«Πόθοι αετού και φτερά πεταλούδας»

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "«Πόθοι αετού και φτερά πεταλούδας»"

Transcript

1

2 Ινστιτουτο Μεσογεια κων Σπουδων Αντωνης Γλυτζουρης «Πόθοι αετού και φτερά πεταλούδας» Το πρώιμο θεατρικό έργο του Νίκου Καζαντζάκη και οι ευρωπαϊκές πρωτοπορίες της εποχής του Συμβολή στη μελέτη της Παρακμής στη νεοελληνική δραματουργία των αρχών του εικοστού αιώνα E-BOOK ΠANEΠIΣTHMIAKEΣ EKΔOΣEIΣ KPHTHΣ Iδρυτική δωρεά Παγκρητικής Eνώσεω ς Aμερικής Hρακλειο 2011 v

3 ΠANEΠIΣTHMIAKEΣ EKΔOΣEIΣ KPHTHΣ Iδρυμα Tεχνολογια σ και Eρευνας Hράκλειο Kρήτης, T.Θ. 1385, Tηλ , Fax: Aθήνα: Kleisovis 3, Tηλ , Fax: ΣΥΜΒΟΛΕΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ / ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ Διευθυντής: Γ. Μ. Σηφάκης 2009: Πα νε πι στη μια κές Εκ δο σεις Κρη της Φιλολογική επι μέ λεια : Κατερίνα Κεχαγια δάκη Στοιχειο θεσία - σελιδοποίηση: Παρασκευή Βλάχου (ΠΕΚ) ε κτύ πω ση: ΑΛΦΑΒΗΤΟ Μακέτα εξω φύλ λου: Βάσω Αβραμοπούλου ISBN vi

4 Περιεχόμενα Ευχαριστίες...ix Εισαγωγή...xi Η πρώιμη δραματουργία του Καζαντζάκη...xxv ΜΕΡΟΣ Α 1. Η προσπάθεια ρήξης με τον Ρομαντισμό και η περιφρόνηση του Ρεαλισμού Η απόσταση από το συμβολιστικό θέα τρο Οι πειρασμοί του Αισθητισμού Το ζήτημα με τον Εξπρεσιο νισμό Η γοητεία της Παρακμής ΜΕΡΟΣ Β 1. Όψεις μια ς παραδοσια κής ταυτότητας σε μεταβατικό στάδιο Τα όρια του εξαστισμού Ο αγώνας ενάντια στην Παρακμή και η πρόσληψη του μπερξονισμού, του μπαρεσισμού και του γαλλικού νιτσεϊσμού Στη σαγήνη του αυταρχισμού Στην καρδιά της Παρακμής: ο «ολάνθιστος γκρεμός» Ηρωολατρία Από τον αντιδια νοουμενισμό στον ασκητισμό Προς μια ανανέωση του Χριστια νισμού ΜΕΡΟΣ Γ 1. Η ανάσχεση του Μοντερνισμού και η ανανέωση του νεοελληνικού Ρομαντικού Κλασικισμού Οι αντιφάσεις της νεοτερικότητας και το πρόβλημα του ατομικισμού Το πρώιμο θέα τρο του Καζαντζάκη και η Παρακμή στη νεοελληνική δραματουργία των αρχών του εικοστού αιώνα Βιβλιο γραφία Ευρετήριο ονομάτων Ευρετήριο έργων vii

5 Ευχαριστίες Η συγγραφή ενός βιβλίου δεν είναι διόλου εύκολη υπόθεση ούτε είναι στ αλήθεια έργο ενός μόνο ανθρώπου, παρά το γεγονός ότι ο συγγραφέας του φέρει, και σ αυτή την περίπτωση, ακέραιη την ευθύνη των όσων υποστηρίζει. Στην πραγματικότητα η παρούσα εργασία δεν θα μπορούσε να έχει ολοκληρωθεί χωρίς την αρωγή θεσμών, συναδέλφων και φίλων. Θα ήθελα, λοιπόν, να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στο Ινστιτούτο Μεσογεια κών Σπουδών που στήριξε το ερευνητικό πρόγραμμα «Πρωτοπορίες και Νεοελληνικό Θέα τρο», καθώς και στην καλή συνάδελφο Παναγιώτα Μήνη και την ερευνήτρια Γιούλα Μπούνταλη που συνεργάστηκαν τόσο εποικοδομητικά σ αυτό. Θέλω, επίσης, να ευχαριστήσω το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης και τον Αλέξη Καλοκαιρινό, το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη, την Εθνική Βιβλιο θήκη και κυρίως τη Βιβλιο θήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης που αποδείχτηκε και πάλι υποδειγματική και πρωτοπορια κή για την πανεπιστημια κή έρευνα και ακόμα τον πολύτιμο Γιώργο Μοτάκη για την ξενάγησή μου στον κόσμο της ηλεκτρονικής γνώσης. Είμαι επίσης ευγνώμων στις Πανεπιστημια κές Εκδόσεις Κρήτης (ιδίως στον Στέφανο Τραχανά και τη Διο νυσία Δασκάλου), όχι μόνον επειδή ανέλαβαν την έκδοση αυτής της μελέτης, αλλά και για τη στοργική φροντίδα που επέδειξαν απέναντί της, καθώς και στην Κατερίνα Κεχαγιαδάκη που με πολλή προσοχή επιμελήθηκε το κείμενο. Ευχαριστίες οφείλω, επίσης, στους εκλεκτούς συναδέλφους Έφη Βαφειά δη, Αγγέλα Καστρινάκη, Μαρία Μαυρογένη, Ιωάννα Παπαγεω ργίου, Αλέξη Πολίτη, Δημήτρη Πολυχρονάκη και Λίτσα Χατζοπούλου και ιδια ίτερα στους καλούς φίλους Ξανθή Ζαχαριά δου, Ηλία Βαμβακά, Χρήστο Ζαφειρόπουλο, Στέλιο Κυμιωνή και Βαγγέλη Λαγό που βοήθησαν ουσια στικά και σε καίριες στιγμές. Πάνω απ όλους, όμως, ευχαριστώ τον Θόδωρο Χατζηπανταζή για τις πάντα γόνιμες και ευτυχείς συζητήσεις μας. Τέλος, το βιβλίο είναι αφιερωμένο στην οικογένειά μου που με άντεξε. ix

6 Εισαγωγή Ησυγγραφή αυτού του βιβλίου προέκυψε κατά τη διά ρκεια ενός ερευνητικού προγράμματος που εκπονήθηκε στο Ινστιτούτο Μεσογεια κών Σπουδών πάνω στις σχέσεις του νεοελληνικού θεάτρου με τα καλλιτεχνικά κινήματα και τα ιδεολογικά ρεύματα της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας στα τέλη του 19 ου και τις αρχές του 20 ού αιώνα. Όσο συγκεντρωνόταν υλικό από την αποδελτίωση του Τύπου της εποχής, δια πίστωνα αφενός μια γενικότερη προσπάθεια εισαγωγής της νεογέννητης τότε ευρωπαϊκής θεατρικής πρωτοπορίας στην Ελλάδα και αφετέρου ότι η παραπάνω εξόρμηση είχε ως στόχο της τον εκσυγχρονισμό του νεοελληνικού θεάτρου. Σταδια κά άρχισαν να με απασχολούν μια σειρά από ερωτήματα που αφορούσαν στον ορίζοντα της πρόσληψης και στην αφομοίωση του θεατρικού Μοντερνισμού στη χώρα. 1 Στην προσπάθειά μου να οργανώσω ένα σχετικό ερωτηματολόγιο, αποφάσισα μεταξύ άλλων να επικεντρωθώ στο έργο ενός Έλληνα νεοτεριστή δραματουργού της εποχής που συμμετείχε στην παραπάνω απόπειρα εκμοντερνισμού. Έτσι, στράφηκα στην περίπτωση του νεαρού Νίκου Καζαντζάκη ( ). Κατ αρχάς, επειδή έγραψε ή δημοσίευσε πέντε θεατρικά έργα ανάμεσα στα 1906 και 1910 (Ξημερώνει, Έως πότε;, Φασγά, Κωμωδία, Πρωτομάστορας) κατά δεύτερο λόγο, επειδή είχε τη δυνατότητα (διόλου αυτονόητη για άλλους Έλληνες συγγραφείς της εποχής) να ζήσει στο Παρίσι για ένα περίπου έτος συνολικά, ανάμεσα στα 1907 και Επιπλέον, επειδή συνέχισε να γράφει θεατρικά έργα για τέσσερις 1 Για το ερευνητικό πρόγραμμα βλ. Κάποιες πρώτες επισημάνσεις δημοσιεύτηκαν στο Γλυτζουρής 2007:passim. Για το θέμα βλ. επίσης Χατζηπανταζής 2010:passim και Ματθιόπουλος 2005:41-43, xi

7 «ΠΟΘΟΙ ΑΕΤΟΥ ΚΑΙ ΦΤΕΡΑ ΠΕΤΑΛΟΥΔΑΣ» ακόμη δεκαετίες, κάτι που προσφέρει στον ερευνητή τη δυνατότητα μεγαλύτερης προοπτικής στον χρόνο. Και τέλος, επειδή η μεταπολεμική του καταξίωση στάθηκε η αφορμή να δημιουργηθούν ιδια ίτερα φροντισμένα αρχεία, εταιρείες και συνέδρια γύρω από το πρόσωπό του, με αποτέλεσμα να έχει συγκεντρωθεί ένα πραγματικά τεράστιο σε όγκο πρωτογενές και δευτερογενές υλικό που δεν βρίσκει κανείς εύκολα για άλλους Έλληνες δραματουργούς των αρχών του 20 ού αιώνα. Τα πέντε θεατρικά έργα της πρώιμης παραγωγής του Καζαντζάκη μπορούν να αποτελέσουν, συμβατικά μιλώντας πάντα, μία αυτοτελή ομάδα, επειδή αποτυπώνεται σ αυτά τόσο μια ρευστή περίοδος καλλιτεχνικών αναζητήσεω ν σε συνάρτηση προς τις ευρωπαϊκές πρωτοπορίες, όσο και η πορεία προς την ενηλικίωση του δημιουργού τους. Μέχρις ενός σημείου, η νεοτερική προσπάθεια εντάσσεται, βέβαια, στο ευρύτερο ανανεω τικό κλίμα που χαρακτηρίζει τη νεοελληνική δραματουργία της εποχής. Υπό ένα άλλο πρίσμα, συνδέεται με τον νεανικό ιδεαλισμό του συγγραφέα, την απογοήτευσή του από τη θεατρική και γενικότερα πολιτιστική κατάσταση της χώρας του και τη φιλοδοξία του να την αλλάξει. Ο αναγνώστης αυτού του βιβλίου δεν πρέπει να χάνει από τα μάτια του αυτή τη διά σταση: ότι η περίοδος που μας απασχολεί, από τις αρχές περίπου της πρώτης δεκαετίας του αιώνα έως τις αρχές της δεύτερης, σηματοδοτεί τη μετάβαση ενός νέου ανθρώπου στην ανδρική ηλικία, με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό. 2 Η ρευστότητα και οι αντιφάσεις είναι δηλαδή μέχρις ενός σημείου αναμενόμενες για έναν νεαρό καλλιτέχνη που ψάχνεται να κατασταλάξει κάπου. Ένα πρώτο κρίσιμο ερώτημα, βέβαια, αφορά στο πού κατέληξε αυτή η νεανική αναζήτηση σε σχέση με τη δραματουργία, κι ένα δεύτερο το για τί κατέληξε εκεί και όχι κάπου αλλού. Τέτοιου είδους ζητήματα, όμως, συμπλέκονται με τις ευρύτερες ιδεολογικές ζυμώσεις της εποχής, που δεν μπορούν να αποσυνδεθούν από τα προσωπικά πεπρωμένα του συγγραφέα. Διότι η παραπάνω περίοδος, από την ήττα του 1897 έως τους Βαλκανικούς Πολέμους, είναι σημαντική όχι μόνον για την προσωπική ωρίμανση του Καζαντζάκη, αλλά και για τον εκσυγχρονισμό του νεοελληνικού θεάτρου που επιχειρήθηκε τότε δηλαδή την προσπάθεια να εγκαταλειφθεί το ιστορικό δράμα και η ηθογραφία και να τεθούν οι βάσεις μια ς νέας επαγγελματικής οργάνωσης στη νεοελληνική σκηνή. Και, φυσικά, όλα αυτά είναι αλληλένδετα με την κοινωνική και πολιτική ιστορία του τόπου. Στην πρώιμη δραματουργία 2 Ο ίδιο ς αισθανόταν το 1904 ότι η καρδιά του βρισκόταν «εις το στάδιο ν του σχηματισμού τού φλοιού», όπως εξομολογούνταν τότε στον φίλο του Αντώνη Ανεμογιά ννη (Δημάκης 1979:50). xii

8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ του Καζαντζάκη αποτυπώνεται μεν η πρόσληψη της ξένης θεατρικής πρωτοπορίας και των σύγχρονων ευρωπαϊκών ιδεών, σε συνάρτηση όμως με την εγχώρια συγκυρία: την τελευταία φάση του Κρητικού Ζητήματος, από την ίδρυση της Κρητικής Πολιτείας έως την Ένωση ( ), τον αγώνα του Δημοτικισμού, τη σταδια κή απόσυρση των παλαιών δυνάμεω ν του 19 ου αιώνα και την εμφάνιση των νέων συσχετισμών στα χρόνια γύρω από το κίνημα στο Γουδή Ένας επιπλέον λόγος, για τον οποίο επιλέχτηκε ως πιλοτικό όργανο η εξέταση της καλλιτεχνικής και ιδεολογικής ταυτότητας του συγκεκριμένου συγγραφέα, ήταν επειδή ταίρια ζε με τους στόχους του προαναφερθέντος ερευνητικού προγράμματος: για τα ποικίλα πολιτισμικά περιβάλλοντα και τους δια φορετικούς ιστορικούς χρόνους μέσα στους οποίους διαμορφώθηκε η προσωπικότητά του. Ο Καζαντζάκης αποτελεί μια σπάνια περίπτωση Νεοέλληνα δραματουργού που ξεκίνησε από ένα απομακρυσμένο λιμάνι της οθωμανικής αυτοκρατορίας, φοίτησε ένα διά στημα στην Καθολική Εμπορική Σχολή της Νάξου ( ), σπούδασε στην Αθήνα ( ) και το Παρίσι ( ) και ταξίδεψε για λίγο στην Ιταλία (1909) πριν επιστρέψει τελικά στην ελληνική πρωτεύουσα, όπου και εγκαταστάθηκε το Η εργασία προσπάθησε κατ αρχάς να αλιεύσει, να καταγράψει και να επεξεργαστεί όλες τις σχετικές αναφορές του συγγραφέα σε θεατρικά έργα που διά βασε ή παρακολούθησε παιγμένα στη σκηνή, καθώς και σε θεω ρητικούς προβληματισμούς του για την τέχνη του θεάτρου που συνομιλούσαν με τις ευρωπαϊκές εξελίξεις. Επιχείρησε κυρίως να εξετάσει ποιες περιο χές του μοντέρνου ευρωπαϊκού θεάτρου τράβηξαν την προσοχή του αλλά και τον τρόπο με τον οποίο τις αφομοίωσε το πώς αποτυπώθηκε στα πρώιμα δράματά του αυτή η γνωριμία με την ξένη πρωτοπορία, πώς δηλαδή ο συγγραφέας χειρίστηκε υφολογικά και ιδεολογικά ζητήματα που απασχολούσαν τότε τους Ευρωπαίους συναδέλφους του. Πάνω απ όλα, όμως, η ανά χείρας μελέτη ενδια φέρθηκε να εξετάσει τις επιπτώσεις της πρόσληψης στην εξέλιξη του ίδιου του συγγραφέα, και προσπάθησε να δώσει ορισμένες ερμηνείες γι αυτές. Εξάλλου, η συγκριτική ματιά δεν τελειώνει αλλά αρχίζει από τη στιγμή που δια πιστώνονται ομοιότητες ανάμεσα σε συγγραφείς, κοινά μοτίβα ή ακόμα και δάνεια. Το ζήτημα είναι να στοχαστεί κανείς τη λειτουργικότητα που έχουν τα τελευταία μέσα στο νέο καλλιτεχνικό σύμπαν που δια μορφώνεται, καθώς αυτά αφομοιώνονται μέσα σε νέες δομές. Με την έννοια αυτή, συχνά ήταν πολύ πιο δια φωτιστικός ένας περισσότερο θεω ρητικός σχολια σμός των έργων του Καζαντζάκη σε συνάρτηση με γνωστά παραδείγματα του ευρωπαϊκού δραματολογίου, xiii

9 «ΠΟΘΟΙ ΑΕΤΟΥ ΚΑΙ ΦΤΕΡΑ ΠΕΤΑΛΟΥΔΑΣ» ακόμα κι όταν δεν υπήρχαν στοιχεία που να τεκμηριώνουν επαρκώς την επαφή. Φυσικά, ένας ιστορικός καλό θα ήταν να αποφεύγει τις παγίδες μια ς κάποτε αυθαίρετης και ίσως εξω-πραγματικής δια κειμενικότητας, να επιμένει περισσότερο στη σύγκριση με ξένα δράματα, τα οποία επιβεβαιωμένα γνώριζε ο συγγραφέας. Δεν θα πρέπει, ωστόσο, να του δια φεύγει ότι εκείνο που σε τελική ανάλυση τον ενδια φέρει είναι η προοπτική που δια μόρφωσε ο συγγραφέας κατά την πρόσληψη και, σε μια επόμενη φάση, ο τρόπος με τον οποίο αφομοιώθηκαν οι ξένες επιρροές στην πρωτότυπη παραγωγή του. Η μελέτη αυτή θα έχει επιτελέσει έναν στρατηγικό στόχο της, αν κατορθώσει να μεταφέρει στον αναγνώστη το εύρος, την ένταση και την ποικιλία των συνειδησια κών κραδασμών που δημιουργήθηκαν στο μυαλό του νεαρού επαρχιώτη μέσα σ αυτή την τρικυμιώδη δεκαετία. Πολύ περισσότερο, αν προσφέρει μια ικανοποιητική ερμηνεία για ένα ενδιαφέρον ιστορικό παράδοξο: το ότι δηλαδή η γνωριμία του Καζαντζάκη με το θέα τρο ξεκίνησε από μια πόλη η πενιχρή θεατρική κίνηση της οποίας είχε περίπου την ίδια ηλικία με την ηλικία του συγγραφέα. Πώς, λοιπόν, αυτή η γνωριμία κατέληξε σε μια σχέση ζωής; Διότι, όπως έχει δια πιστωθεί από παλιά (Bien 1975:398), το αντικείμενο της μελέτης μας αφορά σ έναν λογοτέχνη που σε γενικές γραμμές ήταν επί ολόκληρες δεκαετίες θεατρικός συγγραφέας και, κατά δεύτερο λόγο, ποιητής ή μυθιστοριο γράφος. Η επιλογή της πρώιμης δραματουργίας του Καζαντζάκη ως αντικειμένου αυτού του βιβλίου δεν έγινε επειδή είναι άγνωστη. Αντίθετα, έγινε επειδή ακριβώς προηγούμενοι μελετητές ξεχερσώνουν εδώ και χρόνια αυτό το πεδίο, με αποτέλεσμα η παρούσα έρευνα να είναι πλέον σε θέση να αξιο ποιήσει τις μελέτες αυτές και να προχωρήσει στις ανασκαφές που την ενδιέφεραν επιχειρώντας παράλληλα μια πιο συνθετική ερμηνευτική πρόταση για τη νεανική του θεατρική παραγωγή. 3 Παρ όλα αυτά, πρέπει να αναφερθεί ότι το παρόν βιβλίο φέρνει στο φως νέο και αθησαύριστο υλικό από το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη (=ΜΝΚ) και το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης (=ΙΜΚ): το πρωτόγραφο του Ξημερώνει και μια δεύτερη βερσιόν (στο εξής «β version») του Πρωτομάστορα (στα οποία θα αναφερθούμε εκτενέστερα στο επόμενο κεφάλαιο ), καθώς επίσης αρκετές χειρόγραφες σημειώσεις και επιστολές του συγγραφέα. Επιπλέον, πρόσφατες 3 Αναφέρομαι στις μελέτες του Γουνελά (1977: ), του Πούχνερ (1995α: , 1995β: , 2000α: και 2001: ) και του Bien (2010) για τη νεανική δραματουργία του Καζαντζάκη. Φυσικά, πολύ πλούσιο υλικό για το ζήτημα υπάρχει και σε άλλες εργασίες, όπως τις μελέτες του Bien (2001, 2007) και της Πετράκου (2005). xiv

10 ΕΙΣΑΓΩΓΗ μελέτες έχουν αλλάξει ευχάριστα τα δεδομένα την τελευταία δεκαετία, τόσο ως προς τη μελέτη του ίδιου του Καζαντζάκη, όπως η δίτομη Πολιτική του πνεύματος του Peter Bien (2001, 2007), όσο και ως προς το ευρύτερο πεδίο του νεοελληνικού fin-de-siècle, όπως η μελέτη του Ευγένιου Ματθιόπουλου (2005). v Ο μεγάλος σε όγκο και ποικιλία πλούτος ήταν, όπως ανέφερα, ένα ακόμα έναυσμα στην απόφασή μου να καταπια στώ με την πρώιμη δραματουργία του Καζαντζάκη. Ωστόσο, οφείλω να επισημάνω πως το ζήτημα της καταξίωσης του συγγραφέα κρύβει για τον ιστορικό ορισμένους κινδύνους. Σ αυτούς τους κινδύνους θα ήθελα να σταθώ για λίγο. Από τις πιο παλιές έως τις πιο πρόσφατες μελέτες για το νεανικό δραματικό έργο του, έχει δια πιστωθεί ότι ο Κρητικός, ούτε λίγο ούτε πολύ, αδικήθηκε από το νεοελληνικό θέα τρο της πρώτης δεκαετίας του αιώνα (Bien 1975: και 2009) τη στιγμή, μάλιστα, που ήταν ένας από τους λίγους Έλληνες θεατρικούς συγγραφείς της εποχής που όχι μόνον συνομίλησε με κορυ φαίους δια νοητές, όπως ο Ανρί Μπερξόν και ο Φρήντριχ Νίτσε, αλλά επιπλέον αφομοίωσε «στοιχεία του ευρωπαϊκού μοντερνισμού» (από τον Νατουραλισμό και τον Συμβολισμό ώς τον Αισθητισμό και τον Εξπρεσιο νισμό) ή μεμονωμένων εκπροσώπων του (από τον Χένρικ Ίψεν και τον Ρίχαρντ Βάγκνερ έως τον Άουγκουστ Στρίντμπεργκ, τον Όσκαρ Ουάιλντ και τον Μωρίς Μάτερλινκ). 4 Έχει υποστηριχτεί, μάλιστα, ακόμα και το ότι πτυχές της πρώιμης δραματουργίας του προϊδεάζουν «για μορφές θεατρικής γραφής που θα εκδηλωθούν πολύ αργότερα στον 20 ό αιώνα», όπως τα θεατρικά έργα του Ζαν-Πωλ Σαρτρ και του Σάμιουελ Μπέκετ ή ακόμα και το μεταμοντέρνο θέα τρο. 5 Πιστεύω ότι οι παραπάνω απόψεις δια τυπώθηκαν σε μια προσπάθεια να αναδειχτούν οι εκλεκτικές συγγένειες του Καζαντζάκη με την ευρωπαϊκή πρωτοπορία, με στόχο να επεκταθεί η καλλιτεχνική 4 Πετράκου 2005:632, Λεονταρίτου 1981:38-40, Πούχνερ 1995α: , 389, 2001: , Bien 1975:403, 405, Παπανδρέου 1983: , Πετράκου 2005: , Παπαγεω ργίου 2002: κ.ά. 5 Πούχνερ 1995α:361, Sakellaridou 1997:77-92, Πετράκου 2005: Τη μερίδα του λέοντος, αναφορικά με τις σχέσεις του πρώιμου Καζαντζάκη με τη μεταπολεμική πρωτοπορία, κατέχει η Κωμωδία. Ο συσχετισμός προέρχεται από τη δεκαετία του 1950 αλλά τα τελευταία χρόνια έχει καταβληθεί προσπάθεια να ενισχυθεί από τον Βάλτερ Πούχνερ (1995α:410, , 2001: ) και την Κυρια κή Πετράκου (2001:273). xv

11 «ΠΟΘΟΙ ΑΕΤΟΥ ΚΑΙ ΦΤΕΡΑ ΠΕΤΑΛΟΥΔΑΣ» καταξίωσή του από το λογοτεχνικό πεδίο στο θεατρικό (αν και εξακολουθώ να μην καταλαβαίνω με ποιο τρόπο η ένταξη ενός συγγραφέα στα ευρύτερα συμφραζόμενα του Μοντερνισμού τον κάνει αυτομάτως και αξιόλογο). Το εγχείρημα της ένταξης του Καζαντζάκη στον ευρωπαϊκό θεατρικό Μοντερνισμό και της συνακόλουθης αποκατάστασης του θεάτρου του ήταν, ωστόσο, ακόμα πιο περίπλοκο και δύσκολο: ο υπό εξέτασιν συγγραφέας δια τηρούσε κατά γενική ομολογία εξαιρετικά προβληματικές σχέσεις με τον κόσμο της σκηνής. Οπότε, όσοι καταπιά στηκαν με τη δραματουργία του, νιώθοντας ίσως υποχρεω μένοι να επανορθώσουν την αδικία που αναφέραμε, έπρεπε αφενός να υποτιμήσουν, τρόπον τινά, το σύνολο του νεοελληνικού θεάτρου της εποχής, και αφετέρου να προσδώσουν στα δράματα του Καζαντζάκη μια αναγκαία δόση θεατρικότητας. Όπως καταλαβαίνει κανείς, η δύσκολη αυτή δουλειά έπεσε στις πλάτες των θεατρολόγων. Σε μια πρώτη φάση μεταπολεμικά, ο Γιά ννης Σιδέρης, μέσα από το γνωστό ιδεολογικό πρίσμα του Δημοτικισμού που χαρακτηρίζει την ιστοριογραφική του προσέγγιση, είχε επαινέσει μεν το δυναμικό θεατρικό ξεκίνημα του συγγραφέα αλλά είχε υποστηρίξει επίσης ότι η «θεατρική άνθηση του Καζαντζάκη» σταμάτησε μετά τον Πρωτομάστορα και είχε φροντίσει να υπογραμμίσει τον αντιθεατρικό χαρακτήρα των έργων του. 6 Έπειτα από την Μεταπολίτευση όμως, και ιδίως στη δεκαετία του 1990 με τη μαζική ανάπτυξη του κλάδου της θεατρολογίας στον τόπο, ο Καζαντζάκης άρχισε να αντιμετωπίζεται από την επιστημονική κοινότητα ως σπου δαίος θεατρικός συγγραφέας, κυρίως χάρις στις εργασίες του Βάλτερ Πούχνερ. Ο τελευταίος επιχείρησε να τον αναδείξει μείζονα συγγραφέα του θεάτρου μας και, όπως είχε κάνει προηγουμένως με τον Παλαμά, προσπάθησε να τον εντάξει σε μια μοντέρνα παράδοση ποιητικού θεάτρου που καλλιεργούσε μια αντισυμβατική θεατρικότητα, δια φορετική, υποτίθεται, από εκείνην που χαρακτηρίζει τον Ρεαλισμό. Στην προσπάθειά του αυτή, ο καταξιωμένος Έλληνας θεατρολόγος δεν δίστασε, μάλιστα, να καταφύγει ακόμα και σε γνώμες σκηνοθετών, όπως ο Αλέξης Σολομός, ή σκηνογράφων, όπως ο Γιώργος Ανεμογιά ννης, για να επιβεβαιώσει τον θεατρικό χαρακτήρα των καζαντζακικών δραμάτων, ακόμα κι εκείνων που γράφτη- 6 «Η Φύση δεν τον είχε πλάσει για θεατρικό, να υπομένει το κάθε τι για να φτάσει σε μια ευπρόσδεχτη πρώτη» κι έτσι «την έχασε το αγωνιζόμενο Θέα τρό μας τη δύναμή του». Η άποψη του ιστορικού για τα μεταγενέστερα «θεατρογραφήματά» του ήταν μάλλον σαφής: «δε θα βρούμε καθόλου την οδό προς τη χαρά του επαίνου» (Σιδέρης, 1999:33). xvi

12 ΕΙΣΑΓΩΓΗ καν στις αρχές του αιώνα (2000α: 254, 256). 7 Αν και η θεατρικότητα των τελευταίων παρέμενε ως έννοια κάπως γενική και ασαφής, προστέθηκαν σταδια κά κι άλλοι θεατρολόγοι που την χρησιμοποίησαν για να τα κατατάξουν δίπλα σ εκείνα του Πωλ Κλωντέλ, του Τ.Σ. Έλιο τ ή του Μπέκετ (Sakellaridou 1997:77-92). Καρπός όλης αυτής της ζύμωσης ήταν η πρώτη επιστημονική ημερίδα Για το θέα τρο του Νίκου Καζαντζάκη που οργάνωσε το 1998 η Διεθνής Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη. 8 Αναμφισβήτητα όμως, η σημαντικότερη εξέλιξη ήταν η πρόσφατη ογκώδης μονογραφία της Κυρια κής Πετράκου Ο Καζαντζάκης και το θέα τρο (2005) που αποτελεί πλέον τη βάση για οποια δήποτε συζήτηση σχετική με τον θεατρικό Καζαντζάκη. 9 Ως μέλος της παραπάνω Εταιρείας που προωθεί το έργο του Καζαντζάκη στην Ελλάδα και το εξωτερικό, η συγγραφέας ολοκλήρωσε, κατά κάποιο ν τρόπο, το έργο «αποκατάστασης» του Καζαντζάκη ως δραματουργού, καθώς, όπως δήλωνε, ανήκε στους μελετητές που «δεν έπαψαν να αγαπούν το έργο του» (2005:12). Ενώ, λοιπόν, η ένταξη του Καζαντζάκη στη θεατρολογική μας βιβλιο γραφία δείχνει να έχει συντελεστεί, θα ήταν ενδεχομένως πιο γόνιμο οι μελετητές του να απεγκλωβιστούν στο εξής από την υποχρέωση να προσεγγίζουν το έργο του ως εραστές, φίλοι ή 7 Το τελικό συμπέρασμα της εργασίας του ήταν ότι «ο Καζαντζάκης πρέπει να ενταχθεί στους σπουδαίους δραματουργούς του ελληνικού θεάτρου του 20 ού αιώνα. Είμαι βέβαιο ς πως μελλοντική μελέτη θα αποδείξει ακριβώς αυτό» (2000α:270). Δίπλα στην εργασία του Πούχνερ θα πρέπει να προσθέσει κανείς και τις μελέτες της Παπαχατζάκη-Κατσαράκη (1985) και της Igla (1984). Η πρώτη, όμως, δεν επέμεινε σε ζητήματα θεατρικότητας, ενώ η δεύτερη ασχολήθηκε σχεδόν αποκλειστικά με το φιλοσοφικό περιεχόμενο των τραγωδιών του. 8 Βλ. Για το θέα τρο του Nίκου Kαζαντζάκη. Πρακτικά ημερίδας για τον εορτασμό των δέκα χρόνων από την ίδρυση της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη, Κρητική Εστία, Αθήνα 10 Οκτωβρίου 1998, Έκδοση Διεθνούς Eταιρείας Φίλων Nίκου Kαζαντζάκη (ελληνικό τμήμα), Αθήνα Ανάμεσα στις συμβολές του παραπάνω τόμου που συζητούν το ζήτημα της θεατρικότητας του Καζαντζάκη αναφέρω εκείνες της Χαράς Μπακονικόλα-Γεω ργοπούλου (σ. 11), του Κώστα Γεω ργουσόπουλου (65-73) και του Πούχνερ (21-33). Η άποψη της Κυρια κής Πετράκου, που επιμελήθηκε την παραπάνω ημερίδα, είναι ίσως η πιο χαρακτηριστική: «Αν παραγνωρίστηκε, ίσως πρόκειται για ένα λάθος που καλό θα ήταν να αποκατασταθεί» (σ. 96, βλ. και Πετράκου 2001:259). Στην ημερίδα παρουσιά στηκαν σκηνές από έργα του Καζαντζάκη και συμμετείχαν με εισηγήσεις ο Σολομός, ο σκηνοθέτης που ανέλαβε συστηματικά το ανέβασμα των καζαντζακικών τραγωδιών στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες, και ο σκηνογράφος και θαυμαστής του Καζαντζάκη, Ανεμογιά ννης που συνέβαλε αποφασιστικά στη δημιουργία του ΜΝΚ στη Μυρτιά. 9 Στα τελικά συμπεράσματα της εργασίας της, η Πετράκου επαναλαμβάνει ότι τα δράματα του Καζαντζάκη «δεν εκτιμήθηκαν όσο άξιζαν» (632). xvii

13 «ΠΟΘΟΙ ΑΕΤΟΥ ΚΑΙ ΦΤΕΡΑ ΠΕΤΑΛΟΥΔΑΣ» εχθροί του και, πολύ περισσότερο, να αποφεύγουν την αντιδικία με την ιστορία του θεάτρου, επειδή, για παράδειγμα, δεν επέτρεψε «δυστυχώς» να παιχτεί το Έως πότε; ή το Φασγά (Πετράκου 2005:151, 166) ή ακόμα και να εικάζουν τη λαμπρή θεατρική σταδιο δρομία για την οποία ήταν προορισμένος ο συγγραφέας, εάν δεν είχε γεννηθεί στην Ελλάδα, 10 για τον απλούστατο λόγο ότι για έναν ιστορικό είναι παντελώς αδιά φορο αν ο Καζαντζάκης είναι ή δεν είναι καλός θεατρικός συγγραφέας. Η αλήθεια είναι ότι το πρόβλημα στην περίπτωσή μας είναι κάπως σύνθετο. Για πολλές δεκαετίες, οι μελετητές του Καζαντζάκη αξιο λογούσαν θετικά ή αρνητικά το έργο του σύμφωνα με τους όρους και τα κριτήρια της προσωπικής του μυθολογίας και όχι σύμφωνα με την ιστορική πραγματικότητα που τον δια μόρφωσε. Με τον τρόπο αυτόν, ακολουθούσαν ενίοτε το θεω ρητικό μοντέλο εκείνης της ιδεαλιστικής και γεγονοτολογικής ιστοριογραφίας του ιστορικισμού του 19 ου αιώνα που αντιμετώπιζε την ανθρώπινη ιστορία ως μια πινακοθήκη μεγάλων προσωπικοτήτων (Dosse 1993:19-43). Πρόκειται για μια επιλογή που, από μια άποψη, θα έβρισκε σύμφωνο και τον Καζαντζάκη. Ωστόσο, στην παραπάνω επιλογή εμπεριέχεται συχνά ένα δια δεδομένο σφάλμα κατά τη δια δικασία κατασκευής ενός επιστημονικού αντικειμένου. Η ταύτιση δηλαδή του επιστημονικού βλέμματος με τις προδια θέσεις τής υπό μελέτη υποκειμενικότητας οδηγεί απαρέγκλιτα στην αναβίβαση της τελευταίας σε αντικειμενική πραγματικότητα. Έτσι, όμως, εμποδίζεται εκείνη η αναγκαία επιστημολογική ρήξη που θα αντιμετώπιζε το υπό εξέταση φαινόμενο ως ιστορικό, μέσα δηλαδή από τη δια πλοκή υποκειμενικών και αντικειμενικών προδια γραφών της πραγματικότητας (βλ. De Montliber 1998:85-91). Καθώς, όμως, η παρούσα μελέτη αποτελούσε μέρος του ευρύτερου ερευνητικού προγράμματος που προαναφέραμε, όφειλε να προσεγγίσει τον Καζανζάκη κατ αρχάς σαν έναν άνθρωπο της εποχής του, ο οποίος είχε ενσωματώσει τις αντιφάσεις, τις αγωνίες και τα οράματα της κοινωνίας που ζούσε. Και μάλιστα με τόσο έντο- 10 «Αν ήταν Γάλλος, Γερμανός, Αμερικανός, Άγγλος, Σουηδός ή Ιρλανδός, τα θεατρικά έργα του θα παίζονταν και έτσι θα βελτίωνε τη θεατρικότητά τους» (Bien 2007: 105). Ο μελετητής είναι πεπεισμένος για «το εξαιρετικό του ταλέντο» στο θέα τρο, το οποίο, όμως, «δεν έμελλε να αναπτυχθεί πλήρως» εξαιτίας της προβληματικής κατάστασης του νεοελληνικού θεάτρου. «Τα θεατρικά του έργα αναφέρονται, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, στους Αισχύλο, Σοφοκλή, Ίψεν, Σω, Πιραντέλο, Σαρτρ, Κλωντέλ, Σαίξπηρ, Μέτερλινκ, Ρακίνα και Μπρεχτ [ ] Αν το εντυπωσια κό, όπως αποτυπώθηκε στον Χριστόφορο Κολόμβο, ταλέντο του είχε την ευκαιρία να αναπτυχθεί, όπως εκείνο ορισμένων θεατρικών συγγραφέων του εξωτερικού, ο Καζαντζάκης θα μπορούσε να προσφέρει πολλά στο παγκόσμιο θέα τρο» (2007:449). xviii

14 ΕΙΣΑΓΩΓΗ νο τρόπο, ώστε να καθίσταται ένα καλό παράδειγμα για να μελετήσει κανείς τόσο τις τύχες της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας στο νεοελληνικό θέα τρο των αρχών του αιώνα, όσο και τις ευρύτερες ιδεολογικές ανακατατάξεις της εποχής. Ακόμα και η έννοια της θεατρικότητας άλλωστε δεν μπορεί παρά να αντιμετωπιστεί ιστορικά, καθώς περνάει αναγκαστικά μέσα από την όποια σχέση ανέπτυξε η καζαντζακική δραματουργία με τη γένεση του ευρωπαϊκού θεατρικού Μοντερνισμού και των πρωτοποριών του κάπου στο γύρισμα του 20 ού αιώνα όταν δηλαδή δια μορφώθηκε μεταξύ άλλων και η μοντέρνα έννοια της θεατρικότητας σε συνάρτηση με τις ευρωπαϊκές θεατρικές και κυρίως τις σκηνοθετικές εξελίξεις της εποχής (Glytzouris 2008: ). Όπως ίσως γίνεται αντιληπτό, οι σχέσεις της πρώιμης καζαντζακικής δραματουργίας με τις ξένες θεατρικές πρωτοπορίες στα χρόνια της ιστορικής τους δια μόρφωσης συνιστά ένα πολλαπλά κρίσιμο ερώτημα με το οποίο καταπιά νεται το πρώτο μέρος του βιβλίου. Σ αυτό συζητούνται οι σχέσεις με το ρεαλιστικό και κυρίως το αντι-ρεαλιστικό στρατόπεδο, οι ομοιότητες και οι δια φορές με τον Νεορομαντισμό και την Παρακμή. Τέτοιου είδους ζητήματα, όμως, είναι αλληλένδετα με την πρόσληψη των ιδεολογικών ρευμάτων της εποχής με την οποία ασχολείται το δεύτερο μέρος. Εδώ εξετάζεται η ιδεολογική κρυστάλλωση του Καζαντζάκη, η ένταξή του στο ευρύτερο ρεύμα της αντίδρασης στην παράδοση του Δια φωτισμού: ο προβληματικός εξαστισμός, η γοητεία του αυταρχισμού, η αντίδραση στον Σοσια λισμό και τον Φεμινισμό, η κατάληξη σε μια ανανέωση του Χριστια νισμού. Το τρίτο και τελευταίο μέρος πραγματεύεται τις επιπτώσεις της πρόσληψης σε σχέση με την εξέλιξη του νεοελληνικού θεάτρου και τη συμβολή του Καζαντζάκη σ αυτή συζητά την ανάσχεση του θεατρικού Μοντερνισμού και την ανανέωση της εγχώρια ς δραματουργικής παράδοσης του 19 ου αιώνα σε συνάρτηση με το έλλειμμα του ατομικισμού, καθώς και τις αντιφάσεις που δημιούργησε η συνάντηση παράδοσης και νεοτερικότητας στην ταυτότητα του συγγραφέα. Αναμφίβολα ο Καζαντζάκης αυτής της περιόδου, και πολύ περισσότερο της επόμενης, δεν ανήκε σ εκείνους τους καλλιτέχνες του θεάτρου μας που ανέπνεαν τη σκόνη των παρασκηνίων. Σε γενικές γραμμές, μια από τις κεντρικές αντιφάσεις του ως δραματουργού είναι αυτή η επίμονη ενασχόλησή του με τη συγγραφή θεατρικών έργων ερήμην ουσια στικά της νεοελληνικής θεατρικής πραγματικότητας. Ο ιστορικός του θεάτρου που θα καταπια στεί μαζί του θα πρέπει να πάρει την μάλλον αποκαρδιωτική απόφαση ότι δεν θα ασχοληθεί παρά ελάχιστα με την τέχνη του θεάτρου και ότι, αντίθετα, θα καταπια στεί περισσότερο με ζητήματα αισθητικής ή ιστορίας των ιδεών. Ακόμα κι έτσι όμως, το ανά χείρας βιβλίο απευθύνεται και σε μελετητές του θεάτρου μας, xix

15 «ΠΟΘΟΙ ΑΕΤΟΥ ΚΑΙ ΦΤΕΡΑ ΠΕΤΑΛΟΥΔΑΣ» καθώς, όπως πιστεύω, η παραπάνω στάση του Καζαντζάκη αποτελεί εκδήλωση κάπως ακραία, είναι αλήθεια μια ς ευρύτερης τάσης ορισμένων Ελλήνων δραματουργών του 19 ου και του 20 ού αιώνα που προτιμούσαν να γράφουν δραματική ποίηση μάλλον παρά θεατρικά έργα, καλλιεργώντας μ αυτόν τον τρόπο μια ιδιότυπη, ιδεαλιστική αντιθεατρική συμπεριφορά. Τα επιβιώματα αυτής της, ρομαντικής κατά βάση, δραματικής παράδοσης σχολιά ζονται στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, σε συνάρτηση με την έννοια της Παρακμής που αποτελεί ένα ερμηνευτικό κλειδί πολλαπλής χρήσης σε τούτο το βιβλίο. v Η παραπάνω ιστορική προοπτική που επιχειρεί να εφαρμόσει αυτή η εργασία, την οδήγησε στο να επαναξιο λογήσει τους πληροφοριο δότες της. Την οδήγησε, κατ αρχάς, να αντιμετωπίσει με πολύ μεγάλη καχυποψία την αυτοβιο γραφία του Καζαντζάκη ως κατεξοχήν υπεύθυνη εκείνης ακριβώς της κατασκευασμένης μυθολογίας που έπρεπε να αποφύγει και να ελέγξει. Θα μπορούσε, βέβαια, να αντιτάξει κανείς ότι η υποβάθμιση αυτή έχει μεγάλο βαθμό ρίσκου, μια και η αφήγηση της αυτοβιο γραφίας καλύπτει κυρίως τα νεανικά χρόνια του συγγραφέα που ενδια φέρουν την παρούσα εργασία. Προκαλεί εντύπωση, πράγματι, αλλά είναι και εύλογο για τη σημασία της νεανικής του σταδιο δρομίας, το γεγονός ότι η συντριπτική πλειο νότητα των αναμνήσεών του καταπιά νεται με την πορεία έως την ωρίμανση, περίπου έως και τα χρόνια του Α Παγκοσμίου Πολέμου. Η Αναφορά στον Γκρέκο παρέχει, επίσης, πληροφορίες για την παιδική του ηλικία που δεν μπορεί να τις αντλήσει κανείς από καμία άλλη πηγή. Από αυτό ακριβώς το σημείο, όμως, ξεκινούν τα προβλήματα για έναν ιστορικό: το γεγονός ότι τις περισσότερες φορές αδυνατεί να δια σταυρώσει τις πληροφορίες του. Επιπλέον, θα πρέπει να έχει κανείς υπόψη του ότι η Αναφορά δεν είναι μια συνηθισμένη, παραμορφωτική εξιδανίκευση του παρελθόντος που δημιουργεί η ανθρώπινη μνήμη, δεν είναι καν αυτοβιογραφία αλλά μυθιστόρημα. Τα λόγια του ίδιου («Η Αναφορά μου στον Γκρέκο δεν είναι αυτοβιο γραφία») δείχνουν τη συνειδητή του πρόθεση να δημιουργήσει έναν συγκεκριμένο μύθο, τον οποίο προβάλλει στη δική του προσωπική πορεία, «από σκαλοπάτι σε σκαλοπάτι και να φτάσει όσο πιο αψηλά μπορούσαν να την πάνε η δύναμή της και το πείσμα στην κορφή που αυθαίρετα ονομάτισα Κρητική Ματιά» ( :15). Για να συλλέξει κανείς στοιχεία χρήσιμα για την έρευνά του, θα πρέπει να αντιμετωπίσει αυτό το μυθιστόρημα με τους όρους μια ς εξαιρετικά προβληματικής ανασκαφής με πολύ αμφίβολες προοπτικές ως προς την αποτελεσματικότη- xx

16 ΕΙΣΑΓΩΓΗ τά της σαν να προσπαθεί κάποιο ς να ξεχωρίσει ίχνη αυθεντικών σχεδίων και χρωμάτων σε μια τοιχογραφία, πάνω στην οποία έχουν επικαθήσει αλλεπάλληλες επικαλύψεις, με αποτέλεσμα να έχει δημιουργηθεί ένας θολός πολτός με βασικό συστατικό τη στατική καζαντζακική συμπεριφορά του ανήφορου που αναφέραμε. Η προσπάθεια να δια κρίνει κανείς κάποιο είδος εξέλιξης, ο βασικότερος ίσως στόχος ενός ιστορικού, μοιά ζει σχεδόν ουτοπική. Παρά τη διύλιση των πληροφοριών, θα υπάρχουν ελάχιστα δείγματα κι αυτά με εξαιρετικά χαμηλό δείκτη αξιο πιστίας. Όχι απλώς επειδή ο Καζαντζάκης δε θυμάται καλά, αλλά επειδή γράφει ένα μυθιστόρημα επιδεικνύοντας μια συνειδητή και προκλητική περιφρόνηση στα γεγονότα ως τέτοια. Αν εξετάσει κανείς τα πράγματα μέσα από αυτή τη σκοπιά, του ανήφορου, το πιο πιθανό είναι να μην καταλήξει σε ιστορική μελέτη αλλά στο ψυχογράφημα μια ς ταυτότητας που παραμένει αναλλοίω τη από τις αρχές του 20 ού αιώνα έως την πρώτη μεταπολεμική δεκαετία. Έτσι όμως, θα εγκλωβιστεί στην κατασκευασμένη προσωπική μυθολογία που αναφέραμε. Απ την άλλη, βέβαια, η παραπάνω επιλογή του συγγραφέα κρύβει μια στάση, είναι μέρος μια ς κοσμοθεω ρίας και ως τέτοια σημαίνει πολλά. Ωστόσο, κάνει σχεδόν ανεδαφικό το εγχείρημα να βασιστεί ένας ερευνητής στην Αναφορά. Έτσι, ο γράφων έδωσε πολύ μεγαλύτερο βάρος σε μαρτυρίες που δεν είχαν αξιο ποιηθεί όσο τους άξιζε για τη μελέτη της πρώιμης δραματουργίας του: στα καζαντζακικά λογοτεχνικά κείμενα της περιόδου, στα δύο μυθιστορήματα Όφις και κρίνο (γρ. 1905, έκδ. 1906) και Σπασμένες ψυχές (γρ. 1908, δημ ) και στα μικρότερα πεζά όπως, επίσης, στην αλληλογραφία, στις προσωπικές του σημειώσεις, καθώς και στα δημοσιογραφικά του κείμενα: τις ανταποκρίσεις από το Παρίσι και την Ιταλία στο Νέον Άστυ (από τον Οκτώβρη του 1907 ώς τον Απρίλη του 1909) και κυρίως τα χρονογραφήματα στην Ακρόπολη (από τον Απρίλη ώς τον Ιούνη του 1907). Ειδικά τα τελευταία είναι μάλλον παραγνωρισμένα, αν και αποτελούν μια πολύ σημαντική πηγή τόσο για τη σχέση του συγγραφέα με τη νεοελληνική δημόσια σφαίρα της εποχής, όσο και για τις καλλιτεχνικές επιλογές του, έτσι όπως αυτές σμιλεύονταν καθημερινά. Το γεγονός ότι ο συγγραφέας εκφράζεται μέσα από ένα δια φορετικό μέσο, όπως η εφημερίδα, δεν σημαίνει ότι είναι άλλος άνθρωπος ή ότι αποποιείται την καλλιτεχνική του ιδιότητα. 11 Αντίθετα μάλιστα, έχει τη δυνατότητα να εκθέσει τις 11 Το πεζό «Νοσταλγία» π.χ. δημοσιεύεται την ίδια εποχή ως χρονογράφημα στην Ακρόπολη (15 Μαΐου 1907) και ως πεζό στην Πινακοθήκη (Έτος Ζ, Ιούνιο ς 1907, σ. 73). xxi

17 «ΠΟΘΟΙ ΑΕΤΟΥ ΚΑΙ ΦΤΕΡΑ ΠΕΤΑΛΟΥΔΑΣ» απόψεις του σε άμεση σχέση με τη συγκεκριμένη κοινωνική πραγματικότητα στην οποία απευθύνεται και ανήκει. Φυσικά, το βασικό υλικό πάνω στο οποίο στηρίχτηκε τούτο το βιβλίο είναι τα κείμενα των πρώιμων θεατρικών έργων. Μελετήθηκαν ξανά τα αυτόγραφα που σώζονται στο ΜΝΚ και την Εθνική Βιβλιο θήκη της Ελλάδας [= ΕΒΕ] και έγινε αντιπαραβολή με τις δημοσιεύσεις τους. Καταβλήθηκε προσπάθεια να αξιο ποιηθεί η σημασία των πολλαπλών γραφών, καθώς ο ιστορικός βρέθηκε στην εξαιρετικά ευχάριστη και πλεονεκτική θέση να παρακολουθεί τις πολλαπλές δια στρωματώσεις των έργων, όλες εξίσου σημαντικές, καθώς αποκαλύπτουν βήμα-βήμα την εξέλιξη του συγγραφέα. Αυτά θα τα εξετάσουμε στο κεφάλαιο που ακολουθεί. Στο σημείο αυτό όμως θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι η παρούσα μελέτη δεν προτίθεται να παρακολουθήσει τη μεταγενέστερη δραματουργία του Καζαντζάκη. Σκοπεύει, αντίθετα, να μείνει, όσο μπορεί, πιστή στην περιοδολόγηση που έθεσε στην αρχή. Θα περιο ριστεί δηλαδή αποκλειστικά στη νεανική δραματική παραγωγή, την οποία ο ίδιο ς ο συγγραφέας θέλησε να κρατήσει στη σιωπή κατά τις επόμενες δεκαετίες. Αν και δεν πρόκειται για μια αποκηρυγμένη περίοδο, ήταν σίγουρα απωθημένη (Γουνελάς 1977:182, Πούχνερ 1995α:395). Ωστόσο, ο αναγνώστης αυτού του βιβλίου θα συναντήσει αρκετές αναφορές σε μεταγενέστερα θεατρικά έργα του συγγραφέα, επειδή, όπως ισχυρίζομαι, στη νεανική περίοδο μπορεί κανείς να βρει ορισμένες απαντήσεις σε σημαντικά ερωτήματα που αφορούν στο έργο της ωριμότητας όπως, για παράδειγμα, το για τί κατέληξε να γράφει τραγωδίες που χαρακτηρίζονται από μια ιδιότυπη εμμονή στην ηρωολατρία, για τί δηλαδή αισθάνθηκε την ανάγκη να κάνει πρωταγωνιστές των έργων του μόνο μερικούς από τους μεγαλύτερους ηγέτες που γέννησε ο μύθος και η παγκόσμια ιστορία (Ηρακλής, Θησέας, Προμηθέας, Χριστός, Βούδας, Χριστόφορος Κολόμβος) ή η ελληνική (από τον Ιουλια νό και τον Νικηφόρο Φωκά έως τον Κωνσταντίνο Παλαιο λόγο και τον Καποδίστρια ). Επιπλέον, η νεανική περίοδος των έντονων υφολογικών αναζητήσεω ν στον χώρο του ευρωπαϊκού Μοντερνισμού ακολουθείται από μια παγίωση στον χώρο της ιστορικής και μυθολογικής τραγωδίας και μάλιστα σε μια τόσο όψιμη εποχή με μια μόνον εξαίρεση, το Οθέλλος ξαναγυρίζει που επιβεβαιώνει, ωστόσο, τον παραπάνω κανόνα (Πούχνερ 1995α: , Glytzouris 2007: ). Τέλος, αν η νεανική παραγωγή παραπέμπει στην περίπτωση ενός καλλιτέχνη που, όπως θα δούμε, είχε εντελώς ορια κά κάποιες δοσοληψίες με την εγχώρια θεατρική και δημοσιο γραφική ζωή, οι αμέσως επόμενες δεκαετίες θα τον φέρουν σε ακόμα μεγαλύτερη απόσταση από τον κόσμο της σκηνής. xxii

18 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι παραπάνω επισημάνσεις δεν σημαίνουν, βέβαια, ότι ο Καζαντζάκης δεν ήρθε σε επαφή με άλλα καλλιτεχνικά και ιδεολογικά ρεύματα μετά την εποχή των Πολέμων ή ότι αδια φορούσε πάντα για το αν τα έργα του θα παίζονταν πάνω στη σκηνή. Θεω ρώ, όμως, ότι η βασική συγκρότησή του είχε κλειδώσει γύρω στο 1910 μ έναν πραγματικά πολύ ενδια φέροντα τρόπο που αποτελεί εν μέρει και το περιεχόμενο των σελίδων που ακολουθούν. Μια νέα βασανιστική πορεία θα αρχίσει, φυσικά, αμέσως μετά τους Βαλκανικούς, μετά από τη σοβαρή θρησκευτική κρίση στα μοναστήρια του Αγίου Όρους (1914), όταν «η ζυγαριά έγειρε και πάλι» (Bien 2007:479). Αναφορικά με το θέα τρο, όμως, δεν είχε κλείσει μόνον ένας κύκλος, είχε παγιωθεί επίσης μια καλλιτεχνική ταυτότητα. Οι αιτίες που οδήγησαν σ αυτό το περίεργο είδος παγίωσης θα πρέπει να αναζητηθούν στα χρόνια της νεότητας. Μία βασική υπόθεση αυτής της εργασίας είναι ότι ο Καζαντζάκης απωθούσε στις επόμενες δεκαετίες τη νεανική θεατρική του παραγωγή, επειδή ακριβώς ήταν η καυτή λάβα ενός ζωντανού ηφαιστείου που προσπαθούσε απεγνωσμένα να απενεργοποιήσει. Ως προς αυτό το σημείο, η Αναφορά είναι εύγλωττη μέσα από τις σιωπές της. Αν και αφιερώνει τη μεγαλύτερη έκταση στη νεανική περίοδο της ζωής του, απουσιά ζουν εντελώς στοιχεία για την πρώιμη δραματουργία του. Μία όλη κι όλη αναφορά ( :168) στο Ξημερώνει δεν μπορεί παρά να δημιουργεί εύλογα ερωτηματικά στον ερευνητή, αφού ακόμα και οι πληροφορίες της είναι ανακριβείς (Καζαντζάκη ²1983:48). Αλλά και γενικότερα, ο ιστορικός δεν θα μάθει τίποτε για το πώς ο συγγραφέας συνέθετε τα δράματά του ή για τις εντυπώσεις του από τα δια βάσματα άλλων θεατρικών έργων ή, πολύ περισσότερο, από τις παραστάσεις τους. Τι μπορεί, όμως, να σημαίνει αυτή η στάση για έναν συγγραφέα που έχει γράψει συνολικά 21 θεατρικά έργα (συμπεριλαμβανομένου και του χαμένου Ηρακλή); xxiii

19 Η πρώιμη δραματουργία του Καζαντζάκη Από το Ξημερώνει, που πρέπει να ολοκληρώθηκε σε μια πρώτη μορφή τον Αύγουστο του 1906, υπάρχουν τρεις γραφές. 12 Στο ΜΝΚ σώζεται, όπως είπαμε, το πρωτόγραφο που έστειλε μάλλον ο συγγραφέας στον Δημήτριο Καλογερόπουλο το καλοκαίρι του Σώζεται, επίσης, στην ΕΒΕ το χειρόγραφο που στάλθηκε στον Παντελίδειο Δραματικό Δια - γωνισμό τον Γενάρη του 1907 και το οποίο δημοσίευσε το 1977 ο Δημήτρης Γουνελάς (Καζαντζάκης 1977α: ). Υπάρχουν, τέλος, δυο μονόλογοι 12 Σε επιστολή προς τον φίλο του Χαρίλαο Στεφανίδη, που πρέπει να στάλθηκε το καλοκαίρι του 1906 από το Ηράκλειο, ο Καζαντζάκης αναφέρεται σε κάποιο «συμβολικόν» δράμα, το οποίο έγραφε τότε χωρίς, όμως, να το κατονομάζει (Αποσκίτου- Αλεξίου 1978:132). Η χρονολόγηση προκύπτει κυρίως από την επιστολή που, όπως φαίνεται, συνόδευε το πρωτόγραφο του Ξημερώνει, όταν ο Καζαντζάκης το έστειλε στον Καλογερόπουλο για να τον συμβουλευτεί, αλλά και για να προωθήσει το έργο του. Σύμφωνα με την επιστολή, ο συγγραφέας διέπλασε το έργο μέσα του σε «πεντ έξι μέρες» κι έπειτα το έγραψε και το διόρθωσε, όπως φαίνεται, αρκετές φορές. «Το χα στο γραφείο μου τώρα και δέκα μέρες και δεν μπορούσα να ησυχάσω», όπως γράφει, πράγμα που σημαίνει ότι το πρωτόγραφο τέλειωσε γύρω στις 12 Αυγούστου. Καθώς, όμως, ο Καζαντζάκης, όπως ισχυρίζεται, δεν είχε κανέναν να συμβουλευτεί, αποφάσισε να το στείλει στον εκδότη της Πινακοθήκης, ίσως έπειτα από τα κολακευτικά σχόλια της τελευταίας για το Όφις και κρίνο. Με αφορμή τα τελευταία έγραψε την πρώτη σωσμένη επιστολή στον Καλογερόπουλο, τον Μάρτη του 1906, όπου μεταξύ άλλων τον ευχαριστούσε και εξέφραζε την επιθυμία να τον γνωρίσει (Μαρκάκης 1959: 30-31). Είναι πιθανόν ο Καζαντζάκης να έλαβε υπόψη τις διο ρθώσεις του Καλογερόπουλου και να ξαναδούλεψε το Ξημερώνει πριν τελικά το ξαναστείλει στον Παντελίδειο τον Γενάρη του 1907 (Γουνελάς 1977:166, Πρεβελάκης 1959:6). 13 Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη, ΑΥΤ 001_1-34. Περισσότερες πληροφορίες στον κατάλογο της βιβλιο θήκης του ΜΝΚ, xxv

20 «ΠΟΘΟΙ ΑΕΤΟΥ ΚΑΙ ΦΤΕΡΑ ΠΕΤΑΛΟΥΔΑΣ» του έργου που δημοσιεύτηκαν στην Πινακοθήκη μετά την πρεμιέρα του (5 Ιουλίου), τον Αύγουστο του 1907 (Έτος Ζ, σ. 98). Το Ξημερώνει ξεκινά σ ένα κομψό σαλόνι αθηναϊκού σπιτιού, όταν ο Αλέκος επιστρέφει στην αγαπημένη του σύζυγο Λαλώ, έπειτα από ένα μικρό ταξίδι. Είναι ερωτευμένος μαζί της, αλλά εκείνη φαίνεται ψυχρή και αδιά φορη απέναντί του, μια και την βασανίζει κάτι. Στη συνέχεια η Λαλώ μαθαίνει ότι ο αδελφός του Αλέκου, ο ποιητής Φίλιππος που ζει στην Πόλη, πρόκειται να καταφτάσει από στιγμή σε στιγμή για να μείνει λίγες μέρες μαζί τους. Όσο κι αν η ηρωίδα «συγκρατείται και προσπαθεί να φανεί αδιά φορη» (1977α:185) δεν μπορεί να κρύψει ούτε την τρομερή της αναστάτωση, ούτε τη ζήλεια της για τον γυναικοκατακτητή Φίλιππο. Παρ όλα αυτά, επιθυμεί να τον φιλοξενήσουν. Στην επόμενη σκηνή ανάμεσα στη Λαλώ και τη Φωφώ, η τελευταία, έμπειρη στα ερωτικά φίλη της ηρωίδας, καταλαβαίνει ότι κάτι συμβαίνει με τον Φίλιππο αλλά η Λαλώ δεν θέλει να αποκαλύψει το μυστικό της. Έτσι, όταν μπαίνει η μικρή κόρη της Χρυσούλα, η Μαμμά της και στη συνέχεια ο Αλέκος, ο Φίλιππος, ο οικογενεια κός φίλος Για τρός και ο Σταύρος (ο σύζυγος της Φωφώς), κατορθώνει να κρύψει τα αισθήματά της και να συμμετέχει στις συζητήσεις που πυροδοτεί ο μελαγχολικός Για τρός. Ωστόσο, είναι εμφανώς κουρασμένη κι έτσι η πα ρέα την αφήνει και πάλι μόνη με τη Φωφώ, απέναντι στην οποία πλέον δεν μπορεί να κρυφτεί. Η επόμενη πράξη βρίσκει την ηρωίδα να αναρρώνει σε κομψό δωμάτιο εξοχικού σπιτιού, όπου έχουν έλθει να την επισκεφτούν οι φίλοι της. Αν και από τη συζήτηση της Μαμμάς με τον Για τρό ο τελευ ταίος είναι πεπεισμένος ότι η Λαλώ θα θεραπευτεί ακολουθώντας τη φωνή της καρδιά ς της, η υγεία της χειροτερεύει όταν μένει μόνη με τον Φίλιππο και ακούει την ερωτική του εξομολόγηση. Στην αμέσως επόμενη συζήτησή της με τη Φωφώ μιλά πια ανοιχτά για το μοιραίο, αλλά απαγορευμένο, ερωτικό της πάθος και αποφασίζει να πει στον Φίλιππο ότι πρέπει να φύγει. Στη νυκτερινή συνάντησή τους στον κήπο, όμως, πέφτει στην αγκαλιά του. Η τελευταία πράξη ξεκινά με την ηρωίδα να σπαράσσεται πλέον αναποφάσιστη για το τι πρέπει να κάνει, ενώ ο αγαπημένος της την πιέζει να αφήσει την οικογένειά της. Η Λαλώ του ανακοινώνει την πρόθεσή της να φύγουν μαζί, αν και έχει πάρει απόφαση να δώσει τέλος στη ζωή της. Προφασίζεται ένα ευτράπελο τέχνασμα (πως δήθεν μια μάγισσα της είπε ότι θα πεθάνει το ίδιο βράδυ), το ανακοινώνει στη φιλική συντροφιά, που το αντιμετωπίζει με θυμηδία, κι έτσι την αποχαιρετά μέσα σ ένα κωμικοτραγικό κλίμα. Όταν μείνει μόνη, δηλητηριά ζεται πριν προλάβει να έρθει ο Φίλιππος για να φύγουν. Τελικά, ενώ ξημερώνει, «οι δυνάμεις την αφήνουν και πέφτει νεκρά» (210). xxvi

21 Η ΠΡΩΙΜΗ ΔΡΑΜΑΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ Όπως όλα δείχνουν, το Έως πότε; είναι το δεύτερο χρονολογικά έργο. Σύμφωνα με επιστολή του Καζαντζάκη προς τον Στεφανίδη, τον Αύγουστο του 1907 είχε ήδη δοθεί για παράσταση σε αθηναϊκό θέα τρο. Ο συγγραφέας το πήρε μαζί του στο Παρίσι, για το οποίο αναχώρησε την 1 η του Οκτώβρη, και ίσως το ξαναδούλεψε εκεί. Παραλήφθηκε πάντως στις 21 Ιανουαρίου 1908 από τη γραμματεία του Παντελίδειου. 14 Από το Έως πότε; σώζεται στην ΕΒΕ το παραπάνω χειρόγραφο, δημοσιευμένο και αυτό από τον Γουνελά (Καζαντζάκης 1977β: ). Η υπόθεση του Έως πότε; ακολουθεί εκείνην των Κρητικών Γάμων του Σπυρίδωνος Ζαμπελίου. Διαδραματίζεται στην Κρήτη του 16 ου αιώνα και ξεκινά σε αυλή μοναστηριού, όπου είναι μαζεμένες φατρίες από διά φορες περιο χές του νησιού, έπειτα από πρόσκληση του Γεώργιου Καντανολέου, για να εκλέξουν τον αρχηγό της επανάστασης εναντίον των Βενετών. Αρχικά, οι φατρίες φιλονικούν για την αρχηγία, στη συνέχεια, όμως, αποφασίζουν να εκλέξουν τον Γεώργιο Καντανολέο. Έπειτα από λίγο, ο αυλικός του Δούκα Αβογάρδος προτείνει στον τελευταίο τη θέση του αρχιγραμματέα, αλλά εκείνος τον διώχνει κακήν κακώς. Η πρώτη πράξη πάντως τελειώνει σε κλίμα ενθουσια σμού, όταν ο Πέτρος Καντανολέος ανακοινώνει χαρούμενος στον πατέρα του Γεώργιο επιστολή της Υψηλοτάτης που του γράφει ότι ο Δα Μολίνος αποφάσισε να ενωθεί με τους Κρητικούς εναντίον του Βενετού Δούκα. Η επόμενη πράξη λαμβάνει χώρα στην επίσημη αίθουσα του δουκικού ανακτόρου, όπου ο Δούκας συζητά με τους αυλικούς του και τον Δα Μολίνο το σατανικό σχέδιο της συζύγου του Υψηλοτάτης: θα αφήσουν τους Κρητικούς επαναστάτες να νομίζουν ότι ο Δα Μολίνος έχει συμμαχήσει μαζί τους και θα παντρέψουν το ερωτευμένο ζευγάρι, τον Πέτρο Καντανολέο με την κόρη του Δα Μολίνου, Σοφία. Ο τελευταίος, όμως, δεν ξέρει ότι η Υψηλοτάτη επιθυμεί τον Πέτρο Καντανολέο και σκοπεύει να εξορίσει τη μισητή αντίζηλό της Σοφία. Προς το τέλος της πράξης ανακοινώνονται νέα, σκληρότερα μέτρα του Δούκα: όσοι Κρητικοί δεν παραδώσουν τα όπλα θα κρεμαστούν και θα δοθεί χάρη μόνο σε όποιο ν παρουσιά σει ενώπιο ν του δικαστηρίου «κεφάλια συγγενών του που ο ίδιο ς εσκότωσε» (223). Η επόμενη πράξη μάς μεταφέρει στον Πύργο του Δα Μολίνου στον Αλικια νό, την παραμονή του γάμου το ζευγάρι των ερωτευμένων νέων είναι ευτυχισμένο και όλα είναι χαρμόσυνα, έως ότου αποκαλύπτεται η προδοσία. Καθώς καταφτάνει ο βενετσιά νικος στρατός, ο Γεώργιο ς Καντανολέος διώχνει τα γυναικόπαιδα 14 Για το θέμα βλ. Γουνελάς 1977:166, Αποσκίτου-Αλεξίου 1978:137, Πούχνερ 1995α:340, Bien 2001:303. Πληροφορία για τη συγγραφή του νέου έργου (Ως πότε πια ;) δημοσίευσε και η Πινακοθήκη (Έτος Ζ, Σεπτ. 1907, σ. 126). xxvii

22 «ΠΟΘΟΙ ΑΕΤΟΥ ΚΑΙ ΦΤΕΡΑ ΠΕΤΑΛΟΥΔΑΣ» και, όταν πλησιά ζουν οι Βενετοί, ανατινάζει τον Πύργο. Η τελευταία πράξη δια δραματίζεται στο ενετικό δικαστήριο στα Χανιά, όπου δικάζονται σε θάνατο με συνοπτικές δια δικασίες ο ακρωτηρια σμένος Καντανολέος και οι βαριά τραυματισμένοι γιο ι του. Τότε καταφτάνει διά ταγμα από τον Δούκα που απελευθερώνει τον Πέτρο, αλλά εκείνος αυτοκτονεί μαζί με τη Σοφία μπροστά στα μάτια της απελπισμένης Υψηλοτάτης. Στο τέλος του έργου ένας γέρος χωρικός βγάζει από ένα σακί κεφάλια συγγενών του και τ αφήνει ενώπιο ν των δικαστών κι έπειτα φεύγει μαζί με τον παράφρονα Δα Μολίνο που αναζητά την κόρη του. Από το Φασγά έχουμε κατ αρχάς την Τρίτη Πράξη, όπως δημοσιεύτηκε στην Πινακοθήκη τον Νοέμβρη του 1907, μαζί μ ένα μικρό προλογικό σημείωμα που παρουσίαζε την υπόθεση του έργου (Έτος Ζ, σ ), καθώς επίσης και το μεταγενέστερο χειρόγραφο που στάλθηκε στον Παντελίδειο τον Φλεβάρη του 1908 και το οποίο δημοσίευσε ο Γουνελάς (Καζαντζάκης 1977γ: ). Αν και ολοκληρώθηκε μάλλον λίγο αργότερα από το Έως πότε;, το πιο πιθανό είναι πως για ένα διά στημα ο Καζαντζάκης δούλευε τα δυο έργα παράλληλα (Πετράκου 2005: ). Ο συγγραφέας πάντως δεν αναφερόταν στο Φασγά στην επιστολή του προς τον Στεφανίδη. 15 Όπως φαίνεται, μια πρώτη γραφή είχε τελειώσει τον Οκτώβρη του Σ αυτό συμφωνεί τόσο η δημοσίευση της τελευταίας πράξης του όσο και το γεγονός ότι είχε δοθεί για να παρασταθεί στη φιλόδοξη εξόρμηση του Θωμά Οικονόμου στο Πανελλήνιο ν τον χειμώνα του 1907/8. 16 Το έργο τελικά δεν παίχτηκε, καθώς το «θέα τρον των μαλλια ρών» ναυάγησε τον Δεκέμβριο του 1907 (Γλυτζουρής 2010). Ο συγγραφέας ξαναδούλεψε το έργο στο Παρίσι και το μετέφρασε (όπως και το Ξημερώνει) στα γαλλικά. 17 Σώζεται, μάλιστα, μια επιστολή που σχετίζεται με το θέμα, του 15 Εκτός κι αν πρόκειται για την Ανίκητη που είχε ξεκινήσει να γράφει τον Αύγουστο του 1907, αμέσως μετά το Έως πότε;, όπως έγραφε στην παραπάνω επιστολή προς τον Στεφανίδη (Αποσκίτου-Αλεξίου 1978:137). Η Πετράκου (2005:55) κρίνοντας από τον τίτλο και μόνον του έργου κάνει λόγο για «δεύτερο έργο με ηρωίδα γυναίκα μετά το Ξημερώνει» και συμπεραίνει, μάλιστα, «ότι πρόκειται για φεμινιστικό δράμα». 16 Το Φασγά, όπως και το Ξημερώνει, εμφανίζεται στο ρεπερτόριο που ανακοινώνει το δελτίο Τύπου του θιά σου και δημοσιεύεται στις αθηναϊκές εφημερίδες στις 31 Οκτωβρίου 1907 (Γλυτζουρής 2010). 17 Η Πινακοθήκη ανέφερε ότι το Ξημερώνει «μεταφράζεται ήδη εις την γαλλικήν» (Σεπτ. 1907, σ. 126). «Το Ξ[ημερώνει] το μεταφράζει ένας Γάλλος», έγραφε στον Στεφανίδη τον Αύγουστο του 1907 (Αποσκίτου-Αλεξίου 1978:137). Ενώ ακόμα δεν έχει πατήσει καλά-καλά το πόδι του στη γαλλική πρωτεύουσα, γράφει στις γυναί- xxviii

23 Η ΠΡΩΙΜΗ ΔΡΑΜΑΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ ελληνολάτρη Καθηγητή του Πανεπιστημίου της Γκρενόμπλ, Σαμιουέλ Σαμπέρ (Grenoble, 17 Νοεμ. 1907) με τον οποίο ο Καζαντζάκης δια τηρούσε αλληλογραφία τουλάχιστον από το Στην επιστολή του ο Γάλλος καθηγητής ανέφερε ότι είχε δια βάσει με μεγάλη προσοχή το Φασγά, ότι θα επέστρεφε σε επόμενο γράμμα του το χειρόγραφο της μετάφρασής του «με διο ρθώσεις που έχουν γίνει με μολύβι από την πρώτη ώς την τελευταία σελίδα» και, τέλος, δια τύπωνε μια σειρά από πολύ ενδια φέρουσες παρατηρήσεις για το δράμα («Ainsi que vous le verrez par les corrections faits au crayon de la première à la dernière page, j ai lu votre drame avec la plus métieluste attention»). Η τελική μορφή γράφτηκε, λοιπόν, τον Γενάρη του 1908 και ίσως γι αυτό παραλήφθηκε μετά το Έως πότε; από τη Γραμματεία του Πανεπιστημίου για τον Παντελίδειο στις 4 Φεβρουαρίου του Το έργο ξεκινά Μεγάλο Σάββατο, λίγο πριν την Ανάσταση, στο γραφείο του Λώρη, διευθυντή Νοσοκομείου, με τη σαγηνευτική Ελένη να τον απειλεί πως θα τον παρατήσει την ίδια βραδιά, μια και δεν μπορεί να συνεχίσει την κρυφή ερωτική τους σχέση. Ο Λώρης ασφυκτιά μέσα στη συμβατική οικογενεια κή ζωή, είναι παράφορα ερωτευμένος με την Ελένη κι εκείνη τον καλεί να φύγουν για να απελευθερωθεί από το καταπιεστικό περιβάλλον που ζει. Όταν εμφανίζεται η θρησκευόμενη σύζυγός του Μαρία, προσπαθεί να τον πείσει να εγκαταλείψει πια τη μελέτη και να πάνε στην εκκλησία μαζί με τα παιδιά και τον ξάδερφό της Μίμη χωρίς αποτέλεσμα όμως, μια και ο Λώρης δεν αντέχει άλλο την καταπίεση. Ακολουθεί μια σφοδρή διαμάχη ανάμεσα στο ζευγάρι, όταν ο Λώρης ανακαλύπτει ότι η γυναίκα του έχει κάψει το χειρόγραφο ενός βλάσφημου θεατρικού του έργου. Έπειτα από μεγάλη εσωτερική σύγκρουση, ο ήρωας αποφασίζει τελικά να φύγει με την Ελένη και να εγκαταλείψει την οικογένειά του. Η αρχή της επόμενης πράξης τον βρίσκει κάτωχρο αλλά καταξιωμένο θεατρικό συγγραφέα, να ζει με την Ελένη και τη θετή τους κόρη Ειρήνη. Ο ίδιο ς πάντως αισθάκες του σπιτιού: «Έδωκα εδώ ένα έργο μου και θα παιχθή αλλά θα περάσουν κάμποσοι μήνες ακόμη» (Παρλαμάς 1959:207). 18 Η σχετική αλληλογραφία στο ΜΝΚ. Στον «δια πρεπή της Ελλάδος φίλον» ο Καζαντζάκης είχε αφιερώσει το 1905 τη μετάφραση της «Προσευχής πάνω στην Ακρόπολη» του Ρενάν (Νεότης, τ. Α, τχ. 2, 16 Αυγ. 1905). Η ελληνολατρία του Σαμπέρ αποτυπώνεται και σε επιστολή του προς τον Καζαντζάκη (Παρίσι, 13 Αυγ. 1905) και σχετίζεται με το επάγγελμά του. Ανάμεσα στις μελέτες του που μπορεί κανείς να εντοπίσει στον κατάλογο της Εθνικής Βιβλιο θήκης της Γαλλίας, επιλέγω να αναφέρω ενδεικτικά την Histoire sommaire des études d'épigraphie grecque (E. Leroux, Paris 1906). xxix

24 «ΠΟΘΟΙ ΑΕΤΟΥ ΚΑΙ ΦΤΕΡΑ ΠΕΤΑΛΟΥΔΑΣ» νεται υπέρμετρο ψυχικό πόνο και εξάντληση, επειδή ακόμα δεν έχει φτάσει στην κορυφή που θέλει η Ελένη. Ακόμα χειρότερα: είναι άρρωστος και η κατάστασή του επιδεινώνεται όταν τον επισκέπτεται η Μαρία τον παρακαλεί να επιστρέψει σπίτι, μια και το παιδί τους είναι βαριά άρρωστο και τον αναζητά. Μάταια όμως η κατάσταση της ψυχικής υγείας του ήρωα υποτροπιά ζει, όταν ανακαλύπτει στα μάτια της Ελένης μια καταστροφική Λορελάη. Η δεύτερη πράξη τελειώνει με την πυρκαγιά του θεάτρου του και την κηδεία του παιδιού του να περνά κάτω από το παράθυρο. Η αρχή της επόμενης μας μεταφέρει σ ένα άθλιο καμπαρέ, όπου ένας ημιπαράφρων, μεθυσμένος και εντελώς εξαντλημένος πλέον Λώρης γελοιο ποιείται από θαμώνες και γυναίκες του μαγαζιού στο οποίο εργάζεται ως τραγουδίστρια η Μαρία για να θρέψει το μοναδικό παιδί που τους απέμεινε. Καθώς ο ήρωας παρεκτρέπεται, ένα γκαρσόνι τον πετά έξω κι έτσι, στην επόμενη σκηνή μεταφερόμαστε στη φύση. Ο μεθυσμένος ήρωας βλέπει τότε μέσα σε παραισθήσεις να τον περικυκλώνει ένας πολύχρωμος χορός από νεράιδες που εκπροσωπούν τις βασανιστικές τύψεις του και κάνουν αφόρητο το μαρτύριό του. Καταφτάνει η Μαρία, ο χορός εξαφανίζεται, αλλά ο Λώρης βρίσκεται πλέον σε παραλήρημα. Έπειτα από λίγο, έρχεται η Ειρήνη, ο ήρωας πεθαίνει στην αγκαλιά της, η Μαρία πέφτει λιπόθυμη, ενώ ο χορός εμφανίζεται και πάλι, για να μοιρολογήσει αυτή τη φορά τον νεκρό ήρωα. Από τη μονόπρακτη Kωμωδία δια θέτουμε κατ αρχάς τη δημοσίευση στο περιο δικό Σεράπιο ν της Αλεξάνδρεια ς τον Οκτώβρη του 1909 (1909α: ). Λίγο αργότερα μάλλον, ο συγγραφέας την δημοσίευσε με αρκετές αλλαγές στο ημερολόγιο Kρητική Στοά Ηρακλείου (1909β: ). Η χρονολόγηση της συγγραφής του έργου πάντως δεν μπορεί να γίνει με ακρίβεια θα πρέπει να καλύπτει την περίοδο από τα τέλη του 1908 έως το φθινόπωρο του 1909 (Πετράκου 2005: , ). Στο Σεράπιο ν δημοσιεύτηκε πιθανότατα μια προγενέστερη μορφή του μονόπρακτου, αφού το κρητικό έντυπο ως ημερολόγιο θα κυκλοφόρησε, λογικά, προς τα τέλη της χρονιά ς. 19 Το μονόπρακτο δια δραματίζεται σε μια «καταπόρφυρη σάλα» που παραπέμπει σε νεκροθάλαμο. Στη μέση της αίθουσας υπάρχει ένας 19 Στο ΜΝΚ υπάρχει αντίτυπο του παραπάνω τεύχους του Σεράπιου με χειρόγραφη αφιέρωση «Στο Νέο τον Περήφανο {και το} Κώστα Σφακια νάκη». Ακολουθούν μια σειρά από νότες με το σχόλιο «θυμάσαι;» και υπογραφή Λ[ευτέρη] Αλεξίου με ημερομηνία 21 Νοεμβρίου Επίσης το πρώτο (και μοναδικό μάλλον) σχόλιο για το έργο εμφανίστηκε μόλις τον Μάρτη του 1910 σε δημοσίευμα για την Κρητική Στοά (βλ. Παναθήναια, Έτος Ι, τχ. 227, 15 Μαρτίου 1910, σ. 331). xxx

Από το Ξημερώνει, που πρέπει να ολοκληρώθηκε σε μια πρώτη μορφή

Από το Ξημερώνει, που πρέπει να ολοκληρώθηκε σε μια πρώτη μορφή Η πρώιμη δραματουργία του Καζαντζάκη Από το Ξημερώνει, που πρέπει να ολοκληρώθηκε σε μια πρώτη μορφή τον Αύγουστο του 1906, υπάρχουν τρεις γραφές. 12 Στο ΜΝΚ σώζεται, όπως είπαμε, το πρωτόγραφο που έστειλε

Διαβάστε περισσότερα

Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, Αυτοβιογραφία

Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, Αυτοβιογραφία Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, Αυτοβιογραφία Ποιά ηρωικά χαρακτηριστικά έχει η ηρωίδα κατά τη γνώμη σας; Κατά τη γνώμη μου και μόνο που χαρακτηρίζουμε την Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου ηρωίδα δείχνει ότι

Διαβάστε περισσότερα

Όταν είσαι χορεύτρια, ηθοποιός, τραγουδίστρια, καλλιτέχνης γενικότερα, είσαι ένα σύμπαν που φωτοβολεί.

Όταν είσαι χορεύτρια, ηθοποιός, τραγουδίστρια, καλλιτέχνης γενικότερα, είσαι ένα σύμπαν που φωτοβολεί. Όταν είσαι χορεύτρια, ηθοποιός, τραγουδίστρια, καλλιτέχνης γενικότερα, είσαι ένα σύμπαν που φωτοβολεί. Όταν σε βλέπουν και σε «τραβούν» κοντά τους «γαλαξίες», όπως ο Καρβέλας και η Βίσση και ο «αυστηρός»

Διαβάστε περισσότερα

Μεταξία Κράλλη! Ένα όνομα που γνωρίζουν όλοι οι αναγνώστες της ελληνικής λογοτεχνίας, ωστόσο, κανείς δεν ξέρει ποια

Μεταξία Κράλλη! Ένα όνομα που γνωρίζουν όλοι οι αναγνώστες της ελληνικής λογοτεχνίας, ωστόσο, κανείς δεν ξέρει ποια Δευτέρα, Ιουνίου 16, 2014 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΞΙΑΣ ΚΡΑΛΛΗ Η Μεταξία Κράλλη είναι ένα από τα δημοφιλέστερα πρόσωπα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας. Μετά την κυκλοφορία του πρώτου της βιβλίου, "Μια φορά

Διαβάστε περισσότερα

Ο "Παραμυθάς" Νίκος Πιλάβιος στα Χανιά

Ο Παραμυθάς Νίκος Πιλάβιος στα Χανιά Ο "Παραμυθάς" Νίκος Πιλάβιος στα Χανιά 18 Ιαν 2014 Χανιά (18/1), Σταλός (19/1), Χανιά 18.01 έως 19.01 Ο "Παραμυθάς" Νίκος Πιλάβιος στα Χανιά Ο Παραμυθάς των παιδικών μας χρόνων έρχεται στην Κρήτη Όταν

Διαβάστε περισσότερα

Λένα Μαντά: «Την πιο σκληρή κριτική στην μητέρα μου, την άσκησα όταν έγινα εγώ μάνα»

Λένα Μαντά: «Την πιο σκληρή κριτική στην μητέρα μου, την άσκησα όταν έγινα εγώ μάνα» Δημοσιεύθηκε στις 14.05.18 Λένα Μαντά: «Την πιο σκληρή κριτική στην μητέρα μου, την άσκησα όταν έγινα εγώ μάνα» Χωρίς να θέτει ως στόχο την επιτυχία, αλλά την προσωπική της λύτρωση, κάθε βιβλίο της αποτελεί

Διαβάστε περισσότερα

Τίτσα Πιπίνου: «Οι ζωές μας είναι πολλές φορές σαν τα ξενοδοχεία..»

Τίτσα Πιπίνου: «Οι ζωές μας είναι πολλές φορές σαν τα ξενοδοχεία..» Ημερομηνία 11/8/2016 Μέσο Συντάκτης Link artpress.sundaybloody.com Βασόλης Κάργας http://artpress.sundaybloody.com/?it_books=%cf%84%ce%af%cf%84%cf%83%ce%b1- %CF%80%CE%B9%CF%80%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CF%85-%CE%BF%CE%B9-

Διαβάστε περισσότερα

Ο Στέφανος Δάνδολος έρχεται στη Θεσσαλονίκη με το νέο του βιβλίο

Ο Στέφανος Δάνδολος έρχεται στη Θεσσαλονίκη με το νέο του βιβλίο Typosthes.gr Τύπος Θεσσαλονίκης / Πολιτισμός GET RSS Ο συγγραφέας γράφει για την Ελλάδα της κρίσης μέσα από ένα μυθιστόρημα που εκτυλίσσεται τον 19ο αιώνα Ο Στέφανος Δάνδολος έρχεται στη Θεσσαλονίκη με

Διαβάστε περισσότερα

ΟΥΙΛΙΑΜ ΛΑΝΤΕΪ συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

ΟΥΙΛΙΑΜ ΛΑΝΤΕΪ συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη Ημερομηνία 25/2/2015 Μέσο Συντάκτης Link diastixo.gr Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης http://diastixo.gr/sinentefxeis/xenoi/3524-william-landay ΟΥΙΛΙΑΜ ΛΑΝΤΕΪ συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη Δημοσιεύτηκε

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER 1 Α Ομάδα «Κάθεσαι καλά, Γκέοργκ; Καλύτερα να καθίσεις, γιατί σκοπεύω να σου διηγηθώ μια ιστορία για γερά νεύρα». Με αυτόν τον τρόπο ο συγγραφέας του βιβλίου

Διαβάστε περισσότερα

Κλαίρη Θεοδώρου: Στην Ελλάδα ο διχασμός καλά κρατεί

Κλαίρη Θεοδώρου: Στην Ελλάδα ο διχασμός καλά κρατεί Κλαίρη Θεοδώρου: Στην Ελλάδα ο διχασμός καλά κρατεί 11/12/2018-8:11 Ένα κρύο απόγευμα στις αρχές του Δεκέμβρη, λίγο πριν παρουσιάσει το νέο της βιβλίο στη Λάρισα, η Κλαίρη Θεοδώρου αποδέχεται την πρόσκλησή

Διαβάστε περισσότερα

Θεοφανία Ανδρονίκου Βασιλάκη: "Θέλω κάποια στιγμή να γράψω ένα μυθιστόρημα που να έχει όλα τα είδη"

Θεοφανία Ανδρονίκου Βασιλάκη: Θέλω κάποια στιγμή να γράψω ένα μυθιστόρημα που να έχει όλα τα είδη Θεοφανία Ανδρονίκου Βασιλάκη: "Θέλω κάποια στιγμή να γράψω ένα μυθιστόρημα που να έχει όλα τα είδη" Στο βιβλίο χρησιμοποιείτε πολυπρόσωπες αφηγήσεις μέσα στην κεντρική πλοκή ώστε να μιλήσετε για την ίδια

Διαβάστε περισσότερα

Jordi Alsina Iglesias. Υποψήφιος διδάκτορας. Πανεπιστήμιο Βαρκελώνης

Jordi Alsina Iglesias. Υποψήφιος διδάκτορας. Πανεπιστήμιο Βαρκελώνης Ηρακλείο 10/7/2014 Πρώτα άπο όλα, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Πολιτιστικό Σύλλογο Γωνιών Μαλεβιζίου και τον κύριο Κώστα Παντερή για την προσπάθεια που κάνουν οργανώνοντας για πρώτη φορα μία τέτοια μεγάλη

Διαβάστε περισσότερα

Στο σαλόνι του BookSitting: O συγγραφέας Μανώλης Ανδριωτάκης

Στο σαλόνι του BookSitting: O συγγραφέας Μανώλης Ανδριωτάκης Ημερομηνία 27/02/2015 Μέσο Booksitting Συντάκτης Αλεξία Καλογεροπούλου Link http://goo.gl/kusjcs Στο σαλόνι του BookSitting: O συγγραφέας Μανώλης Ανδριωτάκης Το BookSitting μίλησε με τον Μανώλη Ανδριωτάκη,

Διαβάστε περισσότερα

Χάρτινη αγκαλιά. Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου

Χάρτινη αγκαλιά. Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου Χάρτινη αγκαλιά Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου Εργασίες 1 α ) Κατά τη γνώμη μου, το βιβλίο που διαβάσαμε κρύβει στις σελίδες του βαθιά και πολύ σημαντικά μηνύματα, που η συγγραφέας θέλει να μεταδώσει

Διαβάστε περισσότερα

Σήμερα: Η Λένα Μαντά παρουσιάζει το νέο της βιβλίο στη Λαμία

Σήμερα: Η Λένα Μαντά παρουσιάζει το νέο της βιβλίο στη Λαμία Σήμερα: Η Λένα Μαντά παρουσιάζει το νέο της βιβλίο στη Λαμία Δημοσιεύτηκε: Δευτέρα, 13 Ιουνίου 2016 08:00 Το βιβλιοπωλείο "Μπέτσης" και οι εκδόσεις "Ψυχογιός" σας προσκαλούν στην παρουσίαση του νέου βιβλίου

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΡΤΙΝΗ ΑΓΚΑΛΙΑ ΟΜΑΔΑ Β. Ερώτηση 1 α

ΧΑΡΤΙΝΗ ΑΓΚΑΛΙΑ ΟΜΑΔΑ Β. Ερώτηση 1 α ΧΑΡΤΙΝΗ ΑΓΚΑΛΙΑ ΟΜΑΔΑ Β Ερώτηση 1 α Το βιβλίο με τίτλο «Χάρτινη Αγκαλιά», της Ιφιγένειας Μαστρογιάννη, περιγράφει την ιστορία ενός κοριτσιού, της Θάλειας, η οποία αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας. Φεύγει

Διαβάστε περισσότερα

Victoria Hislop: H συγγραφέας των bestseller

Victoria Hislop: H συγγραφέας των bestseller Ημερομηνία 9/5/2016 Μέσο Συντάκτης Link http://mag.sigmalive.com/ Αγγελος Γεραιουδάκης http://mag.sigmalive.com/article/7339/victoria-hislop-h-syggrafeas-ton-bestseller GOOD LIFE09.05.2016 Victoria Hislop:

Διαβάστε περισσότερα

Ο Δημήτρης Στεφανάκης στο CretePlus.gr: «Ο χρόνος είναι το επιτραπέζιο παιχνίδι της μνήμης στο οποίο χάνουμε συνεχώς» (pics)

Ο Δημήτρης Στεφανάκης στο CretePlus.gr: «Ο χρόνος είναι το επιτραπέζιο παιχνίδι της μνήμης στο οποίο χάνουμε συνεχώς» (pics) Ο Δημήτρης Στεφανάκης στο CretePlus.gr: «Ο χρόνος είναι το επιτραπέζιο παιχνίδι της μνήμης στο οποίο χάνουμε συνεχώς» (pics) Πολιτισμός 26/07/2016-08:56 Ο Δημήτρης Στεφανάκης στο CretePlus.gr: «Ο χρόνος

Διαβάστε περισσότερα

σα μας είπε από κοντά η αγαπημένη ψυχολόγος Θέκλα Πετρίδου!

σα μας είπε από κοντά η αγαπημένη ψυχολόγος Θέκλα Πετρίδου! σα μας είπε από κοντά η αγαπημένη ψυχολόγος Θέκλα Πετρίδου! 12/11/2018 Katerina Christou Student Εφημερίδα Λεμεσός Στις 9 Νοεμβρίου είχα την τιμή και τη χαρά να γνωρίσω από κοντά την αγαπημένη ψυχολόγο,

Διαβάστε περισσότερα

Όταν φεύγουν τα σύννεφα μένει το καθαρό

Όταν φεύγουν τα σύννεφα μένει το καθαρό Ημερομηνία 9/6/2016 Μέσο Συντάκτης Link http://plusmag.gr/ Αλεξάνδρα Παναγοπούλου http://plusmag.gr/article/%cf%84%ce%b1%ce%bd_%cf%86%ce%b5%ce%b3%ce%bf%cf %85%CE%BD_%CF%84%CE%B1_%CF%83%CE%BD%CE%BD%CE%B5%CF%86%CE%B1_%CE%B

Διαβάστε περισσότερα

Φιλομήλα Λαπατά: συνέντευξη στην Μαρία Χριστοδούλου

Φιλομήλα Λαπατά: συνέντευξη στην Μαρία Χριστοδούλου Φιλομήλα Λαπατά: συνέντευξη στην Μαρία Χριστοδούλου December 13, 2018 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ Η αναγνωρισμένη και καταξιωμένη συγγραφέας στο χώρο της Φιλομήλα Λαπατά κάνει την εμφάνισή της με το νέο της

Διαβάστε περισσότερα

«Δεν είναι ο άνθρωπος που σταματάει το χρόνο, είναι ο χρόνος που σταματάει τον άνθρωπο»

«Δεν είναι ο άνθρωπος που σταματάει το χρόνο, είναι ο χρόνος που σταματάει τον άνθρωπο» ΣΥΖΗΤΩΝΤΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΚΟΥΡΤΖΗ «Δεν είναι ο άνθρωπος που σταματάει το χρόνο, είναι ο χρόνος που σταματάει τον άνθρωπο» Ημερομηνία: 13 Μαρτίου 2019, 20:33 Κατηγορία: Βιβλίο, Συνεντεύξεις ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Διαβάστε περισσότερα

Κατερίνα Δεσποτοπούλου: Έφη Τριγκίδου:

Κατερίνα Δεσποτοπούλου: Έφη Τριγκίδου: Κατερίνα Δεσποτοπούλου: «Σε ποια ηλικία κατάλαβες ότι ήθελες να ασχοληθείς με το θέατρο και ποιο ήταν το 'εναρκτήριο λάκτισμα';» Γύρω στα δώδεκα με δεκατρία μου γεννήθηκε η αγάπη για το θέατρο. Το έχω

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. Aν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

«Πώς υφαίνεται ο χρόνος»: Ένα μυθιστόρημα για το παρελθόν που επιστρέφει και...

«Πώς υφαίνεται ο χρόνος»: Ένα μυθιστόρημα για το παρελθόν που επιστρέφει και... «Πώς υφαίνεται ο χρόνος»: Ένα μυθιστόρημα για το παρελθόν που επιστρέφει και... «Πώς υφαίνεται ο χρόνος»: Ένα μυθιστόρημα για το παρελθόν που επιστρέφει και κάθε γυναίκα πρέπει να διαβάσει 10 Απριλίου

Διαβάστε περισσότερα

Γεννήθηκε το 1883 στο Ηράκλειο της Κρήτης Υπήρξε φιλόσοφος, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας Έργα: µυθιστορήµατα, ποίηση, θεατρικά,

Γεννήθηκε το 1883 στο Ηράκλειο της Κρήτης Υπήρξε φιλόσοφος, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας Έργα: µυθιστορήµατα, ποίηση, θεατρικά, http://www.amis-kazantzaki.gr./ Γεννήθηκε το 1883 στο Ηράκλειο της Κρήτης Υπήρξε φιλόσοφος, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας Έργα: µυθιστορήµατα, ποίηση, θεατρικά, ταξιδιωτικά Τα πιο γνωστά του έργα: Αναφορά

Διαβάστε περισσότερα

Σόφη Θεοδωρίδου, μια κουβέντα με την Τίνα Πανώριου

Σόφη Θεοδωρίδου, μια κουβέντα με την Τίνα Πανώριου Σόφη Θεοδωρίδου, μια κουβέντα με την Τίνα Πανώριου Ιούλιος 24, 2018 Τίνα Πανώριου panoriout@gmail.com «Υ π ά ρ χ ο υ ν ό μ ω ς π ά ν τ α π ε ρ ι π τ ώ σ ε ι ς μ ε μ ο ν ω μ έ ν ε ς, π ο υ οι γ υ ν α ί

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ

ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ Στο πλαίσιο του μαθήματος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ Γυμνασίου οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με ένα δείγμα ερωτικής ποίησης. Συγκεκριμένα διδάχτηκαν το ποίημα

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΛ ΑΛΙΑΡΤΟΥ Σχ. Έτος ΟΜΑΔΑ: Κατερίνα Αραπίτσα Κατερίνα Βίτση Ειρήνη Γκραμόζι Σοφία Ντασιώτη

ΓΕΛ ΑΛΙΑΡΤΟΥ Σχ. Έτος ΟΜΑΔΑ: Κατερίνα Αραπίτσα Κατερίνα Βίτση Ειρήνη Γκραμόζι Σοφία Ντασιώτη ΓΕΛ ΑΛΙΑΡΤΟΥ Σχ. Έτος 2015-2016 ΟΜΑΔΑ: Κατερίνα Αραπίτσα Κατερίνα Βίτση Ειρήνη Γκραμόζι Σοφία Ντασιώτη Η ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Η ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΒΑΦΗ Η ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΒΑΦΗ

Διαβάστε περισσότερα

«Το κορίτσι με τα πορτοκάλια»

«Το κορίτσι με τα πορτοκάλια» «Το κορίτσι με τα πορτοκάλια» «Κάθεσαι καλά, Γκέοργκ; Καλύτερα να καθίσεις, γιατί σκοπεύω να σου διηγηθώ μια ιστορία για γερά νεύρα». Με αυτόν τον τρόπο ο συγγραφέας του βιβλίου αρχίζει να ξετυλίγει το

Διαβάστε περισσότερα

Η λειτουργία των Εδρών Νεοελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού και τα προγράμματα Ελληνικών σπουδών στη Λετονία

Η λειτουργία των Εδρών Νεοελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού και τα προγράμματα Ελληνικών σπουδών στη Λετονία Η λειτουργία των Εδρών Νεοελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού και τα προγράμματα Ελληνικών σπουδών στη Λετονία ΣΑΝΤΡΑ ΚΡΟΠΑ Πρόεδρος του Συλλόγου Φιλελλήνων της Λετονίας «Ο Ερμής» Ο ελληνισμός για τον καθένα

Διαβάστε περισσότερα

Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος :11

Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος :11 Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος 2017-11:11 Από τη Μαίρη Γκαζιάνη Ο ΜΑΝΟΣ ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έχει γράψει περίπου

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Πρότεινα ένα σωρό πράγματα, πολλά απ αυτά ήδη γνωστά:

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Πρότεινα ένα σωρό πράγματα, πολλά απ αυτά ήδη γνωστά: ΕΙΣΑΓΩΓΗ Από τότε που άρχισα να γράφω για τους άλλους, πάνε τώρα τριάντα και πλέον χρόνια, και ειδικά από τότε που κάποιος αποφάσισε να υποδαυλίσει το θράσος μου δημοσιεύοντας τα γραπτά μου, προσπαθώ να

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις. Α ομάδα ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1. Η συγγραφέας του βιβλίου μοιράζεται μαζί μας πτυχές της ζωής κάποιων παιδιών, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες. α) Ποια πιστεύεις ότι είναι τα μηνύματα που θέλει να περάσει μέσα

Διαβάστε περισσότερα

Γιώργος Πολίτης: «Τα καταφέραμε σε πιο δύσκολες εποχές, θα τα καταφέρουμε και τώρα»

Γιώργος Πολίτης: «Τα καταφέραμε σε πιο δύσκολες εποχές, θα τα καταφέρουμε και τώρα» Ο συγγραφέας στο νέο του βιβλίο παρουσιάζει μια ορθολογική θέαση της κρίσης Γιώργος Πολίτης: «Τα καταφέραμε σε πιο δύσκολες εποχές, θα τα καταφέρουμε και τώρα» 23 Jan 201611.00 ΜΕΓΕΝΘΥΝΣΗ Συνέντευξη στη

Διαβάστε περισσότερα

Samuel Bjork: «Πιστεύω ότι είναι εντελώς περιττό να περιγράφεις ωμή βία. Θεωρώ ότι ευτελίζει το τελικό αποτέλεσμα»

Samuel Bjork: «Πιστεύω ότι είναι εντελώς περιττό να περιγράφεις ωμή βία. Θεωρώ ότι ευτελίζει το τελικό αποτέλεσμα» Ημερομηνία 10/10/2016 Μέσο Συντάκτης Link www.huffingtonpost.gr Καλλιόπη Κρητικού http://www.huffingtonpost.gr/calliope-kritikou/samuel-bjork-_b_12370594.html Samuel Bjork: «Πιστεύω ότι είναι εντελώς περιττό

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: Στο σαλόνι του BookSitting ο συγγραφέας Σωτήρης Σαμπάνης

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: Στο σαλόνι του BookSitting ο συγγραφέας Σωτήρης Σαμπάνης Ημερομηνία 04/02/2016 Μέσο Συντάκτης Link booksitting.wordpress.com Αλεξία Καλογεροπούλου http://bit.ly/1mgeqwo ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: Στο σαλόνι του BookSitting ο συγγραφέας Σωτήρης Σαμπάνης Το BookSitting μίλησε

Διαβάστε περισσότερα

Ο συγγραφέας Θάνος Κονδύλης και το «Έγκλημα στην αρχαία Αμφίπολη Σάββατο, 10 Οκτωβρίου 2015-10:2

Ο συγγραφέας Θάνος Κονδύλης και το «Έγκλημα στην αρχαία Αμφίπολη Σάββατο, 10 Οκτωβρίου 2015-10:2 Ο συγγραφέας Θάνος Κονδύλης και το «Έγκλημα στην αρχαία Αμφίπολη Σάββατο, 10 Οκτωβρίου 2015-10:2 Συνέντευξη στη Μαίρη Γκαζιάνη «Τελικά οι σύγχρονοι Έλληνες φέρουμε στο αίμα μας το dna των αρχαίων προγόνων

Διαβάστε περισσότερα

Το συγκλονιστικό άρθρο. του Γλέζου στη Welt. Διαβάστε το συγκλονιστικό άρθρο του Μανώλη Γλέζου στη 1 / 5

Το συγκλονιστικό άρθρο. του Γλέζου στη Welt. Διαβάστε το συγκλονιστικό άρθρο του Μανώλη Γλέζου στη 1 / 5 άρθρο του Μανώλη Γλέζου στη γερμανική εφημερίδα Die Welt, στο οποίο εξηγεί στους Γερμανούς Το συγκλονιστικό άρθρο του Γλέζου στη Welt Διαβάστε το συγκλονιστικό άρθρο του Μανώλη Γλέζου στη 1 / 5 γερμανική

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1 α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Οδύσσειας: θέμα 2 ο «Γράφω το ημερολόγιο του κεντρικού ήρωα ή κάποιου άλλου προσώπου» Το ημερολόγιο της Πηνελόπης

Εργασία Οδύσσειας: θέμα 2 ο «Γράφω το ημερολόγιο του κεντρικού ήρωα ή κάποιου άλλου προσώπου» Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Εργασία Οδύσσειας: θέμα 2 ο «Γράφω το ημερολόγιο του κεντρικού ήρωα ή κάποιου άλλου προσώπου» Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Το ημερολόγιο: «ημέρα της αποχώρησης Αγαπημένο μου

Διαβάστε περισσότερα

31 Μάιος Στη Λαμία χθες η Λένα Μαντά Επιμέλεια MAG24 Team Κατηγορία Εκδηλώσεις

31 Μάιος Στη Λαμία χθες η Λένα Μαντά Επιμέλεια MAG24 Team Κατηγορία Εκδηλώσεις 31 Μάιος Στη Λαμία χθες η Λένα Μαντά Επιμέλεια MAG24 Team Κατηγορία Εκδηλώσεις Η επιτυχημένη συγγραφέας παρουσίασε τη νέα της δουλειά και υπέγραψε αντίτυπα στις φανατικές της αναγνώστριες. Ασφυκτικά γεμάτο

Διαβάστε περισσότερα

6. '' Καταλαβαίνεις οτι κάτι έχει αξία, όταν το έχεις στερηθεί και το αναζητάς. ''

6. '' Καταλαβαίνεις οτι κάτι έχει αξία, όταν το έχεις στερηθεί και το αναζητάς. '' 1. '' Τίποτα δεν είναι δεδομένο. '' 2. '' Η μουσική είναι η τροφή της ψυχής. '' 3. '' Να κάνεις οτι έχει νόημα για σένα, χωρίς όμως να παραβιάζεις την ελευθερία του άλλου. '' 4. '' Την πραγματική μόρφωση

Διαβάστε περισσότερα

Στέφανος Λίβος: «Η συγγραφή δεν είναι καθημερινή ανάγκη για μένα. Η έκφραση όμως είναι!»

Στέφανος Λίβος: «Η συγγραφή δεν είναι καθημερινή ανάγκη για μένα. Η έκφραση όμως είναι!» Ημερομηνία 27/4/2015 Μέσο Συντάκτης Link www.thinkover.gr Ανδριάνα Βούτου http://www.thinkover.gr/2015/04/27/stefanos-livos/ Στέφανος Λίβος: «Η συγγραφή δεν είναι καθημερινή ανάγκη για μένα. Η έκφραση

Διαβάστε περισσότερα

Λένα Μαντά: «Δεν επιτρέπω στον εαυτό μου να νιώσει τίποτα αρνητικό»

Λένα Μαντά: «Δεν επιτρέπω στον εαυτό μου να νιώσει τίποτα αρνητικό» GOOD LIFE20.05.2016 Λένα Μαντά: «Δεν επιτρέπω στον εαυτό μου να νιώσει τίποτα αρνητικό» Η συγγραφέας που έχει πουλήσει περισσότερα από 1,5 εκατομμύριο αντίτυπα, αριθμός ρεκόρ για τα ελληνικά δεδομένα,

Διαβάστε περισσότερα

Πένυ Παπαδάκη: «Οι άνθρωποι που αγαπούν το βιβλίο δεν επηρεάζονται από την κρίση» ΘΑΝΑΣΗΣ ΞΑΝΘΟΣ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017

Πένυ Παπαδάκη: «Οι άνθρωποι που αγαπούν το βιβλίο δεν επηρεάζονται από την κρίση» ΘΑΝΑΣΗΣ ΞΑΝΘΟΣ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 Πένυ Παπαδάκη: «Οι άνθρωποι που αγαπούν το βιβλίο δεν επηρεάζονται από την κρίση» ΘΑΝΑΣΗΣ ΞΑΝΘΟΣ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΟΤΑΝ ΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΜΙΛΟΥΝ Η συγγραφέας Πένυ Παπαδάκη σε μια εποικοδομητική συνέντευξη στο

Διαβάστε περισσότερα

Το ημερολόγιο της Πηνελόπης

Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Κωνσταντίνα Τσαφαρά Αγαπημένο μου ημερολόγιο, Πάνε δέκα χρόνια που λείπει ο σύζυγός μου, ο Οδυσσέας. Τον γιο του τον άφησε μωρό και τώρα έχει γίνει πια ολόκληρος άντρας και

Διαβάστε περισσότερα

Η Λένα Μαντά στο Outnow: Το πιο δύσκολο είναι όταν πρέπει να γράψω το «τέλος»!

Η Λένα Μαντά στο Outnow: Το πιο δύσκολο είναι όταν πρέπει να γράψω το «τέλος»! Η Λένα Μαντά στο Outnow: Το πιο δύσκολο είναι όταν πρέπει να γράψω το «τέλος»! OUTNOW, AUGUST 4, 2014 Μια γνήσια Κωνσταντινοπολίτισσα, με ιδιαίτερο ταπεραμέντο και αξιοπρόσεχτη πένα! Το πρώτο της βιβλίο

Διαβάστε περισσότερα

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Τίτλος βιβλίου: «Μέχρι το άπειρο κι ακόμα παραπέρα» Συγγραφέας: Άννα Κοντολέων Εκδόσεις: Πατάκη ΕΡΓΑΣΙΕΣ: 1. Ένας έφηβος, όπως είσαι εσύ, προσπαθεί

Διαβάστε περισσότερα

Μεγάλο βραβείο, μεγάλοι μπελάδες. Μάνος Κοντολέων. Εικονογράφηση: Τέτη Σώλου

Μεγάλο βραβείο, μεγάλοι μπελάδες. Μάνος Κοντολέων. Εικονογράφηση: Τέτη Σώλου Συλλογή Περιστέρια 148 Εικονογράφηση εξωφύλλου: Εύη Τσακνιά 1. Το σωστό γράψιμο Έχεις προσέξει πως κάποια βιβλία παρακαλούμε να μην τελειώσουν ποτέ κι άλλα, πάλι, από την πρώτη κιόλας σελίδα τα βαριόμαστε;

Διαβάστε περισσότερα

Εφηβεία και Πρότυπα. 2)Τη στάση του απέναντι στους άλλους, ενήλικες και συνομηλίκους

Εφηβεία και Πρότυπα. 2)Τη στάση του απέναντι στους άλλους, ενήλικες και συνομηλίκους Εφηβεία και Πρότυπα Τι σημαίνει εφηβεία; Η εφηβεία είναι η περίοδος της ζωής του ανθρώπου που αρχίζει με το τέλος της παιδικής ηλικίας και οδηγεί στην ενηλικίωση. Είναι μια εξελικτική φάση που κατά τη

Διαβάστε περισσότερα

Για αυτό τον μήνα έχουμε συνέντευξη από μία αγαπημένη και πολυγραφότατη συγγραφέα που την αγαπήσαμε μέσα από τα βιβλία της!

Για αυτό τον μήνα έχουμε συνέντευξη από μία αγαπημένη και πολυγραφότατη συγγραφέα που την αγαπήσαμε μέσα από τα βιβλία της! Κυριακή, 2 Ιουλίου 2017 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ: ΓΙΩΤΑ ΦΩΤΟΥ Για αυτό τον μήνα έχουμε συνέντευξη από μία αγαπημένη και πολυγραφότατη συγγραφέα που την αγαπήσαμε μέσα από τα βιβλία της! Πείτε μας λίγα λόγια

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγγελέας: Δευτέρα 03/10/2011, η ημέρα της δολοφονίας της Souzan Anders. Παρατηρήσατε κάτι περίεργο στην συμπεριφορά του κατηγορούμενου;

Εισαγγελέας: Δευτέρα 03/10/2011, η ημέρα της δολοφονίας της Souzan Anders. Παρατηρήσατε κάτι περίεργο στην συμπεριφορά του κατηγορούμενου; Εισαγγελέας Γνωρίζετε τον κατηγορούμενο; Ναι, τον γνωρίζω καλά. Δουλεύουμε μαζί, τα τελευταία 8 χρόνια, στο ταμείο της Τράπεζας «Goliath». Και έχουμε μια, αρκετά στενή, φιλική σχέση. To θύμα το γνωρίζατε;

Διαβάστε περισσότερα

Ο συγγραφέας Δημήτρης Στεφανάκης και «Ο χορός των ψευδαισθήσεων» Πέμπτη, 10 Σεπτεμβρίου :26

Ο συγγραφέας Δημήτρης Στεφανάκης και «Ο χορός των ψευδαισθήσεων» Πέμπτη, 10 Σεπτεμβρίου :26 Ο συγγραφέας Δημήτρης Στεφανάκης και «Ο χορός των ψευδαισθήσεων» Πέμπτη, 10 Σεπτεμβρίου 2015-10:26 Γράφει η Μαίρη Γκαζιάνη «Οι ψευδαισθήσεις είναι ένας θεμιτός μηχανισμός της ανθρώπινης ψυχής. Χωρίς την

Διαβάστε περισσότερα

Ευχαριστώ Ολόψυχα για την Δύναμη, την Γνώση, την Αφθονία, την Έμπνευση και την Αγάπη...

Ευχαριστώ Ολόψυχα για την Δύναμη, την Γνώση, την Αφθονία, την Έμπνευση και την Αγάπη... Ευχαριστώ Ολόψυχα για την Δύναμη, την Γνώση, την Αφθονία, την Έμπνευση και την Αγάπη... τον Δάσκαλο μου, Γιώργο Καραθάνο την Μητέρα μου Καλλιόπη και τον γιο μου Ηλία-Μάριο... Ευχαριστώ! 6 ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ελένη Γαληνού: Τους ήρωες μου ποτέ δεν τους ξεχνώ

Ελένη Γαληνού: Τους ήρωες μου ποτέ δεν τους ξεχνώ Ημερομηνία 22/11/2016 Μέσο Συντάκτης Link lionnews.gr Τίνα Πανωρίου https://lionnews.gr/%ce%b5%ce%bb%ce%ad%ce%bd%ce%b7- %ce%b3%ce%b1%ce%bb%ce%b7%ce%bd%ce%bf%cf%8d- %cf%84%ce%bf%cf%85%cf%82-%ce%ae%cf%81%cf%89%ce%b5%cf%82-

Διαβάστε περισσότερα

Η συγγραφέας μίλησε για το νέο της μυθιστόρημα με τίτλο "Πώς υφαίνεται ο χρόνος"

Η συγγραφέας μίλησε για το νέο της μυθιστόρημα με τίτλο Πώς υφαίνεται ο χρόνος Σοφία Δημοπούλου: «Το παρελθόν μάς καθορίζει» Η συγγραφέας μίλησε για το νέο της μυθιστόρημα με τίτλο "Πώς υφαίνεται ο χρόνος" Συνέντευξη στη Λεμονιά Βασβάνη Το "Πώς υφαίνεται ο χρόνος" απασχολεί τη Σοφία

Διαβάστε περισσότερα

ΖΩΔΙΑ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΑΠΟ 6 12 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2017 ΑΠΟ ΤΗΝ ΒΑΛΕΝΤΙΝΗ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ

ΖΩΔΙΑ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΑΠΟ 6 12 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2017 ΑΠΟ ΤΗΝ ΒΑΛΕΝΤΙΝΗ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ ΖΩΔΙΑ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΑΠΟ 6 12 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2017 ΑΠΟ ΤΗΝ ΒΑΛΕΝΤΙΝΗ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ Κριός Αυτή την εβδομάδα η δυναμικότητα που θα έχεις θα είναι πολύ μεγάλη και να ξέρεις ότι θα σου συμβαίνουν

Διαβάστε περισσότερα

Κριτικη της Maria Kleanthous Kouzapa για το βιβλίο : " ΤΟ ΔΑΧΤΥΛΙΔΙ " του Γιώργου Παπαδόπουλου-Κυπραίου

Κριτικη της Maria Kleanthous Kouzapa για το βιβλίο :  ΤΟ ΔΑΧΤΥΛΙΔΙ  του Γιώργου Παπαδόπουλου-Κυπραίου Ημερομηνία 13/07/2015 Μέσο Συντάκτης Link http://vivliopareas.blogspot.gr/ Μαρία Κλεάνθους Κουζάπα http://vivliopareas.blogspot.gr/2015/07/maria-kleanthous-kouzapa_40.html Δευτέρα, 13 Ιουλίου 2015 Κριτικη

Διαβάστε περισσότερα

Κατανόηση προφορικού λόγου

Κατανόηση προφορικού λόγου Β1 (25 μονάδες) Διάρκεια: 25 λεπτά Ερώτημα 1 Θα ακούσετε δύο (2) φορές έναν συγγραφέα να διαβάζει ένα απόσπασμα από το βιβλίο του με θέμα τη ζωή του παππού του. Αυτά που ακούτε σας αρέσουν, γι αυτό κρατάτε

Διαβάστε περισσότερα

Η Σόφη Θεοδωρίδου στο arive.gr

Η Σόφη Θεοδωρίδου στο arive.gr Η Σόφη Θεοδωρίδου στο arive.gr συνέντευξη πωλίνα_ταϊγανίδου Με αφορμή την παρουσίαση του νέου της βιβλίου, Στεφάνι από ασπάλαθο Λίγα λόγια για το έργο: Μια όμορφη καλοκαιρινή μέρα του 1939, η Κασσιανή

Διαβάστε περισσότερα

Το διπλό βιβλίο-δημήτρης Χατζής. Χαρά Ζαβρού Γ 6 Γυμνάσιο Αγίου Αθανασίου Καθηγήτρια: Βασιλική Σελιώτη

Το διπλό βιβλίο-δημήτρης Χατζής. Χαρά Ζαβρού Γ 6 Γυμνάσιο Αγίου Αθανασίου Καθηγήτρια: Βασιλική Σελιώτη Το διπλό βιβλίο-δημήτρης Χατζής Χαρά Ζαβρού Γ 6 Γυμνάσιο Αγίου Αθανασίου Καθηγήτρια: Βασιλική Σελιώτη Γενικά Δημήτρης Χατζής Περιεχόμενα «Το διπλό βιβλίο» Περίληψη Ιστορικό πλαίσιο Τίτλος του έργου Δομή

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΡΟΔΟ ΤΗΣ ΤΟΣΚΑΝΗΣ της Belinda Alexandra - Book review

ΤΟ ΡΟΔΟ ΤΗΣ ΤΟΣΚΑΝΗΣ της Belinda Alexandra - Book review Ημερομηνία 20/7/2015 Μέσο Συντάκτης Link http://www.culture21century.gr/ Γιώτα Παπαδημακοπούλου http://www.culture21century.gr/2015/07/belinda-alexandra-book-review.html ΤΟ ΡΟΔΟ ΤΗΣ ΤΟΣΚΑΝΗΣ της Belinda

Διαβάστε περισσότερα

ΩΡΑ ΓΙΑ ΚΙΝΟΥΜΕΝΑ ΣΧΕΔΙΑ ΕΠΙΡΡΟΗ ΚΙΝΟΥΜΕΝΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΣΤΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΩΡΑ ΓΙΑ ΚΙΝΟΥΜΕΝΑ ΣΧΕΔΙΑ ΕΠΙΡΡΟΗ ΚΙΝΟΥΜΕΝΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΣΤΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ 9 ο ΓΕΛ Πατρών ΩΡΑ ΓΙΑ ΚΙΝΟΥΜΕΝΑ ΣΧΕΔΙΑ ΕΠΙΡΡΟΗ ΚΙΝΟΥΜΕΝΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΣΤΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΑΡΑΚΙΤΣΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΟΛΙΑΒΡΑ ΦΩΤΕΙΝΗ ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ ΣΥΛΑΙΔΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΟΜΑΔΑ: Tom&Jerry Υπεύθυνοι καθηγητές:

Διαβάστε περισσότερα

ISSP 1998 Religion II. - Questionnaire - Cyprus

ISSP 1998 Religion II. - Questionnaire - Cyprus ISSP 1998 Religion II - Questionnaire - Cyprus Για σας. Είμαστε από το Κέντρο Ερευνών του Cyprus College. Kάνουμε μια διεθνή έρευνα για κοινωνικές και ηθικές αντιλήψεις. Η έρευνα αυτή γίνεται ταυτόχρονα

Διαβάστε περισσότερα

Eισαγωγή. H μεγαλύτερη ανακάλυψη της γενιάς μου είναι το γεγονός ότι ένας άνθρωπος μπορεί να αλλάξει τη ζωή του αλλάζοντας τη συμπεριφορά του.

Eισαγωγή. H μεγαλύτερη ανακάλυψη της γενιάς μου είναι το γεγονός ότι ένας άνθρωπος μπορεί να αλλάξει τη ζωή του αλλάζοντας τη συμπεριφορά του. Eισαγωγή H μεγαλύτερη ανακάλυψη της γενιάς μου είναι το γεγονός ότι ένας άνθρωπος μπορεί να αλλάξει τη ζωή του αλλάζοντας τη συμπεριφορά του. Oυίλιαμ Tζέϊμς Όποτε βρισκόμαστε αντιμέτωποι με άσχημα νέα,

Διαβάστε περισσότερα

«Πώς να ξέρει κανείς πού στέκει; Με αγγίζεις στο παρελθόν, σε νιώθω στο παρόν» Μυρσίνη-Νεφέλη Κ. Παπαδάκου «Νερό. Εγώ»

«Πώς να ξέρει κανείς πού στέκει; Με αγγίζεις στο παρελθόν, σε νιώθω στο παρόν» Μυρσίνη-Νεφέλη Κ. Παπαδάκου «Νερό. Εγώ» «Πώς να ξέρει κανείς πού στέκει; Με αγγίζεις στο παρελθόν, σε νιώθω στο παρόν» Μυρσίνη-Νεφέλη Κ. Παπαδάκου «Νερό. Εγώ» ΚΕΦΆΛΑΙΟ 1 ΘΑ ΣΟΥ ΠΩ τι πιστεύω για την εξαφάνιση, αλλά δώσε μου λίγο χρόνο. Όχι,

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΑΠΟΔΕΛΤΙΩΣΗ

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΑΠΟΔΕΛΤΙΩΣΗ Ημερομηνία 10/3/2016 Μέσο Συντάκτης Link http://www.in.gr Τζωρτζίνα Ντούτση http://www.in.gr/entertainment/book/interviews/article/?aid=1500064083 Νικόλ Μαντζικοπούλου: Το μυστικό για την επιτυχία είναι

Διαβάστε περισσότερα

Τράπεζα θεμάτων Νέας Ελληνικής Γλώσσας Β Λυκείου GI_V_NEG_0_18247

Τράπεζα θεμάτων Νέας Ελληνικής Γλώσσας Β Λυκείου GI_V_NEG_0_18247 Τράπεζα θεμάτων Νέας Ελληνικής Γλώσσας Β Λυκείου GI_V_NEG_0_18247 Κείμενο [Η επίδραση της τηλεόρασης στην ανάγνωση] Ένα σημαντικό ερώτημα που αφορά τις σχέσεις τηλεόρασης και προτιμήσεων του κοινού συνδέεται

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ. Χειμώνας-Άνοιξη 2010. Χώρος εκδηλώσεων: Αμφιθέατρο Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών Βασ. Κωνσταντίνου 48, Αθήνα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ. Χειμώνας-Άνοιξη 2010. Χώρος εκδηλώσεων: Αμφιθέατρο Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών Βασ. Κωνσταντίνου 48, Αθήνα ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ Χειμώνας-Άνοιξη 2010 Χώρος εκδηλώσεων: Αμφιθέατρο Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών Βασ. Κωνσταντίνου 48, Αθήνα Διοικητικό Συμβούλιο: Αλέξης Δημαράς Σάββας Κονταράτος Χρυσάνθη Μωραΐτη-Καρτάλη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: 1 η σκηνή: στίχοι 1-82

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: 1 η σκηνή: στίχοι 1-82 ΠΡΟΛΟΓΟΣ: 1 η σκηνή: στίχοι 1-82 1.Α. Ο ρόλος και η λειτουργία του Προλόγου ως δομικό στοιχείο της τραγωδίας: Ο πρόλογος μιας τραγωδίας αποτελεί τα πρώτο από τα απαγγελλόμενα μέρη και εκτελείται από τους

Διαβάστε περισσότερα

Χαρακτηριστικές εικόνες από την Ιλιάδα του Ομήρου

Χαρακτηριστικές εικόνες από την Ιλιάδα του Ομήρου Χαρακτηριστικές εικόνες από την Ιλιάδα του Ομήρου Η γυναίκα ως σύζυγος και μητέρα Η γυναίκα ως πολεμικό λάφυρο Γυναίκα και επιτάφιες τιμές ηρώων Η τύχη του γυναικείου πληθυσμού μετά την άλωση μιας πόλης

Διαβάστε περισσότερα

Ιόλη. Πως σας ήρθε η ιδέα;

Ιόλη. Πως σας ήρθε η ιδέα; Ιόλη Πως σας ήρθε η ιδέα; Μ.Τ.: Όπως γράφω και στο τέλος του βιβλίου, είχα γνωρίσει την κυρ Αγγέλω, την έζησα για αρκετά χρόνια και μου γεννήθηκε η επιθυμία να γράψω ένα μυθιστόρημα με εκείνην ως πρωταγωνίστρια.

Διαβάστε περισσότερα

Η πορεία προς την Ανάσταση...

Η πορεία προς την Ανάσταση... Η νύχτα της Ανάστασης Τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου χτυπούν χαρούμενα οι καμπάνες. Οι χριστιανοί φορούν τα γιορτινά τους και πηγαίνουν στην εκκλησία για να γιορτάσουν την Ανάσταση του Χριστού. Στα

Διαβάστε περισσότερα

Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Κ Α Τ Α Ν Ο Η Σ Η Π Ρ Ο Φ Ο Ρ Ι Κ Ο Υ Λ Ο Γ Ο Υ Π Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν

Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Κ Α Τ Α Ν Ο Η Σ Η Π Ρ Ο Φ Ο Ρ Ι Κ Ο Υ Λ Ο Γ Ο Υ Π Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Κ Α Τ Α Ν Ο Η Σ Η Π Ρ Ο Φ Ο Ρ Ι Κ Ο Υ Λ Ο Γ Ο Υ Π Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν 2 5 Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ 1 Y Π Ο Υ Ρ Γ Ε Ι Ο Π Α Ι Δ Ε Ι Α Σ Κ Α Ι Θ Ρ Η Σ Κ Ε Υ Μ Α

Διαβάστε περισσότερα

H Ναταλί Σαμπά στο babyspace.gr

H Ναταλί Σαμπά στο babyspace.gr H Ναταλί Σαμπά στο babyspace.gr Συνέντευξη της Ναταλί Σαμπά στη Βάλια Κουρκουμέλη. (Από το babyspace.gr. Ημερομηνία online έκδοσης: 22/07/2010) Η παιγνιοθεραπεία για τη Ναταλί Σαμπά ήταν η ευκαιρία να

Διαβάστε περισσότερα

Σοφία Παράσχου. «Το χάνουμε!»

Σοφία Παράσχου. «Το χάνουμε!» 1 Σειρά Σπουργιτάκια Εκδόσεις Πατάκη «Το χάνουμε!» Σοφία Παράσχου Εικονογράφηση: Βαγγέλης Ελευθερίου Σελ. 52 Δραστηριότητες για Α & Β τάξη Συγγραφέας: Η Σοφία Παράσχου γεννήθηκε στην Κάρπαθο και ζει στην

Διαβάστε περισσότερα

Εντυπώσεις μαθητών σεμιναρίου Σώμα - Συναίσθημα - Νούς

Εντυπώσεις μαθητών σεμιναρίου Σώμα - Συναίσθημα - Νούς Εντυπώσεις μαθητών σεμιναρίου Σώμα - Συναίσθημα - Νούς A...Τα αισθήματα και η ενεργεία που δημιουργήθηκαν μέσα μου ήταν μοναδικά. Μέσα στο γαλάζιο αυτό αυγό, ένιωσα άτρωτος, γεμάτος χαρά και αυτοπεποίθηση.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Τα χειρόγραφα

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Τα χειρόγραφα ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Με ιδιαίτερη τιµή και χαρά ο Πρόεδρος Γιώργος Γραµµατικάκης, καθηγητής Πανεπιστηµίου Κρήτης, και τα µέλη του ιοικητικού Συµβουλίου του Ιδρύµατος «Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη» χαιρέτησαν την παράδοση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΣΜΕΝΗ Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΟΥ 34ΟΥ ΠΦΕΘΚ ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΗΣ ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗΣ

ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΣΜΕΝΗ Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΟΥ 34ΟΥ ΠΦΕΘΚ ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΗΣ ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗΣ Τις εντυπώσεις τους από την οργάνωση του 34 ου Πανελλήνιου Φεστιβάλ Ερασιτεχνικού Θεάτρου Καρδίτσας (που πραγματοποιεί η Ένωση Πολιτιστικών Συλλόγων του Νομού από 9 έως 18 Μαρτίου στο Δημοτικό Κινηματοθέατρο)

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΙΚΕΣ ΒΟΥΛΗΤΙΚΕΣ ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ. Εισάγονται με τους συνδέσμους: ότι, πως, που

ΕΙΔΙΚΕΣ ΒΟΥΛΗΤΙΚΕΣ ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ. Εισάγονται με τους συνδέσμους: ότι, πως, που ΕΙΔΙΚΕΣ ΒΟΥΛΗΤΙΚΕΣ ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Εισάγονται με τους συνδέσμους: ότι, πως, που Χρησιμοποιούνται ως 1. αντικείμενο σε ρήματα: λεκτικά: λέω, υπόσχομαι, ισχυρίζομαι, διδάσκω, ομολογώ,

Διαβάστε περισσότερα

Πορτραίτα: Johanna Lindsey

Πορτραίτα: Johanna Lindsey Ημερομηνία 10/5/2016 Μέσο Συντάκτης Link http://www.bookcity.gr/ Χρύσα Βασιλείου http://www.artsandthecity.gr/bloggers/%cf%80%ce%bf%cf%81%cf%84%cf%81%ce%b1% CE%AF%CF%84%CE%B1/22032- %CF%80%CE%BF%CF%81%CF%84%CF%81%CE%B1%CE%AF%CF%84%CE%B1-johanna-lindsey

Διαβάστε περισσότερα

Το μαγικό βιβλίο. Σαν διαβάζω ένα βιβλίο λες και είμαι μια νεράιδα που πετώ στον ουρανό.

Το μαγικό βιβλίο. Σαν διαβάζω ένα βιβλίο λες και είμαι μια νεράιδα που πετώ στον ουρανό. Το μαγικό βιβλίο Σαν διαβάζω ένα βιβλίο λες και είμαι μια νεράιδα που πετώ στον ουρανό. Σαν διαβάζω ένα βιβλίο λες και είμαι μια γοργόνα μέσα στα καταγάλανα νερά. Σαν διαβάζω ένα βιβλίο λες και γίνομαι

Διαβάστε περισσότερα

[Συνέντευξη-Διαγωνισμός] Η Μεταξία Κράλλη και το βιβλίο της «Κάποτε στη Σαλονίκη»

[Συνέντευξη-Διαγωνισμός] Η Μεταξία Κράλλη και το βιβλίο της «Κάποτε στη Σαλονίκη» [Συνέντευξη-Διαγωνισμός] Η Μεταξία Κράλλη και το βιβλίο της «Κάποτε στη Σαλονίκη» Από happytv - Τετάρτη 19/10/16 Η Μεταξία Κράλλη (ψευδώνυμο) γεννήθηκε στην Αθήνα το 1975. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα και

Διαβάστε περισσότερα

Τρύπατζης Νίκος. Μαχιλάϊ Γιαννήσα. Σαράκη Ελένη. Αλεξανδρή Ιωάννα. 2 o Γενικό Λύκειο Μυτιλήνης Τάξη Α ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

Τρύπατζης Νίκος. Μαχιλάϊ Γιαννήσα. Σαράκη Ελένη. Αλεξανδρή Ιωάννα. 2 o Γενικό Λύκειο Μυτιλήνης Τάξη Α ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ 2 o Γενικό Λύκειο Μυτιλήνης Τάξη Α ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Θέμα : Καταγραφή Πολιτιστικών Σωματείων και Συλλόγων Μυτιλήνης Τρύπατζης Νίκος Μαχιλάϊ Γιαννήσα Σαράκη Ελένη Αλεξανδρή Ιωάννα Σχολικό Έτος : 2011-2012

Διαβάστε περισσότερα

Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά

Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά Καλλιτεχνική επιμέλεια εξωφύλλου ΝΙΚΟΣ ΜΑΘΙΟΥΔΑΚΗΣ Σχεδιασμός & δημιουργία εξωφύλλου ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΚΡΑΚΗΣ [www.alpha2.gr] ISBN έντυπης έκδοσης: 978-960-7948-46-5 ISBN ηλεκτρονικής

Διαβάστε περισσότερα

Ο Νίκος Πιλάβιος μιλάει στην Μαίρη Γκαζιάνη για τον «Παραμυθά» των βιβλίων του Πέμπτη, 07 Ιούνιος :11

Ο Νίκος Πιλάβιος μιλάει στην Μαίρη Γκαζιάνη για τον «Παραμυθά» των βιβλίων του Πέμπτη, 07 Ιούνιος :11 Ο Νίκος Πιλάβιος μιλάει στην Μαίρη Γκαζιάνη για τον «Παραμυθά» των βιβλίων του Πέμπτη, 07 Ιούνιος 2018-11:11 Από την Μαίρη Γκαζιάνη Είναι αδύνατον να μην γνωρίζει κάποιος τον «παραμυθά» Νίκο Πιλάβιο είτε

Διαβάστε περισσότερα

Αιτιολογική έκθεση. µεγάλων δυσκολιών που η κρίση έχει δηµιουργήσει στον εκδοτικό χώρο και στους

Αιτιολογική έκθεση. µεγάλων δυσκολιών που η κρίση έχει δηµιουργήσει στον εκδοτικό χώρο και στους Αιτιολογική έκθεση Η Επιτροπή Κρατικών Bραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης εργάστηκε για τα βραβεία του 2013, όπως και την προηγούµενη χρονιά, έχοντας επίγνωση α. των µεγάλων δυσκολιών που η κρίση έχει δηµιουργήσει

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΚΡΕΣ ΚΥΡΙΕΣ. 10/1/2014 Κουτσουρνά Ιφιγένεια 3 ο Γυμνάσιο Ωραιοκάστρου Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνία

ΜΙΚΡΕΣ ΚΥΡΙΕΣ. 10/1/2014 Κουτσουρνά Ιφιγένεια 3 ο Γυμνάσιο Ωραιοκάστρου Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνία ΜΙΚΡΕΣ ΚΥΡΙΕΣ 10/1/2014 Κουτσουρνά Ιφιγένεια 3 ο Γυμνάσιο Ωραιοκάστρου Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνία ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόσωπα Μεγκ Τζο Μπεθ Ειμι κ. Μαρτς Λόρι Περίληψη Louisa May Alcott Η δική μου γνώμη για

Διαβάστε περισσότερα

Λύκειο Αποστόλου Βαρνάβα Θεατρική Παράσταση

Λύκειο Αποστόλου Βαρνάβα Θεατρική Παράσταση Λύκειο Αποστόλου Βαρνάβα Θεατρική Παράσταση 2017-2018 All my sons Arthur Miller Ήταν όλοι τους παιδιά μου Άρθουρ Μίλλερ Το «Ήταν όλοι τους παιδιά μου» είναι ένα έργο ορόσημο, που σηματοδοτεί την έναρξη

Διαβάστε περισσότερα

Κυριε Γενικέ Πρόξενε. Αγαπητες φιλες και φιλοι

Κυριε Γενικέ Πρόξενε. Αγαπητες φιλες και φιλοι Κυριε Γενικέ Πρόξενε Αγαπητες φιλες και φιλοι Όταν πριν από πολλα χρονια, περιπου στην ηλικια των 7 χρονων, ο πατερας μου Ζαχαριας Δουλαμης αποφασισε να μας στειλει, εμενα και την αδερφη μου, να μαθουμε

Διαβάστε περισσότερα

Φίλες και φίλοι, Αγαπημένε μου Γιαννάκη Μάτση,

Φίλες και φίλοι, Αγαπημένε μου Γιαννάκη Μάτση, Χαιρετισμός Προέδρου της Δημοκρατίας κατά την παρουσίαση του βιβλίου της Δόξας Κωμοδρόμου «Κυριάκος Μάτσης Η φυσιογνωμία ενός στοχαστή που τάχθηκε στον αγώνα της ΕΟΚΑ 16 Νοεμβρίου 2017 Φίλες και φίλοι,

Διαβάστε περισσότερα

Νίκος Σιδέρης. Μιλώ για την κρίση με το παιδί. Εμπιστευτική επιστολή σε μεγάλους που σκέφτονται ΠΡΩΤΗ ΕΚΔΟΣΗ ΑΝΤΙΤΥΠΑ

Νίκος Σιδέρης. Μιλώ για την κρίση με το παιδί. Εμπιστευτική επιστολή σε μεγάλους που σκέφτονται ΠΡΩΤΗ ΕΚΔΟΣΗ ΑΝΤΙΤΥΠΑ ΠΡΩΤΗ ΕΚΔΟΣΗ 12.000 ΑΝΤΙΤΥΠΑ Νίκος Σιδέρης Μιλώ για την κρίση με το παιδί Εμπιστευτική επιστολή σε μεγάλους που σκέφτονται Από τον συγγραφέα του μπεστ σέλερ Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο. Γονείς θέλουν!

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ. Φθινόπωρο-Χειμώνας 2007. Χώρος εκδηλώσεων: Αμφιθέατρο Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών Βασ. Κωνσταντίνου 48, Αθήνα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ. Φθινόπωρο-Χειμώνας 2007. Χώρος εκδηλώσεων: Αμφιθέατρο Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών Βασ. Κωνσταντίνου 48, Αθήνα ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ Φθινόπωρο-Χειμώνας 2007 Χώρος εκδηλώσεων: Αμφιθέατρο Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών Βασ. Κωνσταντίνου 48, Αθήνα Διοικητικό Συμβούλιο: Αλέξης Δημαράς Ρένα Σταυρίδη-Πατρικίου Χρυσάνθη Μωραΐτη-Καρτάλη

Διαβάστε περισσότερα

Το ημερολόγιό μου Πηνελόπη

Το ημερολόγιό μου Πηνελόπη Το ημερολόγιό μου Πηνελόπη Οι πρώτες μου σκέψεις Ο Οδυσσέας έφυγε και τώρα είμαι μόνη μου. Πρέπει να τα έχω όλα υπό έλεγχο Όμως, με τους μνηστήρες στα πόδια μου δε μπορώ άλλο!!! Πρέπει κάτι να κάνω γιατί

Διαβάστε περισσότερα

Ο Κώστας Κρομμύδας «εξομολογείται» στη συγγραφέα

Ο Κώστας Κρομμύδας «εξομολογείται» στη συγγραφέα Ημερομηνία 13/3/2015 Μέσο Συντάκτης Link http://now24.gr/ Μαίρη Γκαζιάνη http://now24.gr/o-kostas-krommidas-exomologite-sti-singrafea-meri-gkaziani/ Ο Κώστας Κρομμύδας «εξομολογείται» στη συγγραφέα Μαίρη

Διαβάστε περισσότερα

«ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ»-Το βιβλίο της Μ. Τσακίρη που συγκλονίζει για τη αλήθεια του

«ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ»-Το βιβλίο της Μ. Τσακίρη που συγκλονίζει για τη αλήθεια του «ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ»-Το βιβλίο της Μ. Τσακίρη που συγκλονίζει για τη αλήθεια του 26 Μαρτίου 2017, 12:50 ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ «Ήθελα και θέλω να ενοχληθούν οι αναγνώστες. Και όχι μόνο. Θέλω να ντραπούν και να εκνευριστούν.

Διαβάστε περισσότερα

«Η θάλασσα μάς ταξιδεύει» The sea travels us e-twinning project 2014-2015. Έλληνες ζωγράφοι. Της Μπιλιούρη Αργυρής. (19 ου -20 ου αιώνα)

«Η θάλασσα μάς ταξιδεύει» The sea travels us e-twinning project 2014-2015. Έλληνες ζωγράφοι. Της Μπιλιούρη Αργυρής. (19 ου -20 ου αιώνα) «Η θάλασσα μάς ταξιδεύει» The sea travels us e-twinning project 2014-2015 Έλληνες ζωγράφοι (19 ου -20 ου αιώνα) Της Μπιλιούρη Αργυρής Η ιστορία της ζωγραφικής στην νεοελληνική ζωγραφική Η Ελληνική ζωγραφική

Διαβάστε περισσότερα

Το κορίτσι με τα πορτοκάλια. Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας. [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου]

Το κορίτσι με τα πορτοκάλια. Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας. [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου] Το κορίτσι με τα πορτοκάλια Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου] Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας: Σεμίραμις Αμπατζόγλου Τάξη: Γ'1 Γυμνασίου

Διαβάστε περισσότερα