. Σήμερα μεγάλα νοσοκομεία της χώρας (Σισμανόγλειο, Ωνάσειο, Τζάνειο) προσφέρουν υπηρεσίες τηλεϊατρικής σε συστηματική βάση. Η "Minoan Lines" εγκατέστησε σε όλα τα πλοία της σύστημα παροχής τηλεϊατρικών υπηρεσιών που επικοινωνεί μέσω δορυφόρου με το κέντρο παροχής βοήθειας Telehearth που λειτουργεί επί 24ώρου βάσης. Το hygeianet είναι ένα ολοκληρωμένο δίκτυο υπηρεσιών τηλεϊατρικής όπου συντονιστής είναι το ινστιτούτο πληροφορικής του ιδρύματος τεχνολογίας και έρευνας με τη συμμετοχή της forthnet και φορέων υγείας από όλη τη Κρήτη. Πρόσφατα εγκαταστάθηκε υπηρεσία τηλεϊατρικής και στο Νοσοκομείο της Άρτας.[18] 2.4 Τηλεπαρακολούθηση Η τηλεπαρακολούθηση είναι μία ιατρική πρακτική που περιλαμβάνει την απομακρυσμένη παρακολούθηση ασθενών που δεν είναι στην ίδια τοποθεσία με τον πάροχο ιατρικής φροντίδας. Γενικά, ο ασθενής θα έχει έναν αριθμό συσκευών παρακολούθησης στο σπίτι και τα αποτελέσματα που καταγράφονται από αυτές τις συσκευές θα μεταδίδονται μέσω κάποιου δικτύου,είτε τηλεφωνικού είτε ασύρματου είτε μέσω διαδικτύου, στον πάροχο φροντίδας. Η τηλεπαρακολούθηση είναι ένας ιδιαίτερα βολικός τρόπος για τους ασθενείς ώστε να αποφεύγουν τα ταξίδια στα 28

29 Κεφάλαιο 2 - Τηλεματικές υπηρεσίες παρακολούθησης νοσοκομεία με οτιδήποτε αυτό επιφέρει, όπως χαμένος χρόνος και χρήματα, επιπρόσθετο άγχος, καθώς και ταλαιπωρία. Μερικές από τις πιο συνήθεις μετρήσεις που λαμβάνουμε μέσω τηλεπαρακολούθησης αφορούν την πίεση του αίματος, τον καρδιακό σφυγμό, το βάρος, τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα. Εκτός όμως από αυτά, η τηλεπαρακολούθηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη λήψη και άλλων ζωτικών σημάτων, με την προϋπόθεση βέβαια ο ασθενής να έχει τον απαραίτητο εξοπλισμό. Ανάλογα με τη σοβαρότητα της κατάστασης, οι μετρήσεις ελέγχονται είτε σε πραγματικό χρόνο, είτε σε καθημερινή ή ακόμη και εβδομαδιαία βάση. Έτσι υπάρχει ακόμη καλύτερη εκτίμηση της κατάστασης των ασθενών, αφού οι μετρήσεις είναι σημαντικά περισσότερες σε σχέση με αυτές που θα λαμβάνονταν αν χρειαζόταν κάθε φορά να επισκεφθεί το νοσοκομείο.[19] Με την εξέλιξη των τεχνολογιών πληροφοριών και τηλεπικοινωνιών (ΤΠΕ) και την εφαρμογή τους στις υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής φροντίδας, γίνεται μια πολλά υποσχόμενη προσπάθεια να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που δημιουργούνται λόγω της αύξησης του μέσου όρου ηλικίας, της μειωμένης οικογενειακής φροντίδας και της μείωσης του εργατικού πληθυσμού. Στόχος είναι μια πιο αποτελεσματική διαχείριση και προσφορά κοινωνικής φροντίδας και φροντίδας υγείας μέσω ΤΠΕ, η μείωση της διάρκειας περίθαλψης σε ιδρύματα και νοσοκομεία, η αύξηση του χρόνου διαμονής στο σπίτι και η βελτίωση της ποιότητα ζωής ηλικιωμένων και ατόμων με ειδικές ανάγκες, με νοητικά προβλήματα ή χρόνιες παθήσεις. Εφαρμόζοντας την τεχνολογία της τηλεϊατρικής σε συνδυασμό με συστήματα οικιακής αυτοματοποίησης, έχουν αρχίσει και δημιουργούνται μάλιστα τα έξυπνα σπίτια. Με αυτόν τον τρόπο προωθούν την ανεξάρτητη ζωή των ενοίκων και φροντίζουν για την αναβάθμιση της ποιότητας της. Ουσιαστικά, οι τηλεματικές υπηρεσίες παρακολούθησης χωρίζονται σε 3 κατηγορίες: i. Προσωπικά συστήματα συναγερμού (τηλε-φροντίδα 1ης γενιάς), τα οποία ξεκίνησαν να εφαρμόζονται ήδη από το 1980 και επιτρέπουν σε ηλικιωμένους και σε άτομα με ειδικές ανάγκες να αποστέλλουν κλήσεις βοήθειας μέσω μίας φορητής συσκευής. Οι κλήσεις απευθύνονται σε ένα κέντρο, που στη συνέχεια επικοινωνεί με οικογενειακά πρόσωπα ή καλεί άμεση βοήθεια. Τα προσωπικά συστήματα συναγερμού παρέχονται συνήθως ως υπηρεσίες κοινοτήτων (δήμων) ή ιδιωτικών επιχειρήσεων. 29

30 Κεφάλαιο 2 - Τηλεματικές υπηρεσίες παρακολούθησης ii. Τηλε-φροντίδα 2ης γενιάς, η οποία φέρει μια σειρά αναβαθμίσεων σε σχέση με την 1η γενιά. Η χρήση αισθητήρων, όπως πτώσης, κίνησης, καπνού, θερμοκρασίας, επιτρέπει την αυτόματη κλήση για παροχή υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας σε περίπτωση ανάγκης. Η τηλε-φροντίδα 2ης γενιάς βασίζεται στις υποδομές προσωπικών συστημάτων συναγερμού με πρόσθετες υπηρεσίες τηλεδιάσκεψης. iii. Τηλε-φροντίδα 3ης γενιάς, η οποία βασίζεται σε νέες αναδυόμενες ΤΠΕ με την ικανότητα να αναγνωρίσουν πιθανά προβλήματα ενός χρήστη πριν ακόμα αυτά εμφανιστούν και να παρέμβουν προληπτικά. Τέτοια συστήματα χρησιμοποιούν εξελιγμένες μεθόδους παρακολούθησης και αναγνώρισης τύπων συμπεριφοράς και δραστηριότητας του χρήστη. Τα άτομα που αξιοποιούν τις τηλεματικές υπηρεσίες παρακολούθησης είναι κυρίως αυτά που πάσχουν από χρόνιες παθήσεις, όπως άσθμα, διαβήτης, καρδιακές παθήσεις, καθώς και οι ηλικιωμένοι που δε μπορούν να φροντίσουν αποτελεσματικά μόνοι τον εαυτό τους. Αυτές μάλιστα οι κατηγορίες, φαίνεται να αποτελούν διεθνώς τις πιο ενδεδειγμένες και με αναμενόμενα σημαντικά οφέλη σε σχέση με το κόστος: Άσθμα: Η American Lung Association αναφέρει ότι το άσθμα αποτελεί τον πρώτο λόγο για σχολική απουσία (school absences), ενώ ευθύνεται επίσης για 3 εκατομμύρια χαμένες εργατοημέρες κάθε χρόνο. Οι χαμένες ημέρες από το σχολείο και τη δουλειά, καθώς και η ιατρική φροντίδα που απαιτούν αυτά τα άτομα, συνεισφέρουν στο συνολικό κόστος του άσθματος, το οποίο εκτιμήθηκε σε 11.3 δισεκατομμύρια δολλάρια το 1998 μόνο στη Αμερική. Παρά το γεγονός ότι οι αριθμοί για τα Ελληνικά δεδομένα είναι σημαντικά χαμηλότεροι, η επίδραση του άσθματος στην υγεία και στην οικονομία είναι το ίδιο σημαντική αναλογικά (σε ποσοστά). Αυτό που είναι ακόμη πιο ενδιαφέρον, είναι το γεγονός ότι σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου της Κρήτης, 7-12% των παιδιών στην Ελλάδα υποφέρουν από άσθμα, με την Αθήνα, την Θεσσαλονίκη και την Κρήτη να πλησιάζουν το 12% Διαβήτης: Ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελεί χρόνιο νόσημα και η εμφάνιση του αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, μέχρι το έτος 2030 ο αριθμός 30

31 Κεφάλαιο 2 - Τηλεματικές υπηρεσίες παρακολούθησης των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη θα ξεπεράσει το 350 εκατομμύρια. Οι κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις που προκαλεί ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μεγάλες και οφείλονται στην ίδια την ασθένεια και στις επιπλοκές της. Τα καρδιοαγγειακά νοσήματα, όπως η στεφανιαία νόσος και τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, είναι πολύ πιο συχνά στα άτομα με διαβήτη και προσβάλουν το 65% του συνόλου του. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, το έτος 1995 στην Ελλάδα υπήρχαν άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, ενώ το έτος 2025 ο αριθμός αυτός θα πλησιάσει το άτομα. Το ερώτημα που τίθεται είναι τι θα πρέπει να γίνει ώστε να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά ο σακχαρώδης διαβήτης και οι καρδιαγγειακές επιπλοκές που αυτός προκαλεί. Ευτυχώς, πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι ο έλεγχος των επιπέδων της ζάχαρης στο αίμα μπορεί να εμποδίσει ή να μειώσει δραματικά τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του σακχαρώδους διαβήτη. Η διεθνής εμπειρία από την εφαρμογή υπηρεσιών για «κατ οίκον διαχείριση του διαβήτη (Home ehealth Diabetes Management)» έχουν αποδειχθεί να λειτουργούν ευεργετικά στην αποτελεσματικότερη διαχείριση της ασθένειας από τους ασθενείς (self-management skills) και να αυξάνει την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών από τους επαγγελματίες υγείας. Καρδιακές Παθήσεις: Στις Ηνωμένες Πολιτείες σύμφωνα με στοιχεία του American Heart Association (στοιχεία του 2001), 5 εκατομμύρια ασθενείς έχουν καρδιακές παθήσεις, και περίπου ασθενείς διαγνώσκονται για πρώτη φορά κάθε χρόνο. Τα καρδιακά νοσήματα οφείλονται για 12 με 15 εκατομμύρια ιατρικές επισκέψεις και για 6.5 εκατομμύρια ημέρες νοσηλείας σε νοσοκομεία κάθε χρόνο. Περίπου ασθενείς πεθαίνουν κάθε χρόνο, με τις καρδιακές παθήσεις να είναι ο κύριος λόγος για τον θάνατο. Στην Ευρώπη, με βάση τα στοιχεία του 2001 από το European Society of Cardiology, σχεδόν 10 εκατομμύρια ασθενείς πάσχουν από καρδιακές παθήσεις (4-5% του συνολικού πληθυσμού). Περίπου το 78% του συνόλου των ασθενών έχουν κατ ελάχιστο 2 εισαγωγές σε νοσοκομειακό σχηματισμό το χρόνο. Συμπερασματικά, οι καρδιακές παθήσεις αποτελούν μεγάλο και αυξανόμενο κίνδυνο για τη δημόσια υγεία. Το κόστος διαχείρισης των προβλημάτων αυτών αντιπροσωπεύει το περίπου το 2-3% του συνολικού 31

32 Κεφάλαιο 2 - Τηλεματικές υπηρεσίες παρακολούθησης κόστους του συστήματος υγείας. Διεθνώς, υπηρεσίες ηλεκτρονικής υγείας έχουν εφαρμοστεί με επιτυχία για την τηλε-διαχείριση των ασθενών αυτών, με σημαντικά οφέλη σε σχέση με την αύξηση της ποιότητας της παρεχόμενης φροντίδας αλλά και μείωση του κόστους διαχείρισης των ασθενών αυτών. Φροντίδα ηλικιωμένων: Καθώς αυξάνεται ο αριθμός των πολιτών άνω των 75 ετών, η ανάγκη για την παροχή υπηρεσιών για κατ οίκον παρακολούθηση, διαχείριση και υποστήριξη τους αυξάνει αντίστοιχα, εξαιτίας των κινητικών και άλλων προβλημάτων υγείας που αντιμετωπίζουν. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας (ΕΣΥΕ), ο αριθμός των Ελλήνων πολιτών στις διάφορες ηλικιακές κατηγορίες ενδιαφέροντος παρουσιάζεται στον ακόλουθο πίνακα: Ηλικιακή κατηγορία Αριθμός Πολιτών (χιλιάδες) Πίνακας : Ηλικιακές κατηγορίες του Ελληνικού Πληθυσμού (ΕΣΥΕ, 2007) Σαν αποτέλεσμα, υπηρεσίες ηλεκτρονικής υγείας για την κατ οίκον υποστήριξη και παρακολούθηση των πληθυσμιακών ομάδων έχουν αποδειχθεί διεθνώς να συνεισφέρουν σημαντικά στην καλύτερη διαχείριση των ατόμων αυτών και την ταυτόχρονη μείωση των δαπανών υγείας που αφορούν τα άτομα αυτά, αφού παρατηρείται ότι τα έξοδα υγείας και περίθαλψης δυστυχώς ακολουθούν τη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας, με συνέπεια να καθίστανται δυσβάσταχτα για τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα. Τυπικές υπηρεσίες για κατ οίκον παρακολούθηση και φροντίδα όλων αυτών των κατηγοριών ατόμων εμπεριέχουν: 24/7 κατ οίκον παρακολούθηση και υποστήριξη ασθενών (Home Telehealth -monitoring and patient support) 32

33 Κεφάλαιο 2 - Τηλεματικές υπηρεσίες παρακολούθησης Διαχείριση φαρμακευτικής αγωγής Απομακρυσμένη μέτρηση της γλυκόζης Απομακρυσμένη τηλε-επίσκεψη (Remote Video Visiting) Τηλεδιάγνωση (Diagnostic Monitoring)[20] Υπάρχουν πολλά πλεονεκτήματα από τις τηλεματικές υπηρεσίες παρακολούθησης και για τον ασθενή και για τον πάροχο υγειονομικής περίθαλψης. Για τον πάροχο υγειονομικής περίθαλψης, είναι ένας αποδοτικός τρόπος να συγκεντρωθούν οι απαραίτητες πληροφορίες που χρειάζονται από τους ασθενείς χωρίς να χρειαστεί ιδιαίτερος χρόνος. Για τους ασθενείς, είναι χρήσιμο επειδή μπορούν να λάβουν πληροφορίες από τους προμηθευτές υγειονομικής περίθαλψης σχετικές με τα ζωτικά τους σήματα πολύ συχνότερα από ότι αν δε γινόταν χρήση της τηλεπαρακολούθησης. Επίσης, επειδή ο ασθενής εμπλέκεται και ασχολείται κατ'αυτόν τον τρόπο περισσότερο με την κατάσταση και τη θεραπεία του,θα είναι πιο ενήμερος για τα ζωτικά του σήματα και θα αποκτήσει ενδεχομένως μια καλύτερη αίσθηση στο τι επηρεάζει αυτά τα σήματα, καθώς και πώς αυτά τα σήματα έχουν επιπτώσεις στο πώς αισθάνεται.[19] Μάλιστα, με τα οικογενειακά δίκτυα να έχουν κάνει την εμφάνισή τους, περισσότερο βέβαια στις δυτικές κοινωνίες, η απαιτούμενη εξοικείωση με τον ηλεκτρονικό εξοπλισμό και τον κόσμο της πληροφορικής ήδη υπάρχει κι αναπτύσσεται διαρκώς οπότε ο συμβιβασμός που απαιτείται από τον ασθενή για την ενασχόληση με την ανεπτυγμένη τεχνολογία είναι μικρότερος. Ένας ακόμη λόγος ανάπτυξης και χρησιμοποίησης των τηλεματικών υπηρεσιών παρακολούθησης είναι ότι ο μεγάλος αριθμός ασθενών κι ανήμπορων ανθρώπων σημαίνει αυτόματα μεγαλύτερες ανάγκες σε νοσοκομεία, εξεταστήρια, ιατρικό προσωπικό και ιατρικό εξοπλισμό. Για μια χώρα λοιπόν όπως η Ελλάδα, με αυξανόμενο γηραιό πληθυσμό, χαμηλό κατά κεφαλήν εισόδημα, δίχως βιομηχανία παραγωγής ηλεκτρονικών υπολογιστών και λοιπών ηλεκτρονικών συσκευών, καθώς και με ασφαλιστικά ταμεία που συγχωνεύονται προκειμένου να επιβιώσουν καθώς συχνά αδυνατούν να καλύψουν τις ανάγκες ιατρικής περίθαλψης των ασφαλισμένων τους, η τηλεπαρακολούθηση θα ήταν μία πολύ αξιόπιστη λύση. 33

34 Κεφάλαιο 2 - Τηλεματικές υπηρεσίες παρακολούθησης Κύριος στόχος και όραμα των τηλεματικών υπηρεσιών παρακολούθησης είναι οι ηλικιωμένοι καθώς οι άλλες κατηγορίες ατόμων που αξιοποιούν αυτές τις υπηρεσίες να παραμένουν σπίτι τους και όχι να χρειάζονται μεταφορά σε νοσοκομεία προκειμένου να υποβληθούν σε εξετάσεις ή γενικότερη παρακολούθηση έχοντας τα εξής κέρδη: Βελτίωση της ποιότητας ζωής τους χωρίς να τίθεται θέμα ιατρικής ασφάλισης, δηλαδή ίδια ποιότητα υπηρεσιών ανεξαρτήτως ασφαλιστικού φορέα στον οποίο ανήκουν Έλεγχος, περιορισμός και ελαχιστοποίηση του σημαντικού κόστους των υπηρεσιών υγείας Καλύτερη λειτουργία των νοσοκομείων, εξεταστήριων, καθώς και όλων των ιατρικών εγκαταστάσεων λόγω μείωσης των ασθενών που πρέπει να παρακολουθούνται και να περιθάλπονται Δυνατότητα παρακολούθησης και τον ασθενών που βρίσκονται σε απομακρυσμένα μέρη,που δεν υπάρχουν νοσοκομειακές εγκαταστάσεις. 'Έτσι οι ασθενείς θα μπορούν να παρακολουθούνται από εξειδικευμένο προσωπικό χωρίς να χρειάζεται (εκτός από βαριές κι έκτακτες καταστάσεις) να μεταβούν στο νοσοκομείο που πιθανόν να βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση [21] Αυτές οι υπηρεσίες τηλεματικής παρακολούθησης θα εφαρμόζονται χάρη στις συνεχώς αυξανόμενες σε αριθμό και δυνατότητες φορητές και φορετές συσκευές παρακολούθησης που αναπτύσσονται. Φορητές είναι οι συσκευές που είναι μικρές σε μέγεθος και μπορούν να μεταφερθούν, ενώ φορετές είναι αυτές που είναι σε μορφή είτε ρούχου, όπως για παράδειγμα μπλούζα ή γιλέκο, είτε σε μορφή κάποιου περιφερειακού, όπως για παράδειγμα ρολόι ή δαχτυλίδι. Έτσι λοιπόν, ο ασθενής παραμένοντας στο σπίτι του, φοράει ένα φορητό σύστημα παρακολούθησης. Τούτο περιλαμβάνει ένα σύνολο βιοαισθητήρων οι οποίοι συγκεντρώνουν με ασφαλή και μη επεμβατικό τρόπο συγκεκριμένα ιατρικά δεδομένα του ασθενούς. Τα δεδομένα αυτά μετατρέπονται σε μορφή που μπορεί να μεταδοθεί και αποστέλλονται σε ένα σημείο ελέγχου, μία βάση, όπου ανά πάσα στιγμή θα είναι διαθέσιμα και σε κατάλληλη μορφή για να ελεγχθούν από εξειδικευμένο προσωπικό (ιατρούς, νοσηλευτές), όπως φαίνεται παραστατικά και στο επόμενο σχήμα. 34

35 Κεφάλαιο 2 - Τηλεματικές υπηρεσίες παρακολούθησης Εικόνα : Τηλεπαρακολούθηση σχηματικά Η ιατρική συσκευή συλλέγει τα διάφορα ιατρικά δεδομένα που εν συνεχεία επεξεργάζονται στο σταθμό ψηφιοποίησης ώστε να πάρουν την κατάλληλη μορφή προς μετάδοση. Ο σταθμός Α του σχήματος είναι το ευφυές φορετό ή φορητό σύστημα το οποίο περιέχει και τους απαραίτητους επεξεργαστές των ιατρικών δεδομένων. Έπειτα, μέσω ενός επικοινωνιακού δικτύου, είτε δίκτυο GSM κινητής τηλεφωνίας, είτε ασύρματο δίκτυο wlan, είτε κάποιο άλλο, τα επεξεργασμένα βιοσήματα αποστέλλονται στο σταθμό τηλεϊατρικής υποστήριξης, που στο σχήμα είναι ο σταθμός Β. Εκεί, είναι διαθέσιμα ανά πάσα στιγμή στους αρμόδιους ιατρούς και νοσηλευτές, και μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο για παροχή μιας δεύτερης και πιο εξειδικευμένης γνώμης σε ιατρούς απομακρυσμένων περιοχών όσο και για λήψη αποφάσεων σε ότι αφορά την παρακολούθηση ασθενών από τον ίδιο το σταθμό.[21] 35

36 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές 3. Κεφάλαιο 3 - Συσκευές 3.1 Panic Buttons Επιταχυνσιόμετρα Στους ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας ή σε αυτούς με ειδικές ανάγκες, η περίπτωση μιας απαρατήρητης από άλλο άτομο πτώσης, μπορεί να έχει ιδιαίτερα σημαντικές επιπτώσεις. Σε μερικές περιπτώσεις, ο αρχικός τραυματισμός μπορεί να οδηγήσει σε ακόμη χειρότερες καταστάσεις αν δεν αντιμετωπιστεί σε μικρό χρονικό διάστημα από τη στιγμή που συνέβη. Σε άλλες περιπτώσεις, κάποιο άτομο μπορεί να υποφέρει από μια τυχαία πτώση ως αποτέλεσμα κάποιας αδυναμίας ή ζαλάδας, λόγω μειωμένης ικανότητας να φροντίσει τον εαυτό του. Στατιστικά δείχνουν ότι η πλειοψηφία των σοβαρών επιπτώσεων μιας πτώσης δεν είναι το καθεαυτό τραύμα που προκλήθηκε από την πτώση, αλλά οφείλονται στην καθυστέρηση της λήψης βοήθειας και θεραπείας. Οι συνέπειες λοιπόν των πτώσεων μπορούν να είναι μικρότερες εάν μπορεί να ειδοποιηθεί έγκαιρα το ιατρικό προσωπικό. Μάλιστα, εκτός από τα άτομα αυτών των κατηγοριών, πολλές άλλες δραστηριότητες ή επαγγέλματα θα επωφελούνταν από έναν άμεσο συναγερμό σε πιθανή πτώση, ειδικά από μεγάλο ύψος, όπως ορειβάτες, οικοδόμοι, υαλοκαθαριστές, μπογιατζήδες. Εξάλλου σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, καθώς και σε αυτές των ηλικιωμένων, υπάρχει αρκετά μεγάλη πιθανότητα το άτομο που έχει υποστεί πτώση, να μην είναι πλέον σε θέση να καλέσει για βοήθεια.[22] Υπολογίζεται ότι περίπου το 30% των ηλικιωμένων ατόμων, άνω των 65 χρονών, θα πέσει τουλάχιστον μία φορά το χρόνο. Όσο αυξάνεται η ηλικία αυξάνεται και το ποσοστό,ενώ μεγαλύτερα είναι τα ποσοστά για όσους ζουν μόνοι. Έρευνες έχουν δείξει επίσης ότι οι ηλικιωμένοι κινούνται λιγότερο λόγω ακριβώς αυτού του φόβου της πτώσης. Αίσθηση μπορεί να προκαλεί το γεγονός ότι η πτώση αποτελεί τη μεγαλύτερη πλειονότητα στις αιτίες θανάτου των ηλικιωμένων πάνω από 65 χρονών με ποσοστό που αγγίζει το 50%.[23] Μπροστά στην απαίτηση για ικανοποίηση της ανάγκης για ειδοποίηση των πτώσεων, η ανάπτυξη συσκευών για ανίχνευση και πρόβλεψη όλων των τύπων πτώσεων έχει γίνει ένα φλέγον ζήτημα. Τα τελευταία χρόνια η τεχνολογική πρόοδος σε μικρο-ηλεκτρομηχανικά συστήματα (MEMS), έχει επιτρέψει την κατασκευή 36

37 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές αισθητήρων επιτάχυνσης, οι οποίοι χρησιμοποιούνται για τη σχεδίαση ανιχνευτών πτώσης βασισμένων σε ένα ολοκληρωμένο επιταχυνσιόμετρο τριών αξόνων. Η τεχνική είναι βασισμένη στον εντοπισμό αλλαγών στην κίνηση και στη θέση του σώματος του ατόμου που φοράει στη ζώνη του τον αισθητήρα, ανιχνεύοντας την επιτάχυνση σε 3 κάθετους άξονες. Τα δεδομένα αναλύονται συνεχώς με έναν αλγόριθμο που αποφασίζει εάν το σώμα του ατόμου πράγματι πέφτει ή όχι. Αν ένα άτομο πέσει, η συσκευή που περιλαμβάνει ένα δέκτη gps και έναν ασύρματο πομπό μπορεί να υπολογίσει τη θέση του ασθενούς και να στείλει έναν μήνυμα ώστε να έρθει βοήθεια στο σημείο. Ο ασύρματος πομπός μπορεί να βασίζεται σε τεχνολογία wlan, όπου με πειράματα επιλέγεται το κατάλληλο πρότυπο, όπου στην περίπτωση που στο σπίτι του ασθενούς υπάρχει κοντά ένας υπολογιστής με μία ειδική συσκευή καταγραφής, προτιμότερο είναι το πρότυπο IEEE αφού συνδυάζει χαμηλό κόστος, χαμηλή κατανάλωση και η εμβέλεια των 100 μέτρων που έχει, μας καλύπτει απόλυτα. [24][25] Εικόνα : Επισκόπηση του ασύρματου συστήματος παρακολούθησης Η πτώση ανιχνεύεται σε τέσσερα στάδια. Το πρώτο είναι η λεγόμενη ελεύθερη πτώση που εξαρτάται από το ύψος της πτώσης και είναι ουσιαστικά η αρχή, μέχρι να πέσει το άτομο στο έδαφος. Το δεύτερο στάδιο είναι η σύγκρουση, αφού όταν το άτομο πέφτει, συγκρούεται είτε με το έδαφος είτε με κάποιο άλλο αντικείμενο, οπότε και έχουμε απότομη επιβράδυνση. Το τρίτο στάδιο είναι το επακόλουθο της πτώσης, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις το άτομο δε μπορεί να σηκωθεί αμέσως από το έδαφος, οπότε μένει για λίγο κάτω. Σε περιπτώσεις 37

38 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές λιποθυμίας βέβαια το χρονικό διάστημα αυτό είναι ακόμα μεγαλύτερο. Τότε, όπως είναι αναμενόμενο, η επιτάχυνση είναι μηδενική. Το τέταρτο στάδιο είναι ουσιαστικά η κατάσταση του ατόμου πριν από την πτώση, αφού συγκρίνεται ο προσανατολισμός του σώματος του ατόμου πριν από την πτώση με τον αντίστοιχο προσανατολισμό μετά. Αν μάλιστα ανιχνευτεί μεγάλο χρονικό διάστημα στο τρίτο στάδιο, που σημαίνει ότι υπάρχει απώλεια αισθήσεων, το σύστημα στέλνει και δεύτερη ειδοποίηση, ώστε να χαρακτηριστεί ως επείγουσα και η αντίδραση να είναι ακόμη πιο άμεση.[22] Εικόνα : Αλλαγές της επιτάχυνσης κατά τη διάρκεια των 4 σταδίων, όπου 1:ελεύθερη πτώση, 2:σύγκρουση, 3:ακινησία, 4:αρχική κατάσταση και με πράσινο χρώμα φαίνεται το διανυσματικό άθροισμα των 3 αξόνων Το επιταχυνσιόμετρο επιλέχθηκε για τη μέτρηση των κινήσεων του σώματος λόγω χαμηλού κόστους, δυνατότητας για συνεχείς μετρήσεις και ευκολίας ενσωμάτωσης στη συσκευή. Άλλωστε, πειραματική έρευνα έχει αποδείξει ότι συνηθισμένη καθημερινή δραστηριότητα μπορεί να καταγραφεί με επισύναψη επιταχυνσιομέτρων στο ανθρώπινο σώμα με ελάχιστη ενόχληση στο φέρον άτομο. [26][27] Συνοψίζοντας, η συσκευή απομακρυσμένης παρακολούθησης είναι μια συμπαγής, εξαιρετικά φιλική στο χρήστη συσκευή, η οποία έχει την δυνατότητα ανίχνευσης κραδασμών που προκαλούνται από πτώση της. Επίσης, έχει την δυνατότητα να εκπέμπει σήματα έκτακτης ανάγκης με τη χρησιμοποίηση του 38

39 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές κουμπιού πανικού (Panic Button), για την άμεση ειδοποίηση του υπεύθυνου φροντίδας του εκάστοτε ηλικιωμένου που τελεί υπό παρακολούθηση, όποτε ο ίδιος το κρίνει απαραίτητο, όπως για παράδειγμα σε περίπτωση ξαφνικής αδιαθεσίας. Η συσκευή, που χρησιμοποιείται μάλιστα σε έναν έξυπνο οικισμό στη Βέροια, είναι εξοπλισμένη με ασύρματη τεχνολογία Bluetooth, έχει την δυνατότητα να στέλνει αυτόματα ένα μήνυμα τύπου sms στον πάροχο φροντίδας μέσω του κινητού τηλεφώνου του ασθενή. Μετά την ειδοποίηση sms μηνύματος, η βοήθεια προς τον ασθενή θα φτάσει το συντομότερο δυνατόν, εφόσον η ειδοποίηση φτάσει στο κινητό τηλέφωνο του παρόχου φροντίδας. [28] Εικόνα : Περίπτωση πτώσης,σχηματικά 39

40 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Εικόνα : Περίπτωση χρήσης του Panic Button,σχηματικά 3.2 Sentry Telehealth Monitor - Total Solution Ένας ασθενής που χρησιμοποιεί το Sentry Telehealth Monitor της Honeywell HomMed, μπορεί να συλλέξει γρήγορα και να αναμεταδώσει ασφαλώς δεδομένα για τα 5 βασικά ζωτικά σήματα: καρδιακό παλμό, πίεση του αίματος, κορεσμό του οξυγόνου, θερμοκρασία και βάρος. Η συσκευή χρησιμοποιεί είτε κείμενο είτε φωνητικές εντολές για να καθοδηγήσει στους ασθενείς σε μία σειρά από ερωτήσεις τύπου ΝΑΙ/ΟΧΙ που θα επιτρέπουν στους επιβλέποντες ιατρούς να έχουν μία ολοκληρωμένη εκτίμηση για την υγεία τους. Η συσκευή είναι φορητή, με βάρος ελάχιστα παραπάνω από ένα κιλό και μπορεί να παραμετροποιηθεί ώστε να δέχεται ταυτόχρονα περισσότερα περιφερειακά, όπως για παράδειγμα ένας μετρητής γλυκόζης. Με μία συσκευή μάλιστα, μπορεί να παρακολουθείται ένας ή περισσότεροι ασθενείς, ενώ τα δεδομένα θα μεταδίδονται μέσω τηλεφωνικής γραμμής ή βομβητή. Ο τρόπος που λειτουργεί είναι απλός: Όταν η συσκευή ενεργοποιείται, μία φιλική φωνή καθοδηγεί τον ασθενή βήμα βήμα μέχρι να ολοκληρώσει την απαιτούμενη διαδικασία. Ο ασθενής επίσης, υπόκειται σε μία σειρά προσωπικών ερωτήσεων, σχεδιασμένων κατάλληλα ώστε να βοηθούν περαιτέρω τους θεράποντες 40

41 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές ιατρούς να αξιολογούν την κατάστασή τους. Στη συνέχεια, με τη βοήθεια μιας τηλεφωνικής γραμμής, ή με το ειδικό ασύρματο σύστημα που έχει σχεδιάσει η Honeywell HomMed, οι πληροφορίες που έχουν συλλεχθεί αποστέλλονται ασφαλώς,με εχεμύθεια στον κεντρικό σταθμό που έχει το κατάλληλο διαγνωστικό λογισμικό. Ολόκληρη η διαδικασία διαρκεί λιγότερο από τρία λεπτά και μπορεί να διεξαχθεί μέχρι και 4 φορές την ημέρα. Με αυτό το σύστημα βοηθούνται και οι γιατροί, αφού μπορούν να εντοπίσουν νωρίς κάποιο πρόβλημα και να το αντιμετωπίσουν, αλλά και οι ασθενείς, αφού θα γλιτώνουν τις διαδρομές προς και από το νοσοκομείο.[29] Εικόνα : Sentry Telehealth Monitor 3.3 Χρήση τηλεφώνων με gps για εντοπισμό ασθενών με παθολογική άνοια Η περιπλάνηση στα άτομα με παθολογική άνοια, είναι μια κοινή συμπεριφορά που προκαλεί μεγάλο κίνδυνο στα άτομα αυτά και μεγάλη ανησυχία στα άτομα που τους φροντίζουν. Αν και εμφανίζεται σε διάφορους τύπους ανοιών, η περιπλάνηση θεωρείται ιδιαίτερα επικίνδυνη στα άτομα που έχουν τη νόσο Αλτσχάιμερ. Αυτό συμβαίνει επειδή η νόσος αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εξασθενισμένη μνήμη και έτσι τα πρόσωπα με την εξασθενισμένη μνήμη είναι πολύ πιθανό να 41

42 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές αποπροσανατολιστούν και να χαθούν απλά επειδή δεν αναγνωρίζουν ούτε πού είναι, ούτε θυμούνται πώς βρέθηκαν εκεί. Ανεπιτήρητη περιπλάνηση φθάνει ορισμένες φορές εκτός ορίων, οπότε το άτομο φθάνει να είναι αγνοούμενος και αυτό είναι μία πρόσθετη ανησυχία για τους επιβλέποντες ιατρούς και εν συνεχεία για τα σώματα αναζήτησης και διάσωσης. Συνήθως εξαφανίσεις συμβαίνουν μετά τη δύση του ήλιου και πολύ συχνά το άτομο είναι ντυμένο απρεπώς και ανίκανο να λάβει τα στοιχειώδη μέτρα που θα εξασφαλίζουν την προσωπική του ασφάλεια. Αυτή η κατάσταση χαρακτηρίζεται ως έκτακτης ανάγκης και η ανάγκη για αναζήτηση τη νύχτα υποβάλλει τους εξερευνητές σε μεγαλύτερο ρίσκο. Σε κάποιες χώρες, οι κοινωνικές δαπάνες που αφορούν τις εξαφανίσεις, αυξάνονται γρήγορα καθώς οι αποστολές διάσωσης απαιτούν πάρα πολλές εργατοώρες, ακόμα περισσότερες δε, όταν αφορούν άτομα που πάσχουν από άνοια.[30] Κάποιες μέθοδοι που έχουν χρησιμοποιηθεί για να αποτρέψουν αυτές τις εξαφανίσεις είναι: φάρμακα, φυσικοί περιορισμοί, φυσικά εμπόδια, 24ωρη παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο. Η λύση των φυσικών περιορισμών όμως θεωρείται απάνθρωπη.[31] Με τη χρήση τηλεφώνων που υποστηρίζουν την υπηρεσία του εντοπισμού θέσης(global Positioning System-GPS), μπορούν να εντοπιστούν οι αγνοούμενοι με ακρίβεια 5 μέτρων και με εξίσου μεγάλη αξιοπιστία. Πειράματα διεξήχθησαν με εθελοντές εφοδιασμένους με κινητά τηλέφωνα που έφεραν την προαναφερθείσα τεχνολογία και χρησιμοποιούσαν το λογισμικό Garmin Navtalk. Σύμφωνα με τα πειράματα, η βέλτιστη θέση τοποθέτησης της συσκευής αποδείχθηκε ότι είναι στο ύψος του ώμου. Η ηθική έγκριση για τη μελέτη αποκτήθηκε από την ερευνητική επιτροπή του Riverside. Για κάθε έναν από τους συμμετέχοντες εθελοντές αντιστοιχούσε ένας επιβλέπων ιατρός. 42

43 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Εικόνα : Garmin Navtalk Για τη διεξαγωγή του πειράματος, οι συμμετέχοντες περπατούσαν τυχαία κουβαλώντας στις τσάντες τους τα τηλέφωνα με GPS, ώστε να εξομοιωθεί η κατάσταση με αυτή ενός ατόμου που έχει χαθεί. Ανά 5 λεπτά γίνονταν αιτήσεις αναζήτησης. Αν μία αίτηση αποτύγχανε,γινόντουσαν συνεχόμενες αιτήσεις μέχρι να επιτευχθεί ο εντοπισμός της θέσης του ατόμου. Στον επόμενο πίνακα φαίνονται τα αποτελέσματα του πειράματος. Το πρώτο ποσοστό είναι οι θετικές αποκρίσεις (εντοπισμοί) στο σύνολο των αναζητήσεων. Το δεύτερο είναι οι εντοπισμοί μέσα σε 5 λεπτά από τη στιγμή της αναζήτησης και το τρίτο αντίστοιχα σε 10 λεπτά. Πίνακας : Αποτελέσματα του πειράματος Μάλιστα, το 95% των αστοχιών οφείλεται στο γεγονός ότι ο χρήστης δεν είχε μαζί του το τηλέφωνο, κάτι που μαρτυρά ως την αναγκαιότερη προϋπόθεση για επιτυχία αυτού του προγράμματος, τη συμμόρφωση του χρήστη με τις οδηγίες που του έχουν δοθεί. Παρότι αναφέρθηκαν αρκετά παράπονα από τους εθελοντές, λόγω 43

44 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές μεγέθους και βάρους της συσκευής, κάποιοι ανέφεραν ως θετικό το μεγάλο μέγεθος, καθώς ήταν πιο εύκολο να το βρουν. Κάποια ακόμα αρνητικά σχόλια είχαν να κάνουν σχετικά με τη μικρή αυτονομία της μπαταρίας (16 ώρες). Μέχρι τη διεξαγωγή του πειράματος αυτού, μπορούσαμε απλά με την τεχνολογία που χρησιμοποιούσε την τεχνική του tagging, να μάθουμε αν το άτομο έχει φύγει από κάποια όρια,αλλά όχι να εντοπίσουμε την ακριβή του θέση, αφού άλλες τεχνικές που είχαν δοκιμαστεί, είχαν αποτύχει.[32] Το θέμα που δημιουργείται με την ηθική αποδοχή της χρήσης αυτής της τεχνολογίας όμως είναι αρκετά αμφιλεγόμενο, καθώς αντίστοιχη τεχνολογία χρησιμοποιείται ευρέως από χώρες που παρακολουθούν εγκληματίες κατ εξακολούθηση.[33] Αυτά τα επίμαχα ηθικά θέματα συζητήθηκαν εκτενώς στην τοπική επιτροπή έρευνας ηθικής, η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτή η τεχνολογία, εάν βεβαίως το πείραμα ήταν επιτυχημένο, θα ήταν η λιγότερο επεμβατική μέθοδος που θα βοηθούσε τα άτομα με άνοια και σαφώς προτιμότερη από εναλλακτική λύση με φάρμακα. Η κοινωνία ατόμων με Αλτσχάιμερ εξέδωσε ένα έγγραφο μάλιστα, με το οποίο ενθαρρύνει το δρόμο της έρευνας πάνω στη συγκεκριμένη μέθοδο εντοπισμού.[34] Εξάλλου, το συμπέρασμα της έρευνας ήταν ότι εάν υπάρχει συμμόρφωση των ασθενών με τις οδηγίες που τους δίνονται, το ποσοστό εντοπισμού είναι εξαιρετικά υψηλό. Οι πιο βασικές βελτιώσεις που θα μπορούσαν να γίνουν θα ήταν ως προς το μέγεθος και την απλότητα του τηλεφώνου, ώστε να έχουμε μία ακόμη πιο επιτυχημένη και αξιόπιστη συσκευή εντοπισμού των ασθενών που πάσχουν από παθολογική άνοια.[35] 3.4 Χρήση ειδικού εξοπλισμού για εντοπισμό ασθενών με παθολογική άνοια Ένας ακόμη τρόπος εντοπισμού των ασθενών με άνοια είναι αυτός που θα περιγραφεί στη συνέχεια και έχει δοκιμασθεί επιτυχώς σε συστήματα επιτήρησης φυλακισμένων. Λόγω αυτών των δοκιμών, μάλιστα, τα περισσότερα προβλήματα που υπήρχαν αρχικά έχουν λυθεί. Ο εξοπλισμός που χρησιμοποιείται είναι καλής ποιότητας και συμμορφωμένος με όλα τα σχετικά καθιερωμένα επίπεδα. 44

45 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Το άτομο που μας ενδιαφέρει φοράει ένα μικρό βραχιόλι, που εμπεριέχει ένα πομπό ραδιοκυμάτων. Ένας ή περισσότεροι σταθμοί παρακολούθησης ανιχνεύουν το σήμα από τον πομπό, που επιβεβαιώνει την παρουσία του ατόμου σε μία συγκεκριμένη περιοχή. Εικόνα : Βραχιόλι και σταθμός παρακολούθησης Οι σταθμοί παρακολούθησης ανιχνεύουν όταν το άτομο που φοράει το βραχιόλι βρίσκεται εκτός μιας προκαθορισμένης ασφαλούς περιοχής ή εισέρχεται σε μια επικίνδυνη περιοχή και μεταφέρει την πληροφορία σε έναν κεντρικό σταθμό που είναι συνδεδεμένος με έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή. Το λογισμικό του υπολογιστή παράγει ένα σήμα προειδοποίησης, το οποίο μεταφέρεται σε έναν βομβητή, τον οποίο έχει ο θεράπων ιατρός ή όποιος έχει αναλάβει τη φροντίδα του ασθενούς. Το μήνυμα που μεταφέρεται στο βομβητή εμπεριέχει το όνομα και την τοποθεσία του ασθενούς, καθώς και το λόγο για τον οποίο εστάλη η προειδοποίηση. Περαιτέρω σταθμοί παρακολούθησης, με μικρότερη εμβέλεια, τοποθετούνται κοντά σε εισόδους και εξόδους, οπότε η παρουσία του ασθενή κοντά σε αυτές έχει ως αποτέλεσμα μία νέα ειδοποίηση στο βομβητή. 45

46 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Εικόνα : Βομβητής Τα άτομα που φορούν το βραχιόλι είναι ελεύθερα να κινούνται σε ορισμένες ζώνες, ενώ κάποιες άλλες κρίνονται ως επικίνδυνες, άρα και απαγορευτικές. Το σύστημα μπορεί να μεταβάλλει τις συνθήκες των απαγορεύσεων και ανάλογα με την ώρα που λαμβάνει χώρα κάποιο περιστατικό. Για παράδειγμα, μπορεί η παρουσία του ασθενούς στον κήπο κατά τη διάρκεια της ημέρας να είναι ανεκτή, αλλά ανεπιθύμητη κατά τη διάρκεια της νύχτας. Ένα μεγάλο πλεονέκτημα αυτού του συστήματος είναι ότι δεν απαιτεί καλώδια και έτσι η εγκατάσταση είναι αρκετά εύκολη και ότι παράγει από μόνο του μια προειδοποίηση κάθε φορά που οι φέροντες το βραχιόλι πλησιάσουν σε μια προκαθορισμένη επικίνδυνη περιοχή. Η ηθική έγκριση, όπως και στην προηγούμενη ενότητα αποκτήθηκε από την ερευνητική επιτροπή του Riverside. Η συγκατάθεση για τους ασθενείς λαμβάνεται από τον κοντινότερο εξ αίματος συγγενή που σχετίζεται με τη φροντίδα τους, συνήθως σύζυγο ή παιδιά, αν και σε κάποιες περιπτώσεις είναι πιθανή η λήψη της συγκατάθεσης και από τον ίδιο τον ασθενή. Μετά από έρευνα που διεξήχθη αρχικά στο νοσοκομείο Charing Cross Hospital τον Απρίλιο του 2002 στο Λονδίνο και στη συνέχεια σε έναν τοπικό οικισμό, διαπιστώθηκε ότι όλα ανεξαιρέτως τα συμβάντα περιπλάνησης ασθενών εκτός των 46

47 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές αποδεκτών ορίων είχαν καταγραφεί από το σύστημα και είχαν σταλεί τα αντίστοιχα μηνύματα προειδοποίησης. Κάποιοι λάθος συναγερμοί υπήρξαν λόγω της χαλαρής επαφής του βραχιολιού με το δέρμα για περίοδο μεγαλύτερη των 60 δευτερολέπτων, κυρίως λόγω ασυνήθιστης τοποθέτησης του χεριού κατά τη διάρκεια του ύπνου του ασθενή. Το βραχιόλι είναι ειδικά σχεδιασμένο ώστε να χρειάζονται δύο χέρια για την αφαίρεσή του. Μόνο ένας ασθενής κατάφερε να το αφαιρέσει, όμως και αυτό το γεγονός ανιχνεύθηκε επιτυχώς από το σύστημα και εστάλη η αντίστοιχη ειδοποίηση. Η έρευνα διεξήχθη με σκοπό να αποφασιστεί η δυνατότητα υλοποίησης, η αποδοχή και η αξιοπιστία αυτού του εξοπλισμού παρακολούθησης. Τα συμπεράσματα ήταν ότι κανένα περιστατικό δε διέφυγε της προσοχής του εξοπλισμού παρακολούθησης άρα ο εξοπλισμός είναι 100% ακριβής. Επίσης, ακόμη και οι ψεύτικοι συναγερμοί δε θεωρήθηκαν ενοχλητικοί από τους επιβλέποντες, καθώς ήταν πολύ πιθανό αυτά τα περιστατικά να οδηγούσαν σε κάποια πραγματική παραβίαση των απαγορευμένων περιοχών και επομένως το σύστημα λειτούργησε υποδειγματικά ως μηχανισμός πρόληψης. Τέλος, οι συγγενείς καθώς και το επιβλέπον ιατρικό προσωπικό δήλωσαν ιδιαίτερα ικανοποιημένοι καθώς ένοιωθαν καθησυχασμένοι από το γεγονός της άμεσης ειδοποίησης σε κάθε περιστατικό. Ο εξοπλισμός αποδείχθηκε ιδιαίτερα αποτελεσματικός και δεν έδειξε καμία από τις ανεπάρκειες προηγούμενων προσπαθειών.[36] Ακόμα όμως και με την τεχνολογία να είναι επιτυχημένη, υπάρχουν τα προβλήματα σχετικά με την ηθική που πρέπει να ξεκαθαριστούν καθώς ήδη υπάρχει αυξημένη ανιπαράθεση.[32] Το παράδοξο είναι ότι πολλές φορές δε χρειάζεται συναίνεση όταν έχουμε να κάνουμε με άλλες, πιο σκληρές μορφές χαλιναγώγησης, όπως φυσικοί περιορισμοί ή ισχυρά φάρμακα, αλλά χρειάζεται όταν έχουμε να κάνουμε με τη συγκεκριμένη τεχνολογία.[37] Η έκδοση The Right to take risks [38] αναφέρει τουλάχιστον 20 μορφές περιορισμών, που εκτείνονται από το κυριολεκτικό δέσιμο του ασθενή, χρήση ηρεμιστικών, κλειδαριών, απειλών και υαλοπινάκων στις πόρτες. Αυτή η τεχνολογία καθώς αναπτύσσεται και τελειοποιείται, προσφέρει ελπίδα και μία καλύτερη λύση με σεβασμό στον άνθρωπο σε ένα τόσο δύσκολο πρόβλημα.[39] 47

48 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές 3.5 Φιλική Συσκευή Καταγραφής Επαναλαμβανόμενων Γεγονότων για την Ακριβή Τεκμηρίωση των Παροδικών Καρδιακών Συμπτωμάτων Αυτή η συσκευή απευθύνεται σε αρκετές κατηγορίες καρδιοπαθών αφού έχει αρκετές εφαρμογές. Χρησιμοποιείται ευρέως για παρακολούθηση κάποιου ασθενούς μετά από έμφραγμα, βοηθάει στην καρδιακή αποκατάσταση, ενώ μπορεί να βοηθήσει σχετικά με κάποιον ενδεχόμενο ανεξήγητο πόνο στο στήθος. Επίσης, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανίχνευση σπάνιας συμπτωματικής αρρυθμίας, καθώς και παρακολούθηση της θεραπείας της αρρυθμίας. Η χρήση της συσκευής Heart 2005A είναι πολύ απλή. Ο ασθενής πιέζει ένα κουμπί μόλις αρχίσουν τα συμπτώματα προκειμένου να καταγράφουν όλα τα τμήματα του ηλεκτροκαρδιογραφήματος και εν συνεχεία με την πίεση του κουμπιού "μετάδοση", ο ασθενής στέλνει το καταγραμμένο ΗΚΓ δια μέσω τηλεφώνου στο σταθμό λήψης Heartline της Aerotel για άμεση διάγνωση. Η μπαταρία κρίνεται αρκετά ικανοποιητική αφού διαρκεί ένα μήνα, ενώ η μνήμη που χρησιμοποιείται για την καταγραφή των ΗΚΓ είναι αμετάβλητη (flash) και μπορεί να καταγράψει 4 γεγονότα των 30/30 δευτερολέπτων ή ένα γεγονός των 180/60 δευτερολέπτων. Η συσκευή παρέχει μέγιστη ποιότητα ΗΚΓ και σταθερότητα, ενώ κρίνεται ως ιδιαίτερα εύχρηστη, οικονομική, μικρή, φορητή και άνετη. Προσφέρεται έτσι και για μακροπρόθεσμη παρακολούθηση, χωρίς να επιβάλεται κανένας χρονικός περιορισμός στον ασθενή.[40] Εικόνα : Heart 2005A 48

49 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές 3.6 Δαχτυλίδι μέτρησης αρτηριακής πίεσης του αίματος Η υψηλή αρτηριακή πίεση είναι ένας επικίνδυνος παράγοντας για καρδιακές προσβολές, εγκεφαλικά και ανευρύσματα, οπότε η διάγνωση αν κάτι δεν πάει καλά και η παρακολούθησή της κρίνονται ως εξαιρετικά σημαντικές. Οι επισκέψεις σε ιατρεία ή νοσοκομεία, μπορεί να προκαλέσουν άγχος, το οποίο διαστρεβλώνει τα αποτελέσματα των εξετάσεων αίματος, ενώ ακόμη και όταν είναι ακριβή, αυτές οι επισκέψεις παρέχουν ουσιαστικά μόνο ένα στιγμιότυπο της κατάστασης του ασθενή.[41] Για να καλυφθούν οι ανάγκες σχετικά με τη μακροπρόθεσμη, συνεχή παρακολούθηση ασθενών, κυρίως μεγάλων σε ηλικία, αρκετές συσκευές μικρού μεγέθους έχουν αναπτυχθεί. Πολλές δεν έχουν γίνει αποδεκτές λόγω μειωμένης απόδοσης ή λόγω του ότι δεν νοιώθουν άνετα οι ασθενείς με αυτές. [42][43] Έτσι λοιπόν αναπτύχθηκε μία διακριτική, μικρή συσκευή παρακολούθησης σε μορφή δαχτυλιδιού. Εικόνα : Αισθητήρας δαχτυλιδιού Ο αισθητήρας είναι εφοδιασμένος με οπτοηλεκτρικά εξαρτήματα που επιτρέπουν τη μακροπρόθεσμη παρακολούθηση της αρτηριακής πίεσης του αίματος καθώς και τον κορεσμό του οξυγόνου στο αίμα συνεχώς και με μη επεμβατικό τρόπο. [44][45] Αυτά τα σήματα αναμεταδίδονται σε έναν σπιτικό υπολογιστή για διάγνωση της καρδιαγγειακής κατάστασης του ασθενούς. Αυτό το σύστημα συνεχούς παρακολούθησης παρέχει μοναδικές και χρήσιμες πληροφορίες που μπορούν να οδηγήσουν σε προληπτική διάγνωση, για την οποία οι μακρόχρονες τάσεις και η 49

50 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές μορφή των σημάτων είναι οι πιο σημαντικές. Το δαχτυλίδι με τον αισθητήρα είναι εντελώς ασύρματο και με μικρό μέγεθος (2 επί 2 εκατοστά) ώστε ο ασθενής να μπορεί να το φοράει άνετα 24 ώρες την ημέρα. Η σκέψη του αισθητήρα επάνω στο δαχτυλίδι προήλθε από το γεγονός ότι είναι ίσως το μοναδικό πράγμα που η πλειοψηφία των ανθρώπων δέχεται να φορά όλη την ώρα. Έτσι λοιπόν η επιλογή του δαχτυλιδιού φαντάζει ως μία εύλογη σχεδιαστική επιλογή, καθώς άλλα κοσμήματα όπως για παράδειγμα ένα ρολόι ή σκουλαρίκια, πολύ συχνά τα βγάζουν οι άνθρωποι όταν για παράδειγμα κάνουν ένα μπάνιο. Μάλιστα, στο μπάνιο πεθαίνουν πάνω από άνθρωποι το χρόνο, και θεωρείται ως ένα από τα πιο επικίνδυνα μέρη του σπιτιού. Αυτός είναι ένας ακόμη λόγος που επιλέχθηκε το δαχτυλίδι. Το μικρό δαχτυλίδι παρέχει μία φερέλπιδα προσέγγιση προς την εγγύηση για 24άωρη παρακολούθηση του ασθενούς. Φωτάκια (LEDs) με δύο διαφορετικά μήκη κύματος, ένα κόκκινο και ένα κοντά στο υπέρυθρο, καθώς και μία φωτοδίοδος είναι προσκολλημένα στο δαχτυλίδι. Τα δύο αυτά φωτάκια ανάβουν εναλλάξ και η έξοδος της φωτοδιόδου ενισχύεται και αφού περάσει από ένα φίλτρο παράγεται ένα σήμα για κάθε διαφορετικό μήκος κύματος φωτός. Αυτή η διαδικασία επαναλαμβάνεται στη συχνότητα των 1000 Hz ώστε να εξαλειφθεί ο θόρυβος από τα περιρρέοντα φώτα στο χώρο που βρίσκεται αυτός που το φοράει. Τα σήματα φιλτράρονται και διαμορφώνονται ως φωτοπληθυσμογραφήματα (PPGs). Η όλη διαδικασία σχεδιάζεται και ελέγχεται από ένα μόνο μικροεπεξεργαστή στο δαχτυλίδι. Αξίζει να σημειωθεί ότι αρχικά η ιδέα ότι μία πιθανή φωτοπληθυσμογραφική συσκευή είναι ικανή να ανιχνεύει τις αλλαγές στην πυκνότητα του αίματος μέσω οπτικών φαινομένων, αναπτύχθηκε αρχικά από τον Hertzman το Τα PPGs που έχουν σταλεί λαμβάνονται και αναλύονται από έναν σπιτικό υπολογιστή, ο οποίος αν ανιχνεύσει σήματα με υψίσυχνο θόρυβο, δε τα χρησιμοποιεί, καθώς οι τιμές που περιέχουν είναι αλλοιωμένες από το θόρυβο που υπεισέρχεται από το περιβαλλοντικό φως καθώς και από την κίνηση.[46] Ουσιαστικά η φωτοπληθυσμογραφία είναι βασισμένη στον προσδιορισμό των οπτικών ιδιοτήτων μιας επιλεγμένης περιοχής του δέρματος. Για αυτόν το λόγο, το μη ορατό υπέρυθρο φως εκπέμπεται στο δέρμα. Το φως απορροφάται λιγότερο ή περισσότερο, ανάλογα με τον όγκο του αίματος στο δέρμα. Συνεπώς, το διαχεόμενο φως αντιστοιχεί με την παραλλαγή του όγκου του αίματος. Οι μεταβολές του όγκου 50

51 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές του αίματος μπορούν να καθοριστούν με τη μέτρηση του φωτός που έχει ανακλαστεί και την χρησιμοποίηση των οπτικών ιδιοτήτων του ιστού και του αίματος. Φαίνεται αυτή η επίδραση και παραστατικά: το δέρμα με το λιγότερο αίμα φαίνεται άσπρο, ενώ το δέρμα με περισσότερο αίμα φαίνεται σκοτεινότερο. Η φωτοπληθυσμογραφία κάνει σχεδόν το ίδιο πράγμα, αλλά με πολύ υψηλότερη ευαισθησία και ανάλυση.[47] Εικόνα : Τρόπος λειτουργίας PPG Συνοψίζοντας, μπορούμε να πούμε ότι το δαχτυλίδι σε συνδυασμό με το σύστημα παρακολούθησης έχουν αρκετά σαφή πλεονεκτήματα: Μέτρηση των PPGs, καθώς και του επιπέδου κορεσμού του οξυγόνου στο αίμα για διάγνωση των καρδιαγγειακών παθήσεων του ασθενούς, συνεχής παρακολούθηση για πλουσιότερα φυσιολογικά δεδομένα, διάκριση του πραγματικού καρδιακού παλμού από θόρυβο παραγόμενο από άλλες πηγές είναι τα βασικότερα από αυτά. Μία αντίστοιχη συσκευή αναπτύχθηκε και από τους μηχανικούς του ΜΙΤ, καθώς όπως λένε οι ίδιοι, η αρτηριακή πίεση μπορεί να αλλάζει από λεπτό σε λεπτό και επομένως μία συνεχόμενη παρακολούθηση προσφέρει σαφώς πιο ολοκληρωμένη εικόνα της καρδιαγγειακής υγείας του ασθενούς. Αντίστοιχες συσκευές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παρακολούθηση των υπερτασικών καθώς και των ατόμων που πάσχουν από σύνδρομο υπνικής άπνοιας, εξ'αιτίας του οποίου οι ασθενείς πολλές φορές σταματούν να ανασαίνουν κατά τη διάρκεια της νύχτας. Τέλος, οι γιατροί είναι πιθανό να προβλέψουν πιθανή καρδιακή προσβολή μελετώντας τα δεδομένα που έχουν καταγράψει οι συσκευές.[48] Η συσκευή αυτή, χρησιμοποιεί τη μέθοδο της ταχύτητας παλμικού κύματος, η οποία μετράει τον παλμό σε δύο σημεία της αρτηρίας και έτσι μπορεί να υπολογίσει την αρτηριακή πίεση. Έχοντας επιλέξει δύο σημεία στο 51

52 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές χέρι, εμφανίστηκε το πρόβλημα ότι η πίεση στο χέρι είναι διαφορετική ανάλογα με το αν το χέρι είναι πάνω ή κάτω από το επίπεδο της καρδιάς. Αν είναι πάνω, η πίεση είναι μεγαλύτερη από ότι αν είναι κάτω. Το πρόβλημα αυτό όμως λύθηκε καθώς οι μηχανικοί ενσωμάτωσαν στη συσκευή έναν αισθητήρα που μετράει την επιτάχυνση σε 3 άξονες, επιτρέποντας έτσι να μπορεί ανά πάσα στιγμή να υπολογιστεί η θέση του χεριού. Χάρη σε αυτό τον αισθητήρα επιτρέπεται η ακόμη πιο αποτελεσματική μέτρηση της αρτηριακής πίεσης. Εν συνεχεία, αφού ληφθούν οι μετρήσεις, τα δεδομένα μπορούν να αποσταλούν μέσω ραδιοκυμάτων ή μέσω ασύρματου ίντερνετ. Η συσκευή λειτουργεί με μία μικροσκοπική μπαταρία, ανάλογη με αυτή των ρολογιών. Εικόνα : Η συσκευή-δαχτυλίδι και ο εκ των εμπνευστών της ιδέας,harry Asada 3.7 Συσκευή Ελέγχου για Υπερτασικούς & Υποτασικούς Ασθενείς Μία άλλη συσκευή που έχει κατασκευαστεί για να ενισχύσει την ηρεμία του τρόπου ζωής των υπερτασικών και υποτασικών ασθενών είναι το BP-Tel Transtelephonic Blood Pressure Monitor [49]. Πολλές φορές τα άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα υπέρτασης ή υπότασης, πάσχουν από το σύνδρομο της άσπρης μπλούζας, που σχετίζεται με τη μέτρηση της πίεσης από κάποιο γιατρό. Ο όρος υπέρταση της άσπρης μπλούζας περιγράφει ένα φαινόμενο κατά το οποίο σημαντικό ποσοστό ατόμων παρουσιάζει αυξημένη αρτηριακή πίεση, όταν αυτή μετράται σε ιατρεία ή νοσοκομεία, ενώ οι μετρήσεις που λαμβάνονται με σωστά πιεσόμετρα στο σπίτι ή σε τυχαίες συνθήκες ευρίσκονται σε φυσιολογικά επίπεδα. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα, το σύνδρομο της άσπρης μπλούζας συνδέεται με 52

53 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές αυξημένη προδιάθεση του οργανισμού να εκδηλώσει αργότερα σταθερή υπέρταση και πολλές φορές πρέπει να λαμβάνονται μέτρα τροποποίησης της καθημερινότητας, όπως αποφυγή καταχρήσεων, απώλεια παραπανίσιου βάρους, έλεγχος του άγχους. [50] Η συσκευή είναι φιλική προς το χρήστη και επιτρέπει στους γιατρούς να μετράνε την πίεση των ασθενών τους, ενώ οι τελευταίοι απολαμβάνουν την άνεση των σπιτιών τους. Οι τιμές που μετράει είναι η συστολική πίεση σε mmhg, η διαστολική πίεση σε mmhg, καθώς και ο καρδιακός ρυθμός ανά λεπτό (σφυγμός). Οι τιμές αυτές αποθηκεύονται και εν συνεχεία, με τη βοήθεια του ενσωματωμένου διατηλεφωνικού τηλεπικοινωνιακού δέκτη, αποστέλλονται στο κέντρο με το οποίο έχει συντονιστεί και όπου ευρίσκεται ο επιβλέπων ιατρός το πακέτο των δεδομένων που έχει καταγράψει, μαζί με των κωδικό αναγνώρισης χρήστη. Επίσης διαθέτει ένδειξη χαμηλής στάθμης μπαταρίας αλλά και ένδειξη κατάστασης επικοινωνίας,ενώ χρήσιμη μπορεί να φανεί σε ορισμένους ασθενείς που δε μπορούν να τη ρυθμίσουν, η δυνατότητα προγραμματισμού από απόσταση που έχει. Έτσι, μειώνεται το φαινόμενο της άσπρης ποδιάς, αφού οι ασθενείς μετρούν την πίεση από μόνοι στα σπίτια τους, κερδίζοντας έτσι και χρόνο από τις μετακινήσεις στα νοσοκομεία που γλιτώνουν χάρη στη συσκευή. Οι γιατροί μπορούν λοιπόν να παρακολουθούν από απόσταση και να διεξάγουν του ελέγχους ρουτίνας, ενώ παράλληλα γίνεται έλεγχος και για το εάν οι ασθενείς παίρνουν σωστά τα φάρμακά τους.[49] Εικόνα : BP-Tel Transtelephonic Blood Pressure Monitor 53

54 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές 3.8 Φορητή συσκευή ασύρματου Ηλεκτροκαρδιογραφήματος Ο συνδυασμός τεχνολογιών για βελτιστοποιημένη διαχείριση ενέργειας, ούτως ώστε να έχουμε τη χαμηλότερη δυνατή κατανάλωση, καθώς και η αυξημένη ενσωμάτωση ηλεκτρονικών σε μία συσκευή, χάρη στη συνεχόμενη μείωση του μεγέθους των ηλεκτρονικών κυκλωμάτων, οδήγησε στην ανάπτυξη μιας πρωτότυπης αυτοκόλλητης συσκευής ηλεκτροκαρδιογραφήματος από την IMEC.[50] Η ασύρματη αυτή συσκευή αποτελείται από ένα υβριδικό σύστημα που συνδυάζει συναρμολόγηση ηλεκτρονικών κυκλωμάτων πάνω σε ένα εύκαμπτο υπόστρωμα και εν συνεχεία ενσωμάτωση αυτού σε ειδικό ύφασμα. Ο πυρήνας της συσκευής αποτελείται από έναν μικροσκοπικό αισθητήρα που είναι ενσωματωμένος στο εύκαμπτο υπόστρωμα και περιλαμβάνει ένα σημείο σύνδεσης για σύνδεση με το ένα ηλεκτρόδιο. Δύο επιπρόσθετα σημεία σύνδεσης μένουν συζευγμένα με το κεντρικό κομμάτι με μικρά αγώγιμα καλώδια. Μετριέται λοιπόν το σήμα ανάμεσα στα δύο ηλεκτρόδια που βρίσκονται σε απόσταση 3-4 εκατοστών. Η ποιότητα του σήματος είναι πολύ καλή, παρά την πολύ μικρή απόσταση μεταξύ των δύο ηλεκτροδίων. Ολόκληρο το σύστημα καλύπτεται από ένα ειδικό ύφασμα και έτσι σχηματίζεται η τελική μορφή της αυτοκόλλητης συσκευής ηλεκτροκαρδιογραφήματος, η οποία παρέχει ευλυγισία και δυνατότητα τεντώματος ώστε να μπορεί να προσαρμοστεί ανάλογα με τις καμπύλες του κάθε ασθενή για να του παρέχει άνεση. Επίσης, η χρήση πολύ μικρών καλωδίων και η ενσωμάτωσή τους στο ύφασμα μειώνει το θόρυβο που θα προκαλούταν στο σήμα από την κίνησή τους σε περίπτωση που αυτά ήταν ελεύθερα. Περιλαμβάνει επίσης έναν μικροεπεξεργαστή, που επιτρέπει την τοπική ψηφιακή επεξεργασία του σήματος, έναν πομπό συχνότητας 2.4 Ghz, καθώς και μία μικροσκοπική επαναφορτιζόμενη μπαταρία λιθίου. Η μπαταρία είναι τοποθετημένη κάτω από τα ηλεκτρονικά εξαρτήματα για να εξασφαλίσει την τοπική ακαμψία, που είναι απαραίτητη για μακροπρόθεσμη λειτουργία των ηλεκτρονικών εξαρτημάτων. Το συνολικό μέγεθος του πυρήνα της συσκευής είναι 60 επί 20 mm2. 54

55 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Εικόνα : Ο εύκαμπτος πυρήνας της συσκευής Η συσκευή μπορεί να χρησιμοποιηθεί λοιπόν για να παρακολουθήσει τη δραστηριότητα της καρδιάς σε καθημερινές συνθήκες και χάρη σε αυτήν ανοίγονται νέοι ορίζοντες για τη διαχείριση των καρδιαγγειακών ασθενειών. Εάν μάλιστα τοποθετηθεί στο μπράτσο ή το πόδι μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παρακολούθηση της μυικής δραστηριότητας, χάρη την ικανότητά της για ηλεκτρομυογράφημα. Η αυτοκόλλητη συσκευή μπορεί να δουλέψει σε κατάσταση συνεχούς παρακολούθησης, όπου τα δεδομένα από το ηλεκτροκαρδιογράφημα ή το ηλεκτρομυογράφημα αναμεταδίδονται σε πραγματικό χρόνο στο δέκτη με δειγματοληπτική συχνότητα 250 έως 1000 Hz. Σε περιπτώσεις όπου απαιτείται μόνο πληροφορία σχετική με τον καρδιακό ρυθμό, τότε αυτός μπορεί να υπολογιστεί τοπικά και εν συνεχεία να αποσταλεί ασύρματα στο δέκτη. Αυτό επιτρέπει και δραστική μείωση στη χρήση του πομπού, οπότε και δραστική μείωση στη χρήση της μπαταρίας, κάτι που έχει άμεσο αντίκτυπο στην αύξηση της αυτονομίας της συσκευής. Η μπαταρία που προαναφέραμε έχει χωρητικότητα 175 mah, που προσφέρει αυτονομία από μία ημέρα, όταν λειτουργεί σε κατάσταση συνεχούς παρακολούθησης, μέχρι περίπου δέκα ημέρες, όταν μας ενδιαφέρει η απλή παρακολούθηση του καρδιακού ρυθμού. Το σήμα αποστέλλεται είτε απευθείας σε έναν υπολογιστή είτε σε έναν καταχωρητή δεδομένων.[51] Ο αλγόριθμος που εμπεριέχεται στο σύστημα χρησιμοποιείται για την τοπική ανάλυση του σήματος του ηλεκτροκαρδιογραφήματος, καθώς για παράδειγμα μπορεί 55

56 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές να ανιχνεύσει σημαντικά ηλεκτρικά σήματα από την καρδιά. Είναι σε θέση επίσης να αναγνωρίζει τα όρια και τις αιχμές των κυμάτων P, Q, R, S, T. Αφού τα διαστήματα και τα εύρη αυτών των κυμάτων περιέχουν την περισσότερη πληροφορία από τα ηλεκτροκαρδιογραφήματα, η άμεση τοπική ανάλυσή τους παρέχει ταχύτατες και χρήσιμες πληροφορίες στον ασθενή και το γιατρό του.[52] Πολλές εφαρμογές τηλεφροντίδας αναμένεται να επωφεληθούν από την πρόσβαση σε προ-αναλυμένη πληροφορία σχετική με το καρδιογράφημα. Στην περίπτωση της αρρυθμίας για παράδειγμα, οι πληροφορίες που έχουν αποθηκευθεί στον καταχωρητή δεδομένων και έχουν να κάνουν με τα κύματα P, Q, R, S, T είναι ιδιαίτερα σημαντικές.[50] Εικόνα : Η αυτοκόλλητη συσκευή τοποθετημένη σε ασθενή 3.9 Ραντάρ ώθησης για ανίχνευση καρδιακών λειτουργιών και πνευμονικής δραστηριότητας Μια νέα τεχνολογία για την εξωτερική παρακολούθηση της κίνησης των εσωτερικών οργάνων του ανθρώπινου σώματος αναγγέλθηκε στο Lawrence Livermore National Laboratory (LLNL), Livermore, CA. Αυτή είναι βασισμένη σε ένα ραντάρ ώθησης (micropower impulse radar - MIR) που παρουσιάστηκε και αναπτύχθηκε στο ίδιο εργαστήριο.[53] Αντίθετα με τα συμβατικά ραντάρ που στέλνουν συνεχόμενα κύματα κατά ριπές, το ραντάρ ώθησης χρησιμοποιεί πολύ μικρούς ηλεκτρομαγνητικούς παλμούς που περιέχουν ενέργεια με πολύ μεγάλο εύρος συχνοτήτων και μπορεί να ανιχνεύσει αντικείμενα σε πολύ μικρότερη απόσταση. Όσο πιο σύντομος είναι ο παλμός, τόσο μεγαλύτερο είναι το εύρος συχνοτήτων που περιέχει και με αυτόν τον τρόπο παράγει 56

57 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές ακόμα περισσότερη πληροφορία για τα αντικείμενα όπου ανακλάται. Επειδή μάλιστα, ο ηλεκτρομαγνητικός παλμός είναι τόσο μικρής διάρκειας, απαιτείται πολύ λίγη ισχύς για να παραχθεί το σήμα. Το μόνο αρνητικό αυτής της τεχνικής είναι ότι αφού εκπέμπονται παλμοί μικρής ισχύος, μικρότερη ισχύς μπορεί να μετρηθεί στα ανακλώμενα στο ραντάρ κύματα. Αυτό το πρόβλημα ξεπεράστηκε με την ταχεία εκπομπή πολλών παλμών και εν συνεχεία υπολογισμό του μέσου όρου των ανακλώμενων. Τα πλεονεκτήματα αυτής της μεθόδου είναι αρκετά: Τα δεδομένα που λαμβάνονται είναι υψηλής ανάλυσης και ακρίβειας χάρη στο μεγάλο εύρος των συχνοτήτων των παλμών, ενώ και το σύστημα είναι λιγότερο ευάλωτο σε παρεμβολές από άλλα ραντάρ Η μπαταρία χρησιμοποιείται μόνο κατά τη διάρκεια που το σύστημα εκπέμπει τους παλμούς, οπότε οι απαιτήσεις σε ισχύ είναι εξαιρετικά χαμηλές, της τάξης των μα. Η αυτονομία μιας τέτοιας συσκευής που χρησιμοποιεί δύο μπαταρίες ΑΑ, φτάνει σε αρκετά χρόνια. Η εκπομπή ακτινοβολίας είναι εξαιρετικά χαμηλή και ιατρικά ασφαλής αφού εκπέμπει το ένα χιλιοστό από όσο εκπέμπει ένα κινητό τηλέφωνο. Το ραντάρ ώθησης έχει μέσο όρο εκπομπής ακτινοβολίας 1 μw, το οποίο είναι περίπου 3 τάξεις μεγέθους χαμηλότερο από τα ασφαλή επίπεδα για τη συνεχή ανθρώπινη έκθεση όπως συστήνονται από τα περισσότερα διεθνή πρότυπα ασφάλειας. Έτσι, το ραντάρ καθίσταται ως ένα ασφαλές διαγνωστικό εργαλείο στα χέρια των γιατρών. Επίσης έχει πολύ μικρό μέγεθος, περίπου 2,5 cm2 και έχει εξαιρετικά μικρή κατανάλωση ισχύος. Για την ανίχνευση του επιπέδου των καρδιακών λειτουργιών μετρούνται οι μυικοί σπασμοί, αντί για τους ηλεκτρικούς ερεθισμούς που μετρώνται με τα κλασσικά ηλεκτροκαρδιογραφήματα. Ακολουθεί το σχήμα που δείχνει τις διαφορές μεταξύ της εξόδου που λαμβάνεται με τη βοήθεια της συσκευής που χρησιμοποιεί το ραντάρ ώθησης και του ηλεκτροκαρδιογραφήματος. Με αυτή τη συσκευή, τα δεδομένα που λαμβάνουμε είναι αρκετά πιο πλούσια σε πληροφορία και αναλυτικά, κάτι που μελετάται από τους γιατρούς ώστε να μπορέσουν να βγάλουν ακόμη περισσότερα συμπεράσματα.[54] 57

58 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Εικόνα : Σήμα από συσκευή με MIR(πάνω) και από ΗΚΓ(κάτω) Επίσης, μία πολύ μικρή μονάδα MIR ενσωματωμένη σε μία μικρή πλακέτα ολοκληρωμένου κυκλώματος, θα μπορούσε να λειτουργεί σα στηθοσκόπιο και να ανιχνεύει το επίπεδο της πνευμονικής δραστηριότητας. Αυτή η μικροσκοπική συσκευή δε χρειάζεται καν να είναι σε επαφή με το σώμα του ασθενούς, αφού μπορεί να λάβει το ίδιο ικανοποιητικό σήμα ακόμα και μέσα από στρώμα, τοίχο ή άλλα φυσικά εμπόδια. Η ανίχνευση της κίνησης των αρτηριακών τειχών, της αναπνοής και της δραστηριότητας των φωνητικών χορδών είναι από τις βασικές ικανότητες της συσκευής, που θα είναι σημαντική προσθήκη για σπίτια αλλά και νοσοκομεία. Θα μπορούσε να προστατεύσει σε περίπτωση συνδρόμου ξαφνικού θανάτου βρεφών αλλά και άτομα με διαταραχές στην αναπνοή όπως υπνική άπνοια, όπου ο ασθενής μπορεί να σταματάει περιστασιακά να αναπνέει.[54] 58

59 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Εικόνα : Ανίχνευση αναπνευστικού κύκλου μέσα από καρέκλα πάχους 10 εκατοστών. Οι κυματομορφές υψηλότερης συχνότητας απεικονίζουν καρδιακή δραστηριότητα Η χρήση του ραντάρ ώθησης μελετάται και για άλλες ιατρικές συσκευές, όπως κάποιες που σχεδιάζονται για αναγνώριση φωνής. Ίσως η πιο ενδιαφέρουσα εφαρμογή της χρήσης του, να είναι για τη βοήθεια των τυφλών, καθώς μπορεί να τους προειδοποιεί για εμπόδια και μεταβολές του εδάφους. Τα πιθανά οφέλη είναι τεράστια και στο οικονομικό κομμάτι, αφού είναι μια τεχνολογία με πολύ μικρό κόστος, αλλά και στα οφέλη στην κοινωνία με τη βοήθεια στα άτομα που πραγματικά τη χρειάζονται.[54] 3.10 Lifeshirt Lifeshirt Παρακολούθηση ζωτικών σημάτων Ένα φορετό γιλέκο παρακολούθησης αναπτύχθηκε από την Αμερικάνικη εταιρία Vivometrics στη Ventura της νότιας California. Η συσκευή αυτή έχει τις προοπτικές να βελτιώσει την ακρίβεια αλλά και την ταχύτητα με την οποία συλλέγονται τα δεδομένα, μειώνοντας παράλληλα τα κόστη παρακολούθησης για 59

60 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές τους ασθενείς, αφού ελαττώνεται η ανάγκη για συχνές επισκέψεις σε ιατρεία για να καταγραφούν τα ζωτικά σήματα των ασθενών.[55] Εικόνα : Vivometrics Lifeshirt Το σύστημα Lifeshirt είναι ένα φορετό σύστημα συνεχούς παρακολούθησης για τη συλλογή, ανάλυση και μετάδοση δεδομένων που έχουν σχέση με την υγεία του ατόμου που το φοράει. Το γιλέκο αποτελείται από άνετο, ελαφρύ ύφασμα, με ικανότητα πλύσης και σε πλυντήριο, με ενσωματωμένους αισθητήρες που συλλέγουν συνεχώς πληροφορίες από ένα μεγάλο εύρος παραμέτρων που έχουν σχέση με την καρδιά και τους πνεύμονες. Με τη χρήση αυτής της συσκευής, οι αναλυτές και οι γιατροί μπορούν να επιλέξουν τα δεδομένα που χρειάζονται για να έχουν μία πιο συγκεκριμένη άποψη για την υγεία του ασθενούς. Έτσι μπορούν να παίρνουν πιο σωστές αποφάσεις, αφού θα έχουν περισσότερα και πιο έγκυρα δεδομένα στα χέρια τους, επομένως να παρέχουν φροντίδα υψηλότερης ποιότητας. Η συσκευή φοριέται από τον ασθενή σε όλη τη διάρκεια της ημέρας και έτσι δημιουργείται μια γενικότερη εικόνα για το υπό παρακολούθηση άτομο, ενώ αυτό είναι ελεύθερο να ακολουθήσει τις καθημερινές του δραστηριότητες σαν να μην φορούσε τη συσκευή.[56] Το σύστημα Lifeshirt βασίζεται σε μια τεχνολογία παρακολούθησης που στηρίζεται σε μια επαγωγική μέθοδο η οποία ονομάζεται πλυθησμογραφία (plethysmography). Η μέθοδος αυτή παρακολουθεί την αναπνοή, περνώντας ένα συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα χαμηλής τάσης μέσω ενός πυκνού πλέγματος συρμάτων τα 60

61 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές οποία περιβάλλουν το θώρακα και την κοιλιά του χρήστη. Με τη βοήθεια ενός ΗΚΓ τριών απαγωγών μετράται ο σφυγμός, ενώ με τη βοήθεια ενός επιταχυνσιομέτρου 2 αξόνων καταγράφεται η στάση του ασθενούς καθώς και το μέτρο των φυσικών δραστηριοτήτων του. Χάρη στο σχεδιασμό της, η παραπάνω μέθοδος μειώνει την παραμόρφωση και τις παρεμβολές λόγω εξωτερικών παραγόντων, όπως για παράδειγμα άλλες συσκευές παρακολούθησης. Το αποτέλεσμα είναι ένα πιο αξιόπιστο σήμα, άρα και πιο ακριβή μέτρηση της αναπνευστικής λειτουργίας του χρήστη. Το υπό παρακολούθηση άτομο μπορεί να αναφέρει μάλιστα από μόνο του συμπτώματα, δραστηριότητες καθώς και τη φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνει σε έναν φορητό υπολογιστή παλάμης (PDA), που συνδέεται απευθείας με το γιλέκο. Αυτές οι πληροφορίες εν συνεχεία ενσωματώνονται στα υπόλοιπα δεδομένα που καταγράφει η συσκευή. Μάλιστα πολλές περιφερειακές συσκευές διάγνωσης με ψηφιακή έξοδο μπορούν να καταγράψουν και να αποθηκεύσουν και αυτές δεδομένα συνδεόμενες με την σειριακή είσοδο της συσκευής.[55] Χάρη στις περιφερειακές συσκευές μπορούν να παρακολουθούνται οι ακόλουθες λειτουργίες: Ηλεκτροκαρδιογράφημα Ηλεκτρομυογράφημα Περιοδική κίνηση ποδιών Θερμοκρασία σώματος Κορεσμός οξυγόνου αίματος Πίεση CO2 στο αίμα Αρτηριακή πίεση Βήχας Το σύστημα μπορεί επίσης να περιλαμβάνει ένα ηλεκτρονικό ημερολόγιο των ασθενών (Vivolog Digital Diary) όπου μπορούν να καταγράφονται δεδομένα του χρήστη σχετικά με τη διάθεση, συμπτώματα και δραστηριότητα του.[21] Τα δεδομένα αποθηκεύονται σε ένα όργανο καταγραφής δεδομένων που περιέχει μία κάρτα δεδομένων και που τοποθετείται είτε στη ζώνη του ασθενούς είτε στην τσέπη του. 61

62 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Εικόνα : Τρόπος λειτουργίας συσκευής. Αριστερά φαίνεται η αναπνευστική κίνηση θώρακα και κοιλίας και δεξιά οι αισθητήρες Ο ασθενής περιοδικά ανεβάζει μέσω ίντερνετ τα δεδομένα στο ασφαλές κέντρο δεδομένων της Vivometrics. Το κέντρο δεδομένων απαρτίζεται από τεχνικούς και ιατρούς που επιβλέπουν την ποιότητα της πληροφορίας και την ετοιμάζουν για αναδιανομή στους αρμόδιους ιατρούς για την κάθε πληροφορία. Αναμένεται μάλιστα η επόμενη έκδοση της συσκευής να είναι ασύρματη και τα δεδομένα να αποστέλλονται αυτόματα στο ιατρικό κέντρο από τον ασθενή.[55] Εικόνα : Πλήρης διαδικασία καταγραφής, μετάδοσης και ανάλυσης δεδομένων του Lifeshirt Μάλιστα το Lifeshirt έχει χρησιμοποιηθεί και ερευνητικά σε ασθενείς με καρκίνο του στήθους ή διπολική διαταραχή, γνωστή και ως μανιοκατάθλιψη.[57] Τα πλεονεκτήματα του Lifeshirt είναι αρκετά και γι αυτό θεωρείται ίσως η πιο διαδεδομένη και επιτυχημένη συσκευή παρακολούθησης ασθενών: 62

63 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Με μη επεμβατική τεχνολογία και μηδενική ενόχληση στό χρήστη,αφού μπορεί να φορεθεί και κάτω από πουκάμισο,παρέχει ακριβή δεδομένα με εξαιρετική ποιότητα και προσιτό κόστος Συλλέγει δεδομένα εργαστηριακής ποιότητας σε πραγματικό χρόνο και τα οποία αντικατοπτρίζουν την πραγματική αντίδραση του οργανισμού σε καθημερινές συνθήκες Με τις περιφερειακές συσκευές που συνδέεται, συλλέγει ταυτόχρονα δεδομένα για τις καρδιοπνευμονικές παραμέτρους αλλά και δεδομένα που καταγράφουν οι εξωτερικές συσκευές και όλα μαζί σχετίζονται με την πάροδο του χρόνου Η μέθοδος της επαγωγικής πληθυσμογραφίας που χρησιμοποιείται είναι σαφώς ανώτερη από άλλες τεχνικές και παρέχει εγκυρότερες και ακριβέστερες μετρήσεις. Χρήση επαναχρησιμοποιήσιμων ενδυμάτων που συμφέρουν από πλευράς κόστους[21] Lifeshirt για παρακολούθηση διαταραχών ύπνου Πέρα από την παρακολούθηση των βασικών βιοϊατρικών σημάτων κατά την καθημερινότητα του χρήστη της συσκευής, που αναφέρθηκαν προηγουμένως, η συσκευή Lifeshirt χρησιμοποιείται και για την παρακολούθηση του ύπνου. Με τη χρήση αυτής της συσκευής βελτιώνεται η ταχύτητα, η ποιότητα και η οικονομική απόδοση των μελετών ύπνου, αφού πλέον δε χρειάζονται τα εργαστήρια ύπνου και οι ασθενείς μπορούν να παρακολουθούνται από το σπίτι τους.[56] Η επιστήμη του ύπνου βρίσκεται σε πρωταρχικό στάδιο ακόμη, αλλά η σύγχρονη καθημερινότητα επιβάλλει την ανάπτυξή της, καθώς πολλές παθήσεις που ταλαιπωρούν αρκετό κόσμο, αλλά και μία από τις κυριότερες αιτίες της κακής διάθεσης και μειωμένης ενεργητικότητας κατά τη διάρκεια της ημέρας, οφείλονται στην κακή ποιότητα ύπνου των ατόμων που παρουσιάζουν αυτά τα προβλήματα. Αυτό συμβαίνει λόγω του άγχους και του ανταγωνισμού που υπάρχει στην αγορά, λόγω της γενικότερης ανασφάλειας που διακατέχει αρκετά άτομα αλλά και λόγω άλλων προβλημάτων που συναντούν στη ζωή τους. Η μελέτη του ύπνου πιθανώς να 63

64 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές δώσει ουσιαστικές λύσεις σε αυτά τα προβλήματα. Η χρήση του Lifeshirt προσφέρεται για αυτή τη μελέτη.[21] Η πιο σημαντική ίσως χρήση του Lifeshirt είναι σε ότι αφορά την ανίχνευση της υπνικής άπνοιας, που ταλαιπωρεί όλο και περισσότερους ανθρώπους στον ανεπτυγμένο κόσμο. Αυτή η πάθηση συνίσταται στη συχνή διακοπή της αναπνοής κατά τον ύπνο και προκαλεί ανησυχία τις νυχτερινές ώρες, που επιφέρει βαρύ ροχαλητό, κόπωση τις υπόλοιπες ώρες της ημέρας, αδυναμία συγκέντρωσης. Μάλιστα, στη σοβαρή της μορφή και εφόσον δεν αντιμετωπιστεί μπορεί να επιφέρει ως και καρδιαναπνευστικά προβλήματα, ενώ έχει συνδεθεί και με πολύ σοβαρές ασθένειες, όπως η στεφανιαία νόσος, η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, η υψηλή αρτηριακή πίεση, ο διαβήτης, τα εγκεφαλικά επεισόδια καθώς και η καρδιακή προσβολή. Μπορεί να έχει είτε μηχανική εξήγηση, δηλαδή παροδική απόφραξη της αναπνευστικής οδού από μαλακούς ιστούς, είτε νευρολογική. Ένας γιατρός δε μπορεί να διαγνώσει υπνική άπνοια, παρά μόνο αν ο ασθενής περάσει ένα ολόκληρο βράδυ μέσα στα ειδικά διαμορφωμένα κέντρα ύπνου όπου παρακολουθούνται για πολλές ώρες, κυρίως τις ώρες του ύπνου, οι ζωτικές λειτουργίες του. [58] Η ανίχνευση της υπνικής άπνοιας γίνεται συνήθως με τη συλλογή δεδομένων με χρήση της μεθόδου της πληθυσμογραφίας μέσω μιας δοκιμής ύπνου. Αυτά τα δεδομένα μπορούν στη συνέχεια να χρησιμοποιηθούν για την εφαρμογή μιας θεραπείας συνεχούς θετικής πίεσης αεραγωγών (CPAP). Πολλές συσκευές μπορούν να εκτελέσουν με επιτυχία αυτή τη μέθοδο αλλά είναι συνήθως επεμβατικές και προκαλούν δυσφορία στο υπό παρακολούθηση άτομο.[21] Η λύση σε αυτά τα προβλήματα είναι το Lifeshirt, που κρίνεται ως μία πολύ θετική λύση και από τα άτομα που δυσκολεύονται να κοιμηθούν σε ξένο χώρο, κάτι που συμβαίνει συνήθως σε παιδιά. Το Lifeshirt έχει λάβει έγκριση κυκλοφορίας από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των Ηνωμένων Πολιτειών από το 2002 και χρησιμοποιείται ήδη σε κλινικές για τον έλεγχο της υπνικής άπνοιας. Έχει μάλιστα αποδειχθεί ότι βοηθά στη σωστή διάγνωση για την ενδεχόμενη ανάγκη χειρουργικής παρέμβασης, για παράδειγμα, αφαίρεσης αμυγδαλών.[58] Το Lifeshirt είναι ένα άνετο ένδυμα που μπορεί μη επεμβατικά να συλλέξει δεδομένα υψηλής ποιότητας σε άνετο περιβάλλον για τον ασθενή αντικαθιστώντας πιθανή δυσάρεστη μετακίνηση και εξέτασή του στο εργαστήριο. Τα σημαντικότερα πλεονεκτήματά του Lifeshirt για την παρακολούθηση διαταραχών ύπνου είναι ότι: 64

65 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Αποτελεί μία άνετη συσκευή για την ανάλυση της αναπνοής, βοηθώντας τα άτομα που πάσχουν από υπνική άπνοια Παράγει σχεδόν ταυτόχρονα αποτελέσματα με την εντός εργαστηρίου μέθοδο PSG για τη διάγνωση της αποφρακτικής άπνοιας. Εμπεριέχει την τεχνολογία RIP (Respiratory Inductance Plethysmography) Μπορεί να διακρίνει την περίπτωση αποφρακτικής άπνοιας (OSA) από εκείνη της κεντρικής άπνοιας (CSA)[21] Παρέχει τη δυνατότητα ψηφιακής μετάδοσης, για την απομακρυσμένη παρακολούθηση του ασθενούς από το θεράπων ιατρό. Εικόνα : Χρήση Lifeshirt κατά τη διάρκεια του ύπνου 3.11 Wealthy Μία νέα επινόηση που γεννήθηκε για την εκπλήρωση της ανάγκης για συνεχή παρακολούθηση των ζωτικών σημάτων του ανθρώπινου οργανισμού είναι το καινοτόμο ύφασμα που σε συνδυασμό με τους αισθητήρες που περιλαμβάνει, σχηματίζει το φορετό σύστημα υγείας wealthy. Η ταυτόχρονη καταγραφή πολλών παραμέτρων από το σύστημα συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη εξέτασή τους από τους γιατρούς. Για την υλοποίηση αυτής της συσκευής έχουν συνδυαστεί τεχνικές υπολογισμού, έξυπνοι αισθητήρες, φορητές μικροσυσκευές, συστήματα τηλεπικοινωνιών, συστήματα αποφάσεων. Όλα αυτά εξασφαλίζουν τη συνεχή, 65

66 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές επιτυχή, έξυπνη παρακολούθηση των ασθενών, στο περιβάλλον όπου βρίσκονται, χωρίς την ανάγκη για μεταφορά σε κάποιο ειδικό ιατρείο.[59] Το wealthy χρησιμοποιεί σύγχρονα εργαλεία υψηλής τεχνολογίας όπως: Σύστημα λογικού κόστους, φορετό και μη επεμβατικό Έξυπνους αισθητήρες υπό μορφή ινών και νημάτων Προηγμένες τεχνικές επεξεργασίας σημάτων Σύγχρονα συστήματα τηλεπικοινωνιών Ασύρματα δίκτυα τρίτης γενιάς 3G, GPRS και Bluetooth (για μικρές αποστάσεις), έτσι ώστε να γίνεται χρήση της συσκευής παντού, στην καθημερινότητα του χρήστη Αποτελεσματικές και φιλικές προς το χρήστη μορφές δεδομένων Τα παραπάνω είναι ενσωματωμένα σε μια υφαντική πλατφόρμα και μέσω της ανάπτυξης ενός προηγμένου τεχνολογικά συστήματος ελέγχου διαχείρισης δεδομένων, γίνεται η τοπική επεξεργασία των σημάτων από μια μονάδα υποστήριξης αποφάσεων. Έχοντας ως κύριο μέλημα την άνεση, καθώς και τη βελτιστοποίηση της αυτονομίας και της ποιότητας ζωής του χρήστη, με τη χρήση τεχνολογιών νέας γενιάς, το σύστημα wealthy βοηθά τους ασθενείς κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης ή δρα προληπτικά εξασφαλίζοντας συνεχή ευφυή έλεγχο σε χρήστες που λειτουργούν σε ακραίες και επικίνδυνες συνθήκες εργασίας, όπως σώματα ασφαλείας, πυροσβέστες, στρατιωτικούς κλπ.[59][60] Οι βασικές λύσεις που προσφέρει στους χρήστες του το wealthy είναι οι εξής: Έλεγχος της κατάστασης υγείας από το προσωπικό του οργανισμού που υλοποιεί το απομακρυσμένο κέντρου ελέγχου, όπου λαμβάνονται και επεξεργάζονται τα σήματα των χρηστών σε εξασφαλισμένο φιλικό περιβάλλον εργασίας 66 Πρόληψη και έγκαιρη ανίχνευση της ασθένειας Άμεση ιατρική επέμβαση ανεξαρτήτως γεωγραφικών ορίων Βοήθεια των χρηστών σε φάση αποκατάστασης

67 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Ενημέρωση των χρηστών για την πορεία της υγείας τους Μείωση των οικονομικών δαπανών των χρηστών Αυτόματη μετάδοση φυσιολογικών και κλινικών παραμέτρων Άμεση ειδοποίηση των υπηρεσιών υγείας σε περίπτωση που η κατάσταση γίνει κρίσιμη, δηλαδή είτε όταν τα ζωτικά σήματα που λαμβάνει η συσκευή φτάσουν σε επικίνδυνες τιμές είτε όταν υπάρξει ξαφνική πτώση είτε απουσία αντίδρασης του χρήστη Εξασφάλιση μεγάλου βαθμού ελευθερίας για το χρήστη ώστε να επιτελεί τις καθημερινές του δραστηριότητες χωρίς πρόβλημα Βοηθά τον χρήστη κατά τη διάρκεια επικίνδυνων δραστηριοτήτων (στρατιωτικές αποστολές, δυνάμεων ασφαλείας, κλπ). Είναι επεκτάσιμο ώστε να μεταδίδει εικόνα και ήχο από το στρατιώτη που φορά το έξυπνο ένδυμα, να μεταδίδει μέσω GPS τη θέση του, να χρησιμοποιεί το δορυφόρο Hellasat, να μεταδίδει οδηγίες του κέντρου προς το στρατιώτη που φορά το έξυπνο ένδυμα, να προσδιορίζει αυτόματα το σημείο του τραυματισμού και να το μεταδίδει στο κέντρο. [59][60] Το σύστημα wealthy αποτελείται από 3 ενότητες: Το χαμηλού κόστους, μη επεμβατικό, έξυπνο ένδυμα (smart jacket), με ενσωματωμένους στο ύφασμα αισθητήρες, οι οποίοι λαμβάνουν τα ζωτικά σήματα. Το έξυπνο ένδυμα, είναι ελαστικό και για την πλέξη του έχουν χρησιμοποιηθεί αγώγιμοι αισθητήρες (ηλεκτρόδια), οι οποίοι επιτρέπουν τη λήψη ηλεκτροκαρδιογραφήματος (ECG). Δύο σύνολα ηλεκτροδίων έχουν ενσωματωθεί στο ύφασμα στο θώρακα, στα χέρια και στους μηρούς. Το πρώτο σύνολο τριών ηλεκτροδίων τοποθετείται σύμφωνα με τη μέθοδο του τριγώνου Einthoven, ενώ τα άλλα δύο ηλεκτρόδια του δεύτερου συνόλου βρίσκονται στις θωρακικές θέσεις V2 και V5 (προκαρδιακές θέσεις). Αξίζει να σημειωθεί ότι η ποιότητα του καρδιογραφήματος είναι συγκρίσιμη με αυτή που λαμβάνεται μέσω των τυποποιημένων red-hot ηλεκτροκαρδιογράφων. Επιπλέον αισθητήρες δίνουν τις ακόλουθες πληροφορίες: Ρυθμός αναπνοής του χρήστη, βάσει αισθητήρων πιεζοαντίστασης 67

68 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Κίνηση χρήστη, βάσει αισθητήρων πιεζοαντίστασης και επιταχυνσιομέτρων Θερμοκρασία μασχάλης και καρπού Οξυμετρία Αξίζει να σημειωθεί ότι το υλικό είναι υπο-αλλεργικό και μπορεί να πλυθεί. Τη Φορητή Μονάδα Ασθενή (Personal Patient Unit), η οποία λαμβάνει τα σήματα, ενώ εμπεριέχει τα απαραίτητα ηλεκτρονικά ώστε να πραγματοποιεί την αρχική επεξεργασία τους και τα αποστέλλει μέσω ασύρματου δικτύου σε απομακρυσμένο σημείο, δηλαδή το σταθμό ελέγχου. Κατά συνέπεια επιτρέπει τη χρήση του ενδύματος οπουδήποτε, στο σπίτι, στην εργασία, στο νοσοκομείο ή κέντρο αποκατάστασης, ή ακόμα και στο πεδίο της μάχης, πυρόσβεσης, κλπ. Αποτελείται από τα φίλτρα για την λήψη των σημάτων, ένα μικροεπεξεργαστή όπου γίνεται η πρωταρχική ανάλυση τους και το σύστημα για τη σύνδεση GPRS με το κέντρο ελέγχου. Η παρουσία του μικροεπεξεργαστή, επιτρέπει την δυνατότητα διαλογής των στοιχείων, με αποτέλεσμα να παραδίδονται άμεσα στο κέντρο ελέγχου τα σήματα που αφορούν στα ζωτικά σημάδια της υγείας του χρήστη, ενώ «βαριές» πληροφορίες όπως καρδιογραφήματα κλπ να παραδίδονται στο κέντρο ελέγχου μόνο σε περίπτωση ανάγκης που πιστοποιείται από τον θεράποντα ιατρό. Στο όλο σύστημα έχει επίσης ενσωματωθεί μια επαναφορτιζόμενη μπαταρία, με αυτονομία αρκετών ωρών. Το σύστημα συμπληρώνεται με οπτικο-ηχητικές ενδείξεις προς τον χρήστη (βομβητές, LCD display και λαμπάκια), στην περίπτωση που πρέπει να ειδοποιηθεί ή να επικοινωνήσει με το ιατρικό κέντρο. Η φορητή μονάδα ασθενή έχει μικρό μέγεθος, όσο περίπου ένας υπολογιστής παλάμης, για την ακρίβεια 100mm x 60mm x 20mm και ζυγίζει λιγότερο από 250 γραμμάρια, οπότε συνήθως τοποθετείται στην τσέπη του χρήστη. 68

69 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Εικόνα : Φορητή Μονάδα Ασθενή Το Πληροφορικό Κέντρο Ελέγχου (Software Monitoring Centre), όπου τα σήματα φτάνουν με τη χρήση τηλεματικών μέσων και επεξεργάζονται, απεικονίζονται γραφικά σε μορφή φιλική προς το χρήστη και αποθηκεύονται στον Ηλεκτρονικό Φάκελο του χρήστη. Όταν λοιπόν τα σήματα παραδίδονται στο Πληροφορικό Κέντρο Ελέγχου, ελέγχονται από ένα φιλικό προς τον χρήστη, σύστημα λογισμικού και παρουσιάζονται on-line στην οθόνη γραφικά, προκειμένου να ερμηνευθούν και να υπάρξουν οι διαγνώσεις από τους θεράποντες ιατρούς του κέντρου ελέγχου. Παράλληλα με τη γραφική απεικόνιση, το λογισμικό ελέγχει βάσει κάποιων προκαθορισμένων κανόνων, αν τα λαμβανόμενα για κάθε χρήστη ζωτικά σημεία είναι φυσιολογικά. Σε αντίθετη περίπτωση, αυτόματα δημιουργεί σήμα κινδύνου για την κατάσταση του χρήστη και ειδοποιεί τον θεράποντα ιατρό. Το Κέντρο Ελέγχου βασίζεται στον Ηλεκτρονικό Φάκελο Υγείας, ο οποίος, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει όλα τα ιατρικά και διοικητικά στοιχεία του χρήστη, το Πλάνο Φροντίδας και αποθηκεύει όλες τις μεταδιδόμενες πληροφορίες του ασθενή. Το κεντρικό σύστημα wealthy είναι μεταξύ άλλων υπεύθυνο και για τα ακόλουθα: Διευθύνει και ελέγχει τη ροή δεδομένων μεταξύ των διαφορετικών χρηστών Συλλέγει και αποθηκεύει τα στοιχεία που διαβιβάζονται από τους αισθητήρες που ενσωματώνονται στο ένδυμα wealthy και διαβιβάζονται μέσω της φορητής μονάδας ασθενή 69

70 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Συνεχώς ελέγχει τις ζωτικής σημασίας παραμέτρους υγείας των χρηστών Παράγει σήματα επιφυλακής και προειδοποιήσεις για να ενημερώσει τους γιατρούς για κρίσιμες καταστάσεις υγείας των χρηστών Διαφυλάσσει τα προσωπικά δεδομένα του χρήστη, δίνοντας πρόσβαση στον Ηλεκτρονικό Φάκελο και στα αποθηκευμένα δεδομένα μόνο στους γιατρούς και άλλους που προσφέρουν ιατρικές υπηρεσίες, οι οποίοι έχουν την απαραίτητη πρόσβαση Παρουσιάζει στους χρήστες την κατάσταση υγείας των ασθενών χρησιμοποιώντας τις διαφορετικές φιλικές προς το χρήστη οθόνες[59][60] Εικόνα : Παρακολούθηση των χρηστών του συστήματος μέσω του Κέντρου Ελέγχου 70

71 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Εικόνα : Online μετάδοση στοιχείων Εικόνα : ECG Channel V5 71

72 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Εικόνα : Offline ανάκτηση δεδομένων Στις επόμενες εικόνες φαίνεται ότι το έξυπνο ένδυμα είναι αρκετά ελαστικό ώστε να ακολουθεί τη μορφή του σώματος, χωρίς να ενοχλεί το χρήστη, ενώ τα αγώγιμα στοιχεία είναι όλα ενσωματωμένα στο ύφασμα, ώστε να επιτρέπουν την άνεση και την απόλυτη ελευθερία κινήσεων κατά τη διάρκεια απόκτησης των σημάτων. Εικόνα : Το έξυπνο ένδυμα με τα ηλεκτρόδια και τους αισθητήρες αναπνοής 72

73 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Εικόνα : Οι αισθητήρες κίνησης του έξυπνου ενδύματος Για μετρήσεις αναπνοής, τέσσερα ηλεκτρόδια τοποθετούνται στη θωρακική θέση. Τα δύο εξωτερικά ηλεκτρόδια χρησιμοποιούνται για να μεταδώσουν ένα ρεύμα υψηλής συχνότητας (50 khz) και τα δύο εσωτερικά επιτρέπουν την μέτρηση της διαφοράς δυναμικού που προκαλείται από την αντίσταση του θώρακα κατά την αναπνοή. Δεδομένου ότι οι αλλαγές της αντίστασης συσχετίζονται με τον όγκο του αέρα που κινείται, η μέθοδος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη μέτρηση των αναπνοών. Εικόνα : Θέση ηλεκτροδίων για τη μέτρηση της αναπνοής μέσω αντίστασης πνευμόνων 73

74 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Δύο μη-υφαντικοί μικροηλεκτρονικοί αισθητήρες χρησιμοποιούνται για να συλλέξουν την εσωτερική θερμοκρασία και θερμοκρασία δέρματος του χρήστη, όπως φαίνεται στην επόμενη εικόνα. Εικόνα : Αισθητήρες θερμοκρασίας του έξυπνου ενδύματος Στη χαμηλή κοιλία (αριστερή πλευρά) είναι τοποθετημένο ένα δισδιάστατο επιταχυνσιόμετρο προκειμένου να ελεγχθεί η στάση του σώματος (όρθια, ύπτια, κ.λπ.). Αυτό το επιταχυνσιόμετρο μπορεί να μετρήσει και τη δυναμική επιτάχυνση, για παράδειγμα δόνηση, αλλά και τη στατική, όπως η βαρύτητα για παράδειγμα. Το παρακάτω διάγραμμα δείχνει τη ροή δεδομένων από το χρήστη (έξυπνο ένδυμα) προς το προσωπικό ελέγχου (Πληροφορικό Κέντρο Ελέγχου) στον οργανισμό παροχής υπηρεσιών.[59][60] Εικόνα : Διάγραμμα ροής δεδομένων wealthy 74

75 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές 3.12 Smart Shirt Μία ακόμη φορετή συσκευή είναι το Smart Shirt της Sensatex, που αρχικά είχε σχεδιαστεί από το Georgia Institute of Technology. Είναι ένα κοντομάνικο μπλουζάκι που συλλέγει από όποιον το φοράει αρκετά από τα βασικά ζωτικά σήματα του οργανισμού, ενώ είναι σε θέση να ανιχνεύει και τις κινήσεις του. Το σύστημα συλλέγει αναλογικά σήματα μέσω αγώγιμων αισθητήρων ενσωματωμένων στο ύφασμα και ένας σύνδεσμος από ύφασμα περνάει τα σήματα σε έναν μικρό υπολογιστή που βρίσκεται σε μια τσέπη της μπλούζας. Εκεί τα σήματα γίνονται ψηφιακά και αναμεταδίδονται ασύρματα μέσω Bluetooth ή WLAN σε έναν κεντρικό σταθμό που συλλέγεται η πληροφορία και απεικονίζεται στους γιατρούς ή καταχωρείται.[61] Το ινστιτούτο τεχνολογίας της Georgia στην Ατλάντα των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, ανέπτυξε μία φορετή μητρική πλακέτα που αρχικά προοριζόταν για χρήση σε καταστάσεις πολέμου και μάλιστα χρηματοδοτήθηκε από το ναυτικό τμήμα του στρατού των ΗΠΑ. Η μπλούζα Smart Shirt περιέχει οπτικές ίνες για ανίχνευση τραυμάτων από σφαίρες και ειδικούς αισθητήρες για παρακολούθηση των βασικών ζωτικών σημάτων των χρηστών. Ιατρικές συσκευές μπορούν να συνδεθούν και να ενσωματωθούν στη μπλούζα, δημιουργώντας έτσι μία ευέλικτη συσκευή. Η πλεκτή μπλούζα περιλαμβάνει τις οπτικές ίνες και άλλα ξεχωριστά νήματα μέσα στη δομή του υφάσματος. Επειδή οι αισθητήρες μπορούν να αποσυνδεθούν από την μπλούζα, είναι κατάλληλοι για όλους τους τύπους σωμάτων. Επίσης, οι αισθητήρες που θα χρησιμοποιηθούν ποικίλουν ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε χρήστη. Για παράδειγμα, ένας πυροσβέστης χρειάζεται έναν αισθητήρα για παρακολούθηση των επιπέδων οξυγόνου ή άλλων επικίνδυνων εύφλεκτων αερίων, καθώς και άλλους που παρακολουθούν την αναπνοή του και τη θερμοκρασία του. Στην πρώτη της μορφή, πριν βγει στο εμπόριο, η μπλούζα μετέδιδε τα δεδομένα μέσω μιας μικρής συσκευής που συνδεόταν στη μπλούζα και τοποθετούταν στο γοφό. Πλέον, η συσκευή αυτή εξελίχθηκε και είναι ενσωματωμένη στη μπλούζα και έτσι καθιστά το σύστημα ασύρματο, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι μπορεί να πλυθεί κανονικά.[62] 75

76 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Εικόνα : Το Smart Shirt και η κατασκευή του Παρότι σχεδιάστηκε αρχικά για στρατιωτικούς σκοπούς, το Life Shirt, είναι ιδιαίτερα χρήσιμο σε ηλικιωμένους καθώς και άλλα άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας. Πιο συγκεκριμένα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί από άτομα που επιστρέφουν σπίτι από το χειρουργείο, ώστε οι γιατροί να παρακολουθούν την κατάστασή τους χωρίς να είναι απαραίτητη η συνάντηση γιατρού-ασθενή. Η παρακολούθηση των ζωτικών σημάτων είναι χρήσιμη και σε αγροτικές περιοχές που βρίσκονται μακρυά από ιατρικές εγκαταστάσεις. Μάλιστα έχει παρατηρηθεί ότι σε γεωγραφικές περιοχές όπου είναι ανεπαρκείς οι ιατρικές μονάδες, οι ασθενείς δε νοιώθουν άνετα με τη φυγή τους από τα ιατρεία αφού δε θα βρίσκονται πλέον υπό τη φροντίδα επαγγελματιών. Αυτή η ανασφάλεια και αβεβαιότητα μπορεί να δράσει εις βάρος της ανάρρωσής τους. Φορώντας λοιπόν την ειδική μπλούζα και γνωρίζοντας ότι παρακολουθούνται συνεχώς και θα λάβουν βοήθεια σε περίπτωση που τη χρειαστούν, δε νοιώθουν το φόβο που ένοιωθαν και έτσι δεν εμποδίζεται η γρήγορη και επιτυχής ανάρρωσή τους. Η μπλούζα μπορεί ακόμη να χρησιμοποιηθεί για λήψη 76

77 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές περισσότερων πληροφοριών για πνευματικά άρρωστους ασθενείς. Αυτοί οι ασθενείς χρειάζονται συνεχή παρακολούθηση ώστε να υπάρξει μεγαλύτερη κατανόηση από τους θεράποντες ιατρούς για τον τρόπο συσχέτισης των ζωτικών σημάτων τους με τις συμπεριφορές τους. Βάσει των πληροφοριών που συλλέγονται, οι γιατροί διαπιστώνουν τις επιπτώσεις από τη θεραπεία που τους δίνουν και εν συνεχεία αποφασίζουν πώς πρέπει να προσαρμόσουν τη θεραπεία. Μάλιστα, το smart shirt μπορεί να ραφτεί ανάλογα ώστε να μπορεί αν φορεθεί από οποιονδήποτε. Για παράδειγμα, ένα μωρό που φοράει το smart shirt, μπορεί να έχει υπό παρακολούθηση τα ζωτικά του σήματα ώστε να αποφευχθεί το σύνδρομο του αιφνίδιου βρεφικού θανάτου (sudden infant death syndrome, SIDS), που παρατηρείται κυρίως κατά τη διάρκεια του ύπνου.[62] Εικόνα : Νεογνό που φοράει το smart shirt Παρόλα τα θετικά στοιχεία του Smart shirt, υπάρχουν και κάποια αρνητικά. Οι ασύρματες τεχνολογίες που χρησιμοποιεί για την μετάδοση των πληροφοριών, το Bluetooth και το ασύρματο δίκτυο (WLAN), ακόμα αναπτύσσονται και δεν είναι εντελώς αξιόπιστες ακόμα. Επιπρόσθετα, ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα που καταγράφονται από τη συσκευή μπορούν να αποκτηθούν από άτομα που δεν έχουν πρόσβαση. Επίσης, μέσω ενδεχόμενης ενσωματωμένης συσκευής εντοπισμού ή μικροφώνου, μπορεί να παραβιαστεί η προσωπική ζωή του χρήση. Ακόμη, σύμφωνα με τον Dr. Molly Coyle, ιδρυτή του κέντρου τεχνολογίας υγείας στο San Francisco, σε περιπτώσεις παρακολούθησης υγιών ατόμων, μπορεί να προκληθεί σε αυτά υποχονδρία. Η υποχονδρία είναι ένας τύπος ψυχοσωματικής διαταραχής. Οι άνθρωποι με υποχονδρία είναι σίγουροι ότι ακόμη και τα αβλαβή φυσικά συμπτώματα είναι μια ένδειξη ότι έχουν μια σοβαρή ασθένεια. Δεν καθησυχάζονται από τους γιατρούς ή τα ιατρικά τεστ που δείχνουν ότι είναι καλά στην υγεία τους. Αντιθέτως, μπορούν να γυρνούν από γιατρό σε γιατρό σε αναζήτηση μιας διάγνωσης. Η υποχονδρία, είναι μια σοβαρή ψυχική διαταραχή που μπορεί μερικές φορές να 77

78 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές καταναλώσει όλη την ενέργεια της ζωής κάποιου ατόμου. Τέλος, υπάρχει το ενδεχόμενο να δίνονται από τους γιατρούς εξιτήρια σε ασθενείς μετά από χειρουργείο πιο νωρίς από ότι πρέπει, καθώς καθησυχάζονται από το γεγονός ότι θα παρακολουθούν τους ασθενείς μέσω του Smart Shirt. [62][63] Όλες σχεδόν οι λειτουργίες αλλά και οι εφαρμογές της έξυπνης μπλούζας της sensatex συνοψίζονται στην επόμενη εικόνα. Φαίνεται σχηματικά η παρακολούθηση του ατόμου (1), η αποστολή δεδομένων (2), η ανάλυσή τους από τους ειδικούς (3), η αποστολή ασθενοφόρου, πληροφορημένου για την κατάσταση του ασθενούς στο χώρο του (4), καθώς και ο έλεγχος των δεδομένων από τον ίδιο τον ασθενή μέσω ενός υπολογιστή (5). Στο κάτω αριστερά μέρος της φωτογραφίας φαίνονται οι εφαρμογές του Smart Shirt, που περιλαμβάνουν παρακολούθηση νεογνών, πυροσβεστών, στρατιωτών, καθώς και ηλικιωμένων βοηθώντας έτσι στη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους.[62] Εικόνα : Χρήση του Smart Shirt συνοπτικά 78

79 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές 3.13 LifeBelt Εκτός από ηλικιωμένους και άτομα με ειδικές ανάγκες, υπάρχει ανάγκη για παρακολούθηση των ζωτικών οργάνων και του εμβρύου και της μητέρας κατά τη διάρκεια εγκυμοσύνης. Γι' αυτό το λόγο σχεδιάστηκε το Lifebelt, ένα φορετό εξατομικευμένο σύστημα παρακολούθησης. Το σύστημα είναι ασφαλές, αποτελεσματικό, εύκολο στη χρήση, ενώ είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε να παρέχει συνεχή παρακολούθηση της υγείας σε συνδυασμό με καλή ποιότητα ζωής. Το σύστημα αυτό αποτελείται από 3 βασικά μέρη: Την πολυ-αισθητήρια ζώνη καταγραφής δεδομένων που τοποθετείται γύρω από την κοιλιά της μητέρας Την ευφυή μονάδα επεξεργασίας Τη συσκευή επικοινωνίας (communication module) που εκπέμπει ασύρματα τα βιοσήματα που συλλέγονται προς το νοσοκομείο ή ιατρικό κέντρο που παρακολουθεί την έγκυο Εικόνα : Ροή δεδομένων με το σύστημα Lifebelt Η ευφυής μονάδα επεξεργασίας και η συσκευή επικοινωνίας είναι ενσωματωμένες σε μία μικρή φορητή συσκευή, όπως υπολογιστής χειρός (Palmtop, PDA). Επιπλέον, το Lifebelt μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε συνδυασμό με άλλες περιφερειακές συσκευές που συλλέγουν πολλές πληροφορίες που αφορούν την έγκυο, 79

80 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές όπως η ψυχολογική τους κατάσταση ή άλλα ασυνήθιστα συμπτώματα. Αυτές οι πληροφορίες μαζί με το σύνολο των δεδομένων που αποκτώνται από το Lifebelt αποτελούν μια πλήρη έκθεση εγκυμοσύνης που αποστέλλεται στον επιβλέπων ιατρό, για να αναλύσει όλα τα δεδομένα. Το Lifebelt είναι ένα ιδιαίτερα προσαρμόσιμο σύστημα. Η συσκευή προγραμματίζεται να λειτουργεί ανάλογα με το προσωπικό προφίλ κάθε χρήστη, ώστε να ταιριάζει στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του.[64] Εικόνα : Σύστημα Lifebelt 3.14 Aubade Το AUBADE, όπως ορίζει και το όνομά του καθώς είναι σχηματισμένο από τα αρχικά λέξεων (AUBADE : a wearable EMG AUgmentation system for robust behavioural understanding), είναι ένα φορετό προστιθέμενο σύστημα ηλεκτρομυογραφήματος για διεξοδική κατανόηση της συμπεριφοράς. Σκοπός της ανάπτυξης του aubade ήταν η δημιουργία μια φορητής πλατφόρμας που θα αναγνωρίζει και θα καταγράφει σε πραγματικό χρόνο τη συναισθηματική κατάσταση των χρηστών, με βάση σήματα που λαμβάνει από το πρόσωπο.[65][66] Η χρήση υπολογιστών για κατανόηση συναισθημάτων αποτελεί ένα πεδίο με συνεχώς αυξανόμενη σημασία. Το πεδίο αυτό είναι από τα λιγότερο εξερευνημένα όσων αφορά στη διαισθητική αλληλεπίδραση ανθρώπου και υπολογιστή. Η κατανόηση των συναισθημάτων και ο ορισμός τους αποτελεί πεδίο έρευνας εδώ και 80

81 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές παραπάνω από έναν αιώνα και έχουν αναπτυχθεί αρκετές σχετικές θεωρίες. Γενικά, τα συναισθήματα είναι βραχυπρόθεσμα, οι διαθέσεις μακροπρόθεσμες και τα ταμπεραμέντα και οι συμπεριφορές πολύ μακροπρόθεσμες. Κάποιες θεωρίες κινήθηκαν με βάση την αναγνώριση με τη βοήθεια οπτικοακουστικών σημάτων, ώστε μελετώντας εικόνες του ατόμου και αντιδράσεις του να αναγνωρίσουν τη συναισθηματική κατάστασή του. Αρχικά οι Ekman και Winton διέκριναν αντιδράσεις του νευρικού συστήματος ανάλογα με κάποια συναισθήματα και στη συνέχεια οι Flidlund και Izard ταξινόμησαν αυτά τα σήματα σε τέσσερα βασικά συναισθήματα (χαρά, λύπη, θυμός, φόβος). Αργότερα ο Picard προσπάθησε να κάνει το ίδιο με οκτώ συναισθήματα, συμπεριλαμβανόμενου και του ουδέτερου. Αυτές οι τεχνικές όμως είχαν τρία βασικά μειονεκτήματα: Όλες οι μετρήσεις σημάτων γίνονται σε περιβάλλον εργαστηρίου και έτσι η αποτελεσματικότητά τους σε πραγματικές συνθήκες είναι άγνωστη Δεν είναι πραγματικού χρόνου Τα συστήματα που χρησιμοποιούνται για την καταγραφή των σημάτων δεν είναι φορετά Γι αυτό το λόγο αναπτύχθηκε το Aubade, που παρακολουθεί αυτόματα και ταξινομεί την ψυχολογική κατάσταση των ατόμων σε μια κατηγορία συναισθημάτων. Το σύστημα έχει εφαρμογή σε άτομα που λειτουργούν υπό καταστάσεις πολύ μεγάλης πίεσης όπως οι οδηγοί αγώνων, καθώς και στον τομέα της ιατρικής, κυρίως σε ασθένειες όπου η ικανότητα του ασθενούς να νοιώσει και να εκφράσει συναισθήματα είναι περιορισμένη ή ακόμη και απούσα. Στις κυριότερες ιατρικές εφαρμογές του συστήματος περιλαμβάνονται η θεραπεία διαταραχών των μυών του προσώπου, η θεραπεία της διαταραχής ομιλίας, της κατάθλιψης, καθώς και η εκτίμηση του άγχους.[65] Όταν φοβόμαστε, οι καρδιακοί παλμοί μας αυξάνονται απότομα, αναπνέουμε όλο και πιο γρήγορα, ξηραίνεται το στόμα μας, οι μυς μας τεντώνονται και οι παλάμες μας ιδρώνουν. Αυτές οι αλλαγές στο σώμα επιτυγχάνονται με τη μεσολάβηση του αυτόνομου νευρικού συστήματος.[67] Πολλά συναισθήματα μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα αρκετές σωματικές αντιδράσεις σαν αυτές που μόλις περιγράφηκαν. Αυτές οι αντιδράσεις μπορούν να παρακολουθηθούν και να μετρηθούν με τη βοήθεια του aubade με τη χρήση ειδικών βιο-αισθητήρων και εν 81

82 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές συνεχεία βάσει των καταγραφών του συστήματος μπορούμε να συμπεράνουμε την συναισθηματική κατάσταση του χρήστη.[65] Το aubade υπολογίζει τη συναισθηματική κατάσταση των ατόμων με τη μελέτη αρκετών χαρακτηριστικών που λαμβάνονται από: Ηλεκτρομυογράφημα προσώπου (EMG), αναπνοή, ηλεκτρο-δερματική δραστηριότητα (EDA), καθώς και ηλεκτροκαρδιογράφημα (ECG): Ηλεκτρο-δερματική δραστηριότητα (EDA) : Εδώ, καταγράφονται διαφοροποιήσεις στην ικανότητα του δέρματος να άγει ηλεκτρικό φορτίο που οφείλονται σε αλληλεπιδράσεις μεταξύ περιβαλλοντικών γεγονότων, καθώς και της ψυχολογικής και φυσιολογικής κατάστασης ενός ατόμου. Σχετίζεται με το βαθμό των συναισθημάτων που βιώνει κάποιο άτομο, το βαθμό αφύπνισης αλλά και προσοχής του. Μετρώνται οι στιγμιαίες αλλαγές στη δερματική αγωγιμότητα ανάλογα που οφείλονται σε διάφορα ερεθίσματα. Η EDA είναι ένας από τους πιο καλομελετημένους, γρήγορους τρόπους μέτρησης φυσιολογικών παραμέτρων και έχει εφαρμοστεί σε μελέτες μέτρησης του άγχους καθώς και σε ανιχνευτές ψεύδους.[68] Ηλεκτρομυογράφημα προσώπου (EMG) : Αναφέρεται στη δραστηριότητα των μυών ή τη συχνότητα έντασης κάποιων μυών. Η μυική δραστηριότητα έχει αποδειχθεί ότι αυξάνεται σε καταστάσεις άγχους. Αυτό πολλές φορές γίνεται ασυναίσθητα από τα άτομα και σε περιπτώσεις κούρασης, ακόμα και όταν δεν είναι απαραίτητη φυσική δραστηριότητα.[69] Hλεκτροκαρδιογράφημα (ECG): Το σήμα ECG απεικονίζει τη δραστηριότητα στην καρδιά, που είναι ένας πολύτιμος δείκτης του συνολικού επιπέδου δραστηριότητας. Για παράδειγμα, επιταχύνσεις στον καρδιακό ρυθμό συμβαίνουν σαν αντίδραση σε άσκηση, σε συναισθηματικές καταστάσεις, σε υψηλούς θορύβους, σε σεξουαλική δραστηριότητα και σε νοητική προσπάθεια. Αντίθετα, χαμηλότερος καρδιακός ρυθμός παρατηρείται σε καταστάσεις χαλάρωσης.[70] Αναπνοή: Εδώ μετράται πόσο βαθιά και πόσο γρήγορα αναπνέει ένα άτομο. Συναισθηματικός ενθουσιασμός και άσκηση είναι οι αιτίες για ταχεία και βαθιά αναπνοή. Στιγμές χαλάρωσης και ξεκούρασης είναι το αντίθετο. 82

83 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Καταστάσεις άγχους για παράδειγμα θα έφερναν ταχύτερη αναπνοή, αν και σε κάποιες περιπτώσεις έκπληξης παρατηρείται παύση της αναπνοής[71] Ο σχεδιασμός του aubade βασίζεται στη χρήση των πιο προηγμένων τεχνολογικά βιο-αισθητήρων, φορετών ιατρικών συσκευών, επεξεργασίας σήματος και συστημάτων αποφάσεων, στη χρήση ασφαλών μηχανισμών, τηλεπικοινωνιών, καθώς και αναπαράσταση της μυικής δραστηριότητας του προσώπου. 83

84 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Εικόνα : Αρχιτεκτονική του συστήματος Aubade και επικοινωνία μεταξύ της φορετής μονάδας, του κεντρικού πληροφοριακού συστήματος και των βάσεων δεδομένων 84

85 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Οι λειτουργίες και τα εξαρτήματα του συστήματος aubade είναι: I. Το φορετό εξάρτημα : Είναι μη επεμβατικό, εργονομικό, άνετο και εύκολο στη χρήση, περιλαμβάνει αρκετούς εξελιγμένους βιο-αισθητήρες που συλλέγουν ακατέργαστα φυσιολογικά δεδομένα (EMG, EDA, ECG, αναπνοή). Αποτελείται από τρία κομμάτια: Τη μάσκα που περιέχει 16 αισθητήρες για το ηλεκτρομυογράφημα προσώπου Το ECG τριών απαγωγών και τους αισθητήρες αναπνοής στο θώρακα Το ύφασμα με τους αισθητήρες για την καταγραφή της EDA που τοποθετείται εσωτερικά σε ένα γάντι Εικόνα : Η φορετή μάσκα Aubade II. Η μονάδα που αποκτά τα δεδομένα και τα εκπέμπει ασύρματα: Περιλαμβάνει και υλικό αλλά και λογισμικό. Συλλέγει κατάλληλα δεδομένα από τους αισθητήρες, φιλτράρει, κάνει την απαραίτητη προεπεξεργασία και μορφοποίηση και τελικά αποθηκεύει όλα τα βιοσήματα. Η διαδικασία προεπεξεργασίας (ρυθμός δειγματοληψίας και χρησιμοποιημένα φίλτρα) παρατίθεται: 85

86 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Πίνακας : Προεπεξεργασία βιοσημάτων Κατά την ψηφιοποίηση χρησιμοποιούνται 12 bits. Το ασύρματο σύστημα επικοινωνίας του aubade ενεργοποιείται από το χρήστη και είναι υπεύθυνο για την ασφαλή μεταφορά των ζωτικών σημάτων που συλλέγονται και επεξεργάζονται από τη μονάδα απόκτησης δεδομένων. Τα δεδομένα μεταφέρονται με ασύρματο δίκτυο LAN (Bluetooth ή IEEE B) στο κεντρικό σύστημα για περαιτέρω ανάλυση. Το Bluetooth συνήθως προτιμάται στις ιατρικές εφαρμογές χάρη στην απόσταση που μπορεί να εκπέμψει, που είναι από 1 ως 100 μέτρα, ενώ δε χρειάζεται οπτική επαφή, καθώς και στο εύρος που αγγίζει τα 721 kbit/s. Αυτές οι τιμές είναι θεωρητικά επαρκείς για περίπου 100 κανάλια ECG και μπορούν να ληφθούν ακόμα και σε ένα θορυβώδες περιβάλλον.[65] III. Η μονάδα εξαγωγής των χαρακτηριστικών: Τα προεπεξεργασμένα βιοσήματα μετατρέπονται σε διανύσματα εξαχθέντων χαρακτηριστικών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τη μονάδα έξυπνης αναγνώρισης συναισθημάτων ώστε να αποφασιστούν τα βασικά συναισθήματα του ατόμου. Τα επιλεγμένα χαρακτηριστικά παρέχουν ένα συνδυασμό απλών στατιστικών και σύνθετων χαρακτηριστικών που σχετίζονται με τη φύση των σημάτων και το υποκείμενο πρόβλημα ταξινόμησης. 86

87 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Εικόνα : Η μονάδα εξαγωγής των χαρακτηριστικών Κάποια από τα χαρακτηριστικά που εξάγονται είναι: Μέση συχνότητα: Υπολογίζει διανύσματα μέσων συχνοτήτων για ένα συγκεκριμένο σήμα εισόδου στο χρόνο Ρυθμός: Υπολογίζει διανύσματα από τον καρδιακό,αναπνευστικό και EDA ρυθμό IV. Η μονάδα αναπαράστασης προσώπου: Μοντελοποιείται σε τρισδιάστατη απεικόνιση το δέρμα σε 3 επίπεδα, του κρανίου, των μυών και του δέρματος. Κάθε επίπεδο αποτελείται από έναν αριθμό κόμβων που είναι συνδεδεμένοι με τους γειτονικούς τους, του ίδιου επιπέδου, αλλά και με αυτούς των επιπέδων που είναι πάνω ή κάτω. Κάθε κόμβος αντιπροσωπεύει μία σταθερή μάζα και κάθε σύνδεση μεταξύ κόμβων είναι ένας πιο ελαστικός σύνδεσμος. Για να παραχθεί η τρισδιάστατη απεικόνιση υπάρχουν τα εξής στάδια: Τα χαρακτηριστικά των σημάτων EMG, που εξήχθησαν από τη μονάδα εξαγωγής των χαρακτηριστικών, χρησιμοποιούνται για να υπολογιστούν οι συσπάσεις των 16 παρακολουθούμενων μυών του ατόμου. 87

88 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Το επίπεδο συσπάσεων σχηματίζει το μοντέλο του επιπέδου των μυών, αναπροσαρμόζοντας τις θέσεις των κόμβων αυτού του επιπέδου. Αριθμητικές μέθοδοι, με την αντιστοίχιση των κόμβων του επιπέδου των μυών στη γεωμετρία του προσώπου, λύνουν το μαθηματικό μοντέλο της ελαστικότητας των συνδέσμων μεταξύ των κόμβων, με δεδομένες τις νέες θέσεις των κόμβων. Με βάση το προηγούμενο μαθηματικό μοντέλο τοποθετείται κατάλληλα και ο κάθε κόμβος του επιπέδου του δέρματος ανάλογα πάλι με τη γεωμετρία του προσώπου. Εικόνα : Τρισδιάστατη απεικόνιση προσώπου με aubade V. Η μονάδα έξυπνης αναγνώρισης συναισθημάτων: Είναι ένα σύστημα αποφάσεων που ταξινομεί τα βασικά συναισθήματα χρησιμοποιώντας τη μονάδα εξαγωγής χαρακτηριστικών. 88 του χρήστη

89 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Εικόνα : Η μονάδα έξυπνης αναγνώρισης συναισθημάτων VI. Βάσεις δεδομένων Aubade: Στις βάσεις δεδομένων του συστήματος αποθηκεύονται τα αποκτηθέντα ακατέργαστα δεδομένα που ταξινομούνται ανά χρήστη, ανά ημερομηνία και ανά γεγονός. Ανά πάσα στιγμή οι ειδικοί μπορούν να ανακτήσουν οποιαδήποτε από τα δεδομένα χρειάζονται και εάν θέλουν να τα αναλύσουν στατιστικά καθώς και να εξάγουν όποια άλλη πληροφορία μπορεί να χρειάζονται. Τέλος, αποθηκεύεται και το ιατρικό ιστορικό των χρηστών και τα βίντεο αναπαράστασης προσώπου.[65] Οι ιατρικές εφαρμογές του συστήματος Aubade βασίζονται στην ικανότητα της υποστήριξης κλινικών διαγνώσεων που έχουν σχέση με όλες τις παθολογικές καταστάσεις στις οποίες απουσιάζει η ικανότητα του ασθενή να νοιώθει και να εκφράζει συναισθήματα. Για να μάθουν τη φυσιολογική κατάσταση του ασθενούς σε αυτές τις περιπτώσεις οι γιατροί, καταγράφουν τις εκφράσεις στο πρόσωπό του. Οι μυικοί σπασμοί καθώς και η αγωγιμότητα του δέρματος είναι πολύ σημαντικές παράμετροι. Κύρια πεδία εφαρμογής αποτελούν τα εξής: Νόσος του Πάρκινσον: Άτομα που υποφέρουν από τη συγκεκριμένη νόσο, χάνουν την ικανότητα να εκφράζουν συναισθήματα και γίνονται ανέκφραστοι. Το σύστημα Aubade χρησιμοποιείται σε ασθενείς που βρίσκονται σε διαφορετικό στάδιο της ασθένειας, ώστε να εξακριβωθεί η ικανότητα έκφρασης συναισθημάτων 89

90 Κεφάλαιο 3 - Συσκευές Εγκεφαλικό: Πολλές φορές οι επιζώντες από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο παρουσιάζουν ανάρμοστα συναισθήματα και υπερβολικές διακυμάνσεις στη διάθεσή τους. Μπορεί για παράδειγμα να γελάνε με κάτι που δεν είναι αστείο ή να κλαίνε χωρίς προφανή λόγο. Με τη βοήθεια του Aubade θα συσχετίζονται τα συναισθήματα με το στάδιο της ασθένειας. Νόσος Huntington: Οι συγκεκριμένοι ασθενείς παρουσιάζουν αδυναμία αναγνώρισης θυμού και φόβου, ενώ παρουσιάζουν αυξημένη αποστροφή σε αρκετά πράγματα. Νευρολόγοι ερευνούν με τη βοήθεια του Aubade την πιθανότητα να μπορέσουν να κατανοήσουν καλύτερα κάποια στάδια της ασθένειας. Κακώσεις: Παρακολούθηση της έκφρασης του προσώπου σε ασθενείς που έχουν υποστεί κάποια κάκωση μπορεί να βοηθήσει ιδιαίτερα στη διάγνωση: Κακώσεων στο μέσο χώρο του μπροστινού λοβού, που μπορεί να οδηγήσει σε πάρεση μυών του προσώπου Κακώσεων στον κινητήριο φλοιό, που μαζί με πάρεση μυών του προσώπου μπορεί να επιφέρει και μόνιμο χαμόγελο Κακώσεων στον εμπρόσθιο λοβό, που οδηγούν σε λιγότερες αυθόρμητες αντιδράσεις ανύψωσης φρυδιών, χαμόγελου, σύσφιξης χειλιών, προβολής γλώσσας Με την παρουσία του Aubade θα ανιχνεύεται η απουσία ενός συγκεκριμένου συναισθήματος, καθώς και η παρουσία ενός λάθους συναισθήματος ως αντίδραση σε έναν εξωτερικό ερεθισμό. Το ενδεικτικό ποσοστό της επιτυχίας κατάταξης στις 5 προκαθορισμένες κατηγορίες συναισθημάτων αγγίζει το 86%. Εξίσου σημαντική είναι η χρήση του Aubade και στους οδηγούς αγώνων, καθώς βοηθά στη μείωση ατυχημάτων αφού θα συμβουλεύονται οι οδηγοί με βάση τα συναισθήματα που παρουσιάζουν ώστε να έχουν καλύτερες αντιδράσεις σε ορισμένες επικίνδυνες καταστάσεις.[65] 90

91 Κεφάλαιο 4 Τηλεϊατρική στην Ελλάδα και Μέλλον 4. Κεφάλαιο 4 Τηλεϊατρική στην Ελλάδα και Μέλλον 4.1 Τηλεϊατρική στην Ελλάδα Γενικά Λόγω της γεωλογικής ιδιομορφίας της χώρας μας, αφού είναι ιδιαίτερα ορεινή και με πολλά νησιά, αρκετά από τα οποία είναι απομονωμένα, η τηλεϊατρική είναι πολύ σημαντική. Σε αυτό επιδρά και η κατανομή του πληθυσμού, που κατά συντριπτικό ποσοστό συγκεντρώνεται στα αστικά κέντρα. Έτσι, οι άνθρωποι που ζουν στην περιφέρεια και ιδιαίτερα σε απομακρυσμένες περιοχές, δεν έχουν γρήγορη πρόσβαση σε εξελιγμένα ιατρικά κέντρα, τα οποία είναι επανδρωμένα με πολύ καλά εκπαιδευμένους και εξειδικευμένους ιατρούς. Εκτός από την μειωμένη ταχύτητα πρόσβασης σε αυτά τα κέντρα, ιδιαίτερα αυξημένα είναι και τα κόστη της μετάβασης σε αυτά. Αφού μάλιστα η ανθρώπινη ζωή κρίνεται ως ανεκτίμητη, γίνεται ακόμη πιο αναγκαία η εφαρμογή της τηλεϊατρικής για την καλύτερη παροχή ιατρικών υπηρεσιών σε όσο το δυνατόν γίνεται αυξημένο ποσοστό του συνολικού πληθυσμού της χώρας μας. Άλλωστε, η καλύτερη πρόσβαση των ανεπαρκώς εξυπηρετούμενων περιοχών, όπως τα μικρά νησιά ή αγροτικές κοινότητες, σε εξειδικευμένες ιατρικές υπηρεσίες είναι ένας από τους σημαντικότερους στόχους που θέτει η τηλεϊατρική.[72] Με τη συνεχή ανάπτυξη της τεχνολογίας και τη συνεχή πρόοδο στις τηλεπικοινωνίες, μπήκαν τα θεμέλια για την ανάπτυξη της τηλεϊατρικής και στην Ελλάδα. Η σημερινή μορφή της τηλεϊατρικής, άρχισε ουσιαστικά από το Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, το Ήταν τότε που και στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα είχαν διαβλέψει ότι οι τηλεματικές εφαρμογές, δηλαδή η αξιοποίηση ηλεκτρονικών υπολογιστών σε συνδυασμό με τεχνολογίες επικοινωνιών, θα μπορούσαν να έχουν αξιόλογες εφαρμογές και στην Υγεία. Στα αρχικά αυτά στάδια, το ενδιαφέρον περιορίστηκε σε εφαρμογές στην Ιατρική, εξ ου και το όνομα Τηλεϊατρική. Επειδή η Ευρωπαϊκή Ένωση άρχισε από το τέλος της δεκαετίας του 1980 να χρηματοδοτεί ανταγωνιστικά ερευνητικά αναπτυξιακά έργα, πολλοί φορείς σε όλη την Ευρώπη δραστηριοποιήθηκαν και εξασφάλισαν χρηματοδοτήσεις για την ανάπτυξη και προαγωγή εφαρμογών. 91

92 Κεφάλαιο 4 Τηλεϊατρική στην Ελλάδα και Μέλλον Παρότι έχουν αναπτυχθεί αρκετές πιλοτικές εφαρμογές τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα, γεγονός που επιβεβαιώνει τις δυνατότητες που προσφέρονται και τις θετικές επιπτώσεις που μπορεί να έχει η τηλεϊατρική στην παροχή υπηρεσιών υγείας υψηλής ποιότητας, η ανάπτυξη τέτοιου είδους υπηρεσιών δεν διατηρήθηκε με τον ίδιο ρυθμό μετά το Η Ελλάδα, αν και ήταν πρωτοπόρος ουσιαστικά στην Ευρώπη την περίοδο , έμεινε αρκετά πίσω. Η κατάσταση δεν είναι ιδιαίτερα καλή σήμερα, καθώς οι τεχνολογίες τηλεματικής δεν έχουν υιοθετεί από το σύστημα υγείας στο βαθμό και με την ποιότητα που επιβάλλεται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το Σισμανόγλειο, αφού η μοναδική Μονάδα Τηλεϊατρικής του ΕΣΥ που βρίσκεται στο Σισμανόγλειο Νοσοκομείο συνεχώς αποδυναμώνεται, ως αποτέλεσμα της ελλιπούς στελέχωσής της, αλλά και της γενικότερης αποδυνάμωσης του νοσοκομείου από ιατρικό προσωπικό, το οποίο ανάμεσα στ άλλα εξυπηρετεί και την τηλεϊατρική. Αυτήν τη στιγμή, η Μονάδα Τηλεϊατρικής είναι συνδεδεμένη με 42 περιφερειακές μονάδες, κυρίως Κέντρα Υγείας της νησιωτικής Ελλάδας, ωστόσο σε πολλές περιπτώσεις η έλλειψη τεχνικής υποστήριξης στην περιφέρεια, με την έννοια της μη διόρθωσης βλαβών που προέκυψαν στην πορεία, αλλά και το γεγονός ότι η Μονάδα δεν μπορεί να τους υποστηρίξει σε 24ωρη βάση, έχει ως αποτέλεσμα οι κλήσεις που δέχεται να έχουν φθίνουσα πορεία. Η συρρίκνωση αυτής της μονάδας τηλεϊατρικής είναι κάτι ακατανόητο, σύμφωνα και με την παθολόγο στο κέντρο υγείας Πάρου, Α.Φράγκου, που χρησιμοποιεί την τηλεϊατρική για την παρακολούθηση από εξειδικευμένους γιατρούς ασθενών με χρόνιες παθήσεις, προκειμένου να μην χρειάζεται να μεταβαίνουν σε νοσοκομεία του κέντρου. Επιπλέον, οι κάτοικοι της Πάρου έχουν ευνοηθεί από το Συμβουλευτικό Κέντρο Διατροφής του Σισμανογλείου, μέσω της Τηλεϊατρικής, για την πρόληψη σοβαρών παθήσεων μέσω διατροφικών παρεμβάσεων. Η κ. Φράγκου σημειώνει πως με τη σωστή χρήση της τηλεϊατρικής οι γιατροί των νησιών δεν αισθάνονται ότι είναι απλώς τροχονόμοι ασθενών, ενώ επισημαίνει πως η τηλεϊατρική σού δίνει μεγαλύτερες δυνατότητες όσον αφορά την αντιμετώπιση των ασθενών, όταν ξέρεις να τη χρησιμοποιείς.[73] Μάλιστα, εκτός από τους προφανείς λόγους υπάρχουν και άλλοι που καθιστούν αναγκαία τη χρήση τηλεϊατρικής καθώς σύμφωνα με τον υπεύθυνο μονάδας Τηλεϊατρικής, κ.τσαγκάρη, Η τηλεϊατρική συμβάλλει και στην εμπέδωση 92

93 Κεφάλαιο 4 Τηλεϊατρική στην Ελλάδα και Μέλλον κλίματος εμπιστοσύνης προς τις τοπικές υγειονομικές υπηρεσίες, δεδομένου ότι οι κάτοικοι γνωρίζουν τη δυνατότητα των γιατρών τους να μεταφέρουν το πρόβλημα στους ειδικούς ενός νοσοκομείου. Αυτό το γεγονός συμβάλλει σε ανάσχεση εσωτερικής μετανάστευσης, όταν το αίτιο αυτής είναι προβλήματα υγείας. Κατ επέκταση είναι και λόγοι εθνικοί που θα έπρεπε η τηλεϊατρική να τύχει καλύτερης «μεταχείρισης». Ακόμα και στην τουριστική ανάπτυξη μπορεί να συμβάλει όταν ευπαθείς ομάδες τουριστών θα γνωρίζουν τη δυνατότητα άμεσης εξυπηρέτησης τυχόν προβλήματός τους, μέσω τηλεϊατρικής στον τόπο παραθερισμού.[73] Όσων αφορά τα προσωπικά δεδομένα και την προστασία της προσωπικής ζωής των ασθενών, η Ελλάδα έχει υιοθετήσει τις γενικές κατευθυντήριες γραμμές που έχουν τεθεί στα πλαίσια διεθνών οργανισμών (π.χ. του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης) και έχει θέσει σε εφαρμογή τον Νόμο 2472 του 1997, που αφορά την «Προστασία του ατόμου από την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα». Στην Ελλάδα δεν υπάρχει ειδικός Νόμος που να αφορά τις υπηρεσίες Τηλεϊατρικής. Η αρχική θεώρηση των πραγμάτων, από την εποχή των πρόσφατων βημάτων της Τηλεϊατρικής στην Ελλάδα ( ), είχε διαμορφώσει την άποψη ότι η υπάρχουσα νομοθεσία και οι δεοντολογικοί κανόνες που αφορούν τις υπηρεσίες υγείας, καλύπτουν επαρκώς και τα θέματα Τηλεϊατρικής.[74] Προγράμματα Τηλεϊατρικής στην Ελλάδα Κάποια από τα σημαντικότερα προγράμματα τηλεϊατρικής στον Ελλαδικό χώρο, αποτελούν τα εξής: Το Ελληνικό Πρόγραμμα Τηλεϊατρικής: Είναι το πρώτο σύστημα τηλεϊατρικής και εγκαταστάθηκε στο Σισμανόγλειο νοσοκομείο το 1989 στο πλαίσιο πιλοτικού προγράμματος σε συνεργασία με το Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής συνεργάστηκε από το 1988 με την Α Παθολογική Κλινική του Νοσοκομείου Σισμανόγλειον και άρχισε να δοκιμάζει με επιτυχία υπηρεσίες τηλεϊατρικής σε διάφορα σημεία της Ελλάδος, όπως στην Πάρο και στην περιοχή Καρπενησίου. Η πειραματική φάση του προγράμματος χρηματοδοτήθηκε από το Υπουργείο Υγείας, τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας και το πρόγραμμα Science For Stability του ΝΑΤΟ, ενώ η πιλοτική 93

94 Κεφάλαιο 4 Τηλεϊατρική στην Ελλάδα και Μέλλον του φάση από το Υπουργείο Υγείας και τον ΟΤΕ. Το 1992 δημιουργήθηκε με απόφαση του Υπουργείου Υγείας το αρχικό δίκτυο τηλεϊατρικής που συνέδεσε το Σισμανόγλειο με 12 περιφερειακά κέντρα υγείας ή περιφερειακά ιατρεία. Το 1995 η Μονάδα Τηλεϊατρικής εντάχθηκε στον Οργανισμό του Σισμανογλεόυ, το οποίο ορίστηκε ως νοσοκομείο υποστήριξης του δικτύου τηλεϊατρικής του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Μέχρι σήμερα τα περιφερειακά κέντρα υγείας έχουν αυξηθεί σε 40 (Σαντορίνη, Οινούσες, Φούρνοι, Πάρος, Καστελόριζο, Άντισσα, Σκόπελος, Αστυπάλαια, Ιθάκη, Λήμνος, Χίος, Σουφλί, Εχίνος, Τσοτύλι, Αμυνταίο, Φιλιατρά, Παραμυθιά, Θεσπρωτικός, Γύθειο, Κίμωλος, Άνδρος, Ίος, Μύκονος, Νάξος, Μήλος, Τήνος, Αρχάγγελος, Κάρπαθος, Έμπονα, Πάτμος, Καλλονή, Πλωμάρι, Πολύχνιτος, Πυργί, Καρλόβασι, Πρίνος, Σκιάθος, Σύμη, Αλόνησος, Σαμοθράκη), ενώ μέχρι το 2007 είχε εξυπηρετήσει περιστατικά διάφορων ειδικοτήτων. Από το 1998 μάλιστα, λειτουργούν Τακτικά Τηλεϊατρεία: Πνευμονολογικών νοσημάτων, καρδιολογικών νοσημάτων και υπέρτασης, ουρολογικών παθήσεων, ηπατολογικών νοσημάτων, διαβητολογικό, λιπιδαιμικό και διαιτητικής αγωγής, ενώ διοργανώνονται προγράμματα Αγωγής Υγείας με σκοπό την ενημέρωση ασθενών για τη διατροφή καθώς και για την πρόληψη ασθενειών.[72][75] Πρόγραμμα τηλεκαρδιολογίας ΤΑΛΩΣ: Στόχος αυτού του έργου είναι η σχεδίαση και ανάπτυξη μιας κινητής ιατρικής συσκευής που να επιτρέπει την τηλεδιάγνωση, την υποστήριξη από απόσταση, την τηλεπαρακολούθηση σε σπίτια ασθενών από εξειδικευμένους ιατρούς και την παροχή συμβουλών σε κινητές μονάδες παροχής υγείας, όπως ασθενοφόρα ή επαρχιακοί γιατροί. Επίσης, θα επιτρέπει και την παρακολούθηση ασθενών που νοσηλεύονται σε μονάδες εντατικής θεραπείας από εξειδικευμένους γιατρούς που δε χρειάζονται να είναι παρόντες. Όλα αυτά θα γίνονται χάρη στο σύστημα που επιτρέπει τη συλλογή και μετάδοση σημαντικών βιοσημάτων όπως αρτηριακή πίεση, ηλεκτροκαρδιογράφημα, οξυμετρία, ενώ αν κρίνεται απαραίτητο μπορεί να μεταδίδονται και εικόνες του ασθενούς. Η μετάδοση θα γίνεται και μέσω ασύρματων δικτύων, για να είναι 94

95 Κεφάλαιο 4 Τηλεϊατρική στην Ελλάδα και Μέλλον δυνατή η χρήση της συσκευής και σε μέρη όπου δεν υπάρχουν ενσύρματες τηλεφωνικές γραμμές. Όλες οι υπηρεσίες παρέχονται από τις δύο καρδιολογικές κλινικές του Ωνασείου Καρδιοχειρουργικού κέντρου, στα κέντρα υγείας Μήλου, Μυκόνου, Νάξου, Σαντορίνης και Σκιάθου. Αυτές οι υπηρεσίες προσφέρονται με τη βοήθεια ψηφιακών καρδιογράφων που έχουν παραχωρηθεί στο Ωνάσειο από την Interamerican Βοηθείας Α.Ε., ενώ σε όλα τα κέντρα υγείας λειτουργούν υπολογιστές με δαπάνες τοπικών φορέων. Στα πλαίσια αυτού του προγράμματος έχει προγραμματιστεί η εκπαίδευση και υποστήριξη των ιατρών των κέντρων υγείας για τη χορήγηση θρομβολυτικών παραγόντων, σε περιπτώσεις οξέων εμφραγμάτων του μυοκαρδίου.[76] Το πρόγραμμα Vodafone: Το 2002 σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε το πρόγραμμα τηλεπαρακολούθησης παιδιών με εγκεφαλική παράλυση σε συνεργασία με το Χατζηπατέρειο Κέντρο Αποκατάστασης Σπαστικών Παιδιών (ΚΑΣΠ). Επρόκειτο για ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα που ένωνε τεχνολογία και ιατρική, ώστε να προσφέρει σε παιδιά με εγκεφαλική παράλυση και κινητικά προβλήματα: θεραπεία, εκπαίδευση, επικοινωνία, κοινωνική ένταξη, καθημερινή παρακολούθηση. Τα παιδιά του προγράμματος φιλοξενήθηκαν αρχικά στο Χατζηπατέρειο ΚΑΣΠ, όπου εκτός από τη λήψη της απαραίτητης φροντίδας, εκπαιδεύτηκαν στην χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή και βιντεοκάμερας. Στη συνέχεια, ακολούθησαν τις προγραμματισμένες θεραπείες τους από το μόνιμο τόπο κατοικίας τους μέσω του Η/Υ και της βιντεοκάμερας που τους είχε χορηγηθεί από το πρόγραμμα. Συγκεκριμένα, ηλεκτρονικός υπολογιστής εξοπλισμένος ειδικά για τηλεδιάσκεψη, περιλαμβάνοντας, δηλαδή, βιντεοκάμερα, μικρόφωνο, ηχεία, κάρτα και λογισμικό, τοποθετήθηκε στο σπίτι κάθε παιδιού και επικοινωνούσε με αντίστοιχο εξοπλισμό τοποθετημένο στους χώρους του Χατζηπατέρειου ΚΑΣΠ. Ομάδα παιδιάτρων, φυσιοθεραπευτών, εργοθεραπευτών, ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών φρόντιζαν για τη συστηματική εφαρμογή της θεραπείας των παιδιών, αλλά και την υποστήριξη των υπόλοιπων μελών της οικογένειας στην 95

96 Κεφάλαιο 4 Τηλεϊατρική στην Ελλάδα και Μέλλον αντιμετώπιση των καθημερινών θεμάτων που αντιμετωπίζουν. Το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε μέσα στο 2008.[77] Το Πρόγραμμα Hermes: Ξεκίνησε το 1996 και ολοκληρώθηκε 3 χρόνια μετά και χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, στα πλαίσια του τέταρτου προγράμματος πλαισίου. Σχεδιάστηκε από τις ιατρικές σχολές των πανεπιστημίων της Αθήνας και του Εδιμβούργου, με τη βοήθεια ιατρικών, τεχνικών και επιχειρησιακών εμπειρογνωμόνων από αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. Από την ελληνική πλευρά μετείχαν η ερευνητική ομάδα VSAT και η εταιρεία Intrasoft. Στη χώρα μας δόθηκε έμφαση στην παροχή υπηρεσιών μητρότητας σε νησιά του Αιγαίου με σημεία υποστήριξης τις μαιευτικές και γυναικολογικές κλινικές σε Αθήνα και Εδιμβούργο. Αρχικά, τα κέντρα υγείας Νάξου και Μυκόνου θα υποστηρίζονταν από τη Β Μαιευτική και Γυναικολογική κλινική του Αρεταίου Νοσοκομείου, ενώ υπήρχε σχέδιο για την κάλυψη όλων των πρωτοβάθμιων μονάδων υγείας του Αιγαίου σε υπηρεσίες μητρότητας. Παρότι το πρώτο έτος εφαρμογής του προγράμματος επικεντρωνόταν στην παροχή υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης, τα δύο επόμενα έτη οι υπηρεσίες του επεκτάθηκαν καλύπτοντας την παρακολούθηση κυήσεων, διάφορες εφαρμογές τηλεκαρδιολογίας και γενικής ιατρικής.[76] Ερευνητικό έργο ΝΙΚΑ: Πρόκειται για ένα πρόγραμμα μερικώς χρηματοδοτούμενο από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας. Αντικείμενό του ήταν η ανάπτυξη ενός γενικευμένου ολοκληρωμένου συστήματος για τη διαχείριση και επεξεργασία ιατρικής εικόνας με σκοπό την εφαρμογή του σε εθνική κλίμακα, για την κάλυψη των ιατρικών αναγκών της περιφέρειας. Το σύστημα περλαμβάνει: Εξειδικευμένη βάση πολυμέσων για κείμενο, ήχο, βιοσήματα, κινούμενη και ακίνητη ιατρική εικόνα, εξειδικευμένη βιβλιοθήκη επεξεργασίας και ανάλυσης εικόνας, ανοικτό σύστημα διασύνδεσης, συμβατό με τις υπάρχουσες εμπορικά διαθέσιμες ιατρικές συσκευές και με πιλοτική εφαρμογή σε ακτινολογικά μηχανήματα και υπερηχογράφους, επικοινωνιακό δίκτυο που θα υλοποιηθεί με γρήγορα δίκτυα για μικρές ενδονοσοκομειακές 96

97 Κεφάλαιο 4 Τηλεϊατρική στην Ελλάδα και Μέλλον αποστάσεις και τηλεφωνικές γραμμές για απομακρυσμένες περιοχές. Το ολοκληρωμένο αναφερόμενο σύστημα εφαρμόστηκε πιλοτικά στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο για καρδιολογικά περιστατικά. Η δεύτερη πιλοτική εφαρμογή καλύπτει τις ανάγκες επικοινωνίας του κέντρου-περιφέρειας και απομακρυσμένων περιοχών στο Νομό Ευβοίας. Έτσι στο νομό αυτό εγκαταστάθηκε από το ΕΜΠ ένα πιλοτικό σύστημα τηλεϊατρικής. Το σύστημα ολοκληρώνει εφαρμογές τηλεακτινολογίας και τηλεκαρδιολογίας με την υλοποίηση μιας εύχρηστης εφαρμογής ψηφιοποίησης μετάδοσης και επισκόπησης ακτινολογικών φιλμ αλλά και τηλεπαρακολούθησης καρδιογραφικών δεδομένων μέσω της μετάδοσης καρδιογραφημάτων 3 απαγωγών σε πραγματικό χρόνο. Το σύστημα έχει εγκατασταθεί στο Κέντρο Υγείας της Ιστιαίας και στο νοσοκομείο Κύμης και υποστηρίζεται από το Νοσοκομείο Χαλκίδας. [76] Το έργο TelePACS: Χορηγήθηκε από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και ολοκληρώθηκε από το Ινστιτούτο Έρευνας και Τεχνολογίας κατά την τριετία Οι στόχοι του ήταν η πρόσληψη, κατανεμημένη αρχειοθέτηση και η διαχείριση ιατρικών εικόνων και άλλων δεδομένων του ιατρικού φακέλου ασθενών σε περιβάλλον νοσοκομείου, η συμβατότητα με τα διεθνή πρότυπα, η απλότητα και φιλικότητα της διεπαφής χρήστη, η τηλεματική μεταφορά εικόνων και άλλων δεδομένων σε γεωγραφικά απομακρυσμένες περιοχές, η έξυπνη και ιεραρχική διαχείριση αρχειοθέτησης και ανάκλησης δεδομένων και η ψηφιακή επεξεργασία και ανάλυση εικόνων και βιοσημάτων. Το πρόγραμμα HYGEIANET: Ξεκίνησε το 1998 υποστηριζόμενο από το Ινστιτούτο Έρευνας και Τεχνολογίας ως μέρος του έργου Δημιουργία κέντρου Τηλεματικής, διασύνδεσης οργανισμών Κρήτης, Πληροφοριακή Κύπρου και λεωφόρος χωρών Ν.Α. Μεσογείου και διήρκεσε 4 χρόνια. Το έργο αυτό στόχευε να καταστήσει την Κρήτη μοντέλο ανάπτυξης περιφερειακών δικτύων ολοκληρωμένων υπηρεσιών τηλεματικής στην υγεία, τον πολιτισμό, την δημόσια διοίκηση, τον τουρισμό, κλπ. Ιδιαίτερα στον τομέα της υγείας, έχει αναπτυχθεί και έχει τεθεί σε καθημερινή λειτουργία στην 97

98 Κεφάλαιο 4 Τηλεϊατρική στην Ελλάδα και Μέλλον Περιφέρεια Κρήτης το HYGEIAnet, το οποίο συνδέει όλους τους φορείς υγείας του Εθνικού Συστήματος Υγείας και πρωτοπορεί διεθνώς σαν περιφερειακό δίκτυο ολοκληρωμένων τηλεματικών υπηρεσιών. Η λειτουργία του HΥGEIAnet ήδη έχει να επιδείξει απτά αποτελέσματα όσον αφορά τη δυνατότητα και αποτελεσματικότητα χρήσης νέων τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών στον χώρο της υγείας με σημαντικά οικονομικά και κοινωνικά οφέλη. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η τηλεπαρακολούθηση στο σπίτι παιδιών με άσθμα, η τηλεματική πρωτοβάθμιων φορέων υποστήριξη υγείας, η των απομακρυσμένων ανάπτυξη ολοκληρωμένων πληροφοριακών συστημάτων διαχείρισης του ηλεκτρονικού φακέλου υγείας του πολίτη, καθώς και η εκτεταμένη χρήση τηλεματικής για βελτίωση της λειτουργίας του περιφερειακού συστήματος υγείας. Το ολοκληρωμένο αυτό δίκτυο τηλεματικών υπηρεσιών στην Κρήτη, λειτουργεί ήδη σε 7 νοσοκομεία, 16 κέντρα υγείας και περισσότερα από 10 αγροτικά ιατρεία. Εξίσου σημαντική είναι η χρήση των νέων τεχνολογιών και τηλεματικών υπηρεσιών από το ΕΚΑΒ για την αποτελεσματικότερη διαχείριση των επειγόντων περιστατικών. Το πρόγραμμα Ambulance: Υλοποιήθηκε τη διετία με χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και με τη συνεργασία αρκετών φορέων από Ελλάδα, Ιταλία και Σουηδία. Το Εργαστήριο Βιοϊατρικής Τεχνολογίας του ΕΜΠ συμμετείχε ενεργά στη σχεδίαση και ανάπτυξή του. Ο στόχος του Ambulance ήταν η ανάπτυξη μιας φορητής συσκευής υποστηρίζει πραγματικό τη τηλεϊατρικής μετάδοση χρόνο, έκτακτης κρίσιμων καθώς και ανάγκης βιολογικών εικόνων που να σημάτων σε του ασθενούς, χρησιμοποιώντας τη σύνδεση GSM. Η συσκευή, που αποτελείται από δύο οντότητες, χρησιμοποιείται από προσωπικό που χειρίζεται περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης ώστε να ληφθούν οι απαραίτητες κατευθύνσεις από ειδικούς παθολόγους. Το πρώτο μέρος της συσκευής είναι η κινητή μονάδα, που βρίσκεται κοντά στον ασθενή, ενώ το δεύτερο μέρος είναι η μονάδα διαβουλεύσεων στα νοσοκομεία που χρησιμοποιείται από τους εμπειρογνώμονες προκειμένου να δοθούν κατευθύνσεις. Γίνεται έτσι εφικτή η τηλεδιάγνωση, η υποστήριξη από 98

99 Κεφάλαιο 4 Τηλεϊατρική στην Ελλάδα και Μέλλον μεγάλη απόσταση και η παροχή συμβουλών υγειονομικής περίθαλψης με τη βοήθεια κινητών συσκευών, από γιατρούς που βρίσκονται σε ένα κέντρο συντονισμού έκτακτης ανάγκης ή ένα ειδικευμένο νοσοκομείο.[78][79][80] Εικόνα : Η αρχιτεκτονική του συστήματος Ambulance. Αριστερά φαίνεται η κινητή μονάδα και δεξιά η μονάδα διαβουλεύσεων Το πρόγραμμα Emergency-112: Υλοποιήθηκε την τριετία με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και με τη συνεργασία του Εργαστηρίου Βιοϊατρικής Τεχνολογίας του ΕΜΠ, αλλά και άλλων φορέων από Ελλάδα, Ιταλία, Σουηδία και Κύπρο. Αποτέλεσε ουσιαστικά συνέχεια του προγράμματος Ambulance και στόχευε στην ανάπτυξη μιας φορητής ιατρικής συσκευής για τηλεϊατρική έκτακτης ανάγκης. Με τη μετάδοση κρίσιμων βιοσημάτων (ΗΚΓ, πίεση αίματος, καρδιακός παλμός, κορεσμός οξυγόνου στο αίμα, θερμοκρασία) και εικόνων του ασθενή σε ένα τηλεφωνικό κέντρο έκτακτης ανάγκης, επιτρέπει στους παθολόγους να κατευθύνουν την προνοσοκομειακή φροντίδα με αποδοτικότερο τρόπο, αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητες για άμεση βελτίωση της υγείας του ασθενούς και μειώνοντας τα ποσοστά θνησιμότητας. Είναι σχεδιασμένο να λειτουργεί και με διαφορετικές συνδέσεις επικοινωνίας (ασύρματες και ενσύρματες), όπως σύνδεση μέσω δορυφόρου, GSM, POTS, ISDN. Αποτελείται από δύο οντότητες, η πρώτη εκ των οποίων είναι η μονάδα του ασθενούς, που μπορεί να λειτουργήσει αυτόματα σε ασθενοφόρα, αγροτικά νοσοκομειακά κέντρα ή οποιοδήποτε άλλο απομακρυσμένο κέντρο 99

100 Κεφάλαιο 4 Τηλεϊατρική στην Ελλάδα και Μέλλον υγείας, ενώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την παρακολούθηση ασθενών στο σπίτι. Μάλιστα ανάλογα με την περίπτωση που χρησιμοποιείται, διαθέτει πληθώρα λειτουργικών χαρακτηριστικών γνωρισμάτων. Η δεύτερη οντότητα είναι η μονάδα του παθολόγου. Το σύστημα Emergency-112 χρησιμοποιείται επιτυχώς από το 1998 εκτός από την Ελλάδα και στην Κύπρο και την Ιταλία.[78][79][81] Εικόνα : Emergency-112 στην Ελλάδα. Αριστερά φαίνονται τα Ιατρικά Κέντρα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη και δεξιά οι απομακρυσμένες μονάδες παρακολούθησης Έξυπνοι οικισμοί που χρησιμοποιούν τηλεματικές υπηρεσίες παρακολούθησης αλλά και γενικότερα τηλεματικές εφαρμογές για την υγεία στη χώρα μας έχουν αρχίσει τα τελευταία χρόνια να αναπτύσσονται, όπως για παράδειγμα στη Βέροια και την Αράχωβα. Επίσης χαρακτηριστικά παραδείγματα αποκεντρωμένων μονάδων πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας είναι οι Μονάδες Φροντίδας Υγείας Ηλικιωμένων στο σπίτι, του δήμου Τριανδρίας Θεσσαλονίκης και του Δήμου Αρχανών στην Κρήτη. Τέλος, σύστημα τηλεϊατρικής λειτουργεί και στο νοσοκομείο της Άρτας.[14][28][82] 4.2 Το μέλλον των τηλεματικών υπηρεσιών παρακολούθησης Η συνεχής πρόοδος στα ασύρματα συστήματα μετάδοσης έχουν ανοίξει νέους δρόμους στα συστήματα φροντίδας. Στο μέλλον αναμένεται να χρησιμοποιούν όλες 100