ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΒΡΑΒΕΙΟ

Transcript

1 ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΒΡΑΒΕΙΟ Το 2013, το ετήσια απονεµόµενο Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας δόθηκε σε µια προσωπικότητα των ελληνικών γραµµάτων που κυρίως ασχολήθηκε και συνεχίζει να ασχολείται µε την έρευνα, την κριτική και την ιστορία της λογοτεχνίας, τον ηµήτρη Ραυτόπουλο. Τη χρονιά αυτή η επιτροπή σκέφθηκε να επανέλθει στη βράβευση ενός εκπροσώπου της καθαυτό δηµιουργικής λογοτεχνίας που µε το έργο του να έχει ήδη σχηµατίσει µια ξεχωριστή ταυτότητα, αναγνωρισµένη και εκτιµηµένη τόσο για τα θέµατα όσο και για την ιδιόµορφη γλώσσα του. Μετά από εκτενείς συζητήσεις και αφού τέθηκαν υπ όψη της αρκετές προτάσεις αποφάσισε να βραβεύσει την ποιήτρια Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, πρόσφατα τιµηµένη µε το βραβείο ποίησης, µια δηµιουργό η οποία πέρα από κάθε αµφιβολία ανήκει στην κορυφή του σύγχρονου ελληνικού ποιητικού γίγνεσθαι. Για τούτο άλλωστε και η απόφαση υπήρξε οµόφωνη, υποδηλώνοντας έτσι τη συναίνεση όλων των µελών ως προς την αναγνώριση της σπουδαιότητας της ποιήτριας που βραβεύεται. Η ποίηση της Αγγελάκη-Ρουκ από την πρώτη της συλλογή, Λύκοι και σύννεφα (1963), ξεχώρισε και ξεχωρίζει όχι µόνο για τον στοχαστικό λυρισµό της αλλά και για τη δύναµη µε την οποία απεικόνισε την επίδραση των φυσικών στοιχείων, των εναλλαγών της κάθε εποχής, του πνεύµατος των τόπων και της αρχέγονης ουσίας των πραγµάτων στη διαµόρφωση του ανθρώπινου ψυχισµού και του συναισθήµατος. `Έκδηλα ερωτική και µε αµείωτη την αισθησιακή σχέση της µε τον κόσµο, ποιήτρια του πάθους, µε την πάροδο του χρόνου η Αγγελάκη-Ρουκ έγινε πιο στοχαστική, εστιάζοντας µε τη µνήµη της στη χοϊκή και στην ουράνια αίσθηση ενός κόσµου που δεν χάνει ποτέ την πρωτογενή του δύναµη. Ανάλογη, έντονα αισθησιακή και βαθιά µυστική, είναι και η σχέση µε τον γεµάτο χυµούς γενέθλιο τόπο της που µετουσιώνεται στην ποίησή της, δίνοντας έτσι µια απεριόριστη διάρκεια φυσικού στοιχείου στην ωραιότητα αλλά και στον πόνο που δηµιουργεί η ζωή. ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΟΣ Η ελληνογνωσία αποτέλεσε σταθερό πόθο του ελληνικού µυθιστορήµατος ήδη από τον 19 ο αιώνα. Με διάφορους τρόπους και µορφές, άλλοτε λιγότερο κι άλλοτε Σελίδα 1 από 9

2 περισσότερο εθνοκεντρικό, το ελληνικό µυθιστόρηµα έθετε ως στόχο του την ανίχνευση και καταγραφή των χαρακτηριστικών που συνθέτουν την εθνική µας ιδιοπροσωπία. Στο «Ταξίδι στην Ελλάδα» ο Νόλλας, απλούστερος αφηγηµατολογικά απ ό,τι στα προηγούµενα βιβλία του, επιχειρεί µια αναδίφηση στον βορειοελλαδικό χώρο και στην, σηµαίνουσα, δεκαετία του 60. Χρησιµοποιώντας διαδοχικές σκηνές µε µάλλον χαλαρή σύνδεση µεταξύ τους, δεν επιχειρεί να συνθέσει ένα χρονικό αλλά να µας ειδοποιήσει για µια, επικείµενη ή επελθούσα, απώλεια. Άλλωστε η απώλεια, µαζί µε την απουσία, αποτελεί κεντρικό µοτίβο του µυθιστορήµατος: από τη χαµένη ηρωίδα, τη Χρυσάνθη, µέχρι την κλυδωνιζόµενη ανθρώπινη ύπαρξη, και από εκεί µέχρι το χαµένο κέντρο της αφήγησης µε τη χαλαρή σύνδεση των επιµέρους, ο Νόλλας πραγµατεύεται, ανάµεσα σ άλλα, την απώλεια του κέντρου του προσώπου και της ιστορίας. Και αντλώντας από τη δεύτερη (ιδιαίτερα από τον Εµφύλιο, τον µεγαλύτερο ίσως θεµατικό κύκλο της λογοτεχνίας µας κατά τον προηγούµενο αιώνα), κατορθώνει να συνθέσει µια πυκνή µυθιστορηµατική αφήγηση µε µεγάλο ανθρωπολογικό βάθος µια άκρως ενδιαφέρουσα σύγχρονη ανθρωπογνωσία. Μ έναν µετωπικό πρωτοπρόσωπο µονόλογο ο Μάκης Τσίτας ερευνά τον βίο του µέσου ανθρώπου και, µέσω αυτού, τη σχέση µας µε τα πράγµατα. Χωρίς αφηγηµατολογικές επιπλοκές, µε τα πρόσωπα του ήρωα και του αφηγητή να ταυτίζονται αδιατάρακτα σε όλο το µήκος του µυθιστορήµατος, ο αντιήρωας του «Μάρτυς µου ο Θεός» γίνεται το αρχέτυπο του ανθρώπου της διπλανής πόρτας, αυτός ο φοβερός µέσος όρος, κινητήρας και εργαλείο µαζί της ανθρώπινης ιστορίας. Άλλοτε ψιθυριστά, άλλοτε εµφατικά, πάντως µε οικονοµία και µέτρο, µε αυτοσυγκράτηση και µε µια διάχυτη υποδόρια ειρωνεία, ο πρωταγωνιστής του Τσίτα συνοψίζει τον προς εαυτόν διάλογο µε τον διακριτικό, κατάλληλα υποφωτισµένο, µονόλογό του. Συζητήθηκε ακόµη το βιβλίο του Κωνσταντίνου Τζαµιώτη «Η πόλη και η σιωπή», ένα µυθιστόρηµα που εντάσσεται σ αυτό που ο µελλοντικός ιστορικός θα ονοµάσει «λογοτεχνία της κρίσης». Με συνεχή τριτοπρόσωπη αφήγηση, ο συγγραφέας µάς προτείνει έναν ήρωα που ζει και κινείται στο περιβάλλον της τρέχουσας κρίσης και, µε επιδέξιους µυθοπλαστικούς χειρισµούς, µας συστήνει ένα µυθιστορηµατικό πρόσωπο στο οποίο συναιρούνται σηµαίνοντα κοινωνικά χαρακτηριστικά της τρέχουσας περιόδου, αποτελεσµατικά συνδυασµένα µε µια βαθύτερη υπαρξιακή αναδίφηση του εαυτού. Σελίδα 2 από 9

3 ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΙΗΓΗΜΑΤΟΣ - ΝΟΥΒΕΛΑΣ Στην κατηγορία ιήγηµα Νουβέλα πλειοψήφησε το βιβλίο Η αθανασία των σκύλων του Κώστα Μαυρουδή (εκδόσεις Πόλις). Οι 70 σύντοµες ιστορίες που απαρτίζουν το βιβλίο χαρακτηρίζονται από µια ποιητική γραφή που διαθέτει πυκνότητα, ευαισθησία και εσωτερική ένταση και αναδεικνύει τις λεπτές αποχρώσεις της κατάστασης που περιγράφει. Οι ιστορίες αυτές διακρίνονται επίσης από ιδιαίτερη ευρηµατικότητα, διακειµενικότητα και ανανεώνουν τη θεµατολογία της µικρής φόρµας. Με αφορµή κάποιο ιστορικό γεγονός, προσωπικές µνήµες, ένα τυχαίο περιστατικό ή την ενατένιση ενός έργου τέχνης, αναπτύσσονται σκέψεις και προβληµατισµοί οι οποίοι ακροβατούν ανάµεσα στη µυθοπλασία και στο δοκίµιο. Συναίσθηµα και στοχασµός βρίσκονται σε απόλυτη ισορροπία. Ο συγγραφέας, προσεγγίζοντας το θέµα του µε ειρωνεία, µε αυτοσαρκασµό αλλά και µε τρυφερότητα, στοχάζεται πάνω στο εφήµερο, στην έννοια του χρόνου, στην αθανασία. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα επίσης κρίθηκε η νουβέλα του Αχιλλέα Κυριακίδη 360 (εκδόσεις Πατάκης), η οποία αναπτύσσεται σαν µια ακολουθία µουσικών θεµάτων που σταδιακά συνενώνονται για να συνθέσουν τον κύκλο της ζωής. Άρτια τεχνική η οποία θεωρήθηκε ότι ακολουθεί τα ίδια µοτίβα σε όλα τα βιβλία του, ενώ υπογραµµίστηκε ένα ακόµα χαρακτηριστικό του έργου του Κυριακίδη, µια µορφή εσκεµµένης αποστασιοποίησης, προερχόµενη µάλλον και από τη µεταφραστική θητεία του στο γαλλικό νέο µυθιστόρηµα. Συζητήθηκε επίσης µε ενδιαφέρον η συλλογή διηγηµάτων εν είν έτσι; του Πάνου Τσίρου (εκδόσεις Μικρή Άρκτος) όπου το ρεαλιστικό πλαίσιο διαρκώς υποσκάπτεται από τις αλχηµικές επεµβάσεις της φαντασίας, αποκαλύπτοντας έτσι µια άλλη διάσταση της πραγµατικότητας και θέτοντας ερωτήµατα γύρω από τη σχέση λόγου και αναπαράστασης. ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΠΟΙΗΣΗΣ Η ποιοτική στάθµη των βιβλίων ποίησης 2013 θεωρήθηκε από όλα τα µέλη της επιτροπής των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας ιδιαίτερα υψηλή. Γι αυτό και υπήρξε µια σχετική διασπορά των ψήφων της επιτροπής, αποτέλεσµα των εκτενών συζητήσεων που προηγήθηκαν της τελικής ψηφοφορίας και απόφασης. Το βραβείο Σελίδα 3 από 9

4 ποίησης έκλινε πλειοψηφικά προς τη συλλογή ποιηµάτων του Πάνου Κυπαρίσση, Τα τιµαλφή (Εκδ.Μελάνι), µια συλλογή που συγκεντρώνει τα πάγια στοιχεία του ποιητικού του έργου. Χαµηλόφωνος και ελεγειακός τόνος που περιβάλλει την άκρα συναισθηµατική ευαισθησία του ποιητή, τραυµατικός ερωτικός λόγος, η φωνή του Κυπαρίσση είναι µια φωνή που δεν έχει ποτέ ψευτίσει ξεφεύγοντας από τη στοχαστικότητά της. Αναγνωρίζεται σ αυτήν η µόνιµη αίσθηση της απώλειας που ασφαλώς διδάχθηκε πολλά από την αντίστοιχη αίσθηση της φθοράς του σεφερικού λόγου και η επίµονη επιστροφή της µνήµης σε σκηνές αίµατος και τοπία θανάτου από τη συνάφεια της µεταπολεµικής ιστορίας µε τα οικογενειακά και προσωπικά βιώµατα του ποιητή. Κατά τη συζήτηση αναφέρθηκαν και προσέχθηκαν ιδιαίτερα τα βιβλία ποίησης του Γιώργου Βέη: Βλέπω (Εκδ.Υψιλον), ένας ώριµος συγκερασµός του δυτικοθρεµµένου στοχαστή µε τον ποιητή που ανακαλύπτει τον φυσιοκρατικό µυστικισµό της Ανατολής, τα Τοπία του τίποτα του Αντώνη Φωστιέρη (Εκδ. Καστανιώτης) που αντιπροσωπεύουν µια κορυφαία στιγµή φιλόσοφης θεωρίας του ανθρώπινου βίου, εκφρασµένη µε διαύγεια θαυµαστή, καθώς και τα βιβλία ποίησης του ηµήτρη Χουλιαράκη, Αναπολόγητος στις κούνιες ντάλα µεσηµέρι (Εκδ.Το Ροδακιό),έναν δραµατικό απόλογο για την αποξένωση του σύγχρονου ανθρώπου και της `Αννας Αφεντουλίδου, Ιστορίες εικονικής ισορροπίας (Εκδ. Γαβριηλίδης), µια συλλογή ποιηµάτων µε χαρακτηριστικό την αιχµηρή ανάδειξη των διαφορών της γυναικείας ταυτότητας. ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΣΤΗΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: «ΟΚΙΜΙΟ-ΚΡΙΤΙΚΗ» Σε γενικές γραµµές, η παραγωγή δοκιµίων, µελετών και κριτικών σχετικών µε τη νεοελληνική λογοτεχνία κατά το έτος 2013, υπήρξε σχετικά ικανοποιητική. Με βάση τα βιβλία που είχαν συµπεριληφθεί στη µικρή λίστα, η συζήτηση κατά την ψηφοφορία πρωτίστως επικεντρώθηκε στις ακόλουθες δύο συµβολές (κατ αλφαβητική τάξη): της Βάσως Αλεξανδράκη, Το παιχνίδι της επιθυµίας και της γραφής στο «Μυθιστόρηµα της κυρίας Έρσης του Ν. Γ. Πεντζίκη και του ηµήτρη ασκαλόπουλου, Κ. Π. Καβάφης. Η ποίηση και η ποιητική του. Για το δεύτερο βιβλίο, επισηµάνθηκε η στέρεη γνώση από τον συγγραφέα της βιβλιογραφίας περί τον Καβάφη, ο εύληπτος τρόπος γραφής του Σελίδα 4 από 9

5 και οι ποικίλες φιλολογικές οπτικές του που αναδεικνύουν σειρά ζητηµάτων της καβαφικής έρευνας, τα οποία αντιµετωπίζονται µε τρόπο νηφάλιο, τεκµηριωµένο και πειστικό. Ωστόσο, η πλειοψηφία των µελών της Επιτροπής έκρινε ότι το βραβείο δοκιµίου-κριτικής έπρεπε να δοθεί στο προαναφερθέν πόνηµα της κ. Αλεξανδράκη, το οποίο αποτελεί συστηµατική, τεκµηριωµένη και καλογραµµένη ανάγνωση του Μυθιστορήµατος της κυρίας Έρσης του Ν. Γ. Πεντζίκη, τόσο ως προς τους θεµατικούς του πυρήνες όσο και ως προς τον τρόπο της γραφής του. Το εν λόγω µυθιστόρηµα του Πεντζίκη (του οποίου η γραφή διήρκησε επί δύο σχεδόν δεκαετίες), σε µιαν προσπάθεια να ανατρέψει το µοντέλο της Έρσης του ροσίνη, εστιάζει, µέσα από τη λεπτοµερειακή αφήγηση και την ιδιαίτερη διαχείριση του χρόνου, στο ανεκπλήρωτο της επιθυµίας και στην αποξένωση από την πραγµατικότητα, καθώς και στην επιδίωξη της πραγµάτωσης της ερωτικής επιθυµίας. Η συγγραφέας παρακολουθεί µε τρόπο µεθοδικό την απόπειρα αυτή του Πεντζίκη όχι µόνο ως προς την αποτύπωση της «αδιάκοπης περιπλάνησης στα πράγµατα του κόσµου» και τη συγκρότηση του «νοήµατος» του κειµένου, αλλά και ως µια πρόταση γραφής αντισυµβατικού µυθιστορήµατος. Παρότι το πρωτογενές υλικό που είχε να διεξέλθει η κ. Αλεξανδράκη ήταν πολυδαίδαλο και δύσκολα προσπελάσιµο, το διαχειρίστηκε µε θεωρητική επάρκεια και καλή δόµηση των επιχειρηµάτων της, προσφέροντας στον αναγνώστη αρκετά κλειδιά για την αποκρυπτογράφηση του αρκούντως προωθηµένου αυτού µυθιστορήµατος. ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΧΡΟΝΙΚΟΥ ΜΑΡΤΥΡΙΑΣ Στην κατηγορία του Χρονικού-Μαρτυρία η Επιτροπή πρότεινε κατά πλειοψηφία τη βράβευση του αυτοβιογραφικού έργου του Γιώργου Β. ερτιλή, Συνειρµοί, µαρτυρίες, µυθιστορίες, των εκδόσεων Πόλις. Στο έργο αυτό ο συγγραφέας συνδυάζει οργανικά και ουσιαστικά την προσωπική του αυτοβιογραφική αφήγηση µε παρατηρήσεις και σχόλια για την πολιτική και την κοινωνική κατάσταση των αντίστοιχων χρονικών περιόδων προς την παιδική, την εφηβική και την ενήλικη ζωή του, τα χρόνια των σπουδών και της επιστηµονικής του σταδιοδροµίας. Είναι εµφανής ο ώριµος λόγος του ιστορικού επιστήµονα που προσεγγίζει κριτικά την εκάστοτε συγκυρία και ερµηνεύει µε γνώση τα κοινωνικά φαινόµενα που εκδηλώνονται σε µια µακρά διαδροµή πέντε γενεών. Μεγάλη αρετή του βιβλίου ωστόσο είναι ότι παράλληλα παρουσιάζει ζωντανά Σελίδα 5 από 9

6 την οικογενειακή παράδοση και µεταφέρει το προσωπικό βίωµα του Γ. ερτιλή, από την αγροτική κοινωνία της Μάνης και της Κρήτης, στην Αθήνα του µεσοπολέµου, τις πανεπιστηµιακές σπουδές, την εµπορική σταδιοδροµία και την πανεπιστηµιακή έδρα στη Νοµική Αθηνών και το Παρίσι. Ο Γ. ερτιλής µας προσφέρει ουσιαστικά τη δική του εµπεριστατωµένη και τεκµηριωµένη βιωµένη ιστορία µε λόγο ζωντανό και γλαφυρό που κάνουν την ανάγνωση ιδιαίτερα απολαυστική και ενδιαφέρουσα. Η Επιτροπή κατά την τελική της συνεδρίαση εξέτασε επίσης µε ενδιαφέρον τρία ακόµη έργα. Το ταξιδιωτικό ηµερολόγιο του Γιώργου Γώτη, More Veneto, από τις εκδόσεις Στιγµή, που σχεδιάζει εξαιρετικά µια ποιητική εικόνα της Βενετίας και της λιµνοθάλασσας µε ευαισθησία και στοχαστική διάθεση. Το χρονικό του Μάνου Ελευθερίου, Μαύρα Μάτια. Ο Μάρκος Βαµβακάρης και η συριανή κοινωνία στα χρόνια (εκδόσεις Μεταίχµιο), όπου µε αφετηρία την αναπλήρωση του κενού των πρώτων χρόνων της ζωής του Μάρκου Βαµβακάρη που δεν περιέχονται στην αυτοβιογραφία του, σκιαγραφείται ένα πλούσιο πανόραµα της κοινωνικής και πολιτισµικής ζωής στην κοσµοπολίτικη Σύρο τις δυο πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Και το αυτοβιογραφικό έργο της Άλκης Ζέη, Με µολύβι φάµπερ νούµερο δύο, (εκδόσεις Μεταίχµιο), στο οποίο η συγγραφέας µε την ταλαντούχα γραφή της µας δίνει την προσωπική της αφήγηση για τα παιδικά και νεανικά της χρόνια που διαµόρφωσαν την στάση της στη ζωή και την κλίση της στη λογοτεχνία. ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΠΡΩΤΟΕΜΦΑΝΙΖΟΜΕΝΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ Οµόφωνα εξ ηµισείας -Λευτέρης Καλοσπύρος, Η µοναδική οικογένεια, µυθιστόρηµα, Αθήνα, εκδόσεις Πόλις Ελευθερία Κυρίτση, Χειρόγραφη πόλη, ποιήµατα, Αθήνα, Εκδόσεις Μανδραγόρας Η επιλογή από τον βραχύ κατάλογο των πρωτοεµφανιζόµενων συγγραφέων και οµόφωνη απονοµή του βραβείου εξ ηµισείας στο µυθιστόρηµα του Λευτέρη Καλοσπύρου Η µοναδική οικογένεια, εκδ. Πόλις και στην ποιητική συλλογή της Ελευθερίας Κυρίτση, Χειρόγραφη πόλη, εκδ. Μανδραγόρα, φανερώνει την επιθυµία της Επιτροπής να τιµήσει δυο νέους που δυναµικά εµφανίστηκαν στον χώρο της Σελίδα 6 από 9

7 λογοτεχνικής δηµιουργίας µε ποιότητα, ωριµότητα και σχετική πρωτοτυπία στην πεζογραφία και στην ποίηση αντίστοιχα. είχνει επίσης τον προβληµατισµό και την αµφιταλάντευση ανάµεσα σε δυο έργα ισάξια σε ποιότητα. Το µυθιστόρηµα του Λευτέρη Καλοσπύρου, ένα καλαίσθητο και καλοτυπωµένο βιβλίο µε τριακόσιες δέκα σελίδες, είναι ένα πολύ ενδιαφέρον, µεταµοντέρνο, θα λέγαµε, κείµενο µε πρωτοτυπία στη θεµατική σύλληψη και στη µυθοπλασία, µε πραγµατική τόλµη στη γραφή, µε πολύ καλή πλοκή και ροή των δεδοµένων, µε ανάµειξη λογοτεχνικών ειδών, µε λόγο δυνατό και γλώσσα άψογη. Ο συγγραφέας µε γνώση της µοντέρνας τεχνικής (έχει και κάποια θητεία στη δοκιµιακή γραφή σε διάφορα περιοδικά) κατορθώνει µε την πρώτη του δοκιµή στο µυθιστόρηµα να συνθέσει ένα σύγχρονο έργο επιπέδου. Το θέµα του αναφέρεται σε µια οικογένεια αρχιτεκτόνων και συγγραφέων µε νευρωτικές και κάποτε αυτοκαταστροφικές τάσεις και το υλικό της ιστορίας του το παρουσιάζει µε θεατρικά κείµενα (αποδεικνύοντας και την ικανότητά του στο θεατρικό λόγο) και καθαρά αφηγηµατικά µέρη. Μολονότι είναι έργο µοντέρνας σύλληψης έχει αρκετή επαφή µε τον ρεαλισµό και οι χαρακτήρες που πλάθει είναι ζωντανοί και ίσως γνώριµοι τύποι στην κοινωνία µας. Γενικά είναι έργο µε θετική προσφορά και αξίζει τη βράβευση. Η ποιητική συλλογή της Ελευθερίας Κυρίτση, ένα όµορφο βιβλίο σαράντα οκτώ σελίδων µε τριάντα τρία ποιήµατα, είναι πράγµατι µια «χειρόγραφη» (µε την έννοια της γνησιότητας και αυθεντικότητας) κατάθεση στην ποίηση που κάνει η νεαρή ποιήτρια. Είναι µια πρώτη µα ώριµη και καλοδουλεµένη σκιαγράφηση της πόλης, του χώρου που την περιβάλλει και του ποιητικού χώρου τον οποίο πλάθει και τον γεµίζει µε τις µικρογραφίες της. Η µοναξιά της πραγµατικής πόλης την περισφίγγει και έχει συχνές διαφυγές στην παιδική ηλικία, σε εικόνες µια άλλης εποχής (της γιαγιάς Ελευθερίας), στα θερινά σινεµά, στις καρτ ποστάλ, στον έρωτα, στη δηµιουργία, στην ποίηση. Ένας µεγάλος πίνακας, µια έκθεση µε εικόνες, κυρίως µοντέρνες, υπερβατικές και πρωτότυπες, µε τολµηρές εκφράσεις και ποιητικό λόγο υψηλής ποιότητας. Από την πρώτη κιόλας συλλογή χειρίζεται µε µαστοριά τη µεταφορά, ως ποιητικό εργαλείο, και την έκπληξη. Μολονότι τα θέµατα είναι καθηµερινά (Οµπρέλες, άγονη γραµµή, µεσοτοιχία), τίποτε το τετριµµένο δεν συναντάς στην ποιητική της έκφραση. Ο λόγος της, από έκπληξη σε έκπληξη, από εικόνα σε εικόνα σε ταξιδεύει και σε Σελίδα 7 από 9

8 προβληµατίζει. Άξια το βιβλίο µοιράζεται το Βραβείο Πρωτοεµφανιζόµενου συγγραφέα. ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΓΙΑ ΕΙ ΙΚΟ ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ Η Επιτροπή αποφάσισε να απονείµει το Ειδικό Βραβείο προαγωγής ευαίσθητων κοινωνικών προβληµάτων στο πεζογράφηµα του Αλέξανδρου Στεφανίδη, Το χάδι (εκδ. Άγρα). Κοινός ιστός των δώδεκα κειµένων που συµποσούνται σε µια ολιγοσέλιδη έκδοση (62 σελ.) είναι ότι πρόκειται για αφήγηση των εµπειριών ενός παιδιού που ζει και µεγαλώνει σε ορφανοτροφείο της Αθήνας. Ο κύριος θεµατικός πυρήνας του βιβλίου δεν αφορά απλώς την αποτύπωση αυτού του κόσµου (για τον οποίο έχουν γράψει και άλλοι συγγραφείς, λ.χ. Γ. Ατζακάς, Θαν. Σκρουµπέλος κ.ά.) αλλά ένα κοινωνικό πρόβληµα µε πολλαπλές διαστάσεις: Πώς γαλουχείται ένα παιδί του ορφανοτροφείου και πώς, αργότερα, αντιµετωπίζεται από το κοινωνικό περιβάλλον εντός του οποίου καλείται να ενταχθεί ως ενήλικας; Το µείζον αυτό κοινωνικό ζήτηµα αναδεικνύεται από τον συγγραφέα χωρίς την τάση της εύκολης καταδίκης ή την έκφραση οργής για τον ιδιότυπο αυτό κοινωνικό ρατσισµό. Έτσι, ο τίτλος λειτουργεί ως ένα ειρωνικό σχόλιο. Γλώσσα και ύφος που παράγουν συναισθηµατικές εντάσεις και συγκινησιακό φορτίο, δοµή οργανωµένη και συµπαγής, µε το πρώτο διήγηµα να λειτουργεί ως εισαγωγικό µέρος, γιατί εκθέτει την ταραγµένη οικογενειακή ζωή και προβάλλει στο προσκήνιο τη φυσιογνωµία της µάνας, της οποίας η µορφή δεσπόζει διά της γραφής σε όλο το βιβλίο. Στο πλαίσιο της συζήτησης µεταξύ των µελών της Επιτροπής, έγινε ιδιαίτερος λόγος για τη νουβέλα του πρωτοεµφανιζόµενου Γιάννη Τσίρµπα Η Βικτώρια δεν υπάρχει (εκδ. Νεφέλη). ιατυπώθηκαν πολλά θετικά σχόλια και για τα ευαίσθητα από κοινωνική άποψη θέµατα του βιβλίου (ρατσισµός, ξενοφοβία, βία, ο Άλλος ως εχθρός, κατακερµατισµένη ταυτότητα) και για τις αφηγηµατικές αρετές της γραφής τού πολλά υποσχόµενου νέου συγγραφέα Γιάννη Τσίρµπα. Σελίδα 8 από 9

9 ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΙΑΚΡΙΣΗ ΠΕΡΙΟ ΙΚΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Τα λογοτεχνικά περιοδικά είναι γνωστό ότι στο παρελθόν αποτέλεσαν κυψέλες ανάδειξης και ενίσχυσης των νέων φωνών στην ποίηση, στην πεζογραφία, στη µελέτη, στην κριτική, αλλά επίσης και στο θέατρο και στη µετάφραση τόσο της ξένης όσο και της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας. Ασφαλώς η εποχή αυτή δεν είναι η χρυσή εποχή των περιοδικών, καθώς αντιµετωπίζουν ήδη από τα τέλη του περασµένου αιώνα, σχεδόν όλα τους, προβλήµατα επιβίωσης. Γι αυτό και αρκετά από τα νεώτερα περιοδικά είναι ηλεκτρονικά, µε µηδενικό κόστος και µε δυνατότητα πρόσβασης της ύλης τους σ ένα αριθµητικά τεράστιο αναγνωστικό κοινό. Ως προς τα παραδοσιακά όµως έντυπα τα οποία συνυπάρχουν µε τα ηλεκτρονικά, µπορεί οι αναγνώστες τους να έχουν αραιώσει αλλά αυτό δεν σηµαίνει ότι δεν έχουν λόγο υπάρξεως ή ότι η σηµασία της συνεισφοράς τους στο λογοτεχνικό γίγνεσθαι έχει ελαττωθεί. Το αντίθετο. Το δικό τους κοινό δεν είναι αχανές, αλλά είναι πιο ασκηµένο, πιο λογοτεχνικά έµπειρο, πιο ικανό να αξιολογεί και να ξεχωρίζει, ιδίως τις νεώτερες φωνές. υο τέτοια περιοδικά που µένουν σταθερά στην έντυπη µορφή τους, είναι και αυτά που η επιτροπή αποφάσισε να τιµήσει τη χρονιά αυτή, ο Μανδραγόρας και τα Θέµατα Λογοτεχνίας. Το πρώτο τους τεύχος δηµοσιεύτηκε αντιστοίχως το 1993 και το 1995, αλλά ενώ ο Μανδραγόρας ήταν εξαρχής περιοδικό συλλογικού τύπου, µε πιο γνωστό, τον µόνιµο εκπρόσωπο της εκδοτικής του οµάδας, Κώστα Κρεµµύδα, τα Θέµατα Λογοτεχνίας, χορηγούµενα από τις Εκδόσεις Γκοβόστη, κατευθύνονταν και κατευθύνονται στις επιλογές τους, στη σύνθεση των αφιερωµάτων τους και στις παρεµβάσεις τους αποκλειστικά από τον νεοελληνιστή Χρήστο Αλεξίου. Αξιολογότατα και τα δυο, µε πολυάριθµα αφιερώµατα σε πρόσωπα και θέµατα των σύγχρονων γραµµάτων µας, περισσότερο κοντά στον τύπο του µη εξειδικευµένου, του ανοιχτού λογοτεχνικού εντύπου ο Μανδραγόρας, πιο κοντά στον τύπο του περιοδικού που διατηρεί πολλές προσβάσεις στους ακαδηµαϊκούς κύκλους και ιδίως στον πανεπιστηµιακό χώρο, είναι τα Θέµατα Λογοτεχνίας, χωρίς όµως αυτό να σηµαίνει ότι αποµονώνονται σε θεωρητικά τείχη. Σελίδα 9 από 9