Η ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ- ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ Νίκος Μαρκέτος ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Transcript

1 Η ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ- ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ Νίκος Μαρκέτος ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Το πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο..σελ 2 2. Φτώχεια.σελ 5 3. Το κυρίαρχο επιστημονικό παράδειγμα.σελ 6 4. Η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας..σελ 9 5. Υπαρχουσες μοναδες ψυχικης υγειας.σελ Τα ψυχιατρικα τμηματα γενικων νοσοκομειων..σελ Οι συνθήκες νοσηλείας...σελ Η αναγκαστική νοσηλεία......σελ Πρόβλημα εφημεριών.....σελ ανθρώπινο δυναμικό.. σελ Κριτική του Ψυχαργώς.....σελ ΜΚΟ.σελ Ιδιωτικός τομέας... σελ Κλείσιμο Ψυχιατρείων. σελ 15. ΤΟΨΥ. σελ ΚΕΝ..σελ Αρχές Προτάσεις σελ Βιβλιογραφία 1

2 Το πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο Με την οικονομική φιλελευθεροποίηση και την παγκοσμιοποίηση η ισχύς μετατοπίζεται από το κράτος στις πολυεθνικές εταιρείες, ορισμένες από τις οποίες έχουν αγοραία αξία που υπερβαίνει το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν πολλών χώρων. Με την ανεπιφύλακτη και ασταμάτητη εξάπλωση των κανόνων του ελεύθερου εμπορίου - και πάνω απ 'όλα της ελεύθερης κυκλοφορίας των κεφαλαίων - η οικονομία σταδιακά απαλλάσσεται από τον πολιτικό έλεγχο. Η παγκοσμιοποίηση οδηγεί σε ομογενοποίηση του πολιτισμού και της ταυτότητας. Η αντίσταση στην διαδικασία αυτή μπορεί να παίρνει ακραία μορφή των νεο-εθνικιστικών και φονταμενταλιστικών κινημάτων (Bibeau, 1997). Στις πόλεις που φιλοξενούν παγκόσμιες οικονομικές δραστηριότητες, ο «οικονομικός χώρος» παραμερίζει τον «χώρο ζωής», και οι δραστηριότητες επιβίωσης των ανθρώπων εκτοπίζονται από τις δραστηριότητες της ανερχόμενης παγκόσμιας business class (Friedman, 1988) Οι αστικές διακυβερνήσεις προσπαθούν να κινητοποιήσουν πόρους με τις ιδιωτικοποιήσεις και την εμπορευματοποίηση των υποδομών τους και να βελτιώσουν την οικονομική αποδοτικότητά τους με διαδικασίες αποκλεισμού περιθωριακών περιοχών και τμημάτων του πληθυσμού που δεν μπορούν να αντέξουν το κόστος ζωής (Mahadevia, 2002). Το κεφάλαιο αυξάνει τον έλεγχο στο περιβάλλον και τις υποδομές. Ο προνοιακός ρόλος του κράτους περιορίζεται και το κράτος μετατρέπεται σε ένα μηχανισμό εξυπηρέτησης των «αγορών», ενδυναμώνοντας τους μηχανισμούς εξυπηρέτησης των μεγάλων ιδιωτικών συμφερόντων. Αυτό δημιουργεί υψηλά επίπεδα φτώχειας, η οποία σε συνδυασμό με την ανεργία, την κατάρρευση των συστημάτων κοινωνικής στήριξης και την υποβάθμιση των συνθηκών διαβίωσης, οδηγούν τους φτωχούς σε δυστυχία και σε αυξημένο κίνδυνο ψυχιατρικών διαταραχών. Οι κοινωνικές ανισότητες αυξάνουν, και οι διαφορές στη πρόσβαση και τη διανομή των πόρων επιδεινώνονται. Από την άλλη η επανάσταση στην πληροφορική κα τα τεχνολογικά επιτεύγματα, δίνουν τεράστιες δυνατότητες στους ανθρώπους για αυτονομία και αυτάρκεια στην ικανοποίηση των αναγκών τους, ανοίγοντας δυνατότητες για νέες μορφές κοινωνικής οργάνωσης (σχηματισμός ανθρώπινων δικτύων). Τα προηγμένα εργαλεία που έχει στην διάθεση του ο άνθρωπος επιτρέπουν σε μικρές αυτόνομες ομάδες να επιτελούν έργα που ήταν εφικτά πρίν απο τεράστιους οργανισμούς. ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ 2

3 Η παγκοσμιοποίηση επηρεάζει την ψυχιατρική με τρεις βασικούς τρόπους: μέσω της επίδρασής της στις μορφές ατομικής και συλλογικής ταυτότητας, μέσω των επιπτώσεων των οικονομικών ανισοτήτων στην ψυχική υγεία, και μέσα από την διαμόρφωση και τη διάδοση της ίδιας της ψυχιατρικής γνώσης (Bhugra, 2002). Η αστικοποίηση που επέρχεται με την παγκοσμιοποίηση οδηγεί σε μαζική αύξηση της διαταραχής της συμπεριφοράς - που σχετίζεται κυρίως με την κατανομή και την εγκατάλειψή των οικογενειών, που εκδηλώνεται με αύξηση της βίας προς τις γυναίκες, τα παιδιά και τους ηλικιωμένους - καθώς και καταθλιπτικές διαταραχές και άγχος ( Kleinman, 1991). Η Ψυχική ασθένεια αποτελεί ένα τεράστιο βάρος σε όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με μια μελέτη της ΠΟΥ, τα νευροψυχιατρικά νοσήματα σε ενήλικες ηλικίας ετών που ζουν σε «δημογραφικά αναπτυσσόμενες οικονομίες», είναι το 12% της παγκόσμιας επιβάρυνσης της νόσου. Οι περισσότεροι ερευνητές υπογραμμίζουν την πιθανότητα ότι ο αριθμός των ατόμων με μείζονες ψυχικές ασθένειες και το κοινωνικό βάρος των προβλημάτων ψυχικής υγείας θα αυξηθεί σημαντικά κατά τα επόμενα χρόνια από τις επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης (Desjarlais et al, 1995, Bibeau, 1997). Τα χρόνια προβλήματα όπως η φτώχεια, ο συνωστισμός στο φυσικό περιβάλλον, τα υψηλά επίπεδα της βίας και των ατυχημάτων, η ανασφάλεια και οι κακές συνθήκες στέγασης σχετίζονται με την κατάθλιψη. Η κοινωνική παραβατικότητα θα μπορούσε να αποδοθεί σε κοινωνικές διαδικασίες που συνοδεύουν την αστικοποίηση, όπως ο ανταγωνισμός, η ταξική σύγκρουση, η διαμονή και η αφομοίωση. Οι περιβαλλοντικές συνθήκες αποτελούν ένα φυσικό εργαστήριο για τη μελέτη της ανάδυσης των παραδοσιακών ψυχικών διαταραχών όπως η κατάθλιψη, η σχιζοφρένεια και η νεύρωση, και ένα εννοιολογικό πλαίσιο, το οποίο θεωρεί ότι το άγχος που συνδέεται με τα προβλήματα της στέγασης, εργασίας, γάμου, ανατροφής παιδιών, ασφάλειας και των άλλων αστικών δυσκολιών σε σχέση με τους διαθέσιμους πόρους για την επίλυση ή την ανακούφιση τους, προσφέρει την καλύτερη κατανόηση των καθοριστικών παραγόντων των ψυχοπαθολογικών διαταραχών των αστικών πληθυσμών (Park et al, 1925 & Marsella 1995). Άλλοι ερευνητές (Desjarlais et al, 1995 Bibeau, 1997) τονίζουν τη σχέση μεταξύ της ψυχικής υγείας και της φτώχειας, της οικονομικής ανισότητας και της υπανάπτυξης. Πιο ευάλωτα είναι τα άτομα, με περιορισμένους μηχανισμούς αντιμετώπισης που εκτίθενται, υποφέρουν περισσότερο και είναι λιγότερο σε θέση να ανακάμψουν. Ο αστικός συνωστισμός, οι κακές συνθήκες εργασίας ή η υποαπασχόληση, η χρόνια πείνα, οι διακρίσεις λόγω φύλου, η περιορισμένη εκπαίδευση και οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εξασθενούν τόσο τα άτομα όσο και τους κοινωνικούς φορείς που θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα ψυχικής υγείας. Οι οικονομικοί παράγοντες καθορίζουν την διαθεσιμότητα και την ποιότητα των υπηρεσιών ψυχικής υγείας.. Το κράτος πρόνοιας διεθνώς ήταν προϊόν του συσχετισμού των ταξικών δυνάμεων μέσα στο μεταπολεμικό κράτος. Η κρίση της δεκαετίας του 70, στην οποία ο νεοφιλελευθερισμός 3

4 αποτέλεσε την απάντηση, με κυρίαρχο στοιχείο το ρόλο του χρηματοπιστωτικού συστήματος στην καπιταλιστική οικονομία. Το νεοφιλελεύθερο δόγμα με την υπεραύξηση της παραγωγικότητας από τη μια μεριά και τη συνεχή υποβάθμιση των μισθών και των εργασιακών σχέσεων από την άλλη, επέφερε την ανατροπή ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία, σε βάρος της εργασίας, η οποία συμπιέστηκε ακόμα περισσότερο από τη φορολογία και τις συνέπειες από τις ιδιωτικοποιήσεις και την εμπορευματοποίηση των κοινωνικών αγαθών. Η ανάπτυξη του χρηματοπιστωτικού τομέα ως αυτόνομου χώρου αξιοποίησης του κεφαλαίου, έφερε το δανεισμό στα νοικοκυριά, που λειτούργησε ως υποκατάστατο των μισθών και του κοινωνικού κράτους. Αναπτύχθηκαν και θεωρίες κατά του κοινωνικού κράτους, όπως η θεωρία ότι η εξάρτηση από τα προγράμματα κοινωνικής Πρόνοιας προκαλούν φτώχεια! (Kasarda and Ting, 1996) Το Ελληνικό οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο Η παρούσα οικονομική κρίση είναι μέρος μιας γενικότερης κρίσης που έχει ξεκινήσει πολλά χρόνια πριν και είναι κρίση σε όλα τα επίπεδα περιβαλλοντική, δημογραφική, πολιτισμική. Η Ελληνική οικονομία, είναι μια νεοφιλελεύθερη, με φόρους ανισομερώς κατανεμημένους, με πλήθος ευνοϊκών ρυθμίσεων υπέρ των διαπλεκόμενων και των ομάδων συμφερόντων. Η ελληνική μεγαλοαστική τάξη πάντα είχε παρασιτικό χαρακτήρα. Η πρόσδεση της λεγόμενης ελληνικής «αστικής τάξης» σε ξένα συμφέροντα, απεμπολώντας την όποια εθνική της ταυτότητα, εξασφάλιζε την αναπαραγωγή της. Η στενή σχέση με τα πολιτικά κλιμάκια που έμεινε στην καθημερινή ορολογία ως «διαπλοκή» γαλούχησε μια ελίτ κρατικοδίαιτων, εξαρτώμενων, αντιπαραγωγικών «αστών». Με την υπερτιμολόγηση των έργων και των υπηρεσιών συντηρείται ένα δίκτυο διαμεσολαβητών, μαφιόζων και δουλέμπορων. Όλο αυτό το πλαίσιο επιβάρυνε τον φορολογούμενο και το χρέος με δυσθεώρητα και αναίτια ποσά. Η τάξη αυτή όχι μόνο δεν μπόρεσε να παίξει το ρόλο της ως εγχώριο «κεφάλαιο», ουδέποτε λειτούργησε παραγωγικά για να δημιουργήσει έστω και μία υποδομή δημιουργίας. Δεν χρειάστηκε ποτέ να επενδύσει σε έρευνα και ανάπτυξη, αρκούσε η κυριαρχία στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης με κάθε κόστος και κάθε τρόπο.) Κάθε παράγοντας βιομηχανικής παραγωγής εξοντώθηκε ή εξαναγκάστηκε σε μεταπρατική λειτουργία προκειμένου να επιβιώσει. Παράλληλα αναπτύχθηκε μια «οικονομία των προσοδοθήρων», με ομάδες πίεσης που διεκδικούσαν και επέβαλαν «ρυθμίσεις» για τον προσπορισμό εισοδημάτων και πόρων. Αυτό το οικονομικό μοντέλο διαβρώνει τον κοινωνικό ιστό και τείνουν να κυριαρχήσουν τα patterns της παραβίασης των κανόνων της περιφρόνησης των θεσμών, του φθόνου και του ανταγωνισμού χωρίς κανόνες για την καθημερινή πρόσκτηση προσόδου «Ολοι εναντίον 4

5 όλων», το φαινόμενο «Ο σώζων εαυτόν σωθείτω» εξίσωση της επιθυμίας με την κτητικότητα και «για όλα φταίνε οι άλλοι». Μηδενικό κοινωνικό κεφάλαιο εμπιστοσύνης για τη συνεργασία, την ομαδικότητα και την πρόοδο, και, τέλος, λόγω και των χαμηλών φορολογικών εσόδων εξαιτίας της «άτυπης οικονομίας», εξαθλιωμένες υπηρεσίες παροχής δημόσιων αγαθών από το κράτος. Ετσι, έχει εγκαθιδρυθεί ένα καθεστώς κλεπτοκρατίας και λεηλασίας, όπου ο ένας είναι όμηρος του άλλου, βάζοντας ο ένας το χέρι στην τσέπη του άλλου. Ένα «καθεστώς» όπου όλοι είναι εναντίον όλων και η πολιτική τάξη αναπαράγεται παίζοντας το παιχνίδι του κοινωνικού διχασμού ή και του δήθεν ανήξερου διαιτητή. Ετσι διαλύονται οι κοινότητες που ήταν παραδοσιακά μια από τις δυνάμεις της Ελληνικής κοινωνίας. Μηχανισμοί θετικής επανατροφοδότησης λειτουργούν και ενισχύουν τις αποκλίσεις του συστήματος οδηγώντας σε μια γενικευμένη διάλυση. Υπάρχει τεράστια οικονομική ανισότητα που είναι ταυτόχρονα και πολύ άδικη ανισότητα. Κι αυτό γιατί η αυτή η οικονομική ανισότητα δεν βασίζεται στο ταλέντο και τη σκληρή εργασία, αλλά στην οικονομική και κομματική αφετηρία και κυρίως στην ισχύ των lobies τα οποία εμπλέκονται με το καθεστώς της ολιγαρχικής κομματοκρατίας. ΦΤΩΧΕΙΑ Η καθημερινή ανησυχία και το στρες που προκαλείται από την ύπαρξη σε μια κατάσταση συνεχούς αγώνα για την επιβίωση ενεργεί ως καταπιεστική δύναμη ενάντια στην θετική ψυχολογική ανάπτυξη. Τα αποτελέσματα της φτώχειας βλάπτουν το άτομο, την κοινότητα, ιδιαίτερα τα παιδιά. Στις γυναίκες η μελέτη δείχνει μεγαλύτερη εμφάνιση σωματικών συμπτωμάτων, ενώ οι άνδρες έχουν αυξημένη επιθετικότητα, παραβατικότητα, και κοινωνικά προβλήματα. Οι ψυχολογικές συνέπειες της φτώχειας πλήττουν περισσότερο από όλους τα παιδιά. Όσοι φτωχοί έχουν μόρφωση και κατάρτιση βιώνουν μεγαλύτερη ματαίωση και δυσαρέσκεια από την κατάστασή τους. Η ιατρική φροντίδα είναι ένα σοβαρό ζήτημα δεδομένου ότι η πλειονότητα των φτωχών είναι είτε ανασφάλιστοι ή ελλειπώς ασφαλισμένοι. Ακόμη και αν έχουν ασφαλιστική κάλυψη ανησυχούν αν θα τραυματισθούν ή θα αρρωστήσουν και θα χάσουν την δουλειά τους. Αν δεν έχουν ασφάλιση, αδυνατούν να αντιμετωπίζουν τις τρομακτικές ιατρικές δαπάνες, με κίνδυνο να πεθάνουν, αν μείνουν χωρίς θεραπεία (Williams, 2010). Ακόμη και στις ανεπτυγμένες χώρες με κοινωνικοποιημένη υγειονομική περίθαλψη, εξακολουθεί να υπάρχει μια υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης νόσου μεταξύ των φτωχών οικογενειών. Οι φτωχές οικογένειες διαβιούν σε πιο επικίνδυνες και υποβαθμισμένες γειτονιές, πιο γεμάτα και πιο θορυβώδη σπίτια, περισσότερες συγκρούσεις και αστάθεια στην οικογένεια, και σε πιο μολυσμένο αέρα και νερό. Υπάρχει υψηλότερος βαθμός καπνίσματος, κατανάλωσης αλκοόλ, παχυσαρκίας, κακής διατροφής και καθιστικού τρόπου ζωής μεταξύ των φτωχότερων κοινοτήτων, ως αποτέλεσμα της αντιμετώπισης του χρόνιου στρες που προκαλείται από την φτώχεια (Santiago, 2011). Εχει τεκμηριωθεί ότι το χρόνιο στρες μειώνει 5

6 το ανοσοποιητικό σύστημα και προκαλεί συχνότερα νόσο και χρόνιες παθήσεις (Πολιτειακή Κυβέρνηση της Βικτώριας, 2010). Το χρόνιο στρες έχει συνδεθεί με καρδιαγγειακές παθήσεις, υψηλή αρτηριακή πίεση, και αυξάνει τους κινδύνους για ορισμένες μορφές καρκίνου. Το άγχος μπορεί επίσης να προκαλέσει διάφορες διαταραχές, όπως η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, η κοινωνική ανησυχία. Το κυρίαρχο επιστημονικό παράδειγμα στην Ψυχιατρική σήμερα Η βιολογική ιατρική σήμερα είναι τεχνοκρατική και μηχανιστική. Αντιμετωπίζει το άνθρωπο σαν μηχανή που χάλασε και όχι σαν δυναμικό πεδίο. Η έμφαση είναι στην "διόρθωση" όχι στην "θεραπεία". Σ αυτό το πλαίσιο ο γιατρός χάνει την ανθρωπιά του. Το ιατρικό κατεστημένο είναι ο πρωταρχικός θεσμός που δημιουργεί ορισμούς για την υγεία. Ο πάσχων άνθρωπος είναι ευάλωτος στα μηνύματα του ιατρικού συστήματος. Στην ουσία το άτομο είναι συχνά ανίκανο να αναζητήσει εναλλακτικές εξηγήσεις ή πληροφορίες. Ως θεσμός λειτουργεί τόσο ως ιδεολογία και ως τελετουργία. Αντιπροσωπεύει ένα τεράστιο βιο-τεχνικό σύστημα πεποιθήσεων με βάση την νευτώνεια-καρτεσιανή άποψη για τον κόσμο. Αυτή η ιδεολογία είναι ο κύριος φορέας της κατανόησης της κοινωνίας μας για την υγεία και την Θεραπεία. Η υγεία θεωρείται ως προϋπόθεση για τη βέλτιστη παραγωγικότητα, το εμπόριο και την οικονομική ανάπτυξη σύμφωνα με τις επιταγές και τις αξίες της σημερινής κοινωνίας. Μια κοινωνία που είναι υλιστική, προσανατολισμένη προς τον καταναλωτισμό και την ενθάρρυνση της άρνησης. Τα θεραπευτικά τελετουργικά είναι προϊόντα μιας βιομηχανοποιημένης, εμπορευματοποιημένης, και καταναλωτικής προσέγγισης στη ζωή. «Ιατρικοποίηση» είναι η σύγχρονη ιατρική διαδικασία επαναπροσδιορισμού όλης της ανθρώπινης δυσφορίας ως νόσο. Η Ιατρικοποίηση αντιπροσωπεύει την ανθρώπινη τάση προς αναγωγισμό και υπεραπλούστευση. Σήμερα με περισσότερη ευκολία η συναισθηματική φόρτιση, το άγχος, η διαταραχή της διάθεσης, οι φόβοι, η ανασφάλεια και άλλες ψυχικές εκδηλώσεις-αποτελέσματα κοινωνικο-οικονομικών αιτιών (ανεργία, φτώχεια, υπερεκμετάλλευση, εντατικοποίηση κλπ.) κατηγοριοποιούνται ως ψυχικές διαταραχές που χρειάζονται θεραπεία και επισημοποιούνται από διεθνή «επιστημονικά» διαγνωστικά εγχειρίδια. Η αποξένωση, η αλλοτρίωση, η φθορά κοινωνικών αξιών έστρωσαν το έδαφος για να γίνει γενικά αποδεκτή, ως μοναδική διέξοδος, η λήψη φαρμάκων, υποβαθμίζοντας τις παρενέργειες για την ψυχική και σωματική υγεία του ανθρώπου (π.χ. εξαρτήσεις). Άλλες ψυχολογικές μέθοδοι δεν καλύπτονται από τα ασφαλιστικά ταμεία, με αποτέλεσμα τη σοβαρή οικονομική επιβάρυνση των ασθενών και των οικογενειών τους Η ιατρική δεν είναι μόνο επιστήμη. Είναι επίσης μια μεγάλη σειρά από εμπορικά συμφέροντα που απορροφούν περισσότερο από το 10% του ΑΕΠ στην Αμερική. Πρωτίστως ενδιαφέρεται 6

7 για την αποδοτική, τεχνική παράδοση της βιο-ιατρικών υπηρεσιών, όπως κάθε επιχείρηση, με σκοπό το κέρδος και δευτερευόντως για την υπαρξιακή ευημερία, ή την προσωπική ολοκλήρωση των ασθενών του. Η απόκτηση, διατήρηση και να διαχείριση της Ιατρικής τεχνολογίας γίνεται όλο και πιο ακριβή. Τα κέρδη των φαρμακοβιομηχανιών από την εμπορευματοποίηση της ψυχικής νόσου και την επινόηση «νέων» παθήσεων συνεχώς αυξάνουν. Τα ψυχοτρόπα φάρμακα κατέχουν τις πρώτες θέσεις στην κατανάλωση φαρμακευτικών ουσιών. Ερευνα της STAT BANK του Οκτωβρίου του 2004 έδειξε ότι τα συνολικά καθαρά κέρδη των 96 μεγαλύτερων εισαγωγικών και εμπορικών επιχειρήσεων φαρμακευτικών προϊόντων το 2003 αυξήθηκαν κατά 36,87% σε σχέση με το Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, η έρευνα χρηματοδοτείται κατά 93,3% από τη βιομηχανία, κατά 3,5% από ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια και κατά 3,2% από τις κρατικές δαπάνες. Η Ελλάδα δαπανά μόλις το 0,6% του ΑΕΠ για έρευνα. Εχει επιτευχθεί μεγάλη διείσδυση του μονοπωλιακού κεφαλαίου στο δημόσιο σύστημα υγείας, ενώ ήδη έχει θεσμοθετηθεί η διασύνδεση των Πανεπιστημίων με την αγορά και τους μεγαλοεπιχειρηματίες, γεγονός που θα οδηγήσει σε ακόμα μεγαλύτερη και βαθύτερη εξάρτηση από τα συμφέροντα και τους στόχους των μονοπωλιακών ομίλων. Περίπου το 20% του ετήσιου τζίρου των φαρμακοβιομηχανιών δαπανάται στην έρευνα και ανάπτυξη. Συνεπώς τα επιστημονικά δεδομένα σχεδιάζονται, παράγονται και δημοσιεύονται κατά τη βούληση των εταιρειών που κυριαρχούν στο χώρο της υγείας. Ακόμα και η ανταλλαγή επιστημονικών απόψεων, η εκπαίδευση και η ενημέρωση των επιστημόνων υγείας βρίσκονται στην υπηρεσία των φαρμακευτικών εταιρειών (π.χ. συνέδρια, ημερίδες, συμπόσια κλπ.). Συνεπώς τα δεδομένα και οι αποδείξεις που επικαλείται η βασισμένη σε ενδείξεις ιατρική, είναι εξ ολοκλήρου βασισμένα σε δημοσιεύσεις, οι οποίες βρίσκονται κάτω από τον απόλυτο έλεγχο του κεφαλαίου. Αυτό σε καμία περίπτωση δε σημαίνει πως πολλά από τα παραγόμενα επιστημονικά συμπεράσματα δεν είναι αποδεκτά και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται στην κλινική πράξη. Ο κυρίαρχος λόγος στην Ψυχιατρική, που παράγουν οι εταιρείες σε συνεργασία με το ψυχιατρικό κατεστημένο είναι ένας τεχνοκρατικός λόγος. Η ένταξη των ψυχιατρικών τμημάτων στο Γενικό νοσοκομείο επικύρωσε την ενσωμάτωση της Ψυχιατρικής στο κύριο ρεύμα της Ιατρικής. Οι νέες ανακαλύψεις στις νευροεπιστήμες, στην απεικόνιση, στην γενετική, στην μοριακή βιολογία, και ψυχοφαρμακολογία, έχουν αυξήσει την αποδοχή της Ψυχιατρικής από τις άλλες ιατρικές ειδικότητες. Αλλά οι μονάδες νοσηλείες έχουν απομακρυνθεί από την «θεραπευτική κοινότητα» και το «θεραπευτικό περιβάλλον και έχουν υιοθετήσει πιο ιατρικά ή «σωματικά» μοντέλα. Το θεραπευτικό περιβάλλον με την 7

8 δυναμική έμφαση στην θεραπεία, έχει αντικατασταθεί από το ιατρικό μοντέλο, όπου υπάρχουν άκαμπτες σχέσεις εξουσίας και συγκεντρωτισμός στην λήψη αποφάσεων. Η ανάπτυξη των συστημάτων ταξινόμησης έχει συμβάλει στην διεργασία ιατρικοποίησης. θεωρητική βάση του DSM στηρίζεται στην αντίληψη, ότι η επιστημονική γνώση είναι ο καθρέφτης της πραγματικότητας και αγνοεί ότι όλες οι θεωρίες υπακούουν σε έναν μη εμπειρικό και μη επαληθεύσιμο πυρήνα. Το επικρατούν επιστημονικό παράδειγμα είναι το διαζευκτικό αναγωγικό-γραμμικό μοντέλο. Αυτό το παράδειγμα παράγει συγκεκριμένη ηθική και συμπεριφορές. Η ιδρυματοποίηση είναι συνέπεια άκαμπτων σχέσεων εξουσίας και της κουλτούρας του Ψυχιατρικού εγκλεισμού. Σ όλη τη διαδρομή των μεταρρυθμίσεων των ολοπαγών ιδρυμάτων μέχρι σήμερα, αυτές συνδέονται κυρίως με την ανάγκη για μια θεσμική προσαρμογή στις μεταβαλλόμενες οικονομικές συνθήκες, χωρίς να αλλάζει τη φύση των ιδρυμάτων. Μετασχηματισμός, εξορθολογισμός, έλεγχος λειτουργούν στην ίδια λογική μιας διαδικασίας που διαιωνίζεται διαμέσου της συνεχούς τυπικής αλλαγής των πραγμάτων, χωρίς να αλλάζει η ουσία τους. Η ιδρυματική σχέση ήταν πάντα και εξακολουθεί να είναι μια σχέση εξουσίας που χρησιμεύει μόνο στη διαιώνιση της κυριαρχίας (Basaglia, 1971) Η χρονιότητα είναι αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης του συστήματος Ψυχιατρικής περίθαλψης μ την νόσο και τον ασθενή. Τα προβλήματα του σήμερα είναι οι λύσεις του χθές. Η σημερινή πραγματικότητα έχει βάλει σε κρίση συνολικά το σύστημα και της ΨΥ, με κεντρικές εκδηλώσεις : την απειλή κατάρρευσης των δομών ΝΠΙΔ, την εξαιρετικά σημαντική πίεση που δέχεται ο δημόσιος τομέας (π.χ. τμήματα γενικών Νοσοκομείων με μόνιμα ράντζα), τις τραγικές ελλείψεις στη φροντίδα παιδιών και εφήβων, τα μεγάλα προβλήματα στελέχωσης τω δομών, την χαμηλή απορρόφηση κοινοτικών κονδυλίων στη ΨΥ, την εξαιρετικά θολή προοπτική του προγράμματος ΨΥΧΑΡΓΩΣ κλπ. Όλα αυτά στο έδαφος μιας μεταρρύθμισης, που παρά τα βήματα που έκανε, ήταν μονομερώς προσανατολισμένη ( στην αποασυλοποίηση), ημιτελής, με αμφίβολες επιλογές και με στρεβλώσεις που όλα αυτά δημιουργούν ένα εκρηκτικό μίγμα στη σημερινή πραγματικότητα. Το συνολικό μεταρρυθμιστικό εγχείρημα ασφυκτιά στο «περιβάλλον» του μνημονίου και οι κίνδυνοι οπισθοδρόμησης είναι πια εμφανείς. Η πολιτεία αποσύρεται ή αποποιείται των υποχρεώσεών της και η επιβάρυνση μετατοπίζεται όλο και περισσότερο προς τους ασθενείς και τις οικογένειές τους. 8 Η

9 Οι ψυχικά ασθενείς και οι οικογένειές τους είναι από τις περισσότερο ευάλωτες κοινωνικά ομάδες, συνεπώς η έκθεσή τους σε προβλήματα όπως η ανεργία, η έλλειψη στέγης, η φτώχεια δημιουργούν μια απελπιστική καθημερινότητα. Η κατάσταση αυτή γίνεται τελευταία ακόμη πιο δραματική σε συνδυασμό με τις αυξανόμενες δυσκολίες πρόσβασης στις μονάδες ψυχικής υγείας, αλλά και στην κατάλληλη θεραπευτική αγωγή. Ιδιαίτερα προβληματική γίνεται και η πρόσβαση στη κατάλληλη ΦΑ, μετά και τις τελευταίες ρυθμίσεις, με βάση και τις ιδιαιτερότητες που υπάρχουν ιδίως στα σοβαρά ψυχικά νοσήματα Δομες. Η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας στην ψυχιατρική αποτελεί πρωταρχικό τομέα για την ανάπτυξη της ψυχιατρικής φροντίδας του πληθυσμού. Η απουσία σχετικά ενοποιημένου συστήματος πρωτοβάθμιας φροντίδας αποτελεί μείζον πρόβλημα στην φροντίδα των ασθενών και την παρακολούθηση όσων έχουν ήδη νοσήσει. Η ευρεία λειτουργία της ΠΦΥ χωλαίνει λόγω της αδυναμίας εφαρμογής της νομοθεσίας, της απουσίας υλικοτεχνικής υποδομής και της υποστελέχωσης των δομών με το κατάλληλο διεπιστημονικό προσωπικό (Μάτσα & Μεγαλοοικονόμου, 2003). Σήμερα λειτουργούν επικαλυπτόμενες και μη επικοινωνούσες δυνατότητες πρωτοβάθμιας φροντίδας: από πολυδύναμα κέντρα υγείας (κυρίως του Ι.Κ.Α.), από κέντρα ψυχικής υγείας, ιδιώτες ψυχιάτρους ή και γενικούς γιατρούς. Η ένταξη ψυχιάτρων σε πολυδύναμα κέντρα υγείας δεν μπορεί να αποτελέσει συνολική λύση στο πρόβλημα της πρωτοβάθμιας φροντίδας. Ένα ολοκληρωμένο σύστημα πρέπει να προτείνει λύσεις και για τις ψυχο-κοινωνικές πλευρές της φροντίδας, τις ψυχοθεραπείες, την πρόληψη κ.α.. Τα υπάρχοντα Κέντρα Ψυχικής Υγείας αποτελούν χώρο συν-λειτουργίας δραστηριοτήτων πρόληψης, πρωτοβάθμιας και εξειδικευμένης φροντίδας και παραπομπής σε μονάδες νοσηλείας. Αποτελούν, επομένως, πολύτιμο χώρο συντονισμού δραστηριοτήτων, ικανών να προσεγγίσουν την πολυπλοκότητα της ψυχικής νόσου. Ένα μέρος από την πρωτοβάθμια φροντίδα μπορεί να εξασφαλιστεί από τους γενικούς γιατρούς, τους παιδιάτρους και τα πολυδύναμα κέντρα υγείας, ένα άλλο όμως μέρος παρουσιάζει ιδιαιτερότητες και την ανάγκη συνέργειας διαφόρων επαγγελματιών της ψυχικής υγείας, οι οποίες εξασφαλίζονται από τα 9

10 κέντρα ψυχικής υγείας και τα ιατρο-παιδαγωγικα κέντρα. Η διατήρηση των υπαρχόντων Κ.Ψ.Υ. και ιατρο-παιδαγωγικών κέντρων και η ανάπτυξη νέων, καθώς και η αξιολόγηση της λειτουργίας όλων αυτών, μπορεί να δώσει πολύτιμα στοιχεία για την οργάνωση του συνόλου της ψυχιατρικής φροντίδας στη χώρα μας. Σε ότι αφορά την πρόληψη, η διαρκώς αυξανόμενη υποδοχή αιτημάτων για πληροφορίες και συμβουλευτική από τα ΚΨΥ και όχι μόνο από αυτά, αποτελεί ένδειξη των αυξανόμενων σχετικών αναγκών και πολύτιμη συνεισφορά στην πρωτοβάθμια πρόληψη, η οποία απαιτεί επίσης αξιολόγηση, εκπαίδευση και προγραμματισμό. Ο βασικός νόμος για την ψυχιατρική μεταρρύθμιση είναι ο 2716/1999 «Ανάπτυξη και Εκσυγχρονισμός των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας», που αφορά την ανάπτυξη δομών που θα παρέχουν υπηρεσίες πρόληψης, θεραπείας και ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης (ΦΕΚ 96 τ.α/1999). Στο άρθρο 1 του νόμου ορίζεται ότι 1. Το Κράτος έχει την ευθύνη για την παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας που έχουν σκοπό την πρόληψή, τη διάγνωση, τη θεραπεία, την περίθαλψη, καθώς και την ψυχοκοινωνική αποκατάσταση και κοινωνική επανένταξη ενηλίκων, παιδιών και εφήβων με ψυχικές διαταραχές και διαταραχές αυτιστικού τύπου και με μαθησιακά προβλήματα. 2. Οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας διαρθρώνονται, οργανώνονται, αναπτύσσονται και λειτουργούν σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος νόμου, με βάση τις αρχές της τομεοποίησης και της κοινοτικής ψυχιατρικής, της προτεραιότητας της πρωτοβάθμιας φροντίδας, της εξωνοσοκομειακής περίθαλψης, της αποϊδρυματοποίησης, της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης και κοινωνικής επανένταξης, της συνέχειας της ψυχιατρικής φροντίδας, καθώς και της πληροφόρησης και εθελοντικής αρωγής της κοινότητας στην προαγωγή της ψυχικής υγείας. Το άρθρο 4 ορίζει ποιες είναι οι μονάδες Ψυχικής Υγείας, καθώς και οι προϋποθέσεις, οι αρχές και ο τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας των μονάδων ασφαλιστικών οργανισμών και ταμείων, οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης ή άλλων νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου και υπηρεσιών του Δημοσίου, που ήδη λειτουργούν και παρέχουν υπηρεσίες ψυχικής υγείας, και όσων θα αναπτυχθούν για το σκοπό αυτόν(παρ 3) και ΜΨΥ άλλων νομικών μορφών. Το άρθρο 5 περιέχει το νομικό και διοικητικό πλαίσιο των Κέντρων Ψυχικής Υγείας των Ιατροπαιδαγωγικών Κέντρων των Πολυδύναμων Ψυχιατρικών Ιατρείων των Πολυδύναμων Ιατροπαιδαγωγικών Ιατρείων 1. Το Κέντρα Ψυχικής Υγείας και τα Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα συνιστώνται με κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, Οικονομικών και Υγείας και Πρόνοιας, μετά από γνώμη του ΚΕ.Σ.Υ. και πρόταση της αρμόδιας κατά τόπο Τομεακής Επιτροπής Ψυχικής Υγείας, ως αποκεντρωμένες οργανικές μονάδες των νοσοκομείων του ν.δ. 2592/1953 και του ν. 1397/1983. Με την αυτή όμοια απόφαση συνιστώνται και οι θέσεις προσωπικού των Μονάδων αυτών. Τα 10

11 Πανεπιστημιακά Ψυχιατρικά Νοσοκομεία δύνανται να αναπτύσσουν Κέντρα Ψυχικής Υγείας και Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα, τα οποία συνιστώνται με κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, Οικονομικών, Υγείας και Πρόνοιας και Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. 2. Με απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, Οικονομικών, καθώς και κατά τόπο Τομεακής Επιτροπής Ψυχικής Υγείας, στις περιοχές που δεν λειτουργούν Κέντρα Ψυχικής Υγείας ή Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα, μπορεί να συνιστώνται Πολυδύναμα Ψυχιατρικά Ιατρεία ή Πολυδύναμα Ιατροπαιδαγωγικά Ιατρεία ως αποκεντρωμένες μονάδες των Κέντρων Ψυχικής Υγείας ή των Ιατροπαιδαγωγικών Κέντρων του αντιστοίχου Τομέα Ψυχικής Υγείας και οι θέσεις προσωπικού τους. 3. Με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται ύστερα από πρόταση των Υπουργών Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, Οικονομικών και Υγείας και Πρόνοιας, καθορίζεται ενιαίο πλαίσιο οργάνωσης των Κέντρων Ψυχικής Υγείας και των Ιατροπαιδαγωγικών Κέντρων, ανάλογα με τον εξυπηρετούμενο πληθυσμό και τις τυχόν γεωγραφικές ιδιαιτερότητες του Τομέα Ψυχικής Υγείας. 4. Σε Κέντρα Ψυχικής Υγείας, Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα, Πολυδύναμα Ψυχιατρικά Ιατρεία και Πολυδύναμα Ιατροπαιδαγωγικά Ιατρεία, τα οποία είναι εγκατεστημένα σε περιοχές που ο πληθυσμός που εξυπηρετούν έχει ιδιαίτερα προβλήματα πρόσβασης σε άλλες Μ.Ψ.Υ. παροχής νοσηλείας, μπορεί να λειτουργούν περιορισμένα τμήματα βραχείας ή μερικής νοσηλείας (ημερήσιας ή νυχτερινής). Με απόφαση του Υπουργού Υγείας και Πρόνοιας ορίζονται οι μονάδες που αναπτύσσουν τμήματα βραχείας ή μερικής νοσηλείας, τα κριτήρια, οι συνθήκες, οι προϋποθέσεις λειτουργίας και η στελέχωση των τμημάτων αυτών. Στα άρθρα 6 εως 10 ορίζονται οι όροι και οι προϋποθέσεις σύστασης και λειτουργίας Υπηρεσιών Νοσηλείας και Ειδικής Φροντίδας,Ψυχικής Υγείας κατ` Οίκον, Κινητές Μονάδες Ψυχικής Υγείας, Τα Κέντρα Εξειδικευμένης Περίθαλψης, Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης Αποκατάστασης και Επαγγελματικής Επανένταξης Μονάδες και Προγράμματα Ειδικά Κέντρα Κοινωνικής Επανένταξης Ειδικές Μονάδες Με υπουργική απόφαση το 2007 προβλέπεται η λειτουργία δομών ψυχικής υγείας ή κινητών μονάδων ψυχικής υγείας σε έξι (6) Κέντρα Υγείας και σε δύο (2) Γενικά Νοσοκομεία της Πελοποννήσου. Ακολούθως, υπουργικές αποφάσεις ( ) προβλέπουν την επέκταση της λειτουργίας ανάλογων δομών σε αρκετά Κέντρα Υγείας και Γενικά Νοσοκομεία ανά τη χώρα, αλλά οι ελλείψεις είναι πολλές και υποτυπώδης η κάλυψη των αναγκών των ασθενών στην κοινότητα. 11

12 ΥΠΑΡΧΟΥΣΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ 1 Χαϊδαρίου, Αιγάλεω και Αγ. Βαρβάρας με έδρα το Τομ γεν.νοσ οξέ ων ξενωνας ΚΨΥ οικοτροφ τεγ.δο μ Συμβ.στ Κιν.μο ν 2 Πειραιώς, ΜοσχάτουΔραπετ/νας, Αγκιστριου, Αιγινας, Πόρου, Μεθανων, Τροιζηνίας, Κυθήρων, Αντικυθήρων, Σπετσών, Υδρας με έδρα το Πειραιά 3 ΆΛιοσίων, Ασπροπύργου, Βιλίων, Ελευσίνας, Ερυθρών (Βοιωτίας), Ζεφυρίου, Φυλής, Ιλίου, Καματερού, Μαγούλας, Μάνδρας, Μεγάρων, Νέας Περάμου, Οινόης, Περιστερίου, Πετρούπολης 1 θριασειο 2 Μετάβαση Αμάλθεια 1 περιστερ Ιπποκράτης Σαχτούρη Ανω Λοσια Ιπποκράτης Ιι 4 Κ. Πατήσια-Σεπόλια), Αχαρνών,Θρακομ/δόνων Αγ. Αναργύν, Ηρακλείου, Ν. Ιωνίας, Μεταμόρφωσης, Ν. Φιλαδέλφειας, Ν. Χαλκηδόνας, Φιλοθέη 1 Αγ.Ολγα Ξενων Δαφνι Δρομοκ ΕΠΙΨΥ 1 Αγ.Αναργ 1 Μενιδι 5Α Στεφάνου, Αμαρουσί, Άνοιξης. Αφιδνων, Βαρνάβα, Βριλησσίων,. Γραμματικο, Πολυδενδρι, Διονύσο, Δροσιάς, Εκάλη, Καλάμου, Καπανδριτι, Αυλώνα, Κηφισιά, Κουβαρά, Κρυονερι, Λυκόβρυση, Μαλακάσα, Μαραθών, Μαρκόπουλο, Μελισσια, ΝΕρυθραίας, Ν Μάκρης, Ν Παλατια, ΝΠεντέλη, Πεντέλη, Πεύκη, Πικερμι, Ραφήνα, Ροδόπολη, Ωρωπο, Σπάτα, Αρτέμιδα, Σταμάτα, Συκάμινο 6Αγ Παρασκευή, Αγ Κωνσταντίνο (Λαυρεωτικής),Κορωπί, Λαυρίο, Μαρκόπουλο Γέρακα, Παλλήνη, Γλυκ Νερα, Παιανία, Χολαργο, Ν Ψυχικο, Ψυχικο, Παπάγου, Χαλανδρί με έδρα την Αγία Παρασκευή 7 Κυψέλη, ΆνωΚυψέλη, Πολύγωνο, Άνω Πατήσια, Λαμπρινή, Προμπονα) και Γαλατσίου, με έδρατην Αθήνα 8 Αμπελόκηποι, Γκύζη,Γηροκομείο, Γουδή, Ερυθρός, Ελληνορώσων) Ζωγράφου 9Καλλιθέα, Ταύρο, Ομόνοια, Πλ, Βάθη, Μεταξουργειο, Κεραμεικός, Κολωνάκι, Εξάρχεια,Πλάκα, Κουκάκι, Αναφιώτικα, Ασύρματος, Θησείο, Άνω Πετράλωνα, ΚάτωΠετράλωνα, Χαμοστέρνας) Ζωγράφου 10 Παγκράτι, Προφ Ηλίας, Γούβα, ΆγΑρτέμιος, Δουργούτι, Ν Κόσμο, Αγ. Ιωάννης) Αγ.Δημητρίο, Ν Σμύρνη 11 Καισαριανή, Βύρων, Ηλιούπολη, Υμηττο Δάφνη 12 Βούλα, Βάρη, Βουλιαγμένη, Αργυρούπολη,Αναβύσσο, Π, Φώκαιας, Αλίμο, Γλυφάδα, Ελληνικο, Καλυβί, Κερατέα,ΠΦαλήρου 13 Νίκαια, Αγ. Ιωάννη Ρέντη, Σαλαμίνα, Κερατσινί,Κορυδαλλο Περάμα 1 Σισμανογ 1 Γεννηματ α 1 Σωτηρια Αρμονια ΘΕΤΙΣΕΨΥΠΕ Αριαδνη Οδυσσέας ΨΝΑ Αγ,Μελετιου Ευαγγ 5 ΣΕΜΕΛΗ Φερων ΑΙΘΡΙΑΜαιζωνο ΤΑΥΓΕΤΗ Χευδεν ΠΥΛΗ Καλιθεα 1 νικαια ΚΛΙΜΑΚΑ Ν.Κοσμος ΣΟΨΥ ΨΝΑ 12 2 Χαλανδρίου ΚΨΥ Επιψυ Πλατεία Αττικής 1 1 Ζωγράφου 1 Αθηνων Παγκρατ Βυρωνα Π.Φαλήρου 1 ΕΠΑΨΥ ΨΝΑ Παλληνη ΙΡΙΣ ΨΝΑ ΛΑμπρνη ΙΡΙΣ Κυψελη ΕΝ ΑΡΧΗ ΕΚΨΨΥ ΚΑλιθεα Ειδ. Μον επαγγ ενταξης ΕΠΙΨΥ Ξενων ας ελλ σθμβ για τους ρόσγυγ ες

13 ΤΑ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΑ ΤΜΗΜΑΤΑ ΓΕΝΙΚΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ Οι αντιφάσεις της ψυχιατρικής περίθαλψης στην Ελλάδα συγκεντρώνονται σε μεγάλο βαθμό, στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στη λειτουργία τους οι ψυχιατρικές μονάδες στα γενικά νοσοκομεία Tα παρακάτω στοιχεία είναι από την έκθεση της επιτροπής ψυχιατρικης μεταρρύθμισης της ελληνικής ψυχιατρικής εταιρείας : Α) Λειτουργούν 7 στην Αθήνα, με κρεβάτια : Νοσοκομείο Κλίνες Νοσηλευθέντες Κάλυψη Αγ. Όλγα ,7 %* Κρατικό Πειραιά ,3% Γ.Ν. Γεννηματά %* Γ.Ν. Ευαγγελισμός %* Θριάσειο %* Σισμανόγλειο %* Σωτηρία ,9% Οι αναγκαστικές νοσηλείες αγγίζουν το 50% των εισαγωγών και κατά περιόδους το ξεπερνούν κατά πολύ. Η προσεγγιστική άθροιση αυτών των αριθμών εισαγωγών στα ψυχιατρικά τμήματα των νοσοκομείων της Αθήνας δίνει περί τις τον χρόνο. B) Στην υπόλοιπη Ελλάδα λειτουργούν άλλες 11 ανάλογες μονάδες, με , κρεβάτια. Το πρόβλημα των «επικουρικών κλινών» είναι εδώ λιγότερο οξύ αλλά υπαρκτό, κυρίως στην Πάτρα αλλά και αλλού.οι ψυχιατρικές μονάδες βρίσκονται στα εξής νοσοκομεία : κλινες ψυχια νοσηλ κ/λ ψυχολ ασθεν Ακου γνωμα Τμ ειδικ εργο οεξ Αλεξαν Βόλου Ηρακλείου Παπαγεωργίου ΑΧΕΠΑ Παπανικολάου Ιπποκράτειο Ιωαννίνων Καβάλας Κοζάνης Λαρίσης Πατρών Σερρών Χανίων

14 * - Μια προσεγγιστική άθροιση των εισαγωγών στο σύνολο αυτών των νοσοκομείων δίνει περίπου τον χρόνο. - Σε ότι αφορά τα ψυχιατρικά τμήματα των γενικών νοσοκομείων της Μακεδονίας παρατηρούμε : α. Μεγάλη ανισότητα στην επάνδρωση των υπηρεσιών ψυχιατρικής φροντίδας, με ακραία παραδείγματα: Ως προς το ιατρικό προσωπικό : Την περίπτωση του Γενικού Νοσοκομείου Σερρών, όπου υπηρετούν 2 μόνο ψυχίατροι, χωρίς ειδικευόμενους, χωρίς ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς, για 20 κλίνες. Την περίπτωση του Γενικού Νοσοκομείου Γιαννιτσών με 3 ψυχίατρους χωρίς τίποτα άλλο. Ως προς το νοσηλευτικό προσωπικό: Την περίπτωση της Α Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής στο Νοσοκομείο «Παπαγεωργίου» της Θεσσαλονίκης με 7 νοσηλευτές για να καλύψουν 3 οκτάωρα για 22 κλίνες, με αποτέλεσμα την συχνή αποχώρηση των νοσηλευτών. β. Δεν υπάρχει επαρκής και διάχυτη στον χώρο παιδοψυχιατρική κάλυψη γ. Στα 9 από τα 18 υπάρχοντα Γενικά Νοσοκομεία δεν υπάρχουν αναπτυγμένες ψυχιατρικές κλίνες και κατ επέκταση νοσηλευτικό προσωπικό. Υπάρχει μόνο στοιχειώδης κάλυψη ενός Εξωτερικού Ιατρείου. - Επεκτείνοντας σε όλη την χώρα την προσπάθεια γενίκευσης των διαπιστώσεων για τις ψυχιατρικές μονάδες των γενικών νοσοκομείων, εμφανίζεται ως μείζον πρόβλημα η μεγάλη ανισότητα στην επάνδρωση των υπηρεσιών ψυχιατρικής φροντίδας. Ένας σημαντικός αριθμός από μονάδες σε γενικά νοσοκομεία περιορίζεται σε λειτουργίες εξωτερικών ιατρείων και διασυνδετικής ψυχιατρικής, αναμένοντας σε δεύτερο χρόνο την λειτουργία κλινών, ή λειτουργώντας παράλληλα άλλες μονάδες (π.χ. ΚΨΥ στο Ρέθυμνο και το Ναύπλιο ή κινητή μονάδα στη Λαμία). Πολλά άλλα νοσοκομεία διαθέτουν ένα ή δύο ψυχιάτρους, χωρίς να προβλέπεται να λειτουργήσει τμήμα νοσηλείας, ενώ σε αρκετές πόλεις λειτουργούν επίσης γειτονικές μονάδες, όπως Κ.Ψ.Υ ή Κέντρα Ημέρας με κάποιο, ελάχιστο, δικό τους προσωπικό. Μεγάλες ανισότητες και αστάθεια παρατηρούνται και στην επάνδρωση από άλλους επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Έχει προγραμματιστεί στο εγγύς μέλλον η λειτουργία ψυχιατρικών μονάδων νοσηλείας, σε γενικά νοσοκομεία, που ασφαλώς θα μπορούσε να βελτιώσει την συνολική λειτουργία : Αθήνα : στο Ασκληπιείο Βούλας (το οποίο εξασφαλίζει ήδη την λειτουργία ενός Κ.Ψ.Υ. στο Παλαιό Φάληρο) και παιδοψυχιατρικές μονάδες στο Σισμανόγλειο και το Τζάνειο. Υπόλοιπη Ελλάδα : στο Άργος, στην Καλαμάτα και την Κόρινθο ψυχιατρικά τμήματα και στο Ναύπλιο ένα Κ.Ψ.Υ. Ο διασκορπισμός ενός και δύο ψυχιάτρων σε πολλά περιφερειακά νοσοκομεία δεν μπορεί τελικά να αποτελέσει επαρκή και σταθερό πόλο συγκρότησης εξω- νοσοκομειακών υπηρεσιών και κατά συνέπεια αποτελεσματικής πρωτοβάθμιας φροντίδας για την περιφέρεια, ενώ, αντίθετα, μπορεί να αποτελέσει παράγοντα επαγγελματικής εξουθένωσης των εκεί υπηρετούντων. Η απομόνωση πιθανότατα εξηγεί την απροθυμία των συναδέλφων να επανδρώσουν τις θέσεις ψυχιάτρων των περιφερειακών νοσοκομείων, οι οποίες μένουν συχνά κενές ή παρατηρείται η 14

15 βραχεία παραμονή και η εναλλαγή των εκεί υπηρετούντων. - Αποτελεί ενδιαφέρον πείραμα η μεταφορά της ευθύνης της λειτουργίας των στεγαστικών δομών της αποασυλοποίησης από τα ψυχιατρικά νοσοκομεία σε περιφερειακά γενικά νοσοκομεία (π.χ. Αγρίνιο, Μεσολλόγι, Κόρινθος, Καλαμάτα, Σπάρτη, Ναύπλιο κ.α). Δόθηκε η ευκαιρία να εμπλουτιστεί η λειτουργία τους με αρκετούς επαγγελματίες ψυχικής υγείας, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν τον πυρήνα συγκρότησης μονάδων εξωνοσοκομειακής φροντίδας του πληθυσμού. - Τα ψυχιατρικά τμήματα στα γενικά νοσοκομεία δέχονται ένα τεράστιο βάρος εισαγωγών, καθώς το δίκτυο εξωνοσοκομειακής φροντίδας πάσχει και η συρρίκνωση των ψυχιατρικών νοσοκομείων αφήνει ακάλυπτα πολλά αιτήματα νοσηλείας. 15

16 Οι βασικές δομές του Ψυχιατρικού Τμήματος είναι (αντίστοιχα για ενήλικες και παιδιά): 3. Τα εξωτερικά ιατρεία 4. Η Διασυνδετική συμβουλευτική υπηρεσία 5. Η Μονάδα Νοσηλείας Ενηλίκων Ι ή Μονάδα Βραχείας Νοσηλείας) 6. Η Μονάδα Οξέων Περιστατικών 7. Το Νοσοκομείο Ημέρας 8. 0 μετανοσοκομειακός Ξενώνας Βραχείας Νοσηλείας Βασική μονάδα είναι η ψυχιατρική ομάδα Για την καλύτερη ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και την πληρέστερη απάντηση στις ανάγκες των ασθενών για θεραπεία, χρειάζεται να καταβάλλεται προσπάθεια ώστε να παρέχεται ψυχοθεραπεία κάθε τύπου ανάλογα με τις ενδείξεις και την ύπαρξη εξειδικευμένων στελεχών. Η ψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση μπορεί να παρέχεται στα πλαίσια λειτουργίας των Μονάδων του Ψυχιατρικού Τομέα, ή εφόσον υπάρχει επαρκής αριθμός ψυχοθεραπευτών, μέσω της δημιουργίας ειδικών Τμημάτων Ψυχοθεραπείας. Είναι επίσης απαραίτητο μέσα στις υπηρεσίες του ψυχιατρικού τομέα να αναπτύσσονται επιστημονικές ομάδες σι οποίες Θα εξειδικεύονται σε ειδικό αντικείμενα. Το πρόβλημα της νοσηλείας. Η συχνή χρήση της νοσηλείας στην ψυχιατρική είναι αρνητικό χαρακτηριστικό και σημαίνει ότι τα «φίλτρα» της πρόληψης και της πρωτοβάθμιας φροντίδας δεν λειτουργούν και ότι οι ψυχοπαθολογικές εκδηλώσεις του ασθενούς έχουν γίνει τόσο έντονες, ώστε η νοσηλεία να γίνει απαραίτητη. Η νοσηλεία στιγματίζει τον ασθενή («τρελός στο τρελοκομείο»), ενώ κατά την έξοδο του γεννά ανάγκες ιατρικής παρακολούθησης, που στις παρούσες συνθήκες, επίσης, δεν ικανοποιούνται. Οι συνθήκες νοσηλείας. Οι συνθήκες νοσηλείας, η χρήση βίας εις βάρος των ασθενών, ο σεβασμός των δικαιωμάτων είναι ανοιχτά ζητήματα, όπως διαπιστώνει και η Έκθεση Πεπραγμένων της διετίας

17 της «Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές» του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας (Οκτώβριος 2007). Οι άθλιες συνθήκες νοσηλείας και διαβίωσης των ψυχικά πασχόντων στα νοσοκομεία και σε όλα τα προνοιακά ιδρύματα του κράτους όχι μόνο είναι αντιθεραπευτικές, αλλά καταπατούν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και αντανακλούν μια βάρβαρη πλευρά της κοινωνίας μας. Η ασυντόνιστη συρρίκνωση των ψυχιατρικών Νοσοκομείων οδηγεί στη μετατροπή των προ δεκαπενταετίας «νέων δομών», των Ψυχιατρικών τομέων των Γενικών Νοσοκομείων σε άσυλα, την μόνιμη χρήση ράντσων (επικουρικών κλινών) στους διαδρόμους των Νοσοκομείων. Όσες ψυχοθεραπευτικές πρακτικές υφίστανται επαφίενται στο βολονταρισμό του προσωπικού και δεν έχουν καμία υποστήριξη. Άλλοτε, η ανάγκη σύντομου εξιτηρίου, για να διατεθούν κλίνες στο σύστημα εφημεριών, οδηγεί στην συντόμευση του χρόνου νοσηλείας και το φαινόμενο της «περιστρεφόμενης πόρτας», δηλ. ένας ασθενής λίγες ημέρες μετά το εξιτήριο του σε μια ψυχιατρική κλινική επανεισάγεται σε άλλο νοσοκομείο. Η έλλειψη κλινών καθιστά πολύ δύσκολη την πρόσβαση ασθενών με ιάσιμες ψυχικές νόσους. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα πολλοί να οδηγούνται στην νοσηλεία στον ιδιωτικό Τομέα. Η αναγκαστική νοσηλεία Η αναγκαστική νοσηλεία Μείζον πρόβλημα αποτελεί, η μεγάλη άνοδος της αναγκαστικής νοσηλείας, η οποία είναι καταχρηστική, καθώς οι σχετικές ανάγκες είναι πολύ μικρότερες. Βασική αιτία αυτής της μεγάλης ανόδου είναι η μεγάλη δυσκολία εξεύρεσης κλίνης σε δημόσιο νοσοκομείο. Στις ψυχιατρικές κλινικές των γενικών νοσοκομείων της Αττικής οι αναγκαστικές νοσηλείες αγγίζουν και ξεπερνούν το 50% των εισαγωγών, στα ψυχιατρικά νοσοκομεία ξεπερνούν, επίσης, το 50% και άγγιξαν. Στην ψυχιατρική κλινική του Πανεπιστημίου Πατρών οι αναγκαστικές νοσηλείες ξεπερνούν το 50%. Σε μικρότερα ποσοστά κυμαίνονται στα ψυχιατρικά τμήματα των γενικών νοσοκομείων άλλων επαρχιακών πόλεων. Στις ευρωπαϊκές χώρες οι ακούσιες νοσηλείες αποτελούν το 7-8% των εισαγωγών. Αποτελούν ένδειξη βαριάς δυσλειτουργίας της πρωτοβάθμιας φροντίδας και της πρόληψης και περιφρόνησης των δικαιωμάτων των ασθενών, όταν η εξεύρεση κλίνης σε δημόσιο 17

18 νοσοκομείο θεωρείται κεντρικότερο ζήτημα, από τον βαρύ στιγματισμό, που προκαλεί μια αναγκαστική νοσηλεία. Το αυξημένο ποσοστό των αναγκαστικών νοσηλειών δείχνει επίσης και ότι οι εκούσιες νοσηλείες έχουν μειωθεί αφού οι ακούσιες εισαγωγές δεν μπορούν να αποφευχθούν και στα πλαίσια ανυπαρξίας κλινών οι «εκούσιοι» ασθενείς που χρειάζονται νοσηλεία δεν εισάγονται ή αναγκάζονται να βρούν λύση σε ιδιωτικές κλινικές Οι διαπιστώσεις της Αυτεπάγγελτης έρευνας του Συνηγόρου του Πολίτη για την ακούσια νοσηλεία και η Έκθεση της «Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές διαταραχές» τονίζουν τα πολλά και σημαντικά προβλήματα, σε ότι αφορά τις αναγκαστικές νοσηλείες και τα ζητήματα των δικαιωμάτων των ασθενών. Φαίνεται ότι όσο το καθεστώς γίνεται πιο αυταρχικό και περιστέλονται οι ατομικές ελευθερίες τόσο θα παραβιάζονται τα δικαιώματα των «ψυχασθενών» Η δυνατότητα επιβολής περιορισμών στην προσωπική ελευθερία και στην ελεύθερη άσκηση των λοιπών δικαιωμάτων του ασθενούς λόγω θεραπευτικής παρέμβασης, είχε ως αποτέλεσμα να εκδηλώνονται ιστορικά πολλές καταχρήσεις που στους πρόσφατους χρόνους βρήκαν πεδίο ανάπτυξης ιδιαίτερα στο πλαίσιο ολοκληρωτικών πολιτικών συστημάτων ή καθεστώτων [M. Φουκώ (1986), Η ιστορία της τρέλας, εκδ. Ηριδανός, Αθήνα]. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα εγκλήματα κατά των ψυχικά ασθενών στη ναζιστική περίοδο οδήγησαν μεταπολεμικά στη σύνταξη του Κώδικα της Νυρεμβέργης (1948), ενός κειμένου νομικά μη δεσμευτικού, που άσκησε όμως επίδραση σε διάφορα άλλα διεθνή κείμενα. Θεωρείται ότι η αναγκαστική νοσηλεία υπαγορεύεται από την αρχή της ανάγκης θεραπείας (parens patriae) και την αρχή της ευθύνης του κράτους. Ειδικότερα, η αρχή της ανάγκης θεραπείας εκφράζει την υποχρέωση της πολιτείας να προστατεύσει, όπως οι γονείς φροντίζουν τα παιδιά τους, τα άρρωστα μέλη της, τα οποία χρειάζονται φροντίδα και θεραπεία και δεν μπορούν να επιβιώσουν χωρίς βοήθεια. Η αρχή της ευθύνης του Κράτους τοποθετεί το Κράτος στη θέση του προστάτη των πολιτών ή γενικότερα της κοινωνίας από τους επικίνδυνους ψυχικά ασθενείς πολίτες. `Εως τα τέλη της δεκαετίας του 1960, στα κριτήρια για αναγκαστική νοσηλεία κυριαρχούσε η παραπάνω αρχή. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 και παράλληλα με το προοδευτικά αυξανόμενο ενδιαφέρον για τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι προϋποθέσεις για αναγκαστική νοσηλεία έγιναν αυστηρότερες με καθιέρωση ποινικών ευθυνών για τις περιπτώσεις που η νοσηλεία δεν πληροί τις νομικές προϋποθέσεις. Η διαδικασία αυτή υποδηλώνει τη σταδιακή επικράτηση της αρχής της ανάγκης θεραπείας. Στο 6ο Παγκόσμιο Συνέδριο Ψυχιατρικής (1977) υιοθετήθηκε η Διακήρυξη της Χαβάης. Η Διακήρυξη αυτή καθόρισε : αφενός τον σκοπό της Ψυχιατρικής που συνίσταται στη συμβολή στην υγεία, την 18

19 προσωπική αυτονομία και την ανάπτυξη του ατόμου, αφετέρου τα καθήκοντα του ψυχίατρου, ο οποίος πρέπει να απέχει από κάθε αναγκαστική θεραπεία, ενεργώντας αποκλειστικά και μόνο με γνώμονα το συμφέρον του ασθενούς και το σεβασμό της αξιοπρέπειάς του. Αντίστοιχα, με τη Σύσταση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ ( ), αποτυπώθηκαν οι αρχές σχετικά με την προστασία προσώπων με διανοητική ασθένεια. Αξιοσημείωτες είναι επίσης η Διακήρυξη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών Αρχές για την Προστασία των Προσώπων με Ψυχική Νόσο και την Βελτίωση της Φροντίδας για την Ψυχική Υγεία (1991), καθώς και οι Συστάσεις 779 (1976) και 818 (1977) της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης («Για τα δικαιώματα των αρρώστων και των μελλοθάνατων ασθενών» η πρώτη, και για τους ψυχικά ασθενείς η δεύτερη), ιδιαίτερα δε η Σύσταση 1235 (1994) της ίδιας Συνέλευσης για την Ψυχιατρική και τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) έχει αντιμετωπίσει πολλές υποθέσεις και έχει εκδώσει καταδικαστικές αποφάσεις για μη επαρκώς αιτιολογημένες αποφάσεις εκούσιας, εισαγωγής η παράτασης παραμονής σε νοσοκομείο, για απάνθρωπες και εξευτελιστικές μεθόδους σύλληψης. Η Ελλάδα έχει δεχθεί καταδίκες για καθυστερήσεις στις δικαστικές διαδικασίες. Η Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης έχει λάβει υπόψη τις ρυθμίσεις της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για «τα δικαιώματα του ανθρώπου και τη βιοϊατρική», καθώς και τις εργασίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την «πρόληψη των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης». Έχει δώσει κατευθυντήριες οδηγίες και συστάσεις προς τα κράτη μέλη, προκειμένου να προχωρήσουν στον εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας τους. Ως προς τα κριτήρια της ακούσιας εισαγωγής, η Σύσταση αναφέρει ότι το πρόσωπο που πάσχει από ψυχική διαταραχή πρέπει να παρουσιάζει έναν πραγματικό κίνδυνο για την υγεία του ή για τους τρίτους, η εισαγωγή να γίνεται κυρίως για θεραπευτικούς λόγους, να μην υπάρχει κάποιος τρόπος λιγότερο περιοριστικός για την παροχή της κατάλληλης θεραπείας και, τέλος, να έχει ληφθεί υπόψη η γνώμη του ενδιαφερομένου προσώπου (άρθρο 17.1). Τα κριτήρια της ακούσιας θεραπείας είναι σχεδόν τα ίδια με αυτά της ακούσιας εισαγωγής (άρθρο 18). Η ακούσια θεραπεία πρέπει να ανταποκρίνεται σε ειδικά κλινικά σημάδια και συμπτώματα, να είναι αναλογική προς την κατάσταση της υγείας του προσώπου, να αποτελεί μέρος ενός γραπτού σχεδίου και, στο μέτρο του δυνατού, να έχει γίνει αποδεκτή από τον ενδιαφερόμενο (άρθρο 19.1). Το σχέδιο θεραπείας πρέπει να επανεξετάζεται σε κατάλληλα χρονικά σημεία και ενδεχομένως να τροποποιείται (άρθρο 19.2). Την απόφαση για ακούσια εισαγωγή/θεραπεία λαμβάνει ένα δικαστήριο ή άλλη αρμόδια αρχή, έχοντας υπόψη ορισμένα στοιχεία (άρθρο 20.1 και 2). Παράλληλα, όμως, ορίζεται ότι ο νόμος μπορεί να προβλέπει τη λήψη απόφασης για ακούσια θεραπεία από έναν ιατρό, ο οποίος διαθέτει τα κατάλληλα προσόντα και πείρα (άρθρο 20.2). Σε κάθε περίπτωση η απόφαση για ακούσια εισαγωγή / θεραπεία πρέπει να είναι γραπτή και να προσδιορίζει χρονικό σημείο, πέραν του οποίου θα υπάρχει επίσημη επανεξέταση (άρθρο 20.3). Πάντως, πρέπει να γίνονται διαβουλεύσεις με τους συγγενείς του ενδιαφερομένου και συνεννόηση με τον αντιπρόσωπό του πλην αν αυτός αντιτίθεται (άρθρο 20.5 και 6). Σε περίπτωση επείγουσας ανάγκης η ακούσια εισαγωγή / θεραπεία θα πρέπει να πραγματοποιείται σε σύντομο χρονικό διάστημα, στη βάση κατάλληλης ιατρικής αξιολόγησης, με τήρηση, στο μέτρο του δυνατού, της συνεννόησης με τους συγγενείς ή αντιπροσώπους του ενδιαφερόμενου, να γίνεται γραπτώς και να προσδιορίζεται το μέγιστο χρονικό διάστημα, πέραν του οποίου θα πρέπει να γίνεται επίσημη επανεξέταση (άρθρο 21.2). Αν όμως χρειάζεται να 19

20 συνεχισθεί ένα τέτοιο μέτρο, πέραν του χρόνου για την αντιμετώπιση της επείγουσας κατάστασης, την απόφαση λαμβάνει το δικαστήριο ή η αρμόδια δημόσια αρχή (άρθρο 21.3). H εκθεση διαπιστώνει ότι δεν επιτυγχάνεται η βασική επιδίωξη του Ν.2071/92 που επιτάσσει την προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών. Όπως η αξιοπρεπής μεταφορά των εγκλειομένων(παράγραφος 2 Αρθρο 96). Ο ασθενής δεν ενημερώνεται άμεσα για τα δικαιώματα του (παράγραφος 4 Αρθρο 96). Οι άθλιες συνθήκες νοσηλείας αντιβαίνουν με την παρ 4 του άρθρου 98 που ορίζει «σε όλη την διάρκεια της νοσηλείας πρέπει να επιδεικνύεται σεβασμός προς την προσωπικότητα του ασθενή Το έντυπο της εισαγγελικής παραγγελίας, είναι διατυπωμένο ως εξής : «την εξέταση από τους γιατρούς του Εφημ. Ψυχ. Νοσοκομείου για να γνωματεύσουν αν αυτός συνεπεία της πάθησής του είναι επικίνδυνος για τη δημόσια τάξη και προσωπική ασφάλεια των πολιτών ή για τον εαυτό του». Το μόνο που ερωτάται ο ψυχίατρος είναι η επικινδυνότητα του φερόμενου ως ψυχασθενούς και όχι να αποφανθεί για την ανάγκη θεραπείας, τη συνείδηση του ασθενούς, τον κίνδυνο επιδείνωσης αυτής κ.λπ.. όπως ορίζει ο ν 2079/92. Η υπέρβαση των προθεσμιών που ορίζονται στις σχετικές διατάξεις του Ν.2071/92 από τη δικαστική εξουσία που θα μπορούσε να θεμελιώσει ευθύνη για παράνομη στέρηση της ελευθερίας του ακούσια νοσηλευόμενου ψυχικά ασθενούς «Σε περίπτωση που δεν τηρηθεί η δεκαήμερη προθεσμία, η περαιτέρω παραμονή του φερόμενου ως ασθενή δεν νομιμοποιείται από την εισαγγελική παραγγελία μεταφοράς, έστω και αν είναι σαφές ότι το πρόσωπο πάσχει». Η μη τήρηση των προβλεπόμενων δικαστικών διαδικασιών εκθέτει τα ψυχιατρικά νοσοκομεία και τους ιατρούς, καθώς τους μετακυλύει την ευθύνη απόδειξης, ότι υπήρχε κίνδυνος ζωής ή σοβαρής βλάβης της υγείας του ίδιου του ασθενή. Για παράδειγμα, αν δοθεί εξιτήριο σε ασθενή, επειδή δεν τηρήθηκαν οι δικαστικές διαδικασίες που προβλέπονται από τον Ν. 2071/1992 και αμέσως μετά ο ασθενής αυτοκτονήσει, μπορεί να εγερθεί θέμα ευθύνης των ιατρών που του χορήγησαν εξιτήριο. Το θέμα αυτό, θα έπρεπε να απασχολήσει το Υπουργείο Υγείας, ώστε να συνεργαστεί με το Υπουργείο Δικαιοσύνης προς τον σκοπό της πιστής εφαρμογής των διατάξεων του Ν. 2071/92, λαμβανομένων υπόψη των συνεπειών που έχει η μη τήρηση της δικαστικής διαδικασίας για τον ψυχικά ασθενή (στέρηση ελευθερίας) και για τα ψυχιατρεία (ευθύνη για μη νόμιμη κράτηση). Το Άρθρο 12 του νόμου 3418/05 «Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας» για την Συναίνεση του ενημερωμένου ασθενή ορίζει ότι «Ο ιατρός δεν επιτρέπεται να προβεί στην εκτέλεση οποιασδήποτε ιατρικής πράξης χωρίς την προηγούμενη συναίνεση του ασθενή» και προϋπόθεση της έγκυρης συναίνεσης είναι να παρέχεται πλήρης, σαφής και κατανοητή ενημέρωση (άρθρο 11) Ο ιατρός έχει καθήκον αληθείας προς τον ασθενή. Οφείλει να ενημερώνει πλήρως και κατανοητά τον ασθενή για την πραγματική κατάσταση της υγείας του, το περιεχόμενο και τα αποτελέσματα της προτεινόμενης ιατρικής πράξης, τις συνέπειες και τους ενδεχόμενους κινδύνους ή επιπλοκές από την εκτέλεσή της, τις εναλλακτικές προτάσεις, καθώς και για τον πιθανό χρόνο αποκατάστασης, έτσι ώστε ο ασθενής να μπορεί να σχηματίζει πλήρη εικόνα των ιατρικών, κοινωνικών και οικονομικών παραγόντων και συνεπειών της κατάστασής του και να προχωρεί, ανάλογα, στη λήψη αποφάσεων. Αν τα πρόσωπα δεν έχουν την ικανότητα να συναινέσουν για την εκτέλεση ιατρικής πράξης, ο ιατρός τα ενημερώνει στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό. Ενημερώνει, επίσης, τα τρίτα πρόσωπα, που έχουν την εξουσία 20