--ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ/ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Transcript

1 --ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ/ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗ: ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑΣ ΤΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥΣ ΣΕ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ: ΚΑΡΥΔΙ ΟΜΑΔΑ 11 ΤΕΡΨΙΘΕΑ ΓΚΟΥΝΤΕΛΙΑ ΜΑΡΙΑ ΠΟΛΙΤΟΥ LAZAR JAKOVLJEVIC ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΝΙΚΟΛΑ'Ι'ΔΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑ ΜΑΓΓΑΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΕΡΓΟΥ: 15 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2010

2 ΤΕΕ ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑΣ ΑΞΙΟΛΟΓΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥΣ ΣΕ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΟΜΑΔΑ 11 ΟΙΚΙΣΜΟΣ: ΚΑΡΥΔΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1.ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ 5 1.Οικισμός Τόπος Τοπίο Ευρύτερη περιοχή 2.Παραγωγική και οικονομική αναγνώριση 3.Οργάνωση- αξιολόγηση πολεοδομικού πλούτου Κατάσταση κτισμάτων Χρονολογική απογραφή Τυπολογία οικοδομικών τετραγώνων 4.Αρχττεκτονική φυσιογνωμία, ταυτότητα και πολττισμική ιδιοπροσωπία 5.Συνοπτική διατύπωση προδιαγραφών για την αναζήτηση μιας διάρκειας 6. Βιβλιογραφία 2.ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ 37 3.ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ 45 4.ΔΕΛΤΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΩΝ ΚΤΗΡΙΩΝ ΈΝΘΕΤΟ.. 89

3 ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

4 1.ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ 1.ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΤΟΠΟΣ ΤΟΠΙΟ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ Το γραφικό και παραδοσιακό χωριό Καρύδι βρίσκεται 24 km νοτιοανατολικά της Σητείας και σε υψόμετρο 600 περίπου μέτρων. Συγκοινωνεί μ αυτήν με δρόμο από Ρούσα Εκκλησία, Μητάτο, Χώνος, Μαγκασά, με δρόμο από τα Μετόχια Πισκοκέφαλο, Ζού, Σταυρωμένος, Κατσιδόνι και από διακλάδωσε του δρόμου Παλαικάστρο Ζάκρος κοντά στους Αδραβάστους η παρακαμπτήρια αυτή έχει μήκος 8 km. Το χωριό βρίσκει αι σ ένα υψίπεδο και το ανώμαλο ανάγλυφο του επιτρέπει τη διάκριση μικρότερων ενοτήτων χωρίς να διασπάται ο ενιαίος χαρακτήρας του. Ο ορίζοντας είναι ανοιχτός παρ όλο που το Καρύδι είναι χτισμένο σε φυσικό «κοίλωμα» του υψιπέδου, στα Β-Δ διακρίνονται τα αιολικά πάρκα του Χώνου και της Μαγκάσας, οι τελευταίες πληροφορίες λένε ότι οι γύρω «ήπιες» πλαγιές που περιβάλουν το Καρύδι έχουν άλλες αγοραστεί και άλλες ενοικιαστεί για την εγκατάσταση «Φωτοβολταϊκών πάρκων. Στην κοινότητα Καρυδιού υπάγονται οι οικισμοί Λαγκάδα, Καμάρα και Χοχλακιές. Είναι ένα από τα ομορφότερα χωριά του νομού με πλούσιο οικοσύστημα ασύγκριτης ομορφιάς το οποίο δτατηρεί ακόμα αναλλοίωτη την εικόνα και τη φυσιογνωμία του στο πέρασμα του χρόνου. ΕΙΣΟΔΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΔΡΟΜΟΣ

5 ΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΧΩΝΟ-ΜΙΤΑΤΟ ΗΡΩΩΝ Η ΣΤΑΣΗ ΚΤΕΛ ΜΝΗΜΕΙΟ Η ονομασία του λέγεται πως οφείλεται σε πλάκα με ανάγλυφη παράσταση κλαδιού καρυδιάς με καρπούς που βρέθηκε στη θέση Κουτσουνάρα. Σήμερα η ανάγλυφη αυτή πλάκα λένε ότι βρίσκεται στο Μουσείο του Louvre στο Παρίσι. O Πολτττστικός σύλλογος Καρυδιού με έγγραφο του το αναζήτησε στο Μουσείο του Louvre, καθώς και στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου αλλά δεν πήρε καμία απάντηση. ΤΟ ΚΑΡΥΔΙ ΟΠΩΣ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΡΟΜΟ ΑΠΟ ΤΑ ΜΕΤΟΧΙΑ Τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας ήταν έδρα του ομώνυμου δήμου με 14 χωριά στην περιοχή του, με συνολικό πληθυσμό των χωριών αυτών 1831 κάτοικοι. Από το Καρύδι κατάγεται και ο τστοριοδίφης, ιδρυτής και πρώτος διευθυντής του ιστορικού αρχείου Κρήτης Νικόλαος Ι. Παπαδάκης ( ). Στην περιοχή δεν έχουν γίνει συστηματικές ανασφαφές αλλά από τα τυχαία ευρήματα το πιο σημαντικό είναι ένας θαυμάσιος πέτρινος πέλεκυς που σήμερα βρίσκεται στο αρχαιολογικό μουσείο Ηρακλείου, καθώς επίσης και ένα χρυσό σκουλαρίκι που βρέθηκε στην περιοχή Κάτω Περιστερά το και έχει χαθεί.

6 Στην είσοδο του χωριού δεσπόζει η πολύ καλά συντηρημένη κρήνη, η οποία αποτελείται από ένα περίοπτο κτήριο με δυο καμάρες. Η πρόσοψη είναι κτισμένη από πωρόλιθους, και στο πάνω μέρος φέρει μια εντοιχισμένη τετράγωνε πλάκα με χαραγμένα τα γράμματα ΝΙΚΑ με τη χρονολογία 1889 η οποία είναι η χρονιά ανέγερσης της. Η ΚΡΗΝΗ ΣΤΟ ΚΑΡΥΔΙ ΜΕ ΤΟΝ ΒΡΑΧΩΔΗ ΟΓΚΟ ΠΟΥ ΔΕΣΠΟΖΕΙ Όλη η περιοχή του ορεινού όγκου της Σητείας αποτελεί ένα σπουδαίο αξιοθέατο. Το βραχώδες τοπίο από μόνο του προκαλεί τον επισκέπτη για να ανακαλύψει τις κρυμμένες ομορφιές του. Τα χωριά επίσης γύρω από το Καρύδι παρουσιάζουν αρκετό ενδιαφέρον λόγω της τδταίτηρης αρχιτεκτονικής τους αλλά και του τρόπου ζωής των λιγοστών κατοίκων τους. Στην περιφέρεια του Καρυδιού, υπάρχουν δυο σπουδαία σπήλαια με ίχνη ανθρώπινης κατοίκησης, το Κατωφύγι στη θέση Λιμνιόλακκος και ο Περιστεράς στη θέση Κάτω Πλατύβολο. Ο Περιστεράς είναι ένα από τα πιο σημαντικά σπήλαια της Κρήτης και βρίσκεται 1 χλμ. ανατολικά του χωριού και 300 μ. βόρεια του αμαξωτού δρόμου. Το υψόμετρο στην είσοδο είναι 540 μ. Το σπήλαιο διανοίγεται σε Ιουρασικό ασβεστόλιθο. Είναι του τύπου του σπηλαιοβάραθρου, αφού στο χαμηλότερο τμήμα η υψομετρική διαφορά από την είσοδο είναι 63 μ. Οι θάλαμοι έχουν πλούσιο λιθοματικό διάκοσμο από σταλαγμίτες, σταλακτίτες και στήλες. Έχουν βρεθεί ανθρώπινα οστά και ίχνη κατοίκησης. Από τα όστρακα φαίνεται πως το σπήλαιο χρησιμοποιήθηκε από την υστερομινωική περίοδο ως την πρωτομινωική και τα βυζαντινά χρόνια. Στο Κατωφύγι υπάρχουν σταλακτίτες και σταλαγμίτες,και εδώ κατέφευγαν οι κάτοικοι κατά την Γερμανική Κατοχή για να αποφεύγουν επιδρομές των κατακτητών.

7 ΣΠΗΛΑΙΟ ΠΕΡΙΣΤΕΡΑ ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΚΑΤΩ ΠΛΑΤΥΒΟΛΟ ΑΠΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ Μ.ΤΣΑΝΤΑΚΗ

8 2.ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ Το χωριό δεν αναφέρεται στην απογραφή του «Καστροφύλακα» το Ωστόσο σημειώνεται σε γεωγραφικούς χάρτες της ιδίας εποχής καθώς επίσης και σε συμβολαιογραφικές πράξεις. Αναφέρεται στην Τουρκική απογραφή του 1671, στην Αιγυπτιακή απογραφή το 1832 και στην Ύστερη Τουρκική απογραφή το Το 1834 καταγράφεται μια μουσουλμανική οικογένεια μέσα σε 15 χριστιανικές ενώ το 1881 απογράφονται 228 κάτοικοι σε 57 οικογένειες, όλοι χριστιανοί. Κατά την απογραφή του καταγράφονται 620 κάτοικοι, την απογραφή του 1928 έχουμε 291 απογραφέντες,κατά την απογραφή του 1951 είναι 450 άτομα και σήμερα είναι περίπου 30 άτομα με το νεώτερο στην ηλικία των 63 χρόνων. Περιγραφή του χωριού και του τοπίου της περιοχής αναφέρονται στο βιβλίο του F.W.SIEBER «Ταξιδεύοντας στη Νήσο Κρήτη το 1817» ( σελ.231,232 ) «Όταν φτάσαμε στην κορυφή, είδα πάλι ι ην βόρεια πλευρά και ειδικά το Ακρωτήρι που αλλιώς ονομάζεται ακρωτήριο Σίδηρος,που οι Έλληνες,ωστόσο,ονομάζουν κάβο Δράπανο. Βυθισμένοι στην απόλαυση αυτής της όμορφης θέας,κατεβήκαμε σταδιακά προς το φτωχικό χωριό Καρύδι. Πρώτη φορά έβλεπα τόση φτώχεια και ευτυχία μαζί. Είναι αμφίβολο αν οι κάτοικοι έχουν φορέσει ποτέ καινούργιο ρούχο, γιατί τα κουρέλια τους σου έδιναν την εντύπωση ότι ανήκον στους προπαππούδες τους και ακόμα παλαιότερα,η χαρούμενη όμως όψη τους, τους αποζημίωνε. Ξεκουράστηκα κάτω από ένα δένδρο έξω από το χωριό,όπου μου έφεραν αβγά και βούτυρο,λίγο τυρί και χοντρόκοκκο ψωμί, γιατί αυτοί οι φτωχοί άνθρωποι δεν ξεχωρίζουν το πίτουρο από το αλεύρι..όταν θέλησα να πληρώσω, αρνήθηκαν κατηγορηματικά να δεχτούν οτιδήποτε κι εγώ διπλασίασα το ποσό που σκόπευα να δώσω και το έδωσα παρά τη θέληση τους. Με συγκίνησε αυτή η ανιδτοτέλεια σε συνδυασμό με τη φτώχεια τους και πείστηκα για την αλήθεια της άποψης ότι ο

9 άνθρωπος, τηρουμένων των αναλογιών,συνήθως είναι γενναιόδωρος, όταν είναι φτωχός. Ευχήθηκα στους κατοίκους να διατηρήσουν το αγαθό που έχουν, την ευτυχία και έφυγα. Ο κόκκινος άργιλος που κάλυπτε τον ασβεστόλιθο Flotz και σταματούσε λίγο χαμηλότερα από το χωριό Καρύδι, έδινε στην ύπαιθρο μια όψη μοναδική.» ΤΟ ΦΤΩΧΙΚΟ ΧΩΡΙΟ ΚΑΡΥΔΙ, ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010, ΔΕΝ ΑΠΕΧΕΙ ΠΟΛΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ F.W. SIEBER ΤΟΥ 1817 Το γεωμορφολογικό πλαίσιο της περιοχής περιγράφεται εξαιρετικά στο βιβλίο «ΥΠΟΓΕΙΑ ΠΟΤΑΜΙΑ-Σπηλαιολογικές περιηγήσεις στη Κρήτη 1»από το Σπηλαιολογικό όμιλο Κρήτης εκδόσεις Ιτανος Ηράκλετο 2008(σελ ). Το ανάγλυφο του εδάφους της ευρύτερης περιοχής ορίζεται ως «υψίπεδο».με τον όρο υψίπεδο αποδίδεται το ανώμαλο μεν, αλλά χωρίς υψομετρικές εντάσεις ανάγλυφο που χαρακτηρίζει όλο το ορεινό αυτό σύμπλεγμα και ιδίως το βόρειο τμήμα του. Η περιοχή διασπάται από ασβεστολιθικά εξάρματα χωρίς έντονες υψομετρικές διαφοροποιήσεις. Στο βορρά έχουμε το Μόδι (539 μ), το Γαττάνα (637 μ), το Ύψωμα Χώνου (762μ). Στα δυτικά τον Μπρινία (803μ),το Χαλκιά (788μ), τα Πατέλια Σττάνου (727μ),στα νότια το Συκιάς Κεφάλι (718μ), τις Κορυφές (770μ), στα ανατολικά κράσπεδα του υψιπέδου τη Μαυρόπετρα (712μ), τον Πύργο (549μ), το Χάλαβρα (695μ). Παρατηρείται υψομετρική διαφοροποίηση, καθώς κατευθυνόμαστε προς το νότο με κορυφές πάνω από τα 700μ. Εδώ ανάμεσα στα ασβεστολιθικά υψώματα του Χαλκιά και των Πατελιων Σττανου στο υδροκρττικό σημείο του χειμάρρου Πατέλη ανοίγεται το στόμιο του Όξω Λατσιδίου. Επίσης παρατηρούμε μια κλίση της περιοχής από Β - ΒΔ προς Ν- ΝΑ, στοιχείο πολύτιμο για την κατεύθυνση ροής των υδάτων και κατά συνέπεια αυτήν των κάρστικων γεωμορφών. Γύρω από τα παραπάνω ασβεστολιθικά εξάρματα διαμορφώνονται ανοιχτές χαράδρες με κλίση που ακολουθεί το ρού των ρεμάτων. Αξίζει να σημειωθούν τα τοπωνυμία που

10 δίνουν οι κάτοικοι για το τοπίο της περιoχής: Πλατύβολο, Σπηλιά, Πλατύς Λόγκος, Αχνίστρα, Στρογγυλά, Πατέλια, Λάκκοι, Σκάφες, Χαράκι, Τρουλλα, καθώς και το χαρακτηρισιι κό τοπωνύμιο η Πετρουλία. Ασβεστόλιθοι των καλυμμάτων της Τρίπολης και της Πίνδου είναι ορατοί σε όλη την έκταση της υπό εξέταση περιοχής. Στη Β-Β.Δ πλευρά του υψιπέδου, καθώς και σε τμήμα της διόδου Πατελης- Σιτανος-Λυγιας απαντώνται στοιχεία του καλύμματος φυλλττων-χαλαζιτων. Στην περιοχή εντοπίζονται επίσης συμπαγείς μάζες σκοτεινόχρωμων δολομιτών. Σε μεγαλύτερη ακτίνα κυριαρχούν οι παχυστρωματωδεις κυανόμαυροι γενικά σκοτεινόχρωμοι ασβεστόλιθοι. Είναι λοιπόν επόμενο να μιλούμε και στη συγκεκριμένη περιοχή για ένα ακόμη κρητικό καρστικό πάρκο εφόσον γνωρίζουμε ότι ιδίως οι ασβεστόλιθοι της Τρίπολης παρουσιάζουν έντονη καρστικοποίηση και «φιλοξενούν τους περισσότερους υδροφορεις του νησιού» (Φασουλας,2001). ΤΟ ΤΟΠΙΟ ΒΟΡΕΙΟΔΥΤΙΚΑ ΤΟΥ ΚΑΡΥΔΙΟΥ Το επιφανειακό καρστ είναι αρκετά εντυπωσιακό, ενώ για το υπόγειο δεν υπάρχει αμφιβολία ότι είναι ένα από τα πιο πλούσια της Κρήτης. Σύμφωνα με τα στοιχεία του καταλόγου Πλατακη (1973) στην κοινότητα Κατσιδονιου καταγράφονται 15 σπήλαια (μηταξύ των οποίων και το Όξω Λατσιδι) 4 βάραθρα 1 σπηλαιοβάραθρο καθώς και η δολίνη με την ονομασία «Του Θεοχαρη ο Βοθωνας». Στον κατάλογο αυτό δεν αναφέρεται το σπηλαίο Χωνος Σιτανου γεγονός παράδοξο καθώς πρόκετται για ένα από τα σημαντικότερα της περιοχής, εφόσον σε αυτό αποστραγγίζονται τα νερά της μικρής λεκάνης της Σιτανου και του Καμπου,της επίπεδης περιοχής νότια του χωριού,όπου συγκεντρώνονται οι ελάχτστες καλλιέργειες των κατοίκων. Το σπηλαίο του Χώνου παρουσιάζει επίσης ενδιαφέρον σε σχέση με το Όξω

11 Λατσιδι,ιδιαίτερα από τη στιγμή που αρχίσαμε να υποπτευόμαστε ότι τα δυο σπήλαια συμπλέκονται και επικοινωνούν. Στην κοινότητα Καρυδιου καταγράφονται 2 σπήλαια, 2 σπηλαιοβάραθρα και του Λόγγου το Φαράγγι, και στην κοινότητα Μητάτου 2 σπήλαια και 1 καταβόθρα «του Νταντουλα η λατσιδα». Τα πιο γνωστά σπήλαια της περιοχής, που παρουσιάζουν σπηλαιολογικό ενδιαφέρον είναι το σπήλαιο Κατωφυγι στον Λιμνιολακκο της κοινότητας Καρυδίου, τα σπηλαιοβάραθρα του Περιστερά στο Κάτω Πλατύβολο και του Πάνω Περιστερά στον Περιστερολακκο της ίδιας κοινότητας και το Θεροσπηλιο στην ομώνυμη τοποθεσία της κοινότητος Σιτανου με αξιόλογες αρχαιολογικές μαρτυρίες. Αξίζει να σημειωθεί ότι με βάσει τα στοιχεία της πρόσφατης έρευνας Γάλλων σπηλαιολόγων, όχι μόνο ο αριθμός των σπηλαίων αλλά και η άποψη μας για το ακριβές μήκος όλων των σπηλαιομορφων της περιοχής θα πρέπει να αναθεωρηθεί. ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ ΟΙΚΙΣΜΟΥ Οι μικρότερες βροχοπτώσεις σε πανελλήνια κλίμακα παρατηρούνται στη νοτιοανατολική Κρητη.Το Δεκέμβριο παρουσιάζεται η μεγαλύτερη ένταση των βροχοπτώσεων (μέσος όρος 200 χιλστ.), ενώ δεν αποκλείεται μεγαλύτερη ετήσια διακύμανση, όπως για παράδειγμα το διάστημα κατά το οποίο παρουσιάστηκαν τρεις εξάρσεις κατά τους μήνες Δεκέμβριο (300 χιλστ.) Φεβρουάριο (330 χιλστ.) και Απρίλιο (280 χτλστ.). Η μέση θερμοκρασία κατά τους μήνες Φεβρουάριο και Μάριι ο πέφτει στους 12 C περίπου, ενώ οι πιο ζεστοί μήνες είναι ο Ιούνιος και ο Ιούλιος με διακύμανση ανάμεσα στους 23 με 27 C. Απότομη θερμοκρασιακή μεταβολή παρατηρείται το Μάιο, γεγονός που ενδεχομένως προκαλεί εντονότερη κίνηση των υδάτων.

12 3. ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΥ ΠΛΟΥΤΟΥ ΠΡΟΣΠΕΛΑΣΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΛΥΦΟΥ: ΔΡΟΜΟΙ-ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ-ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Σε σχέση με το νότιο ήμισυ του υψιπέδου Χονδρά-Μόδι, το υπό εξέταση βόρειο τμήμα παρουσιάζεται πιο προσβάσιμο, ιδίως από τις ανατολικές πλευρές του γεγονός που αποδεικνύεται και ιστορικά με τις καταστροφές που υπέστη η περιοχή από κατακτητές και πειρατές αλλά και από την τοπωνυμική αλλοίωση των οικισμών σε σχέση με τους οικισμούς του νοτίου τμήματος του υψιπέδου. Οι Ν-Α κλττές του είναι εξαιρετικά απόκρημνες. Το ίδιο παρατηρείται και στις Β-Δ πλαγιές, όπου βρίσκονται τα υψώματα του Μπρινια και του Γαιτανα. Ο χείμαρρος του Αγίου Νικολάου αποτελούσε διαχρονικά μια από τις βασικές οδούς πρόσβασης τουλάχιστον για το βόρειο τμήμα του υψιπέδου. Ιστορικά άλλωσι ε αποτελεί τη μεσόγεια περιφέρεια του μεγάλου οικτστικού κέντρου που αναπτύχθηκε στην περιοχή του Παλαικαστρου. Αλλά και οι νοτιότεροι χείμαρροι λειτούργησαν ως δίοδοι επικοινωνίας του υψιπέδου με τις

13 ανατολικές ακτές και ιδίως με την περιοχή της Ζάκρου. Ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει για το χείμαρρο Λυγιά, ο οποίος ευρισκόμενος ακριβώς πάνω στον άξονα των αρχαίων οικιστικών κέντρων της Πραισου και της Ζάκρου, αποτέλεσε μαζί με το χείμαρρο Πατέλη τη βασική χερσαία δίοδο επικοινωνίας των κοιλάδων του Πατελιου ποταμού και των Πηλιαληματων με τις ανατολικές ακτές. Ο χείμαρρος Πατελης διαμορφώνει την πιο σημαντική δυτική δίοδο προς το υψίπεδο ιδίως για την πρόσβαση στον κεντρικό πυρήνα του. Πρόκετται για την μοναδική χαράδρα που διεισδύει σε τόσο μήκος στο εσωτερικό του υψιπέδου. Οι εσωτερικές επικοινωνίες δεν φαίνεται να είναι δύσκολες. Παρά το ανώμαλο του εδαφους και τα ασβεστολιθικά εξάρματα, το ανάγλυφο δεν παρουσιάζει τέτοιες εντάσεις ώστε να καθιστά δύσκολη την πρόσβαση των ανθρώπων του υψιπέδου στους οικισμούς και στα φυσικά χαρακτηριστικά του τοπίου.

14 Σε ένα τέτοιο μορφής ανάγλυφο είναι κατανοητό γτατί η πρόσβαση των ανθρωπων στα σπήλαια δε θα παρουσίαζε μεγάλες δυσκολίες. Τα σπήλαια της περιοχής, τις περισσότερες φορές σε άμεση γεττνίαση με τους οικισμούς αποτελούσαν σημαντικές κυ σικές δομές για τους κάτοικους και δεν είναι τυχαίο το ότι παρά πολλά από αυτά διαθέτουν υλικές μαρτυρίες για τη διαχρονική χρήση τους από τον άνθρωπο. Το στόμιο του Όξω Λατσιδιου ανοίγεται ακριβώς πάνω στη χάραξη της σημαντικότατης διόδου Πατελη- Σιτανου- Λυγια. Ακόμη και σήμερα ο αυτοκινητόδρομος περνά έξω από την είσοδο του σπηλαίου. Δεν χωρεί λοιπόν αμφιβολία πως, αν το άνοιγμα του ήταν αυτό που βλέπουμε και εμείς σήμερα, το σπηλαίο θα ήταν διαχρονικά γνωστό όχι μόνον στους κατοίκους της περιοχής αλλά και στους διαβατές του περάσματος Πατελη- Σιτανου Λυγια. Το σπηλαίο βρίσκεται πάνω σε επικοινωνιακό κόμβο, κοντά σε οικιστικό κέντρο και η είσοδος σε αυτό είναι σχετικά εύκολη. Στο μικροπεριβάλλον του υψιπέδου διαπιστώνονται διαφοροποιήσεις ιδίως ανάμεσα στο νότιο και στο βόρειο τμήμα του. Στο νότιο τμήμα τα μικρά οροπέδια παρέχουν μικρά μεν αλλά σημαντικά για την κλίμακα της περιοχής καλλιεργήσιμα εδάφη, η έλλειψη τέτοιων εδαφών στο βόρειο τμήμα είναι ιδιαίτερα εμφανής. Οι εξαιρετικά φτωχοί φυσικοί πόροι του μικροπεριβάλλοντος του υψιπέδου καθόρισαν και την ανθρώπινη παρουσία σε αυτό, καθώς και τις δραστηριότητες του ελάχιστου ανθρώπινου δυναμικού. Και σε αυτή τη γωνία της Κρήτης διαπιστώνουμε την πάλη του ανθρώπου να συγκρατήσει το ελάχιστο χώμα από το ξέπλυμα του νερού, προκειμένου είτε να το καλλιεργήσει είτε να το χρησιμοποιήσει ως βοσκότοπο. Πολλά τοπωνύμια της περιοχής με το συνθετικό «λάκκος» μαρτυρούν περιοχές με ελάχιστο συγκρατημένο χώμα οι οποίες είναι σήμερα ιδιόκτητα μετόχια των οικογενειών των χωριών. Μεγάλη συγκέντρωση εδάφους παρουσιάζει η περιοχή γύρω από το Καρύδι που θα μπορούσε να ονομαστεί οροπέδιο. Το μικρό αυτό οροπέδιο επέτρεψε την ανάπτυξη ενός κύριου οικιστικού κέντρου στο βόρειο τμήμα του υψιπέδου. Η απογραφή του 1881 δίνει μια αμυδρή εικόνα της πληθυσμιακής δυναμικής του τοπίου που δεν πρέπει να άλλαξε και πολύ στο πέρασμα των αιώνων. Μικροί κήποι γύρω από τον οικισμό καλύπτουν τις ανάγκες σε κηπευτικά καθώς επίσης και αμπέλια τα οποία βρίσκονται στο τμήμα γης που υπάρχει μεταξύ του Καρυδιού και του Πέρα Καρυδιού. Τα αμπέλια αυτά και τα «καζανέματα» είναι πόλος έλξης για τους Καρυδιώτες που βρίσκονται σε διάφορα μέρη της Ελλάδος και του εξωτερικού και μετά από τις προσπάθειες του Πολττιστικού Συλλόγου Καρυδίου δυο φορές το χρόνο τουλάχιστον οργανώνουν αξιόλογες «γιορτές-πανηγύρια» και έτσι δίνεται η ευκαιρία να συναντηθούν οι κάτοικοι του χωριού και είναι χαρά για τους λιγοστούς μόνιμους κάτοικους του Καρυδιού να βλέπουν το χωριό τους να «ξαναζεί». Οι εκδηλώσεις γίνονται στον αύλιο χώρο του Δημοτικού σχολείου και χρησιμοποιείται και η κυρίως αίθουσα.

15 ΤΟ ΤΟΠΙΟ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΡΥΔΙ Η αιολική δυναμική της περιοχής είναι εξαιρετικά πλούσια γεγονός που αντικατοπτρίζεται στην ίδρυση οργανωμένων αιολικών πάρκων με ανεμογεννήτριες, ιδίως στα βόρεια του υψιπέδου. Οι άνεμοι αυτοί καθτστούν δύσκολη την ανθρώπινη διαβίωση και θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι οικισμοί είναι έτσι χτισμένοι ώστε να προστατεύονται από τους βορείους άνεμους. To Καρύδι είναι κτισμένο στο υποτυπώδες οροπέδιο που σχηματίζεται από την συσσώρευση χώματος και αποτελείται σήμερα από δυο τμήματα. Το Καρύδι όπου βρίσκουμε τον παραδοσιακό οικισμό με την ομοιογενή κατάσταση των κτισμάτων και την ταυτόσημη πολεοδομική οργάνωση των «γειτονιών», εδώ βρίσκεται και η δίκλιτη εκκλησία η Κοίμηση της Θεοτόκου Άγιος Αντώνιος. Το πρώτο κλίτος είναι πιο παλιό, ηλικίας 200 χρόνων, ενώ το δεύτερο θεωρείται νεότερο (100 χρόνων). Στην εκκλησία αυτή υπάρχει εικόνα της Παναγίας που λέγεται «Βαβελιανή». Όπως λέγεται η εικόνα αυτή μεταφέρθηκε από τους Βαβέλους την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Έφυγε

16 όμως μόνη της από την εκκλησία και πήγε στην αρχική της θέση. Αυτό επαναλήφθηκε μερικές φορές. Την τελευταία φορά οι κάτοικοι την έφεραν πίσω, κάνοντας λιι ανεία κατ παρακλήσεις. Η ΔΙΚΛΙΤΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ-ΑΓΙΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ

17 ΤΟ ΚΑΡΥΔΙ ΔΙΑΚΡΙΝΟΝΤΑΙ ΤΑ ΑΜΠΕΛΙΑ ΣΤΗΝ ΕΚΤΑΣΗ ΠΟΥ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟ ΚΑΡΥΔΙ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΑ ΚΑΡΥΔΙ. Το Πέρα Καρύδι που συνδέεται με το Καρύδι με δρόμο στο βόρειο και στο νότιο τμήμα του. Στο Πέρα Καρύδι βρίσκουμε τα «Δημόσια κτίρια» όπως: Τo Μονοθεσία Δημοτικό σχολείο που λεττουργούσε έως το 1981, το Ειρηνοδικείο που έκλεισε την δεκαετία του 60, το Ιατρείο που λειτουργούσε με ιατρό και μαία που κατοικούσαν στο χωριό μέχρι τις αρχές ι ης δεκαετίας του 80 και σήμερα στον ίδιο χώρο βρίσκεται το Αγροτικό ιατρείο, με τον αγροτικό τατρό να επισκέπτεται το Καρύδι κάθε Δευτέρα, την Αστυνομία με περίπου 8-10 υπαλλήλους που έκλεισε το 1981, το οίκημα ανήκει στο υπουργείο Δημοσίας τάξεως και ο πολττιστικός σύλλογος Καρυδιού κάνει ενέργειες για να του παραχωρηθεί, καθώς επίσης και η κατοικία του ιερέα. ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΙΕΡΕΑ ΚΤΙΡΙΟ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ

18 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΟ Ν.Ι. ΠΑΠΑΔΑΚΗ Στο πέρα Καρύδι βρίσκονται και τα πιο νέα κτίσματα και είναι εδώ που κατοικούν οι περισσότεροι από τους 30 περίπου μόνιμους κατοίκους. Όπως μας ανέφεραν όλα τα σπίττα του πέρα Καρυδιού κατοικούνται. Μεταξύ των δυο συστάδων του οικισμού στη φυσική συσσώρευση του χώματος βρίσκουμε τα αμπέλια του χωριού και κάποιους κήπους με κηπευτικά προϊόντα, αυτά είναι και η «γεωργική δραστηριότητα» του οικισμού,τα ελαιόφυτα των κατοίκων βρίσκονται στην Λαγκάδα, στην Καμάρα και στις Χοχλακιές. ΕΡΕΙΠΙΑ ΣΤΑ ΟΡΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΟΔΥΤΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ

19 ΠΕΡΑ ΚΑΡΥΔΙ ΟΠΩΣ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΡΥΔΙ ΚΑΙ ΟΙΚΙΣΜΟΥ Η ΑΚΡΗ ΤΟΥ

20 4.ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΙΔΙΟΠΡΟΣΩΠΙΑ Το Καρύδι παρουσιαζει ένα ενδιαφέρον σύνολο από μικρές μονόχωρες ιδιοκτησίες σε υυ κνή δόμηση και αποτελεί έναν πολεοδομικό τστό αναλλοίωτο κατά τους τελευταίους αιώνες. Οι δρόμοι ακολουθούν τις καμπύλες του εδαφους και τα κτίσματα ελίσσονται κατά μήκος αυτών. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΑΡΧΕΙΟ Μ. ΤΣΑΝΤΑΚΗ

21 Τα πετρόχττστα κτίσματα με την υυ κνή δόμηση αναπτύσσονται κυκλικά και τις περισσότερες φορές η κάλυψη είναι 100% του οικοπέδου, συχνά μικρές αυλές με πέτρινα «μπεντένια» χωρίζουν τον ιδιωτικό από τον δημόσιο χώρο. Το μέγεθος των οικοπέδων σε συνδυασμό με την μεγάλη κάλυψη και το υυ κνό σύστημα των εσωτερικής οδοποιίας δημιουργεί ένα υυ κνοδομημένο ιστό με κέλυφος αναλλοίωτο. Υπάρχουν και σήμερα πολλά στοιχεία που δείχνουν πως οι αρχικοί υυ ρήνες του οικισμού είχαν παλατότερη φρουριακή οργάνωση. Τα στοιχεία αυτά είναι κατ αρχήν ο υυ κνός ιστός του οικισμού και η επικοινωνία των σπιτιών μεταξύ τους, όπως αναφέρεται από τους κατοίκους. Γ.Ν.Ατκατερινιδης «Τα Καμαροσπιτα του Καρυδίου Σητείας» Κέντρο Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας τόμος ΚΒ ( ) «Τινές τούτων επεκοινωνουν παλαιότερων μεταξύ των δια μικρών θυρών, δια να καθίσταται δυνατή η διαφυγή δι αυτών, καταδιωκόμενων υπό των Τούρκων χριστιανών». Σε σπίτια της εξωτερικής πλευράς του οικισμού, σώζονται ακόμα τμήματα τειχών με «σκαρπωτη» μορφή. Την επίδραση των βενετογοτθικων επιρροών τον πρώτο καιρό στην αρχιτεκτονική του νησιού γενικά, μαρτυρούν τα ελάχιστα στοιχεία που σώζονται μέχρι σήμερα και που είναι κυρίως δικεντροι οξυκόρυφοι θόλοι και τόξα. Όπως σημειώνει ο Χ. Μπούρας «στα βενετοκρατούμενα μέρη θα παρουσιαστούν τοπικές πραγματοποιήσεις, κτίσματα στα οποία συναιρούνται βενετσιάνικα στοιχεία με εγχώριους καλλττεχνικούς τρόπους, ανταποκρινόμενα στις ανάγκες μιας κοινωνίας στην πλειοψηφία της ελληνικής και ορθοδόξου κατά το θρήσκευμα. Στην Κρήτη η αρχιτεκτονική αυτή, που δανείζεται μορφές τρόπους κατασκευής και τύπους από τη Δύση, άλλοτε σε μικρό και άλλοτε σε μεγάλο βαθμό, εντάσσεται στα πλαίσια ενός τοπικού πολττισμού αυτοτελούς και ιδιόρρυθμου, μέγτστης σημασίας γτα το νέο Ελληνισμό». Είναι φυσικό λοιπόν, στοιχεία είτε τεχνικά είτε μορφολογικά των οχυρωματικών έργων να μεταφέρονται συχνά στην κατασκευή των ιδιωτικών σπττιών. Χαρακτηριστικό τέτοιο στοιχείο είναι η ενίσχυση της κάτω γωνίας των κτιρίων, με

22 διαπλάτυνση της βάσης και διαμόρφωση των πλευρών με μια λοξή («σκαρπωτή») λιθοδομή από λαξευτή πέτρα. Είναι η γνωστή «καντονάδα», στοιχείο που συνεχίζει να υπάρχει στη λαϊκή αρχιτεκτονική της Κρήτης μέχρι τις αρχές ι ου αιώνα μας. Η χρησιμοποίηση της καντοναδας γίνεται όχι μόνον για λόγους μορφολογικούς, αλλά για καλύτερη θεμελίωση και εξασφάλιση μεγαλύτερης αντισεισμικότητας στο κτίριο. Η λαϊκή αρχιτεκτονική χρησιμοποιεί απλουστευμένα βασικά βενετσιάνικα χαρακτηριστικά που συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται μέχρι τις μέρες μας, όπως η τοξωτή διαμόρφωση της εισόδου, η διαμόρφωση των θυρωμάτων και των παραθύρων με παραστάδες ή κολόνες και με τοξωτό ή ευθύγραμμο ανώφλι. Οι παραστάδες έχουν κλασσική διάρθρωση με βάση κορμό κιονόκρανο ή επίκρανο. Τα κλειδιά των τόξων τονίζονται είτε με την απλή προεξοχή του κεντρικού αψιδολιθου είτε με γλυπτό φυτικό διάκοσμο. Ο τονισμός του κεντρικού θυρώματος, της πορτέλλας όπως τη λένε σήμερα οι Κρητικοί, έχει διατηρηθεί στη λαϊκή αρχιτεκτονική με γλυπτό διάκοσμο και με επιγραφές. Η κατασκευή των σπιτιών γίνεται με αργολιθοδομη πάχους 0,50-0,70 μ. Στις λιθοδομές χρησιμοποιείται ακανόνιστος ή ορθογωνισμένος πωρόλιθος και ισχυρό κονίαμα. Χαρακτηρισιι κό στοιχείο είναι η χρήση σφηνών από μικρές πέτρες. Οι λιθοδομές καλύπτονται με επιχρίσματα, ξεχωρίζουν μόνον τα πέτρινα πλαίσια των ανοιγμάτων. Οι λαξευτές τοιχοποιίες είναι σπανιότερες και τις συναντάμε κυρίως στις γωνίες των κτιρίων, στους λαμπάδες των ανοιγμάτων και στα στηθαία των κλιμακοστάσιων. Αλλά το πιο χαρακτηρτστικό απ όλα τα στοιχεία του σπιτιού και ενδιαφέρον στην κατασκευή είναι το δώμα. Η απορροή του νερού γινόταν όπως και σήμερα με πέτρινες σκαλισι ές μουτσουνάρες και αναγλυφάδες. Το δώμα έχει διασωθεί από την αρχαιότητα έως σήμερα. Οι ιδιωτικές κατοικίες και τα ανάκτορα της Μινωικής Κρήτης στεγάζονται με δώμα που συνεχίζει να είναι σε χρήση μέχρι τους βυζαντινούς χρόνους. Όλοι οι περιηγητές όλων των εποχών σημειώνουν με ιδιαίτερη προσοχή και έκπληξη την ύπαρξη επιπέδων ταρατσών που μπορούσε κανείς να περπατά επάνω τους όπως στο δρόμο. O George Lengherand (1486), o Domenico Trevisau (1512) o Felix Faber ( ), o Daniel Ecklin (1552) o Jaques le Saige (1518). O Charles Thomson περιηγητής στα 1730 σημειώνει «Τα σπίτια δίπατα το πολύ, είναι χτισμένα με πλιθιά και έχουν αγκωνάρια στις γωνιές. Η στέγη πατημένο χώμα, είναι επίπεδη με μικρή κλίση για να φεύγουν τα νερά. Εκεί σεργιανίζουν οι ένοικοι, όταν έχει καλό καιρό και κοιμούνται τις ζεστές νύχτες του καλοκαιριού».

23 Το περίγραμμα στο παλαιό τμήμα του οικισμού έχει συνεχή δόμηση με όρια σαφή που καθορίζονται από τα φυσικά εμπόδια. Οι δρόμοι είναι στενοί από 0,80 μ-2,50 μ πλάτος, παράλληλοι ή κάθετοι στις καμπύλες και σε υυ κνό πλέγμα, δημιουργώντας οικοδομικά τετράγωνα υυ κνά και ακανόνιστα. Υπάρχουν ακόμη πολλά αδιέξοδα που χρησιμοποιούνται σαν αυλές. Οι κάθετοι στις καμπύλες δρόμοι έχουν μεγάλες κλίσεις και διαμορφώνονται με σκαλοπάτια που ακολουθούν το βήμα των ζώων. Είναι λιθόστρωτοι με κλίση προς το εσωτερικό για την απορροή των νερών.

24 Το σχήμα του οικισμού ακολουθεί το φυσικό ανάγλυφο του εδάφους και είναι κυκλικό με κέντρο την πλατειά με την εκκλησία το φαφενείο και τα εμπορικά καταστήματα (σαγματοποιείο, ραφείο, μπακάλικο). Οι επιφάνειες των όψεων είναι σχετικά μικρές 4-5 σπίτια και σε διαφορετικά επίπεδα, το ίδιο ισχύει και στα ύψη των κατασκευών, που είναι στην πλειοψηφία τους μονόχωρα δωματοσκέπαστα σπίτια. Μερικά διοδωφα υπάρχουν αλλά η πλειοψηφία των παραδοσιακών

25 κατασκευών είναι μονόροφη. Τα δώματα σχηματίζουν ένα αναγλυφο και η ίδια μεσοτοιχία χρησιμοποτείται και από τις δυο κατοικίες. Μπορούμε να πούμε ότι η τυπολογία των σπιτιών είναι το «κρητικό λαϊκό αγροτικό σπίτι» πλατυμέτωπο ή στενομέτωπο μονόσπιτο. Είναι κατά κανόνα λττό, με απλή κυβική μορφή και με ελάχιστα ανοίγματα. Τα υλικά είναι η πέτρα, το ξύλο και το χώμα. Έχουν χρησιμοποιηθεί στην φυσική τους μορφή ή πολύ λίγο επεξεργασμένα,με μια πρωτόγνωρη αίσθηση της ύλης, συνεχίζοντας έτσι στη μορφή αλλά και στην κατασκευή τον αρχέγονο τύπο του προϊστορικού σπττιού της Κρήτης. Στον οικισμό υπάρχουν και λιγοστά (5-6) διώροφα δωματοσκέπαστα κτίσματα.

26 Ο χαρακτήρας του κρητικού σπιτιού δικαιολογείται από την τραχύτητα του χώρου αλλά και της ζωής, έχει έναν αυστηρό, ασκητικό χαρακτήρα. Πολλές φορές δύσκολα το ξεχωρίζεις από το γύρω τοπίο. Είναι συνήθως ένα καθαρά μακρόστενο ορθογώνιο που συγκεντρώνει στο εσωτερικό του όλες τις λεττουργίες, το μαγείρεμα, τον ύπνο, τη φύλαξη των καρπών και των αγαθών της χρονιάς και συχνά τον ύπνο και τη φύλαξη των απαραίτητων κατοικίδιων ζωών, όπως του γαϊδουριού και της κατσίκας. Στις παραπάνω παραλλαγές του απλού μονόσπιτου έρχεται να προστεθεί συχνά ένα στεγασμένο «οξωστάρι» που συνήθως περιλαμβάνει και το φούρνο. Το οξωστάρι αυτό στεγάζεται όπως και το σπίτι, με δώμα που στηρίζεται σε ξύλινους στύλους. Στα στενομέτωπα σπίτια καλύπτει όλη την πρόσοψη, συνεχίζοντας έτσι τον τύπο του αρχαίου μεγάρου. Στο πλατυμέτωπο καλύπτει ένα τμήμα της πρόσοψης. Η προσθήκη του φούρνου και του στεγασμένου «οξιώστη» σε σχήμα Γ με το κυρίως κτίσμα είναι η πρώτη προσθήκη για την εξέλιξη του σπιτιού. Ο τύπος αυτός των κτισμάτων,τόσο μορφολογικά όσο και κατασκευαστικά, είναι η συνεχεία του αρχέγονου τύπου του προϊστορικού σπιτιού της Κρήτης. Η πέτρα και το ξύλο χρησιμοποιούνται στη φυσική τους κατάσταση με την ελάχιστη δυνατή επεξεργασία. Ο κρητικός αιώνες τώρα, κατέχει καλά τις δυνατότητες των υλικών που διαθέτει και πώς να τις εκμεταλλευτεί ώστε να μπορέσει να στήσει γρήγορα το καινούργιο του σπιτικό, στη θέση των ερείπιων από τους πόλεμους, τις επαναστάσεις και τους σεισμούς. Εκμεταλλεύεται τη συνοχή που δίνει η ακανόνιστη μορφή του φαγωμένου ασβεστόλιθου. Οι στραβάδες του ξύλου η οι διχάλες αξιοποιούνται λεττουργικά.

27 Η πέτρα και το ξύλο χρησιμοποιούνται στη φυσική τους κατάσταση με την ελάχιστη δυνατή επεξεργασία. Ο κρητικός αιώνες τώρα, κατέχει καλά τις δυνατότητες των υλικών που διαθέτει και πώς να τις εκμεταλλευτεί ώστε να μπορέσει να στήσει γρήγορα το καινούργιο του σπιτικό, στη θέση των ερείπιων από τους πόλεμους, τις επαναστάσεις και τους σεισμούς. Εκμεταλλεύεται τη συνοχή που δίνει η ακανόνιστη μορφή του φαγωμένου ασβεστόλιθου. Οι στραβάδες του ξύλου η οι διχάλες αξιοποιούνται λεττουργικά. Όταν χρειάζεται να αυξηθεί το πλάτος ή το μήκος του σπττιού, τότε προστίθεται ένα ξύλινο μεσοδόκι που βοηθάει στη στήριξη του δώματος. Το μεσοδόκι στηρίζεται και σ ένα ή δυο ξύλινους στύλους. Ο ξύλινος αυτός στύλος, ο κέντης ή λυρατζής ή μποντέλλο ή στάτης όπως τον λένε, έχει τις ρίζες του στη μινωική εποχή. Το ξύλινο μεσοδόκι έρχεται να το αντικαταστήσει ένα λίθινο ημικυκλικό τόξο,η καμάρα. Η καμάρα όπως και το μεσοδόκι, γίνονται για να αντιμετωπιστεί το μικρό μήκος των ξύλων, ο λυγισμός που δημιουργούν τα φορτία του χώματος στο δώμα, που με την προσθήκη που γίνεται για την συντήρηση του κάθε χρόνο αποκτά ένα σημαντικό πάχος, αλλά και το φορτίο του χιονιού στα ορεινά, ν χαμηλωμένο τόξο. Είναι χώρος με θαλπωρή και με μια ξεχωριστή σημασία, που περιλαμβάνει το φούρνο και το τζάκι. Πεζούλες, ξύλινα ράφια και θυρίδες (εσοχές) συμπληρώνουν τον εξοπλισμό αυτής της γωνιάς, που μαζεύει την οικογένεια τις κρύες μέρες. Το τζάκι καταλήγει στον ανηφορα, την καπνοδόχο, μια μεγαλύτερη τρυπά για να φεύγει ο καπνός. Η τρυπά αυτή σκεπάζεται συνήθως μ ένα σπασμένο πιθάρι, το

28 σπασοπίθαρο που χτίζεται μέσα στο τμήμα αυτό του δώματος που είναι λίγο υπερυψωμένο. Το πιθάρι σκεπάζεται τις βροχερές μέρες με μια πλάκα. Στο άλλο καντούνι της μπροστινής σπάλας είναι συνήθως το πατητήρι, που σκεπάζεται με ξυλά όλο τον υπόλοιπο καιρό όταν δεν χρησιμοποιείται και χρησιμεύει και για ύπνο, ή κάποιος σοφάς με αποθήκη, μπουλμε, στον αποκοτώ χώρο. Και τα αλλά δυο καντούνια διαμορφώνονται ανάλογα με σοφάδες και αποθήκες. Ο κεντρικός χώρος λέγεται σάλα και συγκεντρώνεται όλη η οικογένεια στις χαρές και στις λύπες. Ο τοίχος που είναι απέναντι στην είσοδο είναι πάντα τυφλός χωρίς κανένα άνοιγμα. Μια πεζούλα κτιστή σ όλο το μήκος του ή ένας μεγάλος καναπές κάνουν το χώρο αυτό φιλόξενο και οικείο. Συνήθως το μοναδικό άνοιγμα είναι η πόρτα και ένα ή δυο μικρά παράθυρα στους σοφάδες. Η αναλογία φωττστικής επιφάνειας προς την επιφάνεια της κάτοψης είναι περίπου 4%. Το ορεινό σπίτι μένει ασοβάττστο εξωτερικά. Τα λιγοστά ανοίγματα και το πέτρινο γείσωμα του δίνουν έναν έντονο ασκητικό χαρακτήρα.

29 Οι διαστάσεις των κατοικιών προκύπτουν από τις κατασκευαστικές δυνατότητες των υλικών όπως είναι τα μήκη των ξύλων για την κατασκευή του δώματος που κυμαίνονται από 2,50 μ. έως 3,50 μ. και το διαθέσιμο χώρο για το κτίσιμο του σπττιού. Έτσι στο στενομέτωπο τύπο το πλάτος δεν ξεπερνά τα 3,50 μ. και το μήκος βρίσκεται σε αναλογία 1:2 ή 1:3. Οι επιφάνειες των σπττιών κυμαίνονται από 25 έως 35 τμ. Η είσοδος στο στενομέτωπο τύπο μονόχωρο είναι συνήθως στην στενή πλευρά και μετακινημένη ως προς τον άξονα του κτίσματος. Στο πλατυμέτωπο μονόχωρο η είσοδος είναι συνήθως στο κέντρο σε μια από τις μεγάλες πλευρές. Ένα μικρό παράθυρο κοντά στην πόρτα συμπληρώνει το φωτισμό. Η πόρτα στο κέντρο δίνει την δυνατότητα να ξεχωρίσουν οι λειτουργίες. Στη μια στενή πλευρά το μαγείρεμα, στην άλλη ο ύπνος σε πεζούλα ή σε σοφά. Το πλατυμέτωπο μονόχωρο στην εξέλιξη του έχει τη δυνατότητα ν αποκτήσει ένα σοφά ύπνου και στις δυο στενές πλευρές του. Τότε το τζάκι μπαίνει στη μεγάλη πλευρά της εισόδου. Στον οικισμό έχουμε και πολλά καμαρόσπττα (στενομέτωπα ή πλατυμέτωπα), το πιο διαδεδομένο και αγαπητό τύπο σπττιού στην Κρήτη. Το χώρισμα του ορθογωνίου της κάτοψης με την καμάρα δημιουργεί στα πλάγια τέσσερις χώρους που έχουν λεττουργική αυτονομία, χωρίς να διασπάται η ενότητα του χώρου. Τα ανοίγματα πλαισιώνονται με λαξεμένα πέτρινα πλαίσια, τα πελέκια ή ρουκούνια. Το υπέρθυρο είναι ευθύγραμμο ή τοξωτό (καμαρωτό) και η διαμόρφωση του γίνεται με ιδιαίτερη φροντίδα και προσοχή. Στα πιο εξελιγμένα κτίσματα βρίσκουμε μεταγραμμένα στοιχεία από τους βενετσιάνικους χρόνους, με βάσεις και επίκρανα στις παραστάδες της πόρτας κατ με προσπάθεια διακόσμησης του υπέρθυρου.

30 ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΑΠΟ ΑΝΟΙΓΜΑΤΑ ΚΑΙ ΘΥΡΩΜΑΤΑ Το Καρύδι έχει εξαιρετικά στοιχεία της παραδοσιακής Κρητικής αρχιτεκτονικής, που έχουν μείνει αναλλοίωτα λόγω της εγκατάλειψης και ερήμωσης σχεδόν του οικισμού. Τώρα τελευταία ξένοι αγοράζουν κάποια κτίσματα και ορισμένοι «εργολάβοι» κάνουν τις ονομαζόμενες «ανακαινίσεις» χωρίς φυσικά πολεοδομικές άδειες και με αμφιβόλου ποιότητας στηρίξεις και αισθητικά κριτήρια.

31 Β ΜΕΡΟΣ Πρόταση κανονισιι κού πλαισίου προστασίας και ειδικών όρων δόμησης οικισμού Πρόταση μας θα είναι: H κήρυξη του Καρυδιού ως «παραδοσιακού οικισμού» (ΣΧΟΟΑΠ ΔΗΜΟΥ ΙΤΑΝΟΥ) πρέπει να συνοδευτεί με ειδικό θεσμικό πλαίσιο προστασίας της δομής της πολεοδομικής και κτιριολογικής εικόνας του αρχικού οικισμού. Με ειδικούς όρους δόμησης, διατήρησης των υπαρχόντων κελυφών, όγκων και αναλογιών, καθώς και αποκατάσταση του δαιδαλώδους πολεοδομικού ιστού που δίνει μια ξεχωριστή ταυτότητα στο Καρύδι. Α. Ευθύνη Ο.Τ.Α. - προτάσεις 1. Οργάνωση ειδικού τμήματος προστασίας παραδοσιακών οικισμών (τοπικός ενιαίος φορέας διαχείρισης και ανάπτυξης) ομαδοποίηση οικισμών πρώην μετόχια Ζάκρου. 2. Οργάνωση ειδικών συνεργείων καθαρισμού ερειπίων και συλλογής υλικών για επανάχρηση καθώς και μερικής αποκατάστασης όψεων εγκαταλελειμμένων και ερειπίων 3. Αποκατάσταση δτκτύων υποδομών (ύδρευση, αποχέτευση, διαχείριση λυμάτων) με παράλληλη συνεργασία ΔΕΗ και ΟΤΕ για υυό γεια δίκτυα. 4. Φροντίδα και αποκατάσταση επανένταξη κτισμάτων και χώρων δημόσιας χρήσης στη λεττουργία του οικισμού με ιδιαίτερη προσοχή στη διατήρηση φυσικών στοιχείων βράχων και βλάστησης. 5. Αποκατάσταση οδοστρωμάτων μετά τα έργα βελτίωσης δικτύων 6. Αναπλάσεις βελτιώσεις δημοσίων χώρων και πλατειών 7. Αποκαταστάσεις δημοσίων κτηρίων π.χ. δημοτικό σχολείο, πρώην αστυνομία και ιατρείο Β. Ευθύνη συνεργασίας Ο.Τ.Α. Τ.Ε.Ε. τοπικών συλλόγων μηχανικών 1. Αναθέσεις μελετών εμπερτστατωμένων και λεπτομερών αποτυπώσεων παραδοσιακών συνόλων και κτηρίων που προτείνονται για μερική ή ολική διατήρηση. 2. Επανέλεγχος δεδομένων και αποφάσεις για περαιτέρω δράση και ενημέρωση αρμόδιων κρατικών φορέων. 3. Σε περίπτωση που η διατήρηση κριθεί αδύνατη, προτείνεται η συγκέντρωση σχεδίων σε μουσειακό αρχείο αρχιτεκτονικής κληρονομιάς που δε μπόρεσε να σωθεί, σαν εργαλείο έμπνευσης στους μελετητές που στο μέλλον θα εκδώσουν άδειες σε παραδοσιακούς οικισμούς και σε επεκτάσεις τους. Γ. Ευθύνη ΓΠΣ κατ ΣΧΟΟΑΠ προτάσεις 1. Διαχωρισμός του αυθεντικού παραδοσιακού μέρους στο συνεκτικό τμήμα του οικισμού (ή μεμονωμένων κτηρίων) και θέσπιση προστασίας κελύφους για όλα τα κτήρια. Οι όροι αποκατάστασης μπορεί να κυμαίνονται αναλόγως της σπουδατότητας και της θέσεως του κτηρίου. Τα νέα υλικά μπορούν να είναι ευπρόσδεκτα, εφόσον δεν προσβάλουν τον παραδοσιακό χαρακτήρα, δεν αλλοιώνουν τα υφιστάμενα υλικά και είναι καλαίσθητα. 2. Κατόπιν των εργασιών της Β παραγράφου, κινητοποίηση αρμόδιων φορέων για κήρυξη προστασίας των ειδικά προτεινόμενων οικιστικών συνόλων. Οι όροι αποκατάστασης θα είναι αυστηρότερα προσκολλημένοι στα

32 παραδοσιακά πρότυπα (πχ ξύλινα κουφώματα) και θα ελέγχονται από τις υπηρεσίες κήρυξης. 3. Στο υπόλοιπο συνεκτικό τμήμα του οικισμού προτείνεται: α. γενική προστασία τοπίου β. Ζώνη προστασίας ενός οικοδομικού τετραγώνου περιμετρικά του προστατευόμενου με διατήρηση-έλεγχο όγκων υψών γ. νέοι όροι δόμησης για παραδοσιακούς οικισμούς στο υπόλοιπο συνεκτικό τμήμα (κάλυψη 80%, συντελεστής δόμησης 0,8 και ισόγειοι όγκοι). 4. Επανεξέταση των ορίων οικισμού στην επέκταση (μη συνεκτικό τμήμα), όπου προτείνουμε δτατήρηση και επανάχρηση των υπαρχόντων πριν την οποιαδήποτε επέκταση που προς το παρόν κρίνεται περτττή. Σημαντικό σχεδιασμό πρόβλεψη απαιτείται για τα παρακάτω: α. δημιουργία πεζοδρόμου εκατέρωθεν του επαρχιακού οδικού άξονα β. η επέκταση, αν χρειάζεται, να γίνει στο βόρειο τμήμα εντάσσοντας κάποιες υπάρχουσες οικοδομές, στο δυτικό και νότιο τμήμα σε μία μικρή ζώνη παράλληλα προς τα υφιστάμενα και στο ανατολικό τμήμα γύρω από το σχολείο, χωρίς να αγγίζει καθόλου το βορειοανατολικό τμήμα που αποτελεί φυσικό όριο. 5. Ως προς το πολεοδομικό σχεδιασμό και τους όρους δόμησης προτείνουμε: α. οικόπεδα: 200 τ.μ., διαμπερή σε δρόμους β. σχηματισμός γραμμικών οικοδομικών τετραγώνων σύστημα συνεχές πλάτος δρόμων 2,5 μ. και 5,0 μ. δημιουργία μικρών πλατειών και πλατωμάτων γ. δόμηση στα οικόπεδα: _κάλυψη 80% _συντελεστής δόμησης 1 _κλιμακωι ή διάρθρωση όγκων παράλληλα με το έδαφος _επιφάνετες τελικών δωμάτων 40 τ.μ. maximum _ύψος οτκοδομής ανάλογα με το πλάτος του δρόμου _δυνατότητα ισόγειου ενιαίου ημιυπαίθριου 25τ.μ. με πλευρά ανοικτή σε οποιοδήποτε σημείο του οικοπέδου _προαιρετική δημιουργία υπόγειου χώρου αποθήκης maximum 25 τ.μ. και ύψους 2.20 μ. με πρόσβαση από ημιυπαίθριο χώρο και χωροθέτηση της κάτω από αυτόν, χωρίς να προεξέχει από το έδαφος της τελικής διαμόρφωσης του οικοπέδου _εφαρμογή νεότερων ή απλούστερων συστημάτων (βιοκλιματική αρχιτεκτονική) _εξασφάλιση θερμού νερού και κατάργηση παραδοσιακών ηλεκτρικών συλλεκτών και ντεπόζττων _ απαγόρευση αρχιτεκτονικών προεξοχών, στεγάστρων και εξωστών _έλεγχος αερισμού, όχι φωτισμού _μικρότερα ελεύθερα ύψη _μη προσμετρούμενο πατάρι ύπνου στο συντελεστή δόμησης

33 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - Αίκατερινιδης Γ.Ν., «Τά Καμαρόσπιτα του Καρυδίου Σητείας». Αθήνα Αλεξίου Στυλ.,»Η Κρήτη του Μίνωος καί Δωπικί Κρήτη». Ηράκληιο Βασιλειάδης,Δημ.,»Το κρητικό σπίτι». Αθήνα Δημακόπουλος Ίορδ.,» Τά σπίτια τού Ρεθέμνου. Συμβολή στη μελέτη της αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής της Κρήτης τού 16ού και 17ού αιώνα.» Αθήνα Gerola Giuseppe,»Τopografia delle chiese della citta di Candia», τόμοι 4 ( ) -Embricios Alex.,»La Renaissance Cretoise «. Paris Ηλιάδου Δημοκρατιά,»La Crete sous la domination venitienne et turque» Studi Veneziani IX Κolodny Emile Y.,»La Crete : mutation et evolution d une population insulaire grecque». Τεύχ Kουκουλές Φαίδ.,»Συμβολή εις της Κρητικήν λαογραφίαν επί Βενετοκρατίας Λασσιθιωτάκης Κων.,»Πόλεις της Κρήτης». Ηώς Νουχάκης Ι.,»Κρητική χωρογραφία». Αθήνα Pashley Robert,»Travels in Crete». London Perrot G., «L ile de Crete». Paris Σπανάκης Στεφ.,»Η Κρήτη. Τουρισμός, Ιστορία, Αρχαιολογία». Ηράκλειο Σταυράκης Ν.,»Σταττστική του πληθυσμού της Κρήτης». Αθήνα Τριποδάκης Δ., Ιστορική θεώρηση της εξελίξεως των οικισμών και κατοικίας στην Κρήτη». Αρχιτεκτονική Τωμαδάκης Νικ.,»Προβλήματα της εν Κρήτη Αραβοκρατίας μ.χ.» F.W.SIEBER, «Ταξιδεύοντας στη νήσο Κρήτη το 1817» σελ.231,232 Νεοελληνική Ιστορική Βιβλιοθήκη -ΕΛ. ΠΛΑΤΑΝΑΚΗ, Σπηλαιολογικαί έρευναι εις Σητείαν (Κρητική Πρωτοχρονιά 1964, σελ ) -P. FAURE, Fonctions des cavernes Cretoises. Paris 1964,σελ.27, 59, 67, 71, Α. ΠΕΤΡΟΧΕΙΛΟΥ, Το σπήλαιο περιστεράς Καρυδιού Σητείας Κρήτης (Δελτίον Ελλ. Σπηλαιολογικής Ειαι ρείας 6),1970 σελ Ν. Π. ΠΑΠΑΔΑΚΗ αρχαιολόγου, «Οι κρήνες της Σητείας» ΕΚΔΟΣΗ ΠΕΡΙΗΓΗΤΙΚΗΣ ΛΕΣΧΗΣ ΤΜΗΜΑ ΣΗΤΕΙΑΣ ΣΗΤΕΙΑ «ΥΠΟΓΕΙΑ ΠΟΤΑΜΙΑ- Σπελαιολογικές περιηγήσεις στην Κρήτη 1» Σπηλαιολογικός Όμιλος Κρήτης, εκδόσεις Ίτανος Ηράκλετο 2008 σελ ΚΡΗΤΗ «Το αφιέρωμα» Τοπικές ιστορίες, Εκδοτικός οίκος «Αρσινόη» -ΝΙΚΟΣ ΓΑΡΕΦΑΛΛΑΚΗΣ, Τραγούδια του παλιού καιρού ΣΗΤΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ 1995

34 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

35 1. ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΤΟΠΟΣ ΤΟΠΙΟ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ 2. ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ 1. ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΤΟΠΟΣ ΤΟΠΙΟ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ Όνομα οικισμού: ΚΑΡΥΔΙ Α. Το όνομά ι ου προέκυψε από πλάκα με ανάγλυφη παράσταση κλαδιού καρυδιάς με καρπούς που βρέθηκη θιη σέση Κουτσουνάρα (σημείο ανάβλυσης της πηγής από την οποία υδρεύεται σήμερα όλος ο οικισμός) (Ετυμολογία της λέξης) Α) ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Οικισμός : Ορεινός Ημιορεινός Πεδινός Παράλιος Φυσικό περιβάλλον ιδιαττηρότητης: Υπάρχουν στην περιοχή ιδιαίτερα στοτχεία του φυσικού περιβάλλοντος που αξίζει να αναδειχθούν ; (πχ. Οροπέδιο, σπήλαιο, φαράγγι, κλπ) Αναφέρατε : Η περιοχή είναι ένα φυσικό υψίυεδο με ια φαράγγια Χοχλακιών, Κάτω Ζάκρου και Μαζά ή Μαγκασά Σπήλατο του Περτστερά_Κάτω Πλατύβολο Σπήλαιο Καιωφ ύγι_ Λιμνόλακος Υπάρχει κάποιο πλαίσιο προστασίας γτα την περιοχή? Αν όχι θεωρείια ι όιι χρειάζει αι να προταθεί κάττ τέτοτο; Αναφέρατε : Η περιοχή αναφέρετατ στο ΣΧΟΟΑΠ Δήμου Ιτάνου και προτείνετ το χαρακτηρισμό του ως παραδοσιακό οικισμό. Η περιοχή συνδέεται με κάποιο ισιορικό γεγονός ; Αναφέρατε : Αναφέρεται κάποιο από τα σιοιχ εία του τόπου που θεωρείτατ τδταίτερο χαρακτηρισιικ ό για τη φυσιογνωμία του. 1) Μεμονωμένο κτίσμα ή μνημείο: Βρύση, Εκκλησία και συνεκιι κό τμήμα οικισμού, κατόπιν ορισμού 2) Παραγόμενο προϊόν 3) Παραγωγική δραστηρτότητα (π.χ. κτηνοτροφία, οινοποιία): κτηνοτροφία και αμπέλια

36 4) Έθιμο: καζανέματα 5) Τοπική γιορι ή ή πανηγύρι: πανηγύρι 10 Ιουλίου Β) ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ Υπάρχει κάποια ισιορική περίοδος μη την οποία ο οικισμός συνδέεται περισσόιερο? (π. χ. ρόλος του οικισμού σε επαναστάσεις) Αναφέρατε : 1881, έδρα κοτνότητας με 14 χωριά με κοινοιικ ές υπηρεσίες. Αναφέρεται (αν γνωρίζετε ) κάποτο έργο της πεζογραφίας ή της τστορίας ποπ αναφέρεται σιον οι κισμό. Αναφέρατε : 1. Σητηία_ Η πατρίδα του Μύσωνα κατ του Κορνάρου/ Ν. Παπαδάκης, σελ Οι κρήνες της Σητείας_Ενετοκρατία-Τουρκοκρατία-Αυτονομία- Ένωση/ Ν. Παπαδάκης, 1992, σελ Κρήτε_Τοπικές τστορίες 4. Ταξιδεύοντας στη νήσο Κρήτη το 1817/ F.W. Sieber/ Νηοηλληνική Ιστορική Βιλιοθήκη 5. Υπόγηια Ποτάμια-σπηλαιολογικές πηριηγήσεις στην Κρήτη 1/ Σπηλαιολογικός Όμιλος Κρήτης/ Ίτανος/ Ηράκλειο Τα καμαρόσπττα του Καρυδίου Σητείας/ Γ. Αικαιηρινίδη/ Επετ. Κέντρου Ερεύνες Ελληνικής Λαογραφίας/ Αθήνα Τραγούδια του παλιού καιρού/ Ν. Γαρεφαλάκης/ Σητεία 1995 Δημογραφική εξέλιξη (αναφορά σιις 5 ιηληυταίες απογραφές). Αναφέρατε : 1881: : : : : 40 Μπορεί ο οικισμός να θεωρεθεί όιι α νήκει σε ένα ευρύτερο σύνολο με κοινά χαρακτηρισιικ ά στην εξέλιξη του (π.χ. Χωριά ιοπ Οροπηδίοπ Λαθιθίου). Αναφέρατε : Κοινή αρχττεκτονική γλώσσα (μορφή, οργάνωσε καιοικ ίας ) στα χωριά Χώνος, Μαγκασά, Σίτανος, Μητάτο και Ξηρολίμνη.

37 Γ ) ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΜΕ ΤΟ ΤΟΠΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ - ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΕΙΣ Ποιά είναι ε σχέση του οικισμού με : -To τοπικό κέντρο της περιοχής Τοπικό κέντρο θεωρείτατ η Ζάκρος, όπου ικανοποιούνται κάποιες πρώτες ανάγκες. Ευρύτερο κέντρο είνατ ε Σητεία. Ο οικισμός έχηι σχέση ηξάρτησης τόσο από τη Ζάκρο όσο και από τη Σητεία. -Τους γεττοντκούς οικισμούς Υπάρχει σχέσε με Λαγκάδα, Χοχλακιές και Καμάρα. Εκεί βρίσκονια τ τα ελαιόφυτά τους. Το Καρύδι ηρημώνει από τέλος Νοέμβρε ως Απρίλη και οι κάιοικ οί του πηγαίνουν στους προαναφερόμενους γεττοντκούς οικισμούς. Ύπαρξη σιον οικ ισμό διαφόρων εξυπηρετήσεων ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ : υπάρχει σιον οικ ισμό Νηπιαγωγείο Δημοιικ ό Γυμνάσιο Λύκειο ΥΓΕΙΑ : Υπάρχετ στον οτκτσμό Κένιρο Υ γείας Αγροιικ ός γιατρός/βδομάδα Φαρμακείο Υπάρχουν στον οτκισμό άλλες εξυπηρετήσεις : Όχι (π. χ. παιδικός σταθμός, πολεοδομία, Κ. Ε. Π. τράπεζα κλπ.) Αναφέρατε : Θεωρείτατ όττ ε περιοχή χρειάζει αι καλύτηρη οδική σύνδηση με το τοπικό κέντρο ; ΝΑΙ ΟΧΙ Υπάρχει συγκοινωνία με άλλες περιοχές ; ΝΑΙ ΟΧΙ Υπάρχει συγκοινωνία με άλλο τοπικό κέντρο ; ΝΑΙ ΟΧΙ

38 ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΟΔΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ α) Προς το τοπικό κέντρο ΚΑΛΗ ΜΕΤΡΙΑ ΚΑΚΗ β) Προς άλλες οικισιι κές περιοχές ΚΑΛΗ ΜΕΤΡΙΑ ΚΑΚΗ Δ) ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΔΟΜΗΜΕΝΟΥ ΙΣΤΟΥ (Αναφέρατε) Χτίζονται καινούργια κτίρια ; ΝΑΙ ΟΧΙ Μερική αποκατάσταση υπαρχόντων κττσμάτων με τδτωττκή πρωτοβουλία, χωρίς σεσμτκό πλαίσιο Χτίζοντατ τουρτσιικ ές μονάδες ; ΝΑΙ ΟΧΙ 2. ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ Α) Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 1. Σε ποτο τομέα στηρίζεται η οικονομία της περιοχής ; ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Γεωργία -Κτηνοτροφία ( γεωργία κτηνοτροφία αλιεία ) κήποι ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ( βιομεχανία - βτοτεχνία) ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ( ππηρεσίες κατ τουρτσμός ) Έχει αλλάξει κάττ, στην πάροδο των χρόνων, σε σχέσε με τους παραπάνω τομείς ; ΝΑΙ ΟΧΙ Αν ναι, ποιό ; ( Αναφέρατε ) Δεν υπάρχει πλέον ιο μονοσέσιο δημοιικό σχ ολείο, ιο Ειρη νοδικηίο, η Αστυνομία και το Ιατρείο. 2. Υπάρχουν παραδοσιακές δραστηρτότητης ; ΝΑΙ ΟΧΙ

39 Αν ναι, ποιές ; ( Αναφέρατε ) (π. χ. υφαντουργία, κεραμική 3. Υπάρχει κάποιο επάγγελμα στην περιοχή που έχει σήμερα εκλείψει ; Αν ναι, ποιό ; ( Αναφέρατε ) ΝΑΙ ΟΧΙ Σαγματοποιείο, 2 φούρνοι, ραφείο 4. Νέες απασχολήσεις στην περιοχή ; ΝΑΙ ΟΧΙ Αν ναι, ποιές ; ( Αναφέρατε ) 5. Πισιεύειε όιι υ υάρχουν προοπιικ ές εξέλιξης σ αυιές ιις απασχολήσεις; Αν ναι, ποιές ; ( Αναφέρατε ) ΝΑΙ ΟΧΙ 6. Γνωρίζετε αν έχουν δοθεί επιχορηγήσεις ή κάποια οικονομική ενίσχυση για την παραγωγή τοπικών προϊόντων ή γτα την ενίσχυση τοπικών «παραδοσιακών» δραστηρτοτήτων ; ΝΑΙ ΟΧΙ Αν ναι, σε ποιές ; ( Αναφέρατε ) Από ποια πηγή χρηματοδότησης; 3. ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ 1. Υπάρχουν προβλήματα σήμερα στην κυκλοφορία των οχημάτων κατ των πηζών στην περιοχή σας. Αν ναι, ποιά ; ( Αναφέρατε ) ΝΑΙ ΟΧΙ Ο πολεοδομτκός τστός είνατ πυκνοδομημένος και το δίκτυο των ησωτηρτκών δρόμων είνατ στενό. 2. Γτα ποτοπς λόγους γίνονται οι μεια κινήσεις σας καθεμερινά ; Συναλλαγή μη δημόσιες υπηρεσίες Υπηρεσίες Πρωτογενή τομέα (αγροιικ ά, κτηνοτροφικά) Υπηρεσίες Δευτερογενή τομέα (μεταποίηση, κατασκευές) Υπηρεσίες Τρττογενή τομέα (τουρισμός)

40 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ

41 α/α Όνομα Αρχείου jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg Θέμα Φωτογραφίας Διαστάσεις Οριζόντια Κατακόρυφα Κάδρο Φωτογραφική Μηχανή Ημερομηνία Λήψης πανοραμική άποψη X Landscape Μηχανή/Μοντέλο 02/04/2010 πανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 πανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 πανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 πανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 πανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 πανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 πανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 πανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 02/04/ jpg οδικό δίκτυο X Landscape SONY DSC-P8 02/04/ jpg οδικό δίκτυο X Landscape SONY DSC-P8 02/04/ jpg οδικό δίκτυο X Landscape SONY DSC-P8 02/04/ jpg οδικό δίκτυο X Landscape SONY DSC-P8 02/04/ jpg οδικό δίκτυο X Landscape SONY DSC-P8 02/04/ jpg κρήνη X Landscape SONY DSC-P8 02/04/ jpg κρήνη X Landscape SONY DSC-P8 02/04/ jpg κρήνη X Landscape SONY DSC-P8 02/04/ jpg κρήνη X Landscape SONY DSC-P8 02/04/ jpg jpg jpg jpg jpg jpg άποψη συγκροτήματος κτιρίων X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 άποψη συγκροτήματος X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 κτιρίων άποψη συγκροτήματος X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 κτιρίων άποψη συγκροτήματος X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 κτιρίων λεπτομέρεια θύρας X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 κτίριο εμπορικής χρήσης X Landscape SONY DSC-P8 02/04/ jpg οπτική φυγή X Landscape SONY DSC-P8 02/04/ jpg εκκλησία X Landscape SONY DSC-P8 02/04/ jpg jpg jpg jpg άποψη συγκροτήματος κτιρίων X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 λεπτομέρεια θύρας X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 άποψη συγκροτήματος X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 κτιρίων λεπτομέρεια τοίχου X Landscape SONY DSC-P8 02/04/ jpg οδικο δικτυο X Landscape SONY DSC-P8 02/04/ jpg λεπτομέρεια δώματος X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010

42 jpg οδικο δικτυο X Landscape SONY DSC-P8 02/04/ jpg οδικο δικτυο X Landscape SONY DSC-P8 02/04/ jpg άποψη κτιρίου X Landscape SONY DSC-P8 02/04/ jpg λεπτομέρεια αντιστήριξης X Landscape SONY DSC-P8 02/04/ jpg διώροφο κτίσμα X Landscape SONY DSC-P8 02/04/ jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg ερειπωμένο οδικό δίκτυο X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 οδικο δικτυο κ κτίρια X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 οδικο δικτυο κ κτίρια X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 οδικο δικτυο κ κτίρια X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 λεπτομέρεια θύρας X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 ερειπωμένο οδικό δίκτυο X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 λεπτομέρεια όψης X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 λεπτομέρεια θύρας X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 λεπτομέρεια εσωτερικού X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 κτίσματος λεπτομέρεια όψης X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 διαδικασίες αποκατάστασης X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 λεπτομέρεια ανοίγματος X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 λεπτομέρεια όψης X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 οδικο δικτυο κ κτίρια X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 λεπτομέρεια ανοίγματος X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 λεπτομέρεια όψης X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 λεπτομέρεια όψης X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 λεπτομέρεια θύρας X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 λεπτομέρεια ανοίγματος X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 πανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 πανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 πανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 πανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 πανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 πανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 λεπτομέρεια δώματος X Landscape SONY DSC-P8 02/04/2010 πανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 04/04/2010 πανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 04/04/2010 πανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 04/04/2010 πανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 04/04/2010 είσοδος οικισμού προς X Landscape SONY DSC-P8 04/04/2010

43 σχολείο jpg νέα κρήνη X Landscape SONY DSC-P8 04/04/ jpg jpg jpg jpg jpg jpg jpg σχολείο κ μνημείο X Landscape SONY DSC-P8 04/04/2010 υπαίθριος χώρος σοχλείου X Landscape SONY DSC-P8 04/04/2010 κ πανηγυριού κτίριο αστυνομίας X Landscape SONY DSC-P8 04/04/2010 πανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 04/04/2010 πανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 04/04/2010 πανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 04/04/2010 πανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 04/04/ jpg άποψη κτιρίου X Landscape SONY DSC-P8 04/04/ jpg άποψη κτιρίου X Landscape SONY DSC-P8 04/04/ jpg άποψη κτιρίου X Landscape SONY DSC-P8 04/04/ jpg jpg jpg λεπτομέρεια θύρας X Landscape SONY DSC-P8 04/04/2010 πανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 04/04/2010 πανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 04/04/ jpg άποψη κτιρίου X Landscape SONY DSC-P8 04/04/ jpg jpg αποχετευτικό δίκτυο X Landscape SONY DSC-P8 04/04/2010 πανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 04/04/ jpg άποψη κτιρίου X Landscape SONY DSC-P8 04/04/ jpg άποψη κτιρίου X Landscape SONY DSC-P8 04/04/ jpg άποψη κτιρίου X Landscape SONY DSC-P8 04/04/ jpg άποψη κτιρίου X Landscape SONY DSC-P8 04/04/ jpg άποψη κτιρίου X Landscape SONY DSC-P8 04/04/ jpg υπο κατάρρευση X Landscape SONY DSC-P8 04/04/ jpg υπο κατάρρευση X Landscape SONY DSC-P8 04/04/ jpg άποψη κτιρίου X Landscape SONY DSC-P8 04/04/ jpg άποψη κτιρίου X Landscape SONY DSC-P8 04/04/ jpg άποψη κτιρίου X Landscape SONY DSC-P8 04/04/ jpg jpg jpg υ ανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 04/04/2010 πανοραμική άποψη X Landscape SONY DSC-P8 04/04/2010 λεπτομέρεια διάκοσμου X Landscape SONY DSC-P8 04/04/ jpg οδικό δίκτυο X Landscape SONY DSC-P8 04/04/ jpg οδικό δίκτυο X Landscape SONY DSC-P8 04/04/ jpg δίκτυο κίνησης X Landscape SONY DSC-P8 04/04/ jpg άποψη δρόμου X Landscape SONY DSC-P8 04/04/ jpg άποψη δρόμου X Landscape SONY DSC-P8 04/04/ jpg άποψη δρόμου X X Landscape SONY DSC-P8 04/04/ jpg λεπτομέρεια δώματος X Landscape SONY DSC-P8 04/04/2010