Γεωτεκτονική Πετρογραφία Ορυκτολογία Ιστορική Γεωλογία Παλαιοντολογία Κλιματολογία

Transcript

1 «εφαρμοσμένες» Υδρογεωλογία Γεωχημεία Γεωλογία Ανθράκων Διαστημική Γεωλογία Φυσικές Καταστροφές Στρωματογραφία Σεισμολογία Μηχανική Γεωλογία Γεμολογία Οικονομική Γεωλογία Γεωφυσική Ηφαιστειολογία Οικονομική Γεωλογία Γεωμορφολογία Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών «θεωρητικές» Γεωτεκτονική Πετρογραφία Ορυκτολογία Ιστορική Γεωλογία Παλαιοντολογία Κλιματολογία

2 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΛΑΔΙΣΤΙΚΗ ΦΥΛΟΓΕΝΕΣΗ ΜΟΡΙΑΚΗ Συμβολή σε άλλους τομείς ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΠΑΝΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΑΛ/ΛΟΓΙΑ ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ ΝΕΟΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΜΟΡΦΟΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΜΑΓΝΗΤΟΣΤΡ/ΦΙΑ ΜΗΧΑΝΙΣΤΙΚΗ ΠΑΛΑΙΟ- ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΒΙΟ- ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ ΚΥΚΛΟΣΤΡ/ΦΙΑ ΜΙΚΡΟ- & ΜΕΣΟ- ΤΡΙΒΗ KΛΑΣΙΚΗ ΠΑΛ/ΓΙΑ TURNOVERS ΑΠΟΛΙΘΩΣΗ ΒΑΣΕΙΣ/ΧΑΡΤΕΣ ΤΑΦΟΦΑΣΕΙΣ ΤΑΦΟΝΟΜΙΑ ΠΑΛΑΙΟ- ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ GIS ΠΛΗΡΟΤΗΤΑ ΑΡΧΕΙΟΥ ΖΩΟΕΠΑΡΧΙΕΣ ΙΖΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΚΙΝΗΜΑΤΙΚΗ ΠΛΑΚΩΝ ΓΕΩΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

3 Παλαιοντολογία: η επιστήμη της μελέτης των παλαιών όντων των οργανισμών δηλ. που έζησαν στο γεωλογικό παρελθόν ακροβατεί ανάμεσα στη Βιολογία και τη Γεωλογία Το αντικείμενο μελέτης της παλαιοντολογίας, το απολίθωμα, αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του γεωλογικού περιβάλλοντος (πέτρωμα) και των γεωλογικών διεργασιών που το δημιούργησαν παράλληλα, το απολίθωμα ως μαρτυρία ενός οργανισμού που έζησε σε κάποιον πραγματικό παρελθόντα χρόνο και τόπο, αποτελεί τμήμα των βιολογικών θεωρήσεων για τη Ζωή και την Εξέλιξή της πάνω στη Γη. όπως και η αρχαιολογία αναθεωρεί τις απόψεις της υπό το φως νέων ανακαλύψεων

4 Βιο-επιστήμες ον Γεω-επιστήμες Από που προήλθε; Πώς έμοιαζε; Πώς ζούσε; Πού ζούσε; Σε ποιο χρόνο; Σε ποιο χώρο; Πώς απολιθώθηκε; Τι περιβάλλον δηλώνει;

5 Επιστημονική-ερευνητική Αξία Εκπαιδευτική Αξία Αισθητική Αξία ΑΜΝΗ ΝΥ

6 ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΣΠΟΝΔΥΛΩΤΩΝ Μάθημα 1ο: Απολιθώματα & Απολίθωση η παλαιοντολογία και η ιστορία της η παλαιοντολογία σπονδυλωτών Ταφονομία: απολίθωμα-απολίθωσηαπολιθωματοφόρα κοιτάσματα ανασκαφή

7 Ιστορία της Παλαιοντολογίας ταφές νεαντερντάλιων/ νεολιθικοί οικισμοί και αρχαίοι πολιτισμοί δείχνουντην πιθανή χρήση των απολιθωμάτων ως διακοσμητικά ή/και θρησκευτικά-μαγικά αντικείμενα Η υπερφυσική διάσταση των απολιθωμάτων φαίνεται να κυριαρχεί στους πρώτους ιστορικούς χρόνους: Τιτάνες, Γίγαντες, Γρύπες Κύκλωπες και Αμαζόνες φαίνεται να σχετίζονται, άμεσα ή έμμεσα, με την παρουσία και ανεύρεση απολιθωμάτων

8 550 π.χ. Το Τέρας της Τροίας Εμπεδοκλής ο Ακραγαντίνος ( π.χ.) ερμηνεύει τα απολιθωμένα οστά νάνων ιπποποτάμων της Σικέλίας, ως τα υπολείμματα Γιγάντων. Ο ιστορικός Πλούταρχος ( μ.χ.) συνδέει τα εκτεθειμένα απολιθωμένα οστά που αποκαλύπτονται ως σήμερα στην τοποθεσία Πάναιμα (Μυτηλινιοί) της Σάμου, με τα οστά των Αμαζόνων που έπεσαν στη μάχη εναντίον του θεού Διόνυσου. Ο περιηγητής Παυσανίας (2 ος αιώνας μ.χ.) τα οστά ελεφάντων ως γίγαντες.

9 μία νέα αντίληψη του κόσμου αρχίζει να διαμορφώνεται, ήδη από το 700 π.χ., στην αρχαία Ιωνία. ΞΕΝΟΦΑΝΗΣ ( πχ) «και εν Συρακούσαις δε εν τοις λατομίοις λέγει ευρήσθαι τόπον ιχθύος και φυκών. εν δε Πάρω τόπον δάφνης εν τω βαθει του λίθου» ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ( πΧ)- τα απολιθώματα αυτόματα και παρεκκλίνοντα δημιουργήματα της Γης

10 Παρόμοιες παρανοήσεις μέχρι τον Μεσαίωνα ( μ.χ.). Την αριστοτέλεια φιλοσοφία που θεωρεί τον κόσμο, τα φυτά και τα ζώα αιώνια, αδημιούργητα και αμετάβλητα και Αναδυόμενη και διαχεόμενη στο δυτικό κόσμο βιβλική διδασκαλία που θεωρεί το σύμπαν και τα περιεχόμενά του δημιουργήματα του Θεού και τα απολιθώματα ως έργα του Θεού ή του Διαβόλου, ιδιοτροπίες της φύσης, υπολείμματα του κατακλυσμού του Νώε ή αποτέλεσμα της «πλαστικής δύναμης» (vis plastica), μίας ακαθόριστης ενδογενούς διεργασίας της Γης που εγκαταλείφθηκε ως ιδέα μόλις τον 18 ο αιώνα.

11 Την ίδια εποχή ο Αβικένννας στο έργο του «Βιβλίο Θεραπείας» του 1027 μ.χ. αναφέρει: «εάν ότι λέγεται αναφορικά με τη λιθοποίηση ζώων και φυτών είναι αλήθεια, τότε η αιτία του φαινομένου είναι μία ισχυρή ορυκτοποιητική και λιθοποιητική δύναμη που εμφανίζεται σε ορισμένα πετρώματα ή ξεπηδά άξαφνα από τη Γη κατά τους σεισμούς και τις κατολισθήσεις και λιθοποιεί ότι έρχεται σε επαφή μαζί της.» Λ. ντα ΒΙΝΤΣΙ ( )- τα απολιθωμένα κοχύλια υπολείμματα οργανισμών «..πάνω από τις πεδιάδες της Ιταλίας όπου σήμερα πετούνε σμήνη πουλιών, κολυμπούσαν κάποτε κοπάδια από ψάρια»

12 Πολιτιστικό κίνημα της Αναγέννησης (14 ος -17 ος αι.) Το 1667 ο Δανός επιστήμονας και μετέπειτα επίσκοπος Niels Stensen, γνωστός ως Νίκολας Στένο ( ), συγκρίνει τις γλωσσόπετρες λίθινα αντικείμενα που έμοιαζαν με γλώσσες ερπετών και χρησιμοποιούνταν ως φυλακτά με τα δόντια σύγχρονων καρχαριών και διαπιστώνει ότι πρόκειται για ομόλογα υπολείμματα απολιθωμένων οργανισμών των οποίων η χημική σύσταση άλλαξε χωρίς να αλλοιωθεί η μορφή τους Steno,1667

13 Διαφωτισμός & Γαλλική Επανάσταση ( ) καινοτομία στις επιστήμες της φυσικής ιστορίας οργάνωση των διατηρούμενων από την Αναγέννηση ιδιωτικών συλλογών αξιοπερίεργων αντικειμένων (συμπεριλαμβανομένων των απολιθωμάτων), γνωστών σαν Cabinet de Curiosités ή Wunderkammer (Δωμάτια Αξιοπερίεργων ή Θαυμάτων) στα πρώτα δημόσια ευρωπαϊκά Μουσεία Φυσικής Ιστορίας Κ. ΛΙΝΝΑΙΟΣ - Systema Naturae 6000 ζωολογικά είδη 1796 ΚΟΥΒΙΕ- εισάγει τη συγκριτική ανατομία, περιγράφει απολιθωμένους ελέφαντες και μαστόδοντες, περιγράφει ένα γιγάντιο βραδύποδα που αναγνωρίζει ως συγγενή του σημερινού, περιγράφει Mososaurus, Pterodactylus και αναφέρεται σε μία age of reptiles 1749 MΠΟΥΦΟΝ- Theorie de la Terre, Histoire Naturelle (36 vol) 1809 ΛΑΜΑΡΚ - Philosophie Zoologique 1822 ΒΛΕΝΒΙΓ- εισάγει τον όρο ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑ

14 Charles Lyell δημοσιεύει το Principles of Geology («αρχές της γεωλογίας», ) 1859 ΔΑΡΒΙΝΟΣ - On the origin of species

15 Ο Ελβετός φυσιοδίφης Ludwig Rütimeyer ( ) εφαρμόζει την εξέλιξη στα απολιθωμένα θηλαστικά στη Βαυαροκρατούμενη Ελλάδα ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Ηρακλής Μητσόπουλος (1816, 1892), πραγματοποιεί το την πρώτη ελληνική ανασκαφή στην απολιθωματοφόρο θέση θηλαστικών του Πικερμίου της Αττικής. Τον διαδέτεται ο Γάλλος γεωλόγος και παλαιοντολόγος Jean Albert Gaudry ( ) που πραγματοποιεί εκτεταμένες ανασκαφές στο Πικέρμι μεταξύ 1853 και 1860 και εκδίδει τα αποτελέσματα της έρευνάς του στο έργο Animaux fossiles et géologie de l'attique («απολιθωμένα ζώα και γεωλογία της Αττικής», ) οι πρώτες δεκαετίες του 20 ου χαρακτηρίζονται από έντονη ανασκαφική δραστηριότητα σε όλο τον κόσμο

16 η εντατικοποίηση της έρευνας κατά τη διάρκεια του 20 ου αιώνα και ιδιαίτερα μετά το 2 ο Παγκόσμιο Πόλεμο οδήγησε στην υποδιαίρεση της Παλαιοντολογίας ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΠΑΛΑΙΟΒΟΤΑΝΙΚΗ ΠΑΛΑΙΟΖΩΟΛΟΓΙΑ ΑΣΠΟΝΔΥΛΩΝ ΣΠΟΝΔΥΛΩΤΩΝ

17 Παλαιοντολογία Σπονδυλωτών Η μελέτη των οργανισμών του παρελθόντος που φέρουν εσωτερικό σκελετό (νωτιαία χορδή -Chordata)

18 ΑΠΟΛΙΘΩΜΑΤΑ:Tα κάθε λογής υπολείμματα ή ίχνη οργανισμών (ζώων και φυτών) του παρελθόντος, που βρίσκονται μέσα στους γεωλογικούς σχηματισμούς. ΙΖΗΜΑΤΟΓΕΝΗ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ- ΠΑΡΑΜΕΤΑΜΟΡΦΩΜΕΝΑ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ Η διατήρησή του συνόλου ή μέρους του οργανισμού σαν απολίθωμα αποτελεί μία εξαίρεση. Εκτιμώνται 1 έως 2*10Ε9 απολιθωμένα είδη με τα γνωστά να μην ξεπερνούν τις , δηλαδή μόλις 5% του σύγχρονου έμβιου δυναμικού. ΑΠΟΛΙΘΩΣΗ: Η διαδικασία δημιουργίας του απολιθώματος διαρκεί > χρόνια. Ανάλογα με τον τύπο του απολιθώματος αλλάζει και η διαδικασία. O χρόνος και η ποιότητα της απολίθωσης εξαρτώνται από τη φύση του ιζήματος, τις φυσικές και χημικές συνθήκες του περιβάλλοντος (υγρασία, περιεκτικότητα του νερού σε CaCO3 κ.ά.) και τις συνθήκες διαγένεσης

19 α) β) Τα απολιθώματα διακρίνονται σε δύο γενικές κατηγορίες: α) τα σωματικά απολιθώματα (body fossils), τα οποία αντιπροσωπεύουν διατήρηση σωματικού ιστού, συνήθως σκληρά έσω- ή έξω-σκελετικά μέρη ή σπανιότερα το σύνολο των σκληρών ή ακόμη πιο σπάνια και των μαλακών μερών του οργανισμού και β) τα ιχνοαπολιθώματα (trace fossils ή ichnofossils), τα οποία αποτελούν μαρτυρίες της παρουσίας και δράσης του οργανισμού χωρίς όμως να διατηρείται ο ίδιος Κάθε συνάθροιση απολιθωμάτων καλείται Απολιθωμτοφόρο Κοίτασμα

20 Ο τρόπος δημιουργίας, η δομή και το περιεχόμενο των απολιθωματοφόρων κοιτασμάτων, οι διεργασίες που μεσολαβούν από το θάνατο ενός οργανισμού μέχρι την απολίθωσή του, αλλά και η ποιότητα του αρχείου των απολιθωμάτων αποτελούν αντικείμενο της Ταφονομίας Ταφονομία είναι η μελέτη των νόμων/διεργασιών της ταφής, της δημιουργίας απολιθωμάτων και απολιθωματοφόρων κοιτασμάτων (Efremov 1940)

21 ΔΙΑΡΚΗΣ ΑΠΩΛΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ Βιοσφαιρα Βιοκοινωνία: το σύνολο των οργανισμών που διαβιούν σε ένα συγκεκριμένο τόπο μία χρονική στιγμή Θανατοκοινωνία: το σύνολο των οργανισμών που συγκροτούν μία νεκρή βιοκοινωνία Ταφοκοινωνία: το σύνολο των οργανισμών που τελικά θάβεται σε ένα μέσο Ορυκτοκοινωνία: η απολιθωμένη συνάθροιση που τελικά προκύπτει Από Βιοκοινωνία ως Ταφοκοινωνία: Λιθόσφαιρα Βιοστρωματονομία Από Ταφοκοινωνία έως Ορυκτοκοινωνία Διαγένεση & Απολίθωση

22 Νεκρόλυση Μεταφορά Ανθεκτικότητα μερών στην αποσύνθεση (σωματότυπος, ηλικία, είδος ιστών) Συνθήκες αποσύνθεσης (υγρασία, θερμοκρασία, βλάστηση) Ενέργεια ρεύματος μεταφοράς-τοπογραφία Φερτά υλικά Βάθος του μέσου Μέγεθος-σχήμα οστών Παραμορφώσεις προ-ταφής (χαραγές-θραύσεις-βιοδιαταραχές) μετά-ταφής (πλαστικές, μικρορωγμώσεις, καταρρεύσεις)

23 Πληρότητα Οστών Είδος Οστών Ροδοδιάγραμμα προσανατολισμού επιμηκών οστών Θηρευτές-Θηράματα Μικρότερη μεταφορά: Πλήρη οστά Σε φυσική συνάφεια Όλες οι κατηγορίες οστών

24 Παραμορφώσεις οστών ΡΗΞΕΙΣ ΠΛΑΣΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΡΩΓΜΕΣ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΕΙΣ

25 Οι οργανισμοί είναι πιο πιθανό να απολιθωθούν εάν φέρουν σκληρά σκελετικά μέρη. Η διατήρηση ευνοείται σημαντικά από γρήγορη ταφή, ειδικά σε λεπτόκοκκα ιζήματα ή όταν απουσιάζει η αποσύνθεση και η πτωματοφαγία Η ποιότητα της ορυκτοκοινωνίας είναι αντιστρόφως ανάλογη της απόστασης μεταξύ θανατοκοινωνίας και ταφοκοινωνίας.(scavenging). 1. Ολοι οι οργανισμοί δεν έχουν το ίδιο δυναμικό απολίθωσης (διάπλαση/αφθονία) 2. Όλα τα τμήματα ενός οργανισμού δεν έχουν το ίδιο δυναμικό απολίθωσης (Βραχίονας/Αστράγαλος) 3. Όλα τα ιζηματογενή περιβάλλοντα δεν έχουν το ίδιο δυναμικό απολίθωσης (χαλίκια/μάργες)

26 Περιβάλλον & συνθήκες ταφής-απολίθωσης Πρωτογενή ή δευτερογενή μεταφορά υλικού Δράση θηρευτών ή άλλων ζώων Γεωλογικές δυνάμεις-γεγονότα

27 Συντήρηση 1. Μουμιοποίηση (mummification): σε πολύ ξηρά περιβάλλοντα ή θερμές ζώνες ηφαιστείων οι οργανισμοί αφυδατώνονται και συντηρούνται σχεδόν πλήρεις. 2. Ταρίχευση (tar impregnation): συντήρηση μέσα σε κάποια στεγανή ουσία όπως πίσσα, οζοκηρίτη, ήλεκτρο κ.ά. 3. Κατάψυξη (refrigeration): συντήρηση μέσα σε πάγο ή μόνιμα παγωμένα έδαφος (permafrost). 4. Επιφλοίωση (encrustation): επικάλυψη των σκληρών μερών των οργανισμών με κάποια ορυκτή χημική ουσία μέσω εξάτμισης εμπλουτισμένου σε μεταλλικά στοιχεία νερού. Πιο συνηθισμένο παράδειγμα αποτελεί η επιφλοίωση σκελετικών μερών από ανθρακικό ασβέστιο μέσα σε σπήλαια, γνωστή ως περιασβέστωση

28 Συντήρηση 1. Μουμιοποίηση (mummification): σε πολύ ξηρά περιβάλλοντα ή θερμές ζώνες ηφαιστείων οι οργανισμοί αφυδατώνονται και συντηρούνται σχεδόν πλήρεις. 2. Ταρίχευση (tar impregnation): συντήρηση μέσα σε κάποια στεγανή ουσία όπως πίσσα, οζοκηρίτη, ήλεκτρο κ.ά. 3. Κατάψυξη (refrigeration): συντήρηση μέσα σε πάγο ή μόνιμα παγωμένα έδαφος (permafrost). 4. Επιφλοίωση (encrustation): επικάλυψη των σκληρών μερών των οργανισμών με κάποια ορυκτή χημική ουσία μέσω εξάτμισης εμπλουτισμένου σε μεταλλικά στοιχεία νερού. Πιο συνηθισμένο παράδειγμα αποτελεί η επιφλοίωση σκελετικών μερών από ανθρακικό ασβέστιο μέσα σε σπήλαια, γνωστή ως περιασβέστωση

29 Μουμιοποιημένο Δέρμα Δεινόσαυρου, Ντακότα Συντήρηση Κατεψυγμένο βρέφος Μαμμούθ, Σιβηρία Κατεψυγμένος βίσωνας, Σιβηρία

30 Αλλοιωμένη Διατήρηση 1. Ορυκτολογική διαπότιση (permineralization): οι κενοί δομικοί χώροι των σκελετικών μερών του οργανισμού διαποτίζονται από εμπλουτισμένο σε ορυκτά υπόγειο νερό. Ακολουθεί απόθεση ορυκτών στους κενούς χώρους. 2. Ανακρυστάλλωση (recrystallization): τα αρχικά ορυκτά που συνθέτουν το σκελετικό μέρος ανακρυσταλλώνονται σε ένα διαφορετικό κρυσταλλικό σύστημα (π.χ. αραγωνίτης σε ασβεστίτη) ή δίνοντας μεγαλύτερους κρυστάλλους. 3. Αντικατάσταση (replacement): τα αρχικά ορυκτά που συνθέτουν το σκελετικό μέρος διαλύονται από το υπόγειο νερό και αντικαθίστανται μόριο προς μόριο από άλλα. 4. Ενανθράκωση (carbonization-carbon films): όταν τα μαλακά μέρη ενός οργανισμού δεχτούν πίεση και θέρμανση τα πτητικά συστατικά όπως υδρογόνο, άζωτο και οξυγόνο διαφεύγουν αφήνοντας πίσω μία καστανή έως μελανόχρωμη ταινία άνθρακα. Σε κάποιες περιπτώσεις σπονδυλωτών οργανισμών

31 Αντικατάσταση Αντικατάσταση Σωματικό απολίθωμα Μοριακή Αντικατάσταση Ενανθράκωση Αντικατάσταση

32 Ινχοαπολιθώματα Χημικά απολιθώματα (chemical fossils): Αποτελούν συνήθη απολιθώματα των Προκάμβριων πετρωμάτων. Συμπιεστικά αποτυπώματα (impressions): προκύπτουν από την πίεση των σκελετικών ή άλλων μερών του οργανισμού πάνω σε ένα συνήθως λεπτόκοκκο και πλαστικό ίζημα. Εσωτερικά εκμαγεία (internal casts): σε ορισμένες περιπτώσεις το εσωτερικό ενός σκελετικού μέρους μπορεί να γεμίσει με το μητρικό ή άλλο υλικό μέσα στο οποίο θάβεται ο οργανισμός και στη συνέχεια να λιθοποιηθεί με ή χωρίς διατήρηση του σκελετικού περιβλήματος. Κοπρόλιθοι/Γαστρόλιθοι (coprolites/gastroliths):

33 Εσωτερικό εκμαγείο εγκεφάλου Σωματικό απολίθωμα- μοριακή αντικατάσταση + Συμπιεστικο Αποτύπωμα σώματος Σωματικό απολίθωμα- μοριακή αντικατάσταση Συμπιεστικό αποτύπωμα φτερώματος

34 Ρινόκερος Ουγγαρία Ίχνη Βάδισης Αυστραλοπίθηκος Αφρική Κοπρόλιθοι

35

36 Απολιθωματοφόρα Κοιτάσματα ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟ ΕΙΔΟΣ ΤΩΝ ΤΑΞΙΝΟΜΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ Μονοτυπικά (mononypic): όταν περιέχουν σε συντριπτικό ποσοστό απολιθώματα μίας ταξινομικής ομάδας, συνήθως σε επίπεδο ομοταξίας. Πχ. ένας μεμονωμένος απολιθωμένος σκελετός δεινοσαύρου (μονοτυπία σε επίπεδο είδους) / απολιθωματοφόρες θέσεις της κοιλάδας του Αξιού με σχεδόν αποκλειστικά απολιθώματα θηλαστικών (μονοτυπία σε επίπεδο ομοταξίας) Πολυτυπικά (polytypic): όταν περιέχουν απολιθώματα διαφόρων ταξινομικών ομάδων. Το απολιθωματοφόρο κοίτασμα του Πικερμίου Αττικής, για παράδειγμα περιέχει απολιθώματα θηλαστικών, πτηνών, ερπετών, αμφιβίων, ασπονδύλων, και αποτυπώματα φυτών. Τα πολυτυπικά κοιτάσματα παρέχουν τις καλύτερες δυνατές πληροφορίες ως προς τη διαμόρφωση του ευρύτερου παλαιοπεριβάλλοντος. Εκλεκτικά (selective): όταν παρατηρείται επιλεκτική συγκέντρωση συγκεκριμένων σκελετικών μερών μίας ή διαφόρων ομάδων. Για παράδειγμα, το απολιθωματοφόρο κοίτασμα των Σιλάτων Χαλκιδικής αποτελείται σε ποσοστό πάνω από 90% από δόντια μικροθηλαστικών.

37 Απολιθωματοφόρα Κοιτάσματα ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗ ΘΕΣΗ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ Πρωταρχική θέση. Oι οργανισμοί μετά το θάνατό τους παρέμειναν στους χώρους διαβίωσής τους, όπου και απολιθώθηκαν. Yποπρωταρχική θέση. Tα υπολείμματα ενός οργανισμού μετά το θάνατό του μεταφέρονται σε μικρές ή μεγάλες αποστάσεις από τους τόπους διαβίωσής τους. Tο κύριο μέσο μεταφοράς είναι το νερό (θαλάσσια ρεύματα, ποτάμια). (παραυτόχθονα / αλλόχθονο) Δευτερογενής θέση. Tα απολιθώματα από τη στιγμή του εγκλεισμού τους μέσα σ' ένα πέτρωμα μέχρι την αποκάλυψή τους υφίστανται διάφορες αλλαγές της θέσης τους, της σχετικής τοποθέτησης των σκελετικών τους στοιχείων και της μορφολογίας τους. Στην περίπτωση αυτή τα απολιθώματα βρίσκονται σε δευτερογενή θέση.

38 Απολιθωματοφόρα Κοιτάσματα ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΣΩΡΡΕΥΤΙΚΑ. Η συγκέντρωση οφείλεται σε φυσιολογική θνησιμότηταεπικρατούν τα νεαρά και γηραιά άτομα Γρήγορη Ταφή % ηλικία ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΑ. Η συγκέντρωση οφείλεται σε κάποιο καταστροφικό γεγονός- εμφανίζονται όλες οι ηλικιακές ομάδες με φθίνοντα ρυθμό από τα νεαρά προς τα γηραιά Γρήγορη Ταφή % % % Καθυστερημένη ταφή ηλικία Καθυστερημένη ταφή ηλικία ηλικία

39 Απολιθωματοφόρα Κοιτάσματα ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟ ΧΩΡΟ ΑΠΟΘΕΣΗΣ Θαλάσσια. Ψάρια και θαλάσσια ερπετά ή θηλαστικά. Eλώδη-Λιμναία. Tο περιβάλλον των ελών βοηθάει σημαντικά στη δημιουργία απολιθωματοφόρων κοιτασμάτων από οργανισμούς, που ζουν μέσα στο νερό ή γύρω από αυτό. Ποταμοχειμάρρια. Δημιουργούνται κατά μήκος των ποταμών από οργανισμούς, που μεταφέρονται από το νερό και αποτίθενται στα πιο ήρεμα σημεία τους. Eρημικά. Συνήθως, εξαιτίας του ξηρού κλίματος και της έλλειψης βακτηρίων τα ζώα που πεθαίνουν, μουμιοποιούνται. Περιπαγετώδη. Διατήρηση ολόκληρων μουμιοποιημένων πτωμάτων Kαρστικά. Σε σπήλαια ή σε καρστικές ρωγμές και έγκοιλα

40 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΟΤΑΜΙΟ ΚΟΙΤΑΣΜΑ ΥΠΟΠΡΩΤΑΡΧΙΚΗ ΘΕΣΗ ΠΟΛΥΤΙΠΙΚΟ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟ

41 Lagerstaette: μία ιζηματογενής απόθεση εξαιρετικά πλούσια σε αριθμό και πληρότητα απολιθωμάτων. MESSEL

42 Αντιθετικά κανονικά ρήγματα Δημιουργία ηφαιστείου Υποτροπικό κλίμα Έντονη ιζηματογένεση Ελώδεις-αναερόβιες συνθήκες Δημιουργία ανθρακικών σχιστόλιθων Άριστη απολίθωση 1859: Λιγνιτορυχείο 1995: Γεωπάρκο Unesco

43 Ειδικοί τύποι Απολιθωμάτων Απολιθώματα φάσης (facies fossils): απολιθωμένοι οργανισμοί, η παρουσία των οποίων περιορίζεται σε συγκεκριμένους λιθολογικές φάσεις, αντανακλώντας το περιβάλλον απόθεσης. Καθοδηγητικά απολιθώματα (index fossils): απολιθωμένοι οργανισμοί, συνήθως στο επίπεδο γένους ή είδους, με ευρεία γεωγραφική αλλά περιορισμένη χρονική κατανομή. Μεταβατικά απολιθώματα ή χαμένοι κρίκοι (transitional fossils / missing links): τα μεταβατικά απολιθώματα αντιπροσωπεύουν απολιθωμένα είδη τα οποία συνδυάζουν μορφολογικά γνωρίσματα μίας προγονικής ταξινομικής ομάδας με εκείνα των απογόνων της. Παρότι ο όρος χρησιμοποιούνταν ευρέως παλαιότερα και εξακολουθεί να υφίσταται στην εκλαϊκευμένη παλαιοντολογία μαζί τους συναφείς όρους «χαμένος» ή «συνδετικός κρίκος», στη σύγχρονη φυλογενετική ταξινόμηση θεωρείται καταχρηστικός. Ζώντα απολιθώματα (living fossils): πρόκειται για σύγχρονα είδη, συνήθως χωρίς σύγχρονες συγγενικές μορφές, τα οποία εμφανίζουν φαινομενικές ομοιότητες με απολιθωμένες μορφές, με τρόπο ώστε να θεωρείται καταχρηστικά ότι δεν εξελίχθηκαν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Πρόκειται, και πάλι, για όρο χωρίς αντίκρισμα σε επιστημονικό επίπεδο. Τυπικά παραδείγματα αποτελούν το φυτό Γκίγκο και το θηλαστικό Πλατύποδας (web). Lazarus taxon που θα μπορούσε να αποδοθεί στα ελληνικά σαν «αναστημένη ταξινομική ομάδα» και το οποίο εκφράζει ένα είδος ή μία ευρύτερη ταξινομική ομάδα που ενώ θεωρούνταν εξαφανισμένη για μεγάλο διάστημα του γεωλογικού χρόνου, επανεμφανίζεται αργότερα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο κοιλάκανθος ιχθύς Latimeria (web).

44 Παλαιοντολογική Ανασκαφή-Δειγματοληψία Συντήρηση απολιθωμάτων Μελέτη απολιθωμάτων και απολιθωμένων συναθροίσεων

45 Τοπωνύμια (Βρουκολακιά) Πληροφορίες ανθρώπων υπαίθρου Τεχνικά Εργα (Εγνατία) Χαρτογράφηση (Γερακαρού)

46 Έκθεση απολιθωμάτων από Αιολική Διάβρωση (Ερημος Τσαντ, Αφρική) ΜΗΡΟΣ ΕΛΕΦΑΝΤΑ ΧΑΥΛΙΟΔΟΝΤΑΣ ΚΡΑΝΙΟ ΙΠΠΟΠΟΤΑΜΟΥ

47 Έκθεση απολιθωμάτων από ποτάμια διάβρωση

48 Ανασκαφή σε σπήλαιο με χρήση κανάβου

49 Ανασκαφή σε ανοικτή θέση χωρίς χρήση κανάβου

50 Αποκάλυψη των απολιθωμάτων

51 Συντήρηση των απολιθωμάτων

52 Προετοιμασία για την κατασκευή γύψινου καλουπιού

53 Kατασκευή καλουπιού

54 Aπόληψη καλουπιού

55 Συντήρηση Απολιθωμάτων

56 Διαχωρισμός υλικού Περιγραφή είδους Ανασύνθεση είδους Ανασύνθεση παλαιοκοινότητας Χρονολόγηση πανίδας Ανασύνθεση Παλαιοπεριβάλλοντος Ouranopithecus

57 Η παλαιοντολογία σπονδυλωτών ως κλάδος της παλαιοντολογίας ασχολείται με τα απολιθώματα οργανισμών με εσωτερικό σκελετό. Τα απολιθώματα αποτελούν τμήμα της Γεωλογίας και διέπονται από τις αρχές της Βιολογίας. Η Ταφονομία μελετά το πώς ένας οργανισμός μεταβαίνει από τη Βιόσφαιρα στη Λιθόσφαιρα Η ΠΣ ξεκινά ουσιαστικά με τον Cuvier στα τέλη του 18 ου αι. και επηρεάζεται από τη θεωρία του Δαρβίνου Η ΠΣ συμπληρώνει, ανασκευάζει ή αναθεωρεί συνεχώς τις απόψεις της με βάση τα νέα απολιθώματα Η ποιότητα και ποσότητα των απολιθωμάτων εξαρτάται από το είδος του απολιθωματοφόρου κοιτάσματος και την ανασκαφική διαδικασία.