ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ Β ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Transcript

1 Ε ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ Β ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Πολιτιστικές συνέργειες µεταξύ ηµόσιου, Ιδιωτικού και Τρίτου τοµέα σε τοπική κλίµακα. Μελέτη Περίπτωσης: Συνεργασία µεταξύ ήµου, Κινηµατογραφικών Λεσχών και χορηγών στην πόλη της Πάτρας Σπουδαστής: Ιωάννης Μαρµάρας Επιβλέπων: Ιωάννης Ιωαννίδης ΑΘΗΝΑ, ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2008

2 2

3 Ευχαριστίες Στο σηµείο αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω θερµά τον επιβλέποντα µου κ. Ιωαννίδη που µοιράστηκε µαζί µου τη γνώση του και το πάθος του για το αντικείµενο. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω τους γονείς µου, που µε στήριξαν καθ όλη τη διάρκεια της εργασίας, βοηθώντας ταυτόχρονα στην εξεύρεση πληροφοριών. 3

4 4

5 Περίληψη Η παρούσα εργασία έχει ως βασικό αντικείµενο την µελέτη των πολιτιστικών συνεργειών στον χώρο του κινηµατογράφου, µεταξύ της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, και ειδικότερα του ήµου, και των εθελοντικών οµάδων που δραστηριοποιούνται στην πόλη της Πάτρας. Η µελέτη περιλαµβάνει την καταγραφή των δραστηριοτήτων των δύο Λεσχών, που λειτουργούν στην πόλη, και µιας τρίτης οµάδας, που πραγµατοποιεί επίσης προβολές, σε πιο περιστασιακή όµως βάση. Πρόκειται για την Κινηµατογραφική Λέσχη Πάτρας, την Κινηµατογραφική Λέσχη του Πανεπιστηµίου Πατρών και την οµάδα προβολών Γυµνός Οφθαλµός. Εξετάζονται οι σκοποί τους, ο τρόπος λειτουργίας και χρηµατοδότησης τους, τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν, καθώς και οι συνεργασίες, στις οποίες προέβησαν µε το ήµο και δευτερευόντως µε άλλους φορείς του δηµόσιου ή ιδιωτικού τοµέα. Επίσης παρουσιάζονται οι πρωτοβουλίες των εκάστοτε δηµοτικών αρχών και εξετάζεται το θέµα των συνεργειών από την πλευρά της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, καθώς και το µείζον θέµα της απουσίας δηµοτικού κινηµατογράφου στην πόλη. ιαπιστώνεται ο περιορισµένος αριθµός αυτών των συνεργασιών και διερευνούνται τα αίτια, που οδήγησαν σε αυτό, σε σχέση µε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των εµπλεκόµενων φορέων και της ίδιας της πόλης. Τέλος, επιχειρείται µια αναλυτικότερη προσέγγιση στους λόγους, που δεν επέτρεψαν την ίδρυση κινηµατογράφου από το ήµο. Η εργασία ολοκληρώνεται µε την παρουσίαση µιας πρότασης για δηµιουργία δηµοτικού κινηµατογράφου στην πόλη. 5

6 Abstract The present thesis aims at studying the cultural co-operations, in the field of cinema, between the Local Government -and especially the Municipality- and the volunteer groups of Patras. The study refers to the activities of the two Cinema Clubs of the city (Cinema Club of Patras and Cinema Club of the University of Patras) as well as those of another group, called Gymnos Ofthalmos. Additionally, this thesis examines the goals, the function patterns, the means of funding, the problems and finally the co-operations of the groups mentioned above with the Municipality and other public or private agents. Furthermore, the initiatives of the local authorities are presented, as well as Municipality s point of view regarding cooperations and the absence of a Municipal Cinema. The thesis examines the reasons of the limited number of co-operations, based on the characteristics of the agents involved and the city itself. Finally, a more detailed approach concerning the reasons that have not allowed the founding of a Municipal Cinema.. The thesis ends up with a proposition about establishing a Municipal Cinema in Patras. 6

7 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ... 7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 9 Ι. Σκοπός Εργασίας... 9 ΙΙ. Μεθοδολογία... 9 ΙΙΙ. Περίληψη IV. ιάρθρωση Εργασίας ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗ, ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΛΕΣΧΕΣ ΚΑΙ ΗΜΟΤΙΚΟΙ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΙ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Τοπική Αυτοδιοίκηση Ι. Ιστορία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα ΙΙ. Αρµοδιότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και βασικό νοµοθετικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία της ΙΙΙ. Πολιτιστική Πολιτική IV. Τοπική Αυτοδιοίκηση και Πολιτιστική Πολιτική από την Μεταπολίτευση ως σήµερα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Κοινωνία των Πολιτών και Εθελοντικές Οργανώσεις I. Εκφάνσεις του δηµόσιου και ιδιωτικού χώρου και ανάδειξη του τρίτου τοµέα ΙΙ. Η Κοινωνία των Πολιτών και ο ρόλος της στην Πολιτιστική Ανάπτυξη ΙΙΙ. Εθελοντισµός στο χώρο του πολιτισµού και συνέργειες µε την Τοπική Αυτοδιοίκηση ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Κινηµατογραφικές Λέσχες και ηµοτικοί Κινηµατογράφοι Ι. Κινηµατογραφικές Λέσχες ΙΙ. ηµοτικοί Κινηµατογράφοι ΜΕΡΟΣ ΕΥΤΕΡΟ: ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ: ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΛΕΣΧΩΝ, ΗΜΟΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΚΑΙ ΗΜΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ Ι. Γενικά ΙΙ. Πόλη και Πολιτισµός ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΛΕΣΧΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ

8 Ι. Σκοπός Ίδρυσης ΙΙ. Χώρος Λειτουργίας ΙΙΙ. Πρώτη Περίοδος Λειτουργίας IV. Χρηµατοδότηση V. Προβλήµατα Λειτουργίας VI. Αποτίµηση του Έργου της Λέσχης VII. Κινηµατογραφική Λέσχη Πανεπιστηµίου Πατρών και συνεργασίες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Ο ΓΥΜΝΟΣ ΟΦΘΑΛΜΟΣ I. Γενικά II. Γυµνός Οφθαλµός και Συνεργασίες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΛΕΣΧΗ ΠΑΤΡΑΣ I. Σκοπός Ίδρυσης II. Ιδρυτικά Μέλη- ιοικητικό Συµβούλιο III. Χώρος Λειτουργίας IV. Χρηµατοδότηση V. Παράλληλες ραστηριότητες VI. Προβλήµατα Λειτουργίας VII. Κινηµατογραφική Λέσχη Πάτρας και Συνεργασίες µε φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ιδιώτες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΚΑΙ ΗΜΟΣ Ι. ιοργάνωση Εκδηλώσεων από το ήµο ΙΙ. ηµοτικός Κινηµατογράφος και ήµος ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Ι. Συµπεράσµατα ΙΙ. Προτάσεις ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

9 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ι. Σκοπός Εργασίας Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να διερευνηθούν οι µορφές και το επίπεδο συνεργασίας µεταξύ της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, και πιο συγκεκριµένα του ήµου, και των Κινηµατογραφικών Λεσχών στην πόλη της Πάτρας. Θα εξεταστεί ο ρόλος που διαδραµατίζουν οι Λέσχες, ως φορείς εκπροσώπησης του τρίτου τοµέα, στην παροχή και ανάπτυξη πολιτιστικών δραστηριοτήτων στην πόλη, γύρω από τον χώρο του κινηµατογράφου, καθώς και το κατά πόσο η συνεισφορά τους αξιοποιείται από το ήµο, εντασσόµενη σε ένα γενικότερο πλαίσιο στρατηγικής της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στον χώρο του πολιτισµού. Επιπλέον θα διαπιστωθεί εάν οι Λέσχες συνεργάζονται µεταξύ τους λειτουργώντας συµπληρωµατικά ή αν η προσφορά τους είναι παράλληλη και επικαλυπτόµενη. Τέλος, θα διερευνηθεί η στάση του ήµου σχετικά µε την ίδρυση ηµοτικού Κινηµατογράφου, η απουσία του οποίου από την πόλη, ως και σήµερα, αποτελεί αξιοσηµείωτο γεγονός. ΙΙ. Μεθοδολογία Η συλλογή του υλικού πραγµατοποιήθηκε κυρίως µέσω συνεντεύξεων. Ερωτήθηκαν µέλη των Λεσχών, που ταυτόχρονα έχουν µια ευρύτερη προσφορά στην πολιτιστική ζωή της πόλης, και τα οποία προσέφεραν επίσης, εκτός από πολύτιµες πληροφορίες, την κριτική τους µατιά πάνω στο θέµα της κινηµατογραφικής πολιτικής στην Πάτρα. Επιλέχθηκε να µη γίνει χρήση δοµηµένου ερωτηµατολογίου, προκειµένου οι ερωτώµενοι να επικεντρωθούν στην παροχή πληροφοριών, που οι ίδιοι θεωρούν σηµαντικές, εκφράζοντας παράλληλα την προσωπική τους γνώµη. Κατά την προσπάθεια συλλογής στοιχείων µέσω των συνεντεύξεων ανέκυψαν ορισµένα προβλήµατα. Κάποιοι εκ των ερωτώµενων καθυστέρησαν στην παραχώρηση των συνεντεύξεων λόγω υποχρεώσεων ή απουσίας τους στο εξωτερικό. Ορισµένοι άλλοι δεν θέλησαν να δώσουν στοιχεία, ειδικά όταν αυτά αφορούσαν υπό εξέλιξη ενέργειες ή σχετίζονταν µε πολιτικές αποφάσεις. Σηµαντικό υλικό αντλήθηκε επιπλέον από τα αρχεία των Λεσχών, καθώς και από σχετικά βιβλία, που γράφτηκαν από φορείς της πόλης, άµεσα εµπλεκόµενους µε τον κινηµατογράφο. Τέλος έγινε εκτενής χρήση πληροφοριών από 9

10 τις επίσηµες ιστοσελίδες διαφόρων φορέων, ενώ, λόγω ελλιπούς βιβλιογραφίας πάνω σε ορισµένες πτυχές του θέµατος, αρκετά ακόµα στοιχεία προέκυψαν από έρευνα στο διαδίκτυο. ΙΙΙ. Περίληψη Η µελέτη των πολιτιστικών συνεργειών στην Πάτρα περιλαµβάνει την καταγραφή των δραστηριοτήτων των δύο Λεσχών, που λειτουργούν στην πόλη, και µιας τρίτης οµάδας, που πραγµατοποιεί επίσης προβολές, σε πιο περιστασιακή όµως βάση. Πρόκειται για την Κινηµατογραφική Λέσχη Πάτρας, την Κινηµατογραφική Λέσχη του Πανεπιστηµίου Πατρών και την οµάδα προβολών Γυµνός Οφθαλµός. Εξετάζεται ο τρόπος λειτουργίας τους και οι συνεργασίες, στις οποίες προέβησαν µε το ήµο, αλλά κυρίως διαπιστώνεται ο περιορισµένος αριθµός αυτών των συνεργασιών και διερευνούνται τα αίτια, που οδήγησαν σε αυτό. Καταγράφονται επίσης οι εκδηλώσεις, στις οποίες ο ήµος είχε συµµετοχή ή προσέφερε τη στήριξη του. IV. ιάρθρωση Εργασίας Αναλυτικότερα η παρούσα εργασία διαρθρώνεται ως εξής: Αρχικά γίνεται µια σύντοµη αναφορά στην ιστορία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και παρουσιάζεται εν συντοµία το νοµοθετικό πλαίσιο, που διέπει τη λειτουργία της, καθώς και οι αρµοδιότητες που απορρέουν από αυτό. Ακολούθως περιγράφεται η σχέση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης µε την άσκηση πολιτιστικής πολιτικής. Γίνεται αναφορά στην οικονοµική διάσταση του πολιτισµού, εντός του σύγχρονου νεοφιλελεύθερου οικονοµικού πλαισίου, και στο ρόλου που αυτός διαδραµατίζει στη σηµερινή Ευρώπη. Στη συνέχεια παρουσιάζεται µε αδρές γραµµές η πολιτιστική πολιτική, που εφαρµόστηκε στην µεταπολιτευτική Ελλάδα, και οι στοχεύσεις που τίθενται στο παρόν. Τέλος, εξετάζεται η δηµιουργία Κινηµατογραφικών Λεσχών στα πλαίσια της ενίσχυσης της κοινωνίας των πολιτών και της ανάδυσης του ρόλου του τρίτου τοµέα σε πολιτιστικό και οικονοµικό επίπεδο. Η µελέτη περίπτωσης ξεκινά µε µια ευσύνοπτη παρουσίαση της Πάτρας, που περιλαµβάνει την καταγραφή των σηµαντικότερων προβληµάτων που αντιµετωπίζει σήµερα η περιοχή, καθώς και µια αναδροµή στην κινηµατογραφική ιστορία της πόλης. Εν συνεχεία, παρουσιάζεται η Κινηµατογραφική Λέσχη του Πανεπιστηµίου Πατρών. Γίνεται αναφορά στους σκοπούς ίδρυσης της, καταγράφονται οι χώροι λειτουργίας της και πραγµατοποιείται 10

11 µια λεπτοµερέστερη περιγραφή της πρώτης περιόδου µετά την ίδρυση της. Επίσης ερευνώνται οι πηγές χρηµατοδότησης, καθώς και τα προβλήµατα που προέκυψαν, κυρίως ως απόρροια της λειτουργίας της εντός των πλαισίων του Πανεπιστηµίου. Η παρουσίαση ολοκληρώνεται µε µια αποτίµηση του έργου της Λέσχης και των συνεργασιών, στις οποίες προέβη. Ακολουθεί µια σύντοµη παρουσίαση της οµάδας του Γυµνού Οφθαλµού. Στη συνέχεια παρατίθεται το κεφάλαιο που αφορά στην Κινηµατογραφική Λέσχη Πάτρας. Αρχικά καταγράφονται οι σκοποί της ίδρυσης της Λέσχης, ο κατάλογος µε τα ιδρυτικά της µέλη και οι χώροι λειτουργίας της, ενώ γίνεται αναφορά στους τρόπους χρηµατοδότησης της. Γίνεται, επίσης, εκτενής αναφορά στις παράλληλες δραστηριότητες της Λέσχης και το κεφάλαιο κλείνει µε την εξέταση της σχέσης της Λέσχης µε την Τοπική Αυτοδιοίκηση και του βαθµού της µεταξύ τους συνεργασίας. Ακολουθεί η παράθεση των εκδηλώσεων, στις οποίες συµµετείχε ο ήµος, και η αξιολόγηση της πολιτικής που ακολούθησε στο θέµα του κινηµατογράφου. Η εργασία ολοκληρώνεται µε µια πρόταση δηµιουργίας δηµοτικού κινηµατογράφου στην πόλη. 11

12 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗ, ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΛΕΣΧΕΣ ΚΑΙ ΗΜΟΤΙΚΟΙ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΙ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Τοπική Αυτοδιοίκηση Ι. Ιστορία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα Ο θεσµός της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα ξεκινά µε τις αυτόνοµες Ελληνικές Πόλεις της αρχαιότητας και διατηρείται διαµέσου των αιώνων ως και τις µέρες µας. Η αφετηρία της νέας διοικητικής ιστορίας και κατ επέκταση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης εντοπίζεται ήδη από το πρώτο έτος της ελληνικής επανάστασης. Τότε συγκροτούνται οι πρώτες τοπικές αρχές της Πελοποννήσου, της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας και της υτικής Στερεάς Ελλάδας µε τα αντίστοιχα καταστατικά κείµενά τους. Στο χρονικό διάστηµα από το 1821 ως το 1833, οι πολλές ανάγκες για τη συνέχιση του απελευθερωτικού αγώνα και οι ανταγωνισµοί στρατιωτικών και πολιτικών αρχηγών δεν επιτρέπουν την εδραίωση ενός συγκροτηµένου οργανωτικού σχήµατος Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Εξαίρεση αποτελεί η διαίρεση της τότε ελεύθερης επικράτειας σε θέµατα το 1827, που δεν εφαρµόζεται ποτέ, και η διοικητική διαίρεση της επικράτειας επί Ιωάννη Καποδίστρια, το 1827 επίσης, σε επαρχίες, σε πόλεις, σε κώµες και σε χωριά. Με την έλευση του Όθωνα η τότε ανεξάρτητη επικράτεια χωρίζεται σε 10 νοµούς και 47 επαρχίες. Με την επέκταση της χώρας µετά την επιτυχή έκβαση των δύο βαλκανικών πολέµων ακολουθεί µια µεγάλη περίοδος διαίρεσης της χώρας σε µικρές διοικητικές ενότητες, τις πολυάριθµες κοινότητες, περίοδος η οποία παύει τυπικά να ισχύει µε τον Νόµο 2539/1997. Είναι ο Νόµος για τη συνένωση ήµων και Κοινοτήτων, γνωστός ως Νόµος Καποδίστρια (Σιούσουρας, 2007). ΙΙ. Αρµοδιότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και βασικό νοµοθετικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία της Η Τοπική Αυτοδιοίκηση πρώτου βαθµού εκφράζει τη λαϊκή κυριαρχία και το δηµόσιο βίο των Ελλήνων πολιτών. Κατοχυρώνεται ακόµα από τις διατάξεις του Συντάγµατος 12

13 (1975/1986/2001) και τον Ευρωπαϊκό Χάρτη Τοπικής Αυτονοµίας (ΕΧΤΑ), όπως κυρώνεται µε τον Ν.1850/1989. Με τον ΕΧΤΑ τίθενται, ως βασικές προϋποθέσεις για την άσκηση λειτουργιών και την παροχή υπηρεσιών προς τους πολίτες, η αρχή της επικουρικότητας και της εγγύτητας. Σύµφωνα µε τις αρχές αυτές, όσες λειτουργίες θα ασκούνται και όσες υπηρεσίες θα παρέχονται, αυτό θα µπορεί να γίνεται στο πλησιέστερο προς τους πολίτες επίπεδο από τους πρωτοβάθµιους οργανισµούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Όταν κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό τότε θα ανατίθεται στο αµέσως ανώτερο διοικητικό επίπεδο. Σύµφωνα µε τον νέο ηµοτικό και Κοινοτικό Κώδικα (Ν.3463/2006) κατοχυρώνονται δύο κατηγορίες αρµοδιοτήτων. Η πρώτη επιτρέπει στους Ο.Τ.Α. να ασκούν σε τοπικό επίπεδο κρατικού χαρακτήρα αρµοδιότητες, οι οποίες τους έχουν ανατεθεί για την καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών, σύµφωνα µε τη σχετική νοµοθεσία. Η δεύτερη κατηγορία αφορά στις αρµοδιότητες τοπικού χαρακτήρα, οι οποίες περιλαµβάνουν επτά (7) βασικούς τοµείς, που έχουν σχέση µε την ανάπτυξη, την ποιότητα ζωής και την εύρυθµη λειτουργία των πόλεων, την απασχόληση, την κοινωνική προστασία και αλληλεγγύη, την παιδεία, τον πολιτισµό και τον αθλητισµό και, τέλος, την πολιτική προστασία. ΙΙΙ. Πολιτιστική Πολιτική Ο πολιτισµός αποτέλεσε σχετικά αργά αντικείµενο ενασχόλησης της κρατικής εξουσίας και αργότερα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, στα πλαίσια της αποκέντρωσης. Σε αυτό το σηµείο είναι χρήσιµο να αποσαφηνιστεί πως, αντίθετα προς µια ανθρωπιστική ή ακόµα και ροµαντική θεώρηση του πολιτισµού, αναδεικνύεται παράλληλα, στα πλαίσια της ιδεολογικής επικράτησης του νεοφιλελευθερισµού, η οικονοµική λειτουργία του πολιτισµού. Η αναγνώριση της τεχνοκρατικής πλευράς του θέµατος οδήγησε το κράτος και κατ επέκταση την Τοπική Αυτοδιοίκηση στην ενεργό εµπλοκή τους στα πολιτιστικά ζητήµατα. Έτσι, ο πολιτισµός συνδέεται σήµερα µε την παραγωγή και την κατανάλωση, τις επενδύσεις, τα κίνητρα και την ανταγωνιστικότητα, ενώ παράλληλα αναπτύσσεται ο επαγγελµατισµός στη διοίκηση των πολιτιστικών τοµέων. Η αντίληψη της επιδότησης αντικαθίσταται από τη λογική της επένδυσης. Οι πολιτιστικές πολιτικές εποµένως, αποκτούν µεγαλύτερη σηµασία ως εργαλεία για άµεσες επεµβάσεις σε επεκτεινόµενους οικονοµικούς τοµείς, όπως ο τουρισµός, ο αθλητισµός, οι τέχνες και τα µέσα επικοινωνίας. Ο Νόµος 2557/1997 «Θεσµοί, µέτρα και δράσεις πολιτιστικής ανάπτυξης» περιλαµβάνει 10 άρθρα, τα οποία καλύπτουν τους εξής τοµείς: 13

14 Εθνική πολιτική βιβλίου, λογοτεχνικά βιβλία και συναφή ζητήµατα Εικαστική πολιτική, µουσεία και κέντρα σύγχρονης τέχνης Θέατρο, χορός και άλλες παραστατικές τέχνες Ζητήµατα κινηµατογραφικής πολιτικής Ορχήστρες και µουσική εκπαίδευση Προβολή και ανάδειξη πολιτιστικής κληρονοµιάς, µουσειακή πολιτική, ερευνητικοί φορείς Θέµατα οργάνωσης και διοίκησης των υπηρεσιών και φορέων του Υπουργείου Πολιτισµού Θέµατα πνευµατικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωµάτων για τις δορυφορικές ραδιο-τηλεοπτικές µεταδόσεις και την καλωδιακή αναµετάδοση Στα πλαίσια της τάσης για αποκέντρωση, η πολιτιστική πολιτική, αφού αποτέλεσε αρχικά αποκλειστικά εθνική υπόθεση, εφαρµόστηκε σταδιακά σε µικρότερες χωρικές µονάδες, αλλάζοντας την αντίληψη για το ρόλο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης πάνω στο θέµα. Ο πολιτισµός χρησιµοποιείται σήµερα από τις τοπικές ηγεσίες ως µοχλός ανάπτυξης, κυρίως στις µεσαίου µεγέθους ευρωπαϊκές πόλεις, αντισταθµίζοντας τις επιπτώσεις από τις ταχύτατες οικονοµικές και πολιτικές αλλαγές εντός του σύγχρονου ανταγωνιστικού πλαισίου λειτουργίας των πόλεων. Το µέλλον των πόλεων είναι άρρηκτα δεµένο µε το µέλλον του ελεύθερου χρόνου και µια καθοριστική κατεύθυνση της εξέλιξης τους εντοπίζεται στο συνδυασµό τουρισµού και πολιτισµού, παράγοντες, οι οποίοι παίζουν σηµαντικό ρόλο στην οικονοµική ανάπτυξη. Η ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισµού στις πόλεις προϋποθέτει τη χάραξη µιας πολιτιστικής πολιτικής, η οποία σε συνδυασµό µε τις δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου συµβάλλει στην ανάπτυξη τους. IV. Τοπική Αυτοδιοίκηση και Πολιτιστική Πολιτική από την Μεταπολίτευση ως σήµερα Στην µεταπολίτευση αποκαθίσταται η ελεύθερη διακίνηση ιδεών, ενώ παράλληλα το καλλιτεχνικό προϊόν ανανεώνεται ανάλογα µε τις πολιτικές και ιδεολογικές επιταγές της εποχής. Την πρώτη αυτή περίοδο της µεταπολίτευσης η πολιτεία και η Τοπική Αυτοδιοίκηση αδυνατούν να µελετήσουν σοβαρά τα προβλήµατα της χώρας και να ασκήσουν µακρόπνοη και υπεύθυνη πολιτική στα θέµατα πολιτισµού. Το Υπουργείο Πολιτισµού δεν ασκεί επιτελικό ρόλο, αλλά ασκείται στην παροχή οικονοµικών ενισχύσεων και στην εποπτεία της 14

15 πολιτιστικής δραστηριότητας τρίτων, ενώ η παρουσία των ήµων και των Κοινοτήτων είναι υποτονική, όχι µόνο λόγω των περιορισµένων αρµοδιοτήτων και πόρων, αλλά και εξαιτίας σοβαρών εσωτερικών αδυναµιών (Φέσσα-Εµµανουήλ 1998). Τη δεκαετία του 1980 κεντρικοί φορείς της νέας πολιτιστικής πολιτικής είναι το Υπουργείο Πολιτισµού και το νεοσύστατο Υφυπουργείο Νέας Γενιάς και Αθλητισµού. Το Υπουργείο Πολιτισµού αναλαµβάνει παρεµβατικό ρόλο και προωθεί νέους θεσµούς στον πολιτισµό µε µοχλό την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Ενισχύει τα νεοϊδρυόµενα Ανοιχτά Πανεπιστήµια και τα Πνευµατικά Κέντρα των ήµων, δηµιουργεί τα επιδοτούµενα ηµοτικά Περιφερειακά Θέατρα, καθιερώνει ένα τακτικό πρόγραµµα ενίσχυσης µουσικών, χορευτικών και θεατρικών σχηµάτων, ιδρύει το Εθνικό ίκτυο Βιβλιοθηκών και το Ελληνικό Κέντρο Κινηµατογράφου, το οποίο επιδοτεί το σύνολο των ελληνικών κινηµατογραφικών παραγωγών. Παράλληλα από τα µέσα της δεκαετίας του 1980 αρκετοί ήµοι του κέντρου και της περιφέρειας συνάπτουν προγραµµατικές συµβάσεις µε το Υπουργείο Πολιτισµού και σχεδιάζουν ολοκληρωµένες πολιτιστικές πολιτικές µε βάση τις τοπικές ανάγκες. Παρ όλα αυτά η Τοπική Αυτοδιοίκηση, αν και αναπτύσσει υποδοµές και συµµετέχει στα δίκτυα του Υπουργείου Πολιτισµού, φαίνεται να χάνει µια ακόµα ευκαιρία. Μόνο ένας µικρός αριθµός οργανισµών Τοπικής Αυτοδιοίκησης έχει να παρουσιάσει κάποια ολοκληρωµένα προγράµµατα τοπικής πολιτιστικής ανάπτυξης. Το θεσµικό και οικονοµικό πλαίσιο της πολιτιστικής δραστηριότητας των Ο.Τ.Α. δεν προσφέρει τις ευκαιρίες για µια ολοκληρωµένη προσέγγιση και τη διατύπωση µιας συνολικής πολιτικής για την πολιτιστική ανάπτυξη (Γασπαρινάτος, 2006) Από τα µέσα της δεκαετίας του 1990 η αναγωγή της οικονοµικής σύγκλησης της χώρας µε την Ευρωπαϊκή Ένωση σε εθνικό στόχο και η έκρηξη των ραδιοτηλεοπτικών µέσων, που έχει ξεκινήσει από τα τέλη του 1980, αποτελούν τα δύο στοιχεία που τροφοδοτούν την µεταβολή στις πολιτιστικές αξίες, τις συνήθειες, τα κριτήρια και τις συµπεριφορές κατά τη συγκεκριµένη περίοδο. Οι στόχοι της αύξησης της παραγωγικότητας και της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας, αναδιατάσσει τις λειτουργίες και το ρόλο του κεφαλαίου στην Ελλάδα. Η οικονοµική σφαίρα διεκδικεί αυτόνοµο ρόλο στην πολιτική και διαµορφώνει καθοριστικά το πολιτιστικό περιβάλλον. Σε όλους σχεδόν τους τοµείς της τέχνης (κινηµατογράφος, µουσική, βιβλίο, καλλιτεχνική παιδεία κλπ) παρατηρούνται τάσεις µονοπώλησης από µεγάλα οργανωµένα οικονοµικά συµφέροντα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, που δηµιουργούν τα νέα δεδοµένα, η Τοπική Αυτοδιοίκηση καλείται να συνταιριάξει τις απαιτήσεις για αξιοποίηση των τοπικών δυνάµεων και την ικανοποίηση των τοπικών πολιτιστικών αναγκών µε ένα πρότυπο εξωγενούς πολιτιστικής ανάπτυξης, που, καλύπτοντας ευρύτερα γούστα, θα 15

16 προσελκύσει το ενδιαφέρον για συνεργασίες µε άλλες δυνάµεις, λαµβάνοντας έτσι υπόψη την οικονοµική διάσταση του θέµατος. Στη σηµερινή εποχή, εκτός από τις πρωτοβουλίες του δηµόσιου τοµέα σε κεντρικό ή τοπικό επίπεδο, καθώς και της ιδιωτικής προσπάθειας, σηµαντικό ρόλο διαδραµατίζουν και στον τοµέα του πολιτισµού οι οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στον ενδιάµεσο χώρο, τα χαρακτηριστικά του οποίου αναλύονται ακολούθως. 16

17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Κοινωνία των Πολιτών και Εθελοντικές Οργανώσεις I. Εκφάνσεις του δηµόσιου και ιδιωτικού χώρου και ανάδειξη του τρίτου τοµέα Μερικές από τις ποικίλες εκφάνσεις του δηµόσιου χώρου αποτελούν οι διάφοροι κρατικοί και ηµι-κρατικοί θεσµοί και οργανισµοί, ενώ ο ιδιωτικός χώρος εκφράζεται µέσα από ένα ευρύ φάσµα προσωπικών και οικογενειακών σχέσεων, αλλά και µέσα από ιδιωτικούς οικονοµικούς οργανισµούς, που λειτουργούν µε τους όρους της οικονοµίας της αγοράς και προσανατολίζονται στην επίτευξη του κέρδους. Παράλληλα όµως, αναπτύσσονται οργανώσεις του αποκαλούµενου ενδιάµεσου χώρου ή αλλιώς τρίτου τοµέα., οι οποίες δεν ανήκουν ούτε στο κράτος ούτε µπορούν να ενταχθούν πλήρως στον ιδιωτικό χώρο. Τέτοιες ενδιάµεσες οργανώσεις αποτελούν τα µη κερδοσκοπικά φιλανθρωπικά ιδρύµατα, οι συνεταιρισµοί αµοιβαίου οφέλους, όπως οι λέσχες και οι εµπορικοί συνεταιρισµοί, οι οικονοµικοί οργανισµοί που λειτουργούν σε συνεργατική βάση, τα πολιτικά κόµµατα και οι οµάδες πίεσης που επιδιώκουν να εκφράσουν τις ιδιαίτερες απόψεις τους. Ένας ολοκληρωµένος ορισµός για την κοινωνία των πολιτών προτείνεται από τον Gellner ως το «σύνολο ποικίλων µη κυβερνητικών θεσµών, αρκετά ισχυρών ώστε να αντισταθµίζουν το κράτος, και που, ενώ δεν το εµποδίζουν να εκπληρώσει το ρόλο του ως εγγυητής της ειρήνης και διαιτητής των µεγάλων συµφερόντων, µπορούν ωστόσο να το εµποδίσουν να κυριαρχήσει και να εκµηδενίσει το υπόλοιπο της κοινωνίας». Η κοινωνία των πολιτών, υποστηρίζει ο Gellner, επειδή µας βοηθά να αποσαφηνίσουµε τους κοινωνικούς µας κανόνες και να ξεκαθαρίσουµε τι ακριβώς είναι αυτό που υποστηρίζουµε και για ποιους λόγους µας γοητεύει, είναι χωρίς αµφιβολία ανώτερη από µια έννοια όπως η δηµοκρατία. Η έκφραση της κοινωνίας των πολιτών πραγµατοποιείται σε πολλές περιπτώσεις µέσα από εθελοντικούς οργανισµούς, αποτέλεσµα της σύµπραξης ανθρώπων µε κοινά ενδιαφέροντα και ανησυχίες και της δέσµευσης τους στην επίτευξη ενός κοινού στόχου. ΙΙ. Η Κοινωνία των Πολιτών και ο ρόλος της στην Πολιτιστική Ανάπτυξη Από τις αρχές του 1980 επισηµαίνεται το γεγονός ότι οι εθελοντικοί οργανισµοί θα πρέπει να θεωρούνται ως το επίκεντρο της συµµετοχής στην πολιτιστική δηµοκρατία και σηµαντικός παράγοντας στην πολιτιστική ανάπτυξη (Grosjean, 1986). Παράλληλα, τα ζητήµατα που 17

18 έχουν σχέση µε τον πολιτισµό θεωρούνται ότι µπορούν να παίξουν κυρίαρχο ρόλο για την προστασία των ανθρώπινων δικαιωµάτων και ελευθεριών, ενισχύοντας την κοινωνική συνοχή και ενθαρρύνοντας τη δηµιουργική ανταπόκριση και ευαισθητοποίηση των πολιτών. Οι προϋποθέσεις για µια δηµοκρατική και πολιτισµένη κοινωνία στον εικοστό πρώτο αιώνα πρέπει να περιλαµβάνει την ελευθερία των πολιτών να συµµετέχουν σε πολιτιστικές δραστηριότητες και το δικαίωµα να διδαχθούν τη δική τους γλώσσα και να καλλιεργούν τις δικές τους µορφές κουλτούρας, ενώ παράλληλα να σέβονται τη διαφορετικότητα των άλλων. Για το λόγο αυτό, ο πολιτιστικός τοµέας αποτελεί το προνοµιακό πεδίο στο οποίο µπορούν να δράσουν και να αναπτυχθούν οι συλλογικότητες του εθελοντικού χώρου. Οι εθελοντικές οργανώσεις του τρίτου τοµέα αναδεικνύονται ως οι καταλληλότεροι φορείς για την ανάπτυξη πολιτιστικών δράσεων, πολύ περισσότερο από τις ίδιες τις κυβερνήσεις (Council of Europe 1997). ΙΙΙ. Εθελοντισµός στο χώρο του πολιτισµού και συνέργειες µε την Τοπική Αυτοδιοίκηση Το µοντέλο άσκησης πολιτιστικής πολιτικής µε βάση το οποίο ο καθένας ασκεί και διαχειρίζεται τις δικές του αρµοδιότητες και αξιοποιεί τους δικούς του πόρους, φαίνεται να έχει εξαντλήσει τη δυναµική του και δεν επιφέρει πολλαπλασιαστικά αποτελέσµατα. Στη θέση του αναδεικνύεται το µοντέλο των συνεργασιών, όπου συνθέτονται δυνάµεις και πόροι και προκύπτει ένα είδος διοίκησης από κοινού. Η πόλη ως µορφή και έκφραση τοπικότητας αποτελεί τη βασική συνιστώσα για την προώθηση της συνέργειας (Ιωαννίδης 2002). Η τέχνη της διοίκησης µιας πόλης επιτυγχάνεται µε τη συµµετοχή όλων των θεσµικών εκφράσεων και των ζωντανών δυνάµεων όπως: Οι εκλεγµένες τοπικές αρχές και οι φορείς του δηµόσιου τοµέα Οι τοπικές επιχειρήσεις, οι δυνάµεις της αγοράς και του ιδιωτικού τοµέα Οι εκφάνσεις της κοινωνίας των πολιτών και οι συλλογικότητες του εθελοντικού τοµέα Οι κοινωνικές οργανώσεις του ενδιάµεσου χώρου και του τρίτου τοµέα Τα πρωτογενή τοπικά δίκτυα Από τα παραπάνω καθίσταται προφανές ότι η πολιτιστική ανάπτυξη µιας σύγχρονης πόλης προϋποθέτει τη δηµιουργική σύνθεση όλων των δυνάµεων της µε τρόπο που δε θα λειτουργεί ο κάθε φορέας ανταγωνιστικά προς τον άλλο (Ιωαννίδης, 2006). Ένας ήµος µπορεί να αξιοποιήσει την οικονοµική του δύναµη επενδύοντας τα χρήµατα στη γνώση και το 18

19 ενδιαφέρον µιας εθελοντικής οργάνωσης. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγµα, άµεσα σχετιζόµενο µε το αντικείµενο διερεύνησης της παρούσας εργασίας, αποτελεί η συνεργασία του ήµου µε την κινηµατογραφική λέσχη της περιοχής κατά τρόπο που ο ήµος θα παρέχει τις υποδοµές που µπορεί να διαθέτει (π.χ. κινηµατογραφική αίθουσα) και τα µέλη της λέσχης θα τις αξιοποιούν αναλόγως. 19

20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Κινηµατογραφικές Λέσχες και ηµοτικοί Κινηµατογράφοι Ι. Κινηµατογραφικές Λέσχες Οι Κινηµατογραφικές Λέσχες ξεκίνησαν την πορεία τους πολύ νωρίς. Στην Ευρώπη ήδη από τη δεκαετία του 1920 δραστηριοποιούνται τέτοιου είδους εθελοντικές οµάδες. Στην Ελλάδα υπήρξαν ορισµένες προσπάθειες πριν την περίοδο της δικτατορίας, όµως οι περισσότερες λέσχες αρχίζουν τη λειτουργία τους τα πρώτα χρόνια της µεταπολίτευσης. Εκείνη τη χρονική στιγµή επικρατούσε διάθεση για δηµιουργία και συλλογική έκφραση, καθώς η προηγούµενη περίοδος ανελευθερίας είχε στερήσει αυτές τις δυνατότητες. Οι λέσχες άκµασαν καθ όλη τη δεκαετία του Το 1982 ιδρύθηκε η Οµοσπονδία Κινηµατογραφικών Λεσχών Ελλάδας (ΟΛΚΕ), προκειµένου να αναλάβει ως δευτεροβάθµιο συντονιστικό όργανο την εκπροσώπηση των λεσχών απέναντι στο κράτος. Το 1985 ψηφίστηκε νόµος µε βάση τον οποίο το Υπουργείο Πολιτισµού θεσµοθετεί την υποχρεωτική επιχορήγηση των λεσχών, χωρίς όµως να ορίζει το ύψος του ποσού. Επίσης αποδόθηκε στις λέσχες εφάπαξ ενίσχυση για την αγορά κινηµατογραφικών µηχανών προβολής και υπήρξε µέριµνα για τη νοµική διευθέτηση όσων εκκρεµοτήτων υφίσταντο σε διάφορους τοµείς της δραστηριότητας των λεσχών. Η πολιτική της ενίσχυσης από το κεντρικό κράτος έστρεψε τις λέσχες προς αυτή την πηγή χρηµατοδότησης µε αποτέλεσµα να παραβλέπουν την Τοπική Αυτοδιοίκηση, καθώς και άλλους φορείς µε τους οποίους θα µπορούσαν να συνεργαστούν, ενδυναµώνοντας κατ αυτόν τον τρόπο την ανεξαρτησία τους. Ο στόχος των λεσχών υπήρξε η προβολή ταινιών ποιότητας, αλλά ταυτόχρονα και µια γενικότερη διαπαιδαγώγηση του κοινού µέσα από συζητήσεις, εκθέσεις και παρόµοιες παράλληλες δραστηριότητες. Πέραν αυτών, στο βαθµό που τέτοιες οµάδες αποτελούν µια συλλογική µορφή έκφρασης, η λειτουργία τους συνιστά κατά κάποιον τρόπο πολιτική πράξη, που έρχεται να αµφισβητήσει τον παθητικό ρόλο του θεατή απέναντι στο κινηµατογραφικό προϊόν. Οι λέσχες, µετά την περίοδο ακµής τους κατά τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας τους, έχασαν µέρος της δυναµικής τους, αρκετές δε από αυτές τερµάτισαν τις δραστηριότητες τους. Σήµερα υπάρχουν λέσχες που συνεχίζουν επιτυχηµένα την πορεία τους, σε κάθε περίπτωση όµως ο ρόλος τους στο µέλλον δεν είναι ξεκαθαρισµένος. 20

21 ΙΙ. ηµοτικοί Κινηµατογράφοι Η ανάπτυξη των ηµοτικών Κινηµατογράφων σηµειώθηκε κατά τη δεκαετία του 1980, όταν η Τοπική Αυτοδιοίκηση εκδήλωσε ενεργό ενδιαφέρον για τον Πολιτισµό, αναγνωρίζοντας την πολλαπλή σηµασία του τόσο σε κοινωνικό όσο και σε οικονοµικό επίπεδο. Εκείνη την περίοδο πολλοί δήµοι δραστηριοποιήθηκαν σε ένα ευρύ πεδίο πολιτιστικών τοµέων ιδρύοντας αντίστοιχους οργανισµούς. Οι ηµοτικοί Κινηµατογράφοι ήρθαν επίσης σε µια περίοδο που οι λέσχες έχαναν µέρος της δυναµικής τους και ορισµένες εξ αυτών διέκοπταν τη λειτουργία τους. Σε πολλές περιπτώσεις µέλη των λεσχών που σταµατούσαν τις δραστηριότητες τους ενσωµατώνονταν στο δυναµικό του νεοϊδρυόµενου δηµοτικού κινηµατογράφου, συνεισφέροντας την εµπειρία τους και την αγάπη τους για το σινεµά. Οι ηµοτικοί Κινηµατογράφοι στοχεύουν συνήθως σε ένα διευρυµένο κοινό σε σχέση µε τις λέσχες, οι οποίες ικανοποιούν πιο σινεφίλ επιλογές. Οι συνεργασίες µεταξύ λεσχών και ηµοτικών Κινηµατογράφων αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγµα πολιτιστικής συνέργειας µεταξύ του δηµόσιου και του τρίτου τοµέα. 21

22 ΜΕΡΟΣ ΕΥΤΕΡΟ: ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ: ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΛΕΣΧΩΝ, ΗΜΟΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΚΑΙ ΗΜΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ Ι. Γενικά Η Πάτρα είναι η τρίτη σε µέγεθος πόλη της χώρας, πρωτεύουσα του νοµού Αχαΐας, έδρα της Περιφέρειας υτικής Ελλάδας καθώς και το µεγαλύτερο αστικό κέντρο και λιµάνι της Πελοποννήσου. Ο ήµος της Πάτρας µαζί µε τους όµορους ήµους, µε τους οποίους σχηµατίζει ενιαίο πολεοδοµικό συγκρότηµα, έχει σύµφωνα µε την απογραφή του 2001 µόνιµο πληθυσµό κατοίκους (πηγή: ΕΣΥΕ). Η Πάτρα είναι το µεγαλύτερο οικονοµικό, πολιτιστικό και εµπορικό κέντρο της υτικής Ελλάδας και αποτελεί ταυτόχρονα κοµβικό σηµείο για το εµπόριο και την επικοινωνία µε την Ιταλία και ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η πόλη διαθέτει δύο Πανεπιστήµια, το Πανεπιστήµιο Πατρών και το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήµιο, καθώς και ένα Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυµα (Τ.Ε.Ι. Πάτρας). Επίσης λειτουργούν ερευνητικά Ινστιτούτα συνδεδεµένα µε τα Πανεπιστήµια ( ΙΙ. Πόλη και Πολιτισµός Με δεδοµένο τον πληθυσµό της, η Πάτρα παρουσιάζει ικανό αριθµό πολιτιστικών δραστηριοτήτων και επιλογών διασκέδασης. Εντούτοις, η απόσταση σε αυτό τον τοµέα από τις (κατά πολύ µεγαλύτερες) Αθήνα και Θεσσαλονίκη, καθώς όµως και από αντίστοιχου µεγέθους ευρωπαϊκές πόλεις είναι σε ορισµένες περιπτώσεις σηµαντική. Παρ όλα αυτά η πόλη διακρίνεται για τη φιλοξενία, ενός από τα σηµαντικότερα πολιτιστικά γεγονότα της χώρας, το Πατρινό Καρναβάλι. Ο θεσµός µετρά περίπου 180 χρόνια ζωής και αυτή τη στιγµή αποτελεί την µεγαλύτερη και µαζικότερη εκδήλωση στον ελλαδικό χώρο και µία από τις µεγαλύτερες αντίστοιχες εκδηλώσεις στην Ευρώπη. Αντίθετα µε τα αποκριάτικα παγανιστικά 22

23 έθιµα της υπόλοιπης Ελλάδας το Πατρινό Καρναβάλι είναι δυτικότροπο και µε καθαρά αστικό χαρακτήρα. Στην πόλη διοργανώνεται επίσης το ιεθνές Φεστιβάλ Πάτρας. Το Φεστιβάλ ξεκίνησε ως θεσµός το 1985 και έκτοτε συγκαταλέγεται στα σηµαντικότερα του είδους. Σηµαντικό τέλος πολιτιστικό γεγονός για την πόλη αποτέλεσε η ανακήρυξη της σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης για το Οι σχετικές επενδύσεις έφθασαν τα για την ολοκλήρωση των 52 έργων του θεσµού, ενώ συµµετείχαν πάνω από 1200 εθελοντές ( ΙΙΙ. Σύγχρονα Προβλήµατα Από την άλλη η περιοχή αντιµετωπίζει ορισµένα σηµαντικά προβλήµατα όπως η ανεργία, η οποία είχε λάβει δραµατικές διαστάσεις κατά τα µέσα της δεκαετίας του 1990, όταν ολοκληρώθηκε η φάση της βίαιης αποβιοµηχάνισης της πόλης, αλλά συνεχίζει να υφίσταται σε σηµαντικό βαθµό ως και σήµερα. Σε έρευνα, που πραγµατοποίησε η Eurostat το 2004 σε 258 πόλεις της Ευρώπης, η Πάτρα παρουσιάζει την µεγαλύτερη ανεργία από όλες τις ελληνικές πόλεις, που περιλαµβάνονται στην έρευνα αυτή µε το ποσοστό ανεργίας να φτάνει το 16%. Κάτι τέτοιο, όπως είναι φυσικό, επιδρά αρνητικά τόσο σε επίπεδο οικονοµικής, άρα κατ επέκταση και πολιτιστικής δραστηριότητας, όσο και επειδή οδηγεί αξιόλογους νέους ανθρώπους σε αναζήτηση δουλειάς σε άλλες πόλεις, κυρίως στην Αθήνα, απογυµνώνοντας την πόλη από τα πιο δυναµικά της στοιχεία. Η Πάτρα µπορεί εποµένως να ευνοείται πολιτιστικά από την σχετικά µικρή απόστασή της από την πρωτεύουσα, από την άλλη όµως επηρεάζεται η ενδογενής ανάπτυξη, λόγω κυρίως της µετακίνησης πληθυσµού. Η Περιφέρεια υτικής Ελλάδας, έδρα της οποίας είναι η Πάτρα, κατατάσσεται τελευταία όσον αφορά στο κατά κεφαλήν εισόδηµα ανάµεσα στις Περιφέρειες της χώρας, χαµηλότερα και από την Περιφέρεια Ηπείρου, που κατείχε αυτό το αρνητικό ρεκόρ µέχρι πρότινος, ευρισκόµενη ταυτόχρονα στις τελευταίες θέσεις ανάµεσα στις Περιφέρειες της Ευρώπης των 15. Συγκεκριµένα, το κατά κεφαλήν Α.Ε.Π. της Περιφέρειας βρίσκεται στο 59,1% του µέσου κ.κ.α.ε.π. της Ευρώπης των 27. Στον αντίποδα βρίσκεται η Περιφέρεια Αττικής που το κατά κεφαλήν εισόδηµα αντιστοιχεί στο 131,1% του µέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (πηγή: Eurostat, 2005). Σύµφωνα µε στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, που αφορούν στο έτος 2006, η Περιφέρεια έχει κατά κεφαλήν ετήσιο εισόδηµα ευρώ, το οποίο αντιστοιχεί στο 60% του εθνικού µέσου όρου (Ελλάδα: , Αττική: ). Η πόλη αντιµετωπίζει επίσης ένα καινούριο πρόβληµα, που πρόσφατα έχει λάβει δραµατικές διαστάσεις, και αξίζει να αναφερθεί, καθώς αποτελεί κυρίαρχο θέµα κάθε συζήτησης των 23

24 κατοίκων της πόλης τους τελευταίους µήνες παράνοµοι µετανάστες από το Αφγανιστάν ζουν στην πόλη µε αποκλειστικό σκοπό να διαφύγουν λαθραία στην Ιταλία. Αυτοί οι άνθρωποι ζουν υπό άθλιες συνθήκες χωρίς καµία προοπτική ενσωµάτωσης στον κοινωνικό ιστό της πόλης και ένταξης τους στην παραγωγική διαδικασία. Πρόκειται εποµένως για ένα κοµµάτι πληθυσµού, που υπό τις συνθήκες παραµονής τους, όχι µόνο δεν συνεισφέρουν στην πολιτιστική αλληλεπίδραση, όπως συµβαίνει µε τους οικονοµικούς µετανάστες στα πλαίσια ενός πολυπολιτισµικού κόσµου, αλλά, όντες περιθωριοποιηµένοι, αποτελούν απειλή για την κοινωνική συνοχή, µε ότι αρνητικό αυτό συνεπάγεται σε επίπεδο ανάπτυξης ρατσιστικών αισθηµάτων. Το πραγµατικό πρόβληµα όµως, επικεντρώνεται στις υγειονοµικές συνθήκες που προκύπτουν από τον τρόπο εγκατάστασης τους στην πόλη. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο προβληµάτων που αντιµετωπίζει η Πάτρα, ο ήµος καλείται ταυτόχρονα να εφαρµόσει µια πολιτιστική πολιτική που, παρά τις υφιστάµενες προκλήσεις, θα δώσει την οικονοµική και πνευµατική ώθηση, που έχει ανάγκη η περιοχή και αντιστοιχεί στην πλούσια ιστορία της. IV. Ο Κινηµατογράφος στην πόλη της Πάτρας Η Πάτρα έχει µεγάλη κινηµατογραφική ιστορία. Στην πόλη πραγµατοποιήθηκαν κάποιες από τις πρώτες προβολές στην χώρα και ήδη στις αρχές του εικοστού αιώνα λειτουργούσαν στην πόλη αρκετοί κινηµατογράφοι. Στο δεύτερο µισό του προηγούµενου αιώνα ο αριθµός των αιθουσών αυξήθηκε σηµαντικά. Η κρίση όµως στον κινηµατογράφο µε την έλευση της ιδιωτικής τηλεόρασης και του βίντεο από τα µέσα του 1980 και µετά οδήγησε στο κλείσιµο πολλά από τα ιστορικά σινεµά της πόλης, προκαλώντας την αντίδραση των κινηµατογραφόφιλων της περιοχής. Στο τέλος της δεκαετίας του 1990 εγκαινιάστηκε ο πρώτος πολυκινηµατογράφος της Πάτρας, επιφέροντας ένα ακόµα πλήγµα στις µεµονωµένες αίθουσες που είχαν αποµείνει. Σήµερα επιχειρείται η ανακαίνιση κάποιων κτηρίων και η επαναλειτουργία κάποιων αιθουσών, σε ορισµένες περιπτώσεις υπό την ευθύνη των κινηµατογραφικών λεσχών. 24

25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΛΕΣΧΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ Ι. Σκοπός Ίδρυσης Η Κινηµατογραφική Λέσχη του Πανεπιστηµίου Πατρών ιδρύθηκε το Η προσπάθεια στηρίχθηκε, όπως ανάλογες του είδους, στο προσωπικό ενδιαφέρον ορισµένων ανθρώπων, εργαζοµένων και καθηγητών, µε κοινό σηµείο αναφοράς την αγάπη τους για το σινεµά. Σκοπός, η δηµιουργία ενός χώρου, εντός του Πανεπιστηµίου, που θα διεύρυνε τις επιλογές των κινηµατογραφόφιλων της πόλης, µε δεδοµένη πάντα την απουσία λειτουργίας δηµοτικού κινηµατογράφου, αλλά µε κύριο στόχο την ίδια την πανεπιστηµιακή κοινότητα. Φιλοδοξία των ιδρυτών υπήρξε εξαρχής η Λέσχη να µην περιορισθεί στις προβολές ταινιών, αλλά να λειτουργήσει ως χώρος προβολής της κινηµατογραφικής δηµιουργίας για φοιτητές ή άλλους από τον χώρο του Πανεπιστηµίου και έξω από αυτόν. Επιπλέον, διατυπώθηκε η ελπίδα να αποτελέσει η Λέσχη έναυσµα για να εµπλακούν όσοι ενδιαφέρονταν ή είχαν τις αντίστοιχες γνώσεις στην όλη διαδικασία προβολών προσφέροντας εθελοντικά τεχνική υποστήριξη, κάτι το οποίο δεν επιτεύχθηκε στην πράξη. ΙΙ. Χώρος Λειτουργίας Η συγκεκριµένη Λέσχη δε συγκροτήθηκε και δε λειτούργησε ποτέ ως σωµατείο, ως ξεχωριστή δηλαδή νοµική οντότητα, αλλά εξαρχής µπήκε κάτω από τη στέγη του Πανεπιστηµίου, το οποίο και παραχώρησε την αίθουσα που θα γίνονταν οι προβολές. Ύστερα από σχετική έρευνα επελέγη το µεγάλο αµφιθέατρο της Ιατρικής Σχολής καθώς διέθετε τον επιπλέον χώρο που απαιτούνταν για τη δηµιουργία του κουβουκλίου, όπου θα φιλοξενούνταν η µηχανή προβολής. Μετά από δύο περίπου χρόνια λειτουργίας στο συγκεκριµένο χώρο η λειτουργία της Λέσχης συνεχίζεται, µέχρι και σήµερα, σε αµφιθέατρο της Πρυτανείας, για λόγους που θα εξηγηθούν παρακάτω. Επειδή όµως η αίθουσα αυτή δεν εξυπηρετεί τις ανάγκες της Λέσχης γίνονται προσπάθειες να βρεθεί νέος χώρος. Οι συζητήσεις κινούνται γύρω από την ιδέα της συν-λειτουργίας µε το χοροθέατρο που λειτουργούν οι πολιτιστικές οµάδες του Πανεπιστηµίου µε την από κοινού στέγαση των εκδηλώσεων. 25

26 ΙΙΙ. Πρώτη Περίοδος Λειτουργίας Αφού επελέγη η αίθουσα, ξεκίνησε η διαδικασία εξοπλισµού της, την οποία ανέλαβε η εταιρία που προκρίθηκε ανάµεσα από τρεις που είχαν υποβάλει προσφορά. Η εταιρία αυτή διαµόρφωσε το κουβούκλιο, που τοποθετήθηκε η µηχανή προβολής, και εγκατέστησε το ηχητικό σύστηµα. Το Πανεπιστηµιακό Νοσοκοµείο Ρίου είχε ήδη στην κατοχή του µηχανή προβολής, κατάλληλη για τους σκοπούς της Λέσχης, που προοριζόταν για την εκπαίδευση των φοιτητών της Ιατρικής Σχολής, η οποία είχε περιπέσει σε αχρηστία, λόγω αντικατάστασης της από νεότερο µοντέλο. Κατόπιν σχετικής αίτησης η µηχανή παραχωρήθηκε από το Πανεπιστήµιο στη Λέσχη. Ύστερα, ξεκίνησε η συνεργασία µε τις εταιρίες διανοµής Rosebud και Προοπτική. Οι συνεννοήσεις πραγµατοποιήθηκαν από µέλος της Λέσχης που έφερε σε επαφή µε τις εταιρίες ο κριτικός κινηµατογράφου ηµήτρης ανίκας. Ο ίδιος και λόγω της προσωπικής γνωριµίας µε το συγκεκριµένο µέλος βοήθησε στο γενικότερο στήσιµο της Λέσχης συνεισφέροντας την εµπειρία του αλλά και τις διασυνδέσεις του από το χώρο του κινηµατογράφου. Έτσι, οι αρχικές ταινίες παραχωρήθηκαν από τους διανοµείς χωρίς αντίτιµο. Η πρώτη ταινία που προβλήθηκε ήταν ο Μικρόκοσµος. Παρά τις ελπίδες των ιδρυτών της Λέσχης να κινητοποιηθούν εθελοντές, που ανάλογα µε τις γνώσεις τους θα προσέφεραν πολύτιµη βοήθεια που απαιτούνταν για τις προβολές, δεν υπήρξε αντίστοιχη προσφορά. Έτσι, το χειρισµό της µηχανής προβολής ανέλαβε ο γνωστός αιθουσάρχης της πόλης Πέτρος Χρισοβιτσάνος. Ο ίδιος άνθρωπος ανέλαβε την παραλαβή των ταινιών από τους διανοµείς και κατόπιν την επιστροφή τους έναντι χαµηλής αµοιβής. IV. Χρηµατοδότηση Όπως προαναφέρθηκε, η Λέσχη λειτουργεί στα πλαίσια του Πανεπιστηµίου, το οποίο χρηµατοδοτεί τις δραστηριότητες της µέσω του ειδικού κονδυλίου που διαθέτει το ίδρυµα για πολιτιστικές εκδηλώσεις. Το ύψος της χρηµατοδότησης ανέρχεται στο ποσό των περίπου τριών χιλιάδων ευρώ ετησίως. Από αυτό το κονδύλι πληρώθηκε ο εξοπλισµός της αίθουσας και πληρώνονται οι εταιρίες διανοµείς για τις ταινίες που προβάλλει η Λέσχη. Το γεγονός αυτό οδήγησε στις εξής στρεβλώσεις: κάθε Νοέµβρη συνεδριάζει το Πρυτανικό Συµβούλιο προκειµένου να εγκρίνει τις πιστώσεις για τα διάφορα κονδύλια, µεταξύ των οποίων και αυτό που αφορά στις πολιτιστικές δραστηριότητες του Πανεπιστηµίου. Αφού εγκριθεί η πίστωση, τα χρήµατα εκταµιεύονται µε την επίδειξη του τιµολογίου πληρωµής του αγαθού ή της υπηρεσίας για την οποία εγκρίθηκε η πίστωση. Από την άλλη, οι εταιρίες διανοµής απαιτούν 26

27 προπληρωµή των ταινιών που θα παραχωρήσουν. Προκειµένου η Λέσχη να καταρτίσει εξαµηνιαίο πρόγραµµα προβολής ταινιών, όπως συνηθίζεται, πρέπει να προπληρώσει το Σεπτέµβριο τις ταινίες που σκοπεύει να προβάλλει το εξάµηνο που ακολουθεί. Ο παραπάνω σκόπελος παρακάµφθηκε µερικώς καθώς η Rosebud, κυρίως, δέχθηκε είτε να παρέχει κάποιες ταινίες επί πιστώσει είτε να εκδίδει τιµολόγια πριν την πληρωµή. Παρ όλα αυτά, όπως επισηµαίνει η Ειρήνη Λάµπρου, ιδρυτικό µέλος της Λέσχης, υπήρξαν φορές που τα ίδια τα µέλη πλήρωσαν προκειµένου να προβάλλουν συγκεκριµένες ταινίες. Σηµειωτέον, πως δεν υπάρχει η δυνατότητα επιβολής εισιτηρίου στις παραστάσεις, γεγονός που θα έδινε κάποια οικονοµική άνεση και ανεξαρτησία στη Λέσχη, καθώς, όπως προαναφέρθηκε, η Λέσχη δεν έχει ξεχωριστή νοµική οντότητα και στο ίδιο το Πανεπιστήµιο δεν επιτρέπεται η επί χρήµασι παροχή υπηρεσιών. Πέραν τούτου οι φοιτητές δεν αποδέχθηκαν στην πράξη οποιαδήποτε εµπλοκή χορηγού, που θα µπορούσε να ενισχύσει τη λειτουργία της Λέσχης. V. Προβλήµατα Λειτουργίας Το οικονοµικό δεν αποτέλεσε το µοναδικό εµπόδιο στην κατάρτιση προγράµµατος. Οι προβολές πραγµατοποιούνται µεν Κυριακές, οπότε η αίθουσα δεν χρησιµοποιείται για παραδόσεις Πανεπιστηµιακών µαθηµάτων, πλην όµως κάποιες φορές λαµβάνουν χώρα στο αµφιθέατρο συνέδρια, η ηµεροµηνία διεξαγωγής των οποίων δεν καθορίζεται εγκαίρως, ώστε να είναι γνωστή η διαθεσιµότητα της αίθουσας καθ όλη τη διάρκεια του εξαµήνου. Εποµένως, το πρόγραµµα καταρτίζεται σχεδόν κάθε εβδοµάδα, το οποίο συνεπάγεται η διαδικασία εκτύπωσης της διαφηµιστικής αφίσας και των σχετικών φυλλαδίων να πραγµατοποιείται επίσης σε εβδοµαδιαία βάση. Η κ.λάµπρου, που έχει αναλάβει προσωπικά τη διεκπεραίωση των παραπάνω, αναφέρει χαρακτηριστικά: «έπρεπε κάθε εβδοµάδα να πηγαίνω στο τυπογραφείο του Πανεπιστηµίου, χωρίς πολλές φορές να µπορώ να εξυπηρετηθώ άµεσα από τους υπαλλήλους, προκειµένου να τυπωθούν έγκαιρα οι αφίσες, αφού πρώτα είχε υπάρξει συνεννόηση µε την εταιρία διανοµής σχετικά µε τη διαθεσιµότητα της ταινίας που ενδιαφερόµαστε να προβάλουµε, καθώς και µε τον κ. Χρισοβιτσάνο, ώστε να διασφαλιστεί η δυνατότητα της παρουσίας του κατά την προβολή». Οι γραφειοκρατικές όµως αγκυλώσεις αναγκαστική(;) συνέπεια της συνεργασίας µε το Πανεπιστήµιο- δε σταµατούν εδώ. Πριν από κάθε προβολή, τα µέλη της Λέσχης πρέπει να συµπληρώνουν έγγραφη αίτηση προς την Πρυτανεία προκειµένου ο φύλακας να ανοίξει το αµφιθέατρο. Έχει συµβεί να ακυρωθεί προβολή λόγω απουσίας του φύλακα. Γενικότερα, παρατηρείται µια έλλειψη 27

28 ευελιξίας στη λειτουργία της Λέσχης λόγω του δηµοσιοϋπαλληλικού τρόπου αντιµετώπισης διαφόρων ζητηµάτων από πλευράς του Πανεπιστηµίου. Εξαιτίας των παραπάνω προβληµάτων και άλλων, επίσης σχετιζόµενων µε την πανεπιστηµιακή πραγµατικότητα, η λειτουργία της Λέσχης δεν υπήρξε απρόσκοπτη όλα αυτά τα χρόνια. Έτσι, ενώ ξεκίνησε τα δύο πρώτα χρόνια µε τον ικανοποιητικό αριθµό των εκατό θεατών κατά µέσο όρο, ανά παράσταση, τα γεγονότα του 1999 επηρέασαν την πορεία της. Κατά τη διάρκεια των καταλήψεων εκείνης της χρονιάς, κλάπηκαν τα µηχανήµατα ήχου από το αµφιθέατρο της Ιατρικής, όπου λειτουργούσε µέχρι εκείνη τη στιγµή η Λέσχη, αξίας πολλών χιλιάδων ευρώ. Ηχητικός εξοπλισµός αγοράστηκε εκ νέου, όµως ο τότε Πρύτανης αποφάσισε αιφνιδιαστικά, και χωρίς να ενηµερώσει πρώτα τα µέλη της Λέσχης, να µεταφέρει τη λειτουργία της σε άλλο αµφιθέατρο στο κτήριο της Πρυτανείας. Ο νέος χώρος αποδείχθηκε ακατάλληλος, κυρίως εξαιτίας των εξαιρετικά άβολων καθισµάτων, και θεωρείται ο κύριος λόγος της δραµατικής µείωσης των θεατών σε περίπου τριάντα ανά παράσταση. Το σκεπτικό της µετεγκατάστασης ήταν ότι το κτήριο της Πρυτανείας φυλάγεται καλύτερα σε περιόδους κατάληψης και είναι σε κάθε περίπτωση πιο ασφαλές για τον εξοπλισµό. Σε αυτό το σηµείο δε γίνεται να µην παρατηρηθεί πως οι Πανεπιστηµιακές Αρχές δεν επιχείρησαν να αποδώσουν καµία ευθύνη σε όσους έλεγχαν τον χώρο κατά τη διάρκεια της κατάληψης, αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα µε την απόφαση µετεγκατάστασης την αδυναµία τους να προστατεύσουν δηµόσια περιουσία, την ίδια στιγµή που υποβάλλουν τα µέλη της Λέσχης σε χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες προκειµένου να κάνουν χρήση της αίθουσας που τους έχει ούτως ή άλλως παραχωρηθεί. Τέλος, στα προβλήµατα προστέθηκε η διακοπή, τα τελευταία δύο χρόνια, από την εταιρία διανοµής Rosebud της χορήγησης ταινιών προς τη Λέσχη χωρίς προπληρωµή. Αυτό το γεγονός, ελλείψει χρηµάτων οδήγησε στο να περιοριστούν οι προβολές από τις δέκα µε δώδεκα ετησίως σε µόλις δύο ή τρεις το πολύ στη διάρκεια της πολιτιστικής εβδοµάδας του Πανεπιστηµίου. Οι εκδηλώσεις που λαµβάνουν χώρα στα πλαίσια του συγκεκριµένου θεσµού πραγµατοποιούνται γύρω στο Πάσχα και χρηµατοδοτούνται από ξεχωριστό κονδύλι, γεγονός που επιτρέπει τη συνέχιση της λειτουργίας της Λέσχης την εν λόγω περίοδο. VI. Αποτίµηση του Έργου της Λέσχης Συµπερασµατικά, η Λέσχη, καθ οµολογία ορισµένων εκ των ίδιων των ιδρυτικών µελών της, δεν πέτυχε το στόχο της να κινητοποιήσει προς µια πιο ενεργή συµµετοχή γύρω από το 28

29 αντικείµενο του κινηµατογράφου την πανεπιστηµιακή κοινότητα. Λίγες προσπάθειες για παράπλευρες εκδηλώσεις, όπως η έκθεση κινηµατογραφικής αφίσας, ευοδώθηκαν, προσκρούοντας οι περισσότερες σε ζητήµατα φύλαξης του χώρου ή άλλες γραφειοκρατικές αγκυλώσεις. Εντούτοις, η Λέσχη προσέφερε, τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας της, όταν οι συνθήκες το επέτρεπαν, ψυχαγωγία µε προβολές µεγάλης καλλιτεχνικής αξίας, διανθίζοντας το κινηµατογραφικό τοπίο της πόλης, σε µια περίοδο που ο ένας µετά τον άλλο οι κινηµατογράφοι τις πόλης οδηγούνταν στο κλείσιµο. Όταν δε, λίγα χρόνια µετά ξεκίνησε η λειτουργία πολυκινηµατογράφου, σε αντίθεση µε το εµπορικό προφίλ του τελευταίου, προσέφερε στο σινεφίλ κοινό της πόλης εναλλακτικές επιλογές. Οι θεατές που παρακολουθούν τις προβολές της Λέσχης είναι σε ποσοστό περίπου 80% φοιτητές και οι υπόλοιποι είναι κάτοικοι της Πάτρας και του Ρίου. VII. Κινηµατογραφική Λέσχη Πανεπιστηµίου Πατρών και συνεργασίες Η Κινηµατογραφική Λέσχη του Πανεπιστηµίου Πατρών δε προέβη σε συνεργασίες µε άλλους φορείς ή σωµατεία που δραστηριοποιούνται στον ίδιο χώρο. Ξεκίνησε εξαρχής για να εξυπηρετήσει την πανεπιστηµιακή κοινότητα, εκµεταλλευόµενη την ύπαρξη µηχανής προβολής και αίθουσας εντός του χώρου του Πανεπιστηµίου, από το οποίο παραµένει οικονοµικά και θεσµικά εξαρτηµένη. Ο ήµος δεν ενεπλάκη σε καµία περίπτωση. Άλλωστε, αν και η Λέσχη απευθύνεται στον κόσµο της Πάτρας (κυρίως βέβαια τους φοιτητές), εντούτοις, τυπικά δραστηριοποιείται εκτός των ορίων του ήµου. Επιπλέον, σε θεσµικό επίπεδο οι όποιες συνεργασίες θα πρέπει να εγκριθούν από το Πανεπιστήµιο, καθιστώντας χρονοβόρα την όλη διαδικασία. Τέλος, οι συνεργασίες µε χορηγούς προσκρούουν στην άρνηση των φοιτητών που φοβούνται αλλοίωση του χαρακτήρα της Λέσχης. Έτσι, προκύπτει ένας οργανισµός που δε λειτουργεί διαδραστικά µε την πόλη ως οντότητα, αλλά εξυπηρετεί πρωτίστως τις καλλιτεχνικές ανάγκες µιας συγκεκριµένης οµάδας, λειτουργώντας µάλλον παράλληλα παρά συµπληρωµατικά προς την προϋπάρχουσα Κινηµατογραφική Λέσχη της πόλης. 29

30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Ο ΓΥΜΝΟΣ ΟΦΘΑΛΜΟΣ I. Γενικά Ο Γυµνός Οφθαλµός αποτελεί µια οµάδα σινεφίλ της πόλης της Πάτρας. Εµπνευστής και ιδρυτής της οµάδας είναι ο φανατικός φίλος του κινηµατογράφου Νίκος Καββαδίας, ο οποίος παραµένει ως σήµερα πρόεδρος της. Στο όλο εγχείρηµα συνέβαλε ο Πατρινός Φώντας Τρούσας, αρχισυντάκτης σήµερα του περιοδικού Jazz και Τζαζ. Ο Γυµνός Οφθαλµός ιδρύθηκε το 1992 µε σκοπό την αναβάθµιση της κινηµατογραφικής ζωής της πόλης. Πρώτη ταινία που προβλήθηκε από την οµάδα ήταν το έργο του Πέδρο Αλµοδόβαρ µε ελληνικό τίτλο µια ζωή ταλαιπωρία. Στο χρονικό διάστηµα για διάφορους λόγους δεν πραγµατοποιείται καµία προβολή. Παρά τα δύο αφιερώµατα που γίνονται το 1995, οι συνθήκες φαίνονται δύσκολες για το µέλλον του συλλόγου. Τότε λαµβάνεται η απόφαση για τη δηµιουργία κινητού κινηµατογράφου. Ο Νίκος Καββαδίας αναφέρει σχετικά: «Στήναµε κινηµατογράφο εκεί που δεν υπήρχε. Η φιλοσοφία ήταν: όταν δεν πάει ο θεατής σινεµά, πάει ο κινηµατογράφος να συναντήσει το θεατή. Έτσι πηγαίναµε στον επιλεγµένο χώρο, συνήθως µια πλατεία, µε µια µεγάλη οθόνη και µια µηχανή προβολής. Λίγο πριν την προβολή κάναµε διαµόρφωση του χώρου τοποθετώντας καθίσµατα. Τότε ο κόσµος εντυπωσιάστηκε. Υπήρξαν τροµερά τα µηνύµατα που πήραµε και µάλιστα διαφορετικά στην Ταραµπούρα και στα Ζαρουχλέικα (σ.σ. λαϊκές γειτονιές της πόλης) και άλλα στην πλατεία Αγίας Σοφίας. Θυµάµαι όταν προβλήθηκε το φιλµ Τι έκανες στον πόλεµο Θανάση; Στην Ταραµπούρα, τα παιδιά έβγαλαν τις καρέκλες που τους είχαµε πάει και έµειναν πολλή ώρα να θαυµάσουν το γεγονός ότι ο Βέγγος κινιόταν σε µια µεγάλη οθόνη κι όχι στην µικρή οθόνη της τηλεόραση». Το δεύτερο εγχείρηµα για λειτουργία κινητού κινηµατογράφου σε γειτονιές και σχολεία της πόλης ναυάγησε για λόγους οικονοµικούς. II. Γυµνός Οφθαλµός και Συνεργασίες Ο Γυµνός Οφθαλµός είναι µια ακόµα προσπάθεια προσφοράς κινηµατογραφικού θεάµατος στην πόλη από ανθρώπους µε αγάπη για το σινεµά πέρα από τα εµπορικά πλαίσια. Και αυτή όµως η κίνηση δεν εντάχθηκε σε µια λογική συνεργασίας µε άλλους ενδιαφερόµενους. Προπαντός δεν υπήρξε συνεργασία µε τον ήµο, ο οποίος δε στήριξε οικονοµικά ή µε άλλο τρόπο το όλο εγχείρηµα. Αντίθετα, η Κινηµατογραφική Λέσχη Πάτρας βοήθησε τη 30

31 λειτουργία του Γυµνού Οφθαλµού, επιτρέποντας την χρησιµοποίηση της κόπιας της ταινίας που προέβαλλε η Λέσχη από τον Νίκο Καββαδία, ο οποίος, αφού έκανε τις δικές του προβολές, αναλάµβανε να επιστρέψει τις κόπιες στις εταιρίες διανοµής, από τις οποίες η Λέσχη προµηθευόταν τις ταινίες. 31

32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΛΕΣΧΗ ΠΑΤΡΑΣ I. Σκοπός Ίδρυσης Η Κινηµατογραφική Λέσχη Πάτρας ιδρύεται το 1978 ως σωµατείο µη κερδοσκοπικό µε σκοπό την προβολή αξιόλογων, ποιοτικών ταινιών για αυτούς που αγαπούν το σινεµά ή θέλουν να έχουν µια καλή ευκαιρία να το προσεγγίσουν. Παράλληλα, στόχος είναι η διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων που άπτονται κινηµατογραφικών θεµάτων. Η γνωστή συγγραφέας Ρέα Γαλανάκη, ιδρυτικό µέλος της Λέσχης, αναφέρει σχετικά µε την περίοδο της ίδρυσής της τα εξής: «η Λέσχη δηµιουργήθηκε στα πρώτα χρόνια της µεταπολίτευσης, µε κυρίαρχο το πνεύµα εκείνης της εποχής, γεγονός που µεταφραζόταν σε µια διάθεση δηµιουργίας και καλλιτεχνικής έκφρασης. Η Λέσχη ήταν το αποτέλεσµα της συνεργασίας µιας οµάδας ανθρώπων, οι περισσότεροι από τους οποίους εγκαθίσταντο τότε για πρώτη φορά στην πόλη ή επέστρεφαν στην Πάτρα µετά την παραµονή τους, κυρίως για σπουδές, σε άλλες πόλεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, φέρνοντας µαζί τους ιδέες για την ανάπτυξη της πολιτιστικής ζωής, µα πάνω από όλα την ανάγκη να απολαύσουν τα πολιτιστικά αγαθά που ορισµένοι εξ αυτών απολάµβαναν στις περιοχές προέλευσης τους». Ο µετέπειτα Πρόεδρος της Λέσχης Λάκης Φιλιππάτος συµπληρώνει: «Αυτό που µας ενδιέφερε ως µέλη ήταν πρωτίστως η κάλυψη των προσωπικών µας ενδιαφερόντων. Θέλαµε να προβάλλουµε τις ταινίες που οι ίδιοι θέλαµε να δούµε. Η Λέσχη προσέφερε έτσι εναλλακτικές επιλογές σε µια περίοδο που στους κινηµατογράφους άρχιζε να µονοπωλεί το αµερικάνικο σινεµά και οι περισσότερες ευρωπαϊκές ή άλλες ταινίες δεν έβρισκαν εύκολα το δρόµο για τις αίθουσες. Υπό αυτές τις συνθήκες θα µπορούσαµε να πούµε πως η Λέσχη έπαιξε εκπαιδευτικό ρόλο παρουσιάζοντας είδη ταινιών, που δεν προβάλλονταν στους εµπορικούς κινηµατογράφους». Όπως στην πλειονότητα των ελληνικών πόλεων εκείνης της περιόδου, έτσι και στην Πάτρα η πολιτιστική ζωή ήταν πολύ φτωχή, οπότε η δηµιουργία της Λέσχης προέκυψε από την αυθόρµητη σύµπραξη των ιδρυτών της πολλοί από τους οποίους πρωτογνωρίστηκαν µε αυτή την αφορµή. Πολλές από τις Λέσχες της χώρας ξεκίνησαν εκείνη την περίοδο. Σύµφωνα µε την επίσηµη ιστοσελίδα της Λέσχης η Κινηµατογραφική Λέσχη Πάτρας έχει σκοπό τη δηµιουργία ενδιαφέροντος στο ευρύ κοινό για τον κινηµατογράφο ποιότητας και την προσπάθεια διαδόσεως της κινηµατογραφικής τέχνης σαν πολιτιστικού µέσου. Η προσπάθεια αυτή γίνεται µεταξύ άλλων και µε: Την οργάνωση προγράµµατος προβολών κινηµατογραφικών ταινιών ποιότητας 32