«Ο ειηθησκέλνο δηαβεηηθόο θαη ε αληηκεηώπηζή ηνπ»

Transcript

1 «Ο ειηθησκέλνο δηαβεηηθόο θαη ε αληηκεηώπηζή ηνπ» Ο ζαθραξώδεο δηαβήηεο απνηειεί έλα ζεκαληηθό πξόβιεκα πγείαο γηα ηα ειηθησκέλα άηνκα, ελώ θαη ε αληηκεηώπηζε ησλ ειηθησκέλσλ δηαβεηηθώλ είλαη έλα θαζεκεξηλό πξόβιεκα δηαρείξηζεο γηα ηνπο ζεξάπνληεο ηαηξνύο. Καη νη δύν απηέο ζέζεηο είλαη απηνλόεηεο, θαζώο δεδνκέλα από θαιά ηεθκεξησκέλεο κειέηεο νδεγνύλ ζην ζπκπέξαζκα όηη ην 18 32% ησλ αηόκσλ ειηθίαο άλσ ησλ 65 εηώλ έρνπλ ζαθραξώδε δηαβήηε, ελώ ην 38 42% ηνπ δηαβεηηθνύ πιεζπζκνύ είλαη >65 εηώλ 1,2,3. Οη αηηίεο ηεο απμεκέλεο ζπρλόηεηαο ηνπ δηαβήηε ζηα άηνκα ηξίηεο ειηθίαο εθηηκώληαη όηη είλαη: Η κεησκέλε βηνζύλζεζε ή/θαη έθθξηζε ηεο ηλζνπιίλεο ζηηο ειηθίεο >65 εηώλ. Οη κεηαβνιέο ζηελ ζύζηαζε ηνπ ζώκαηνο θαηά ηελ γήξαλζε (κείσζε κπηθήο κάδαο, αύμεζε ιηπώδνπο κάδαο, αύμεζε ηλζνπιηλναληίζηαζεο). Η κείσζε θπζηθήο δξαζηεξηόηεηαο. Οη αιιαγέο ζηελ δηαηξνθή (κεησκέλε ιήςε πδαηαλζξάθσλ κείσζε έθθξηζεο ηλζνπιίλεο). Η ιήςε θαξκάθσλ κε δηαβεηνγόλν δξάζε. Η παξάηαζε ηνπ πξνζδόθηκνπ επηβίσζεο ησλ ήδε γλσζηώλ δηαβεηηθώλ. Δπηπξόζζεηε δπζθνιία ζηελ αληηκεηώπηζε ησλ ειηθησκέλσλ δηαβεηηθώλ πξνζθέξεη ε αλακθηζβήηεηε εηεξνγέλεηα ηνπ πιεζπζκνύ απηνύ. Άιινη ειηθησκέλνη έρνπλ ΣΓ ζε κέζε ειηθία κε ζπλέπεηα αξθεηά έηε λνζεξόηεηαο, άιινη έρνπλ λενδηαγλσζζέληα ΣΓ κε κε δηαγλσζκέλεο ή ιίγεο επηπινθέο, άιινη είλαη ζε θαθή γεληθή θαηάζηαζε κε ή ρσξίο ρξόληεο επηπινθέο από ηνλ ΣΓ, ελώ άιινη έρνπλ ειάρηζηεο επηπινθέο θαη πνιύ πςειό επίπεδν δξαζηεξηόηεηαο. Απηή ε κεγάιε εηεξνγέλεηα εκπνδίδεη ηε ράξαμε ζαθώλ θαηεπζπληήξησλ νδεγηώλ ζηελ αληηκεηώπηζε ηνπ ειηθησκέλνπ δηαβεηηθνύ 4,5. Ο ζεξαπεπηήο πξέπεη λα ζπλππνινγίζεη θαη ηελ ελδερόκελε παξνπζία γεξηαηξηθώλ ζπλδξόκσλ (θαηάζιηςε, αλντθέο δηαηαξαρέο, αθξάηεηα νύξσλ, πνιπθαξκαθία, επίκνλνο πόλνο θιπ) θαη λα δώζεη ηελ απαηηνύκελε έκθαζε ζηελ αληηκεηώπηζε ησλ δηαηαξαρώλ απηώλ. Πξέπεη επίζεο λα ζπλεθηηκήζεη θαη λα ζπλππνινγίζεη ζηελ απόθαζε ιήςεο ησλ ζεξαπεπηηθώλ επηινγώλ θαη ηηο πνιιέο ηδηαηηεξόηεηεο ησλ ειηθησκέλσλ αζζελώλ κε ζαθραξώδε δηαβήηε (ζπλλνζεξόηεηα,

2 έθπησζε λεθξηθήο ιεηηνπξγίαο, ελδερόκελνη θηλεηηθνί πεξηνξηζκνί, απμεκέλνο θίλδπλνο ππνγιπθαηκίαο, πηζαλή έιιεηςε απηνλνκίαο θιπ) 6,7,8,9. (βι. Πίλαθα 1) Ιδιαιηερόηηηες ηων ηλικιωμένων αζθενών με ΣΔ Η ζπρλή ζπλύπαξμε άιισλ λνζεκάησλ Η εμ απηήο πνιπθαξκαθία Η έθπησζε ηεο λεθξηθήο ιεηηνπξγίαο, ιόγσ γεξάλζεσο Η κείσζε ησλ λνεηηθώλ ιεηηνπξγηώλ Η κείσζε ηεο ηθαλόηεηαο πξαγκαηνπνηήζεσο ιεπηώλ θηλήζεσλ Οη θηλεηηθνί πεξηνξηζκνί πνπ εκπνδίδνπλ ηελ άζθεζε Ο απμεκέλνο θίλδπλνο θαη ε κεγαιύηεξε βαξύηεηα ππνγιπθαηκίαο Η κεγαιύηεξε ζλεηόηεηα από νμείεο θαη ρξόληεο επηπινθέο ηνπ δηαβήηε Η δπζθνιία ζηελ ηαθηηθή ηαηξηθή παξαθνινύζεζε γηα πξαθηηθνύο ιόγνπο (κεηαθίλεζεο θιπ) Η έιιεηςε απηνλνκίαο θαη ε αλάγθε θξνληίδαο από ηξίην άηνκα, αθόκα θαη γηα ηηο ζηνηρεηώδεηο θαη απαξαίηεηεο γηα ηε ξύζκηζε ηνπ δηαβήηε πξαθηηθέο (ζρεδηαζκέλε δηαηξνθή, απηνέιεγρνο). Πίλαθαο 1 Αθόκε, ν έιεγρνο ησλ ζπλππαξρόλησλ θαξδηαγγεηαθώλ παξαγόλησλ θηλδύλνπ θαη ηδηαίηεξα ηεο αξηεξηαθήο πίεζεο (α-μδα ή ARBs κε κηθξή δόζε ζεηαδίδεο ή θαη β- αλαζηνιείο επί ηζηνξηθνύ ζηεθαληαίαο λόζνπ, είλαη νη θύξηεο αληηππεξηαζηθέο επηινγέο ζηνλ ειηθησκέλν δηαβεηηθό) ίζσο είλαη πιένλ ζεκαληηθόο ζηόρνο ζε κεξηθέο πεξηπηώζεηο ζπγθξηηηθά κε ηνλ ζηόρν επίηεπμεο γιπθαηκηθήο ξύζκηζεο 9,7,10. Οη ζηόρνη πάλησο πνπ αθνξνύλ ζηνλ γιπθαηκηθό έιεγρν ζα πξέπεη λα εμαηνκηθεύνληαη: Σύκθσλα κε ηελ Ακεξηθαληθή Γηαβεηνινγηθή Δηαηξία 11 δελ ππάξρεη δηαρσξηζκόο ζηόρσλ ζηελ γ ειηθία θαη ν ζηόρνο ηεο HbA1c <7% πνπ είλαη γεληθόο ζηόρνο ησλ ελειίθσλ, παξακέλεη παξόκνηνο ζηόρνο ζηελ γ ειηθία. Αλάινγα θαη ηα ζάθραξα λεζηείαο ζα πξέπεη λα θπκαίλνληαη από mg%, ηα κεηαγεπκαηηθά έσο 180mg% θαη ηα πξν ηνπ ύπλνπ ζάθραξα ζα πξέπεη λα είλαη ζηα πιαίζηα ηνπ mg%. (βι. Πίλαθα 2)

3 Θεραπεσηικοί ζηότοι ζε αζθενείς ηρίηης ηλικίας με ΣΔ Σηότοι γλσκαιμικής ρύθμιζης 2009 Προγεσμαηικά επίπεδα ζακτάροσ Μεηαγεσμαηικά επίπεδα ζακτάροσ 7% ζε άηομα με καλό λειηοσργικό status 8% προζδόκιμο επιβίωζης <5 έηη 7% εάν ηο προζδόκιμο επιβίωζης είναι >15 εηών 8% εάν ηο προζδόκιμο επιβίωζης είναι 5 15 έηη 9% εάν ηο προζδόκιμο επιβίωζης είναι <5 έηη Προ νστηερινού ύπνοσ επίπεδα ζακτάροσ Πίλαθαο 2 Η Ακεξηθαληθή Γεξηαηξηθή Δηαηξία 5 θαη ην Τκήκα ησλ Βεηεξάλσλ 4 πξνζδηνξίδνπλ πεξηζζόηεξν εμεηδηθεπκέλνπο ζηόρνπο. Έηζη: Σηνπο ζρεηηθά πγηείο ειηθησκέλνπο κε πξνζδόθηκν επηβίσζεο κεγαιύηεξν ησλ 15 εηώλ ή ζε ειηθησκέλνπο κε ιεηηνπξγηθή θαη λνεηηθή επάξθεηα ζα πξέπεη λα επηδηώθεηαη HbA1c<7% γηα απνθπγή ή επηβξάδπλζε εμέιημεο ησλ επηπινθώλ ηνπ δηαβήηε. Σηνπο ειηθησκέλνπο κε πξνζδόθηκν επηβίσζεο κηθξόηεξν ησλ 5 εηώλ (ή κεηαμύ 5 15 εηώλ θαηά ην Τκήκα ησλ Βεηεξάλσλ) ή ζηνπο ειηθησκέλνπο κε γεληθόηεξα ρξόληα πξνβιήκαηα πγείαο ή ζε απηνύο πνπ δηαηξέρνπλ θηλδύλνπο από ηελ εθαξκνγή εληαηηθνπνηεκέλνπ γιπθαηκηθνύ ειέγρνπ επηδηώθεηαη HbA1c<8% θαη απνθπγή ησλ νμέσλ επηπινθώλ ηνπ δηαβήηε (θέησζε, ππεξώζκσζε, ππνγιπθαηκία). Η απνθπγή ηεο ππνγιπθαηκίαο ηδηαίηεξα, είλαη έλα θξίζηκεο επηινγήο ζέκα γηα ηνλ ειηθησκέλν δηαβεηηθό θαζώο δηάθνξεο θαηαζηάζεηο πξνδηαζέηνπλ ή απνθξύπηνπλ ππνγιπθαηκίεο (δηαηαξαρέο δηαηξνθήο, κε ζπκκόξθσζε ζηελ αγσγή, δηαηαξαρέο λνεηηθώλ ιεηηνπξγηώλ πνπ πεξηνξίδνπλ ηελ αληίιεςε ή ηελ αληαπόθξηζε ζηελ ππνγιπθαηκία 9, δηαηαξαρή λεθξηθήο ή επαηηθήο ιεηηνπξγίαο, θαηαζηάζεηο πνπ απνθξύπηνπλ ηελ ππνγιπθαηκία, όπσο άλνηα, παξαιήξεκα, δηαηαξαρέο ύπλνπ, ΑΔΔ θιπ). Όζνλ αθνξά ζηε θαξκαθεπηηθή αληηδηαβεηηθή αγσγή ζα πξέπεη:

4 1. Να απνθεύγεηαη ε ρνξήγεζε ζνπιθνλπινπξηώλ κε κεγάιν ρξόλν εκίζεηαο δσήο θαη δξαζηηθνύο κεηαβνιηηέο (ρισξνπξνπακίδε, γιηβελθιακίδε θιπ) πνπ κπνξνύλ λα πξνθαιέζνπλ παξαηεηακέλεο ππνγιπθαηκίεο. 2. Να ειέγρεηαη πάληα ε λεθξηθή θαη ε θαξδηαθή ιεηηνπξγία όηαλ ρνξεγείηαη κεηθνξκίλε, θαζώο απαγνξεύεηαη ε ρξήζε ηεο (θίλδπλνο γαιαθηηθήο νμέσζεο) όηαλ ε θξεαηηλίλε νξνύ είλαη 1,5 γηα άλδξεο θαη 1,3 γηα γπλαίθεο (ή clearance θξεαηηλίλεο <30ml/mm ζύκθσλα κε ηελ ADA 2009) θαζώο επίζεο θαη επί θαξδηαθήο αλεπάξθεηαο. 3. Πνιιή πξνζνρή πξέπεη λα επηδεηθλύεηαη ζηε ρνξήγεζε TZDs (ζεηαδνιηδηλεδηόλεο) γηαηί ζηνπο ειηθησκέλνπο απμάλεηαη ν θίλδπλνο παξελεξγεηώλ 12. Η παξνπζία νηδεκάησλ, λεθξηθήο αλεπάξθεηαο (θξεαηηλίλε>2), θαξδηαθήο αλεπάξθεηαο, βαξένο θαξδηνινγηθνύ ηζηνξηθνύ, είλαη ζνβαξνί ιόγνη απνθπγήο ρνξήγεζεο. 4. Πξέπεη λα απνθεύγεηαη επίζεο ε έλαξμε ηλζνπιηλνζεξαπείαο κε κηθηό ζρήκα (ελδηάκεζε θαη ηαρεία ηλζνπιίλε) ζηνλ ειηθησκέλν δηαβεηηθό. Πξνηίκεζε ζηελ ηλζνπιηλνζεξαπεία κίαο δόζεο (glargine ή levemir) ή 2 δόζεσλ εκεξεζίσο (NPH ή Protaphane). Ο ζπλδπαζκόο από ηνπ ζηόκαηνο αληηδηαβεηηθώλ δηζθίσλ θαη κηαο δόζεο καθξάο ηλζνπιίλεο απνηειεί κηα ειθπζηηθή επηινγή γηα ηνπο ειηθησκέλνπο αζζελείο γηαηί είλαη εύθνιν ην δνζνινγηθό ζρήκα, εύθνινο ν αιγόξηζκνο γηα ηελ αλαπξνζαξκνγή ηεο δόζεο θαη πιένλ αζθαιήο ιύζε (όζνλ αθνξά ηηο ππνγιπθαηκίεο θαη ηηο ινηπέο αλεπηζύκεηεο ελέξγεηεο) από ηελ επηινγή αύμεζεο ηεο δόζεο ησλ δηζθίσλ. Πάλησο, πξηλ ηε ζπληαγνγξάθηζε ηλζνπιίλεο ζε άηνκα ηξίηεο ειηθίαο πξέπεη λα εθηηκώληαη: α) ε νπηηθή νμύηεηα ησλ αζζελώλ, β) ε αηζζεηηθόηεηα θαη ε δπλαηόηεηα εθηέιεζεο ιεπηώλ θηλήζεσλ, γ) ε νηθνγελεηαθή ππνζηήξημε (γηα ηελ αληηκεηώπηζε ππνγιπθαηκίαο θιπ) θαη δ) ε νηθνλνκηθή άλεζε. Καη βεβαίσο απαηηείηαη επηκνλή ζηελ εθπαίδεπζε ηνπ ειηθησκέλνπ δηαβεηηθνύ (ηερληθή ρξήζεο ζπζθεπώλ θαη αληηζηνηρηζκέλε κε ηελ θαξκαθνθηλεηηθή ηλζνπιίλε δηαηξνθή) όηαλ πξόθεηηαη λα μεθηλήζεη ηλζνπιίλε. Η εθπαίδεπζε έρεη πνιιέο δπζθνιίεο ζηηο νπνίεο είλαη απαξαίηεην λα ππάξμνπλ ιύζεηο. (βι. Πίλαθα 3)

5 Εθπαίδεπζε ζηελ ηλζνπιίλε: Οη δπζθνιίεο Εκπαίδεσζη - Δσζκολίες 1. Έιιεηςε ζπκκόξθσζεο - δπζθνιία ζηελ αιιαγή ηνπ ηξόπνπ δσήο κεηά από έηε εγθαηεζηεκέλσλ ζπλεζεηώλ 2. Δπζθνιία ζηελ εθκάζεζε ηεο ρξήζεο ησλ ζπζθεπώλ (κεηξεηέο, πέλεο θιπ) 3. Δπζθνιία ζηελ εθκάζεζε ησλ αλαπξνζαξκνγήο ησλ ζεξαπεπηηθώλ δόζεσλ κεζόδσλ Ανηιμεηώπιζη 1. Να αλαδεηώληαη ζπκβηβαζηηθέο ιύζεηο πνπ λα κελ παξαβιάπηνπλ νπζηαζηηθά ηελ πνηόηεηα δσήο ησλ αζζελώλ, αλ επηδεηνύκε ηελ ειάρηζηε ζπκκόξθσζή ηνπο. 2. Χξήζε εύρξεζησλ ζπζθεπώλ (κεγάια γξάκκαηα, όρη πνιιά θνπκπηά) 3. Σπλερήο ππόκλεζε «δηδαγκέλσλ» θαη εθηίκεζε εθαξκνγήο Πίλαθαο 3 5. Τειηθά πξνηίκεζε ζηηο κεηηγιηλίδεο, ζηηο κηθξέο δόζεηο ήπησλ ζνπιθνλπινπξηώλ, ζηελ αθαξβόδε (κε πξνζνρή ζηηο παξελέξγεηεο από ην πεπηηθό), ζηελ αζθαιή ηλζνπιηλνζεξαπεία κε ηλζνπιίλε καθξάο ή ελδηάκεζεο δξάζεο, ελώ ε έιιεηςε αληελδείμεσλ επηηξέπεη θαη ηε ρνξήγεζε κεηθνξκίλεο ή TZDs ζε ζρεηηθά «πγηή» ειηθησκέλν δηαβεηηθό. 6. Γεληθά πάλησο νη θαλόλεο ηεο ζεξαπείαο κε θάξκαθα ζα πξέπεη λα είλαη: i. Έλαξμε κε κηθξέο δόζεηο ζηαδηαθή ηηηινπνίεζε ii. Δθηίκεζε ηεο θάζαξζεο θξεαηηλίλεο iii. Τξνπνπνίεζε ηεο αγσγήο αλάινγα κε ηνλ αξηζκό ησλ γεπκάησλ iv. Πξνζνρή ζηηο πηζαλέο αιιειεπηδξάζεηο θαξκάθσλ ιόγσ πνιπθαξκαθίαο v. Σηελόηεξε παξαθνινύζεζε γηα πηζαλέο αλεπηζύκεηεο ελέξγεηεο ή εκθάληζε ζπκπαξακαξηνύζαο λόζνπ, πνπ ππνρξεώλεη ζηελ ηξνπνπνίεζε ηεο αγσγήο ή ησλ ζηόρσλ. 7. Ιδηαίηεξα πξνζνρή πξέπεη λα δίλεηαη ζην ζέκα ηεο δηαηξνθήο ησλ ειηθησκέλσλ κε ΣΓ 13 : α) ζηνπο παρύζαξθνπο ζα πξέπεη λα δίλεηαη δηαηηνιόγην κε κέηξην πεξηνξηζκό ησλ ζεξκίδσλ έρνληαο ππ όςηλ όηη νη ελεξγεηαθέο αλάγθεο ησλ ειηθησκέλσλ είλαη κηθξόηεξεο από ηηο αληίζηνηρεο ζνβαξώλ λεόηεξσλ αηόκσλ, β)

6 πηζαλή αλάγθε ζύζηαζεο ζπκπιεξσκάησλ δηαηξνθήο ζε όζνπο ππνζηηίδνληαη, γ) ζε όζνπο έρνπλ ηνλ θίλδπλν «θαθνζξεςίαο», όρη πεξηνξηζκόο ζηα γεύκαηα, αιιά ηξνπνπνίεζε ηεο αγσγήο έηζη ώζηε λα επηηπγράλεηαη έιεγρνο ηεο γιπθαηκίαο. Αλαθνξηθά κε ηηο αγσγέο γηα ηελ πξόιεςε ησλ θαξδηαγγεηαθώλ επηπινθώλ ζα πξέπεη λα επηζεκαλζνύλ ηα εμήο: 1. Η αληηκεηώπηζε ησλ θαξδηαγγεηαθώλ παξαγόλησλ θηλδύλνπ ζηα πιαίζηα ηεο πξσηνγελνύο πξόιεςεο ησλ θαξδηαγγεηαθώλ ζπκβακάησλ είλαη επηβεβιεκέλε όηαλ εθηηκάηαη όηη ζηνλ ειηθησκέλν δηαβεηηθό αληηζηνηρεί ηθαλνπνηεηηθό πξνζδόθηκν επηβίσζεο. Δίλαη γλσζηό όηη απαηηείηαη έλα ρξνληθό δηάζηεκα 2 3 εηώλ γηα λα θαλεί ην όθεινο από ηνλ έιεγρν ηεο ππέξηαζεο θαη ηεο ππεξιηπηδαηκίαο. Σε πεξηπηώζεηο πάλησο, κε ηθαλνπνηεηηθνύ πξνζδόθηκνπ επηβίσζεο, ζα πξέπεη λα εμαηνκηθεύνληαη νη παξεκβάζεηο. 2. Φνξήγεζε αζπηξίλεο: Η ρνξεγνύκελε δόζε ζηνπο ειηθησκέλνπο είλαη mg εκεξεζίσο. Πξνζνρή ζηηο ελδερόκελεο αληελδείμεηο (ζύγρξνλε ιήςε αληηπεθηηθώλ, ιήςε αληηθιεγκνλώδσλ θιπ). 3. Υπνιηπηδαηκηθή αγσγή: Οη ιηπηδαηκηθνί ζηόρνη είλαη παξόκνηνη κε ηνπο ζηόρνπο πνπ επηδηώθνληαη γεληθά ζηα άηνκα κε δηαβήηε ηύπνπ ΙI: LDL< 100mg%, HDL>40mg% (άλδξεο) ή >50mg% (γπλαίθεο). Τξηγιπθεξίδηα <150mg%. Η ρνξήγεζε ζηαηηλώλ ζηνπο ειηθησκέλνπο κε δηαβήηε δελ ζπλνδεύεηαη κε θάπνην ηδηαίηεξν πξόβιεκα ή αύμεζε ηνπ θηλδύλνπ αλεπηζύκεησλ ελεξγεηώλ Αληηππεξηαζηθή αγσγή. Σηα ειηθησκέλα άηνκα κε ΣΓ θαη ΑΥ ν ζηόρνο γηα ηα όξηα ηεο ΑΠ πξέπεη λα είλαη επίπεδα ΑΠ <140/90mmHg αλεμάξηεηα ηνπ πξνζδόθηκνπ επηβίσζεο (γηα ηελ κείσζε ηνπ θηλδύλνπ εκθάληζεο αγγεηαθώλ εγθεθαιηθώλ επεηζνδίσλ). Αλακέλεηαη πάλησο αλαζεώξεζε ηνπ ζηόρνπ θαη πηνζέηεζε από ηηο κεγάιεο εηαηξείεο ΑΠ< 130/80mmHg κεηά ηα απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο HYVET 15. Σηελ κεγάιε απηή πξννπηηθή κειέηε ζε ειηθησκέλνπο >80 εηώλ δείρζεθε όηη ε επίηεπμε επηζεηηθώλ ζηόρσλ (143/82mmHg ζηελ νκάδα παξέκβαζεο έλαληη 158/85mmHg ζηελ νκάδα control) ζπλνδεύεηαη κε ζεκαληηθή κείσζε ηνπ θηλδύλνπ ζλεζηκόηεηαο (θαηά 21%) θαη ηνπ θηλδύλνπ ΑΔΔ (θαηά 30%). Σηε ζηόρεπζε ηνπ ζεξαπεπηή ζα πξέπεη λα είλαη επίζεο ν έιεγρνο ησλ επηπινθώλ ηνπ δηαβήηε θαη ηδηαίηεξα ηεο ακθηβιεζηξνεηδνπάζεηαο (βπζνζθόπεζε άπαμ εηεζίσο) 13, ηνπ δηαβεηηθνύ πνδηνύ (έιεγρνο ζε θάζε επίζθεςε ηεο αηζζεηηθόηεηαο, αγγείσζεο θαη παξακνξθώζεσλ θάησ άθξσλ), ηεο λεθξνπάζεηαο (κηθξνιεπθσκαηηλνπξία έιεγρνο κηα θνξά

7 εηεζίσο -, θάζαξζε θξεαηηλίλεο) θαη ηεο καθξναγγεηνπάζεηαο (ζηεθαληαία λόζνο, ΑΕΕ). Σπκπεξαζκαηηθά: Σηελ αληηκεηώπηζε ηνπ δηαβήηε ζηελ ηξίηε ειηθία: i. Οη ζεξαπεπηηθνί ζηόρνη πνηθίινπλ αλάινγα κε ηε γεληθή θαηάζηαζε ηνπ αζζελή. ii. Σηελ επηινγή ησλ ζεξαπεπηηθώλ κέζσλ πξέπεη πάληα λα ζηαζκίδνληαη ηα αλακελόκελα νθέιε έλαληη ησλ πηζαλώλ θηλδύλσλ. iii. Αλ ην πξνζδόθηκν επηβίσζεο ηνπ αζζελνύο είλαη κηθξό, θαιό είλαη λα γίλεηαη ζπληεξεηηθή ζεξαπεία κε ζηόρν απνθπγή ησλ ζπκπησκάησλ, ηεο αλαπεξίαο ή ηεο αλάγθεο θξνληίδαο από άιιν άηνκν θαη ησλ νμεηώλ επηπινθώλ (δηαβεηηθή θεηνμέσζε, ππεξνζκσηηθό θώκα, ζνβαξή ππνγιπθαηκία ή ππνγιπθαηκηθό θώκα) πνπ κπνξεί λα απαηηήζνπλ λνζειεία. iv. Είλαη ρξήζηκε ε αληηκεηώπηζε ηεο ππέξηαζεο θαη ηεο δπζιηπηδαηκίαο. Καη βεβαίσο δελ πξέπεη λα μερλάκε όηη θαη ν ειηθησκέλνο δηαβεηηθόο ζέιεη ηελ αγάπε, ηε θξνληίδα θαη ηνλ ζεβαζκό από ηνλ ζεξάπνληα ηαηξό ηνπ. Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηε ξύζκηζε ηνπ ζαθραξώδε δηαβήηε ζηελ Τξίηε ειηθία 1. Γηαηαξαρέο αηζζήζεσλ: ειάηησζε όξαζεο, κεηαβνιέο γεύζεο (θπξίσο γιπθνύ-πηθξνύ) 2. Γπζθνιίεο ζηελ πξνεηνηκαζία θαη θαηαλάισζε ησλ γεπκάησλ: ηξόκνο άλσ άθξσλ, αξζξίηηδα, νδνληηθά πξνβιήκαηα, κεηαβνιέο ηεο αλαγλώξηζεο ηεο πείλαο θαη δίςαο 3. Μεηαβνιέο (κείσζε) ηεο επαηηθήο θαη λεθξηθήο ιεηηνπξγίαο 4. Δπηπηώζεηο άιισλ λνζεκάησλ: νμέσλ (ινηκώμεηο), ρξνλίσλ (ζπζηεκαηηθά λνζήκαηα, λενπιάζκαηα) 5. Πνιπθαξκαθία: θάξκαθα κε δηαβεηνγόλν δξάζε, νηλόπλεπκα 6. Μεησκέλε ζσκαηηθή δξαζηεξηόηεηα 7. Γεξηαηξηθά ζύλδξνκα: θαηάζιηςε, δηαηαξαρέο κλήκεο, άλνηα, λόζνο Alzheimer, αθξάηεηα νύξσλ, ρξόληνο πόλνο (λεπξνπαζεηηθόο), πηώζεηο 8. Κνηλσληθννηθνλνκηθνί παξάγνληεο: αλεπαξθήο εθπαίδεπζε ζηνλ δηαβήηε, πησρή δηαηξνθή, κνλαρηθή δηαβίσζε, έιιεηςε ππεξεζηώλ πγείαο, νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα, θηώρεηα

8 Βηβιηνγξαθία 1. Melidonis A, Tournis S, Kompoti M, et al, Increased prevalence of diabetes mellitus in a rural Greek population, Rural Remote Health. 2006; 6(1): McBean, P. Gilberton, L. Sullling et al. Differences in diabetes prevalence, incidence and mortality among the elderly of for racial ethnic groups. Diabetes Care 27: (2004) 3. E. Selvin, J. Coresh, F. Brandhati et al. The burden and treatment of diabetes in elderly individuals in the U.S. Diabetes Care 29: (2006) 4. Hornick T and D. C Aran, Managing diabetes in the elderly: go easy, individualize, Cleveland Clinic Journal of Medicine 75: (2008) 5. A. Brown, CM Mangione, P. Saliba et al. Guidelines for improving the care of the older person with diabetes mellitus. J Am Ger Soc 51: s265-s280 (2003) 6. Γ. Αλζπκίδεο. Ο ζαθραξώδεο δηαβήηεο ζηελ Τξίηε ειηθίαο. ζην Γ. Καξακήηζνο «Γηαβεηνινγία». Δθδόζηεο Σηώθε. Σει (2009) 7. Guideline for the care of the older adult with diabetes. Joslin Diabetes Center (2007) 8. Samuel C. Durso, Using Clinical Guidelines Designed for Older Adults With Diabetes Mellitus and Complex Health Status JAMA 295: (2006) 9. Alan J. Sinclair,Simon P. Conroy,and Antony J. Bayer, Impact of Diabetes on Physical Function in Older People, Diabetes Care 31: (2008) 10. Ann V. Schwartz,Eric Vittinghoff,Deborah E. Sellmeyer et al, Diabetes-Related Complications,Glycemic Control,and Falls in Older Adults, Diabetes Care 31: (2008) 11. American Diabetes Association. Standards of medical care in diabetes. Diabetes Care 32 (Suppl 1): s13-s56 (2009) 12. Lorraine L. Lipscombe, Tara Gomes, Linda E. Lévesque et al, Thiazolidinediones and Cardiovascular Outcomes in Older Patients With Diabetes, JAMA. 298(22): (2007) 13. AM Coulston, D Mandelbaum, and GM Reaven, Dietary management of nursing home residents with non-insulin-dependent diabetes mellitus, Am J Clin Nutr 51:67 71 (1990) 14. D. Benson Walker, Terry A. Jacobson, Initiating statins in the elderly: the evolving challenge, Current Opinion in Endocrinology, Diabetes & Obesity 15(2): (2008)

9 15. N.l S. Beckett, R. Peters, A. E. Fletcher et al. Treatment of hypertension in patients 80 years of age or older. N Eng J Med 358: (2008)