Πίνακας Περιεχοµένων. 13. Οι κηπουπόλεις.

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Πίνακας Περιεχοµένων. 13. Οι κηπουπόλεις."

Transcript

1 Πίνακας Περιεχοµένων I. Περίληψη II. Εισαγωγή III. Προσέγγιση στην τυπολογία της αστικής κατοικίας από το 19 ο αιώνα µέχρι σήµερα. Μελέτη των ελληνικών µοντέλων κατοικιών. Μέρος Πρώτο: Η Κατοικία Ως Κοινωνική Ανάγκη Στις Υπηρεσίες Της Επίσηµης Αρχιτεκτονικής 1. Abraham Maslow Η Ιεράρχηση των Αναγκών του Ανθρώπου. 2. Κατοικία µια από τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες. 3. Η πραγµατεία του Ζαν-Νικολά-Λουι Ντιράν. 4. Η επίσηµη αρχιτεκτονική στις υπηρεσίες της αστικής κατοικίας. 5. Πως ορίζουµε τον τύπο? 6. Τυπολογία της αστικής κατοικίας. 7. Γιατί είναι ουσιαστικής σηµασίας η χρήση της τυπολογίας στην αρχιτεκτονική. Μέρος εύτερο: Τα Ιστορικά και Αρχιτεκτονικά Θεµέλια της Σύγχρονης Αστικής Κατοικίας 8. Ολίγη Σύγχρονη Οικονοµική Ιστορία. 9. Βιοµηχανική Επανάσταση και οικιστική αρχιτεκτονική του 20 ου αιώνα. 10. Η αστική κατοικία από τα τέλη του 19 ου αιώνα µέχρι και σήµερα. 11. Το «σπίτι των κανονισµών». 12. Το φιλανθρωπικό στεγαστικό κίνηµα Οι κηπουπόλεις.

2 14. Συνεργασία και Σοσιαλισµός: Προάγγελος λύση του σηµερινού οικιστικού προβλήµατος; 15. Η νέα αντικειµενικότητα σε Γερµανία και Αυστρία. Μέρος Τρίτο: Η τυπολογία της ελληνικής αστικής κατοικίας 16. Το φαινόµενο της αστικοποίησης στην Ελλάδα. 17. Νέες αρχιτεκτονικές δοµές: Η πολυκατοικία Η αντιπαροχή. 18. Τα αποτελέσµατα της µαζικής ανοικοδόµησης Η κατοικία-εµπόρευµα. 19. Η έρευνα: Στεγαστικές Συνθήκες στα Μεγάλα Αστικά Κέντρα της Χώρας. 20. Εννέα Τύποι Ελληνικών Αστικών Κατοικιών Κατηγορία Ι : Συνθήκες διαβίωσης κάτω του µετρίου Πρώτος Τύπος εύτερος Τύπος Όγδοος Τύπος 20.2 Κατηγορία ΙΙ : Συνθήκες διαβίωσης άνω του µετρίου Τρίτος Τύπος Τέταρτος Τύπος Πέµπτος Τύπος Έκτος Τύπος Έβδοµος Τύπος Ένατος Τύπος 20.3 Συµπεράσµατα 21. Παράθεση Ανάλυση και Σύγκριση 19 κατόψεων αστικών κατοικιών σε σχέση µε τα λειτουργικά τους διαγράµµατα. 2

3 22. Το σπίτι µας, κοµµένο και ραµµένο στα µέτρα της ζωής µας. 23. ιαχωρισµός Χώρων σε ένα διαµέρισµα 23.1 Υπνοδωµάτια 23.2 Καθηµερινό 23.3 Κουζίνα 23.4 Υπαίθριοι Χώροι 23.5 ιάδροµοι 24. Νέες κοινωνικές δοµές Οι Singles. 25. Επίλογος ΙV. Βιβλιογραφία V. Υπόµνηµα Ι: Κατόψεις αστικών κατοικιών VI. Υπόµνηµα ΙΙ: ΠΙΝΟΚΙΟ

4 Ι. Περίληψη H µελέτη εστιάζει στην αστική κατοικία, και κυρίως στο διαµέρισµα, όπως αυτό ξεκίνησε να χτίζεται στην Ευρώπη µε την έκρηξη της βιοµηχανικής επανάστασης. Επιχειρείται µια θεωρητική προσέγγιση, κατά την οποία η κατοικία αντιµετωπίζεται σαν το κέλυφος µέσα στο οποίο καλύπτονται οι φυσιολογικές και κοινωνικές ανάγκες του ανθρώπου. Αναφέρονται ιστορικά οι πρώτοι τύποι αστικών κατοικιών, αφού προηγουµένως έχει αναλυθεί η ανάγκη για τη καταγραφή τύπων των κτιρίων στην αρχιτεκτονική. Ερµηνεύεται η έννοια του τύπου και οι παράµετροι στις οποίες υπόκεινται η τυπολογία της κατοικίας. Πρόθεση της εργασίας είναι να ασχοληθεί και να αναλύσει τον τύπο κάτοψης της κατοικίας, ή αλλιώς το λειτουργικό της διάγραµµα. Επιχειρείται οικονοµικοκοινωνική ανάλυση των συνθηκών της εποχής της βιοµηχανικής επανάστασης για να εξηγηθούν τα µοντέλα των κατοικιών που χτίστηκαν στη Μ. Βρετανία στις αρχές του 20 ου αιώνα και που αργότερα εξετάστηκαν ως πρότυπα τύπων για την υπόλοιπη Ευρώπη. Η Αυστρία και η Γερµανία αναφέρονται ως εναρκτήριες χώρες της νέας αντικειµενικότητας, προϊόν της οποίας ήταν το Bauhaus. Επιχειρείται εξέταση ως προς τον τρόπο ένταξης αυτών των αρχιτεκτονικών προτύπων στις στεγαστικές ανάγκες της Ελλάδας και κυρίως της Αθήνας, κατά την περίοδο της µαζικής ανοικοδόµησης. Αναφέρονται οι νέες αρχιτεκτονικές δοµές, όπως αυτή της πολυκατοικίας και αναλύονται τα αποτελέσµατα της µαζικής αστικοποίησης. Γίνεται, επίσης, εκτενής αναφορά στους εννέα βασικούς τύπους ελληνικών, αστικών κατοικιών όπως αυτοί προέκυψαν από έρευνα για τις στεγαστικές συνθήκες στα µεγάλα αστικά κέντρα της χώρας. Οι κατοικίες κατατάσσονται τυπολογικά, όχι µόνο µε βάση τα αρχιτεκτονικά τους και µορφολογικά τους κριτήρια, αλλά ταυτόχρονα εξετάζονται κοινωνικά και ανθρωπολογικά. Τα αποτελέσµατα τις έρευνας σχολιάζονται, προκειµένου να εξαχθούν συµπεράσµατα για τις αστικές κατοικίες της χώρας µας. Σε συνέχεια, αναλύονται και συγκρίνονται τα λειτουργικά διαγράµµατα δεκαεννέα αστικών κατοικιών, για να προκύψουν συµπεράσµατα για το αν παρατηρείται διαφοροποίηση των πρώτων αστικών κατοικιών του µεσοπολέµου µε τις σηµερινές. Το αρνητικό συµπέρασµα µας θέτει σε προβληµατισµό σχετικά µε το κατά πόσο οι σηµερινές κατοικίες εξυπηρετούν ουσιαστικά τις ανάγκες µας, δεδοµένων των νέων κοινωνικών δοµών και κοινωνικών εξελίξεων που έχουν προκύψει. Τέλος, τίθενται ερωτήµατα που αφορούν το µέλλον της κατοικίας στην Ελλάδα σε σχέση µε µια νέα κοινωνική οµάδα, αυτή των singles. 4

5 II. Εισαγωγή Η παρούσα εργασία πρόκειται για µια θεωρητική εισαγωγή στο πόνηµα του Module III (Single Coho : συγκρότηµα κατοικιών για singles ηλικίας µε βάση το µοντέλο cohousing) που ουσιαστικά ασχολείται µε ένα νέο µοντέλο κατοίκησης εφαρµοσµένο για µια νέα κοινωνική οµάδα ανθρώπων. Συγκεκριµένα η εργασία αποτελεί αφενός µια σύντοµη ιστορική διατριβή στην αστική κατοικία από τα τέλη του 19 ου αιώνα µέχρι σήµερα, αφετέρου δε µια τυπολογική µελέτη των ελληνικών µοντέλων κατοικιών. Χωρίζεται σε τρία µέρη. Στο πρώτο εξετάζεται η κατοικία ως µια κοινωνική ανάγκη στις υπηρεσίες της επίσηµης αρχιτεκτονικής. Το µέρος αυτό ξεκινά µε µια αναφορά στις ανάγκες του ανθρώπου, µια εκ των οποίων είναι και η στέγη. Το πρώτο κεφάλαιο αναλύει τη Θεωρία της Ιεράρχησης των Αναγκών του Abraham Maslow για να µας βοηθήσει να επισηµάνουµε το βάρος και τη σηµασία που έχει η κατοικία στη ζωή του ανθρώπου, αφού πέραν της βασικής φυσιολογικής του ανάγκης για στέγαση, καλύπτει και ανώτερες κοινωνικές και συναισθηµατικές. Παρεµβάλλεται µια παρένθεση που ξεκινάει µε τη πραγµατεία του Ζαν-Νικολά-Λουι Ντιράν µέσα από την οποία γίνεται η πρώτη επιχείρηση τυπολόγησης στην αρχιτεκτονική, και καταλήγει µε την ανάλυση των εννοιών της τυπολογίας και του τύπου γενικότερα στην αρχιτεκτονική. Η τυπολογία µεταφέρεται στην αστική κατοικία καθώς εξηγείται η σύνδεση της τελευταίας µε την υψηλή αρχιτεκτονική. Το πρώτο µέρος της εργασίας κλείνει µε τη διερεύνηση του κατά πόσο είναι ουσιαστικής σηµασίας η χρήση της τυπολογίας στην αρχιτεκτονική. Το δεύτερο µέρος ξεκινάει µε µια αναφορά στην οικονοµική ιστορία της περιόδου κατά την οποία πυροδοτήθηκε η βιοµηχανική επανάσταση, µε γεωγραφικό σηµείο τη Μεγάλη Βρετανία. Εξηγεί πως η βιοµηχανική επανάσταση επηρέασε την οικιστική αρχιτεκτονική της εποχής. Αναφέρονται τύποι κατοικιών, όπως τα σπίτια των κανονισµών, οι κηπουπόλεις και οι κατοικίες του φιλανθρωπικού στεγαστικού κινήµατος των οποίων τα λειτουργικά διαγράµµατα αποτέλεσαν πρότυπα για τον µετέπειτα αρχιτεκτονικό σχεδιασµό κατοικιών. Αναφέρονται επίσης και κάποιοι άλλοι τύποι κατοικιών που βασίστηκαν στη συνεργατικότητα των χρηστών για καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, αλλά όµως δεν βρήκαν πρόσφορο έδαφος για να αναπτυχθούν. 5 Το επόµενο κεφάλαιο αναλύει το πέρασµα από τα στεγαστικά πρότυπα της Μ. Βρετανίας στην ιδέα της νέας

6 αντικειµενικότητας, που αναπτύχθηκε στη Γερµανία και την Αυστρία κατόπιν ενοποίησης τους και αποτέλεσε έναυσµα για τη δηµιουργία της σχολής του Bauhaus. Οι ιδέες και οι αρχές αυτής της σχολής επηρέασαν και συνεχίζουν να επηρεάζουν τον τρόπο σχεδίασης αστικών κατοικιών µέχρι και σήµερα. Αυτές οι αρχές µεταξύ άλλων εισήχθησαν στην Ελλάδα κατά την περίοδο της µαζικής ανοικοδόµησης των πόλεών της. Το φαινόµενο αυτό, της αστικοποίησης δηλαδή, ανοίγει το τρίτο µέρος της εργασίας που σαν πυρήνα του έχει την τυπολογία της ελληνικής κατοικίας. Γίνεται αναφορά στις νέες αρχιτεκτονικές δοµές που ως τις αρχές του 20 ου αιώνα ήταν άγνωστες στην Ελλάδα. Ως πρότυπο κατοικίας εισάγεται το διαµέρισµα και ως κύριος τρόπος ανοικοδόµησης η αντιπαροχή. Κατόπιν ανάλυσης των συνεπειών που επέφεραν αυτά τα στεγαστικά πρότυπα στην ελληνική κατοικία, γίνεται µια εκτενής αναφορά στην µοναδική µέχρι σήµερα έρευνα σε σχέση µε τις στεγαστικές συνθήκες στα µεγάλα αστικά κέντρα της χώρας. Η έρευνα, αν και χρονολογείται στο 1986, εν τούτοις µας δίνει πολύτιµα στοιχεία σε σχέση µε τους επικρατέστερους τύπους αστικών κατοικιών. Γίνεται αναφορά σε εννέα τύπους, όπως αυτοί προκύπτουν από την έρευνα. Ο κάθε τύπος κατοικίας αναλύεται σε επίπεδο αρχιτεκτονικό, κοινωνικό και ανθρωπολογικό. Το ενδιαφέρον µας επικεντρώνεται στους τυπικούς χώρους, τα λειτουργικά διαγράµµατα, δηλαδή των πιο χαρακτηριστικών τύπων αστικών κατοικιών που καταλαµβάνουν το 77,9% του συνόλου στα µεγάλα αστικά κέντρα (συγκεκριµένα στους τύπους 3,4,5,6,7 και 9). Παράλληλα γίνεται παράθεση, ανάλυση και σύγκριση 19 λειτουργικών διαγραµµάτων από διαµερίσµατα µεσοπολεµικών κατοικιών, σύγχρονων δηµοσιευµένων διαµερισµάτων και σύγχρονων, πολυτελών µονοκατοικιών (κατοικίες που ανήκουν στην δεύτερη κατηγορία). Συµπεραίνεται πως ως προς το λειτουργικό τους διάγραµµα οι διαφορές των κατοικιών αυτών είναι αµελητέες. Το υπόλοιπο κοµµάτι της εργασίας αναλύει τα συµπεράσµατα αυτά και εκφράζει ερωτήµατα για τις συνέπειες που έχει στη ζωή των ανθρώπων µια κατοικία που σαν πρωταρχικό στόχο έχει να παράγει κέρδος σε εκείνους που την σχεδιάζουν και την κατασκευάζουν εις βάρος του χρήστη, ο οποίος, ως φαίνεται, αποτελεί ανύπαρκτο συντελεστή στην όλη διαδικασία. Προσδιορίζει νέες κοινωνικές οµάδες ανθρώπων πέραν αυτών που στηρίζονται στις πατροπαράδοτες οικογενειακές δοµές και συγκεκριµένα αυτή των singles για την οποία ουδέποτε µελετήθηκαν σοβαρά και ουσιαστικά κατοικίες, αφού το πρότυπο της κατοικίας πάντοτε είχε σαν µονάδα µέτρησης την οικογένεια. Έτσι η παρούσα εργασία δίνει τη σκυτάλη στην εργασία του Module III η οποία, όπως προαναφέρθηκε ασχολείται µε ένα µοντέλο κατοίκησης για αυτή τη κοινωνική οµάδα. 6

7 Το σπίτι το πρώτο µας Σύµπαν Gaston Bachelard 7

8 IV. Προσέγγιση στην τυπολογία της αστικής κατοικίας από το 19 ο αιώνα µέχρι σήµερα. Μελέτη των ελληνικών µοντέλων κατοικιών. Μέρος Πρώτο: Η Κατοικία Ως Κοινωνική Ανάγκη Στις Υπηρεσίες Της Επίσηµης Αρχιτεκτονικής 1. Abraham Maslow Η Ιεράρχηση των Αναγκών του Ανθρώπου Ο εντοπισµός και η ιεράρχηση των ανθρώπινων αναγκών είναι από τα σοβαρότερα θέµατα που απασχολούν τις κοινωνικές επιστήµες δηµιουργώντας διαµάχες µεταξύ τους στο κατά πόσο οι ανάγκες των ανθρώπων είναι φυσικές ή επίκτητες και, άρα, προκύπτουν από την κοινωνική ζωή του ανθρώπου. Ο ιδρυτής της ανθρωπιστικής ψυχολογίας Abraham Maslow (Εικ. 1) ήταν µια από τις µεγαλύτερες προσωπικότητες του 20 ου αιώνα, έχοντας προσφέρει πάρα πολλά στον τοµέα της Ψυχολογίας και της Φιλοσοφίας. Ήταν εκείνος που πρώτος ασχολήθηκε µε την ταξινόµηση των αναγκών του ανθρώπου. Επηρεασµένος σε µεγάλο βαθµό από τις ανατολικές φιλοσοφίες, ο Maslow υποστήριζε πως ο άνθρωπος επιδιώκει στόχους και αξίες µε σκοπό να αυτo-πραγµατωθεί, δηλαδή να πραγµατώσει (ολοκληρώσει) τον εαυτό του. Στη διαδικασία της αυτοπραγµάτωσης υποστήριζε πως θα πρέπει το άτοµο να επιχειρεί την κάλυψη των αναγκών του για την επιβίωση και την υγεία του. Για την ανάλυση των αναγκών αυτών δηµιούργησε τη θεωρία της «Ιεράρχησης Των Αναγκών» (Εικ. 2) κατά την οποία οι ανάγκες Εικ. 1: Abraham Maslow ταξινοµούνται σε τέσσερις κατηγορίες, οι οποίες κατατάσσονται σε µια 8 ιεραρχία πυραµίδας. Στην πορεία της αυτo-ολοκλήρωσής του, το άτοµο

9 ξεκινάει µε αυτές που βρίσκονται στη βάση της πυραµίδας για να φτάσει κάποια στιγµή, αν τα καταφέρει, στις υψηλότερες βαθµίδες της. Βασική προϋπόθεση της κλιµακωτής ικανοποίησης των αναγκών είναι να ικανοποιείται πλήρως η κάθε οµάδα πριν τη µετάβαση στην επόµενη. Συνεπώς, στη βάση της πυραµίδας βρίσκονται οι φυσιολογικές ανάγκες, οι άµεσα συνδεδεµένες µε την επιβίωση του ατόµου (τροφή, στέγη, ένδυση). Αµέσως πιο πάνω βρίσκονται οι ανάγκες ασφάλειας που αφορούν τα συναισθήµατα αυτοσυντήρησης του ατόµου (εξασφάλιση εργασίας, κοινωνική ασφάλιση, καταπολέµηση φόβων κ.τ.λ). Στη τρίτη βαθµίδα βρίσκονται οι κοινωνικές ανάγκες που συνδέονται µε την ανάγκη του ανθρώπου να ανήκει σε µια οµάδα, να συναναστρέφεται µε άλλους ανθρώπους, να δέχεται και ν ανταποδίδει αγάπη. Συνήθως αυτές οι ανάγκες καλύπτονται σε µεγάλο βαθµό από την οικογένεια. Προτελευταία κατηγορία είναι αυτή που περιγράφει την ανάγκη για αυτοεκτίµηση, το συναίσθηµα δηλαδή του ανθρώπου ότι είναι ικανός να πετύχει και, ταυτόχρονα, είναι χρήσιµος στο κοινωνικό σύνολο. Για την κατάκτηση της τελευταίας βαθµίδας βασική προϋπόθεση είναι η κατά το δυνατόν ολοκλήρωση των προηγούµενων. Αυτή η τελευταία ανάγκη αναφέρεται στην ολοκλήρωση του ατόµου κι αυτή η ολοκλήρωση, δεδοµένων των καθηµερινών δυσκολιών να ανταπεξέλθουν τα άτοµα στις προηγούµενες βαθµίδες αναγκών, είναι σχεδόν απίθανο να επιτευχθεί (Maslow,1968). Εικ. 2: Η Πυραµίδα της Ιεράρχησης των Αναγκών, Abraham Maslow

10 2. Κατοικία µια από τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες Βασιζόµενοι λοιπόν στην παραπάνω θεωρία, συµπεραίνουµε πως η κατοικία είναι µια από τις τρεις πρώτες φυσιολογικές ανάγκες ανάµεσα σ αυτή της τροφής και της ενδυµασίας. Αρχικά, στις πρωτόγονες κοινωνίες, η ανάγκη για στέγαση προέκυπτε από την αναζήτηση προστασίας από τις κλιµατικές συνθήκες και από έξωθεν απειλές (Τζώνος, 1983). Έτσι συναντάµε στις παραδοσιακές κατοικίες µια χωρίς σχεδιασµό δόµηση, τις περισσότερες φορές αποτελούµενη από κτίσµατα ενός χώρου τα οποία ο κάθε ιδιοκτήτης µετέτρεπε σε ό,τι ζητούσαν οι ανάγκες του. Καθώς αυτές πολλαπλασιάζονταν, το ίδιο συνέβαινε και µε τους χώρους του σπιτιού. Αν αντλούσαν στοιχεία από κάποια πρότυπα οι κατοικίες αυτές, αυτά υπήρχαν µόνο στη λαϊκή παράδοση του κάθε τόπου (Εικ. 3&4). Με την εξέλιξη των κοινωνιών όµως, οι ανάγκες του ατόµου µεταλλάχτηκαν και εξελίχθηκαν ταυτόχρονα. Σαν συνέπεια αυτού κι η ανάγκη για στέγαση επεκτάθηκε πέραν του αρχικού της λόγου ύπαρξης και σε πιο εξελιγµένες. Ο άνθρωπος, µέσα από την κατοικία του πια, κάλυπτε κι όλες αυτές τις ανάγκες που ανάγονται κατά το Maslow σε κοινωνικές κι ανάγκες αυτοεκτίµησης. Χρειαζόταν µια κατοικία που όχι µόνο θα τον στέγαζε και θα του προσέφερε το χώρο µέσα στον οποίο θα κοινωνικοποιούνταν, αλλά που ταυτόχρονα θ αποκάλυπτε την κοινωνική του θέση και θα του εξασφάλιζε ένα κοινωνικό γόητρο. Η κατοικία, για το λόγο αυτό ξεκίνησε να αποτελεί αντικείµενο σοβαρής µελέτης που θα απασχολούσε την επίσηµη αρχιτεκτονική. Εικ. 3: Παλιά παραδοσιακή κατοικία Εικ. 4: Παλιά Αθηναϊκή γειτονιά 10

11 3. Η πραγµατεία του Ζαν-Νικολά-Λουι Ντιράν Τα πρώτα κτίρια τα οποία σχεδίασε η επίσηµη αρχιτεκτονική αφορούσαν αποκλειστικά ναούς, δηµόσια κτίρια και κατοικίες-ανάκτορα, οι οποίες προορίζονταν για την βασιλική οικογένεια. Ο προφανής λόγος ήταν ότι µόνο η εκκλησία και οι βασιλικές οικογένειες (δηλαδή η θρησκευτική και η κοσµική εξουσία) διέθεταν την οικονοµική δυνατότητα για την ανάθεση του σχεδιασµού των κτιρίων αυτών. ηµιουργήθηκε έτσι η ανάγκη για µια τυπολογία, που θα βοηθούσε την οργάνωση της αρχιτεκτονικής µελέτης. ηλαδή ένας «οδηγός» µε βάση τον οποίο θα συστηµατοποιούνταν οι έννοιες της αρχιτεκτονικής. Ο πρώτος αρχιτέκτονας που επινόησε τη χρήση της τυπολογίας στην αρχιτεκτονική ήταν ο Ζαν-Νικολά-Λουι Ντιράν (Jean-Nicolas-Louis Durand ). Ο Ντιράν ήταν ο πρώτος που «υπερασπίστηκε συγκροτηµένα µια αρχιτεκτονική µε κύριο στόχο της την κοινωνική χρησιµότητα [γεγονός] που συνεπάγεται στερεότητα, υγιεινή και άνεση, µε την τελευταία ν αναλύεται σε συµµετρία, κανονικότητα κι απλότητα. [Έτσι] ο Ντιράν [χρησιµοποιεί] έναν τετραγωνικό κάνναβο ως βάση για τη χάραξη των φερόντων τοίχων, ο οποίος µπορεί να αναπτυχθεί και να δώσει µια ποικιλία άλλων κτιρίων σε διάφορους οικοδοµικούς σχηµατισµούς. [Για τα σχέδιά του ο Ντιράν] χρησιµοποιούσε πάντα χαρτιά µε τετραγωνικές χαράξεις ( ) από τα οποία προέκυψε το σύγχρονο χαρτί «µιλιµετρέ». Παράλληλα επινοήθηκε ένα συνολικό φάσµα οικοδοµικών µονάδων προκειµένου να ευνοηθεί η υλοποίηση οποιασδήποτε αρχιτεκτονικής λύσης. Η τυποποίηση αυτής της µορφής διευκόλυνε και τη χρήση προκατασκευασµένων στοιχείων σαν αυτών που χρησιµοποιήθηκαν στο γιγάντιο Crystal Palace του Λονδίνου το Ο Ντιράν µε τη δηµοσίευση του Recueil et parallèle des edifies de tout genre et modernes (Εικ. 5-10) το 1800 επιχειρεί αυτό Εικ. 5: Σύνοψη Ρωµαϊκών Ναών Επάνω, τύποι ναών που αναφέρονται από το Βιτρούβιο, κάτω, οι υλοποιήσεις τους Εικ. 6: Σύνοψη κυκλικών ναών Ο Ντιράν χρησιµοποιεί δύο κλιµακες: µεγαλη στις τοµές, µικρότερη στις κατόψεις 11

12 ακριβώς που δηλώνει ο τίτλος της πραγµατείας του τη συλλογή και τη σύγκριση όλων των τύπων των κτιρίων, παλαιών και νέων. Μέσα στο Recueil, όλα είναι εξαιρετικά εικονογραφηµένα µε χαλκογραφίες και παρουσιασµένα στην ίδια κλίµακα. Περιλαµβάνονται δε τα πάντα, από υδραγωγεία και αντλιοστάσια µέχρι τούρκικα τζαµιά κι άλλοι λατρευτικοί ναοί, θέατρα, καθώς και όλες οι πιθανές παραλλαγές κιονόκρανων, όλα ταξινοµηµένα ανάλογα µε τα τυπολογικά χαρακτηριστικά τους. Με αυτή του την πραγµατεία «ο Ντιράν σηµαδεύει το χάραµα µιας νέας συστηµατικής προσέγγισης στην ιστορία της αρχιτεκτονικής» (Freigang, Kremeier, 2005) Εικ. 7: Σύνοψη Θολωτών Κατασκευών Υποδειγµατικά θολωτά κτίσµατα της παγκόσµας αρχιτεκτονικής: καθεδρικός Φλωρεντίας, Άγιος Παυλος (Λονδίνο), εκκλησία των Αποµάχων (Παρίσι), Άγιος Μάρκος (Βενετία), Αγία Σοφία (Κων/πολη), Άγιος Αυγουστίνος (Ρώµη) Εικ. 9: Οριζόντιες συνενώσεις κιόνων, παραστάδων, θυρών και παραθύρων Αναγνωρίζεται εύκολα, εδώ, το αυστηρό γεωµετρικό σχήµα που επιτρέπει σε µια ποικιλία χώρων να αναπτυχθούν βάσει τετραγωνικού κάνναβου Εικ. 8: Αποτυπώσεις του Αγίου Πέτρου της Ρώµης Ο πίνακας παρουσιάζει την παλιά Βασιλική του Αγίου Πέτρου άπο ένα σχέδιο των προτάσεων του Μπραµάντε και του Μιχαήλ Άγγελου, καθώς και την τελικά υλοποιηµέ- Εικ. 10: ιάφοροι τύποι κτιρίων σε τετραγωνικό κάνναβο Τα κτίρια δεν έχουν σχεδιαστεί για συγκεκριµένη λειτουργία, αλλά µε βάση µόνο τις διαµορφώσεις τους σε τετραγωνικό κάνναβο 12

13 4. Η επίσηµη αρχιτεκτονική στις υπηρεσίες της αστικής κατοικίας Κατά την ίδια λογική και για τον ίδιο λόγο, αυτόν της κοινωνικής χρησιµότητας, η αστική κατοικία ανέπτυξε κι εκείνη τη δική της τυπολογία. Αφετηρία αυτής της συστηµατικής καταγραφής των αρχιτεκτονικών χαρακτηριστικών από τους εκπροσώπους-αρχιτέκτονες της επίσηµης αρχιτεκτονικής στάθηκε η χρονική στιγµή που οι τελευταίοι, µε µια αυξηµένη κοινωνική ευαισθησία άρχισαν πέραν των µέχρι τότε κτιρίων να σχεδιάζουν κτίρια και για τις κατώτερες κοινωνικές τάξεις. Οι «πελάτες» αυτή τη φορά δεν ήταν µόνο οι γόνοι των βασιλικών οικογενειών. Με την έκρηξη της βιοµηχανικής επανάστασης, µια νέα οµάδα ανθρώπων χρειάστηκε τις υπηρεσίες των αρχιτεκτόνων και, ταυτόχρονα, πληρούσε τη βασική προϋπόθεση, αυτή της οικονοµικής δυνατότητας για «υψηλή αρχιτεκτονική». Η απεγνωσµένη προσπάθεια των πλέον εύπορων αλλά, κατά τ άλλα, χωρίς ιδιαίτερη παιδεία εργοστασιαρχών ν ανέλθουν και κοινωνικά, απεικονίζονταν στις κατοικίες που χτίζονταν για εκείνους. Γι αυτή τη νέα τάξη των βιοµηχάνων, λοιπόν, οι αρχιτέκτονες της εποχής σχεδίασαν τις πρώτες αστικές κατοικίες οι οποίες δεν ήταν τίποτα άλλο από αποµιµήσεις-µινιατούρες των ανακτόρων, µιας κι η βασιλική αυλή αποτελούσε το πρότυπο προς µίµηση γι αυτή την ανερχόµενη αστική τάξη. Οι «βικτωριανές κατοικίες», όµως - ο όρος αναφέρεται στη Βικτωριανή Εποχή ( ) κατά την οποία ηγεµόνευε η Βασίλισσα Βικτωρία αποτέλεσαν ένα µικρό Εικ. 11&12: Βικτωριανές Κατοικίες στο Λονδίνο µερίδιο της αστικής αρχιτεκτονικής της εποχής (Εικ. 11&12). Ο µεγαλύτερος όγκος κτιρίων που παρήγαγε η επίσηµη αρχιτεκτονική κατά την περίοδο εκείνη ήταν οι αστικές κατοικίες της εργατικής τάξης. Αυτός ήταν και ο τύπος κατοικίας που µεταπήδησε ταυτόχρονα και αργότερα και σ άλλα κράτη στα οποία εισέβαλλε η βιοµηχανική επανάσταση και, τελικώς, αυτός επικράτησε στις απανταχού αστικές κατοικίες. Με αυτόν τον τύπο αστικής κατοικίας ασχολείται κι αυτή η εργασία. 13

14 5. Πως ορίζουµε τον τύπο? Η πρώτη συνεπής και σαφής διατύπωση της έννοιας του τύπου στη θεωρία της αρχιτεκτονικής αναπτύχθηκε από τον Quatremère de Quincy ( ) (Εικ. 13), όταν κατά το τέλος του 18 ου αιώνα συνέταξε το «Dictionnaire d'architecture» (Εικ. 14) Κατά τον απλούστερο ορισµό µπορούµε να πούµε πως ως τύπος ορίζεται «η έννοια που περιγράφει µια οµάδα αντικειµένων τα οποία χαρακτηρίζονται από παρόµοια δοµή µορφής. [Ο τύπος]βασίζεται κατά κύριο λόγο στη δυνατότητα οµαδοποίησης αντικειµένων µε βάση συγκεκριµένες εγγενείς δοµικές οµοιότητες» (Moneo, 1978). Εικ. 14: το περίφηµο «Dictionnaire d'architecture». Εικ. 13: ο Quatremère de Quincy 14

15 6. Τυπολογία της αστικής κατοικίας Στις σύγχρονες βιοµηχανικές κοινωνίες συναντάµε µια έντονη κοινωνική διαφοροποίηση η οποία είναι το αποτέλεσµα του υψηλού καταµερισµού της εργασίας. Αυτή η κοινωνική διαφοροποίηση γεννά οµάδες πληθυσµού µε όµοιες κοινωνικές λειτουργίες, κοινωνικές συµπεριφορές και χρηστικές ανάγκες και δραστηριότητες. Για τη διατύπωση της τυπολογίας της αστικής κατοικίας λαµβάνονταν υπόψη ανέκαθεν, ως µικρότερη οµάδα κοινωνικής οργάνωσης η οικογένεια και ιδιαίτερα η «οικογένεια πυρήνας» (nuclear family) (Εικ. 15), αυτή δηλαδή που αποτελείται από το ζευγάρι και δύο παιδιά. Αυτή η βασική αντιστοιχία µεταξύ της κατοικίας και της οικογένειας οδηγεί στην προσπάθεια τυπολόγησης των βασικών χαρακτηριστικών των οικογενειών µε τη χρήση απογραφικών και άλλων στατιστικών στοιχείων, προκειµένου να καθοριστούν τα τυπολογικά χαρακτηριστικά των κατοικιών που θα χρησιµοποιηθούν από τις οικογένειες αυτές. Επίσης θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να λαµβάνεται υπ όψη την εξέλιξη της οικογένειας και η µεταβολή του αριθµού και της σύνθεσης των µελών της, κάτι όµως που συνήθως αποφεύγεται. Εποµένως, καθορίζοντας την κατοικία ως το κέλυφος το οποίο προσφέρει την κάλυψη των φυσιολογικών και συνάµα των κοινωνικών αναγκών που προηγουµένως περιγράψαµε, ξεκινάµε τον εντοπισµό των χρηστικών δραστηριοτήτων και τους χώρους που αυτές εξελίσσονται. Παρατηρούµε λοιπόν πως µέσα στο χώρο του σπιτιού εξελίσσονται οι εξής δραστηριότητες: Εικ. 15: Η οικογένεια πυρήνας («nuclear family») 15

16 Εργασία: Η κατοικία είναι ο τόπος εργασίας της νοικοκυράς αλλά µπορεί να καλύψει ανάγκες και άλλων, κυρίως ελεύθερων επαγγέλµατων. Εκπαίδευση: Ένα µεγάλο µέρος της προσχολικής και σχολικής εκπαίδευσης των παιδιών γίνεται στη κατοικία. Ψυχαγωγία και Πολιτισµός: δραστηριότητες όπως παιχνίδια παιδιών κι ενηλίκων, ανάγνωση, πληροφόρηση µέσω του ραδιόφωνου και της τηλεόρασης (η οποία στις µέρες µας κοντεύει να αντικαταστήσει τον κινηµατογράφο) και τελευταία το internet. Κοινωνική Επαφή: Επισκέψεις φίλων, συζητήσεις µε την οικογένεια (Τζώνος, 1983). Η τυπολογία της κατοικίας υπόκεινται σε πολλές παραµέτρους, όπως το µέγεθος της κατοικίας που βασίζεται σε ανθρωποµετρικά και εργονοµικά µεγέθη (Εικ. 16 & 17), το είδος της κατοικίας σε σχέση µε τις κοινωνικές οµάδες που κατοικούν σε αυτή (π.χ εργατική, η αστική κατοικία), τα υλικά της, τον κτιριακό τύπο της και τον τύπο κάτοψης της κατοικίας, ή αλλιώς το λειτουργικό της διάγραµµα, το οποίο καταγράφει τη λειτουργική σχέση που έχουν οι χώροι µεταξύ τους. Αυτό το τελευταίο είδος τυπολογίας είναι που θ απασχολήσει την τωρινή εργασία. Με τον όρο «τύπος κάτοψης» εννοούµε «τα χαρακτηριστικά της σχέσης µεταξύ των επιµέρους χώρων κάθε διαµερίσµατος» (Τζώνος, 1983). Στηριζόµενοι στις χρηστικές δραστηριότητες που λαµβάνουν χώρα στην κατοικία καταλήγουµε σε χώρους που συγκεντρώνουν ουσιαστικά τριών ειδών από αυτές, τις συλλογικές, τις ατοµικές και τις τεχνικές δραστηριότητες. Αυτή η κατηγοριοποίηση µας διευκολύνει στο να καταλήξουµε στις εξής τέσσερις βασικές κατηγορίες χώρων, αλλιώς επονοµαζόµενων και ως «τυπικών χώρων». (Εικ ). Η πρώτη κατηγορία Εικ.16 & 17: Τυπικά ανθρωποµετρικά µεγέθη από το βιβλίο Wohnphysiologie (E Grandjean, 1973) 16

17 αναφέρεται στους χώρους υγιεινής, ή δεύτερη στους χώρους ύπνου, η τρίτη κατηγορία αναφέρεται στους χώρους εργασίας και η τελευταία στους χώρους διηµέρευσης. Για την επιµέτρηση των αναγκαίων τετραγωνικών των παραπάνω χώρων αλλά και για τον εξοπλισµό αυτών, γίνεται η χρήση των κύριων ανθρώπινων διαστάσεων σε διαφορετικές χαρακτηριστικές στάσεις που παίρνει πραγµατοποιώντας βασικές δραστηριότητες στη κατοικία. Αυτό όµως είναι ένα κεφάλαιο που δε θα µας απασχολήσει στην εργασία αυτή (Τζώνος, 1983). Εικ.18: ιαµέρισµα ενός ατόµου Εικ.19: ιαµέρισµα δύο ατόµων Εικ : Τυπικές Κατόψεις σοβιετικών διαµερισµάτων µε βάση το σταθερότυπο ανά άτοµο. (Σηµ. : Τα εµβαδά που σηµειώνονται κάτω από κάθε κάτοψη αναφέρονται στους χώρους κυρίων χρηστεων (επάνω) και στο σύνολο της κάτοψης (κάτω) 17

18 7. Γιατί είναι ουσιαστικής σηµασίας η χρήση της τυπολογίας στην αρχιτεκτονική. Αφενός υπάρχει η άποψη ότι το αρχιτεκτονικό έργο πρέπει να αποτελεί µια µεµονωµένη οντότητα και, όπως κάθε άλλη µορφή τέχνης, να χαρακτηρίζεται από µια µοναδικότητα ανεπανάληπτη. Στον αντίποδα της γνώµης αυτής στέκει η άποψη ότι ένα αρχιτεκτονικό έργο µπορεί να ανήκει σε µια κατηγορία επαναλαµβανόµενων αντικειµένων που διέπονται από κάποια κοινά χαρακτηριστικά και επιδέχονται αλλαγές µε την πρόοδο του χρόνου και την ταυτόχρονη εξέλιξη των αναγκών. Με αυτή τη λογική, η ουσία της αρχιτεκτονικής ως κοινωνικού λειτουργού πλέον, έγκειται στην επαναληψιµότητά της. Εποµένως, η αρχιτεκτονική δεν περιγράφεται απλώς από τύπους αλλά προκύπτει από αυτούς(moneo, 1978). Ο αρχιτέκτων ταυτίζει το έργο του µε κάποιον συγκεκριµένο τύπο, αρχικά παγιδεύεται απ αυτόν κι αργότερα επιχειρεί να δράσει πάνω σ αυτόν, «να τον καταστρέψει, να τον τροποποιήσει, να τον σεβαστεί.» Σε κάθε περίπτωση, σηµείο εκκίνησής του είναι ο τύπος, ο οποίος όµως µπορεί ταυτόχρονα να αποτελέσει και το πλαίσιο µέσα στο οποίο «µπορεί να λειτουργήσει η αλλαγή» (Moneo, 1978). Εποµένως, η τυπολογία δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένα εργαλείο του αρχιτεκτονικού σχεδιασµού το οποίο όπως κάθε άλλο εργαλείο µπορέι να χρησιµοποιηθεί θετικά ή αρνητικά. Στην περίπτωση που επιχειρούµε µια εξ αρχής εξεύρεση όλων των παραµέτρων του αρχιτεκτονικού προβλήµατος, καταλήγουµε σε µια σπατάλη χρόνου, την οποία µπορούµε κάλλιστα ν αποφύγουµε µε τη χρήση της τυπολογίας. Έτσι, η τυπολογία µπορεί ν αποτελέσει τη βάση του αρχιτεκτονικού Εικ. 20: ιαµέρισµα δύο ατόµων και ενός παιδιού, η ενός υπερήλικα σχεδιασµού και βελτιστοποιώντας τις τυπικές λύσεις να επιδράσει θετικά επάνω στο Εικ. 21: ιαµέρισµα πυρηνικής οικογένειας αρχιτεκτονικό έργο. 18

19 Αντίθετα, όταν γίνεται εξαρχής χρήση των τυπικών λύσεων, αναχαιτίζοντας έτσι τη δηµιουργική ικανότητα του αρχιτέκτονα να εξελίξει τις λύσεις αυτές, ή ακόµα και να δηµιουργήσει νέους τύπους, τότε, προφανώς, η χρήση της τυπολογίας είναι λανθάνουσα. Συνεπώς, είναι πολύ σηµαντικό, όταν αναφερόµαστε στην τυπολογία, να κάνουµε κριτική χρήση της, διερευνώντας την ιδιοµορφία του κάθε αρχιτεκτονικού προβλήµατος per se (Τζώνος, 1983). 19

20 Μέρος εύτερο: Τα Ιστορικά και Αρχιτεκτονικά Θεµέλια της Σύγχρονης Αστικής Κατοικίας 8. Ολίγη Σύγχρονη Οικονοµική Ιστορία Το τέλος του 18ου αιώνα σηµατοδοτείται µε το ξέσπασµα δυο επαναστάσεων, τη βιοµηχανική επανάσταση (Εικ. 22) και τη µεταγενέστερή της τη Γαλλική επανάσταση του 1879, οι οποίες θα άλλαζαν για πάντα τον ρου της ανθρωπότητας. Εφεξής εισάγονται νέοι όροι, που εκφράζουν τα πράγµατα και τις έννοιες της εποχής. Βιοµηχανία, βιοµήχανος, εργοστάσιο, µεσαία τάξη, καπιταλισµός, σοσιαλισµός, σιδηρόδροµος, στατιστική, κοινωνιολογία, δηµοσιογραφία, ιδεολογία, απεργία. Αν µπορούσαµε να φανταστούµε τον κόσµο χωρίς την ύπαρξη αυτών των όρων και των εννοιών, που περιγράφουν, θα συνειδητοποιούσαµε τον όγκο της επιρροής της βιοµηχανικής επανάστασης. Εξ αιτίας αυτής της «επανάστασης» προκλήθηκε ο µεγαλύτερος µετασχηµατισµός στην ιστορία της ανθρωπότητας, από τότε που ο άνθρωπος εφεύρε τη γεωργία, τη µεταλλουργία και τη γραφή. Μιας επανάστασης που µεταµόρφωσε κι εξακολουθεί να µεταµορφώνει ολόκληρο τον κόσµο (Aldcroft, Ville, 2005). Εικ. 22: Η βιοµηχανική επανάσταση 20

21 9. Βιοµηχανική Επανάσταση και οικιστική αρχιτεκτονική του 20 ου αιώνα Ως γεωγραφικό σηµείο εκκίνησης της βιοµηχανικής επανάστασης ορίζεται η Μεγάλη Βρετανία. Εξαιτίας των αποικιών της που είχαν εξαπλωθεί σ όλες τις ηπείρους, η Βρετανία είχε αναπτύξει µεγάλες εµπορικές σχέσεις µ αυτές µε αποτέλεσµα την παγκόσµια παντοδυναµία της. Περί τα µέσα του 18ου αιώνα στη Βρετανία είχε ανθίσει µια φιλελεύθερη οικονοµία που δεν περιόριζε τη διακίνηση των προϊόντων και του χρήµατος. Παράλληλα, νέες καινοτοµίες στον αγροτικό τοµέα οδήγησαν σε αύξηση της γεωργικής παραγωγής και µείωση του απασχολούµενου προσωπικού (Roberts, 1991). Ο πρώτος και ίσως ο ζωτικότερος παράγοντας, που έπρεπε λοιπόν να κινητοποιηθεί και να ανακατανεµηθεί ήταν αυτός της εργασίας, διότι βιοµηχανική οικονοµία Εικ. 23: Ένα από τα πρώτα εργοστάσια στη Μ. Βρετανία σηµαίνει απότοµη πτώση του γεωργικού (δηλαδή αγροτικού) πληθυσµού και απότοµη αύξηση του µη γεωργικού (δηλαδή του πληθυσµού των αστικών κέντρων) και ασφαλώς σηµαίνει και µια ταχύτατη γενική πληθυσµιακή αύξηση. Αποτέλεσµα αυτού, το προσωπικό, που περίσσευε από τον αγροτικό τοµέα µετακινήθηκε σταδιακά, αφενός στις πόλεις, όπου έγινε φθηνό εργατικό δυναµικό για τις φάµπρικες και τις βιοµηχανίες, αφετέρου στις αποικίες, κυρίως στη βόρεια Αµερική και την Αυστραλία (Roberts, 1991). Η πρώτη φάση της βιοµηχανικής επανάστασης αρχίζει πρακτικά µε την ανέγερση του πρώτου εργοστασιακού συγκροτήµατος στο Lancashire της Αγγλίας τη δεκαετία του Συνεπώς από εκείνη τη στιγµή και για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία, λύθηκαν τα δεσµά της παραγωγικής δύναµης των ανθρώπινων κοινωνιών. (Εικ. 23 & 24). Στο εξής θα ήταν επιτεύξιµος ο συνεχής ταχύς και ως σήµερα απεριόριστος πολλαπλασιασµός ανθρώπων, αγαθών και υπηρεσιών µε τη βοήθεια της Εικ. 24: Αναπαράσταση γυναικών σε εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας 21

22 επιστηµονικής εξέλιξης και της τεχνολογίας που πλέον ήταν διαθέσιµη (Aldcroft, Ville, 2005). Μια σειρά λοιπόν από µετασχηµατισµούς οικονοµικούς, κοινωνικούς, πολιτικούς και δηµογραφικούς οδήγησαν στο ξέσπασµα της βιοµηχανικής επανάστασης στην Αγγλία το Χρειάστηκε η κινητοποίηση και η ανακατανοµή των οικονοµικών πόρων, η προσαρµογή της οικονοµίας και της κοινωνίας, στοιχεία απαραίτητα προκειµένου να κινηθεί αρχικά και να διατηρηθεί στη συνέχεια η διαδικασία της οικονοµικής απογείωσης (Aldcroft, Ville, 2005). Εικ. 25: τα πρώτα slums της Αγγλίας, όπου οι κάτοικοι ζούσαν κάτω από άθλιες συνθήκες 22

23 10. Η αστική κατοικία από τα τέλη του 19 ου αιώνα µέχρι και σήµερα Εποµένως και η ιστορία της αστικής κατοικίας ξεκινάει µε τη βιοµηχανική επανάσταση στη Μεγάλη Βρετανία. Η µέχρι τότε οικοτεχνική παραγωγή προϊόντων πέρασε στα εργοστάσια και τις οργανωµένες καλλιέργειες, µε αποτέλεσµα οι χειροτέχνες και οι οικογένειές τους ν αδυνατούν να διατηρήσουν την αυτονοµία τους και ν αναγκαστούν ν αναζητήσουν εργασία µε εξαρτηµένη σχέση. Η ανέχεια και η πείνα οδήγησαν τους αγροτικούς πληθυσµούς στις πόλεις και τις κωµοπόλεις όπου οι βιοµηχανίες στρατολογούσαν εργάτες από οπουδήποτε µπορούσαν. Το 1814 ξεκινά το πρώτο έντονο αστυφιλικό ρεύµα µε αποτέλεσµα από το 1801 µέχρι και το 1911 ο πληθυσµός από 9 εκατοµµύρια να φτάσει τα 36 (σχεδόν να τετραπλασιαστεί) και να ανοικοδοµηθούν για το λόγο αυτό 6 εκατοµµύρια νέα σπίτια από κερδοσκόπους ιδιοκτήτες που όµως δεν ήταν αρκετά να καλύψουν τις ανάγκες. Έτσι µε δεδοµένη την αυξηµένη ζήτηση κατοικίας στις βιοµηχανικές πόλεις εφαρµόστηκε στα µισά του 19 ου αιώνα η συγκατοίκηση. Μερικοί κάτοικοι κατάφεραν να διατηρήσουν αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης, οι περισσότεροι όµως, λόγω του υπερπληθυσµού, σύρθηκαν στην αθλιότητα (Roberts, 1991) (Εικ ). Εικ. 27: slums στο Newcastle της Μ. Βρετανίας στις αρχές του 20ου αιώνα Εικ. 26: Οι πρώτες αστικές κατοικίες στη Μ. Βρετανία (Brighton slums ) 23

24 11. Το «σπίτι του κανονισµού» Τα περισσότερα σπίτια που χτίστηκαν το ήταν συνεχή (εφαπτόµενα) και σχεδιάστηκαν για να στεγάσουν µια οικογένεια. Παρά τα διαφορετικά µεγέθη τους και την ποιότητα κατασκευής, µοιάζουν πολύ µεταξύ τους. Η οµοιοµορφία κι η εξάρτησή τους από τους κανονισµούς, τα έκαναν να ονοµασθούν σπίτια του κανονισµού. (Εικ ). Ήταν κατασκευασµένα από ιδιώτες ή εργολάβους για λογαριασµό κάποιων επενδυτών. Άρχισαν έτσι να εφαρµόζονται κτιριοδοµικές και πολεοδοµικές διατάξεις. Αντίθετα από τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, στη Βρετανία η τάξη καθόριζε τον τόπο κατοικίας. Στο Παρίσι λόγου χάρη, ακόµα και στις σοφίτες των αστικών περιοχών κατοικούν φτωχότερα στρώµατα. Στη Βρετανία, αντίθετα έχουν χτιστεί τείχη για να χωρίζουν γειτονιές και περιοχές, γεγονός που συνεχίστηκε µέχρι και τον 20 αιώνα. Οι ανώτερες τάξεις ήταν οι πρώτες που µετακόµισαν από τις πόλεις στα προάστια στις αρχές του 19 ου αιώνα (Roberts, 1991). Στα µέσα του ίδιου αιώνα στα άκρα των πόλεων κτίστηκαν συγκροτήµατα κατοικιών από επενδυτές, για τη µεσαία και εύρωστη εργατική τάξη. Εργάτες και υπάλληλοι στεγάστηκαν σ αυτά για να βρίσκονται κοντά στον τόπο απασχόλησής τους αλλά κι εποχιακοί εργάτες και εργάτριες για να έχουν µεγαλύτερη ευχέρεια στην αναζήτηση δουλειάς. Τεχνίτες και αρχιτεχνίτες ακολούθησαν, ενώ στα τρένα θεσπίστηκαν φθηνότερα εισιτήρια για τη δηµιουργία κινήτρου. Οι συνηθισµένοι τύποι αυτών των κατοικιών ήταν µε δύο δωµάτια σε κάθε όροφο και κλιµακοστάσιο στο πλάι, συνήθως από την πλευρά του διαδρόµου, ενώ η πίσω πλευρά είχε περισσότερα δωµάτια και ορόφους. Αυτός ο τύπος, που διατηρήθηκε µέχρι τις αρχές του 20 ου αιώνα, έδινε έµφαση σ ένα νοικοκυριό µέσα στο οποίο δεν υπήρχε η σωστή υποδοµή για τις οικιακές εργασίες. Υπήρξε σαφής διαχωρισµός του εµπρόσθιου µε Εικ. 28: Όψη και κατόψεις ορόφων τυπικών 24 back to-back κατοικιών στο Sheffield το πίσω µέρους του σπιτιού στο ισόγειο. Το µπροστινό σαλόνι είχε περισσότερες

25 ανέσεις και ήταν πιο φροντισµένο αφού προοριζόταν για την κοινωνική ζωή και τους ξένους. Οι κανονισµοί καθόριζαν τη φροντίδα για την πρόσοψη, τη διακόσµηση, το φράχτη, την είσοδο και το µπροστινό κήπο, όπως επίσης και τη συµπεριφορά και τις δραστηριότητες στους δρόµους. Η κουζίνα στα φτωχότερα συγκροτήµατα χρησιµοποιείτο για φαγητό, ράψιµο, φροντίδα των παιδιών και άλλες σπιτικές δουλειές. Ο καυστήρας του κάρβουνου που βρισκόταν εκεί χρησίµευε και ως µαγειρείο. Στο πίσω µέρος του σπιτιού τα δωµάτια ήταν µικρότερα και στερούνταν αρχιτεκτονικών στοιχείων (Εικ. 31). Εκεί γίνονταν οι βαριές δουλειές του σπιτικού (πλύσιµο ρούχων) και εκεί βρισκόταν και το αποθηκάκι του κάρβουνου (Roberts, 1991). Εικ. 30: Τα σπίτια των κανονισµών. Εικ. 31: Οι πίσω αυλές των σπιτιών Εικ.29: Ένας από τους τύπους των σπιτιών του κανονισµού. 25

26 12. Το φιλανθρωπικό στεγαστικό κίνηµα Στο µεταξύ, οι άθλιες συνθήκες κατοίκησης, που είχαν διαµορφωθεί στις κεντρικότερες περιοχές οδήγησαν κάποιους «φιλανθρωπιστές» ρεφορµιστές να προτείνουν νέους τύπους κατοικίας. Έτσι εισήγαγαν σε κάποιες Αγγλικές και Ουαλικές πόλεις για πρώτη φορά τα διαµερίσµατα (Εικ. 32). Με βάση αυτό το µοντέλο στέγασης από το χτίζονταν σπίτια από στεγαστικές εταιρίες ευκατάστατων ατόµων. Οι εταιρίες αυτές επιδοτούσαν ή δανειοδοτούσαν βάσει νοµοθετηµάτων από το δηµόσιο µε αποπληρωµή στα 40 χρόνια και τόκο 4% περίπου. Το ενδιαφέρον των εταιριών δεν ήταν η λύση του στεγαστικού προβλήµατος, αλλά η εξασφάλιση της αξιοπρέπειας και της ηθικής στα σπίτια. Για το λόγο αυτό θεσπίστηκαν κανονισµοί,που απαγόρευαν τους σκύλους, το άπλωµα της µπουγάδας, τους χρωµατισµούς των τοίχων, τα κάδρα και τις ταπετσαρίες αλλά και το παιχνίδι των παιδιών στους διαδρόµους. Στις 11.00µ.µ η πόρτα του κτιρίου κλείδωνε και διακόπτονταν η παροχή αερίου, ώστε να πηγαίνουν οι ένοικοι νωρίς για ύπνο. Τα ενοίκια ήταν αρκετά υψηλά ώστε να αποτρέπουν τη στέγαση σε «κοινωνικά κατακάθια, [αλλά να την προωθούν] στους αξιοπρεπείς φτωχούς», όπως αναφέρει µια δήλωση του Εννοούσε, βέβαια αυτούς που είχαν κανονική σταθερή δουλειά, νόµιµη οικογένεια, δεν έπιναν κι είχαν νοικοκυρές συζύγους που φρόντιζαν τα παιδιά και τον άνδρα τους. Στο βόρειο Λονδίνο η πλειονότητα των κτιρίων αποτελείτο πλέον από πολυώροφες πολυκατοικίες, αφού µε τον τρόπο αυτό, µειωνόταν το κόστος κατασκευής και εξασφαλίζονταν λογικά ενοίκια, δεδοµένης της αυξηµένης τιµής που είχε η γη στις περιοχές αυτές (Roberts, 1991). Εικ. 32: Τα πρώτα διαµερίσµατα των φιλανθρωπιστών. Τα σπίτια όµως αυτά ήταν αυστηρά µε περιορισµένη εσωτερική και εξωτερική Εικ. 33: Πολυκατοικίες µε αυστηρούς κανονισµούς για τους «αξιοπρεπείς φτωχούς». εµφάνιση, χωρίς διακόσµηση και φτιαγµένα από γερά αλλά αντιαισθητικά, για τα 26 δεδοµένα της Βικτωριανής εποχής υλικά (Εικ. 33). Συνεπώς αντιµετωπίστηκαν

27 απαξιωτικά από τους οργανισµούς της εργατικής τάξης και χαρακτηριστήκαν ως απάνθρωπες κούτες συσκευασίας οικογενειών, παγερά και αφιλόξενα. Προς το τέλος του 19 ου αιώνα ήταν ξεκάθαρο ότι το φιλανθρωπιστικό στεγαστικό κίνηµα δεν µπόρεσε να λύσει τα προβλήµατα των φτωχογειτονιών. Το πρόβληµα ήταν πολύ µεγαλύτερο από αυτό που οι διάφοροι συµµετέχοντες µπορούσαν να αντιµετωπίσουν και η διατιθέµενη χρηµατοδότηση ανεπαρκής (Roberts, 1991). (Εικ ). Εικ. 35: Αντιαισθητικά, για τα βικτωριανά πρότυπα, χαρακτηρίστηκαν τα κτίρια του φιλανθρωπιστικού στεγαστικού κινή- µατος Εικ. 36: Το πρόβληµα των φτωχογειτονιών παραµένει στις πολυκατοικίες Εικ. 34: ιαµερίσµατα µε άθλιες συνθήκες στέγασης οι πρώτες Πολυκατοικίες. 27

28 13. Οι κηπουπόλεις Το φιλανθρωπικό στεγαστικό κίνηµα λειτούργησε στα κέντρα των πόλεων, χτίζοντας ψηλά κτίρια µε πολλά διαµερίσµατα και, περιστασιακά, χτίζοντας σπίτια εξοχικού ύφους στα περίχωρα. Σε µερικές περιπτώσεις όπου οι κατοικίες αναπτύχθηκαν γύρω ή κοντά στα εργοστάσια, λειτούργησε ένα πιο ριζοσπαστικό µοντέλο στέγασης, το οποίο παρείχε διευκολύνσεις, κοινοτικά κτίρια και καταστήµατα. Οι κηπούπολεις χτίζονταν από µια εταιρία κοινωφελούς χαρακτήρα, η οποία αγόραζε µια αγροτική περιοχή, οικοδοµούσε ένα τµήµα της και απέδιδε το υπόλοιπο προς ανάπτυξη στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Το όφελος, που θα προέκυπτε στο φορέα διαµέσου της υπεραξίας της γης, των ενοικίων και των δανείων χρησιµοποιείτο για τη δηµιουργία υποδοµών, πάρκων, βιβλιοθηκών κ.λ.π. Η εταιρεία διαφύλασσε το ποσοστό του πρασίνου, που περιέβαλλε την κωµόπολη κι εµπόδιζε την ανεξέλεγκτη εξάπλωση της παρακείµενης πόλης (Εικ. 37). Το πολεοδοµικό σχέδιο της κηπούπολης εξασφάλιζε την ύπαρξη ζωνών και τη µη σύγχυση µεταξύ βιοµηχανικής περιοχής και κατοικίας καθώς, παράλληλα, διατηρείτο κι ένα αστικό κέντρο. Η βασική πρόθεση ήταν να διατηρηθεί µικρή πυκνότητα και ύφος εξοχικής πόλης (Εικ. 38). Οι ιδέες στράφηκαν γύρω από τη χρήση, µε απλότητα καλών υλικών, ώστε να επιτυγχάνεται κοµψότητα και οµορφιά. Αντί των πληκτικών και στενόχωρων διαµερισµάτων, οι κηπούπολεις είχαν σχέδια µονοκατοικιών µε φαρδιά πρόσοψη, πισίνες, πλυσταριό, υπνοδωµάτια µεγάλων διαστάσεων και µεγάλη κουζίνα, καθηµερινός σκοπός της οποίας ήταν να µετατραπεί σε οικογενειακό χώρο γενικής καθηµερινής απασχόλησης και χρήσης (Roberts, 1991). Το κίνηµα της κηπούπολης κέρδισε έδαφος την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα Εικ. 37: Ο Ebenezer Howard, ήταν ο πρωτοπόρος οραµατιστής των κηπουπόλεων. Εδώ, το δεύτερο διάγραµµά του για µια κηπούπολη κατοίκων. Εικ.38: Κάτοψη του Parker και Unwin της ρώτης κηπούπολης το (1904) µε την κατασκευή του Letchworth και πολλών άλλων προαστίων (Whitford, 2003). Τα σπίτια όµως στις κηπούπολεις είχαν, προφανώς, µεγαλύτερο ενοίκιο από 28

29 τα εταιρικά, λόγω κόστους κατασκευής, µεγέθους οικοπέδου και σπιτιού. Έτσι µόνο οι εύρωστοι οικονοµικά τεχνίτες µπορούσαν να κατοικήσουν σε αυτά (Roberts, 1991) (Εικ. 39 &40). Εικ. 40: Όψη και κατόψεις ορόφων τυπικής κατοικίας κηπούπολης. Εικ 39: Κάτοψη ενός τυπικού διώροφού back to back σπιτιού σε µια κηπούπολη το οποίο ακολουθούσε το πρότυπο της βικτωριανής αγγλικής κατοικίας. Χαρακτηριστική είναι η σκάλα που βρίσκεται ακριβώς µπροστά στην είσοδο που οδηγεί στα υπνοδωµάτια επάνω και ο στενός διάδροµος ακριβώς δεξιά της που συνεχίζει προς τους χώρους διηµέρευσης και τη κουζίνα στη πίσω πλευρά του σπιτιού

30 Συνεργασία και Σοσιαλισµός: Προάγγελος λύση του σηµερινού οικιστικού προβλήµατος? Οι προσεγγίσεις που περιγράφησαν µέχρι τώρα επηρέασαν στο σαφή διαχωρισµό και τη διαστρωµάτωση µεταξύ φύλων, τάξεων, πόλης, προαστίων και χώρων µέσα στο σπίτι. Το κοινωνικό και αισθητικό πλαίσιο στόχευε στην τάξη (µε την έννοια της κοσµιότητας και της ευπρέπειας) και διαµέσου των κατοικιών αυτή η τάση κατάφερε να κυριαρχήσει. Παρόλ αυτά, την ίδια περίοδο γεννήθηκαν και κινήµατα αντιτιθέµενα στις τάσεις αυτές υποστηρίζοντας τη συνεργατικότητα των κατοίκων (Roberts, 1991). Ένα πρώτο µοντέλο που προτάθηκε είχε το χαρακτηριστικό της κοινής κουζίνας, για λόγους οικονοµίας εργασίας και ποιότητας των υπηρεσιών. Έτσι, αντί να ετοιµάζουν νοικοκυρές τα γεύµατα, χρησιµοποιώντας τον αντίστοιχό αριθµό φούρνων και σκευών, δύο ή τρεις από αυτές ασκούσαν τα καθήκοντα της µαγείρισσας οι οποίες µε λίγη οργάνωση θα µπορούσαν να παρέχουν καλύτερα και φθηνότερα γεύµατα. Σε άλλα συγκροτήµατα, που αφορούσαν άτεκνα ζευγάρια, υπήρχε κοινή τραπεζαρία στην αυλή καθώς και πλυσταριό κι η όλη οικιακή εργασία γινόταν από προσωπικό (µαγείρισσα και παραδουλεύτρα) το οποίο µίσθωνε η εργατική τάξη. Σε µια χώρα, όµως, όπου κυρίαρχες τάσεις στη στέγαση παρέµεναν η αυτάρκεια, η ευπρέπεια και η ιδιωτικότητα, κινήµατα σαν τα παραπάνω δεν κατάφεραν να ευδοκιµήσουν. Αυτές οι αντιλήψεις έµελλε να προκληθούν από µια νέα αρχιτεκτονική αντίληψη, στον 20 ο αιώνα, που ζητούσε να σαρώσει την προκατάληψη µε τη σκούπα του ορθολογισµού (Roberts, 1991). 30

31 15. Η νέα αντικειµενικότητα σε Γερµανία και Αυστρία Κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες του 19 ου αιώνα η Μ. Βρετανία θαυµάζονταν από την υπόλοιπη Ευρώπη για την ποιότητα των βιοµηχανιών προϊόντων, της τέχνης και των σχολών Arts & Crafts,τις οποίες εκείνη πρώτη ίδρυσε, τις κηπουπόλεις της και της ευπρεπούς και γερής αρχιτεκτονικής της (Whitford, 2003). Οι υπέρµαχοι του κινήµατος του Arts & Crafts έδιναν έµφαση στη γνήσια έκφραση και την πιστότητα των υλικών, κινούµενοι στα όρια της παραδοσιακής κατασκευής, που πρόσδιδε στα κτίρια µια ιδιαίτερη ποιότητα (Roberts, 1991). Έτσι είχε υιοθετηθεί πλέον η πεποίθηση, πως τα καλώς σχεδιασµένα αγαθά πουλούσαν καλύτερα από τα κακοφτιαγµένα, αλλά και οι ικανοποιηµένοι εργάτες παρήγαγαν περισσότερα και καλύτερα αγαθά από τους καταβεβληµένους και δυσαρεστηµένους (Whitford, 2003). Την ίδια εποχή, όµως στη Γερµανία και την Αυστρία ίσχυαν άλλα δεδοµένα. Εκεί το πρόβληµα της παροχής φτηνής στέγασης για την εργατική τάξη αντιµετωπίστηκε µέσω της αναζήτησης νέων οδών (Roberts, 1991). Μετά την ενοποίηση τους, το 1871, τα δύο αυτά κράτη πήραν το προβάδισµα και µέχρι το 1910 είχαν καταφέρει να υπερισχύσουν της Μ. Βρετανίας στη πρωτοτυπία των ιδεών τους και τη ποιότητα των πρακτικών λύσεών τους στα προβλήµατα του σχεδιασµού, της τέχνης, της κατασκευής και της αρχιτεκτονικής. Σοβαρά επηρεασµένα από το Βρετανικό κίνηµα Arts & Crafts και ειδικότερα από το έργο του Charles Rennie Mackintosh (Εικ. 41) τα avant garde µέλη της Βιεννέζικής Απόσχισης (Vienna Secession), που ιδρύθηκε το 1898, ίδρυσαν την Wiener Werkstätte (Εικ. 42) το Μαζί µε τον ριζοσπάστη Βιεννέζο αρχιτέκτονα Adolf Loos, στη Βιέννη εκείνης της εποχής (Εικ. 43) δηµιούργησαν τη τάση της απόλυτης Εικ. 41: ο Charles Rennie Mackintosh Εικ. 42: Το έµβληµα της Wienrer Werkstätte Εικ. 43: (κάτω) Κτίριο στη Βιέννη του Adolf Loos αποφυγής διακοσµητικών στοιχείων στην αρχιτεκτονική, το εντονότερο χαρακτηριστικό στον σχεδιασµό του 20 ου αιώνα, που είχε ιδεολογική αναφορά στο 31

32 σοσιαλισµό και παράλληλα αισθητική βάση (Whitford, 2003). Παράλληλα, την ίδια εποχή ένας άλλος αρχιτέκτονας, ο Hermann Muthesius, ερευνώντας την οικιστική αρχιτεκτονική των Βρετανών κατά τη διάρκεια µιας επταετούς θητείας στο Λονδίνο (Εικ. 44), επέστρεψε στη Γερµανία για να ιδρύσει τη Werkbund, µια οργάνωση µε σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας των Γερµανικών προϊόντων. Ένα από τα ιδρυτικά µέλη της Werkbund, ο Peter Behrens (Εικ. 45 & 46) διορίστηκε το 1903 από τον Muthesius ως διευθυντής της σχολής arts and crafts στο Ντίσελντορφ, όπου και αναδιοργάνωσε το πρόγραµµα της σχολής σε µια προσπάθεια να συµφιλιώσει την παραδοσιακή χειροτεχνία µε τη βιοµηχανική παραγωγή. Αργότερα ο Behrens µετακόµισε στο Βερολίνο όπου άνοιξε ιδιωτικό αρχιτεκτονικό γραφείο στο οποίο έκαναν την πρακτική τους ο Charles Edouard Jeanerett (Εικ. 47) (αργότερα επονοµαζόµενος µε το γνωστό ψευδώνυµο Le Corbusier), ο Walter Gropius (Εικ. 48) και ο Mies Van Der Rohe (Εικ. 49), οι τρεις µεγάλοι αρχιτέκτονες του µοντερνισµού, του κινήµατος που εκφράζει ολόκληρο τον 20 ο αιώνα (Whitford, 2003). Ο Walter Gropius συνδέεται το 1912 µε τη Werkbund όπου γνωρίζεται µε τον Βέλγο ζωγράφο και αρχιτέκτονα Henry van de Velde (Εικ. 50) µαζί µε τον οποίο ιδρύουν το 1919 τη σχολή του Bauhaus (Εικ. 51). Στις τρεις εποχές που διένυσε κατά τη µικρή διάρκεια της ζωής του, το Bauhaus κατάφερε να θέσει τα θεµέλια της σύγχρονης παγκόσµιας αρχιτεκτονικής και κατ επέκταση της οικιστικής δόµησης. Κατόπιν της κατάργησης της σχολής το 1933 από τους Ναζί, οι περισσότεροι από τους καλλιτέχνες και αρχιτέκτονες που σχετίζονταν µε αυτήν εγκατέλειψαν τη Γερµανία και µαζί µε τις ιδέες τους βρήκαν καταφύγιο σε άλλες χώρες της Ευρώπης, όπως η Μ. Βρετανία αλλά, κυριότερα, στην ανερχόµενη παγκόσµια δύναµη, τις Η.Π.Α. Τα διευθυντικά στελέχη της σχολής, ο χρονολογικά πρώτος Walter Gropius και ο Εικ. 44: Η έρευνα του Hermann Muthesius πάνω στη Βρετανική οικιστική αρχιτεκτονική Εικ. 45 (αριστερά) & 46 (κάτω) : Ο Peter Behrens, αυτοδίδακτος αρχιτέκτονας ήταν ο σχεδιαστής του λογότυπου, των κτιρίων και των πρώτων προϊόντων της AEG. Κάτω: Το εργοστάσιο τουρµπίνων της AEG. 32

33 τελευταίος Mies Van Der Rohe, αλλά και ο ενδιάµεσος Hannes Meyer (Εικ. 52) ένας δηλωµένος Μαρξιστής και απόφοιτος κι αυτός της σχολής του Ντίσελντορφ - επέλεξαν µια διαφορετική θεωρία αρχιτεκτονικής από αυτή των προγενέστερων υποστηρικτών του arts and crafts, συνδυάζοντας κοινωνικούς και αισθητικούς στόχους (Whitford, 2003). Την ήθελαν αταξική και πιο ρεαλιστική. Η νέα αντικειµενικότητα, µε την οποία αυτοί οι αρχιτέκτονες συνδέθηκαν, ήταν η νέα τεχνολογία του 20 ου αιώνα συνδυασµένη µε τη λεπτοµερή προσοχή στη χρήση της λειτουργίας ενός κτιρίου (Roberts, 1991). Η ιδεολογία του Bauhaus υιοθετήθηκε από πολλούς αρχιτέκτονες προκειµένου να λύσουν το πρόβληµα της έλλειψης κατοικιών. Ο Ernst May, για παράδειγµα, συνδύασε τις επιρροές του δασκάλου του Raymond Unwin περί κηπουπόλεων και τη χρήση του οπλισµένου σκυροδέµατος (beton armeθ) που πρώτοι οι Joseph-Louis Lambot, Joseph Monier, και Franηois Hennebique ανακάλυψαν και χρησιµοποίησαν στη Γαλλία στα µέσα του 19 ου αιώνα. Συγκεκριµένα, στη Φρανκφούρτη (Frankfurt am Main) ο May συγκέντρωσε ένα δυναµικό από προοδευτικούς αρχιτέκτονες και ξεκίνησε ένα αναπτυξιακό πρόγραµµα µεγάλης έκτασης. Οι κατασκευές του May ήταν αξιοθαύµαστες, για την εποχή, για το συνεπτυγµένο µέγεθός τους, την ηµιαυτονοµία τους και τον πλούσιο εξοπλισµό τους µε κοινόχρηστους χώρους, όπως παιδότοποι, σχολεία, θέατρα και πλυσταριά (Roberts, 1991). Για λογαριασµό της οικονοµίας και της ταχύτητας κατασκευής χρησιµοποιήθηκαν απλοποιηµένες προκατασκευασµένες φόρµες. Ο May κατάφερε να σχεδιάσει συλλογικές κατοικίες που να παρέχουν υψηλά standards και χαµηλό ενοίκιο. Παραδείγµατα, όπως το Römerstadt (Εικ ), δείχνουν πως, ακόµη και σήµερα, αυτοί οι οικισµοί είναι σηµαίνοντες για την λειτουργικότητά τους και τις έκδηλες ιδέες της ισονοµίας και ισοπολιτείας. Έτσι τα σχέδια των διαµερισµάτων των Εικ. 47 Εικ. 48 Εικ. 49 Εικ : Le Corbusier, Walter Gropius, Mies Van Der Rohe, οι τρεις µεγαλύτερες φιγούρες της µοντέρνας αρχιτεκτονικής. Εικ. 50: Ο Βέλγος Henry Van Der Velde 33

34 εργατών σε Βερολίνο, Φρανκφούρτη και Βιέννη από τους σοσιαλιστές αρχιτέκτονες, οδήγησαν σ ένα συσχετισµό κατοικιών και σοσιαλισµού. Εικ.51: (αριστερά)το δεύτερο κτίριο της σχολής Bauhaus στο Dessau ( ), το χαρακτηριστικότερο δείγµα αρχιτεκτονικής που προώθησε η σχολή. Εικ. 52: (δεξιά)ο Hannes Meyer, ο διάδοχος του Gropius στη θέση του διευθυντή της σχολής του Dessau (επάνω) Εικ. 55 & 56: (πάνω) Το Bruchfeldsstraße Siedlung σχεδιασµένο από τον Ernst May. Έκδηλος συσχετισµός αρχιτεκτονικής και πολιτικοποίησης, αφού οι λιτές γραµµές και η αποχή δαπανηρών διακοσµητικών στοιχείων στοχευούν στην κατοίκηση των κτιρίων αυτών από µάζες ανθρώπων που µέχρι έκείνη τη στιγµή αντιµετώπιζαν έντονο πρόβληµα στέγασης Εικ. 54: (αριστερά) Μακέτες κατοικιών σχεδιασµένες από τον Walter Gropius Εικ. 53:(αριστερά) Το Römerstadt Σχεδιασµένο από τον Ernst May. 34

35 Εικ. 57: Κάτοψη διαµερίσµατος Εικ. 59: (κάτω) Συγκρότηµα διαµερισµάτων Εικ. 58: Σχέδιο Πόλεως Εικ : Οικισµός Siemensstadt, Βερολίνο, 1933, Συντονισµός µελέτης: Walter Gropius Αρχιτέκτων συγκροτήµατος (αριστερά): Hans Scharoun Εικ. 60 (κάτω): κάτοψη δια- µερίσµατος στον οικισµό Dammerstock. Εικ. 61(πάνω): Σχέδιο πόλεως Dammerstock Εικ. 62: (δεξιά) Η είσοδος του οικισµού Dammerstock. Το λογότυπο είναι σχεδιασµένο από τον Walter Gropius. Εικ : ο οικισµός Dammerstock, Karlsruhe, 1929 O Walter Gropius σχεδιάζει για άλλη µια φορά για την εργατική τάξη. Εικ (πάνω): διαµερίσµατα και εµπορικά καταστήµατα στο Dammerstock 35

36 Μέρος Τρίτο: Η τυπολογία της ελληνικής αστικής κατοικίας 16. Το φαινόµενο της αστικοποίησης στην Ελλάδα Το φαινόµενο της αστικοποίησης, η διόγκωση του οποίου επέφερε το κοινωνικό φαινόµενο της αστυφιλίας σε πολύ σύντοµο χρονικό διάστηµα στην Αθήνα, εµφανίστηκε για πρώτη φορά το 1922 (Βαΐου, Ρίζος,1984), µε δεδοµένη την µαζική εισροή των Ελλήνων της Μικράς Ασίας στην πρωτεύουσα (Εικ 67 & 68), κυρίως, της χώρας. Με µεγαλύτερη ένταση, ειδικά µετά το 1930, έκαναν την εµφάνιση τους οι πρώτες πολυκατοικίες κι έτσι το αρχιτεκτονικό τοπίο της Αθήνας άλλαξε µορφή. Από το 1950 σηµατοδοτείται το τέλος µιας από τις πλέον πολυτάραχες δεκαετίες στην ιστορία της Ελλάδας και η αρχή της άνθισης σε όλους τους τοµείς. Ένας από τους πλέον εµφανείς, ήταν αυτός της ανοικοδόµησης των µεγαλουπόλεων µε πρωτεύουσα την πρωτεύουσα. Η οικονοµική ανέχεια, που βίωναν οι κάτοικοι της υπαίθρου εξ αιτίας των πρόσφατων πολέµων, τους ανάγκασε ν αναζητήσουν «ένα καλύτερο αύριο» στην Αθήνα. Σε αυτό συντέλεσε και η µεγάλη κρατική παρότρυνση µε την παρουσίαση οικονοµικών και επαγγελµατικών κινήτρων, που το άστυ είχε τη δυνατότητα να προσφέρει έναντι της επαρχίας. Η ανάγκη για στέγαση αυξήθηκε µε ρυθµούς ραγδαίους σε σηµείο ανεξέλεγκτο. Το φυσικό επακόλουθο ήταν, το κοινωνικό δικαίωµα της στέγης στην πόλη, που προσαρτήθηκε στους πολίτες από την τότε κυβέρνηση να µετατραπεί γρήγορα σε προϊόν εµπορικής εκµετάλλευσης του ιδιωτικού κεφαλαίου, αντί να αντιµετωπισθεί σαν κρατική υπόθεση κοινωνικής πρόνοιας, µιας κι οι λύσεις ήταν αδύνατον να έρθουν από κει. Προς εξυπηρέτηση της νέας αυτής οικονοµικής πολιτικής θεσπίστηκε και το ανάλογο Εικ. 67: Πρόχειρος προσφυγικός καταυλισµός κάτω από την Ακρόπολη. Αθήνα 1922 Εικ. 68: Προσωρινή φιλοξενία των προσφύφων της Μικράς Ασίας στο Εθνικό Θέατρο νοµικό πλαίσιο µε βάση το οποίο επιτρεπόταν η επιπλέον διάθεση γης µε σκοπό την ανοικοδόµηση (Βαΐου, Ρίζος,1984). 36

37 17. Νέες αρχιτεκτονικές δοµές: Η πολυκατοικία Η αντιπαροχή Η νέα µορφή οικοδοµής βασισµένη στα τότε εισαγόµενα πρότυπα, που θα εξυπηρετούσε αυτή τη µαζική εισροή και θα εξαφάνιζε σχεδόν ολοκληρωτικά τη µέχρι τότε οικιστική ταυτότητα της Αθήνας, ήταν η περίφηµη πολυκατοικία. Ο όρος «πολυκατοικία» για τα ελληνικά δεδοµένα αναφέρεται στο πολυώροφο κτίριο, που αποτελείται κυρίως από κατοικίες µε κοινή είσοδο και κοινό πυρήνα κλιµακοστασίου µεγαλύτερο από τρεις ορόφους, που φτάνει έως και τους 7 ορόφους (Εικ. 68). Σε ότι αφορά το θεσµικό πλαίσιο το οποίο επέτρεψε τη δόµηση της πολυκατοικίας, η κατασκευή της πολυκατοικίας διέπεται από το νόµο «περί οριζοντίου ιδιοκτησίας»,που ουσιαστικά ορίζει πως, στους ιδιοκτήτες των διαµερισµάτων της αντιστοιχεί και το ανάλογο µερίδιο οικοπέδου πάνω στο οποίο έχει χτιστεί. Στο µεταξύ, ήδη από το 1929 είχε θεσµοθετηθεί η µέθοδος δόµησης µε «αντιπαροχή» και, ιδιαίτερα µετά το Β Παγκόσµιο πόλεµο, η χρήση της αντιπαροχής στη δόµηση πολυκατοικιών ήταν κυρίαρχη. Ένας από τους λόγους για τη σηµερινή αδιέξοδη κατάσταση σε ό,τι αφορά τη µορφή και το χαρακτήρα της αστικής κατοικίας, αλλά και την ποιότητα της, οφείλεται ακριβώς σε αυτό το θεσµό, αυτόν της αντιπαροχής, που επέτρεπε κι επιτρέπει ακόµα περισσότερο στις µέρες µας την εµπορευµατοποίηση της κατοικίας. Η κατοικία - εµπόρευµα επιβάλλεται να είναι άχρωµη και ουδέτερη, σχεδιάζεται µε τέτοιο τρόπο ώστε να απευθύνεται σ ένα άγνωστο µέσο όρο πολιτών, άρα και σε µεγαλύτερο αριθµό «καταναλωτών», δηλαδή τον κανένα (Βαΐου, Ρίζος,1984). Συνεπώς «για σιγουριά του εργολάβουεµπόρου αποκλείονται κάθε είδους πειραµατισµοί, τα µοντέλα της αγοράς είναι γνωστά κι έτσι οι διαπραγµατεύσεις διευκολύνονται µια κι όλοι έχουν µια εικόνα για τις συνεννοήσεις : δυάρι, τριάρι ή τεσσάρι, διαµέρισµα, που µε ελάχιστες παραλλαγές Εικ. 68: Από τις πρώτες πολυκατοικίες της Αθήνας, έργο του Ηλ. Γεωργακόπουλου, στη ζεύξη των οδών Πατησίων & Αµοργού, έτος:

38 επαναλαµβάνεται.» (Αντωνακάκη, 1981). Επίσης, οι µέχρι και σήµερα «συνεχείς και συνήθως όχι δικαιολογηµένες αλλαγές του θεσµικού πλαισίου [επηρέασαν] µε ανορθόδοξο τρόπο την αγορά και [άφησαν] το αποτύπωµά τους στην ελληνική πόλη.» ( ραγώνας, 2007). Ο περίφηµος ΓΟΚ (Γενικός Οικοδοµικός Κανονισµός) (Εικ. 69)προκαλεί συµφόρηση στην κάθε προσπάθεια για οποιαδήποτε παρεκτροπή, πέραν της πεπατηµένης διαδικασίας. εν παρέχει τίποτα παραπάνω από ένα σύνολο περιορισµών κι απαγορεύσεων, οι οποίοι συνδυασµένοι µε την περιορισµένη ερµηνεία από την πλευρά των πολεοδοµικών γραφείων µας, αφήνουν ελάχιστα αποθέµατα υποµονής κι αντοχής για ένα τόλµηµα πέραν των δεδοµένων (Αντωνακάκη, 1981). Σαν αποτέλεσµά αυτού σε αντίθεση µε τις χώρες από τις οποίες εισήχθη το µοντέλο της πολυκατοικίας στην Ελλάδα η στέγη παρέµεινε το προϊόν ιδιωτικής πρωτοβουλίας (Βαΐου, Ρίζος,1984). «Η µεγάλη κατάτµηση της γης και η έλλειψη µεγάλων οικοπέδων θέτουν τα όρια του µεγέθους της αθηναϊκής πολυκατοικίας και εξηγούν σ ένα βαθµό την έλλειψη οικιστικών συγκροτηµάτων µεγαλύτερης κλίµακας.» ( ραγώνας, 2007) (Εικ. 70). Ο µεγαλύτερος όγκος των κατοικιών θα παράγεται από τώρα και στο µέλλον από µικροµεσαίες οικοδοµικές επιχειρήσεις, η «κατασκευαστικές εταιρίες» µε το σύγχρονο όρο, που σε συνάρτηση µε την πληθώρα των µικρών οικοπέδων άρα και του χαµηλού κόστους κατασκευής και µε την µέθοδο της αντιπαροχής µετατρέπονται εις βάρος του κάθε αγοραστή στις πλέον κερδοφόρες επιχειρήσεις. Η αντιπαροχή επιτρέπει στην οικοδοµική επιχείρηση την ανταλλαγή γης µε δοµηµένο χώρο ισόποσης αξίας και άρα την αποφυγή της αγοράς του οικοπέδου εξ αρχής. Ως εκ τούτου το κεφάλαιο που κανονικά θα διατίθετο για αγορά οικοδοµήσιµης έκτασης απορροφάται από το κόστος της κατασκευής (Βαΐου, Ρίζος,1984). Με αυτόν τον Εικ. 69: Η κρατική µέριµνα στις υπηρεσίες του πολίτη. Εικ. 70: τα αποτελέσµατα της µεγάλης κατάτµησης της γης και της έλλειψης µεγάλων οικοπέδων. Ένα άµορφο, πυκνό µωσαϊκό κατοικιών. 38

39 τρόπο παραγωγής, σχεδίασης και κατοίκησής της, η πολυκατοικία «έχει υποβαθµιστεί σε ένα αντικείµενο, ένα περίβληµα [ που ] ανάλογα µε το κόστος της κατασκευής της και τα standards της περιοχής είναι περισσότερο ή λιγότερο φορτωµένη µε στοιχεία επίδειξης.» (Αντωνακάκη, 1981) Ένα άλλο πρόβληµα που επέφερε η στυγνή εµπορευµατοποίηση της οικοδοµής είναι αυτό της έλλειψης τεχνολογίας υλικών. Η τεχνογνωσία και η έρευνα σε νέα υλικά απαιτούσε δαπάνες, που την εποχή εκείνη µέχρι σχεδόν και σήµερα η ιδιωτική πρωτοβουλία ήταν απρόθυµη να προσφέρει (Βαΐου, Ρίζος,1984). «Η τοπική οικοδοµική τεχνολογία παραµένει εκ των πραγµάτων περιορισµένη σε συγκεκριµένα υλικά (σκυρόδεµα, πλινθοδοµές, αλουµίνιο).» ( ραγώνας, 2007). Εικ : Στην αριστερή φωτογραφία απεικονίζεται η πρωτεύουσα µας, η Αθήνα και συγκεκριµένα µια τυπική κοντά στο κέντρο περιοχή (Νεάπολη, Κυψέλη, Γαλάτσι, Παγκράτι, Ιλίσια, Αµπελόκηποι κ.ο.κ). Η δεξιά αεροφωτογραφία απεικονίζει µια αντίστοιχου εµβαδού και κεντρικότητας περιοχή του Λονδίνου. Οι εικόνες αυτές αποτελούν µέρος της παράδοξης πραγµατικότητος στη χώρα µας: παρ ότι ως χώρα έχουµε σχετικά µεγάλη οικοδοµήσιµη έκταση σε σχέση µε τον πληθυσµό, παραµένουµε συγκεντρωµένοι σε µια ιδιαιτέρως µικρή περιοχή επηρεάζοντας έτσι αρνητικά το επίπεδο ζωής της πλειοψηφίας του πληθυσµού της. Ο πληθυσµός στην επαρχία µειώνεται συνεχώς, οι µικρές πόλεις, κωµόπολεις και τα χωριά µαραζώνουν και η Αθήνα διογκώνεται συνεχώς και η ανοικοδόµηση συνεχίζει ανεξέλεγκτη. Από µεγαλύτερο ύψος, η ευρύτερη µητροπολιτική περιοχή των Αθηνών θυµίζει γκρί παράσιτο πάνω στην Αττική. 39

40 18. Τα αποτελέσµατα της µαζικής ανοικοδόµησης Η κατοικία-εµπόρευµα Φυσικό επακόλουθο ήταν να χαθεί η άµεση σχέση, που είχε µέχρι τότε ο κάτοικος µε το σπίτι του. Τα σχέδια των κατοικιών από δω και στο εξής θ αποτελούσαν ένα προϊόν εµπορικής συναλλαγής, χωρίς κανένα ουσιαστικό ενδιαφέρον για τις ανάγκες του κάθε «αγοραστή» per se (Βαΐου, Ρίζος,1984). Οι επιχειρήσεις πλέον έχουν πολλαπλάσιο κέρδος έναντι των «αγοραστών»,που όντες απόντες από την όλη διαδικασία στερούνται το δικαίωµα της συµµετοχής στη µελέτη των κατοικιών. Παράλληλα, οι µελέτες οι ίδιες έχουν υποβαθµιστεί σε τέτοιο βαθµό, ώστε να µην προάγουν τη σωστή αρχιτεκτονική κατασκευή, αλλά να αρκούν µόνο σαν απλοί τεχνικοί οδηγοί στα χέρια των ανεκπαίδευτων και ακατάρτιστων εργολάβων, ή στη χειρότερη περίπτωση να περιορίζονται µόνο στο να καλύπτουν απλώς όσες τυπικές υποχρεώσεις επιβάλλει το θεσµικό πλαίσιο για σφραγίδες και υπογραφές (Βαΐου, Ρίζος,1984). Ένας αρχιτέκτονας αµείβεται το 3-5% του κόστους κατασκευής ως αντίτιµο της κατάρτισης, µε τη χρήση της οποίας, θα προσφέρει πολύτιµη βοήθεια τόσο στην οικοδοµή, όσο και στον αγοραστή. Με την συµβολή του αυτή θα επιτυγχάνονταν το γεφύρωµα του χαοτικού κενού ανάµεσα στη ζωή, που επιτάσσει ένα άψυχο κέλυφος «προκάτ» (Εικ. 73) και στην πραγµατική ζωή, που είχε ο αγοραστής του και κατόπιν µετακόµισης καλείται σε µεγάλο βαθµό να ξεχάσει. Αντιθέτως, η αµοιβή ενός εργολάβου κυµαινόταν κάποτε στο 12-15%, αλλά σήµερα αυτό το νούµερο έχει υπερδιπλασιαστεί, καθώς σε πολλές περιπτώσεις ο ρόλος του είναι «χάριν οικονοµίας» πολλαπλός, χωρίς φυσικά να διαθέτει τη γνώση, την καλλιέργεια και την κατάρτιση γι αυτόν (Βαΐου, Ρίζος,1984). Το ουσιαστικό µέγεθος των ποσοστών κρίνεται από αυτά τα πρόχειρα προσχέδια για τα οποία έχει αφιερωθεί ελάχιστος 40

41 χρόνος,µιας και η συµφωνία δεν έχει κλειστεί ακόµα. Έτσι το spec (specification) αυτό το «πρόχειρο σκαρίφηµα» είναι αφενός ευπαρουσίαστο προς τον πελάτηιδιοκτήτη αφετέρου καθορίζει το µέλλον της οικοδοµής (Αντωνακάκη, 1981). Η κατοικία, λοιπόν «η κατοικία σχεδιάζεται στο χαρτί µε κριτήρια µιας ισοπεδωµένης καθηµερινότητας, όπου ο χρήστης κάτοικος δεν οικειοποιείται το περιβάλλον του, οικειοποίηση, που δεν έχει σχέση µε την ιδιοκτησία». (Αντωνακάκη, 1981) Το βασικό µέληµα των µελετών, τελικώς περιορίζεται στο διαχωρισµό των χώρων της κατοικίας σε δυο τµήµατα, αυτό που προορίζεται για τους «ξένους» κι αυτό γι αυτούς που διαµένουν στην κατοικία, την «οικογένεια», που ανέκαθεν, όπως προαναφέραµε αποτελούσε το µέτρο, το πρότυπο των ατόµων που κατοικούν σ ένα σπίτι (Βαΐου, Ρίζος,1984). Εποµένως για παράδειγµα η τραπεζαρία και το καθηµερινό (αν και ο όρος παραπέµπει σε αρκετά συχνή χρήση) ή αλλιώς το σαλόνι είναι δύο χώροι ερµητικά κλειστοί, που ανοίγουν αποκλειστικά για να υποδεχτούν τους «µουσαφίρηδες», περιορίζοντας όλες τις καθηµερινές κοινές δραστηριότητες, τη συζήτηση, τη σίτιση, και την αναψυχή της οικογένειας, γύρω από ένα τραπέζι, που βρίσκεται στο χώρο της κουζίνας, ένα επίσης κλειστό δωµάτιο,όπου σα βασική χρήση έχει την προετοιµασία του φαγητού (Βαΐου, Ρίζος,1984). Στο διαµέρισµα λοιπόν συνυπάρχουν δυο ζωές, η ιδιωτική κι η επίσηµη που, παραδόξως, αν και βιώνεται σπανιότερα, εν τούτοις καταλαµβάνει τα περισσότερα τετραγωνικά. Το µεγαλύτερο µέρος των χώρων διηµέρευσης, στο οποίο έχει αφιερωθεί ο περισσότερος χρόνος για διακόσµηση από την πλευρά του ιδιοκτήτη, είναι κι αυτό που φέρει και την ακριβότερη επίπλωση αλλά παραµένει κλειστό και άχρηστο µέχρις εµφανίσεως της «επίσκεψης», για να διατηρείται καθαρό και τακτοποιηµένο. Η συρόµενη δίφυλλη πόρτα, που συνήθως διαχωρίζει αυτούς στους 41

42 χώρους (µαζί µε το λουτρό «των ξένων») από το υπόλοιπο σπίτι µένει τις περισσότερες φορές κλειστή, προκειµένου να εξασφαλίσει στην νοικοκυρά λιγότερα τετραγωνικά για την καθηµερινή καθαριότητα. Το αποτέλεσµα αυτής της προκατασκευασµένης, προδιαγεγραµµένης ζωής είναι να αναγκάζεται πλέον ο χρήστης του διαµερίσµατος να προσαρµόζει τη ζωή του και τις ανάγκες του στο «εισαγόµενο» κέλυφος, που έχει αγοράσει ή νοικιάσει και όχι το αντίθετο. Ακόµη χειρότερα αυτό το εµπόρευµα-σπίτι έχει επιβληθεί σαν δεδοµένο τρόπου ζωής σε τέτοιο βαθµό, που ο άνθρωπος αδυνατεί πλέον να αναγνωρίσει ποια άλλα χαρακτηριστικά σε µια κατοικία θα εξυπηρετούσαν καλύτερα τις πραγµατικές, δικές του ανάγκες. Με άλλα λόγια οι ανάγκες µας ελέγχονται σε πολύ µεγάλο βαθµό από οτιδήποτε κάθε φορά προωθείται από ένα σύστηµα, προκειµένου να εξυπηρετηθούν πρωτίστως οι δικοί του εµπορικοί σκοποί. Συνεπώς, ακόµη κι αν τελικώς σήµερα καλούµασταν να συµµετάσχουµε ενεργά στην οικοδόµηση της κατοικίας µας, µε την καταγραφή των αναγκών µας, δεν θα είχαµε να προτείνουµε πολύ διαφορετικά πράγµατα από τα ισχύοντα, που προσφέρονται στην αγορά (Βαΐου, Ρίζος,1984). Σαν κάτοικοι στις σηµερινές µας µεγαλουπόλεις, καταναλώνουµε το σπίτι µας, όπως το απορρυπαντικό µας. Είµαστε ανήµποροι να εκφράσουµε την κριτική µας σε αυτό που νοµίζουµε ότι µας προσφέρεται, ενώ ουσιαστικά µας επιβάλλεται µε τέτοιο τρόπο που τελικώς µας γίνεται αναγκαίο αγαθό. Η συµµετοχή µας στην όλη διαδικασία της απόκτησης µιας στέγης «αρχίζει και τελειώνει µε το παζάρι των χιλιοστών ιδιοκτησίας ή της τιµής ανά τετραγωνικό µέτρο και µετά έρχεται η επιλογή των υλικών στις επενδύσεις µε µια ειδική προτίµηση στους χώρους υγιεινής.» (Αντωνακάκη, 1981) Θα πρέπει όµως να λάβουµε υπόψη πως, καθώς η κοινωνία αλλάζει συνεχώς, φυσικό είναι ανάλογα να επηρεάζεται και η φύση των χώρων της κατοικίας. Παρόλα Εικ. 73: Η σηµερινή «πολυτελούς κατασκευής» κατοικία. 42

43 αυτά, οι χώροι έχουν ελάχιστα ακολουθήσει την αλλαγή στις καθηµερινές µας συνήθειες. Από τη µία, πολλοί από µας κατοικούµε ακόµα σε διαµερίσµατα, που χτίστηκαν βασισµένα σε πρότυπα άλλων εποχών, ίσως και 70 χρονών. Από την άλλη, κι αυτή είναι και η τραγικότερη διαπίστωση, µε εξαίρεση κάποιες µικρές µορφολογικές αλλαγές από το τότε στο τώρα, τα διαµερίσµατα και οι κατοικίες, που χτίζονται σήµερα,ελάχιστα έχουν αλλάξει τυπολογικά από την εποχή των πρώτων πολυκατοικιών. Αρνούµαστε να συνειδητοποιήσουµε πως «η χρήση των χώρων µεταµορφώνεται και καθοδηγείται πλέον από έναν «ευέλικτο» χρόνο στον οποίο οι δραστηριότητες αναµειγνύονται και αλληλοκαλύπτονται. Η αλληλοκάλυψη των δραστηριοτήτων και ο κατακερµατισµός και ανασύνθεση του χρόνου (για δουλειά, διασκέδαση, ξεκούραση, µελέτη) οδηγεί σε µια επακόλουθη µεταβολή στην ίδια τη φύση των χώρων της κατοικίας. Τα πράγµατα αρχίζουν πλέον και δε συµβαίνουν στα προκαθορισµένα µέρη, καθώς το σπίτι απορροφά δραστηριότητες που παραδοσιακά εξελίσσονταν αλλού και αποδιώχνει άλλες που αποτελούσαν αδιαµφισβήτητο µέρος της προγραµµατικής του διατύπωσης». (Τραβασάρος, 2007) Μια από τις τελευταίες τάσεις που πρέπει να λαµβάνεται σοβαρά υπ όψη στη σηµερινή µελέτη µιας κατοικίας, είναι η «οικειοποίηση» (εννοώντας την ένταξη στην κατοικία) δραστηριοτήτων που µέχρι σήµερα καταναλώνονταν σε επαγγελµατικούς χώρους. Πιο συγκεκριµένα, σήµερα, µε τη βοήθεια της τεχνολογίας, η διασκέδαση κι η αναψυχή µεταφέρεται στο σαλόνι του σπιτιού µας µε την εγκατάσταση ενός Home Cinema ή ενός ακόµη πιο συγχρόνου media center (αναψυχή µε τη βοήθεια του internet) (Εικ. 74 & 75). Καθώς τα επαγγελµατικά µηχανήµατα, στο βωµό της κατανάλωσης, γίνονται οικιακά, άρα και πιο οικεία σ εµάς, περνάµε άφθονο χρόνο στο σπίτι µας θυσιάζοντας ένα υπνοδωµάτιο για την δηµιουργία ολόκληρου studio ψηφιακής τεχνολογίας. Εν µια νυκτί γινόµαστε σκηνοθέτες, µοντέρ και φωτογράφοι Εικ. 74: Ο κινηµατογράφος έχει µικρύνει σε κλίµακα, έτσι ως ώστε να ενταχθεί στον απαραίτητο οικιακό εξοπλισµό του σαλονιού µας. 43

44 της δικής µας «οικιακής ταινίας», ενώ ταυτόχρονα ειδικευόµαστε στη µουσική παραγωγή και την ψηφιακή επεξεργασία και εκτύπωση εικόνων µε τη χρήση ενός προσωπικού υπολογιστή (PC). Σε άλλες πιο «δραστήριες» περιπτώσεις «κλέβουµε» λίγα τετραγωνικά από το δωµάτιο των παιδιών, η το δικό µας για να το µετατρέψουµε σε «οικιακό γυµναστήριο». Η είσοδος του internet µε ευρυζωνικές ταχύτητες στη σηµερινή κατοικία προσθέτει άλλη µια δραστηριότητα στους χώρους της, που µέχρι πρόσφατα ήταν ιδίωµα των ελεύθερων επαγγελµατιών, την εργασία από το σπίτι. «Με τις ολοένα και πιο εξελιγµένες ηλεκτροµηχανολογικές υποδοµές της, η σύγχρονη κατοικία µπορεί αν αυτό αποτελεί επιλογή µας να αποτελέσει τη συνέχεια του χώρου εργασίας ή και να ταυτιστεί µ αυτόν.» (Αίσωπος, 2007)Από την άλλη, το φαγητό αποχωρεί από το σπίτι και µεταφέρεται στα εστιατόρια, ελλείψει χρόνου για την προετοιµασία του, αλλά και διάθεσης ταυτόχρονα. Τα αποτελέσµατα αυτών είναι η προτροπή των νέων αναγκών µας σε «συνδυασµούς χώρων αναπάντεχους τόσο από προγραµµατικής ή µορφολογικής άποψης όσο και από άποψης ατµόσφαιρας.» (Τραβασάρος, 2007) Οι λόγοι, βέβαια που κανείς τείνει να χάσει την «ταύτιση της κατοικίας µε την «εστία»» (Αίσωπος, 2007)δεν άπτονται µόνο της ελλιπούς αρχιτεκτονικής µελέτης και της εµπορευµατοποίησης της κατοικίας. Στις µέρες µας «όλο και περισσότεροι άνθρωποι αναπτύσσουν ολοένα αυξανόµενη κινητικότητα, που τους επιτρέπει (ή τους επιβάλλει) να µετακινούνται όλο και περισσότερο. εν αντιµετωπίζουµε πια την κατοικία ως το χώρο στον οποίο θα περάσουµε όλη µας τη ζωή, παρά ως µια, περισσότερο ή λιγότερο, εφήµερη «βάση», µέχρι τη µεταφορά µας στην επόµενη.» (Αίσωπος, 2007) Στην προσπάθειά µας παράλληλα να διατηρήσουµε τη σχέση µας µε την κατοικία µας και να κάνουµε την εµπειρία του κατοικείν ελκυστικότερη τις λίγες ώρες, που περνάµε ξύπνιοι µέσα εκεί «της προσθέτουµε Εικ. 75: Τεχνικός εξοπλισµός στις υπηρεσίες των οικιακών αναγκών µας. Ένα media center, απαιτεί τη δηµιουργία ενός καινούργιου χώρου στη κατοικία µας. Μέχρι να ληφθεί και αυτή η νέα ανάγκη υπ όψην το σφηνώνουµε και αυτό στο καθηµερινό. 44

45 διαρκώς καταναλωτικές λειτουργίες: «γυµναστήριο, πισίνα, οικιακός κινηµατογράφος, γκαράζ, γήπεδα κ.ά. Η κατοικία οδεύει προς ένα νέο υβρίδιο κατοικίας και κατανάλωσης» συνάµα. (Αίσωπος, 2007). 45

46 19. Η έρευνα: Στεγαστικές Συνθήκες στα Μεγάλα Αστικά Κέντρα της Χώρας (Κουβέλη Αναστασία, Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, 1995) Για να είναι πιο ρεαλιστική και αντικειµενική η αναφορά µας στην ελληνική κατοικία στο σηµείο αυτό θα κάνουµε µια αναφορά σε µια µεγάλη έρευνα, που ασχολήθηκε µε τις συνθήκες στέγασης και τα διάφορα είδη τυπολογίας σε οκτώ µεγάλα αστικά κέντρα της χώρας (Περιφέρεια Πρωτευούσης, Περιφερειακά Συγκροτήµατα Θεσσαλονίκης, Πατρών, Βόλου, Ηρακλείου, Χανίων και ήµους Λάρισας και Καβάλας). Συγκεκριµένα η έρευνα διεξήχθη σε σύνολο 5000 νοικοκυριών. Το δυστυχές είναι πως η έρευνα αναφέρεται στις συνθήκες στέγασης της δεκαετίας του 80 (συγκεκριµένα η έρευνα διεξήχθη το 1986) και άρα τα αποτελέσµατα της δεν γνωρίζουµε κατά πόσο είναι συµβατά µε την σηµερινή κατάσταση. Το παράδοξο επίσης είναι πως η έρευνα δεν δηµοσιεύτηκε νωρίτερα από το 1996, ήδη 10 χρόνια µετά τη διεξαγωγή της. Σε κάθε περίπτωση θεωρούµε πως, το γεγονός ότι αυτή είναι η µόνη διαθέσιµη έρευνα και η µοναδική φορά που κρατικός κοινωνικός φορέας (το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών εν προκεµένω) ασχολείται µε την καταγραφή των συνθηκών στέγασης στην ελληνική αστική επικράτεια, την καθιστά ιδιαίτερα σηµαντική πηγή πληροφοριών. Η έρευνα στηρίχτηκε σε επιτόπιες αυτοψίες αντικειµενικών χαρακτηριστικών των κατοικιών, καθώς και σε υποκειµενικούς χαρακτηρισµούς βασισµένους σε ερωτηµατολόγια που διανεµήθηκαν στους χρήστες των κατοικιών αυτών. Συγκεκριµένα, σε κάθε κατοικία ερευνήθηκαν οι εξής παράµετροι: 1. Εµβαδό οικοπέδου και χαρακτηριστικά του κτιρίου. 2. Αντικειµενικά χαρακτηριστικά της κατοικίας. 3. Υποκειµενική αξιολόγηση της τεχνικής υποδοµής της κατοικίας. 46

47 4. Επιθυµίες σχετικά µε την ύπαρξη επιπλέον χώρων στη κατοικία και ελλείψεις χώρων για ορισµένες χρήσεις. 5. Πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα της κατοικίας. 6. Βαθµός ικανοποίησης από τη κατοικία. 7. Καθεστώς ενοίκησης, τρόπος απόκτησης της κατοικίας και ύψος ενοικίου. 8. Επισκευές. 9. Τρέχουσες δαπάνες (ηλεκτρικό ρεύµα, νερό, κοινόχρηστα και θέρµανση). 10. Λόγοι µετακόµισης. 11. Προηγούµενη και µελλοντική κατοικία. 12. Περιοχή κατοικίας. 13. Κοινωνικοοικονοµικά χαρακτηριστικά. 47

48 20. Εννέα Τύποι Ελληνικών Αστικών Κατοικιών Από την έρευνα προκύπτουν εννέα διαφορετικοί τύποι αστικών κατοικιών, ο κάθε ένας µε διαφορετικά χαρακτηριστικά, οι οποίοι καλύπτουν την περιγραφή του 100% των αστικών κατοικιών. Επιγραµµατικά οι εννέα τύποι κατοικίας είναι οι εξής: Τύπος 1: Παλιά µικρή µονοκατοικία µε σηµαντικά προβλήµατα, συνήθως αναφέρεται σε αυθαίρετο κτίσµα (9,6%). Τύπος 2: Ισόγεια ή υπόγεια διαµερίσµατα ενός ή δύο δωµατίων (8,7%). Τύπος 3: Μοντέρνο διαµέρισµα σε καινούργια πολυκατοικία µε πυλωτή σε προάστιο (7,8%). Τύπος 4: Μονοκατοικία ή διπλοκατοικία σε συνοικία (14,6%). Τύπος 5: ιαµέρισµα σε τυπική πολυκατοικία (21,8%). Τύπος 6: Άνετη µονοκατοικία ή διπλοκατοικία σε προάστιο, η επαρχιακή πόλη (10,5%) Τύπος 7: Μικρό διαµέρισµα σε προβληµατική πολυκατοικία (14,1%). Τύπος 8: Ιδιαιτέρως προβληµατικές, αυθαίρετες, παλιές, µικρές µονοκατοικίες (3,7%). Τύπος 9: Άνετο σύγχρονο διαµέρισµα και µονοκατοικία (9,1%). Για διευκόλυνσή µας θα κατατάξουµε αυτούς τους εννέα τύπους σε δυο κατηγορίες, ανάλογα µε τις συνθήκες διαβίωσης µέσα στις κατοικίες. Εποµένως η πρώτη κατηγορία περιλαµβάνει τους τύπους 1,2 και 8 οι οποίοι χαρακτηρίζονται από κάτω του µετρίου συνθήκες διαβίωσης και καταλαµβάνουν το 22% του συνόλου των αστικών κατοικιών, ενώ η δεύτερη κατηγορία περιλαµβάνει τους τύπους 3,4,5,6,7,9 των οποίων οι συνθήκες διαβίωσης είναι άνω του µετρίου. Στη συνέχεια αναλύονται όλοι οι τύποι. 48

49 20.1 Κατηγορία Ι : Συνθήκες διαβίωσης κάτω του µετρίου Αυτή η κατηγορία αναφέρεται στους τύπους 1,2,και 8, όπως κατηγοριοποιήθηκαν από τα στοιχεία της έρευνας. Όπως θα δούµε παρακάτω ο πρώτος τύπος κατοικίας έχει κτιριολογικές οµοιότητες µε τον όγδοο, στον οποίο, βέβαια οι συνθήκες διαβίωσης είναι, όπως θα διαπιστώσουµε ακόµη χαµηλότερες. Αν και διαφέρουν κτιριολογικά, ο πρώτος και ο όγδοος τύπος έχουν οµοιότητες µε τον δεύτερο ως προς τις χαµηλές συνθήκες διαβίωσης. Σε ένα άλλο σηµείο στο οποίο διαφοροποιούνται οι τύποι αυτοί είναι πως στο µεν δεύτερο τύπο κατοικούν άτοµα νεαρής ηλικίας, φοιτητές ή εργαζόµενοι, ενώ στον πρώτο και τον όγδοο οι χρήστες είναι κατά κύριο λόγο ηλικιωµένοι συνταξιούχοι Πρώτος Τύπος Σε αυτό τον τύπο συναντάµε παλιάς κατασκευής µικρού, έως µεσαίου µεγέθους κατοικίες, ισόγειες, κυρίως, µε µικρή αυλή (κατατάσσεται στα πλεονεκτήµατα τους), που καταλαµβάνουν µικρά οικόπεδα και που χτίστηκαν χωρίς άδεια οικοδόµησης. Τα κτίρια αυτά εποµένως έχουν χαρακτηριστεί ως αυθαίρετα τα οποία εν τω µεταξύ έχουν νοµιµοποιηθεί. Οι κατασκευές των κτιρίων αυτών υπολογίζονται χρονικά µεταπολεµικά έως το 1965, µε κάποιο αριθµό να έχει χτιστεί και προπολεµικά και θυµίζουν κατά πολύ τις πρώτες παραδοσιακές κατοικίες που αναφέρθηκαν στο πρώτο µέρος της εργασίας (Εικ76 & 77). Οι κατοικίες του πρώτου τύπου παρουσιάζουν σοβαρά προβλήµατα σε σχέση µε τις ανέσεις και τη κατασκευή, ενώ έγιναν για αυτά ανεπαρκείς εργασίες για την αντιµετώπιση των προβληµάτων τους. Χαρακτηριστική είναι η έλλειψη θερµοσίφωνα και κεντρικής θέρµανσης, και σε ορισµένες από τις κατοικίες αυτές δεν υπάρχει ούτε Εικ 76: Χαρακτηριστικό παράδειγµα κατοικιών του πρώτου τύπου. 49

50 λουτρό. Οι περισσότερες είναι ιδιοκατοικούµενες και οι χρήστες τους, παρότι δεν είναι ικανοποιηµένοι από αυτές, εντούτοις δε σκοπεύουν να µετακοµίσουν, αφού τα εισοδήµατά τους είναι πολύ χαµηλά και οι περισσότεροι είναι αρκετά ηλικιωµένοι για να προσβλέπουν στην αύξηση αυτών. Οι χρήστες των κατοικιών αυτών είναι κυρίως συνταξιούχοι, αλλά συναντάµε και πολυµελή νοικοκυριά για τα οποία διαπιστώνεται έντονο πρόβληµα πυκνοκατοίκησης. Κατά τα λεγόµενα των χρηστών κρίνεται απαραίτητη η ύπαρξη επιπλέον δωµατίων για τα παιδιά, όπου αυτά ζουν σε τέτοιες κατοικίες. Ο τρόπος απόκτησης των κατοικιών αυτών ήταν η αυτοστέγαση, κατά την οποία οι ίδιοι οι χρήστες, αλλά και οι συγγενείς και φίλοι συνέβαλαν στη δόµηση. Οι ιδιοκατοικούµενες κατοικίες αποκτήθηκαν κατά κύριο λόγο από κληρονοµιά, ή προίκα. Μετά την εγκατάστασή τους στη κατοικία έκαναν και επιπλέον προεκτάσεις βάσει των αυξανόµενων αναγκών τους. Εικ 77: Χαρακτηριστικό παράδειγµα κατοικιών του πρώτου τύπου εύτερος Τύπος Ο τύπος αυτός χαρακτηρίζεται από πολύ χαµηλές συνθήκες στέγασης, ανάλογες µε του πρώτου και του όγδοου. Ο συγκεκριµένος τύπος, βέβαια διαφέρει χαρακτηριστικά από τους άλλους δυο, αφού αναφέρεται σε διαµερίσµατα και όχι σε χαµηλόροφες µονοκατοικίες (Εικ. 78. & 79). Τα διαµερίσµατα αυτά αποτελούνται από ένα ή δύο δωµάτια (γκαρσονιέρες και δυάρια) και βρίσκονται είτε σε ισόγεια ή υπόγεια πολυκατοικιών, οι οποίες χτιστήκαν σε µεσαίου µεγέθους οικόπεδα, εντός σχεδίου και µε άδεια οικοδόµησης. Τα διαµερίσµατα που βρίσκονται στου υπόλοιπους ορόφους των πολυκατοικιών αυτών ανήκουν, µεν στο ίδιο κτιριακό Εικ 78: Χαρακτηριστικό παράδειγµα κατοικιών του δεύτερου τύπου (η αναφορά γίνεται στα ισόγεια και υπόγεια των πολυκατοικιών που απεικονίζονται). συγκρότηµα, αλλά κατατάσσονται σε άλλους τύπους κατοικίας, µε τη χαρακτηριστική διαφορά ότι παρέχουν σαφώς υψηλότερες συνθήκες διαβίωσης, 50

51 από το δεύτερο τύπο. Ενώ οι χρήστες διακρίνουν πολλά µειονεκτήµατα σε αυτά τα διαµερίσµατα, εν τούτοις θεωρούν πλεονεκτική την περιοχή, εφόσον τους παρέχει καλές συγκοινωνίες και άµεση πρόσβαση σε εµπορικά καταστήµατα, τους δηµιουργεί παρόλα αυτά πρόβληµα η έντονη πυκνοκατοίκηση και η ρύπανση. εδοµένης της αµεσότητας µε το κέντρο της πόλης, οι χρήστες που κατοικούν σε αυτά τα διαµερίσµατα είναι συνήθως φοιτητές, οι οποίοι εξ αιτίας των προσωρινά πολύ χαµηλών εισοδηµάτων τους κατοικούν αναγκαστικά εκεί και προσβλέπουν σε µετακόµιση µέσα στα επόµενα δύο χρόνια, διάστηµα κατά το οποίο ευελπιστούν στην επικείµενη ένταξή τους στη παραγωγική διαδικασία. Σε µικρότερο ποσοστό κατοικούν και νέοι εργαζόµενοι οι οποίοι επίσης προσβλέπουν σε άµεση µετακόµιση µόλις οι οικονοµικές συνθήκες τους το επιτρέψουν. Τεχνικά η ποιότητα των κατοικιών του δεύτερου τύπου είναι κατά πολύ ανώτερη από του πρώτου και του όγδοου (υπάρχει κεντρική θέρµανση και θερµοσίφωνας), παρόλα αυτά στερούνται βασικού εξοπλισµού, όπως εντοιχισµένες ντουλάπες, αποθήκες, πατάρι, ηλεκτρική κουζίνα, ή πλυντήριο ρούχων. Οι άλλοι δύο τύποι υπερισχύουν σε υπαίθριους χώρους (αυλές), καλύτερο ηλιασµό και αερισµό, αφού στα διαµερίσµατα του δεύτερου τύπου οι µόνοι υπαίθριοι χώροι είναι η ταράτσα και ο ακάλυπτος, χώροι οι οποίοι είναι κοινόχρηστοι και ως γνωστόν σπάνια χρησιµοποιούνται. εδοµένου το κακού αερισµού και της υπόγειας θέσης, τα διαµερίσµατα αυτά υποφέρουν και από έντονη υγρασία σε τοίχους και πατώµατα. Εικ 79: Χαρακτηριστικό παράδειγµα κατοικιών του δεύτερου τύπου (η αναφορά γίνεται στα ισόγεια και υπόγεια των πολυκατοικιών που απεικονίζονται). 51

52 Όγδοος Τύπος Εδώ περιλαµβάνονται µικρά αυθαίρετα κτίσµατα, συχνά προπολεµικά χτισµένα, σε µικρά οικόπεδα υποβαθµισµένων περιοχών, εκτός σχεδίου και χωρίς άδεια οικοδόµησης. Είναι χαµηλόρωφα µε κατοικίες που περιλαµβάνουν συνήθως ένα ή δύο δωµάτια και µικρή αυλή. Χαρακτηρίζονται από πλήρη ανυπαρξία στοιχειωδών ανέσεων, οικιακού εξοπλισµού και βοηθητικών χώρων και έχουν πολλά προβλήµατα σε σχέση µε τους χώρους υγιεινής τους, αφού στους χώρους δεν περιλαµβάνεται ούτε λουτρό, ούτε καν κουζίνα (Εικ. 80 & 81). Οι χρήστες αξιολογούν και αυτοί αρνητικά τις συνθήκες στέγασης στις κατοικίες αυτές, οι οποίες αποκτήθηκαν, είτε µέσω κληρονοµιάς, αυτοστέγασης ή προίκας. Αν και τουλάχιστον τα µισά νοικοκυριά είναι ιδιοκατοικούµενα, οι χρήστες που τα νοικιάζουν καταβάλλουν πολύ χαµηλό ενοίκιο, το οποίο εν τούτοις θεωρούν οι ίδιοι αρκετά υψηλό για τις παροχές των κατοικιών. Ο επικρατέστερος λόγος, που οι χρήστες µετακόµισαν σε αυτά τα κτίσµατα, ήταν η έξωση από την παλιά τους κατοικία και σε δεύτερη µοίρα ο γάµος, αν και πολλοί από τους ερωτηθέντες έµεναν εκεί ανέκαθεν. Σε κάθε περίπτωση, όσοι από τους χρήστες µετακόµισαν εκεί από προηγούµενη κατοικία δηλώνουν πως, οι συνθήκες στέγασης στη τωρινή, είναι ίδιες και χειρότερες από πριν. Βλέπουµε πολλές οµοιότητες µε τον πρώτο τύπο κατοικιών κτιριολογικά, αλλά από πλευράς συνθηκών στέγασης ο όγδοος τύπος είναι ακόµα χειρότερος, αφού αυτές µπορούν να χαρακτηριστούν και έως απαράδεκτες, ενώ η δυνατότητα αποκατάστασής τους στέκει έως και αδύνατη από τη πλευρά των χρηστών, αφού πρόκειται κυρίως για ηλικιωµένα άτοµα µε πολύ χαµηλό εισόδηµα. Θα ήταν εγκώµιο αν χαρακτηρίζαµε ότι σε αυτόν τον τύπο κατοικίας υπάρχει απλώς «οξύ» στεγαστικό πρόβληµα, αφού οι Εικ 80 & 81: (επάνω) Χαρακτηριστικό παράδειγµα κατοικιών του όγδοου τύπου. Είναι εµφανείς οι χαµηλές συνθήκες στέγασης κατοικίες αυτές δεν ανταποκρίνονται ούτε καν στα ελάχιστα πρότυπα συνθηκών στέγασης. Το πρόβληµα που προκύπτει από τις συνθήκες αυτές, πρόβληµα το οποίο 52

53 συνδέεται άµεσα µε κοινωνικά προβλήµατα, που αφορούν στις ειδικές ανάγκες των ηλικιωµένων, την ανεργία και τη φτώχεια, θα έβρισκε λύση σε κρατικά προγράµµατα παρέµβασης,που θα όριζαν τη κατεδάφιση των κατοικιών αυτών και τη µεταστέγαση των χρηστών σε ανθρώπινες συνθήκες στέγασης Κατηγορία ΙΙ : Συνθήκες διαβίωσης άνω του µετρίου Σε αυτή τη κατηγορία βρίσκεται η πλειοψηφία των αστικών κατοικιών (78%), οι οποίες είναι κατά κύριο λόγο διαµερίσµατα σε πολυκατοικίες ή διώροφα κτίρια, αλλά και σε µικρότερο ποσοστό µονοκατοικίες και µε συνθήκες στέγασης που ποικίλλουν από µέτριες έως πολύ ικανοποιητικές. Τα κτίσµατα βρίσκονται σε εντός σχεδίου οικόπεδα και έχουν χτιστεί µε άδεια οικοδόµησης. Συγκεκριµένα, ο τρίτος, ο έκτος και ο ένατος τύπος πληρούν τις ανώτερες συνθήκες στέγασης του συνόλου των κατοικιών µε τους πλέον ικανοποιητικούς όρους. Ο τρίτος και ο ένατος τύπος, δε περιλαµβάνουν πολύ καλά διαµερίσµατα πολυκατοικιών, αν και διαφέρουν στα εξής σηµεία: 1) τις υποκειµενικές εκτιµήσεις των χρηστών σχετικά µε θέµατα κατασκευής και τεχνικής υποδοµής, όπου προηγείται µε διαφορά ο ένατος τύπος, και 2) το εµβαδόν του οικοπέδου, η περίοδος κατασκευής, οι υπαίθριοι χώροι κατοικίας, η πυκνότητα δόµησης της περιοχής και το ύψος του καταβαλλόµενου ενοικίου, περιπτώσεις στις οποίες υπερτερεί σηµαντικά ο τρίτος τύπος. Σε σύγκριση µε τους άλλους τύπου κατοικίας ο ένατος, ο τρίτος και ο έκτος τύπος πληρούν τους πλέον ικανοποιητικούς όρους στέγασης. Ως προς τον ένατο και τον έκτο τύπο συναντάµε οµοιότητες ως 53 προς τις πολύ ικανοποιητικές συνθήκες στέγασης, αν και οι δύο τύποι είναι τελείως

54 διαφορετικοί κτιριολογικά, αφού στη πρώτη περίπτωση µιλάµε για διαµερίσµατα, στη δε δεύτερη έχουµε να κάνουµε µε µονοκατοικίες και διπλοκατοικίες Τρίτος Τύπος Στο τύπο αυτό κατατάσσονται τα διαµερίσµατα σε νεόδµητες πολυκατοικίες, που χτίστηκαν µε άδεια οικοδόµησης, τεσσάρων έως πέντε ορόφων, µε λίγα διαµερίσµατα, κήπο και πυλωτή, χτισµένες σε µεγάλα οικόπεδα, που βρίσκονται σε προάστια και ανταποκρίνονται σε ικανοποιητικές συνθήκες στέγασης (Εικ. 82 & 83). Πρόκειται για κατοικίες που στη πλειοψηφία τους έχουν χτιστεί µετά το 1975 και εποµένως αποτελούν το σύγχρονο µοντέλο διαµερίσµατος, που απευθύνεται σε ανώτερα κοινωνικά και οικονοµικά στρώµατα. Θεωρείται η εξέλιξη και η κατάληξη του ένατου τύπου κατοικίας, που θα αναφέρουµε παρακάτω, ο οποίος είναι και αυτός διαµέρισµα, αλλά σε παλαιότερα κτίσµατα. Στον τρίτο τύπο διαφαίνεται ένα υψηλό κόστος στέγασης, το οποίο δεν οφείλεται τόσο στο µέγεθος της κατοικίας, όσο στον εξοπλισµό της και στη χωροθέτηση της σε περιοχές µε ψηλές τιµές ακινήτων οι οποίες αξιολογούνται και από τους χρήστες ως πολύ ικανοποιητικές. Αυτό το οποίο δεν κρίνουν ικανοποιητικό οι χρήστες είναι οι συγκοινωνίες στη περιοχή και η πρόσβαση σε εµπορικά κέντρα, εφόσον οι περιοχές,που βρίσκονται οι κατοικίες αυτές, είναι απόκεντρες. Έχουν πλούσιο οικιακό εξοπλισµό, υπαίθριο χώρο στάθµευσης, ασανσέρ, και κεντρική, αυτόνοµη θέρµανση. ιαθέτουν επίσης φαρδιά µπαλκόνια, ή βεράντες. Τα διαµερίσµατα είναι διαµπερή, ή γωνιαία, αερίζονται καλά, είναι φωτεινά και έχουν καλή θέα. Οι κατοικίες είναι κατά κύριο λόγο ιδιόκτητες, οι οποίες αγοράστηκαν όταν οι οικοδοµές ήταν ακόµη σε κατάσταση γιαπιού, αλλά και Εικ 82 : Χαρακτηριστικό παράδειγµα κατοικιών του τρίτου τύπου. Εικ 83: Προάστιο µε υψηλές αντικειµενικές αξίες οικοπέδων και κατοικιών. Φαίνονται οι δηµοτικές αθλητικές εγκαταστάσεις και οι κατοικίες κυρίως του τρίτου τύπου. σε λιγότερες περιπτώσεις, προ οικοδόµησής τους (από τα σχέδια), ή όταν ήταν πλέον έτοιµες. Οι ιδιοκτήτες τους δεν εκφράζουν την επιθυµία µελλοντικής αλλαγής 54

55 στέγης, αφού τα υψηλά εισοδήµατα τους, τους παρέχουν τη δυνατότητα να κατοικούν σε αυτές τις κατοικίες, που χαρακτηρίζονται από το ικανοποιητικό επίπεδο στέγασης, σύµφωνο µε τις επιθυµίες των χρηστών. Υψηλό είναι και το µορφωτικό επίπεδο των χρηστών, οι οποίοι βρίσκονται στη µέση ηλικιακή βαθµίδα και διαθέτουν κατά κύριο λόγο οικογένειες. Σε κάθε περίπτωση βάσει των όσων δηλώνουν οι ερωτηθέντες, αν υπήρχε πιθανότητα µετακόµισης από την τωρινή κατοικία, αυτή θα γινόταν σε κάποια µονοκατοικία µε αντίστοιχες ή και υψηλότερες συνθήκες διαβίωσης. Όσες περιπτώσεις χρηστών νοικιάζουν τις κατοικίες αυτές, καταβάλλουν υψηλό ενοίκιο Τέταρτος Τύπος Οι κατοικίες που περιγράφονται στο τέταρτο τύπο είναι µικρού έως µεσαίου µεγέθους και βρίσκονται σε χαµηλόρωφα κτίρια µε λίγα διαµερίσµατα, κυρίως «οροφοδιαµερίσµατα». Είναι χτισµένες µε άδεια οικοδόµησης, κυρίως κατά τη περίοδο σε εντός σχεδίου οικόπεδα (Εικ. 84 & 85). εν έχουν πυλωτή, ούτε υπόγεια και τα ισόγεια τους είναι κατοικίες. Οι χρήστες που κατοικούν σε αυτές αξιολογούν τόσο τις κατοικίες, όσο και την περιοχή που βρίσκονται αυτές ως µέτριες, ενώ θα ήθελαν τα διαµερίσµατα να περιλαµβάνουν περισσότερους χώρους, κυρίως για τα παιδιά. Πρόκειται για ιδιοκατοικούµενες κατοικίες,που αποκτήθηκαν µε αυτοστέγαση, κατά την οποία οι ιδιοκτήτες συνέβαλαν στην ανοικοδόµηση µε προσωπική τους εργασία, ή κληρονοµιά και ειδικότερα µέσω προίκας. Στις κατοικίες αυτές οι χρήστες µένουν συµβιβαστικά κατά κύριο λόγο, είτε γιατί οι γονείς τους έµεναν, ή µένουν εκεί, ή γιατί τα νοικοκυριά αυτά είχαν εκεί σπίτι ή οικόπεδο, ή γιατί Εικ. 84 & 85: Παραδείγµατα κατοικιών που ανήκουν στον τέταρτο τύπο. γνώριζαν καλά τη περιοχή αυτή από παλιότερα. Χαρακτηριστικό είναι το πολύ χαµηλό επίπεδο εκπαίδευσης των χρηστών,που σε πολλές περιπτώσεις δεν φτάνει 55

56 ούτε το δηµοτικό. Οι κάτοικοι είναι συνήθως οικογένειες µε παιδιά µε χαµηλό ως µέτριο εισόδηµα και δεδοµένου του αυξηµένου αριθµού κατοίκων ανά διαµέρισµα διαπιστώνεται έντονο πρόβληµα πυκνοκατοίκησης. Προφανώς οι κατοικίες αυτές είναι πρώην µονοκατοικίες οι οποίες επεκτάθηκαν µε «πανωσηκώµατα» για να καλύψουν τις ανάγκες των νέων οικογενειών των απογόνων των χρηστών, ή για να προσθέσουν µια πηγή εισοδήµατος µέσω της ενοικίασης των νέων ορόφων. Οι κατοικίες στερούνται αποθηκών, γκαράζ και υπαίθριων χώρων στάθµευσης, αλλά βασικότερα, στερούνται κεντρικής θέρµανσης, και συνεπώς θερµαίνονται µε σόµπες πετρελαίου, οι ηλεκτρικές συσκευές και οι σόµπες υγραερίου. Όταν συναντώνται µπαλκόνια, αυτά είναι στενά Πέµπτος Τύπος Ο τύπος αυτός είναι ο µεσαίος τύπος διαµερίσµατος σε σχέση µε τον τρίτο και τον ένατο και φαίνεται να είναι ο χαρακτηριστικότερος και επικρατέστερος τύπος κατοικίας στα µεγάλα αστικά κέντρα, αφού αποτελείται από το 21,8% του συνόλου των κατοικιών σε αυτά (Εικ. 86 & 87). Πρόκειται για διαµερίσµατα πολυκατοικιών µεταπολεµικής κατασκευής χτισµένα κατά την περίοδο , σε µικρά έως µεσαία οικόπεδα, που αποτελούνται από διαµερίσµατα, χωρίς θέα, αποτελούµενα από 3-4 δωµάτια, τα οποία πληρούν αρκετά ικανοποιητικές συνθήκες στέγασης, άνω του µέσου όρου και η κατασκευή τους είναι τέτοια ώστε να µην παρουσιάζει προβλήµατα. Οι πολυκατοικίες δεν διαθέτουν κήπους, και τα µπαλκόνια τους είναι στενά, αλλά χρησιµοποιούνται ως αποθηκευτικοί χώροι. Υπάρχει επίσης κοινόχρηστη ταράτσα και ακάλυπτος χώρος, χωρίς, όµως κανένα από τα δύο να Εικ. 86: ο πέµπτος τύπος κατοικίας, ο επικρατέστερος τύπος αστικής κατοικίας (21,8% του συνόλου των αστικών κατοικιών). χρησιµοποιείται. Τα ισόγεια καταλαµβάνονται κυρίως από εµπορικά καταστήµατα 56 λιανικής. Χαρακτηριστική είναι η κατοίκηση από µονοµελή ή διµελή νοικοκυριά που

57 αποτελούνται από χρήστες µεγάλους σε ηλικία, συγκεκριµένα άνω των 65 ετών, συνταξιούχοι, που βρίσκονται στο ανώτερο και ανώτατο επίπεδο εκπαίδευσης, οι οποίοι δεν προσβλέπουν στη µετακόµιση, γεγονός που σχετίζεται µε τις σηµερινές µάλλον ικανοποιητικές συνθήκες στέγασης, αλλά και µε την έλλειψη οικονοµικών πόρων. Στις κατοικίες αυτές συναντάµε, πάντως, αν και σε µικρότερο ποσοστό νοικοκυριά από οικογένειες µε ένα ή δύο παιδιά. Σε κάθε περίπτωση οι περισσότεροι χρήστες δηλώνουν ανεπάρκεια χώρου στη κατοικία τους γεγονός που δεν συνάδει µε το σταθερότυπο των κατοικιών. Προφανώς, το γεγονός αυτό µας δείχνει πως οι τυπικοί χώροι, έτσι όπως έχουν προσδιοριστεί, τουλάχιστον ως προς το εµβαδόν τους, δεν είναι ενδεικτικοί ικανοποιητικών συνθηκών στέγασης και άρα χρήζουν επαναπροσδιορισµού. Σαν µειονεκτήµατα, χαρακτηριστικά είναι η ανεπάρκεια υπαίθριων χώρων, πρασίνου, η έντονη ρύπανση και η πυκνότητα δόµησης της περιοχής και η κακή σχέση µε τους γείτονες, αν και σε γενικές γραµµές τα νοικοκυριά είναι ικανοποιηµένα από τις κατοικίες αυτές. Καθοριστικό στάθηκε για την αγορά των διαµερισµάτων αυτών η κεντρικότητα της περιοχής που βρίσκονται αυτά. Κύριος τρόπος απόκτησης των διαµερισµάτων είναι η αγορά και δεύτερη σε σειρά ακολουθεί η αντιπαροχή. Η κατοικία ήταν καινούργια όταν αγοράστηκε ενώ η αγορά της συµφωνήθηκε στις περισσότερες περιπτώσεις όταν η κατοικία ήταν ακόµα γιαπί. Εικ. 87: Χαρακτηριστικό παράδειγµα πολυκατοικίας του πέµπτου τύπου Έκτος Τύπος Τα 2/3 των κατοικιών του τύπου αυτού είναι κυρίως µονοκατοικίες και διπλοκατοικίες, που συχνά αποκαλούνται και «βίλες», καλής κατάστασης, διαµπερείς, πανταχώθεν ελεύθερες, ή και γωνιαίες, χτισµένες κυρίως κατά τη περίοδο , σε µικρά Εικ. 88: ιπλοκατοικίες που ανήκουν στον έκτο τύπο κατοικίας. οικόπεδα, όχι µεγαλύτερα των 300τ.µ. που βρίσκονται σε απόκεντρες περιοχές οι οποίες αξιολογούνται θετικά (Εικ. 88 & 89). Αποτελούνται κατά κύριο λόγο από

58 δωµάτια, ή και περισσότερα, τα οποία διακρίνονται από την ευρυχωρία τους, τον καλό αερισµό και ηλιασµό τους και το χαµηλό θόρυβό τους. Οι κατοικίες αυτές, ιδιοκατοικούµενες στη πλειοψηφία τους, διαθέτουν σύγχρονο οικιακό εξοπλισµό, και επαρκείς υπαίθριους χώρους (αυλές, κήπους και βεράντες) που χρησιµοποιούνται πολύ για διηµέρευση και αναψυχή. εν διαθέτουν υπόγεια, ενώ το ισόγειο χρησιµοποιείται για κατοικία. Το 1/3 των κατοικιών αυτών δεν διαθέτουν κεντρική θέρµανση, αλλά πολλές από αυτές διαθέτουν θερµοσυσσωρευτές. Το παράδοξο ως προς τα νοικοκυριά που κατοικούν σε αυτές τις κατοικίες είναι πως τα ¾ των κατοικιών αυτών δεν χαρακτηρίζονται από υψηλό εισόδηµα, γεγονός που συνδυασµένο µε το ότι οι κατοικίες αυτές αποκτήθηκαν µέσω αυτοστέγασης, ενδεχοµένως να σχετίζεται µε το γεγονός ότι η αξία της γης ήταν χαµηλή κατά την περίοδο αγοράς της, και επίσης η απόκτηση των κατοικιών αυτών βασίζεται συχνά στη κληρονοµιά ή την προίκα. Σε γενικό βαθµό πληρούν ικανοποιητικές συνθήκες στέγασης, κάτι το οποίο συνάδει και µε τη γνώµη των χρηστών που τις κατοικούν, οι οποίοι αποτελούν το µεγαλύτερο ποσοστό ερωτηθέντων που δεν αναφέρουν κανένα µειονέκτηµα για τη κατοικία τους. Αν αναφέρουν κάποιο, αυτό δε σχετίζεται άµεσα µε τη κατοικία τους και συνήθως αναφέρεται στις κακές δηµόσιες συγκοινωνίες της περιοχής. Το µεγαλύτερο ποσοστό των χρηστών βρίσκονται στην ηλικιακή κατηγορία των ετών που διαθέτουν οικογένειες µε ένα ή δύο παιδιά και βρίσκονται σε µέτριο µορφωτικό επίπεδο έως ανώτερης εκπαίδευσης. Εικ. 89: Κατοικία του έκτου τύπου σε προάστιο µε χαµηλή αξία γης κατά την περίοδο οικοδόµησης Έβδοµος Τύπος Στο τύπο αυτό ανήκουν µικρά διαµερίσµατα πολυκατοικιών χτισµένων µεταπολεµικά κυρίως την περίοδο σε µικρού έως µεσαίου µεγέθους οικόπεδα που 58 βρίσκονται σε κεντρικές και υποβαθµισµένες περιοχές (Εικ. 70). Τα ισόγειά των Εικ. 90: Ο έβδοµος τύπος κατοικίας.

59 πολυκατοικιών αυτών χρησιµοποιούνται από εµπορικά καταστήµατα λιανικής. Στα διαµερίσµατα αυτά κατοικούν οικογένειες µε παιδιά που υφίστανται έντονες τις συνέπειες της πυκνοκατοίκησης. Οι υπαίθριοι χώροι αναφέρονται σε στενά µπαλκόνια τα οποία χρησιµοποιούνται σαν αποθηκευτικοί χώροι, και τις κλασσικές περιπτώσεις των χώρων της ταράτσας και του ακάλυπτού που ως γνωστό είναι χώροι που µένουν παντελώς ανεκµετάλλευτοι. Τα κτίρια χαρακτηρίζονται από χαµηλή κατασκευαστική ποιότητα σε ότι αφορά τα επιµέρους στοιχεία των οικοδοµών, αλλά ο εξοπλισµός των σπιτιών και οι στοιχειώδεις ανέσεις τους κρίνονται ικανοποιητικά, αφού διαθέτουν µπανιέρα στο λουτρό τους, θερµοσίφωνα, εντοιχισµένες ντουλάπες, και κεντρική θέρµανση. Παρόλα αυτά, τα νοικοκυριά που διαβιούν στα διαµερίσµατα αυτά είναι από µέτρια έως καθόλου ικανοποιηµένα από τη κατάσταση στις κατοικίες τους. Σαν κύριο καθεστώς ενοίκησης συναντάµε την ενοικίαση, της οποίας η αξία κυµαίνεται σε χαµηλά επίπεδα, αν και οι ερωτηθέντες τα αξιολογούν από υψηλά έως λογικά. Ίσως το γεγονός των ενοικιασµένων κατοικιών να εξηγεί και το φαινόµενο των πολύ συχνών επισκευών στα διαµερίσµατα αυτά, (επισκευές που επικεντρώνονται συνήθως σε βαψίµατα που τα αναλαµβάνουν οι ίδιοι οι χρήστες) και που φαίνεται να γίνονται εξαιτίας της συχνής εναλλαγής ενοίκων. Στις λίγες περιπτώσεις της ιδιοκατοίκησης τα διαµερίσµατα αυτά αποκτήθηκαν στη φάση που η οικοδοµή ήταν ακόµη γιαπί. Η µετακόµιση σε αυτή τη κατοικία δεν φαίνεται να αποτελεί συνειδητή επιλογή των χρηστών, δεδοµένου ότι αυτή προέκυψε εξ αίτιας κάποιας προηγούµενης έξωσης και ενός επικείµενου γάµου. Για το λόγο αυτό η τωρινή κατοικία δε συνιστά βελτίωση σε σχέση µε τη προηγούµενη κατοικία από την οποία οι χρήστες σκέφτονται να µετακοµίσουν µόλις οι οικονοµικές συνθήκες τους το επιτρέψουν. Σε ότι αφορά την περιοχή που βρίσκονται οι κατοικίες αυτές, κρίνεται ικανοποιητική ως προς το χαµηλό ύψος των ενοικίων, τη κεντρικότητα της, τις Εικ. 91: Πολυτελές διαµέρισµα που ανήκει στον ένατο τύπο 59

60 συγκοινωνίες και την πρόσβαση στα εµπορικά κέντρα, αλλά απεναντίας δεν είναι καθόλου ικανοποιητική σε σχέση µε τη πυκνότητα κατοίκησης, τη ρύπανση και την ύπαρξη πρασίνου Ένατος Τύπος Οι κατοικίες που υπάγονται στον ένατο τύπο χαρακτηρίζονται από ικανοποιητικές συνθήκες στέγασης. Πρόκειται για ευρύχωρες κατοικίες τεσσάρων και άνω δωµατίων, πρόσφατης κατασκευής, χτισµένες κυρίως µετά το 1975 σε οικόπεδα µεσαίου µεγέθους, εντός σχεδίου πόλεως µε άδεια οικοδόµησης, που αποτελούνται από 3-5 διαµερίσµατα. Επίσης στην ίδια κατηγορία υπάγονται και ένα 10% µονοκατοικιών, χαρακτηριστικά αποκαλούµενων ως «βίλλες» (Εικ. 91 & 92). Όλα τα είδη κατοικιών απολαµβάνουν άφθονων υπαίθριων χώρων, όπως βεράντες και κήπους και ποιοτικής κατασκευής. Κατά κύριο λόγο τα νοικοκυριά που διαβιούν στα σπίτια αυτά αποτελούνται από τετραµελείς οικογένειες ανώτερης κοινωνικής και οικονοµικής θέσης και µορφωτικού επιπέδου. Αντικειµενικά και υποκειµενικά, αυτές οι κατοικίες χαρακτηρίζονται από ικανοποιητικές συνθήκες δόµησης, ενώ οι ερωτώµενοι σπανίως αναφέρουν µειονεκτήµατα ως προς τη κατοικία τους. Παραπάνω από τα µισά νοικοκυριά δεν θεωρούν απαραίτητη την ύπαρξη κάποιων παραπάνω χώρων στο σπίτι τους, αλλά όταν αυτό υπάγεται στις επιθυµίες τους, αυτές περιλαµβάνουν κάποιον επιπλέον χώρο εργασίας, η δωµάτιο για τα παιδιά. Η πλειοψηφία των νοικοκυριών ιδιοκατοικούν, µέσω αγοράς ή αυτοστέγασης, πλεονέκτηµα που το απέκτησαν µέσω ιδίας χρηµατοδότησης ή συνδυασµού αυτής µε δανειοδότηση από τράπεζα, εκποίηση άλλων πόρων ή δωρεά από συγγενείς. Βασικός λόγος µετακόµισης στη τωρινή κατοικία στάθηκε η δυνατότητα βελτίωσης των συνθηκών Εικ. 92: Οι «βίλλες» του ένατου τύπου. ζωής, µαζί µε τη πρόθεση ιδιοκατοίκησης και το γάµο. Ένας σηµαντικός λόγος για την εγκατάσταση στη περιοχή αυτή ήταν η ιδιοκτησία οικοπέδου και οι καλές 60

61 συγκοινωνίες που µε βάση τα λεγόµενα των χρηστών παρέχει η περιοχή, µαζί µε την εύκολη πρόσβαση σε εµπορικά κέντρα. Παράλληλα στη περιοχή υπάρχει πολύ περιορισµένη ρύπανση και θόρυβο και παρέχοται πολλοί χώροι πρασίνου Συµπεράσµατα Πριν προβούµε στα συµπεράσµατά µας σε σχέση µε την παραπάνω έρευνα να υπενθυµίσουµε πως αυτή διεξήχθη ακριβώς 22 χρόνια πριν (το 1986) και άρα επόµενο είναι κάποια στοιχεία σε σχέση µε τη σηµερινή κατάσταση να είναι αναχρονιστικά. Για παράδειγµα, στις περισσότερες περιπτώσεις των κατοικιών του τέταρτου και του έκτου τύπου, αλλά ενδεχοµένως και του πρώτου τύπου, στους οποίους δεν υπήρχε κατά την περίοδο της διεξαγωγής της έρευνας εγκατάσταση κεντρικής θέρµανσης, αυτή να τοποθετήθηκε εκ των υστέρων. Πολλά, πάντως από τα σπίτια που ανήκουν σε αυτούς τους τύπους κατοικιών έχουν κατά πολύ βελτιώσει τόσο τον οικιακό εξοπλισµό τους, όσο και τις ανέσεις τους. Σε κάθε περίπτωση, όµως δεν έχει επέλθει καµία αλλαγή ως προς τα κτιριολογικά χαρακτηριστικά τους και αυτό είναι και το επίµαχο σηµείο στο οποίο εστιάζουµε. εν θα εξετάσουµε τις περιπτώσεις των τύπων που ανήκουν στην πρώτη κατηγορία, καθώς περιγράφουν κατοικίες για τις οποίες δεν προηγήθηκε καµία αρχιτεκτονική µελέτη, πλην του τύπου δύο, εφόσον αυτός περιγράφει κατοικίες οι οποίες εντάσσονται σε πολυκατοικίες, θεωρητικά µελετηµένες, από αρχιτεκτονικής πλευράς. Ας σταθούµε για λίγο, όµως, σε αυτό το τύπο κατοικίας για να παρατηρήσουµε, συγκεκριµένα στις περιπτώσεις κατά τις οποίες αυτός ο τύπος περιγράφει υπόγειες κατοικίες, πως αυτές θα έπρεπε κανονικά να είναι αντικατεστηµένες από υπόγεια γκαράζ, για τα οποία, κατά την περίοδο δόµησης των πολυκατοικιών αυτών ουδέποτε υπήρξε πρόβλεψη. Αντί λοιπόν να στεγάζουν αυτοκίνητα οι χώροι αυτοί, µια περίπτωση που θα απάλλασσε σε 61

62 τεράστιο βαθµό το µείζον πρόβληµα στάθµευσης στις κεντρικές περιοχές των πόλεων, στεγάζουν ανθρώπους. Έχουµε λοιπόν να κάνουµε µε κατοικίες συνειδητά µελετηµένες από επαγγελµατίες και όχι µε περιπτώσεις κατοικιών που χτίστηκαν, όπως-όπως, αυθαίρετα από τους ίδιους τους χρήστες δεδοµένης της οικονοµικής τους ανέχειας. Τουναντίον, χτίστηκαν από επικερδείς επιχειρήσεις, οι οποίες ελέγχονταν «αυστηρά» από κρατικούς φορείς ως προς την άδεια τους, τη στατικότητα τους, αλλά όχι τις συνθήκες διαβίωσης που θα εξασφάλιζαν µια αξιοπρεπή ζωή στους ανθρώπους που θα τις κατοικούσαν. Περνάµε, τώρα, στις κατοικίες της δεύτερης κατηγορίας, η οποία διαχωρίζεται από τη πρώτη κατ αρχήν δεδοµένων των προβλεπόµενων αδειών δόµησης που τις συνοδεύουν και της χωροθέτησης τους σε οικόπεδα εντός σχεδίου πόλεως. Ο τρίτος και ο ένατος τύπος δε θα µας απασχολήσουν, όχι διότι δεν εντοπίζουµε ακόµα και σε αυτούς τους κατά τα άλλα πρότυπους, για τα σηµερινά δεδοµένα τύπους, υψηλού επιπέδου στέγασης, αλλά γιατί σε αυτόυς κατοικεί η µειοψηφία χρηστών (µόλις το 18,9% του συνόλου των αστικών κατοικιών) που τη διακρίνει το υψηλό βιοτικό της επίπεδο. Τι συµβαίνει, όµως µε τα σπίτια τα οποία κατοικούνται από χρήστες µετρίου οικονοµικού επιπέδου; Ποιες είναι οι προβλεπόµενες συνθήκες στέγασης για τον µέσο όρο των κατοίκων; Πυκνοκατοίκηση µέσα και έξω από τα σπίτια, ανεπαρκείς εξοπλισµοί, λανθασµένη διαρρύθµιση και µελέτη σταθερότυπων είναι κάποια από τα συµπεράσµατα που προκύπτουν από τις έρευνες για τις στεγαστικές συνθήκες των κατοικιών. Το 14,1% των χρηστών κατοικεί σε σπίτια που ανοικοδοµήθηκαν µε προσωπική εργασία, από χαµηλού µορφωτικού επιπέδου χρήστες, οι οποίοι συνέβαλλαν µε τη δική τους ελλιπή κατάρτιση στη δόµηση και διαρρύθµιση των κατοικιών τους. Σαν αποτέλεσµα οι κατοικίες αυτές έχουν ελλιπή τεχνικό εξοπλισµό, είναι χτισµένες µε 62

63 τεχνολογικώς αναχρονιστικά υλικά και έχουν αµφίβολη στατικότητα, καθώς στο πέρας του χρόνου έχουν γίνει επεκτατικές δοµικές παρεµβάσεις σε αυτά, όπως τα γνωστά «πανωσηκώµατα». Το 35,9% των διαµερισµάτων βρίσκονται σε κεντρικές περιοχές που τις χαρακτηρίζει η έλλειψη πρασίνου, η ρύπανση και η οικοδοµική πυκνότητα. Τα χαρακτηριστικά αυτά, βέβαια άπτονται πολεοδοµικής ανάλυσης που δεν είναι της αρµοδιότητας µας να κάνουµε. Σε σχέση µε τη δόµηση και τη διαρρύθµιση των διαµερισµάτων, όµως, συναντάµε χαµηλή ποιότητα κατασκευής σε ότι αφορά τα επιµέρους στοιχεία των κατοικιών, έλλειψη υπαιθρίων χώρων, και όπου αυτοί υπάρχουν βλέπουµε πως δεν χρησιµοποιούνται (οι ταράτσες και οι ακάλυπτοι χώροι για παράδειγµα). Τα µπαλκόνια ως κύρια χρήση έχουν την αποθήκευση και όχι τη διηµέρευση, εξ αιτίας του λάθος σχεδιασµού τους (µακρόστενα). Οι τυπικοί χώροι στο εσωτερικό των διαµερισµάτων φαίνεται να µην είναι ενδεικτικοί ικανοποιητικών συνθηκών στέγασης, καθώς διαπιστώνεται κατά τη χρήση πως το εµβαδόν που προβλέπει η τυποποίηση για κάθε έναν από αυτούς είναι ανεπαρκές. Το γεγονός αυτό αποδεικνύεται και από το ότι όσοι από τους χρήστες βελτιώνουν το εισόδηµά τους και καταφέρνουν µε να µετοικήσουν σε νέα κατοικία αυτή έχει σχεδόν την ίδια διάταξη ως προς τους τυπικούς χώρους, αλλά αρκετά περισσότερα τετραγωνικά σε κάθε έναν από αυτούς. Τα περισσότερα από αυτά τα διαµερίσµατα αποκτήθηκαν µε τη µέθοδο της αντιπαροχής, το νωρίτερο στο στάδιο όπου αυτά είχαν ήδη ξεκινήσει να ανοικοδοµούνται, γεγονός που αποδεικνύει την απουσία των µελλοντικών χρηστών στη µελέτη και τον σχεδιασµό τους. Αυτό το τελευταίο είναι ίσως και η σηµαντικότερη παρατήρηση που έχουµε να κάνουµε πάνω στην έρευνα αυτή. 63

64 21. Παράθεση Ανάλυση και Σύγκριση 19 κατόψεων αστικών κατοικιών σε σχέση µε τα λειτουργικά τους διαγράµµατα. Στα πλαίσια της παρούσας εργασίας, µελετήσαµε δεκαεννέα κατόψεις µε τυχαία δειγµατοληψία από τρία διαφορετικά είδη αστικών κατοικιών και συγκρίναµε τα λειτουργικά τους διαγράµµατα. Σκοπός µας ήταν να διαπιστώσουµε κατά πόσο οι τυπικοί χώροι έχουν αλλάξει από την εποχή των πρώτων αστικών κατοικιών (την εποχή του µεσοπολέµου) µέχρι σήµερα. Θέλαµε να κινηθούµε σε όλα τα πιθανά κοινωνικά στρώµατα, που κατοικούν σε µια αστική κατοικία και παράλληλα είχαµε την πρόθεση να εξετάσουµε περιπτώσεις «προσεγµένων» µελετών, που υποθετικά λαµβάνουν υπ όψη τις κοινωνικοπολιτικές και οικονοµικές αλλαγές της κάθε εποχής που µε τη σειρά τους τροποποιούν και τις χρηστικές ανάγκες και δραστηριότητες µέσα στην κατοικία. Για το λόγο αυτό ανατρέξαµε αφενός σε δηµοσιευµένες κατόψεις πολυτελών µονοκατοικιών, (Εικ. 93) όπου υποθετικά υπάρχει ο χρόνος, και η οικονοµική δυνατότητα από την πλευρά του ιδιοκτήτη και η κατάρτιση από πλευράς επαγγελµατιών για µια σωστή αρχιτεκτονική µελέτη στηριζόµενη στις αυτές καθαυτές τις ανάγκες του ιδιοκτήτη και αφετέρου σε δηµοσιευµένες κατόψεις συγχρόνων πολυκατοικιών (Εικ. 94). Τα δύο αυτά είδη κατοικιών τα συγκρίναµε µε ορισµένες από τις πρώτες µεσοπολεµικές πολυκατοικίες της Αθήνας (Εικ. 95). Τα συµπεράσµατα είναι πως, ως προς τα λειτουργικά τους διαγράµµατα, δεν υπάρχουν ουσιαστικές διαφορές ανάµεσα στις τρεις αυτές οµάδες κατοικιών. Χαρακτηριστικά όλες ανεξαιρέτως οι κατοικίες αποτελούνται από τις δυο κατηγορίες τυπικών χώρων αυτές των προσωπικών και των κοινωνικών (Εικ. 96). Εικ. 93: Κάτοψη µονοκατοικίας στον Κεραµεικό ( ). Η κατοικία προυπήρχε και υπέστη ανασκευή. Καθαιρέθηκαν όλοι οι εσωτερικοί, τοίχοι και προστέθηκαν νέοι χώροι, όπως εσωτερική πισίνα και αυλή,αλλά και χώρος στάθµευσης αυτοκινήτων. Το λειτουργικό διάγραµµα ακολούθησε Ανάλογα µε το µέγεθος της κατοικίας προβλέπονται κάποιοι επιπλέον χώροι, όπως 64 την

65 ξενώνες, dressing rooms και δωµάτια υπηρεσίας, και τα δωµάτια ύπνου αυξοµειώνονται σε τετραγωνικά, χωρίς όµως σε αυτά να προστίθενται ή να αφαιρούνται ιδιότητες και χρήσεις. Στις περιπτώσεις των πολλαπλών επιπέδων σε µια κατοικία, τους διαδρόµους αντικαθιστούν τα κλιµακοστάσια, που λειτουργούν σαν περάσµατα από τον ένα χώρο στον άλλο. Συνοπτικά, το µοντέλο του διαµερίσµατος έχει περάσει σχεδόν αυτούσιο και στις µονοκατοικίες πολλαπλών επιπέδων. Εποµένως, διαπιστώσουµε πώς το πρότυπο σχεδίασης, για το οποίο προορίζεται µια κατοικία, ανεξαρτήτως κτιριολογικής δοµής ήταν και παραµένει η οικογένεια. Η διαδροµή µέσα στην κατοικία δεν έχει αλλάξει ουσιαστικά από την εποχή των πρώτων διαµερισµάτων µέχρι σήµερα. Ενδεχοµένως να παρουσιάζονται κάποιες παραλλαγές στις περιπτώσεις των µονοκατοικιών κατά τις οποίες, φυσικά διατίθεται µεγαλύτερη σχεδιαστική ευελιξία. Μερικές, ίσως και οι πιο ενδιαφέρουσες περιπτώσεις να είναι αυτές όπου αντιστρέφεται η θέση των κοινωνικών µε αυτή των προσωπικών χώρων, οπότε αντί να συναντάµε τους τελευταίους στα ανώτερα επίπεδα µιας κατοικίας και τους πρώτους στα κατώτερα, να παρατηρούµε το ακριβώς ανάποδο. Στις περιπτώσεις που αυτό συµβαίνει για κάποιο τεκµηριωµένο λόγο, π.χ. για να έχουν οι χώροι διηµέρευσης καλύτερη θέα, µπορούµε να πούµε πως σηµειώνεται µια αξιοπρόσεχτή µελέτη, κινούµενη, όµως πάντοτε, όπως προαναφέραµε στα όρια του τυπικού λειτουργικού διαγράµµατος. Εικ. 94: Τυπική κάτοψη ορόφου πολυκατοικίας στο Παλαιό Φάληρο ( ). Αν και πρόσφατης κατασκευής, η διαρρύθµιση των χώρων, φαίνεται να ακολουθεί το ίδιο λειτουργικό διάγραµµα. 65

66 Εικ. 95: Κάτοψη ορόφου µεσοπολεµικής κατοικίας (η φωτογραφία της πρόσοψης είναι η Εικ. 68, σελ. 37). Οι αριθµοί αντιστοιχούν στους παρακάτω χώρους: 3. χωλ, 4. σαλόνι, 6. τραπεζαρία, 7. γραφείο, 9. υπνοδωµάτιο, 12. λουτρό, 15. κουζίνα, 16. office, 24. διάδροµος, 25. κύριο κλιµακοστάσιο, 29. εξώστης, 31. ακάλυπτος οικοπέδου, 33. σκάλα παταριού. Εικ. 96: Το γενικό λειτουργικό διάγραµµα που προκύπτει και από τις 19 κατόψεις. Παρατηρούµε πως δεν υπάρχουν ουσιαστικές διαφορές στην διαδρο- µή µέσα στο σπίτι από τις πρώτες µεσοπολεµικές πολυκατοικίες µέχρι και σήµερα. 66

67 22. Το σπίτι µας, κοµµένο και ραµµένο στα µέτρα της ζωής µας Ας µπούµε στη διαδικασία ανεπηρέαστα να κοιτάξουµε τη ζωή µας µέσα σ ένα σπίτι, ας σκεφτούµε αναδροµικά πως κυλούν οι µέρες και τα χρόνια µέσα σε αυτό και µόνο τότε θα συνειδητοποιήσουµε πως συναντάµε εµπόδια στην καθηµερινότητα µας. Θα συνειδητοποιήσουµε πως, σε πολλές περιπτώσεις, δεν µας δίνεται η δυνατότητα να ευχαριστηθούµε τη ζωή µέσα στο ίδιο µας το σπίτι, τόσο εµείς, όσο και τα παιδιά ή οι ηλικιωµένοι συγγενείς µας που τυχαίνει, δίχως άλλη επιλογή να ζουν και εκείνοι στο ίδιο σπίτι. Ίσως να µπορέσουµε να διακρίνουµε µια ανακατάταξη προτεραιοτήτων, µια άλλη ιεραρχία αναγκών, που να απαιτεί την ανακατανοµή των χώρων µε βάση τον τρόπο ζωής µας, τον αληθινό τρόπο ζωής µας που βρίσκεται έξω από τα µέσα παραγωγής τεχνητού lifestyle και µέσα σε αυτό το κέλυφος που είναι το σπίτι µας (Βαΐου, Ρίζος,1984). Ας αναλογιστούµε τελικώς πόσο συχνά µας χτυπάει απροειδοποίητα το κουδούνι ένας «ξένος» για να υπάρχει η ανάγκη διάθεσης τόσο πολλών τετραγωνικών για εκείνον, κι αν αυτό συµβαίνει συχνά, πόσο ξένος είναι σε εµάς και πόσο εµείς σε αυτόν ώστε να διαχωρίζουµε τον χώρο του από το δικό µας. Πόσο προσωπική και ιδιωτική είναι η διαδικασία της παρασκευής του φαγητού για να µη γίνεται αντιληπτή από έναν επισκέπτη και για το λόγο αυτό η κουζίνα να πρέπει να γίνεται ένας χώρος αποµονωµένος; Η και αντίστροφα, πόσο επιτρέπει η καθηµερινότητά µας την τόσο συχνή χρήση της κουζίνας µας ώστε να αποτελεί αναπόσπαστο κοµµάτι ενός ενιαίου χώρου στον οποίον συνυπάρχουν και άλλες κοινωνικές δραστηριότητες; (Βαΐου, Ρίζος,1984). Στη σηµερινή τυπολογία της κατοικίας δεν θα πρέπει να υπάρχουν σταθερές. Αυτό που ενδεχοµένως είναι ενοχλητικό για έναν, είναι απαραίτητο στοιχείο της 67

68 καθηµερινότητας κάποιου άλλου. «Η «µετάφραση» των περιοχών ζωής σε χώρο είναι άµεσα εξαρτηµένη από τις ιεραρχήσεις και τις επιλογές του καθένα για τον τρόπο ζωής του» (Βαΐου, Ρίζος,1984). Ο «βαθµός ιδιωτικότητας» είναι ένα κριτήριο για να γίνει ένας διαχωρισµός των χώρων της κατοικίας, είτε νοητά είτε χρησιµοποιώντας δοµικά στοιχεία µε σκοπό την παροχή της δυνατότητας να µένει κανείς τη στιγµή που το επιλέγει µόνος, συνδυασµένη µε αυτή που να επιτρέπει σε µια άλλη στιγµή την συνύπαρξή µας µε µια παρέα ή ακόµα και τη φιλοξενία µιας µεγάλης γιορτής (Βαΐου, Ρίζος,1984). 68

69 23. ιαχωρισµός Χώρων σε ένα διαµέρισµα Αλλά ας πάρουµε καλύτερα τον κάθε χώρο ενός διαµερίσµατος, µιας κι έχει περάσει σαν πρότυπο και σ άλλα είδη κατοικιών, κι ας τον κοιτάξουµε έναν-έναν ξεχωριστά (Βαΐου, Ρίζος,1984) Υπνοδωµάτια Στις περισσότερες περιπτώσεις των διαµερισµάτων, το ένα ή και περισσότερα υπνοδωµάτια βρίσκονται στο πίσω µέρος του σπιτιού αφήνοντας τους χώρους διηµέρευσης για τη «φάτσα» του διαµερίσµατος(βαΐου, Ρίζος,1984). Σε ό,τι αφορά τη διαφοροποίηση µεταξύ του δωµατίου των παιδιών και αυτό του ζευγαριού, εκεί η µόνη διαφορά που συναντάµε είναι στα τετραγωνικά, οπότε και βρίσκουµε συνήθως τα υπνοδωµάτια των παιδιών µικρότερα έναντι της µεγάλης κρεβατοκάµαρας της οποίας ο µοντέρνος όρος είναι master bedroom ή ελληνιστί «κύρια κρεβατοκάµαρα» (Βαΐου, Ρίζος,1984). Μια κρεβατοκάµαρα δεν περιορίζει τη λειτουργία της στον ύπνο. Το υπνοδωµάτιο είναι ο ιδιωτικός µας χώρος, αυτός που στεγάζει τις προσωπικές µας στιγµές, την ανάγνωση, την εργασία, τη χαλάρωση, την ετοιµασία µας. Στο υπνοδωµάτιο βρίσκεται, επίσης, η γκαρνταρόµπα, ο χώρος αποθήκευσης των ρούχων µας και των προσωπικών µας αντικειµένων. Ένας προσεγµένος σχεδιασµός αυτού του δωµατίου, λοιπόν είναι ίσως πολύ σηµαντικότερος από κάθε άλλο χώρο και ως προς τη λειτουργικότητα, αλλά και την ατµόσφαιρά του. Ένας χώρος που προβλέπει τη φιλοξενία ενός διπλού κρεβατιού και δυο κοµοδίνων, σίγουρα δεν πλοιρεί όλες τις προδιαγραφές ενός master bedroom. Τα παιδικά και εφηβικά δωµάτια, από την άλλη, χρειάζονται και αυτά µια µελέτη πιο προσεγµένη, για να παρέχουν σε ένα χώρο µέσα στον οποίο ένα (η και 69

70 περισσότερα) παιδιά περνούν περισσότερο χρόνο από κάθε άλλο χώρο του σπιτιού (Βαΐου, Ρίζος,1984) Καθηµερινό Όπως αναφέραµε και παραπάνω ο χώρος διηµέρευσης, ή αλλιώς αυτός της κοινωνικής ζωής στην καθιερωµένη τυπολογία ενός διαµερίσµατος ορίζεται συνήθως ως ένα δωµάτιο, το λεγόµενο living room το οποίο εµπεριέχει το σαλόνι και την τραπεζαρία. Εναλλακτικά µπορεί η τραπεζαρία να χωρίζεται από το σαλόνι µε µια συρόµενη πόρτα. Όπως και να χει, ο χώρος αυτός αποτελεί το µεγαλύτερο από τους υπόλοιπους σε µια κατοικία και σχεδόν πάντα βρίσκεται στο µπροστινό µέρος αυτής. Κατ επέκταση, από κει βρίσκεται κι η διέξοδος στον ίσως και µοναδικό ηµιυπαίθριο χώρο του σπιτιού, το µπαλκόνι ή τη βεράντα (αν τυγχάνει περισσότερων τετραγωνικών). Θα κάνουµε εκτενή αναφορά παρακάτω σε ό,τι αφορά τους υπαίθριους και ηµιυπαίθριους χώρους (Βαΐου, Ρίζος,1984). Ξαναγυρίζοντας στο εσωτερικό του διαµερίσµατος, από το living room το οποίο είναι σχεδόν πάντα αποµονωµένο από το υπόλοιπο σπίτι, ξεκινούν πόρτες και ανοίγµατα προς τα άλλα δωµάτια διαµέσου των διαδρόµων. Τα ανοίγµατα αυτά µαζί µε τα κουφώµατα, που δίνουν διέξοδο στο µπαλκόνι είναι τόσα, ώστε να περιορίζεται η ωφέλιµη επιφάνεια του για επίπλωση (Βαΐου, Ρίζος,1984). Στην πορεία µας µέσα στο σπίτι το living room, ή αλλιώς το καθηµερινό θα έπρεπε µε τη βοήθεια της λειτουργικής επίπλωσης έναντι της επίσηµης, να δηµιουργείται ο χώρος συγκέντρωσης της οικογένειας και ουσιαστικά ο χώρος της κοινής ζωής της. Τους µήνες, που ο καιρός το επιτρέπει, δηλαδή για την περίπτωση της Ελλάδας τους µισούς µήνες του χρόνου, το καθηµερινό θα µπορούσε να µεταφερθεί µαζί µε τις δραστηριότητές του σε µια ευρύχωρη βεράντα ακριβώς έξω απ αυτό (Βαΐου, Ρίζος,1984). 70

71 23.3 Κουζίνα Η αποµόνωση της κουζίνας σ έναν ξεχωριστό χώρο είναι κι αυτό ένα µοντέλο εισαγωγής από µια εποχή που το µαγείρεµα αποτελούσε αποκλειστική απασχόληση του βοηθητικού προσωπικού της κυρίας του σπιτιού. Βέβαια η ελληνική «µπουρζουαζία» ήταν ένα ιδιαίτερα µικρό κοµµάτι του πληθυσµού και το βοηθητικό προσωπικό δεν υπήρχε παρά σε ελάχιστα σπιτικά. Έτσι, στα υπόλοιπα σπίτια, τους υπηρέτες αντικατέστησαν οι νοικοκυρές, οι οποίες δεδοµένου του υποβαθµισµένου ρόλου τους στην κοινωνία, παρέµεναν έγκλειστες στην κουζίνα τους και στην άχαρη δραστηριότητά τους, αυτήν της προετοιµασίας του φαγητού για την υπόλοιπη οικογένεια και σ άλλες περιπτώσεις και την παρέα της. Καθώς λοιπόν η προετοιµασία του φαγητού αποτελούσε µια αδιάφορη δραστηριότητα, εντούτοις η κατανάλωσή του ήταν µια ιδιαίτερα ευχάριστη ευκαιρία κοινωνικοποίησης και συνάντησης, τη στιγµή που η νοικοκυρά βρισκόταν αφοσιωµένη στη κουζίνα της, «κεκλεισµένων των θυρών», δικαιολογώντας την κατάστασή της µε την πρόφαση πως, µια κουζίνα σε κλειστό χώρο προφύλασσε το υπόλοιπο σπίτι από τις δυσάρεστες µυρωδιές,που αναδύονταν µέσα από την κατσαρόλα της (Βαΐου, Ρίζος,1984). Στην περίπτωση µιας ανοιχτής open plan κουζίνας, ενδεχοµένως µε την εναλλακτική ενός διαχωριστικού τοίχου, η θέση της γυναίκας νοικοκυράς µέσα στο σπίτι αυτοµάτως αναβαθµίζεται, αφού η κουζίνα συνυπάρχει µε το living room στον ίδιο χώρο. Συνεπώς, το µαγείρεµα συγκαταλέγεται στις δηµιουργικές δραστηριότητες στις οποίες µπορούν να συµµετέχουν και τα υπόλοιπα µέλη της οικογένειας ή ακόµα και οι προσκεκληµένοι δεδοµένης της οικειότητας µε το ζευγάρι (Βαΐου, Ρίζος,1984). Επιπλέον, η τραπεζαρία των «επισήµων» βρίσκει κι αυτή µια καθηµερινή χρήση, γεγονός που προϋποθέτει, φυσικά, την πιο φτηνή κι εύχρηστη επίπλωση. Ο 71

72 σύγχρονος σχεδιασµός επίπλων, εξάλλου, σε συνέχεια της παράδοσης των µοντερνιστών, δηµιουργεί µε βάση τη λειτουργικότητα και την οικονοµία έπιπλα που µε την πρωτότυπη αισθητική και υλικά κατασκευής τους αντικαθιστούν τα βαριά (µεταφορικά και κυριολεκτικά) κλασσικά έπιπλα που έτσι και αλλιώς δεν συνάδουν µε µια εποχή που όλα αλλάζουν ταχύτατα. Το στριµωγµένο «πάσο», που δεν είναι άλλο από έναν πάγκο στον κλειστό χώρο µιας κουζίνας, ή στην καλύτερη περίπτωση το τραπέζι της κουζίνας, το οποίο ταυτόχρονα χρησιµεύει και ως πάγκος εργασίας, καταργείται, τουλάχιστον ως προς την κύρια χρήση του κι αντικαθίσταται από την τραπεζαρία του living room. Με τον τρόπο αυτό η τραπεζαρία έχει άµεση πρόσβαση στην κουζίνα, γεγονός που επιλύει και τον πρακτικό παράγοντα του σερβιρίσµατος και γίνεται ο τόπος-πυρήνας της οικογένειας, ενώ το καθηµερινό (το σαλόνι) µετατρέπεται σε χώρο χαλάρωσης για την οικογένεια, πρωτίστως, και εν συνεχεία για τους επισκέπτες. Επίσης µε την κατάλληλη επίπλωση, απαλλαγµένη από τις δήθεν «επισηµότητες», το σαλόνι καταφέρνει να φιλοξενεί και τα νεότερα µέλη της οικογένειας, βρέφη και παιδιά, τα οποία βρίσκουν το χώρο που διεκδικούσαν τόσο καιρό παραγκωνισµένα συνήθως σε µια γωνιά της κουζίνας ή του υπνοδωµατίου τους. Συνεπώς κουζίνα, τραπεζαρία και σαλόνι (το κύριο τρίπτυχο των χώρων διηµέρευσης), µε την κατάλληλη µορφολογική και διακοσµητική παρέµβαση αποκτούν µια αναπόσπαστη σχέση µεταξύ τους προς όφελος και εξυπηρέτηση πλέον των ανθρώπων, που ζουν καθηµερινά µέσα στο σπίτι, ανεξάρτητα µε τη µορφή της σχέσης τους στα σπίτια δεν κατοικούν µόνο οικογένειες, αλλά αυτό χωράει µεγάλη ανάλυση, που θα γίνει σε άλλο σηµείο. Ταυτόχρονα δεν υποβαθµίζεται το αξίωµα των προσκεκληµένων. Βρίσκει, αντιθέτως θέση µέσα στην οικογενειακή ζωή, γεγονός που, αν και αντίθετο µε το ξενόφερτο savoir vivre, ξενικό 72

73 στην ελληνική παράδοση όσο και ο όρος, είναι απόλυτα σύµφωνο µε τον ελληνικότατο όρο «φιλοξενία» που αποτελεί στοιχείο του δικού µας αρχαίου πολιτισµού και παράδειγµα ήθους προς µίµηση από δεκάδες άλλων πολιτισµών. «Από τέτοια [λοιπόν] κύτταρα κατοικίας προσθετικά και τυχαία µε επέκταση στο ύψος και στο πλάτος παράγεται το περιβάλλον της καθηµερινής ζωής Ο εσωτερικός χώρος κατακερµατίζεται σύµφωνα µε τα πρότυπα της αγοράς και παραδίδεται, ευανάγωστος στον περαστικό µέλλοντα αγοραστή». Με τον όρο «ευανάγνωστος» εννοείται µια κατοικία τόσο απλοϊκά οργανωµένη ώστε να µην διαβάζεται καν, όπως µια άγραφη, λευκή σελίδα (Αντωνακάκη, 1981) Υπαίθριοι Χώροι Όπως προαναφέραµε, η ζωή στην Ελλάδα είναι, εν δυνάµει τις µισές µέρες του χρόνου, υπαίθρια (Βαΐου, Ρίζος,1984). Το µότο του Έλληνα ανέκαθεν ήταν το «τραπεζάκια έξω», ένα χαρακτηριστικό, που από τις αυλές και τις βεράντες το µετέφερε στις πλατείες και τους χώρους µαζικής εστίασης, δεδοµένου ότι µε τη νέα αρχιτεκτονική πραγµατικότητα ο περίσσιος υπαίθριος χώρος σ ένα διαµέρισµα είναι ελάχιστος. Και εδώ συνέβαλλε η άκριτη, αφιλτράριστη εισαγωγή ξένων προτύπων από το βορρά, µιας και τα πρότυπα αυτά επινοήθηκαν για την εξασφάλιση προστασίας των ανθρώπων από το ψυχρό και υγρό κλίµα των χωρών τους, και όχι την έκθεσή τους σε αυτό. Όταν αναφερόµαστε σε µπαλκόνι κατά τα ελληνικά αν και ξενόφερτα- πρότυπα δε µιλούµε για τίποτε παραπάνω από έναν διάδροµο, τις περισσότερες φορές όχι φαρδύτερο από 1.30µ., στο οποίο ως µοναδική λύση για µια παρέα, που θέλει να το Εικ. 97& 98 (πάνω): Στοές σε κατοικίες της ελληνικής απολαύσει είναι να παραταχθεί καθήµενη σε καρέκλες. Η βεράντα, από την άλλη, είναι αφενός µεγαλύτερη και πιο τετραγωνισµένη, αφετέρου στις περισσότερες 73

74 περιπτώσεις βρίσκεται σε ρετιρέ, οπότε και συνήθως στην κοινή θέα των υπόλοιπων κτιρίων πέριξ (Βαΐου, Ρίζος,1984). Όταν µιλάµε για ρετιρέ, µε βάση την ελληνική έννοια του όρου (µιας και αυτός είναι άλλος ένας εισαγόµενος όρος), αναφερόµαστε στον «εν εσοχή» όροφο ή ορόφους. Η εσοχή αυτή,σύµφωνα µε τον ΓΟΚ είναι 2,50µ. ιαθέτει φυσικά λιγότερα τετραγωνικά από τους υπόλοιπους ορόφους. Παρόλα αυτά, οι υπαίθριοι, ή οι ηµιυπαίθριοι χώροι (όπως αυτοί ορίζονται από τον ΓΟΚ/85) ήταν πάντα ένα βασικό στοιχείο της ελληνικής «παραδοσιακής» κατοικίας, όπου οι άνθρωποι εργάζονταν, έτρωγαν ή και αναπαύονταν ακόµα. Η στοά, στη νέα ελληνική το «υπόστεγο», είναι κληροδότηµα των αρχαίων κτισµάτων. Συγκεκριµένα, «στην αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική [στοά] ονοµάζεται το µακρόστενο, ευρυµέτωπο κτήριο, του οποίου η µία µακρά πλευρά, η πρόσοψη, είναι ανοικτή και καλύπτεται µε κιονοστοιχία αντί για τοίχο Η πρωταρχική λειτουργία της στοάς είναι να προστατεύει τους παριστάµενους από τις καιρικές συνθήκες (ήλιο, βροχή, κ.λπ.) χωρίς να τους κλείνει σε µια αίθουσα. Γι' αυτό και η στοά είναι απόλυτα συνυφασµένη µε τις κλιµατικές συνθήκες που επικρατούν στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο». (Μαστραπάς, 1994) (Εικ. 97 & 98). Για το λόγο αυτό η στοά εκτελούσε το σύνδεσµο του κλειστού µε τον ανοικτό χώρο και, ταυτόχρονα, του ιδιωτικού µε το δηµόσιο χώρο κάνοντας µε το τρόπο αυτό οµαλότερη τη µετάβαση από τον ένα χώρο στον άλλο. Οι αυλές των σπιτιών, που κατά την παράδοση µας βρίσκονταν στο κέντρο, την εστία του σπιτιού, περιβάλλονταν από τις στοές, ενώ στοές συναντά κανείς και στις εξωτερικές πλευρές των σπιτιών, συνήθως κάτω από εξώστες (βεράντες). Τα πρότυπα αυτά ταξίδεψαν σε όλη την Ευρώπη ανά τους αιώνες για να επιστρέψουν ως εισαγόµενα και αυτά, την περίοδο της ανοικοδόµησης των ελληνικών πόλεων σα στοιχεία της µοντέρνας αρχιτεκτονικής. Συνεπώς στα εισαγόµενα standards της πολυκατοικίας οι αντίστοιχες στοές «είναι» οι 74

75 ηµιυπαίθριοι χώροι, οι µικροσκοπικές βεράντες και τα µπαλκόνια, αλλά και η ταράτσα και ο ακάλυπτος χώρος του οικοπέδου.χώροι οι οποίοι σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις παραµένουν ανεκµετάλλευτοι, χρήσιµοι µόνο για το άπλωµα της µπουγάδας, ή το «φύτεµα» κεραιών τηλεοράσεων(βαΐου, Ρίζος,1984). Οι ακάλυπτοι χώροι πάντοτε αντιµετωπίζονταν σαν περισσεύµατα του οικοπέδου. Ακόµη και στους κατοίκους των ισογείων οι χώροι αυτοί, αν και σε άµεση πρόσβαση µε τον χρήστη, εν τούτοις παραµένουν εξίσου αδιάφοροι και αχρησιµοποίητοι, επειδή είναι «κοινόχρηστοι» σύµφωνα µε τον ΓΟΚ, άρα άβατοι. Κανείς δεν έχει ενδιαφερθεί για την αξιοποίησή τους, η οποία µπορεί να ξεκινήσει από το απλό φύτεµα µερικών δέντρων µέχρι την εκµετάλλευσή τους σα χώρος συγκέντρωσης των κατοίκων της πολυκατοικίας για µια γιορτή, µια συζήτηση ή οποιαδήποτε άλλη κοινή δραστηριότητα(βαΐου, Ρίζος,1984). Ίσως να ήταν προτιµότερο να παραχωρούσαµε λίγα τετραγωνικά εσωτερικού χώρου για να τα προσθέσουµε στις λωρίδες των σηµερινών µπαλκονιών προκειµένου να αποκτήσουν ένα λόγο ύπαρξης. Ή στις περιπτώσεις όπου αυτές οι λωρίδες καλύπτουν περιµετρικά ένα διαµέρισµα, σα γιρλάντες, ενδεχοµένως να ήταν προτιµότερο µ έναν ανάλογο ανασχεδιασµό του διαµερίσµατος να προέκυπτε αντί της γιρλάντας ένας τετραγωνισµένος ηµιυπαίθριος χώρος στον οποίο να µπορεί να συγκεντρωθεί µια παρέα γύρω από ένα τραπέζι (Βαΐου, Ρίζος,1984). Εικ. 99 (κάτω): Η µπλε πολυκατοικία του Κυριάκου Παναγιωτάκου (1933), κτίριο σταθµός στην ιστορία της ελληνικής αρχιτεκτονικής και χαρακτηριστικό παράδειγµα της αρχιτεκτονικής του µοντέρνου κινήµατος. Αρχικά µεταξύ άλλων κοινόχρηστων εγκαταστάσεων, διέθετε πλήρως διαµορφωµένη ταράτσα για τους ενοίκους µε κιόσκια και εντευκτήριο (στην σύγχρονη γλώσσα lounge area), ακόµα και πισίνα, όλα στη κοινή διάθεση των ενοίκων. Είχε επίσης σχεδιαστεί µια τεράστια αίθουσα 500 περίπου τ.µ. µε εκπληκτική θέα στην Ακρόπολη και το Λυκαβηττό που θα µπορούσαν να χρησιµοποιούν οι ένοικοι εκ περιτροπής για δεξιώσεις ή φιλικές συναντήσεις. Αργότερα η ταράτσα εγκαταλείφθηκε και η πισίνα έγινε δια- µέρισµα, ενώ οι ένοικοι αρκέστηκαν να απολαµβάνουν την υπαίθρια ζωή τους στα µικροσκοπικά µπαλκόνια της. Αρχέτυπο µιας αστικής αρχιτεκτονικής του µεσοπολέµου, το διατηρητέο πλέον κτήριο, έδωσε λύσεις για µια συλλογική ζωή των κατοίκων της πολυκατοικίας, που εάν την είχαν ακολουθήσει οι επόµενες γενιές αρχιτεκτόνων, η Αθήνα σή- µερα θα ήταν µια πόλη διαφορετική. 75

76 23.5 ιάδροµοι Εκτός από τους παραπάνω χώρους, σ ένα διαµέρισµα υπάρχουν και κάποιοι λιγότερο ορατοί και µικρότεροι σε µέγεθος χώροι. Αυτοί δεν είναι άλλοι από τους διαδρόµους, τα χολ (προθάλαµος) και τα οφίς, που βρίσκονται µέσα στο διαµέρισµα, αλλά κι έξω απ αυτό και χρησιµεύουν αυστηρά ως χώροι διακίνησης από τον ένα χώρο στον άλλο. Ουσιαστικά οι χώροι αυτοί ενδεχοµένως να κλέβουν τετραγωνικά προς όφελος της ύπαρξής τους. Θα µπορούσαν να αποφευχθούν αν κάναµε χρήση των ίδιων των χώρων ως περάσµατα, ξεκινώντας από την είσοδο και προχωρώντας κλιµακωτά στους πιο ιδιωτικούς χώρους(βαΐου, Ρίζος,1984). Ακόµα όµως κι αν µας ήταν απαραίτητη ή ύπαρξη των διαδρόµων ως χώροι µετακίνησης, θα µπορούσαµε να εκµεταλλευτούµε περαιτέρω αυτά τα τετραγωνικά προσθέτοντας τους κάποιες χρήσεις, όπως για παράδειγµα την εντοίχιση ενός πλυντηρίου ρούχων ή την αποθήκευση των εργαλείων για τον καθαρισµό και τη συντήρηση του σπιτιού ή των παιχνιδιών των παιδιών. Επιπλέον οι προθάλαµοι, τα χωλ, εφόσον εξυπηρετούν στην υποδοχή των επισκεπτών και τη δική µας στάση µετά την είσοδό µας στο σπίτι, θα πρέπει να µελετηθούν ιδιαίτερα βελτιώνοντας τη λειτουργικότητά τους έναντι των «άδειων» τετραγωνικών, που συνήθως προβλέπονται γι αυτούς κατά το σχεδιασµό. 76

77 24. Νέες κοινωνικές δοµές Οι Singles Ας εξετάσουµε στο σηµείο αυτό έναν άλλο παράγοντα,που προσδίδει στην σηµερινή δυσάρεστη κατάσταση της κατοικίας, όπως αυτή βιώνεται από πλευράς του χρήστη (ιδιοκτήτη ή ενοικιαστή). Η σύγχρονη κοινωνία, που είναι πιο πλουραλιστική και ανεκτική, τείνει προοδευτικά σε µια δηµογραφική παρακµή, που φαίνεται στη µείωση του αριθµού των παιδιών και στο µεγάλο αριθµό των ατόµων που µένουν µόνα. Η πυρηνική οικογένεια εξακολουθεί να είναι το βασικό κύτταρο της κοινωνικής οργάνωσης, αλλά εµφανίζονται και νέες τάσεις. Εικ.100: Συνειδητή επιλογή ή αναγκαίο κακό; 77

78 Οι συνήθειες αυτές σχετίζονται µε ιδεολογικά ρεύµατα, που έχουν πάρει τη µορφή συγκεκριµένων φαινοµένων, όπως η πίεση της εργασίας πάνω στο άτοµο, και η χειραφέτηση της γυναίκας και έχουν προκαλέσει µια εγωκεντρική αντίληψη της ζωής, κατά την οποία ο καθένας αναλαµβάνει µόνο τις προσωπικές του ευθύνες. Σαν αποτέλεσµα, προκύπτουν τις τελευταίες δεκαετίες, νέες κοινωνικές οµάδες, οι οποίες τείνουν να αυξηθούν έναντι της παραδοσιακής οικογένειας. «Καθώς [λοιπόν] σήµερα οι κοινωνικές/οικογενειακές δοµές δεν είναι πια συγκεκριµένες αλλά πολλαπλές, δεν µπορούν να οδηγήσουν σε µια συγκεκριµένη αρχιτεκτονική.» (Αίσωπος, 2007) Θα επιλέξουµε να κάνουµε µια εισαγωγή σε µια από αυτές τις κοινωνικές οµάδες µε δεδοµένη την κατακόρυφη αύξηση του πληθυσµού της τα τελευταία χρόνια. Ολόκληρο το πόνηµα του module III ασχολείται µε την ιδανική κατοικία αυτής της οµάδας ανθρώπων. Πρόκειται για τους εργένηδες ή µε τον διεθνή και λιγότερο παρεξηγηµένο όρο τους singles (Εικ. 100). Στις διαπροσωπικές σχέσεις ο όρος single περιγράφει ένα ανύπαντρο άτοµο ή πιο ευρέως κάποιον, που δεν βρίσκεται σε µια αποκλειστική, αισθηµατικής φύσεως, σχέση. Οι singles ενδέχεται να εµπλακούν σε ερωτοτροπίες (courtships) µε κάποιο άλλο άτοµο, ή και να διατηρήσουν µια σχέση µε ένα άτοµο. Η ειδοποιός διαφορά, σε σχέση µε τη συµβατική κατάσταση ενός ζευγαριού και αυτή που µας αφορά στο προκείµενο - είναι πως αυτή ή οµάδα κατοικεί σε µονάδες. Σύµφωνα µε το Γραφείο Απογραφών των Ηνωµένων Πολιτειών (United States Bureau of the Census) ο ταχύτερα αναπτυσσόµενος τύπος νοικοκυριού από την δεκαετία του 80 είναι αυτός των singles. (Wikipedia) Στην κατηγορία αυτή συγκαταλέγονται τόσο εκείνοι που, είτε συνειδητά, είτε γιατί δεν έχουν βρει το κατάλληλο άτοµο βρίσκονται ουσιαστικά µόνοι, όσο και εκείνοι που, εξ 78

79 αίτιας ενός διαζυγίου ή θανάτου του συζύγου τους βρέθηκαν σε αυτή τη δίχως άλλη επιλογή θέση. (Wikipedia) Θα µπορούσαµε να πούµε πως επί της ουσίας ο όρος "single" περιγράφει όλες αυτές τις περιπτώσεις των ανθρώπων που δεν έχουν µια µόνιµη σχέση, συζυγική, ή απλά «ερωτική». Με τη συχνότητα βεβαίως που ξεκινούν και διαλύονται οι ερωτικές σχέσεις των ανθρώπων σήµερα (συµπεριλαµβανοµένων και των συζυγικών) δεν υπάρχει τίποτα µονιµότερο του προσωρινού...αλλά αυτό είναι ένα άλλο ανεξάντλητο κεφάλαιο που δεν είναι η ώρα να αναλυθεί. Οι singles δεν είναι νέα κοινωνική οµάδα. Στις κρίσιµες ηλικίες των 25-50, κατά τις οποίες κανείς κάποτε ήταν ήδη παντρεµένος µε παιδιά, οι άνθρωποι σήµερα διανύουν µια πιο µοναχική ζωή. Και το σηµαντικότερο, το lifestyle των σηµερινών singles κάθε άλλο παρά προς περιφρόνηση είναι. Ολόκληρη η βιοµηχανία στηρίζεται στον single καταναλωτή, πολύ απλά επειδή έχει σε αντίθεση µε άλλοτε, που δεν ήταν µόνος, περισσότερο χρόνο και χρήµατα για τον εαυτό του. Πρόκειται λοιπόν για µια οµάδα που εγκαταλείπει τους οικογενειακούς δεσµούς και αρχίζει να δίνει µεγαλύτερη σηµασία στην αξία της φιλίας και της οµαδικότητας - ή µήπως ενδίδει όλο και περισσότερο στην επιθυµία του συστήµατος για υπερκαταναλωτικά όντα που αδυνατούν µε τα νέα δεδοµένα να συµβιβαστούν στις υποχωρήσεις και υποχρεώσεις του οικογενειακού βίου; Μέχρι οι απανταχού κοινωνιολόγοι, ψυχολόγοι, ανθρωπολόγοι και λοιποί επιστήµονες να απαντήσουν στα ερωτήµατα αυτά, κάποιος θα πρέπει να ασχοληθεί ουσιαστικά µε τις ανάγκες των ανθρώπων αυτών. Θα δανειστούµε για άλλη µια φορά την θεωρία της ιεράρχησης των αναγκών του ανθρώπου του A. Maslow ( Maslow s Hierarchy of Needs ) για να αναφερθούµε σε αυτές τις ανάγκες. Βασιζόµενοι, λοιπόν σε αυτή την ιεράρχηση οι ανάγκες µας 79

80 ποικίλλουν ξεκινώντας από τις πλέον βασικές, ή αλλιώς «φυσιολογικές» µέχρι τις ανώτερες που έχουν να κάνουν µε την αναγνώριση, την συντροφικότητα, την αγάπη, την έκφραση. Λαµβάνοντας υπ όψη, λοιπόν µια από τις βασικότερες αυτών, τη στέγη τους, ας αναλογιστούµε µια κατοικία για τους singles. Μια νέα µορφή κατοικίας, που σαν σκοπό θα έχει,να καλύψει όλες τις παραπάνω ανάγκες, που ο κάθε άνθρωπος έχει, και µέσα από τον θεσµό της οικογένειας παραδοσιακά κάλυπτε. Τι συµβαίνει όµως σε αυτούς τους ανθρώπους που είναι µόνοι; Ποια θα ήταν η ιδανική µορφή κατοικίας, που παράλληλα µε την ανάγκη για στέγαση, θα κάλυπτε και αυτήν της ταύτισης σε µια οµάδα, της εµπιστοσύνης, της δηµιουργίας και της φροντίδας; Και τελικώς κατά πόσο οι συµβατικές κατοικίες, που περιγράψαµε παραπάνω, µε τις όποιες δυσλειτουργίες διαπιστώνουµε σήµερα, είναι οι καταλληλότεροι χώροι στέγασής τους; 80

81 25. Επίλογος Ανακεφαλαιώνοντας, ο σηµερινός «τύπος» κατοικίας δεν είναι νέος, προέρχεται όπως είδαµε και παραπάνω από µία σταδιακή σύµπτυξη του παλιού αρχοντικού, εκεί όπου κάθε χώρος ανταποκρινόταν σε µια λειτουργία του τότε τρόπου ζωής. Αυτοί ακριβώς οι χώροι στο σηµερινό σχήµα µίκρυναν σε κλίµακα και στη περίπτωση των διαµερισµάτων, που αποτέλεσαν το πρότυπο τύπου κατοικίας, µεταφέρθηκαν όλοι στο ίδιο επίπεδο. Πράγµατι το επίπεδο της γης (των υπηρετών και των βοηθητικών λειτουργιών) περιορίστηκε στην κουζίνα, το µπάνιο, τη µικρή αποθήκη. Το πάτωµα των αρχόντων (πάντα σε επίπεδο ψηλότερο από εκείνο της γης) µε τα σαλόνια και τα πολυάριθµα δωµάτια για την ανάπαυση και τον ύπνο, περιορίστηκαν στην «τραπεζαρία», στο «σαλόνι», στα µικρά υπνοδωµάτια και, τέλος, ο χαµηλότερος όροφος, προορισµένος τότε για τα υπνοδωµάτια των υπηρετών και για τις αποθήκες, µεταβλήθηκε στο δωµατιάκι για την υπηρεσία, που σπανίως υπάρχει στις µέρες µας και στα εντοιχισµένα ντουλάπια. Μα αυτή η διαδικασία της «σµίκρυνσης» είναι απλώς αναχρονιστική, αν σκεφτεί κανείς από τη µία µεριά ότι εφαρµόζεται στις µικροαστικές, τις εργατικές και υπαλληλικές κατοικίες κι από την άλλη, αν αναλογιστεί το πόσο ριζικά έχει αλλάξει ο τρόπος ζωής εξαιτίας της κρίσης του οικογενειακού θεσµού, της κοινωνικής απελευθέρωσης της γυναίκας, της πρόωρης ανάπτυξης των νέων και της παντελούς έλλειψης υπηρετικού προσωπικού. Από τη στιγµή, λοιπόν, που η οµάδα ή η µονάδα, που κατοικεί σε ένα σπίτι ξεφεύγει, έστω και στο ελάχιστο, από τον τύπο της «στερεότυπης οικογένειας» δηµιουργείται αυτόµατα ένα είδος ασυµβατότητας της κατοικίας µε τα άτοµα που την κατοικούν. Ο αποκλεισµός του καθιστικού από τη καθηµερινή ζωή της οικογένειας είναι µια άλλη προβληµατική περίπτωση. Η περιστασιακή χρήση του «σαλονιού» (του χώρου- 81

82 σύµβολο) αποτελεί µια σπατάλη, η οποία γίνεται αντιληπτή µόνο όταν σκεφτεί κανείς ότι είναι ένας αγορασµένος χώρος πληρωµένος µε χρυσό και ότι µόνο αυτός ο λόγος αρκεί για να τον κάνει καθηµερινά εκµεταλλεύσιµο, µέχρι και το τελευταίο τετραγωνικό εκατοστό. Κλείνοντας, να σηµειώσουµε ότι η «µινιατουρισµένη» κατοικία γίνεται περισσότερο µικρή όταν η οικογένεια µεγαλώνει και το αντίθετο, µεγάλη, όταν το ζευγάρι δεν είναι παντρεµένο ή είναι παντρεµένο χωρίς παιδιά ή όταν τα παιδιά φεύγουν οριστικά ή όταν ένα πρόσωπο ζει µόνο του. Το ζήτηµα λοιπόν σ αυτό το σηµείο δεν είναι εκείνο του να έχουµε αδιάκριτα κατοικίες µεγαλύτερες, µα διαφορετικούς «τύπους» για τις πραγµατικές ανάγκες των κατοίκων στις διάφορες περιόδους της ζωής των ανθρώπων. Με την προοπτική µιας ευνοϊκής πολιτικής για τη λαϊκή κατοικία, που θα έχει τη µορφή µιας κοινωνικής υπηρεσίας, δε θα πρέπει ν ανατρέξουµε στα ισχύοντα σηµερινά «φθαρµένα» πρότυπα τα οποία προορίζονται για ένα και µόνον «στερεότυπο» οικογενειακό πυρήνα, αλλά αντιθέτως να ορίσουµε µια «τυπολογία» στηριζόµενη στις αλλαγές αυτού ακριβώς του «στερεότυπου». Μόνο από τη στιγµή που η δυνατότητα του να κατοικεί κανείς ερµηνευτεί και αναγνωριστεί σαν ένα αναφαίρετο, εγγυηµένο κοινωνικά δικαίωµα του πολίτη µπορούµε να συζητάµε για µια αρχή επίλυσης των προβληµάτων στέγασης. (Κοροβέσης) Θα επιχειρήσουµε έναν επίλογο µεταφέροντας αυτούσια την περιγραφή της γνωστής αρχιτέκτονος Σουζάννας Ανωνακάκη ως προς το τοπίο που συναντάµε σήµερα στις πόλεις: «Το χτισµένο περιβάλλον στις πόλεις µας, θέατρο των µεγάλων αντιθέσεων της αποχής µας, µεγάλες πυκνότητες από τη µια, συνωστισµός, άνθρωποι στοιβαγµένοι στα σπίτια, στα λεωφορεία στους δρόµους, από την άλλη, η µοναξιά 82

83 γραµµένη παντού, στα µάτια των µοναχικών ανθρώπων, στις αίθουσες αναµονής, στη πλήξη των παιδιών, στους οίκος ευγηρίας» (Αντωνακάκη, 1981). Ας πούµε πως, ένα κοινό και συνοπτικό συµπέρασµα από αυτή την εργασία, είναι το γεγονός ότι, οι αλλαγές που επέρχονται στις κοινωνίες µε το πέρασµα των χρόνων, απαιτούν και τις ανάλογες προσαρµογές στην ζωή των ανθρώπων. Η βιοµηχανική επανάσταση δηµιούργησε κινήµατα και σχολές, όπως το Bauhaus που δεν ήταν τίποτα παραπάνω από ένα συνονθύλευµα σκεπτόµενων ανθρώπων πρόθυµων να κινηθούν ενάντια στο ρεύµα της εποχής, µε σκοπό τη βελτίωση της ζωής και την ανάπτυξη του πνεύµατος. Η απογραφή βεβαίως των όσων ακολούθησαν το πρότυπο της σχολής του Bauhaus µεταγενέστερα, µας επισηµαίνει πως, όλες οι αξίες και τα διδάγµατα, είναι στη διάθεση της παραλλαγής και της µεταποίησης σε πιο «εµπορικές» πρακτικές προς όφελος του κέρδους. Αυτό που, ο Walter Gropius, οραµατιζόταν για τους πολλούς, τελικά κατέληξε να υλοποιηθεί σε αρκετά µεγάλο βαθµό από τους λίγους, χορταίνοντας τη µαταιόδοξη επιθυµία τους για µια «avant garde» αρχιτεκτονική, τους σκοπούς της οποίας ελάχιστα κατανόησαν. Την εποχή που η σύγχρονη ανθρωπότητα κοιτάζει µε τρόµο το µέλλον του περιβάλλοντος και επενδύει δυναµικά σε έρευνα και τεχνολογία, στην προσπάθειά της να περισώσει και τα τελευταία αποθέµατα ζωής στον πλανήτη µας, εµείς προσπαθούµε ακόµη να διεκδικήσουµε το αυτονόητο. ιανύουµε τα χρόνια της βιοκλιµατικής κατοικίας και της αειφόρου αρχιτεκτονικής, ενός µοντέλου διαχείρισης των φυσικών οικοσυστηµάτων και των ανανεώσιµων φυσικών πόρων, σύµφωνα µε το οποίο η περιβαλλοντική, οικονοµική και κοινωνική δραστηριότητα πρέπει να εξασφαλίζει την διαρκή αξιοποίηση των φυσικών πόρων, να µην προκαλεί δηλαδή ανεπανόρθωτη βλάβη στο περιβάλλον υπονοµεύοντας το µέλλον των επερχόµενων γενεών, αλλά να επιτυγχάνει την σταθερή περιβαλλοντική 83

84 ποιότητα και ισορροπία (Βαΐου, Ρίζος,1984). Και ενώ όλη η κινητοποιηµένη Ευρώπη κινείται σε αυτή τη κατεύθυνση, η Ελλάδα βιώνει τη «µόδα» των lofts, και της οικολογικά ευαισθητοποιηµένης δόµησης ακούσια, µε µοναδικό λόγο εφαρµογής της την ελκυστικότητα του τελικού προϊόντος προς στον πελάτη. Ενός προϊόντος, που σε καµία περίπτωση δεν προβάλλει τη φιλικότητα του προς το περιβάλλον. Τρανταχτό παράδειγµα οι οικοδοµές του Ολυµπιακού χωριού, που ενώ η κατασκευή τους τελείωσε στο πολύ εγγύς 2004, εντούτοις φέρουν έντονα τα σηµάδια µιας αδιάφορης, βιαστικής και ποιοτικά ελλιπούς µελέτης και κατασκευής. Για περισσότερες πληροφορίες επισυνάπτεται στο παρόν τεύχος παράρτηµα µε το δελτίο τύπου της Greenpeace που φέρει το ειρωνικό τίτλο ΠΙΝΟΚΙΟ Η σύγχρονη ιστορία µας διδάσκει ένα ατέρµονο φαύλο κύκλο εποχών, που έρχονται και παρέρχονται. Όλες αυτές οι εποχές καταλαµβάνονται από την προσπάθεια ενός κεφαλαίου να µεγιστοποιήσει τον όγκο του εις βάρος των πολλών. Το γεγονός ότι αυτό συµβαίνει ακόµα και στις µέρες µας, έστω και µε ακόµη πιο έντονους ρυθµούς, κατά πόσο µας επιβάλλει και µας υποχρεώνει σε αδράνεια και αδιαφορία ως προς την ποιότητα της ζωής και του πνεύµατος µας; Οι οικιστικές τάσεις, όπως είδαµε χαρακτηρίζονται από την ίδια επαναληψιµότητα, που χαρακτηρίζει ολόκληρη την σύγχρονη ιστορία. Αν αναλογιστούµε, λοιπόν το σηµείο που βρισκόµαστε σήµερα και το συνειδητοποιήσουµε βαθιά, και αν παράλληλα διαβάσουµε προσεκτικά την ιστορία βήµα-βήµα, θα δούµε πως, η επόµενη φάση, είναι ήδη γνωστή, δεν απαιτεί την ανακάλυψη του τροχού. Στο χέρι µας είναι να την επιλέξουµε. Ας σκεφτούµε ανθρώπους σαν τον Αλέξανδρο Τοµπάζη. Το παράδειγµα δεν είναι τυχαίο, αν και σίγουρα υπάρχουν πολλά άλλα «ανώνυµα» και άγνωστα στον καθηµερινό άνθρωπο. Το ενδιαφέρον του Αλέξανδρου Τοµπάζη για την τεχνολογία 84

85 και η πρώτηπετρελαϊκή κρίση τον έσπρωξαν να ασχοληθεί µε τη χρήση της ηλιακής ενέργειας αρχικά και άλλων εναλλακτικών πηγών ενέργειας αργότερα. Η ενασχόληση αυτή γρήγορα αποτέλεσε για εκείνον, υπό τη µορφή της αποκαλούµενης βιοκλιµατικής αρχιτεκτονικής, αναπόσπαστο τµήµα της αρχιτεκτονικής δηµιουργίας (Ε.Φ., 2008). Αν όντως αξίζουµε ένα µέλλον βιώσιµο, ας αναθεωρήσουµε κάθε δεδοµένο και απορρίπτοντας αυτά,που επί τόσες εκατονταετίες µας οπισθοδροµούν και µας εξαναγκάζουν σε ένα διεφθαρµένο ολίσθηµα, ας αντισταθούµε. Στην συλλογική πάντα - προσπάθεια µας θα συναντήσουµε πολλά εµπόδια, αντιρρήσεις και απειλές. Θα αγανακτήσουµε µε την παιδεία των ανθρώπων, µε τους οποίους συνυπάρχουµε, ενδεχοµένως και µε τη δική µας, κοιτώντας αναδροµικά. Θα απογοητευτούµε από τον παραλογισµό των νοµοθετικών πλαισίων, που θεσπίζονται και καταργούνται σε µια νύχτα προς εξυπηρέτηση αυτών, που κατηγορηµατικά αρνούνται να δουν πιο πέρα από τη µύτη τους και το µίζερο παρόν τους. Θα αντιµετωπίσουµε µια πραγµατικότητα ανεγκέφαλη στις αναγκαστικές µας επαφές µε τον δηµόσιο φορέα, που σαν ορόσηµο διαφηµίζει προεκλογικά το µείζον ενδιαφέρον του να προάγει την κοινωνική πρόνοια. Και σε όλη αυτή τη διαδροµή, αφού θα έχουµε σκοντάψει τόσες φορές θα έχουµε και εµείς στην απελπισία µας βάλει ένα λιθαράκι στην φαυλότητα, που µας χαρακτηρίζει ως πολίτες. Με τη φωλιά µας λίγο ως-πολύ λερωµένη και µε µια πιο ευαίσθητη συνείδηση θα διστάσουµε να διεκδικήσουµε τις νόµιµες αξιώσεις µας, το δικαίωµα µας για µια αξιοπρεπή ζωή και έτσι σιγά-σιγά θα ενδώσουµε στον κυνισµό και θα βουλιάξουµε στρουθοκαµηλίζοντας στο καναπέ µας µέχρις αυτός να µας κατασπαράξει. Το αξίζουµε; 85

86 ΙV. Βιβλιογραφία 1. Βαΐου, Ντ., Ρίζος,. (επιµ.) [1984] Οδηγός Κατοικίας, Αθήνα: Επτάλοφος-ΤΕΕ 2. Α.Ν. Μαστραπάς, Ελληνική Αρχιτεκτονική, Τραβασάρος, Νικόλας [2007], Το νέο σπίτι για τον 21ο αιώνα, Τρεις αρχιτέκτονες µιλούν για την Αθήνα που αλλάζει ύφος εκ των έσω και για τον νέο τρόπο ζωής στο αστικό διαµέρισµα - - Κατοικία που αλλάζει µορφή, Η Καθηµερινή (11/03/2007). 4. ραγώνας, Πάνος [2007], Το νέο σπίτι για τον 21ο αιώνα, Τρεις αρχιτέκτονες µιλούν για την Αθήνα που αλλάζει ύφος εκ των έσω και για τον νέο τρόπο ζωής στο αστικό διαµέρισµα - - Ευνοούνται οι επενδύσεις στο «νέο», Η Καθηµερινή (11/03/2007) 5. Αίσωπος, Γιάννης [2007], Το νέο σπίτι για τον 21ο αιώνα, Τρεις αρχιτέκτονες µιλούν για την Αθήνα που αλλάζει ύφος εκ των έσω και για τον νέο τρόπο ζωής στο αστικό διαµέρισµα - - Υβρίδιο κατοικίας κατανάλωσης, Η Καθηµερινή (11/03/2007) 6. Wikipedia, the free encyclopedia, Single person, Single_%28relationship%29 7. Αντωνακάκη, Σουζάνας (εισηγ.) [1981], Κατοικία και ποιότητα ζωής Η διάσταση του χρόνου στο σχεδιασµό, ελτίο Συλλόγου Αρχιτεκτόνων, Ηράκλειο, 26 Ιουνίου Robetrs, Marion [1991], Living In A Man Made World Gender Assumptions in Modern Housing, Routledge 9. Π. Τζώνος [1983], Τυπολογία της Κατοικίας, Θεσσαλονίκη Φραγκόπουλος, Στυλ. Γ., [2008], Ιστορία της Τεχνολογίας: Ατµοκίνηση, 86

87 Βιοµηχανική επανάσταση, www. sfrang.com/historia/selida500.htm 11. D. Aldcroft S. Ville, Η Ευρωπαϊκή Οικονοµική Ιστορία , εκδ. Αλεξάνδρεια Whitford, Frank [1984], Bauhaus, Thames and Hudson Ltd, London, Maslow, Abraham, Toward a Psychology of Being, New York: D. Van Nostrand Co., Second Edition, Μαρτινίδης, Πέτρος (µεταφρ.),freigang, Christian, Kremeier, Jarl, Αρχιτεκτονική Θεωρία, Αθήνα : Taschen/Γνώση, Moneo, Rafael, Περί Τυπολογίας, Oppositions 13, Κοροβέσης, Γιώργος, Κατοικία, Προβλήµατα και πραγµατικότητα, Άνθρωπος και Χώρος, Ελληνικό Αρχιτεκτονικό 17. Ε.Φ., Ο ΑΛΕΞΑΝ ΡΟΣ ΤΟΜΠΑΖΗΣ ΣΤΟ ΜΕGΑRΟΝ ΡLUS «Αρχιτεκτονική, η τέχνη που δεν την κάνεις για τον εαυτό σου», TA NEA, ευτέρα, 4 Φεβρουαρίου Μαρµαράς Μ. Β [1991], Η αστική πολυκατοικία της µεσοπολεµικής Αθήνας, Αθήνα : Θεµέλιο 19. Κουβέλη Αναστασία, Στεγαστικές Συνθήκες στα Μεγάλα Αστικά Κέντρα της Χώρας, Αθήνα: Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών 87

88 Σχολή Βακαλό Τµήµα Αρχιτεκτονικής Εσωτερικών Χώρων MA Design (Interior Architectural Design) University of Derby Προσέγγιση στην Τυπολογία της Αστικής Κατοικίας από το 19 ο Αιώνα Μέχρι Σήµερα. Μελέτη των Ελληνικών Μοντέλων Κατοικιών. Ελίνα Ζαµπούνη Φεβρουάριος 2008 Module Ι: Θεωρητική Εργασία Επιβλέπων Καθηγητής: Χάρης Καπαρελιώτης

Η πόλη και οι λειτουργίες της.

Η πόλη και οι λειτουργίες της. Η πόλη και οι λειτουργίες της. Η έννοια του οικισµού. Τον αστικό χώρο χαρακτηρίζουν τα εξής δύο κύρια στοιχεία: 1. Το «κέλυφος», το οποίο αποτελείται από οικοδομικούς όγκους και τεχνικό εξοπλισμό συσσωρευμένους

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ GIFU KITAGATA

ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ GIFU KITAGATA ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ GIFU KITAGATA ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 9 ΑΚΑΔΗΜΑÏΚΟ ΕΤΟΣ: 2010/2011 ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: Β.ΚΑΡΒΟΥΝΤΖΗ,Κ.ΣΕΡΡΑΟΣ, Δ.ΜΠΑΛΑΜΠΑΝΙΔΗΣ (Μ/Σ) ΦΟΙΤΗΤΡΙΕΣ: ΑΝΤΩΝΙΑΔΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ, ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΣΤΕΛΛΑ

Διαβάστε περισσότερα

Το κτίριο περιγράφεται σχηµατικά από το τρίπτυχο: δοµή, µορφή, περιεχόµενο

Το κτίριο περιγράφεται σχηµατικά από το τρίπτυχο: δοµή, µορφή, περιεχόµενο Το κτίριο περιγράφεται σχηµατικά από το τρίπτυχο: δοµή, µορφή, περιεχόµενο Τύπος είναι µια επαναλαµβανόµενη αναγνωρίσιµη οργανωτική δοµή. εν έχει διαστάσεις και κλίµακα. Βρίσκεται σε διαλεκτική σχέση µε

Διαβάστε περισσότερα

3. Οροι όµησης ιαταξη Κατασκευής στο οικόπεδο

3. Οροι όµησης ιαταξη Κατασκευής στο οικόπεδο 1. Περιγραφή έργου Πρόκειται για την ανέγερση διώροφης κατοικίας 57.92 τ.µ. σε οικόπεδο έκτασης 75 τ.µ. στην περιοχή Μαυροβούνι στο Γιαλό της Σύµης. Η νέα αυτη κατοικία διαθέτει εξώστη και ηµιυπαίθριο

Διαβάστε περισσότερα

Σύμβολα και σχεδιαστικά στοιχεία. Μάθημα 3

Σύμβολα και σχεδιαστικά στοιχεία. Μάθημα 3 Σύμβολα και σχεδιαστικά στοιχεία Μάθημα 3 Τα αρχιτεκτονικά σύμβολα αποτελούν μια διεθνή, συγκεκριμένη και απλή γλώσσα. Είναι προορισμένα να γίνονται κατανοητά από τον καθένα, ακόμα και από μη ειδικούς.

Διαβάστε περισσότερα

Αρχιτεκτονική είναι η τέχνη της «ικανοποίησης των ανθρωπίνων αναγκών στο χώρο μέσω σχεδιασμού μεθόδων και υλικών κατασκευών».

Αρχιτεκτονική είναι η τέχνη της «ικανοποίησης των ανθρωπίνων αναγκών στο χώρο μέσω σχεδιασμού μεθόδων και υλικών κατασκευών». Αρχιτεκτονική είναι η τέχνη της «ικανοποίησης των ανθρωπίνων αναγκών στο χώρο μέσω σχεδιασμού μεθόδων και υλικών κατασκευών». που εφαρμόζεται ευρύτερα στην οίκησε και δόμηση του χώρου, ως εφαρμοσμένη επιστήμη

Διαβάστε περισσότερα

ΞΑΠΛΩΝΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ. Στρατηγική Συν-Κατοίκησης

ΞΑΠΛΩΝΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ. Στρατηγική Συν-Κατοίκησης ΞΑΠΛΩΝΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ Στρατηγική Συν-Κατοίκησης Η πρόταση μας εισάγει μια νέα τυπολογία κατοικίας, αυτήν της οριζόντιας πολυκατοικίας. Η αναφορά στην ελληνική αστική πολυκατοικία είναι σκόπιμη αφού η

Διαβάστε περισσότερα

2.2 Οργάνωση και ιοίκηση (Μάνατζµεντ -Management) 2.2.1. Βασικές έννοιες 2.2.2 Ιστορική εξέλιξη τον µάνατζµεντ.

2.2 Οργάνωση και ιοίκηση (Μάνατζµεντ -Management) 2.2.1. Βασικές έννοιες 2.2.2 Ιστορική εξέλιξη τον µάνατζµεντ. 2.2 Οργάνωση και ιοίκηση (Μάνατζµεντ -Management) 2.2.1. Βασικές έννοιες Έχει παρατηρηθεί ότι δεν υπάρχει σαφής αντίληψη της σηµασίας του όρου "διοίκηση ή management επιχειρήσεων", ακόµη κι από άτοµα που

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΧΕΔΙΩΝ. Το οικόπεδο μας ανήκει στον κύριο Νίκο Δαλιακόπουλο καθώς και το γειτονικό οικόπεδο.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΧΕΔΙΩΝ. Το οικόπεδο μας ανήκει στον κύριο Νίκο Δαλιακόπουλο καθώς και το γειτονικό οικόπεδο. - 99 - ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΧΕΔΙΩΝ 1. Τοπογραφικό Διάγραμμα : To τοπογραφικό διάγραμμα της δεύτερης αρχιτεκτονικής μελέτης ταυτίζεται με αυτό της πρώτης αρχιτεκτονικής μελέτης εφόσον και οι δυο μελέτες εχουν γίνει

Διαβάστε περισσότερα

Α.4.6. Οικιστικό απόθεμα

Α.4.6. Οικιστικό απόθεμα Α.4.6. Οικιστικό απόθεμα Κατά την απογραφή κατοικιών της Ε.Σ.Υ.Ε. το 2000, το οικιστικό απόθεμα του Δήμου Τρικκαίων αποτελείται από: 13.129 οικοδομές (στοιχεία από 15.343 κτίρια 25.074 κατοικίες και 24.385

Διαβάστε περισσότερα

κοινωνικής πολιτικής

κοινωνικής πολιτικής ΣΚΟΠΟΣ Ο Κυπριακός Οργανισμός Αναπτύξεως Γης ιδρύθηκε το 1980 (Νόμος 42/1980 μέσα στα πλαίσια της κοινωνικής πολιτικής του Κράτους για να διευκολύνει τις ομάδες των συμπολιτών μας που αδυνατούν να λύσουν

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ ΕΞΑΜΗΝΟΥ «Το φαινόμενο της αστικοποίησης στο Δήμο Ζωγράφου»

ΘΕΜΑ ΕΞΑΜΗΝΟΥ «Το φαινόμενο της αστικοποίησης στο Δήμο Ζωγράφου» ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Δ.Π.Μ.Σ. «ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ» ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: «ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ-ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ» ΜΑΘΗΜΑ: «ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Άνθρωπος και δοµηµένο περιβάλλον

Άνθρωπος και δοµηµένο περιβάλλον ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Άνθρωπος και δοµηµένο περιβάλλον Α. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής Επιλέξετε τη σωστή από τις παρακάτω προτάσεις, θέτοντάς την σε κύκλο. 1. Το περιβάλλον γίνεται ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ α) όταν µέσα

Διαβάστε περισσότερα

Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο

Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο ΣΧ ΟΛΗ Α Ρ Χ ΙΤ Ε Κ Τ Ο Ν ΩΝ Μ Η Χ Α Ν Ι Κ ΩΝ Τ Ο Μ Ε Α Σ Ι Ι Ι Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ο Ν Ι Κ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α - Ε Π Ι Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Α Κ Α Ι Σ Χ Ε Δ Ι Α Σ Μ Ο Σ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΘΕΩΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΘΕΩΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΘΕΩΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ Όταν εξετάζουµε µία συγκεκριµένη αγορά, πχ. την αστική αγορά εργασίας, η ανάλυση αυτή ονοµάζεται µερικής ισορροπίας. Όταν η ανάλυση µας περιλαµβάνει

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ ΕΞΑΜΗΝΟΥ: «Το φαινόµενο της αστικοποίησης στο ήµο Ζωγράφου» ΛΕΞΕΙΣ - ΚΛΕΙ ΙΑ: αστικοποίηση, φυσιογνωµία, µηχανισµοί, αλληλεπίδραση, υποβάθµιση

ΘΕΜΑ ΕΞΑΜΗΝΟΥ: «Το φαινόµενο της αστικοποίησης στο ήµο Ζωγράφου» ΛΕΞΕΙΣ - ΚΛΕΙ ΙΑ: αστικοποίηση, φυσιογνωµία, µηχανισµοί, αλληλεπίδραση, υποβάθµιση ΘΕΜΑ ΕΞΑΜΗΝΟΥ: «Το φαινόµενο της αστικοποίησης στο ήµο Ζωγράφου» ΕΚΠΟΝΗΣΗ: ηµήτριος Στουρνάρας ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: Σοφία Αυγερινού Κολώνια ΑΘΗΝΑ, ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2006 ΛΕΞΕΙΣ - ΚΛΕΙ ΙΑ: αστικοποίηση, φυσιογνωµία,

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 13 - Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις της βιομηχανικής επανάστασης

Ενότητα 13 - Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις της βιομηχανικής επανάστασης Ενότητα 13 - Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις της βιομηχανικής επανάστασης Ιστορία Γ Γυμνασίου Απεικόνιση των γεγονότων στην Haymarket Square Σικάγο - Μάιος 1886 Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις

Διαβάστε περισσότερα

Αρχιτεκτονική σχεδίαση με ηλεκτρονικό υπολογιστή

Αρχιτεκτονική σχεδίαση με ηλεκτρονικό υπολογιστή Γ Αρχιτεκτονική σχεδίαση με ηλεκτρονικό υπολογιστή Η χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών στο τεχνικό σχέδιο, και ιδιαίτερα στο αρχιτεκτονικό, αποτελεί πλέον μία πραγματικότητα σε διαρκή εξέλιξη, που επηρεάζει

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Κύπρου Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών και Μηχανικών Περιβάλλοντος Πρόγραμμα Αρχιτεκτονικής ΠΕΡΑ ΟΡΕΙΝΗΣ.

Πανεπιστήμιο Κύπρου Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών και Μηχανικών Περιβάλλοντος Πρόγραμμα Αρχιτεκτονικής ΠΕΡΑ ΟΡΕΙΝΗΣ. Πανεπιστήμιο Κύπρου Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών και Μηχανικών Περιβάλλοντος Πρόγραμμα Αρχιτεκτονικής ΠΕΡΑ ΟΡΕΙΝΗΣ Βασιλένα Πετκόβα ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Το χωριό βρίσκεται σε απόσταση

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΑ Φονξιοναλισµός και Κονστρουκτιβισµός

ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΑ Φονξιοναλισµός και Κονστρουκτιβισµός Ε.Μ.Π. ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΑ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΜΕΤΑΛΛΑΓΕΣ ΤΩΝ Ι ΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΣΤΟΝ 20

Διαβάστε περισσότερα

Μεταμινιμαλισμός 48 Σ Υ Ν Θ Ε Σ Ε Ι Σ ΔΕΚ/ΙΑΝ Σ Υ Ν Θ Ε Σ Ε Ι Σ 49

Μεταμινιμαλισμός 48 Σ Υ Ν Θ Ε Σ Ε Ι Σ ΔΕΚ/ΙΑΝ Σ Υ Ν Θ Ε Σ Ε Ι Σ 49 Μεταμινιμαλισμός ΤΟ 1950 ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΑΥΤΟ, ΜΙΑ ΕΚΤΑΣΗ ΤΡΙΩΝ ΣΤΡΕΜΜΑΤΩΝ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ, ΥΠΗΡΧΕ ΜΙΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΕΚΑΤΟ ΤΕΤΡΑΓΩΝΙΚΩΝ. ΕΞΗΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ, ΤΟ ΤΑΠΕΙΝΟ ΕΚΕΙΝΟ ΣΠΙΤΙ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΘΗΚΕ ΣΕ ΜΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΡΑΠΤΗ. Γενική άποψη του οικισμού. Το άνοιγμα στη θέα. Η περιοχή μελέτης

ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΡΑΠΤΗ. Γενική άποψη του οικισμού. Το άνοιγμα στη θέα. Η περιοχή μελέτης ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΡΑΠΤΗ Το Ράπτη είναι ένα τυπικό παράδειγμα οικισμού στα ορεινά του νομού Ηλείας :δε χαρακτηρίζεται για τον παραδοσιακό του χαρακτήρα αλλά κυρίως για το πλούσιο φυσικό του περιβάλλον, που όμως

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ: ΟΙΚΟΣΜΟΣ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ «ΠΥΛΗΣ ΑΞΙΟΥ»

ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ: ΟΙΚΟΣΜΟΣ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ «ΠΥΛΗΣ ΑΞΙΟΥ» Ομάδα Εργασίας: Κόντου Χριστίνα, Λαζαρίδης Χριστόφορος, Μπουλταδάκη Άννα, Πάσχου Μαρία, Παυλίδου Ιωάννα, Τσιολάκη Φανή ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ: ΟΙΚΟΣΜΟΣ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ «ΠΥΛΗΣ ΑΞΙΟΥ» Η περιοχή μελέτης ανήκει

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΛΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΡΙΖΟΥΠΟΛΗΣ ΠΕΡΙΣΣΟΥ

ΑΝΑΠΛΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΡΙΖΟΥΠΟΛΗΣ ΠΕΡΙΣΣΟΥ ΕΜΠ ΣΧΟΛΗΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΤΟΜΕΙΣ Ι,ΙΙ,ΙΙΙ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2006 07 9ο ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΡΧΙΤΕΚΟΝΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ 9: ΑΣΤΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΑΝΑΠΛΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΡΙΖΟΥΠΟΛΗΣ ΠΕΡΙΣΣΟΥ ΟΜΑ Α 2 ΠΕΡΙΟΧΗ Β

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2009 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ (ΙΙ) ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2009 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ (ΙΙ) ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2009 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ (ΙΙ) ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

«Α σ τ ι κ ό π ε ρ ι β α λ λ ο ν τ ι κ ό μ ο ν ο π ά τ ι Λ α υ ρ ί ο υ»

«Α σ τ ι κ ό π ε ρ ι β α λ λ ο ν τ ι κ ό μ ο ν ο π ά τ ι Λ α υ ρ ί ο υ» Σχολικό έτος 2017-18 Ε Κ Π Α Ι Δ Ε Υ Τ Ι Κ Η Ε Π Ι Σ Κ Ε Ψ Η Τ Η Σ Π Ε Ρ Β Α Λ Λ Ο Ν Τ Ι Κ Η Σ Ο Μ Α Δ Α Σ Τ Ο Υ Ρ Α Λ Λ Ε Ι Ο Υ Γ Υ Μ Ν Α Σ Ι Ο Υ «Α σ τ ι κ ό π ε ρ ι β α λ λ ο ν τ ι κ ό μ ο ν ο π ά τ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΠΛΗΡΟΤΗΤΑΣ

ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΠΛΗΡΟΤΗΤΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην παρούσα διπλωµατική εργασία µε τίτλο «Η πόλη της Καστοριάς ως τουριστικός προορισµός», µελετάται η σχέση τουρισµού και πόλης, εξετάζοντας αν η αλλαγή που παρατηρείται σήµερα στη φυσιογνωµία

Διαβάστε περισσότερα

«γεωγραφικές δυναμικές και σύγχρονοι μετασχηματισμοί του ελληνικού χώρου» σ. αυγερινού- κολώνια, ε. κλαμπατσέα, ε.χανιώτου ακαδημαϊκό έτος

«γεωγραφικές δυναμικές και σύγχρονοι μετασχηματισμοί του ελληνικού χώρου» σ. αυγερινού- κολώνια, ε. κλαμπατσέα, ε.χανιώτου ακαδημαϊκό έτος «γεωγραφικές δυναμικές και σύγχρονοι μετασχηματισμοί του ελληνικού χώρου» σ. αυγερινού- κολώνια, ε. κλαμπατσέα, ε.χανιώτου ακαδημαϊκό έτος 2009-2010 «ηοργανωμένηδόμησηστοελληνικόαστικότοπίο» φοιτήτρια:

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΗ ΓΡΑΦΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ & ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Α.Τ.Ε.Ι. ΕΞΑΜΗΝΟ ΕΑΡΙΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: AΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ / ΧΩΡΟΙ ΑΝΑΨΥΧΗΣ

ΣΧΟΛΗ ΓΡΑΦΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ & ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Α.Τ.Ε.Ι. ΕΞΑΜΗΝΟ ΕΑΡΙΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: AΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ / ΧΩΡΟΙ ΑΝΑΨΥΧΗΣ ΣΧΟΛΗ ΓΡΑΦΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ & ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Α.Τ.Ε.Ι. ΤΜΗΜΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ, ΔΙΑΚΟΣΜΗΣΗΣ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟ ΕΑΡΙΝΟ 2011-12 ΜΑΘΗΜΑ: AΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ / ΧΩΡΟΙ ΑΝΑΨΥΧΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Βιομηχανική Επανάσταση. 6η διάλεξη

Βιομηχανική Επανάσταση. 6η διάλεξη Βιομηχανική Επανάσταση 6η διάλεξη 14.11.18 Παραμονές της ΒΕ: οι ευρωπαϊκές κοινωνίες = αγροτικές Τέλη 18ου αι. η Ευρώπη έχει μόνον δύο μεγάλες μητροπόλεις (Λονδίνο, 1.000.000 / Παρίσι, 500.000). 20 πόλεις

Διαβάστε περισσότερα

MILTON KEYNES: ΜΙΑ ΠΟΛΗ-ΠΡΟΤΥΠΟ;

MILTON KEYNES: ΜΙΑ ΠΟΛΗ-ΠΡΟΤΥΠΟ; MILTON KEYNES: ΜΙΑ ΠΟΛΗ-ΠΡΟΤΥΠΟ; -Τοποθεσία: Buckinghamshire, ανάµεσα σε Λονδίνο και Birmingham -Απόσταση από Β Λονδίνo: 72 χµ -Εκταση: 89 χµ² περιλαµβάνοντας τις κωµοπόλεις Bletchley, Wolverton και Stony

Διαβάστε περισσότερα

Εργαλεία του Πολεοδοµικού Σχεδιασµού ΓΠΣ - ΣΧΟΟΑΠ

Εργαλεία του Πολεοδοµικού Σχεδιασµού ΓΠΣ - ΣΧΟΟΑΠ Εργαλεία του Πολεοδοµικού Σχεδιασµού ΓΠΣ - ΣΧΟΟΑΠ ΘΕΟ ΟΣΗΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ Τοπ. Μηχ/κός Πολεοδόµος Προϊστάµενος Τµήµατος Σχεδιασµού Οργανισµού Ρυθµιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

1. H ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ Στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες η ύπαιθρος κατέχει εξέχουσα θέση στον πολιτισµό της χώρας και στην ψυχή των κατοίκων της,

1. H ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ Στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες η ύπαιθρος κατέχει εξέχουσα θέση στον πολιτισµό της χώρας και στην ψυχή των κατοίκων της, ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΦΛΩΡΙΝΑΣ 14 ΙΟΥΝΙΟΥ 2002 Ο ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΩΣ ΜΟΧΛΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ Ολγα Ιακωβίδου Αν. Καθηγήτρια, Τµήµα Γεωπονίας, ΑΠΘ. 1. H ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ Στις περισσότερες

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙ ΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ Φ.Α. ΣΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΤΟΠΙΟ

ΕΠΙ ΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ Φ.Α. ΣΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΤΟΠΙΟ ΕΠΙ ΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ Φ.Α. ΣΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΤΟΠΙΟ 1. Κτίρια και εγκαταστάσεις Φ.Α. Ξεκινώντας, θα ήθελα να διαχωρίσω τις εγκαταστάσεις Φ.Α. καθώς και τα κτίρια στα οποία αυτές εφαρµόζονται

Διαβάστε περισσότερα

Βάση της διάλεξης είναι η ερευνητική εργασία με τίτλο «Οικολογικές γειτονιές σε χώρες της Ευρώπης» των Κατεργιανάκη Ευγενία, Μουσταφατζή Βασιλική,

Βάση της διάλεξης είναι η ερευνητική εργασία με τίτλο «Οικολογικές γειτονιές σε χώρες της Ευρώπης» των Κατεργιανάκη Ευγενία, Μουσταφατζή Βασιλική, Σχεδιασμός περιοχών κατοικίας* Βάση της διάλεξης είναι η ερευνητική εργασία με τίτλο «Οικολογικές γειτονιές σε χώρες της Ευρώπης» των Κατεργιανάκη Ευγενία, Μουσταφατζή Βασιλική, Τζιραλή Αννα-Μαρία με Επιβλέπουσα

Διαβάστε περισσότερα

ι. ΣΤΑΔΙΟ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ ιι. ΣΤΑΔΙΟ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ιιι. ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ & ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ

ι. ΣΤΑΔΙΟ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ ιι. ΣΤΑΔΙΟ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ιιι. ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ & ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ & ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ι. ΣΤΑΔΙΟ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ ιι. ΣΤΑΔΙΟ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ιιι. ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ ι. ΣΤΑΔΙΟ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ α. Αρχειακή έρευνα β. Βιβλιογραφική έρευνα γ. Έρευνα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΛΑΝΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ. Αρχιτεκτονική. Περιβαλλοντική αρχιτεκτονική

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΛΑΝΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ. Αρχιτεκτονική. Περιβαλλοντική αρχιτεκτονική Η ιδιοκτησία της ΑΝΘΕΜΙΑΣ Α.Ε., χωροθετείται μέσα στον οικισμό της Καρδίας. Ο πολεοδομικός και ο οικιστικός σχεδιασμός των οικοπέδων της ιδιοκτησίας οφείλει να στηρίζεται σε συγκεκριμένο στρατηγικό πλάνο,

Διαβάστε περισσότερα

«Οι Σπουδές στην Αρχιτεκτονική»

«Οι Σπουδές στην Αρχιτεκτονική» ΓΡΑΦΕΙΟ ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΙ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ «Οι Σπουδές στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης» Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Αρχιτεκτόνων Καθηγητής Μιχαήλ Ε. Νομικός «Οι Σπουδές στην Αρχιτεκτονική» Δεκέμβριος

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ Μακροχρόνια οικονομική μεγέθυνση Οι χώρες εμφανίζουν μεγέθυνση με πολύ

Διαβάστε περισσότερα

Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ο Ν Ι Κ Η Α Ν Α Λ Υ Σ Η Π Α Ρ Α Δ Ο Σ Ι Α Κ Ω Ν Κ Τ Ι Ρ Ι Ω Ν - Σ Υ Ν Ο Λ Ω Ν

Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ο Ν Ι Κ Η Α Ν Α Λ Υ Σ Η Π Α Ρ Α Δ Ο Σ Ι Α Κ Ω Ν Κ Τ Ι Ρ Ι Ω Ν - Σ Υ Ν Ο Λ Ω Ν 1 Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ο Ν Ι Κ Η Α Ν Α Λ Υ Σ Η Π Α Ρ Α Δ Ο Σ Ι Α Κ Ω Ν Κ Τ Ι Ρ Ι Ω Ν - Σ Υ Ν Ο Λ Ω Ν Έλενα Κωνσταντινίδου, Επ. Καθηγήτρια ΕΜΠ Σας καλοσωρίζουμε στο μάθημα της «Αρχιτεκτονικής ανάλυσης παραδοσιακού

Διαβάστε περισσότερα

Εργαλεία του Πολεοδοµικού Σχεδιασµού ΓΠΣ - ΣΧΟΟΑΠ

Εργαλεία του Πολεοδοµικού Σχεδιασµού ΓΠΣ - ΣΧΟΟΑΠ Εργαλεία του Πολεοδοµικού Σχεδιασµού ΓΠΣ - ΣΧΟΟΑΠ Θ. ΨΥΧΟΓΙΟΣ Τοπ. Μηχ/κός Πολεοδόµος Προϊστάµενος Τµήµατος Σχεδιασµού Οργανισµού Ρυθµιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας ΕΠΙΠΕ Α ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

1. Σκοπός της οικονομικής ανάπτυξης είναι η αύξηση του εισοδήματος των εργαζομένων.

1. Σκοπός της οικονομικής ανάπτυξης είναι η αύξηση του εισοδήματος των εργαζομένων. ΑΘ. ΧΑΡΙΤΩΝΙΔΗΣ : ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΕΠΑΛ 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο : ΒΑΣΙΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ 1.1. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΩΣΤΟΥ ΛΑΘΟΥΣ Στις παρακάτω ερωτήσεις να σημειώσετε το χαρακτηρισμό Σ (σωστό) ή Λ (λάθος). 1.

Διαβάστε περισσότερα

Το οικόπεδο που μας δίνεται να αναπτύξουμε την κτιριακή σύνθεση χαρακτηρίζεται από την έντονη κλίση προς τη θάλασσα

Το οικόπεδο που μας δίνεται να αναπτύξουμε την κτιριακή σύνθεση χαρακτηρίζεται από την έντονη κλίση προς τη θάλασσα ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ : Εξοχικές κατοικίες στο Σκροπονέρι Ευβοίας Το οικόπεδο που μας δίνεται να αναπτύξουμε την κτιριακή σύνθεση χαρακτηρίζεται από την έντονη κλίση προς τη θάλασσα και από την ακανόνιστη

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΩΝ ΣΧΕ ΙΩΝ ΜΙΚΡΗΣ ΙΩΡΟΦΗΣ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ.

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΩΝ ΣΧΕ ΙΩΝ ΜΙΚΡΗΣ ΙΩΡΟΦΗΣ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ. ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2009-2010 ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΤΟΜΕΑΣ 4 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ 3ο ΕΞΑΜΗΝΟ Περιοχή ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗΣ & Περιοχή ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ Μάθημα: ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗ 1 ιδάσκοντες

Διαβάστε περισσότερα

Ποια ακίνητα επιλέγουν οι Έλληνες Αποκαλυπτική έρευνα της RE/MAX

Ποια ακίνητα επιλέγουν οι Έλληνες Αποκαλυπτική έρευνα της RE/MAX Ποια ακίνητα επιλέγουν οι Έλληνες Αποκαλυπτική έρευνα της RE/MAX 7 στους 10 ζουν σε ιδιόκτητο ακίνητο και η πλειοψηφία θα επέλεγε σπίτι 120 τ.μ. με 4 δωμάτια Σε ακίνητο 120 τετραγωνικών μέτρων, με 4 δωμάτια,

Διαβάστε περισσότερα

Θεµατολογία: 1. Όλου του κόσµου τα παιχνίδια: Ένα ταξίδι που χαρτογραφεί την ιστορία του παιχνιδιού 2. Ελληνικά παραδοσιακά παιχνίδια: Παιχνίδια από ά

Θεµατολογία: 1. Όλου του κόσµου τα παιχνίδια: Ένα ταξίδι που χαρτογραφεί την ιστορία του παιχνιδιού 2. Ελληνικά παραδοσιακά παιχνίδια: Παιχνίδια από ά Ε Κ Π Α Ι Δ Ε Υ Τ Ι Κ Α Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α Τ Α 2 0 1 6-2 0 1 7 Τα εκπαιδευτικά προγράµµατα έχουν σκοπό να βοηθήσουν τα παιδιά να γνωρίσουν και να κατανοήσουν ένα θέµα, συνδυάζοντας το παιχνίδι µε τη γνώση.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΧΕΔΙΩΝ. Το οικόπεδο μας ανήκει στον κύριο Νίκο Δαλιακόπουλο καθώς και το γειτονικό οικόπεδο.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΧΕΔΙΩΝ. Το οικόπεδο μας ανήκει στον κύριο Νίκο Δαλιακόπουλο καθώς και το γειτονικό οικόπεδο. - 89-1. Τοπογραφικό Διάγραμμα : ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΧΕΔΙΩΝ Το οικόπεδο μας ανήκει στον κύριο Νίκο Δαλιακόπουλο καθώς και το γειτονικό οικόπεδο. Η πρόσοψη του οικοπέδου βρίσκεται επί της οδού Κρουσόβου, ενώ το οικόπεδο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΛΟΓΩ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΛΟΓΩ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ Νέες Πολιτείες ΙΙΙ : Λαχανόκηποι Μενεμένης Στα ενδιάμεσα όρια της πόλης Στην περιοχή Λαχανόκηποι, που ανήκει στα διοικητικά όρια του Δήμου Μενεμένης, εντοπίστηκε ένας τρίτος, εντελώς νέος για τα δεδομένα

Διαβάστε περισσότερα

Β. ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΗΣ ΓΡΑΦΙΣΤΙΚΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ 3. ΚΛΙΜΑΚΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ

Β. ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΗΣ ΓΡΑΦΙΣΤΙΚΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ 3. ΚΛΙΜΑΚΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ Β. ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΗΣ ΓΡΑΦΙΣΤΙΚΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ 3. ΚΛΙΜΑΚΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ Η κλίμακα και οι αναλογίες έχουν άμεση σχέση με το μέγεθος των αντικειμένων που περιγράφουν. Φυσικά το μεγάλο και το μικρό μέγεθος είναι σχετικοί

Διαβάστε περισσότερα

Ο τρόπος οργάνωσης σε οµάδες κατοικιών οδηγεί σε κοινή

Ο τρόπος οργάνωσης σε οµάδες κατοικιών οδηγεί σε κοινή 77.5 7 5.0 85. 0 85. 0 ΕΞΟΧΙΚΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ ΣΤΟ ΣΚΟΡΠΟΝΕΡΙ Ν. ΕΥΒΟΙΑΣ ΗΜΗΤΡΑ ΦΥΓΚΑ 814973 ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΧΡΥΣΟΠΟΥΛΟΥ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Η ΚΕΝΤΡΙΚΗ Ι ΕΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Α. Αστικός σχεδιασµός: 1. Οργάνωση σε

Διαβάστε περισσότερα

Ξενοδοχείο 4* «Virginia Hotel» εκτός Σχεδίου Δήμος Ρόδου

Ξενοδοχείο 4* «Virginia Hotel» εκτός Σχεδίου Δήμος Ρόδου Σάββενας Γιώργος Αρχιτέκτων Μηχ/κος Ε.Μ.Π. Ξενοδοχείο 4* «Virginia Hotel» εκτός Σχεδίου Δήμος Ρόδου Αρχιτεκτονική Μελέτη: Γ. Σάββενας Πολιτικός Μηχανικός: Κ. Χριστόπουλος Διακοσμήτρια: Κ. Καλλιγά Σάββενα

Διαβάστε περισσότερα

Εκλεκτισµός & Μοντερνίστικες Τάσεις

Εκλεκτισµός & Μοντερνίστικες Τάσεις Εκλεκτισµός & Μοντερνίστικες Τάσεις (Η άρνηση των Ιστορικων ρυθµών) Ο Ιστορισµός ένα ρεύµα που αναπτύσσεται κατά το 19ο αι και χαρακτηρίζεται από υιοθέτηση και επαναδιαπραγµάτευση γνώριµων τεχνοτροπιών

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ Ο ρόλος της Δια βίου Μάθησης στην καταπολέμηση των εκπαιδευτικών και κοινωνικών ανισοτήτων. Τοζήτηματωνκοινωνικώνανισοτήτωνστηνεκπαίδευσηαποτελείένα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ. Γενικά στοιχεία Περιεχόµενα Οδηγός για µελέτη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ. Γενικά στοιχεία Περιεχόµενα Οδηγός για µελέτη ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ Γενικά στοιχεία Περιεχόµενα Οδηγός για µελέτη Το παρόν ηλεκτρονικό εγχειρίδιο έχει ως στόχο του να παρακολουθήσει τις πολύπλοκες σχέσεις που συνδέουν τον

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΔΗΜΟΣ ΝΟΤΙΑΣ ΚΥΝΟΥΡΙΑΣ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ

Ο ΔΗΜΟΣ ΝΟΤΙΑΣ ΚΥΝΟΥΡΙΑΣ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Ο ΔΗΜΟΣ ΝΟΤΙΑΣ ΚΥΝΟΥΡΙΑΣ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ ΕΛΕΝΗ ΜΑΙΣΤΡΟΥ 1 Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνική Στέγη - Προσιτή Κατοικία

Κοινωνική Στέγη - Προσιτή Κατοικία Ο ΠΕΡΙ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΝΟΜΟΣ [ΝΟΜΟΙ 90 ΤΟΥ 1972, 56 ΤΟΥ 1982, 7 ΤΟΥ 1990, 28 ΤΟΥ 1991, 9(Ι) ΤΟΥ 1992, 55(Ι) ΤΟΥ 1993, 72(Ι) ΤΟΥ 1998, 59(Ι) ΚΑΙ 142(Ι) ΤΟΥ 1999, 241(Ι) ΤΟΥ 2002, 29(Ι) ΤΟΥ 2005,

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Κύπρου ΑΡΗ 311. Τμήμα Αρχιτεκτονικής Εαρινό Εξάμηνο 2013 ΠΕΡΑ ΟΡΕΙΝΗΣ. Χωριό: Πέρα Ορεινής Θέμα μελέτης: Προσόψεις.

Πανεπιστήμιο Κύπρου ΑΡΗ 311. Τμήμα Αρχιτεκτονικής Εαρινό Εξάμηνο 2013 ΠΕΡΑ ΟΡΕΙΝΗΣ. Χωριό: Πέρα Ορεινής Θέμα μελέτης: Προσόψεις. Πανεπιστήμιο Κύπρου ΑΡΗ 311 Πολυτεχνική Σχολή Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική Τμήμα Αρχιτεκτονικής Εαρινό Εξάμηνο 2013 Χωριό: Πέρα Ορεινής Θέμα μελέτης: Προσόψεις ΠΕΡΑ ΟΡΕΙΝΗΣ Φαρζανέ Κοχαρή ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Διαβάστε περισσότερα

Πρώτη ενότητα: «Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ»

Πρώτη ενότητα: «Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ» Πρώτη ενότητα: «Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ» Επιχειρηματίας είναι ο άνθρωπος που κινητοποιεί τους απαραίτητους πόρους και τους εκμεταλλεύεται παραγωγικά για την υλοποίηση μιας επιχειρηματικής ευκαιρίας με σκοπό

Διαβάστε περισσότερα

Η βιομηχανική επανάσταση ήταν ένα σύνθετο σύστημα κοινωνικών, οικονομικών, τεχνικών, πολιτισμικών και πνευματικών μεταβολών. Η βιομηχανική επανάσταση

Η βιομηχανική επανάσταση ήταν ένα σύνθετο σύστημα κοινωνικών, οικονομικών, τεχνικών, πολιτισμικών και πνευματικών μεταβολών. Η βιομηχανική επανάσταση Η βιομηχανική επανάσταση ήταν ένα σύνθετο σύστημα κοινωνικών, οικονομικών, τεχνικών, πολιτισμικών και πνευματικών μεταβολών. Η βιομηχανική επανάσταση ξεκίνησε στα τέλη του 18 ου αιώνα από την Μ.Βρετανία.

Διαβάστε περισσότερα

Αγορά εύτερης Κατοικίας

Αγορά εύτερης Κατοικίας Αγορά εύτερης Κατοικίας Rhodes Tourism Forum 2006 10-11 Νοεµβρίου Θάλεια ρουσιώτου 1 Η Αγορά της εύτερης Κατοικίας στην Ευρώπη Ιστορικό Χρονολογείται από τη δεκαετία του 70 και συνδέεται άµεσα µε την ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

ισόγειο βρίσκεται άλλοτε σε άμεση επαφή με το υπόγειο και άλλοτε το χρησιμοποιεί σαν βοηθητικό χώρο εξωτερικά προσπελάσιμο από το κεντρικό

ισόγειο βρίσκεται άλλοτε σε άμεση επαφή με το υπόγειο και άλλοτε το χρησιμοποιεί σαν βοηθητικό χώρο εξωτερικά προσπελάσιμο από το κεντρικό τεχνική έκθεση Η μορφή, ο τόπος, το ρέμα ο οικισμός, το κέντρο του. Ο άλλοτε τυπικός αγροτικός οικισμός γραμμικός με μικρή πλατεία στο μέσο του μήκους του, έπειτα οι μεταγενέστερες επεκτάσεις (σύγχρονες

Διαβάστε περισσότερα

Συνθετικές αρχές. Αστικός σχεδιασμός

Συνθετικές αρχές. Αστικός σχεδιασμός Συνθετικές αρχές Το προτεινόμενο συγκρότημα κατοικιών στην Καρδία αποτελεί έναν πυρήνα που έχει άμεση επικοινωνία με την πόλη της Θεσσαλονίκης. Λειτουργεί ως υποδοχή κινήσεων, ως ένας οργανισμός που απορροφά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ ΜΑΡΝΗ 30 Τ.Κ ΑΘΗΝΑ

ΕΝΩΣΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ ΜΑΡΝΗ 30 Τ.Κ ΑΘΗΝΑ ΕΝΩΣΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ ΜΑΡΝΗ 30 Τ.Κ. 104 33 ΑΘΗΝΑ ΑΘΗΝΑ: 12 ΜΑΙΟΥ 2004 ΠΡΟΣ: ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑ ΟΣ ΓΡΑΦΕΙΟ: Γ.Ο.Κ. Κυρίες και κύριοι, αφού ευχαριστήσω το ΤΕΕ και τους εκπροσώπους του

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΑΔΙΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Η αλιεία, η κτηνοτροφία και η γεωργία, οικονομικοί τομείς που καθορίζουν κοινωνικούς παράγοντες

ΣΤΑΔΙΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Η αλιεία, η κτηνοτροφία και η γεωργία, οικονομικοί τομείς που καθορίζουν κοινωνικούς παράγοντες ΣΤΑΔΙΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1. Κριτήρια επιλογής θέματος ενδιαφέρον γνώσεις πηγές πληροφόρησης μέσω διαδικτύου απόκτηση εμπειριών 2. Τίτλος Η αλιεία, η κτηνοτροφία και η γεωργία, οικονομικοί τομείς που

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση καταστηµάτων Περιγραφή κτιρίου Φωτογραφικό υλικό

Παρουσίαση καταστηµάτων Περιγραφή κτιρίου Φωτογραφικό υλικό ΙΣΟΓΕΙΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΕΝΟΙΚΙΑΣΗ Λ. ΚΗΦΙΣΙΑΣ 342 & ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ, Ν. ΨΥΧΙΚΟ Παρουσίαση καταστηµάτων Περιγραφή κτιρίου Φωτογραφικό υλικό ΘΕΜΕΛΙΑ ΧΟΥΒΑΡ ΑΣ Α.Τ.Ε. Οδός Πεντέλης 110 Μαρούσι, 151 26

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΣΥΝΟΛΩΝ

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΣΥΝΟΛΩΝ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΣΥΝΟΛΩΝ -Η κάθε αστική ή αγροτική τοποθεσία που µαρτυρεί πολιτισµό έχει µνηµειακή αξία -Το ενδιαφέρον δεν περιορίζεται µόνο στην υψηλή αρχιτεκτονική αλλά και στα

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΔΟΣ ΟΨΕΙΣ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ. χατζηπέτρου_ελένη. Περιοχές-Όψεις

ΟΜΟΔΟΣ ΟΨΕΙΣ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ. χατζηπέτρου_ελένη. Περιοχές-Όψεις Τοποθεσία χωριού : Το Όμοδος περιβάλλεται από 2 ψηλές βουνοκορφές Στην εργασία θα μελετηθούν οι διαφορετικές τυπολογίες που εμφανίζονται στο χωρίο, οι σχέσεις τους με το ιδιωτικό και το δημόσιο,ο τρόπος

Διαβάστε περισσότερα

H ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Γεωργία είναι το σύνολο των δραστηριοτήτων που σχετίζονται µε την καλλιέργεια του εδάφους της γης µε σκοπό την παραγωγή φυτ

H ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Γεωργία είναι το σύνολο των δραστηριοτήτων που σχετίζονται µε την καλλιέργεια του εδάφους της γης µε σκοπό την παραγωγή φυτ ΗΓΕΩΡΓΙΚΗΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΒΙΩΣΙΜΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΚΑΡΑΣΑΒΒΑ Α 2 H ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Γεωργία είναι το σύνολο των δραστηριοτήτων που σχετίζονται µε την καλλιέργεια του εδάφους της γης µε σκοπό την παραγωγή

Διαβάστε περισσότερα

13/1/2010. Οικονομική της Τεχνολογίας. Ερωτήματα προς συζήτηση ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

13/1/2010. Οικονομική της Τεχνολογίας. Ερωτήματα προς συζήτηση ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης Οικονομική της Τεχνολογίας Διάλεξη 6 η: Οικονομική Θεωρία και το Ζήτημα της Τεχνολογικής Αλλαγής: & II 1 Ερωτήματα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 14 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΟΜΑ Α ΠΡΩΤΗ

ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 14 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΟΜΑ Α ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ A ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 14 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΟΜΑ Α ΠΡΩΤΗ A1. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράµµα που αντιστοιχεί σε

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 5/11/2017 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ. Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων :

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 5/11/2017 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ. Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων : ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 5/11/2017 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1. Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων : α. Φεντερασιόν β. Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος γ. Κλήριγκ Μονάδες 15 ΘΕΜΑ Α2. Να χαρακτηρίσετε

Διαβάστε περισσότερα

Αριθμός Εργαζόμενων ΕΛΛΑΔΑ & Δ. ΕΥΡΩΠΗ 3 7 1.162 Η.Π.Α. 2 4 1.715 ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ 5 6 1.629 ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ 3 8 1.031 ΣΥΝΟΛΟ 13 24 5.

Αριθμός Εργαζόμενων ΕΛΛΑΔΑ & Δ. ΕΥΡΩΠΗ 3 7 1.162 Η.Π.Α. 2 4 1.715 ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ 5 6 1.629 ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ 3 8 1.031 ΣΥΝΟΛΟ 13 24 5. ΤΙΤΑΝ Α.Ε. ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΟΜΙΛΟ Η ΤΙΤΑΝ Α.Ε. είναι ένας Όμιλος εταιριών με μακρόχρονη πορεία στη βιομηχανία τσιμέντου. Ιδρύθηκε το 1902 και η έδρα του βρίσκεται στα Άνω Πατήσια. Ο Όμιλος

Διαβάστε περισσότερα

Η ΜΕΛΕΤΗ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΩΝ ΣΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ.

Η ΜΕΛΕΤΗ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΩΝ ΣΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ. Η ΜΕΛΕΤΗ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΩΝ ΣΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ. Η εισήγηση µου αποτελεί την θεώρηση από πλευράς µελετητών στις απαιτήσεις και προϋποθέσεις οι κατασκευές ώστε να έχουν ένα χαρακτήρα αειφόρου. Στην

Διαβάστε περισσότερα

Πολεοδοµικός σχεδιασµός και αρχιτεκτονική της πόλης

Πολεοδοµικός σχεδιασµός και αρχιτεκτονική της πόλης ioannou first pages: 1 6/6/2014 2:15 1 Πολεοδοµικός σχεδιασµός και αρχιτεκτονική της πόλης εισαγωγή σε βασικές έννοιες ioannou first pages: 1 6/6/2014 2:15 2 ioannou first pages: 1 6/6/2014 2:15 3 ΒΥΡΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Αποκαλυπτική έρευνα της RE/MAX Europe για την κατοικία στην Ελλάδα

Αποκαλυπτική έρευνα της RE/MAX Europe για την κατοικία στην Ελλάδα Αποκαλυπτική έρευνα της RE/MAX Europe για την κατοικία στην Ελλάδα Οι κάτοικοι στην Ελλάδα μετακομίζουν κατά μέσο όρο 3 έως 5 φορές στη ζωή τους, διαμένουν σε ιδιόκτητη κατοικία σε ποσοστό περίπου 70%,

Διαβάστε περισσότερα

Στο εν λόγω τεύχος παρουσιάζονται οι εκλαϊκευμένες κατευθύνσεις δόμησης σε τέσσερα παραρτήματα, ως εξής:

Στο εν λόγω τεύχος παρουσιάζονται οι εκλαϊκευμένες κατευθύνσεις δόμησης σε τέσσερα παραρτήματα, ως εξής: 3.4 Ειδικό τεχνικό τεύχος οδηγός με εκλαϊκευμένες κατευθύνσεις δόμησης Στο εν λόγω τεύχος παρουσιάζονται οι εκλαϊκευμένες κατευθύνσεις δόμησης σε τέσσερα παραρτήματα, ως εξής: Παράρτημα Ι. Α. Ενδεικτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΣ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

ΔΗΜΟΣ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΔΗΜΟΣ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ Η ΗΑΒΙΤΑΤ AGENDA ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τον Ιούνιο του 1996, στη Δεύτερη Παγκόσμια Συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τους Ανθρώπινους Οικισμούς (HABITAT II) που πραγματοποιήθηκε στην

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΥΠΑΝΑΠΤΥΞΗΣ : ανέπτυξε τη θεωρία περί «άνισης ανταλλαγής». Η θεωρία του αποτελεί μέρος μιας πιο λεπτομερούς ερμηνείας της μεταπολεμικής

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ

ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΘΕΜΑ Α ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 14 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΟΜΑ Α ΠΡΩΤΗ Α1. α. Σωστό β. Λάθος γ. Λάθος δ. Λάθος ε. Σωστό Α2. γ Α3. δ ΘΕΜΑ Β ΟΜΑ Α ΕΥΤΕΡΗ Β1. Τα στοιχεία που συντελούν στην παραγωγική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. 4.1 Τρόποι Προσέλκυσης Νέων...21 4.2 Προτάσεις Πολιτικής των Νέων...22 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...24 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ...26 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΦΟΡΕΩΝ...

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. 4.1 Τρόποι Προσέλκυσης Νέων...21 4.2 Προτάσεις Πολιτικής των Νέων...22 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...24 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ...26 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΦΟΡΕΩΝ... Cities for Peace and Democracy in Europe Ε Ρ Ε ΤΟΠΙΚΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΡΟΩΘΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ Υ Ν Α με την υποστήριξη Ιανουάριος 2007 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ...3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...4 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ...6

Διαβάστε περισσότερα

Α τική δ τική ιάχυση ιάχ

Α τική δ τική ιάχυση ιάχ Αστική διάχυση Δρ. Δέσποινα Διμέλλη Ορισμοί Ως αστική διάχυση ορίζεται η διαδικασία της μεταβολής των ορίων μιας αστικής περιοχής με κύριο χαρακτηριστικό τη χαμηλή πυκνότητα των νέων περιοχών που δημιουργούνται

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ : Έκρηξη πληροφορικής τεχνολογίας - Χρήση ηλεκτρονικών εργαλείων προσθήκη νέων ανταγωνιστών ηλεκτρονικών παροχών

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ : Έκρηξη πληροφορικής τεχνολογίας - Χρήση ηλεκτρονικών εργαλείων προσθήκη νέων ανταγωνιστών ηλεκτρονικών παροχών ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝOIEΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ MARKETING ΑΞΙΑ ΣΤΟΝ ΠΕΛΑΤΗ IKANOΠΟΙΗΣΗ & ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗ ΠΕΛΑΤΩΝ KYKΛΟΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ MARKETING ΜΑΡΚΕΤΙΝG ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ - ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΜΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ - TARGET GROUPS ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. «Η πολεοδομική εξέλιξη της Χαλκίδας» Ευσταθοπούλου Αγγελική (ΑΜ) Παπαβασιλείου Βασιλική (ΑΜ) Επίβλεψη Τσουκάτου Στέλλα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. «Η πολεοδομική εξέλιξη της Χαλκίδας» Ευσταθοπούλου Αγγελική (ΑΜ) Παπαβασιλείου Βασιλική (ΑΜ) Επίβλεψη Τσουκάτου Στέλλα ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΠΕΙΡΑΙΑ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΔΟΜΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Η πολεοδομική εξέλιξη της Χαλκίδας» Ευσταθοπούλου Αγγελική

Διαβάστε περισσότερα

1Ε.Μ.Π. ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΑΚΑ.ΕΤΟΣ 2008-2009 ΤΟΜΕΑΣ Ι ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ

1Ε.Μ.Π. ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΑΚΑ.ΕΤΟΣ 2008-2009 ΤΟΜΕΑΣ Ι ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ 1Ε.Μ.Π. ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΑΚΑ.ΕΤΟΣ 2008-2009 ΤΟΜΕΑΣ Ι ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ 4 0 ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ 4 Ι ΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑ Α: ΜΠΙΡΗΣ Τάσος, καθηγητής ΝΙΚΟΛΑΟΥ ήµητρα, λέκτορας

Διαβάστε περισσότερα

www.emfasisfoundation.org

www.emfasisfoundation.org www.emfasisfoundation.org Emfasis Foundation 2 Περιεχόμενα Emfasis σελ. 4 Ο σκοπός μας σελ. 4 Κοινωνική Εργασία Δρόμου (Social Street Work) σελ. 5-6 Τι είναι αυτό που μας ορίζει σελ. 6-7 Οι ομάδες μας

Διαβάστε περισσότερα

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο : ΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο : ΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο : ΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ( σελίδες σχολικού βιβλίου 129 133, έκδοση 2014 : σελίδες 124 129 ) 3.3.2 Παρακίνηση 3.3.2.1 Βασικές έννοιες Η υλοποίηση του έργου και η επίτευξη των στόχων στις

Διαβάστε περισσότερα

Πολυκατοικία. Γ. Σάββενας. Γιώργος Αρχιτέκτων Μηχ/κος Ε.Μ.Π. Πόλη της Ρόδου (Ανάληψη)

Πολυκατοικία. Γ. Σάββενας. Γιώργος Αρχιτέκτων Μηχ/κος Ε.Μ.Π. Πόλη της Ρόδου (Ανάληψη) Πολυκατοικία Πόλη της Ρόδου (Ανάληψη) Σάββενας Γιώργος Αρχιτέκτων Μηχ/κος Ε.Μ.Π. Αρχιτεκτονική Μελέτη: Γ. Σάββενας Πολιτικός Μηχανικός: Κ. Χριστόπουλος Διακοσμήτρια: Κ. Καλλιγά Σάββενα Φωτογραφίες: Γ.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ MANAGEMENT ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ. Ορισμοί

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ MANAGEMENT ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ. Ορισμοί Ορισμοί Ηγεσία είναι η διαδικασία με την οποία ένα άτομο επηρεάζει άλλα άτομα για την επίτευξη επιθυμητών στόχων. Σε μια επιχείρηση, η διαδικασία της ηγεσίας υλοποιείται από ένα στέλεχος που κατευθύνει

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2016

ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2016 ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2016 ΘΕΜΑ Α1 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ α) Απάντηση σελ. 66-67 σχολ. βιβλίου : «Και οι της χώρας.» β) Απάντηση σελ. 107-108 σχολ. βιβλίου : «Η Ελλάδα αυτό αποτέλεσμα.»

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΚΑΙ Η ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ

ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΚΑΙ Η ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ Οι πόλεις δεν έχουν το ίδιο μέγεθος, αλλά όσο αυξάνεται ο πληθυσμός των πόλεων τόσο μειώνεται ο αριθμός τους. Οι οικισμοί βρίσκονται σε συνεχείς σχέσεις αλληλεξάρτησης, οι οποίες μεταβάλλονται με το χρόνο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 9. "Χαλκίδα - Ιστορική Εξέλιξη και Σύγχρονα Ζητήματα Σχεδιασμού"

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 9. Χαλκίδα - Ιστορική Εξέλιξη και Σύγχρονα Ζητήματα Σχεδιασμού ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 9 "Χαλκίδα - Ιστορική Εξέλιξη και Σύγχρονα Ζητήματα Σχεδιασμού" Περιοχές αρχαιοτήτων κλασική περίοδος ελληνιστική ρωμαϊκή περιόδος μεσαιωνική περίοδος νεοκλασσική περίοδος Η θέση

Διαβάστε περισσότερα

ιευθύνων Σύµβουλος της ΑΝΟΣ ιεθνείς Σύµβουλοι & Εκτιµητές Ακινήτων

ιευθύνων Σύµβουλος της ΑΝΟΣ ιεθνείς Σύµβουλοι & Εκτιµητές Ακινήτων ιευθύνων Σύµβουλος της ΑΝΟΣ ιεθνείς Σύµβουλοι & Εκτιµητές Ακινήτων Υπερπροσφορά ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ «υπερπροσφορά» (Investopedia) Η υπερβολική ποσότητα ενός αγαθού ή µιας υπηρεσίας. Η Υπερπροσφορά προκύπτει,

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογικό περιβάλλον. Ορισμοί της Τεχνολογίας. Σχέση Τεχνολογίας και Επιστήμης. Επιπτώσεις της Τεχνολογίας. ΕΙΣΑΓΩΓΗ στην ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Τεχνολογικό περιβάλλον. Ορισμοί της Τεχνολογίας. Σχέση Τεχνολογίας και Επιστήμης. Επιπτώσεις της Τεχνολογίας. ΕΙΣΑΓΩΓΗ στην ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Ορισμοί της Τεχνολογίας Τεχνολογικό περιβάλλον ΕΙΣΑΓΩΓΗ στην ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Σχέση Τεχνολογίας και Επιστήμης Επιπτώσεις της Τεχνολογίας Ορισμός σχολικού βιβλίου για την Τεχνολογία Με την ευρεία έννοια του όρου

Διαβάστε περισσότερα

Η ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΩΝ ΣΧΕ ΙΩΝ ΜΙΚΡΟΥ ΙΩΡΟΦΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ.

Η ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΩΝ ΣΧΕ ΙΩΝ ΜΙΚΡΟΥ ΙΩΡΟΦΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ. ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΤΟΜΕΑΣ 4 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Περιοχή ΟΙΚΟ ΟΜΙΚΗΣ & Περιοχή ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ 2008-2009 3ο ΕΞΑΜΗΝΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ Μάθηµα: ΟΙΚΟ ΟΜΙΚΗ 1 ιδάσκοντες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ. Ιωάννα Καταπίδη, PhD, Research Fellow, University of Birmingham

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ. Ιωάννα Καταπίδη, PhD, Research Fellow, University of Birmingham ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Ιωάννα Καταπίδη, PhD, Research Fellow, University of Birmingham Περιεχόμενο Ορισμοί Παραδοσιακοί οικισμοί στην Ελλάδα Κριτήρια επιλογής και δημιουργίας των οικισμών

Διαβάστε περισσότερα

m pi-*. κείμενο: Τόνια Κατερίνη, Μαρία Καζολέα, αρχιτέκτονες μηχανικοί φωτογράφηση: Αθηνά Καζολέα, Πάτροκλος Στελλάκης

m pi-*. κείμενο: Τόνια Κατερίνη, Μαρία Καζολέα, αρχιτέκτονες μηχανικοί φωτογράφηση: Αθηνά Καζολέα, Πάτροκλος Στελλάκης m pi-*. To Πόρτο Ράφτη μετατρέπεται σταθερά σε τόπο μόνιμηξ διαμονιη αλλά ταυτόχρονα παραμένει ένα από τα γοητευτικότερα δείγματα του Αττικού τοπίου. Η παρέμβαση σε αυτό το τοπίο θέτει κατ' αρχήν πολλά

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ 14 Οκτωβρίου 2011 ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΘΝΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ

ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ 14 Οκτωβρίου 2011 ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΘΝΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ 14 Οκτωβρίου 2011 ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΘΝΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ Η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ), στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου στατιστικού σχεδίου δράσης

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ- ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΥ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ- ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΥ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ- ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΥ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟ 5 ο Ακαδημαϊκό έτος 2016-2017 ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ Ι ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΑ ΑΕΡΑΚΙ ΦΥΣΑ ΜΕ!

ΦΥΣΑ ΑΕΡΑΚΙ ΦΥΣΑ ΜΕ! ΦΥΣΑ ΑΕΡΑΚΙ ΦΥΣΑ ΜΕ! Το 2019 θα το θυμόμαστε ως την χρονιά που κάτι άλλαξε. Τα παιδιά βγήκαν στους δρόμους απαιτώντας από τους μεγάλους να δράσουν κατά της κλιματικής αλλαγής. Αυτό το βιβλίο που κρατάτε

Διαβάστε περισσότερα

Αειφορικός σχεδιασµός & κατασκευή κτιρίων

Αειφορικός σχεδιασµός & κατασκευή κτιρίων 2η Ηµερίδα για την Ελληνική Πλατφόρµα για την Έρευνα και Τεχνολογία στην Κατασκευή Αειφορικός σχεδιασµός & κατασκευή κτιρίων στο πλαίσιο των στόχων της Πλατφόρµας για την Έρευνα και Τεχνολογία στην Κατασκευή

Διαβάστε περισσότερα