Λοιμώξεις από Mycobacterium spp. Ταυτοποίηση ειδών με βιοχημικές μεθόδους και με μεθόδους μοριακής βιολογίας. Έλεγχος αντοχής στα αντιφυματικά φάρμακα

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Λοιμώξεις από Mycobacterium spp. Ταυτοποίηση ειδών με βιοχημικές μεθόδους και με μεθόδους μοριακής βιολογίας. Έλεγχος αντοχής στα αντιφυματικά φάρμακα"

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Γ.Ο. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΚΛΙΝΙΚΟΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΕΣ Λοιμώξεις από Mycobacterium spp. Ταυτοποίηση ειδών με βιοχημικές μεθόδους και με μεθόδους μοριακής βιολογίας. Έλεγχος αντοχής στα αντιφυματικά φάρμακα ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ Ελένη Γ. Φέγγου Ιατρός Μικροβιολόγος ΠΑΤΡΑ, 2005

2 Η παρούσα διατριβή εκπονήθηκε στο Εργαστήριο Μικροβιολογίας του Ιατρικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Πατρών ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Επιβλέπων Καθηγητής κ. Δημητρακόπουλος Γεώργιος, Καθηγητής Μέλος Συμβουλευτικής Επιτροπής κ. Αναστασίου Ευάγγελος, Καθηγητής Μέλος Συμβουλευτικής Επιτροπής κ. Σπηλιοπούλου-Σδούγκου Ίρις, Αναπλ. Καθηγήτρια ΕΠΤΑΜΕΛΗΣ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: Επιβλέπων Καθηγητής κ. Δημητρακόπουλος Ο. Γεώργιος, Καθηγητής Μέλος Συμβουλευτικής Επιτροπής κ. Αναστασίου Δ. Ευάγγελος, Καθηγητής Μέλος Συμβουλευτικής Επιτροπής κ. Σπηλιοπούλου-Σδούγκου Ίρις, Αναπλ. Καθηγήτρια Μέλος Εξεταστικής Επιτροπής κ. Χριστοφίδου Μυρτώ, Επικ. Καθηγήτρια Μέλος Εξεταστικής Επιτροπής κ. Παληογιάννη Φωτεινή, Αναπλ. Καθηγήτρια Μέλος Εξεταστικής Επιτροπής κ. Μπασιάρης Χαράλαμπος, Καθηγητής Μέλος Εξεταστικής Επιτροπής κ. Γελαστοπούλου Ελένη, Επικ. Καθηγήτρια 1

3 2

4 Ευχαριστίες Την τελευταία δεκαπενταετία παρατηρείται αύξηση των κρουσμάτων φυματίωσης τόσο στις αναπτυσόμενες όσο και στις ανεπτυγμένες χώρες. Προκειμένου να διακοπεί ο κύκλος μεταφοράς του μυκοβακτηριδίου απαιτούνται ενέργειες και μεθοδεύσεις τέτοιες ώστε να βραχύνεται ο χρόνος διάγνωσης. Με τις συμβατικές μεθόδους ο απαιτούμενος χρόνος για την επιβεβαίωση της διάγνωσης και τον έλεγχο ευαισθησίας στα αντιφυματικά φάρμακα κυμαίνεται μεταξύ 4 και 8 εβδομάδων. Έτσι λοιπόν, η εφαρμογή ευαίσθητων γρήγορων και αξιόπιστων διαγνωστικών μεθόδων αποτελεί υψίστη προτεραιότητα. Σε αυτή την κατεύθυνση εντάσσεται η παρούσα διατριβή η οποία εκπονήθηκε στο Ερευνητικό Τμήμα του Εργαστηρίου Μικροβιολογίας του Ιατρικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Πατρών υπό την διεύθυνση του καθηγητή κ. Γεωργίου Ο. Δημητρακόπουλου. Στο σεβαστό μου Δάσκαλο και Καθηγητή Μικροβιολογίας κ. Γεώργιο Ο. Δημητρακόπουλο εκφράζω την ευγνωμοσύνη μου και τον ευχαριστώ θερμά, διότι μου εμπιστεύτηκε την εκπόνηση αυτής της διδακτορικής διατριβής. Η συμβολή του υπήρξε ουσιαστική και σημαντική. Ιδιαίτερα θέλω να αναφερθώ στην Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Μικροβιολογίας κ. Ίριδα Σπηλιοπούλου-Σδούγκου γιατί όλο αυτό το διάστημα με την εμπειρία της, τις εξειδικευμένες γνώσεις της τη συνεχή παρακολούθηση και ενθάρρυνση με καθοδήγησε στην περαίωση της διατριβής. Την ευχαριστώ ιδιαιτέρως για το χρόνο που αφιέρωσε, την υπομονή και την κριτική στάση της. 3

5 Ευχαριστώ θερμά τον Καθηγητή Μικροβιολογίας κ. Ευάγγελο Αναστασίου για τις σημαντικές υποδείξεις του, την κριτική επεξεργασία και επιμέλεια των κειμένων της παρούσης μελέτης. Την Επίκουρη Καθηγήτρια κ. Ελένη Γελαστοπούλου ευχαριστώ θερμά για τη σημαντική συμμετοχή της στην στατιστική επεξεργασία των αποτελεσμάτων της μελέτης αυτής. Τα μέλη της Εξεταστικής Επιτροπής ευχαριστώ θερμά για το επιστημονικό ενδιαφέρον και τη συμμετοχή τους στην παρουσίαση της παρούσας διατριβής. Ευχαριστώ την γραμματέα του Εργαστηρίου Μικροβιολογίας κ. Κωνσταντίνα Μητροκόντη για την πρόθυμη συνεργασία της και τη συμβολή της στην επιμελημένη παρουσίαση της διδακτορικής διατριβής μου. Τέλος, ευχαριστώ τα υπόλοιπα μέλη ΔΕΠ ΕΔΤΠ, ερευνητές και συνεργάτες του Εργαστηρίου Μικροβιολογίας για την φιλική συνεργασία τους κατά τη διάρκεια ολοκλήρωσης του πειραματικού μέρους της διατριβής αυτής. 4

6 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Ονοματεπώνυμο Τόπος-Έτος γεννήσεως Διεύθυνση Εργασίας : : : Ελένη Φέγγου Πάτρα, 1953 Ειδικό Νοσοκομείο Νοσημάτων Θώρακος Δ.Ε. Μικροβιολογικό Εργαστήριο Γηροκομείου 118, Πάτρα Τηλ , fax: ΣΠΟΥΔΕΣ - ΤΙΤΛΟΙ 1971: Απολυτήριο Αρσακείου Γυμνασίου Πατρών 1979: Πτυχίο Ιατρικής Σχολής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ΞΕΝΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ Γαλλικά, Αγγλικά, Ιταλικά ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ 1986: Τίτλος ειδικότητας Μικροβιολογίας, Πανεπιστημιακό Μικροβιολογικό Εργαστήριο Πατρών Διευθυντής Καθηγητής: κ. Γεώργιος Ο. Δημητρακόπουλος ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑ 1979: Υπηρεσία υπαίθρου Γενικό Νοσοκομείο Πατρών ΑΓ. ΑΝΔΡΕΑΣ : Ειδικότητα Μικροβιολογίας στο Πανεπιστημιακό Μικροβιολογικό Εργαστήριο Πατρών Διευθυντής Καθηγητής: κ. Γεώργιος Ο. Δημητρακόπουλος : Επιμ. Β ΕΣΥ Μικροβιολ. Εργαστήριο ΕΝΝΘΔΕ : Επιμ. Α ΕΣΥ Μικροβιολ. Εργαστήριο ΕΝΝΘΔΕ 2002 έως σήμερα: Αναπλ. Διεθ. ΕΣΥ Μικροβιολ. Εργαστήριο ΕΝΝΘΔΕ 5

7 6

8 7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

9 8

10 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... 9 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΜΥΚΟΒΑΚΤΗΡΙΔΙΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΜΤΒ Ιδιότητες για τον χαρακτηρισμό του είδους Βιολογικές ιδιότητες των διαφόρων συστατικών του M. tuberculosis ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ Λοίμωξη από M. tuberculosis Φυματίωση Δερμοαντίδραση φυματίνης (ΔΦ) Mantoux Αξιολόγηση ΔΦ κατά Mantoux ΑΝΟΣΟΠΡΟΦΥΛΑΞΗ (BCG) ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗΣ ΑΝΤΙΦΥΜΑΤΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ Φαρμακοδυναμική των αντιφυματικών φαρμάκων. Μηχανισμοί δράσης Αντοχή - Παρενέργειες α. Ισονιαζίδη (ΙΝΗ) β. Ριφαμπικίνη (RIF) γ. Εθαμβουτόλη (ΕΜΒ) δ. Πυραζιναμίδη (ΡΖΜ) ε. Στρεπτομυκίνη (STR)

11 7.1.στ. Εθειοναμίδη (ΕΤΗ) ζ. Κυκλοσερίνη (CS) η. Παρα-αμινο-σαλικυλικό οξύ (PAS) θ. Ριφαμπουτίνη (RBT) ι. Φθοριοκινολόνες Σκοπός της χημειοθεραπείας στη φυματίωση Αντοχή των μυκοβακτηριδίων στην αντιφυματική αγωγή ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗΣ Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο αναζωπύρωσης της νόσου AIDS Μετανάστευση Κοινωνικοοικονομικοί και περιβαλλοντολογικοί παράγοντες Αύξηση επιρρεπών ομάδων ατόμων Ανάπτυξη αντοχής μυκοβακτηριδίων ΜΟΡΙΑΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΤΑΧΕΙΑ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 61 ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ Ι. Κλινικά δείγματα Α. Επεξεργασία δειγμάτων Β. Λήψη και προετοιμασία δειγμάτων Β.α. Πτύελα Β.β. Ούρα

12 Β.γ. Γαστρικό υγρό Β.δ. Υγρά παρακεντήσεως Γ. Ρευστοποίηση και εμπλουτισμός δειγμάτων Δ. Καλλιέργειες μυκοβακτηριδίων Δ.α. Αρχή της μεθόδου Δ.β. Αντιδραστήρια Δ.γ. Εμβολιασμός των MYCO/F φιαλών καλλιέργειας Δ.δ. Διαδικασία χειρισμού θετικών φιαλών Ε.α. Απομόνωση και ταυτοποίηση μυκοβακτηριδίων Ε.β. Ταυτοποίηση μυκοβακτηριδίων σε είδος Ε.β.Ι. Ταυτοποίηση με βιοχημικές μεθόδους α) Δοκιμασία παραγωγής Νιασίνης β) Δοκιμασία παραγωγής Καταλάσης Ε.β.ΙΙ. Ταυτοποίηση ειδών Mycobacterium με μεθόδους μοριακής βιολογίας (PCR και υβριδισμός) Μεθοδολογία Τεχνική της μεθόδου-απομόνωση DNA Ενίσχυση (PCR) ΣΤ. Έλεγχος ευαισθησίας μυκοβακτηριδίων στα αντιφυματικά φάρμακα 90 ΣΤ. Αντιβιόγραμμα Μέθοδοι Ι) Μέθοδος αραίωσης των αντιβιοτικών σε υγρό θρεπτικό υλικό - Ετοιμασία δείγματος Ετοιμασία αντιβιοτικών για M. tuberculosis Αντιβιοτικά ΙΙ ) Μέθοδος διάχυσης των αντιβιοτικών σε άγαρ E-test

13 ΙΙΙ ) Μέθοδος αναλογιών και αραιώσεων των αντιβιοτικών σε άγαρ (Method of proportion, MOP) Mεθοδολογία Ζ. Ανίχνευση Mycobacterium species σε κλινικά δείγματα με την αλυσιδωτή αντίδραση της πολυμεράσης (Polymerase chain reaction, PCR) Ζ.α. Αρχή της μεθόδου Ζ.β. Τεχνική της μεθόδου που χρησιμοποιήθηκε Ζ.γ. Διαδικασία PCR Προετοιμασία δειγμάτων και μαρτύρων Ζ.δ. Το πρόγραμμα PCR Ζ.ε. Αξιολόγηση αποτελεσμάτων Ζ.στ. Στατιστική ανάλυση ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 115 Ι. ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΙΙ. ΈΛΕΓΧΟΣ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ SUMMARY ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

14 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΜΤΒ : Mycobacterium tuberculosis ΔΦ : Δερμοαντίδραση φυματίνης BCG : Bacille Calmette-Guerin MIC : Minimum Inhibitory Concentration (Ελάχιστη ανασταλτική πυκνότητα ΙΝΗ : Ισονιαζίδη RIF : Ριφαμπικίνη ΕΜΒ : Εθαμβουτόλη STR : Στρεπτομυκίνη ΡΖΜ : Πυραζιναμίδη STR : Στρεπτομυκίνη RBT : Ριφαμπουτίνη ΚΑΝ : Καναμυκίνη CPR : Σιπροφλοξασίνη ΕΤΗ : Εθειοναμίδη CS : Κυκλοσερίνη PAS : Παρα-αμινο-σαλικυλικό οξύ AIDS : Acquired Immunodeficiency Syndrome PCR : Polymerase chain reaction (Αλυσιδωτή αντίδραση της πολυμεράσης) DNA ΜΟΡ : Deoxy-Ribonucleic Acid (Δεσοξυριβονουκλεϊκό οξύ) : Method of proportion (Μέθοδος αναλογιών) L-J : Löwenstein-Jensen AFB : acid-fast-baccilli 13

15 PPD : Purified Protein Derivative B6 : Πυριδοξίνη, 5 -φωσφορική πυριδοξάλη RNA : Ribonucleic Acid (ριβοζονουκλεϊκό οξύ) ΕΝΥ : Εγκεφαλονωτιαίο υγρό ΠΓΝΠ : Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Πατρών ΕΝΝΘΔΕ : Ειδικό Νοσοκομείο Νοσημάτων Θώρακος Δυτικής Ελλάδος ΠΟΥ : Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας MTB : Μεταβρογχοσκοπικά πτύελα Z-N : Ziehl-Neelsen MDR : Multi drug resistant (πολυανθεκτικά) ATCC : American Type Culture Collection (Αμερικανική Συλλογή Καλλιεργειών) NCCLS : National Committee for Clinical Laboratory Standards (Εθνική Επιτροπή των ΗΠΑ για Κλινικοεργαστηριακά Πρότυπα) NCTC : National Collection of Type Culture (Εθνική Συλλογή Καλλιεργειών Βρετανίας) CFU/mL : Colony-forming units, Μονάδες σχηματισμου αποικιών (Ισοδυναμούν με αριθμό ζώντων μικροβίων) CDC : Centers for Disease Control, Κέντρο Ελέγχου των Νόσων (Αμερικής) Mucobacterium spp MOTT MAC ΑΡ : Είδη του γένους των Μυκοβακτηριδίων : Mycobacteria Other Than Tuberculosis : Mycobacterium avium complex : Alkaline Phosphatase (Αλκαλική φωσφατάση) P : φωσφόρος ~p~p ριζών NBT/BCP : υπόστρωμα για την ΑΡ TE buffer : Tris-HCl/EDTA buffer 14

16 BE : Elution buffer E-test MGIT AST GC : Exponetial Antibiotic Gradient : Mycobacteria Growth Indicator Tube : Antimicrobial Susceptibility Testing : Growth control (μάρτυρας αναπτύξεως) NC : Negative control UN : Ultra Violet (radiation) Υπεριώδης Ακτινοβολία Ung : uracyl-glycolase A : αδενίνη C : κυτοσίνη G : γουανίνη U : ουρακίλη T : θυμίνη Avidin-HRP : Avidin-horseradish peroxidase IC : Internal Control (εσωτερικός έλεγχος) WS : wash solution RN : Neutralization reagents d.atp : 5 τριφωσφορική αδενοσίνη d. CTP : 5 τριφωσφορική κυτοσίνη d. GTP : 5 τριφωσφορική γουανίνη d. UTP : 5 τριφωσφορική ουρακίλη DK : Detection Kit DN : Denaturation TMB : tetramethylbenzidine WB : Wash Buffer EDTA Taq polymerase : Ethylenediamine tetraacetic acid (αιθυλενοδιαμινοτετραοξικό οξύ) : Taq πολυμεράση (θερμοανθεκτική DNA πολυμεράση που χρησι- 15

17 μοποιείται στην PCR. Απομονώθηκε από το Thermus aquaticus) m : milli (χιλιοστό) 10-3 mg : milligram, χιλιοστρογραμμάριο (10 3 μg) μg : microgram, μικρογραμμάριο (γ:γάμμα) μl : microliter, μικρόλιτρο (λ=λάμδα) ml : milliliter (χιλιοστόλιτρο 10-3 L) mm : millimeter (χιλιοστόμετρο 10-3 m) μm : micrometer (μικρότερο 10-6 m) g : gram, γραμμάριο (10-3 kg) γ : γάμμα ή μg (10-6 g) ng : nanogram, νανογραμμάριο (10-9 g) pg : picogram, πικογραμμάριο (10-12 g) 16

18 17 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

19 18

20 1. Ιστορική αναδρομή Η φυματίωση (Tuberculosis), η άλλοτε Λευκή Πανώλης (White Plague) ή Κακό του Βασιλιά (King s Evil of neck and lymph glands) είναι μία νόσος στην οποία η ανθρωπότητα έχει πληρώσει ίσως το βαρύτερο φόρο σε ανθρώπινες ζωές από οποιαδήποτε άλλη νόσο (Dubos R. et al, 1953). Είναι μεταδοτική με επιδημιολογικές εξάρσεις και υφέσεις ιδιαίτερης μορφής, και ακολουθεί τις ανθρώπινες κοινωνίες από την προϊστορία μέχρι σήμερα. Στην προϊστορική περίοδο την έλλειψη γραπτών αναφορών για την φυματίωση καλύπτουν οι πολυάριθμοι Ευρωπαϊκοί και Αιγυπτιακοί κυρίως σκελετοί (μούμιες), με φυματιώδεις αλλοιώσεις, όπως η χαρακτηριστική γωνιώδης παραμόρφωση της φυματιώδους σπονδυλίτιδας. Αποδείξεις προϊστορικής φυματίωσης σκελετού αποτελούν η ανεύρεση οξεάντοχων και αλκοολάντοχων βακίλλων σε ανθρώπινα λείψανα, προερχόμενα από νέολιθικό νεκροταφείο της Χαϊδελβέργης (στη Γερμανία), τα οποία χρονολογούνται από το 5000 π.χ. (Morse D., 1967). Σκελετός νεαρού άνδρα είχε κατεστραμμένα τα σώματα των Θ4 και Θ5 σπονδύλων από αλλοιώσεις φυματιώδους σπονδυλίτιδας. Τα οστά αυτά αποτελούν το πρώτο χρονολογικά εύρημα φυματίωσης στην Ευρώπη (Λεμπέσης Ι., 1983). Οι προσπάθειες για την αντιμετώπιση της φυματίωσης, που αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της ιστορίας του πολιτισμού, θεωρείται ότι ορίζουν τέσσερις χρονικές περιόδους: την Περιγραφική, την Παθολογο-ανατομική, την Πειραματική (και βακτηριολογική) και τη Θεραπευτική (Λιώκης Θ., 1974). Η τελευταία άρχισε πριν από εξήντα περίπου χρόνια, το 1944, όταν ανακαλύφθηκε η στρεπτομυκίνη. Η Πειραματική άρχισε κατ ουσίαν το 1856 με την ίδρυση του πρώτου σανατορίου και σφραγίστηκε από τις προσωπικότητες 19

21 των Villemin και Koch. Η Παθολογοανατομική περίοδος φτάνει προς τα πίσω μέχρι την εποχή του Bayle (τέλη 18 ου αιώνα), ενώ η Περιγραφική είχε τεράστια διάρκεια αφού η αρχή της χάνεται στο βάθος του χρόνου. Κυρίαρχη μορφή της Περιγραφικής περιόδου αποτελεί η προσωπικότητα του Ιπποκράτη ( π.χ.), ο οποίος πρώτος απορρίπτει προλήψεις και μαγικά στοιχεία και στηρίζει τη διάγνωση στην παρατήρηση και τη λογική (Μαρτίνου, 1967). Ο ιπποκρατικός όρος φθίση παρέμεινε στη διεθνή βιβλιογραφία μέχρι το 1839 οπότε ο Johan Lucas Schönlein εισήγαγε τον όρο φυματίωση (φύμα, φυμάτιο) (Λεμπέσης Ι., 1983). Πρό του Ιπποκράτη έχουμε πολλές ανεξάρτητες αναφορές από τη Μεσοποταμία, την Αίγυπτο, το Ισραήλ, την Ινδία και την Άπω Ανατολή, μεταξύ των οποίων υπάρχουν θαυμαστής ακρίβειας αναφορές στη συμπτωματολογία της νόσου και συμβουλές συνταγές ή κώδικες που περιέχουν κυρίως τη χρήση βοτάνων και ορυκτών (Grmek M.D., 1989). Ως αίτια της νόσου θεωρούνται και ονοματίζονται κάποια πνεύματα ή δαίμονες και για τη θεραπεία της συνιστώνται κάποιες εξευμενιστικές ιερουργίες και ξόρκια. Στα ερωτήματα της κληρονομικότητας και της μεταδοτικότητας της νόσου η απάντηση ήταν στις πιο πολλές περιπτώσεις θετική στο πρώτο και αρνητική στο δεύτερο. Κληρονομική την θεωρούσε και ο Ιπποκράτης και η θεωρία αυτή ανετράπη μόνο με την ανακάλυψη του αιτιολογικού παράγοντα της φυματίωσης από τον Robert Koch. Μεταξύ εκείνων που ασχολήθηκαν με το θέμα μετά τον Ιπποκράτη και μέχρι το 1200μ.Χ. περίπου, εξέχουσες θέσεις κατέχουν: ο Ηρόφιλος, ο Ερασίστρατος ο Γαληνός από την Πέργαμο, ο Διοσκουρίδης, ο Κέλσος (ονομάστηκε ο Λατίνος Ιπποκράτης) και οι Άραβες ιατροί Αλ Ραζί και Αβικέννα. Από 20

22 πλευράς περιγραφής και αιτιολογίας της φυματίωσης κατά το διάστημα αυτό δεν εμφανίζεται κάτι νεότερο, έχουμε όμως εξαιρετικές περιγραφές καθώς και τακτοποίηση των παλαιοτέρων απόψεων του Ιπποκράτη και του Γαληνού. Στα χρόνια που ακολούθησαν μέχρι το τέλος του Mεσαίωνα η ίδρυση πανεπιστημίων και κυρίως η δυνατότητα δημοσίων ανατομικών μελετών ανθρώπινων πτωμάτων (που μέχρι τότε ήταν απαγορευμένες), επέτρεψαν να γίνουν βήματα, μικρά αλλά σταθερά στην κατεύθυνση του προσδιορισμού των αιτίων των εσωτερικών παθήσεων (Castiglioni A., 1961). Όμως, καθ όλη τη διάρκεια του Mεσαίωνα η εφαρμογή καυτηριασμών, αφαιμάξεων, λουτρών, αλλαγής κλίματος και δίαιτας, αποτελούσαν τις κύριες θεραπευτικές ενέργειες που χρησιμοποιούνταν ήδη από την εποχή των κλασσικών. Είναι χαρακτηριστικό ότι η διαδεδομένη πίστη, ότι την χοιράδωση θεραπεύει το άγγιγμα του Βασιλιά διετηρήθηκε και μετά το μεσαίωνα. Στη Γαλλία το King s touch εγκαταλείφθηκε τον 19 ο αιώνα (Bariety, et al, 1963) (Meachen M.G., 1936) (Castiglioni A., 1961). Η κατά την αναγέννηση ανακάλυψη της τυπογραφίας που επιτρέπει πρωτόγνωρη διάδοση της γνώσεως, η κατάλυση του Βυζαντίου που υποχρεώνει χιλιάδες ικανούς ανθρώπους να κινηθούν προς τη δύση, και η ανακάλυψη της Αμερικής, δημιουργούν εντονότερη διακίνηση νέων ιδεών και απόψεων. Οι συνέπειες για την ιατρική είναι να επανέλθει στο προσκήνιο το έργο του Ιπποκράτη και του Γαληνού και να εγκαταλειφθούν οι μεσαιωνικές θεωρίες περί τιμωρίας αμαρτημάτων του ανθρώπου και οργής του θεού ως δήθεν αιτίων εμφάνισης και διάδοσης της ασθένειας. Το πείραμα, η παρατήρηση και η χημεία αντικαθιστούν βαθμιαία τις παραδοσιακές μαγικές συνταγές. Πρωτοπόρος της νέας εποχής o Jerome Fracastorο από την Verona 21

23 ( ) διακρίνει τα εξής είδη μολύνσεων: (Piery M. et al, 1931) δια απλής επαφής (φυματίωση, λέπρα, ψώρα), με έμμεση επαφή (με αντικείμενα που μεταφέρουν τα σπέρματα της μόλυνσης) και μετάδοση από απόσταση (πανώλη, ευλογιά). Με αυτό το πνεύμα αναφέρεται ο Fracastorο στη μολυσματικότητα της φυματίωσης σε σχετικό βιβλίο του De Morbis Contagiosis εκδ που πραγματεύεται το συγκεκριμένο θέμα, όπου οι συστάσεις του θα μπορούσαν να συντελέσουν στην αποφυγή ταλαιπωριών και πόνων, αν αναγνωρίζονταν ως ορθές (Bariety, 1963) (Castiglioni A., 1961). Μετά τον Ιπποκράτη και το Γαληνό το προβάδισμα των ερευνητών ανήκει στους Άγγλους και Ολλανδούς γιατρούς. Πρό του τέλους του 17 ου αιώνα ο François de la Boe λατινοποιημένος σε Sylvius Delaboe καθηγητής στο Leyden ονομάζει φυμάτια (Tubercle) το 1680 τα οζίδια που συναντούσε κατά τις νεκροτομές των φυματικών, τα συνδέει με τη δημιουργία των σπηλαίων, και δεν τα διαχωρίζει από τα έλκη (Λεμπέσης Ι., 1983). Τα αίτια του σχηματισμού των φυματίων στη συνέχεια αποδίδονται από τον R. Morton ( ) σε κάποιο παθογόνο παράγοντα του αίματος. Ο P. Desault ( ) θεωρεί τα πτύελα ως παράγοντα μετάδοσης και πολλαπλασιασμού της φυματίωσης. Αξίζει να αναφερθούν, αφ ενός η ανακάλυψη το 1761 από τον L. Auenbrugger, της επίκρουσης ως μιάς νέας μεθόδου διάγνωσης (φυσικής εξέτασης του θώρακα), αφ ετέρου δε η αναγνώριση το 1779 από τον Άγγλο χειρουργό Percival Pott ότι η κύρτωση, που συνοδεύεται συχνά από παράλυση, σχετίζεται με τη φυματίωση. Έτσι, το συγκεκριμένο σύμπτωμα έμεινε στην ιστορία ως νόσος του Pott. Σταθμό απετέλεσε ο διαχωρισμός από τον René Laënnec το 1819 της φυματίωσης από τις άλλες πνευμονικές νόσους, και η περιγραφή της ως χωριστής νοσολογικής 22

24 οντότητας. Στον ίδιον οφείλεται και η ανακάλυψη του στηθοσκοπίου (Λεμπέσης Ι., 1983). Οι αμφιβολίες για τη μεταδοτικότητα της νόσου διαλύθηκαν οριστικά το 1865, όταν ο Jean-Antoine Villemin απέδειξε ότι μεταδίδεται από τον άνθρωπο στα βοοειδή και τα κουνέλια. Ενώ όμως η θεωρία της μεταδοτικότητας της νόσου είναι πλέον διαδεδομένη στη νότια Ευρώπη, διάσημοι ιατροί της εποχής διακηρύσσουν την κληρονομικότητά της. Την εποχή αυτής της σύγχυσης, όσον αφορά την αιτιολογία της νόσου, έχουμε το μέγα σταθμό στην ιστορία της. O Robert Koch ( ) είναι ο πρώτος που είδε το βακτήριο της φυματίωσης. Την τεχνική της ανακάλυψής του ανακοίνωσε ο Koch στο Βερολίνο το Περιέγραψε τον τρόπο με τον οποίο απομόνωσε το βάκιλλο της φυματίωσης (χρησιμοποιώντας χρωστικές ανιλίνης), για να τον καλλιεργήσει στη συνέχεια έξω από τον ανθρώπινο οργανισμό και να τον χρησιμοποιήσει σε πειραματόζωα αναπαράγοντας τις φυματικές βλάβες. Κατέληξε έτσι να ταυτοποιήσει το βάκιλλο της φυματίωσης στις διάφορες φυματιώδεις βλάβες ανθρώπων και ζώων. Μετά την ανακάλυψη του βακίλλου προχώρησε τις έρευνές του και ανακάλυψε μια ουσία, τη λύμφη, δηλ. τη γνωστή Alt Tuberkulin που την παρήγαγε από απόσταγμα γλυκερίνης με νεκρά μυκοβακτηρίδια. Βέβαια, καμία θεραπευτική αξία δεν είχε η φυματίνη πέραν της γνωστής ως τις μέρες μας διαγνωστικής αξίας. Το 1905, ο Robert Koch τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ ιατρικής και φυσιολογίας, για το εξαίρετο έργο του. Το 1854 ο Hermann Brehmer ιδρύει το πρώτο σανατόριο για φυματικούς στο Gorbesdorf της Γερμανίας πεπεισμένος ότι ο φρέσκος και κρύος 23

25 αέρας του βουνού δυνάμωνε την καρδιοπνευμονική λειτουργία, βελτίωνε την κυκλοφορία και επιτάχυνε την ίαση. Έτσι, ξεκινάει η άνθηση των σανατορίων σχεδόν μέχρι το πρώτο ήμισυ του 20 ου αιώνα (Λεμπέσης Ι., 1983). Το 1896 ο Roentgen ( ) ανακαλύπτει τις ακτίνες Χ και πολύ γρήγορα αποδείχθηκε η μεγάλη διαγνωστική αξία τους στις παθήσεις του θώρακα και βέβαια στη διάγνωση της φυματίωσης. Η θεραπεία με διάφορα σκευάσματα που χορηγούνται κατά τη διάρκεια όλων αυτών των αιώνων μέχρι τον 20 ο καμία ουσιαστική βελτίωση δεν επιτυγχάνει στην αντιμετώπιση της φυματίωσης. Ο Αμερικανός Selman Abraham Waksman ( ) με την ανακάλυψη της στρεπτομυκίνης (1944) είναι ο πρωτοπόρος μιας πραγματικά αποτελεσματικής φαρμακευτικής θεραπείας. Οι έρευνές του κράτησαν πάνω από 30 χρόνια. Η πυραζιναμίδη ανακαλύφθηκε το 1952 από τον Kushner, έχοντας ως αφετηρία τη νικοτιναμίδη. Αρχικά θεωρήθηκε τοξικό φάρμακο και εγκαταλείφθηκε, καθώς την επισκίαζε η χρήση της ισονιαζίδης (ΙΝΗ). Παράλληλα με τις έρευνες για τη θεραπεία, γίνονται έρευνες και για την ανεύρεση ενός εμβολίου στα πλαίσια της αντιφυματικής προφύλαξης. Το BCG (Bacillus Calmette Guerin) είναι ένα εμβόλιο ζώντων εξασθενημένων βακτηριδίων που παρασκευάσθηκε από τους Calmette-Guerin στο Ινστιτούτο Pasteur (Lille) και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το Προέρχεται από ένα είδος βοείου μυκοβακτηριδίου (M. bovis) του οποίου η παθογόνος ικανότητα εξασθένησε μετά από 13 χρόνια επανειλημμένων και συνεχών ανακαλλιεργειών του στελέχους σε υλικό με πατάτα και βόειο χολή. Ως οδός χορήγησης επικράτησε η ενδοδερμική. Συνολικά έγιναν 231 ανακαλλιέργειες έως ότου 24

26 αποδειχθεί ότι το συγκεκριμένο στέλεχος δεν προκαλούσε βλάβες σε πειραματόζωα. Στη θλιβερή πορεία της φυματίωσης θα πρέπει να θυμηθούμε και τα θύματα στην πόλη Lübeck της Γερμανίας το 1926, όπου από εργαστηριακό λάθος αντί για εμβόλιο (δηλ. εξασθενημένο BCG στέλεχος), χορηγήθηκαν παθογόνοι βάκιλλοι (δηλ. ζωντανό καλλιέργημα M. tuberculosis) που φυλάσσονταν στο ίδιο ψυγείο. Συνολικά είχαν εμβολιασθεί 249 βρέφη εκ των οποίων τα 173 παρουσίασαν λίγα συμπτώματα και επέζησαν, ενώ τα υπόλοιπα 76 παιδιά πέθαναν από οξεία νόσο (Αρσένη Α., 1994). Τα αντιφυματικά φάρμακα που άλλαξαν ριζικά την πρόγνωση της νόσου και βράχυναν εντυπωσιακά το χρόνο νοσηλείας των ασθενών, η εισαγωγή νέων διαγνωστικών μεθόδων καθώς και η βελτίωση των κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών, συνέβαλαν στη σταδιακή άμβλυνση του προβλήματος της φυματίωσης στη χώρα μας. Την τελευταία δεκαπενταετία όμως παρατηρείται αναζωπύρωση της φυματίωσης που καθιστά αβέβαιη την πορεία της, ενώ το παγκόσμιο ενδιαφέρον για τη νόσο αναθερμαίνεται. 25

27 2. Κατάταξη των Μυκοβακτηριδίων Το γένος Mycobacterium ανήκει στην οικογένεια Mycobacteriaceae και περιλαμβάνει πολλά είδη. Ορισμένα είναι παθογόνα για τον άνθρωπο και διάφορα ζώα, ενώ άλλα ζουν ελεύθερα στο περιβάλλον και δεν προκαλούν νόσο (Δημητρακόπουλος Γ.Ο., 1987). Το είδος που προκαλεί το μεγαλύτερο ποσοστό λοιμώξεων στον άνθρωπο είναι το Μυκοβακτηρίδιο της φυματιώσεως (Mycobacterium tuberculosis) και σε μικρότερη συχνότητα ακολουθούν οι λοιμώξεις από το M. bovis. Έχει βρεθεί όμως τα τελευταία χρόνια ότι και άλλα είδη μυκοβακτηριδίων προκαλούν νόσο στον άνθρωπο που αποτελούν το 5-10% των μυκοβακτηριδιακών λοιμώξεων (Δημητρακόπουλος Γ.Ο., 1987). Εκτός του M. tuberculosis και του M. bovis τα άλλα μυκοβακτηρίδια που απομονώνονται από τον άνθρωπο κατατάσσονται σε 4 ομάδες με βάση την παραγωγή χρωστικής και την ταχύτητα που αναπτύσσονται στα θρεπτικά υλικά. Οι ομάδες αυτές περιλαμβάνουν διάφορα είδη από τα οποία άλλα είναι παθογόνα και άλλα δεν είναι παθογόνα για τον άνθρωπο. Ομάδα Ι Φωτοχρωμογόνα (παράγουν χρωστική στο φως) και αναπτύσσονται βραδέως (3-4 εβδομάδες). Ομάδα ΙΙ Σκοτοχρωμογόνα (παράγουν χρωστική στο σκοτάδι ή στο φως) και αναπτύσσονται βραδέως. Ομάδα ΙΙΙ Ομάδα IV Δεν είναι χρωμογόνα και αναπτύσσονται βραδέως. Δεν είναι χρωμογόνα και αναπτύσσονται ταχέως (σε λιγότερο από μια εβδομάδα) (Δημητρακόπουλος Γ.Ο., 1987). 26

28 3. Χαρακτηριστικές ιδιότητες του Mycobacterium tuberculosis Είναι βακτηρίδιο ευθύ ή με μικρή κάμψη και τα κύτταρά του διατάσσονται σε ζεύγη, παράλληλες σειρές ή σωρούς. Αναπτύσσεται σε αερόβιες συνθήκες, καλύτερη όμως ανάπτυξη παρατηρείται σε ατμόσφαιρα CO 2 10% και θερμοκρασία 37 o C ενώ η παρουσία υγρασίας στο υλικό είναι απαραίτητη. Η γλυκερόλη διευκολύνει την ανάπτυξη του μικροβίου, ενώ το ελαϊκό οξύ αποτελεί την καλύτερη πηγή άνθρακα και περιέχεται στο Tween 80. Υλικό εκλογής για την απομόνωση του μικροβίου είναι το Löwenstein-Jensen (L-J) που περιέχει αυγά, πατατάλευρο, γλυκερόλη, ασπαραγίνη, δισοξινοφωσφορικό κάλιο, θειϊκό μαγνήσιο, κιτρικό μαγνήσιο και μια χρωστική, το πράσινο του μαλαχίτη. Το υλικό μοιράζεται σε σωληνάρια τα οποία τοποθετούνται σε λοξή θέση και αφήνονται στους 85 o C για 50 λεπτά ώστε το υλικό να στερεοποιηθεί σε λοξή θέση. Τα σωληνάρια κλείνουν με κοχλιωτό ή ελαστικό πώμα για να μην ξεραθεί το υλικό. Ο ρυθμός ανάπτυξης είναι βραδύς. Ανάλογα με το υλικό καλλιέργειας ο χρόνος γενεάς κυμαίνεται από ώρες. Είναι ανθεκτικό στην ξηρασία. Επιζεί για μήνες μακριά από το φως του ήλιου. Χαρακτηριστικό του M. tuberculosis είναι η μεγάλη περιεκτικότητα του κυτταρικού τοιχώματος σε λιπίδια που αποτελούν το 60% του ξηρού βάρους του. Η αφθονία αυτή των λιπιδίων σχετίζεται με τον υδρόφοβο χαρακτήρα της επιφανείας των κυττάρων στον οποίο οφείλεται η προσκόλληση των κυττάρων μεταξύ τους (Δημητρακόπουλος Γ.Ο., 1997). Τα μυκοβακτηρίδια καλούνται επίσης οξεάντοχα και αλκοολάντοχα βακτήρια (Acid-Alcohol-Fast) μετά από χρώση Ziehl Neelsen επειδή αφού χρωματιστούν κόκκινα με μια βασική χρωστική (φαινικούχος φουξίνη), μετά από ειδική επεξεργασία δεν αποχρωματίζονται όταν προστεθεί στο παρασκεύασμα αιθυλική αλκοόλη που περιέχει 3% HCl. Όλα τα άλλα 27

29 βακτήρια και επιθηλιακά κύτταρα χρωματίζονται κυανά (κυανούν του μεθυλενίου). Αυτή είναι μια χαρακτηριστική ιδιότητα η οποία οφείλεται στην μεγάλη περιεκτικότητα του κυτταρικού τοιχώματος σε λιπίδια (Εικόνα 1). Στο κυτταρικό τοίχωμα των μυκοβακτηριδίων βρίσκονται: α) Κηροί (εστέρες λιπαρών οξέων με λιπαρές αλκοόλες). β) Κηρός D (WAX D). Πρόκειται για ένα πεπτιδογλυκολιπίδιο που αποτελείται από τρία αμινοξέα, D- και L-αλανίνη, D-γλουταμινικό οξύ και α και ε- διαμινοπιμελικό οξύ, από τα αμινοσάκχαρα γλυκοζαμίνη και γαλακτοζαμίνη και τα ουδέτερα σάκχαρο αραβινόζη, γαλακτόζη και μαννόζη. Ο πολυσακχαρίτης είναι ενωμένος με εστερικό δεσμό με το μυκολικό οξύ το οποίο είναι β-υδροξυ-λιπαρό οξύ, σε αυτό οφείλεται η οξυαντοχή του και λειτουργεί προστατευτικά για το μυκοβακτηρίδιο. γ) Σχοινιοειδής παράγοντας (cord factor). Πρόκειται για ένα γλυκολιπίδιο (μουκοσίδιο), που αποτελείται από τρεαλόζη ενωμένη με δυο μόρια μυκολικού οξέος (Δημητρακόπουλος Γ.Ο., 1987). Εικόνα 1: Οξεάντοχα βακτήρια μετά από χρώση Ziehl-Neelsen 28

30 Εξωτερικά υπάρχει στρώμα βλεννοπρωτεϊνών. Κατά τη νόσο αναπτύσσονται μη εξουδετερωτικά αντισώματα προς όλα τα αντιγόνα του κυτταρικού τοιχώματος. Τα πιο γνωστά αντιγόνα που προκαλούν παραγωγή αντισωμάτων είναι τα θερμοανθεκτικά πρωτεϊνικά που απελευθερώνονται από το μικροβιακό κύτταρο στο υγρό υλικό της καλλιέργειάς του. Με διήθηση τέτοιων καλλιεργημάτων απομονώθηκε η παλιά φυματίνη, και η κεκαθαρμένη μορφή αυτής είναι η PPD (Purified Protein Derivative) φυματίνη. Κανένα από τα αντιγόνα δεν φαίνεται από μόνο του να προκαλεί παραγωγή προστατευτικών αντισωμάτων (Αρσένη Α., 1994) Ιδιότητες για τον χαρακτηρισμό του είδους α) Παραγωγή νιασίνης (νικοτινικού οξέος). Όλα τα μυκοβακτηρίδια παράγουν νιασίνη (Koneman E. W., 1997). Εν τούτοις, τα είδη M. tuberculosis, M. simiae και σπανιότερα κάποια στελέχη M. africanum, M. bovis, M. marinum και M. chelonei, δεν συνθέτουν το απαραίτητο ένζυμο ώστε να τροποποιήσουν τη νιασίνη σε ριβονουκλεοτίδιο της νιασίνης. Αυτό το γεγονός έχει ως αποτέλεσμα τη συσσώρευση της νιασίνης στο υλικό της καλλιέργειας ιδιαίτερα σε στελέχη Μ. tuberculosis. Πολύ σπάνια απομονώνονται στελέχη M. tuberculosis που δεν παράγουν νιασίνη. Η παρουσία νιασίνης στο υλικό καλλιέργειας ελέγχεται με την προσθήκη διαλύματος ανιλίνης και διαλύματος βρωμιούχου κυανίου. Εάν εμφανισθεί κίτρινο χρώμα η αντίδραση είναι θετική (Εικόνα 2). β) Παραγωγή καταλάσης μετά από θέρμανση στους 68 ο C για 20 λεπτά. Όλα τα είδη μυκοβακτηριδίου παράγουν καταλάση. Παραγωγή καταλάσης μετά από θέρμανση των αποικιών στους 68 ο C για 20 λεπτά δεν παρατηρείται 29

31 στο M. tuberculosis και στο M. bovis (Εικόνα 3), ενώ η δοκιμασία είναι θετική για όλα σχεδόν τα άλλα είδη μυκοβακτηριδίου (Δημητρακόπουλος Γ.Ο., 1982). Εικόνα 2: Παραγωγή νιασίνης Εικόνα 3: Παραγωγή καταλάσης 30

32 3.2. Βιολογικές ιδιότητες των διαφόρων συστατικών του M. tuberculosis : - Κυτταρικό τοίχωμα: Προκαλεί επιβραδυνόμενη υπερευαισθησία. - Πρωτεΐνες: Προκαλούν την αντίδραση στη φυματίνη. Προκαλούν το σχηματισμό επιθηλιοειδών κυττάρων και γιγαντοκυττάρων. - Πολυσακχαρίτες: Προκαλούν την έξοδο ουδετερόφιλων από τα αγγεία στους ιστούς. - Λιπίδια: Προκαλούν την έξοδο ουδετερόφιλων από τα αγγεία στους ιστούς. Διεγείρουν τον πολλαπλασιασμό των μακροφάγων των ιστών. - Φωσφατίδια: Προκαλούν το σχηματισμό φυματίων που αποτελούνται από επιθηλιοειδή κύτταρα και γιγαντοκύτταρα. - Γλυκοπεπτίδιο, σχοινιοειδής παράγοντας: Αναστέλλει τη μετανάστευση των λευκοκυττάρων. Προκαλεί το θάνατο στα ποντίκια σε πολύ μικρές δόσεις. Η παραλαβή του από τα κύτταρα έχει ως αποτέλεσμα το στέλεχος να χάνει τη λοιμογόνο δύναμή του, αλλά να παραμένει ζωντανό (Δημητρακόπουλος Γ.Ο., 1982). 4. Η μετάδοση της νόσου α) Η φυματίωση μεταδίδεται κυρίως με τους πυρήνες των σταγονιδίων. Τα σταγονίδια φθάνουν στις κυψελίδες, όπου δημιουργούν περιοχές μόλυνσης. Οι πυρήνες σταγονιδίων έχουν διάμετρο 1-10 μm και παραμένουν μολυσματικοί για 8-10 ημέρες. β) Με το γάλα μεταδίδεται το M. bovis. Η είσοδος γίνεται από το γαστρεντερικό σωλήνα. Το γάλα προστατεύει τα κύτταρα του μικροβίου από 31

33 το γαστρικό υγρό του στομάχου. Σήμερα με τη γενίκευση της παστεριώσεως του γάλακτος εξαφανίσθηκε σχεδόν πλήρως η φυματίωση του τύπου αυτού. γ) Άμεσος ενοφθαλμισμός του δέρματος ή των βλεννογόνων (πολύ σπάνιος τρόπος). Παρατηρείται ιδιαίτερα στους μικροβιολόγους, παθολογοανατόμους ή χειρουργούς, εφ όσον υπάρχει λύση της συνέχειας του δέρματος ή των βλεννογόνων (Δημητρακόπουλος Γ.Ο., 1982). 5. Παθογένεια Ο μηχανισμός της νόσου είναι αυτός της κυτταρικής αντίδρασης στο σημείο της εγκατάστασης του μικροβίου και παραγωγής τοπικής νεκρωτικής εστίας που τυροποιείται. Η παθογόνος δράση του αποδίδεται στην ικανότητά του να επιζεί μέσα στα φαγοκύτταρα μετά τη φαγοκυττάρωσή του και να αντέχει σε συνθήκες που είναι δυσμενείς για τα άλλα βακτήρια όπως το όξινο ph, η υψηλή περιεκτικότητα σε CO 2 και γαλακτικό οξύ. Στην παθογένεια της νόσου συμβάλλει και το γεγονός ότι δεν επηρεάζεται από την παρουσία αντισωμάτων ειδικών για τα διάφορα αντιγόνα του. Μέσα στα φαγοκύτταρα ζει για μεγάλο χρονικό διάστημα ίσως γιατί αναστέλλεται ο λυτικός μηχανισμός (μέσω λυσοσωμάτων) λόγω παρουσίας θειούχων ενώσεων στο κυτταρικό τοίχωμα του μυκοβακτηριδίου (Δημητρακόπουλος Γ.Ο., 1982). Η πρώτη μόλυνση με M. tuberculosis προκαλεί εξιδρωματική φλεγμονή στον πνεύμονα και ακολουθεί η προσβολή των σύστοιχων λεμφαδένων. Ακολουθεί η καζεϊνοποίηση (τυροειδής νέκρωση) που συνίσταται στη νέκρωση των ιστών που μαζί με τις πηγμένες πρωτεΐνες και τις λιπαρές ουσίες δίνουν στο σημείο της βλάβης την όψη τυριού. Στους νεκρωμένους ιστούς γίνεται η εναπόθεση ασβεστίου (αποτιτάνωση), ή περιοχή της βλάβης περι- 32

34 βάλλεται από ινώδη ιστό και η λοίμωξη θεραπεύεται αυτόματα χωρίς ειδική θεραπεία. Η φλεγμονή του πνεύμονα μαζί με την προσβολή των λεμφαδένων καλείται πρωτοπαθές σύμπλεγμα, παρατηρείται στα παιδιά και συνήθως δεν προκαλεί την εμφάνιση κλινικών συμπτωμάτων. Είναι δυνατόν το πρωτοπαθές σύμπλεγμα να ακολουθήσει αιματογενής διασπορά και εγκατάσταση του μικροβίου σε άλλα σημεία του πνεύμονα, στις μήνιγγες, στα οστά, στους νεφρούς, ή σε πολλά όργανα. Μετά τη θεραπεία του πρωτοπαθούς συμπλέγματος το άτομο έχει θετική φυματιναντίδραση (Mantoux). Φαίνεται ότι ορισμένα κύτταρα του μικροβίου επιζούν μέσα στην αρχική βλάβη χωρίς να προκαλούν νόσο. Μετά από χρόνια το άτομο είναι δυνατό να εμφανίσει φυματίωση. Στις περισσότερες περιπτώσεις (75%) της νόσου στους ενήλικες η φυματίωση οφείλεται σε ενεργοποίηση της αρχικής βλάβης (ενδογενής αναμόλυνση) Λοίμωξη από M. tuberculosis - Φυματίωση Η φυματίωση είναι συστηματικό νόσημα που εμφανίζεται με ποικιλία συμπτωμάτων, χωρίς όμως κανένα από αυτά να είναι παθογνωμονικό. Η κλινική εικόνα δεν είναι ειδική και ποικίλλει ανάλογα με την έκταση και τη μορφή της νόσου. Τα συνηθέστερα συμπτώματα είναι: βήχας, πυρετός, εφιδρώσεις, καταβολή των δυνάμεων, απώλεια βάρους, αιμόπτυση, δύσπνοια, βράγχος φωνής (λαρυγγίτιδα) και άλγος πλευριτικού τύπου (πλευρίτιδα). Όχι σπάνια, η διάγνωση της φυματίωσης τίθεται από τυχαία ακτινολογική εξέταση του θώρακα χωρίς αναφερόμενη συμπτωματολογία. Γι αυτό λοιπόν, η ακτινογραφία θώρακος αποτελεί σημαντικό διαγνωστικό στοιχείο και σε πολλές περιπτώσεις χορηγείται αντιφυματική θεραπεία με βάση μόνο τα 33

35 ακτινολογικά ευρήματα. Η συνήθης εντόπιση της φυματικής πύκνωσης είναι στα κορυφοοπίσθια τμήματα των άνω λοβών και τα κορυφαία των κάτω. Δυνατό να παρατηρηθούν: Πύκνωση κυψελιδικού τύπου (ανομοιογενής, ομοιογενής, τμηματική ή μη), Πλευριτικό υγρό με ή χωρίς παρεγχυματική συμμετοχή, Σπήλαιο με μετρίως παχύ τοίχωμα, ομαλή εσωτερική επιφάνεια, και Διόγκωση λεμφαδένων: πυλαίοι, παρατραχειακοί, ατελεκτασία, απόφραξη βρόγχου από λεμφαδενική διόγκωση, και εντοπισμό της πύκνωσης στο πρόσθιο τμήμα του άνω λοβού ή μέσου λοβού (Ανευλαβής Ε., 1997). Από την αντικειμενική εξέταση τα κυριότερα ευρήματα είναι: τρίζοντες ρόγχοι στις κορυφές του πνεύμονα, σπηλαιώδης αναπνοή (περιφερικά εντοπιζόμενο σπήλαιο), σημεία πύκνωσης, σημεία υγρού (πλευρίτιδα), ή διογκωμένοι λεμφαδενες (μασχαλιαίοι, τραχηλικοί, υπερκλείδιοι). Σε ενδοβρογχική φυματίωση παρουσιάζονται διάσπαρτοι μουσικοί ρόγχοι, οι οποίοι δυνατό να αποδοθούν σε ασθματική προσβολή. Στην προκειμένη περίπτωση η βρογχοσκόπηση είναι χρήσιμη για τη διάγνωση. Το ιστορικό του ασθενούς, η κλινική εικόνα, η δερμοαντίδραση φυματίνης (κατά Mantoux) και η ακτινογραφία θώρακος παρέχουν μόνο ενδείξεις για τη διάγνωση, η οποία τίθεται με βεβαιότητα μόνο με την απομόνωση και ταυτοποίηση του βακίλλου του Koch στα πτύελα ή σε άλλα βιολογικά υγρά (πλευριτικό, αρθρικό) ή ιστούς του σώματος ανάλογα με την εντόπιση της νόσου. Η μικροσκοπική εξέταση των πτυέλων ή άλλου υλικού για βακίλλους του Koch αποτελεί το βασικό και άμεσο στοιχείο για την επιβεβαίωση της διάγνωσης, ενώ οι καλλιέργειες απαιτούν χρόνο. Μετά τον καθορισμό του DNA από τους Watson και Crick το 1953 και με την ανάπτυξη της μοριακής 34

36 βιολογίας με εφαρμογή σύγχρονων μοριακών τεχνικών, η ανίχνευση του M. tuberculosis επιτυγχάνεται σε σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα Δερμοαντίδραση φυματίνης (ΔΦ) Mantoux Με τη Mantoux ελέγχεται η ανάπτυξη υπερευαισθησίας επιβραδυνομένου τύπου προς τις πρωτεϊνες του μυκοβακτηριδίου. Η μέθοδος πρωτοεφαρμόσθηκε από το Γάλλο γιατρό Charles Mantoux το Πρόκειται για την ενδοδερμική χορήγηση της φυματίνης στο βραχίονα ποσότητας 0,1 ml διαλύματος φυματίνης που περιέχει 1 ή 5 μονάδες φυματίνης. Η φυματίνη αποτελεί μίγμα θερμοανθεκτικών πρωτεϊνών με μικρό μοριακό βάρος από Παραλαμβάνεται από το διήθημα καλλιεργήματος Μυκοβακτηριδίου της φυματιώσεως σε συνθετικό υγρό θρεπτικό υλικό μετά από αποστείρωση στο αυτόκαυστο. Το διήθημα συμπυκνώνεται και καθιζάνουν οι πρωτεϊνες με θειϊκό αμμώνιο. Το προϊόν που λαμβάνεται καλείται καθαρμένη φυματίνη PPD (Purified Protein Derivative) (Δημητρακόπουλος Γ.Ο., 1982). Η τυποποίησή της γίνεται βάσει πρότυπης φυματίνης που διατηρεί η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας και η οποία περιέχει μονάδες (IU) κατά mg. Έτσι μια μονάδα φυματίνης περιέχει 0,00002 mg πρότυπης φυματίνης. Θετική mantoux έχουν τα άτομα που έκαναν εμβόλιο BCG. Εάν το άτομο έχει νοσήσει στο παρελθόν, μετά από ώρες εμφανίζεται στο σημείο της ενέσεως ερυθρότητα και σκλήρυνση του δέρματος. 35

37 5.3. Αξιολόγηση ΔΦ κατά Mantoux Τα αποτελέσματα κατηγοριοποιούνται ανάλογα με το μέγεθος της σκληρίας σε mm για έγχυση φυματίνης 5 IU (0,1 ml διαλύματος) σύμφωνα με τον ακόλουθο Πίνακα 1: Πίνακας 1: Διαβάθμιση ΔΦ κατά Mantoux Θετική: Διήθηση διαμέτρου 10 mm Aμφίβολη: Διήθηση διαμέτρου 5-9 mm Αρνητική: Διήθηση διαμέτρου < 5 mm Στα παιδιά: Διήθηση διαμέτρου 5 mm και άνω θεωρείται θετική Η αντίδραση αυτή θεωρείται θετική, αλλά δεν είναι δυνατόν να γίνει διάκριση μεταξύ παλαιάς ή πρόσφατης νόσου. Η αντίδραση θετικοποιείται 2-10 εβδομάδες μετά τη μόλυνση και παραμένει θετική σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου. Ψευδώς αρνητικές αντιδράσεις παρατηρούνται: α) Σε βαριές μορφές της νόσου β) Σε ασθενείς που θεραπεύονται με κορτικοστεροειδή γ) Σε άτομα που πάσχουν από ιλαρά δ) Σε άτομα με σαρκοείδωση ή Hodgkin Ψευδώς θετικές αντιδράσεις παρατηρούνται όταν το άτομο έχει μολυνθεί και ευαισθητοποιηθεί με άλλα μυκοβακτηρίδια εκτός από το M. tuberculosis και M. bovis. Απαιτείται μεγάλη προσοχή κατά την εφαρμογή της τεχνικής της μεθόδου στην πράξη διότι μπορεί να προκύψουν λάθη που αφορούν είτε την 36

38 τεχνική είτε την ανάγνωση του αποτελέσματος δίνοντας ψευδώς θετικά ή αρνητικά αποτελέσματα (Ανευλαβής Ε., 1997). 6. Ανοσοπροφύλαξη (BCG) Το εμβόλιο Bacille Calmette Guerin (BCG) είναι ένα εμβόλιο ζώντων εξασθενημένων βακίλλων που παρασκευάσθηκε από τους Calmette-Guerin στο Ινστιτούτο Pasteur (Lille) και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1921 (Δημητρακόπουλος Γ.Ο., 1982). Προέρχεται από ένα είδος βοείου μυκοβακτηριδίου (M. bovis) του οποίου η παθογόνος ικανότητα εξασθένησε μετά από 13 χρόνια επανειλημμένες και συνεχείς ανακαλλιέργειες του στελέχους σε υλικό με εκχύλισμα πατάτας που προστέθηκε σε βόειο χολή. Ως οδός χορήγησης επικράτησε η ενδοδερμική. Συνολικά έγιναν 231 ανακαλλιέργειες μέχρις ότου αποδειχθεί ότι αυτό το στέλεχος δεν προκαλούσε βλάβες σε πειραματόζωα. Το εμβόλιο δεν προφυλάσσει απαραίτητα από τη νόσο αλλά οπωσδήποτε ελαττώνει τη συχνότητα των επιπλοκών της, ιδίως τη φυματιώδη μηνιγγίτιδα και την επέκτασή της σε άλλα όργανα. Μετά τον εμβολιασμό η προστασία διαρκεί για 10 χρόνια (Δημητρακόπουλος Γ.Ο., 1982). Η έναρξη εμβολιασμού BCG πρέπει να γίνεται στα παιδιά ηλικίας 6-7 ετών ίσως και νωρίτερα. 7. Θεραπεία της φυματιώσεως Αντιφυματικά φάρμακα Το βράδυ της 24 ης Μαρτίου του 1882 στο Βερολίνο, σε πολυπληθές ακροατήριο ανακοινώθηκε μια εργασία με τίτλο Die aetologie der tuberculose που ανήγγειλε στον κόσμο την ανακάλυψη του βακίλλου της φυματίωσης. Συγγραφέας ήταν ο Robert Koch. Περίπου εβδομήντα χρόνια 37

39 χρειάστηκαν να περάσουν έως ότου ανακαλυφθούν τα πρώτα αντιφυματικά φάρμακα και να δοθεί ένα αποφασιστικό πλήγμα στη νόσο στα επόμενα χρόνια (Πίνακας 2). Στη θεραπεία της φυματίωσης σήμερα χρησιμοποιούνται πολλά φάρμακα, από τα κλασσικά αντιφυματικά μέχρι αρκετά νεώτερα, αφού οι ανάγκες που προέκυψαν έτσι επέβαλαν. Ως ανάγκες ανεύρεσης νέων παραγόντων ενδεικτικά αναφέρονται: α) η επανεμφάνιση αυξανόμενου αριθμού κρουσμάτων φυματίωσης και β) η ανθεκτικότητα που αναπτύσσει το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης. Πίνακας 2: Σύγχρονα φάρμακα στη θεραπευτική της φυματίωσης Φάρμακα πρώτης εκλογής Ισονιαζίδη (ΙΝΗ) Ριφαμπικίνη (RIF) Εθαμβουτόλη (ΕΜΒ) Στρεπτομυκίνη (STR) Πυραζιναμίδη (ΡΖΜ) Φάρμακα δεύτερης εκλογής Ρ-αμινο-σαλικυλικό οξύ (PAS) Αιθιοναμίδη Κυκλοσερίνη Φλουοροκινολόνες (Σιπροφλοξασίνη και Οφλοξασίνη) Καναμυκίνη ή Αμικασίνη Τα αντιφυματικά φάρμακα δίνονται πάντοτε σε συνδυασμούς, τουλάχιστον με δυο από αυτά (Θεοχαρίδης Θ.Κ., 1997). Της πρώτης εκλογής όλα είναι μικροβιοκτόνα, εκτός της εθαμπουτόλης. Η ισονιαζίδη και η ριφαμπικίνη σκοτώνουν τα ενδο-και εξωκυττάρια μυκοβακτηρίδια. Οι κινολόνες διεισδύουν στα μολυσμένα κύτταρα. Ο λόγος για τον οποίο δίνονται δύο ή και περισσότερα αντιφυματικά φάρμακα συγχρόνως είναι να προλάβουμε την εμφάνιση 38

40 αντοχής προς ένα ή περισσότερα αντιφυματικά. Η αντοχή οφείλεται στην παρουσία φυσικών ανθεκτικών μεταλλακτικών στελεχών μέσα σε κάθε μικροβιακό πληθυσμό. Για το μυκοβακτηρίδιο της φυματιώσεως έχει αποδειχθεί ότι σε κάθε 10 5 μυκοβακτηρίδια υπάρχει ένα φυσικά ανθεκτικό στην ΙΝΗ, σε κάθε 10 6 ένα ανθεκτικό στη STR, και κάθε 10 7 στα άλλα φάρμακα. Αν σκεφθούμε ότι μέσα σε μια ελάχιστη ανοικτή εστία πνευμονικής φυματίωσης υπάρχουν περί τα 10 7 έως μυκοβακτηρίδια είναι φυσικό να υπάρχουν μεταξύ αυτών και αρκετά ανθεκτικά προς το ένα ή το άλλο αντιφυματικό φάρμακο. Αυτά θα επικρατήσουν και θα υπερπολλαπλασιασθούν αν με ένα αντιφυματικό σκοτωθούν όλα τα ευαίσθητα και παραμείνουν αυτά τα λίγα ανθεκτικά. Αν όμως δοθούν ταυτόχρονα δυο αντιφυματικά, το δεύτερο θα σκοτώσει όσα αντέξουν στο πρώτο. Ο ορισμός ανθεκτική φυματίωση αναφέρεται στην αντίσταση του μυκοβακτηριδίου σε ένα εκ των φαρμάκων πρώτης εκλογής (ισονιαζίδη, ριφαμπικίνης, στρεπτομυκίνης, εθαμβουτόλη, πυραζιναμίδη). Ως πολυανθεκτική φυματίωση αναφέρεται η αντίσταση του μυκοβακτηριδίου σε περισσότερα του ενός αντιφυματικά φάρμακα και η οποία ορίζεται ως αντίσταση στην ΙΝΗ και RIF τουλάχιστον. Πρωτοπαθής ανθεκτικότητα: Συμβαίνει σε ασθενείς, οι οποίοι δεν έλαβαν ποτέ θεραπεία. Δευτεροπαθής ανθεκτικότητα: Είναι το αποτέλεσμα μη ορθής επιλογής φαρμάκων ή λήψης ανεπαρκούς αγωγής (χρόνος, δραστικότητα, τοξικότητα φαρμάκων). Συμβαίνει σε ασθενείς που έλαβαν στο παρελθόν θεραπεία κατά τη διάρκεια λοίμωξης από ευαίσθητο στέλεχος. 39

41 7.1. Φαρμακοδυναμική των αντιφυματικών φαρμάκων. Μηχανισμός δράσης Αντοχή - Παρενέργειες 7.1.α) Ισονιαζίδη (ΙΝΗ) Είναι συνθετικό φάρμακο (υδραζίνη του ισονικοτινικού οξέος), με βακτηριοκτόνο δράση ενάντια στον βάκιλλο του Koch στις κατάλληλες πυκνότητες. Χρησιμοποιείται για πρώτη φορά στο Sea View Hospital της Νέας Υόρκης το Από ένα πληθυσμό βακίλλων της φυματίωσης περίπου 1Χ10-6 είναι φυσικά ανθεκτικοί στην ΙΝΗ. Μηχανισμός δράσης: Πολλές θεωρίες έχουν διατυπωθεί. Φαίνεται ως πλέον πιθανή η αναστολή της βιοσύνθεσης των μυκολικών οξέων, σημαντικών συστατικών του τοιχώματος των μυκοβακτηριδίων. Η αντιμικροβιακή της δράση είναι βακτηριοστατική για μυκοβακτηρίδια «εν ηρεμία» και βακτηριοκτόνοι για ταχέως διαιρούμενους μικροοργανισμούς. Αντίσταση στην ΙΝΗ: Φαίνεται ότι φυσικά μεταλλαγμένα μυκοβακτηρίδια έχουν γενετικά καθορισθεί να είναι ανθεκτικά στην ΙΝΗ. Η μετάλλαξη αφορά το γονίδιο inha που εμπλέκεται στην βιοσύνθεση των μυκολικών οξέων. Απορρόφηση και κατανομή: Η ΙΝΗ απορροφάται ταχύτατα χορηγούμενη είτε από το στόμα, είτε παρεντερικά. Στο πλάσμα φθάνει σε συγκέντρωση 3-5μg/mL σε 1-2 ώρες μετά τη συνήθη δόση από το στόμα. Έχει την ιδιότητα να εισβάλλει ευχερώς σ όλους τους ιστούς και τα υγρά του σώματος, αλλά και ενδοκυττάρια. Χαρακτηριστικά στο ΕΝΥ η συγκέντρωσή της φθάνει και το 90% εκείνης του πλάσματος σε διάστημα 3-6 ωρών. Επίσης διαχέεται στον πλακούντα, αλλά και στο μητρικό γάλα. Εισβάλλει και στους νεκρωμένους ιστούς με τις τυρώδεις μάζες, σε πυκνότητα μικρότερη από αυτή του 40

42 πλάσματος αλλά οι ιστοί αυτοί κατακρατούν το φάρμακο που φθάνει σε πυκνότητες βακτηριοστατικές. Μεταβολισμός και αποβολή: Η αδρανοποίησή της λαμβάνει χώρα στο ήπαρ με ακετυλίωση (προς ακετυλοϊσονιαζίδη) και αφυδραζινοποίηση (προς ισονικοτινικό οξύ). Η ΙΝΗ αποβάλλεται στα ούρα μέσα σε 24 ώρες σε ποσοστό 75-95% της δόσης από το στόμα. Η συχνότητα παρενεργειών από ΙΝΗ δεν είναι μεγάλη. Η πιο σοβαρή ανεπιθύμητη ενέργεια είναι η ηπατοτοξικότητα που εμφανίζεται με αύξηση των τρανσαμινασών και της χολερυθρίνης. Η πιθανότητα φαρμακευτικής ηπατίτιδας είναι 0,2-5% και εμφανίζεται συχνότερα σε άτομα άνω των 35 ετών με ιστορικό ηπατικής νόσου, χολολιθιάσεως ή χρήσης αλκοόλ. Η θεραπεία με ΙΝΗ πρέπει να παρακολουθείται με μηνιαίο έλεγχο της ηπατικής λειτουργίας και να διακόπτεται η χορήγησή της, εάν οι τιμές των ηπατικών ενζύμων υπερβαίνουν το πενταπλάσιο του φυσιολογικού (Θεοχαρίδης Θ.Κ., 1997). Η περιφερική νευρίτιδα από ΙΝΗ φαίνεται να οφείλεται σε έλλειψη Β6 (πυριδοξίνης) και ο μηχανισμός είναι: ανταγωνισμός και αναστολή δράσης. Η χορήγηση πυριδοξίνης αποτελεί κατάλληλο προληπτικό παράγοντα της περιφερικής νευρίτιδας. Αλλεργικές αντιδράσεις είναι σπάνιες (4-5%) και γενικά μικρής σημασίας ώστε να μην είναι αναγκαία η διακοπή χορήγησης του φαρμάκου. Ωστόσο έχουν αναφερθεί εξάνθημα (2%), κνησμός, κνίδωση, αγγειοοίδημα, πυρετός, φαρμακευτικός λύκος και αρθραλγίες ή ρευματοειδές σύνδρομο που φυσικά αποτελούν αιτίες διακοπής χορήγησης του φαρμάκου. Επίσης έχουν αναφερθεί αγγειίτιδα με θετικά αντιπυρηνικά αντισώματα, που υποχωρούν με την διακοπή του φαρμάκου, αιματολογικές διαταραχές και σπάνια πελάγρα. 41

43 7.1.β) Ριφαμπικίνη (RIF) Είναι ημισυνθετικό προϊόν της ριφαμυκίνης Β, προέρχεται από τον Streptomyces mediterranei. Χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1969 με αξιόλογη δράση κατά gram (+) θετικών και gram (-) αρνητικών βακτηριδίων. Επίσης αναστέλλει το Μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης in vivo και in vitro. Εμφανίζονται 1Χ10-8 βάκιλλοι Koch φυσικά ανθεκτικοί σ αυτήν. Μηχανισμός δράσης: Αναστέλλει την εξαρτώμενη από το DNA RNAπολυμεράση των μυκοβακτηριδίων αλλά και των άλλων ευαίσθητων μικροοργανισμών, με συνέπεια την αναστολή έναρξης σχηματισμού αλύσου κατά την σύνθεση του RNA. H RIF είναι βακτηριοκτόνος έναντι έξω αλλά και ενδοκυττάριων μικροοργανισμών. Απορρόφηση και κατανομή: Η RIF απορροφάται άριστα από το πεπτικό φθάνοντας το υψηλότερό της επίπεδο στο πλάσμα μέσα σε τρεις (2-4) ώρες. Συνδέεται σε ποσοστό 90% με τις πρωτεΐνες του πλάσματος, διαχέεται δε σε όλους τους ιστούς και τα υγρά του οργανισμού σε υψηλές συγκεντρώσεις. Επίσης, περνά τον πλακούντα και απεκκρίνεται στο μητρικό γάλα. Δεν περνά φυσιολογικά τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό ενώ επί φλεγμονής διέρχεται τις μήνιγγες και εμφανίζει συγκέντρωση στο ΕΝΥ ( 4% εκείνης του πλάσματος). Μεταβολισμός και αποβολή: Η RIF μεταβολίζεται στο ήπαρ. Η ίδια και ο αποακετυλιωμένος ενεργός μεταβολίτης της απεκκρίνονται στη χολή. Στο έντερο επαναροφάται μόνο η ίδια και επαναλαμβάνει αυτόν τον εντεροηπατικό κύκλο. Μ αυτόν τον τρόπο το 60% αποβάλλεται στα κόπρανα ενώ το 30% στα ούρα. Η λήψη τροφής μειώνει την επαναρρόφηση του φαρμάκου από το 42

44 πεπτικό. Σημειωτέον ότι τα ούρα, τα κόπρανα, τα δάκρυα, προσλαμβάνουν έντονο πορτοκαλί χρώμα (Θεοχαρίδης Θ.Κ., 1997). Παρενέργειες: Η RIF γενικά είναι καλά ανεκτή στις συνήθεις δόσεις με γενικό ποσοστό παρενεργειών κάτω του 4%. Οι πιο συνηθισμένες είναι εξάνθημα, πυρετός, ναυτία, έμετος. Από τις σοβαρότερες παρενέργειες είναι ο χολοστατικός ίκτερος ευτυχώς εξαιρετικά σπάνιος (0,032%). Η ηπατοτοξικότητα εκφράζεται με αύξηση των τρανσαμινασών, της αλκαλικής φωσφατάσης και της χολερυθρίνης. Η εμφάνιση ηπατίτιδας είναι σπανιότατη παρενέργεια, σε άτομα χωρίς ηπατική νόσο. Η ηπατοτοξικότητα είναι ελαφρά συχνότερη κατά την συγχορήγηση RIF και ΙΝΗ απ ότι η χορήγηση κάθε ενός φαρμάκου μόνον. Αξιοσημείωτη παρενέργεια της RIF είναι η καταστολή της κυτταρικής άμυνας, που εμφανίζεται με μείωση της λειτουργικότητας των Τ-λεμφοκυττάρων και επηρεάζει την φυματινοαντίδραση. Σπάνιες παρενέργειες όπως εμφάνιση αιμολυτικής αναιμίας, θρομβοπενική πορφύρα με πτώση των αιμοπεταλίων, αποκαθίστανται μετά την διακοπή των φαρμάκων. 7.1.γ) Εθαμβουτόλη (ΕΜΒ) Η υδροχλωρική εθαμβουτόλη είναι ένα συνθετικό αντιφυματικό φάρμακο. Χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το Είναι βακτηριοστατικό, δρα στους πολλαπλασιαζόμενους βακίλλους, αναστέλλοντας τη σύνθεση του βακτηριακού RNA. Έχει μεγάλη σημασία σε συνδυασμό με ΙΝΗ και RIF στη θεραπεία της φυματίωσης τόσο σε άτομα με προδιαθεσικούς παράγοντες για ηπατοτοξικότητα, όσο και σε περιπτώσεις όπου οι μικροβιακοί πληθυσμοί δεν είναι εξαιρετικά μεγάλοι. Αντίσταση αναπτύσσεται πολύ αργά. 43

45 Απορροφάται εξαιρετικά από το πεπτικό, κατανέμεται σε όλους τους ιστούς και τα υγρά του οργανισμού και συνδέεται με τις πρωτεΐνες του πλάσματος σε ποσοστό 8-22%. Σε φυσιολογικές μήνιγγες φθάνει στο ΕΝΥ σε ελάχιστες ποσότητες, ενώ σε φλεγμαίνουσες φθάνει σε επίπεδα 10% εκείνων του πλάσματος. Δεν έχει αποδειχθεί ότι περνά τον πλακούντα. Αντίθετα, εκκρίνεται στο μητρικό γάλα. Μετά τη χορήγηση μιας δόσης, η συγκέντρωση στο πλάσμα φθάνει τη μέγιστη τιμή της σε 2-4 ώρες (Θεοχαρίδης Θ.Κ., 1997). Μεταβολισμός και αποβολή: Αποβάλλεται στα κόπρανα κατά 20-25% χωρίς να απορροφηθεί. Η απενεργοποίησή της γίνεται με οξείδωση στο ήπαρ. Το 50-75% της αρχικής δόσης αποβάλλεται από τα ούρα αναλλοίωτη. Παρενέργειες: Η σπουδαιότερη παρενέργεια της ΕΜΒ είναι η δοσοεξαρτώμενη οπτική (οπισθοβολβική) νευρίτιδα, η οποία χαρακτηρίζεται από μείωση της οπτικής οξύτητας, περιορισμού των οπτικών πεδίων, και διαταραχή της διακριτικής ικανότητας ερυθρού / πρασίνου. Γενικά οι διαταραχές αυτές είναι σπάνιες και αναστρέψιμες, καθώς και οι αντιδράσεις υπερευαισθησίας, ηπατίτιδα, υπερουριχαιμία, σύγχυση, διαταραχές προσανατολισμού, ζάλη, κεφαλαλγία. 7.1.δ) Πυραζιναμίδη (ΡΖΜ) Άρχισε να χρησιμοποιείται το Είναι κατ εξοχήν βακτηριοκτόνο φάρμακο στο όξινο περιβάλλον των μακροφάγων σκοτώνοντας τους ενδοκυττάριους μικροοργανισμούς και έχει συνεργική δράση με την ισονιαζίδη, η οποία κατευθύνεται κυρίως στους εξωκυττάριους μικροοργανισμούς. Μπορεί να συνδυασθεί επίσης με την στρεπτομυκίνη. Απορροφάται από το γαστρεντερικό και απεκκρίνεται κυρίως αμετάβλητη με σπειραματική διήθηση. 44

46 Παρενέργειες: Μπορεί να προκαλέσει: ηπατίτιδα οδηγώντας σε νέκρωση του ήπατος. Υπερουριχαιμία και οξεία ουρική αρθρίτιδα διότι εμποδίζει την νεφρική απέκκριση του ουρικού οξέος. Σε σχετικά χαμηλές συγκεντρώσεις και σε συνδυασμό με την ΙΝΗ και RIF αποτελούν το θεραπευτικό σχήμα εκλογής για την θεραπεία της φυματιώσεως των πνευμόνων, το οποίο έδωσε τη δυνατότητα μείωσης της θεραπείας σε 6 μήνες (2 μήνες τέσσερα φάρμακα δηλ. INH, RIF, PZΜ, ETH και 4 μήνες τα δυο πρώτα) (Θεοχαρίδης Θ.Κ., 1997). Με όλους τους άλλους συνδυασμούς η θεραπεία διαρκεί 9 έως 12 μήνες ή και περισσότερο. 7.1.ε) Στρεπτομυκίνη (STR) Ανήκει στις αμινογλυκοσίδες και παράγεται από είδος στρεπτομύκητα. Το 1944 ο Waksman ανακαλύπτει τη στρεπτομυκίνη φάρμακο-ορόσημο στη θεραπεία της φυματίωσης. Ήταν το μόνο διαθέσιμο φάρμακο έως το Οι θάνατοι μειώθηκαν κατά 50%. Μηχανισμός δράσης: Η STR δρα στους μη ενδοκυττάριους βακίλλους αναστέλλοντας τη λειτουργία της υπομονάδας 30S των ριβοσωμάτων των μικροοργανισμών με συνέπεια την αναστολή της σύνθεσης πρωτεϊνών. Αντίσταση κατά της STR: Σε ποσοστό 2-3% είναι πρωτοπαθής. Η χρήση του φαρμάκου μόνο, οδηγεί σε μεταλλαγμένους ανθεκτικούς βακίλλους κατά το 80% του πληθυσμού της μέσα σε τέσσερις μήνες. Απορρόφηση-κατανομή: Χορηγείται παρεντερικά και μάλιστα ενδομυϊκά διότι δεν απορροφάται από το πεπτικό. Η κατανομή σε όλους τους ιστούς είναι εξαιρετική εκτός του ΕΝΥ, ακόμα και σε φλεγμαίνουσες μήνιγγες η 45

47 συγκέντρωση είναι αμελητέα. Περνά τον πλακούντα και ανευρίσκεται στο μητρικό γάλα σε χαμηλές συγκεντρώσεις. Μεταβολισμός και αποβολή: Απεκκρίνεται στα ούρα. Παρενέργειες: Οι σπουδαιότερες είναι η ωτοτοξικότητα και η νεφροτοξικότητα. Έχει διαπιστωθεί ότι οι αμινογλυκοσίδες σε ένα μικρό κλάσμα εγκαθίστανται και συνδέονται ισχυρά μέσα σε κύτταρα όπως τα κύτταρα του έσω ωτός και τα κύτταρα των νεφρικών σωληναρίων. Με την πρόοδο της θεραπείας οι ιστοί κορένυνται σε φάρμακο και έτσι δημιουργείται ο κίνδυνος ωτοτοξικότητας και νεφροτοξικότητας. Η ωτοτοξικότητα που εκδηλώνεται αρχικά ως ίλιγγος εμφανίζεται με έκπτωση της ακουστικής οξύτητας στις υψηλές συχνότητες, που καταγράφεται πριν ακόμα γίνει αντιληπτό αυτό από τον ασθενή (Μπάστας & συν. 1997). Έτσι επιβάλλεται η τακτική παρακολούθηση των ασθενών υπό STR (αλλά και ΚΑΝ ή CPR) με μέτρηση της ακουστικής οξύτητας ανά 2μηνο. Αξίζει να σημειωθεί ότι, παρά την άμεση διακοπή της χορήγησης του φαρμάκου, η ωτοτοξικότητα μπορεί να είναι μόνιμη. Δεν είναι σπάνια η νεφρική προσβολή που εκδηλώνεται με πρωτεϊνουρία και κυλίνδρους στα ούρα. Σπάνια όμως μπορεί η βλάβη των νεφρών να είναι σοβαρή με τη μορφή της εγγύς σωληναριακής νέκρωσης. Σπάνιες παρενέργειες έχουν αναφερθεί όπως απλαστική αναιμία, ακοκκιοκυτταραιμία. Τέλος έχουν αναφερθεί εξάνθημα (2%) και πυρετός (1,4%). 7.1.στ) Εθειοναμίδη (ΕΤΗ) Είναι παράγωγο του ισονικοτινικού οξέος. Είναι ενεργός αποκλειστικά έναντι του μυκοβακτηριδίου της φυματίωσης, με βακτηριοκτόνο και βακτηριοστατική δράση. 46

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΠΟΛΥΑΝΘΕΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΚΤΕΤΑΜΕΝΑ ΑΝΘΕΚΤΙΚΗ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ:

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΠΟΛΥΑΝΘΕΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΚΤΕΤΑΜΕΝΑ ΑΝΘΕΚΤΙΚΗ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΠΟΛΥΑΝΘΕΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΚΤΕΤΑΜΕΝΑ ΑΝΘΕΚΤΙΚΗ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ Τι είναι η πολυανθεκτική φυματίωση (MDR-TB); Eίναι μία ειδική μορφή φυματίωσης,

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ Τι είναι η φυματίωση; Η φυματίωση είναι νόσημα που προκαλείται από ένα μικρόβιο που λέγεται μυκοβακτηρίδιο της

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗΣ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗΣ

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗΣ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗΣ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗΣ ΣΤΟΧΟΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΤΗΣ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗΣ 1. Η θεραπεία των ασθενών με φυματίωση και αποκατάσταση της παραγωγικότητας και της ποιότητας ζωής τους 2. Η πρόληψη

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση περιστατικών Φυματίωσης

Παρουσίαση περιστατικών Φυματίωσης Παρουσίαση περιστατικών Φυματίωσης Α. Παπαβασιλείου 21-02-2018 Η έναρξη θεραπείας πριν την αποστολή κατάλληλων δειγμάτων υλικού για απομόνωση στελέχους Η φυματίωση σπάνια είναι επείγουσα νόσος Πριν την

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤ 2007. Αντιφυµατικά Φάρµακα. Αργή ανάπτυξη Μακροχρόνια θεραπεία. Κατερίνα Τυλιγάδα Επίκουρη Καθηγήτρια Φαρµακολογίας

ΚΤ 2007. Αντιφυµατικά Φάρµακα. Αργή ανάπτυξη Μακροχρόνια θεραπεία. Κατερίνα Τυλιγάδα Επίκουρη Καθηγήτρια Φαρµακολογίας Αντιφυµατικά Φάρµακα Αργή ανάπτυξη Μακροχρόνια θεραπεία Κατερίνα Τυλιγάδα Επίκουρη Καθηγήτρια Φαρµακολογίας Φυµατίωση (ΤΒ) Νόσος κυρίως του ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ συστήµατος Μεταδίδεται µε πταρµό - βήχα Συσχέτιση

Διαβάστε περισσότερα

( ). ΠΕΡΙΦΕΡΙΑΚΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΡΙΟ ΚΥΠΕΡΟΥΝΤΑΣ Τ

( ). ΠΕΡΙΦΕΡΙΑΚΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΡΙΟ ΚΥΠΕΡΟΥΝΤΑΣ Τ Τι είναι η φυματίωση; Πώς μεταδίδεται η φυματίωση; Ποια είναι τα συμπτώματα της φυματίωσης; Πώς μπορώ να ελέγξω αν έχω μολυνθεί; Αν έχω μολυνθεί με το μυκοβακτηρίδιο πώς μπορώ να προστατευθώ και να μην

Διαβάστε περισσότερα

Φυματίωση, σύντομη ενημέρωση *

Φυματίωση, σύντομη ενημέρωση * Φυματίωση, σύντομη ενημέρωση * (*) Αποσπάσματα από το Βιβλίο «Τα άγραφα της Πνευμονολογίας» Ορισμός Η φυματίωση είναι λοιμώδης νόσος που οφείλεται στο μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης ή βάκιλο του Koch [Mycobacterium

Διαβάστε περισσότερα

Φυματίωση Μέτρα προφύλαξης και ελέγχου

Φυματίωση Μέτρα προφύλαξης και ελέγχου Φυματίωση Μέτρα προφύλαξης και ελέγχου Φώτης Βλαστός Διευθυντής ΕΣΥ Νοσοκομείο «Σωτηρία» Σήμερα, η τήρηση των κανόνων προστασίας έχει ιδιαίτερη σημασία λόγω: της μεγάλης εισροής μεταναστών από περιοχές

Διαβάστε περισσότερα

Μικροοργανισμοί. Οι μικροοργανισμοί διακρίνονται σε: Μύκητες Πρωτόζωα Βακτήρια Ιούς

Μικροοργανισμοί. Οι μικροοργανισμοί διακρίνονται σε: Μύκητες Πρωτόζωα Βακτήρια Ιούς Μικροοργανισμοί Οι μικροοργανισμοί διακρίνονται σε: Μύκητες Πρωτόζωα Βακτήρια Ιούς Παθογόνοι μικροοργανισμοί Παθογόνοι μικροοργανισμοί ονομάζονται οι μικροοργανισμοί που χρησιμοποιούν τον άνθρωπο ως ξενιστή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ. Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ. Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Ε. ΠΕΤΕΙΝΑΚΗ Aναπληρώτρια Καθηγήτρια Μικροβιολογίας Διευθύντρια Εργαστηρίου Μικροβιολογίας ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ φάση της κλινικής ιατρικής Η μικροβιολογία

Διαβάστε περισσότερα

ΤΒ και BCG εμβολιασμός. Ισαάκ Καδιλτζόγλου Παιδίατρος Κλινικά Υπεύθυνος Αντιφυματικού Ιατρείου Γ Παιδιατρικής Κλινικής Α.Π.Θ.

ΤΒ και BCG εμβολιασμός. Ισαάκ Καδιλτζόγλου Παιδίατρος Κλινικά Υπεύθυνος Αντιφυματικού Ιατρείου Γ Παιδιατρικής Κλινικής Α.Π.Θ. ΤΒ και BCG εμβολιασμός Ισαάκ Καδιλτζόγλου Παιδίατρος Κλινικά Υπεύθυνος Αντιφυματικού Ιατρείου Γ Παιδιατρικής Κλινικής Α.Π.Θ. ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ 2018, 10/02/2018 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Φυματίωση αποτελεί μία από

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση περιστατικών Φυματίωσης

Παρουσίαση περιστατικών Φυματίωσης Παρουσίαση περιστατικών Φυματίωσης Δ. Πολυζωγόπουλος 21-02-2018 45 ετών Ρουμάνος χρήση αλκοόλ πυρετός (38 C) καταβολή απώλεια βάρους (1 μήνα) πλευριτικού τύπου πόνος εισαγωγή παρακέντηση (2 lt) αγωγή με

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ

ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ 1η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ «ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΗ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΠΡΑΞΗ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ» ΛΑΜΙΑ 21 22 22 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2005 ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος και η σημασία των μοριακών τεχνικών στον έλεγχο των. μικροβιολογικών παραμέτρων σε περιβαλλοντικά δείγματα για την προστασία

Ο ρόλος και η σημασία των μοριακών τεχνικών στον έλεγχο των. μικροβιολογικών παραμέτρων σε περιβαλλοντικά δείγματα για την προστασία Ο ρόλος και η σημασία των μοριακών τεχνικών στον έλεγχο των μικροβιολογικών παραμέτρων σε περιβαλλοντικά δείγματα για την προστασία της Δημόσιας Υγείας Α. Βανταράκης Εργαστήριο Υγιεινής, Ιατρική Σχολή,

Διαβάστε περισσότερα

Διάγνωση λανθάνουσας φυματίωσης. Χαράλαμπος Μόσχος Επιμελητής Α Πνευμονολόγος-Φυματιολογος ΝΝΘΑ Η ΣΩΤΗΡΙΑ

Διάγνωση λανθάνουσας φυματίωσης. Χαράλαμπος Μόσχος Επιμελητής Α Πνευμονολόγος-Φυματιολογος ΝΝΘΑ Η ΣΩΤΗΡΙΑ Διάγνωση λανθάνουσας φυματίωσης 1 Χαράλαμπος Μόσχος Επιμελητής Α Πνευμονολόγος-Φυματιολογος ΝΝΘΑ Η ΣΩΤΗΡΙΑ Τι είναι η λανθανουσα φυματική λοίμωξη (ΛΦ)? 2 Υποκλινική νόσος ΛΦ είναι η παρουσία M. tuberculosis

Διαβάστε περισσότερα

Παραγωγή και τρόπος δράσης των αντιβιοτικών

Παραγωγή και τρόπος δράσης των αντιβιοτικών Γυμνάσιο Κερατέας Κόλλια Γεωργία Παραγωγή και τρόπος δράσης των αντιβιοτικών 1 Τι είναι το αντιβιοτικό; Αρχικά, ως Αντιβιοτικά ορίστηκαν τα Χημειοθεραπευτικά φάρμακα που παράγονται με βιοσυνθετική μέθοδο

Διαβάστε περισσότερα

Κλινικοακτινολογική Εικόνα Φυματίωσης. Μ.Τουμπής Πνευμονολόγος ΓΝΝΘΑ

Κλινικοακτινολογική Εικόνα Φυματίωσης. Μ.Τουμπής Πνευμονολόγος ΓΝΝΘΑ Κλινικοακτινολογική Εικόνα Φυματίωσης Μ.Τουμπής Πνευμονολόγος ΓΝΝΘΑ Δύσκολη Διάγνωση της φυματίωσης Μη ειδικά συμπτώματα και σημεία Αρνητική δερμοαντίδραση φυματίνης Ατυπα ή απόντα απεικονιστικά ευρήματα

Διαβάστε περισσότερα

Θεραπεία λανθάνουσας και ενεργού ΤΒ. Σταματούλα Τσικρικά Πνευμονολόγος -Φυματιολόγος

Θεραπεία λανθάνουσας και ενεργού ΤΒ. Σταματούλα Τσικρικά Πνευμονολόγος -Φυματιολόγος Θεραπεία λανθάνουσας και ενεργού ΤΒ Σταματούλα Τσικρικά Πνευμονολόγος -Φυματιολόγος Λανθάνουσα φυματίωση Περισσότερο ευαίσθητες κατηγορίες ασθενών: Μικρά παιδιά

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΗΣ - ΠΟΛΥΑΝΘΕΚΤΙΚΗΣ. Απ. Παπαβασιλείου Πνευμονολόγος ΕΑ Μονάδα Ανθεκτικής Φυματίωσης Γ.Ν.Ν.Θ.

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΗΣ - ΠΟΛΥΑΝΘΕΚΤΙΚΗΣ. Απ. Παπαβασιλείου Πνευμονολόγος ΕΑ Μονάδα Ανθεκτικής Φυματίωσης Γ.Ν.Ν.Θ. ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΗΣ - ΠΟΛΥΑΝΘΕΚΤΙΚΗΣ ΦΥΜΑΤΙΩΣΕΩΣ Απ. Παπαβασιλείου Πνευμονολόγος ΕΑ Μονάδα Ανθεκτικής Φυματίωσης Γ.Ν.Ν.Θ.Α «ΣΩΤΗΡΙΑ» ΚΑΝΟΝΑΣ Όλοι οι ασθενείς με θετικά πτύελα για οξεάντοχα

Διαβάστε περισσότερα

ΟΞΕIΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟU ΣΥΣΤHΜΑΤΟΣ

ΟΞΕIΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟU ΣΥΣΤHΜΑΤΟΣ ΟΞΕIΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟU ΣΥΣΤHΜΑΤΟΣ (Σύντομη ενημέρωση από ERS - ELF) Οι οξείες λοιμώξεις κατώτερου αναπνευστικού συστήματος περιλαμβάνουν την πνευμονία (λοίμωξη της κυψελίδας του πνεύμονα),

Διαβάστε περισσότερα

Το Μάρτιο του 1882, ο Dr. Robert Koch ανακάλυψε τον Mycobacterium Bacillus, στη Γερμανία. Η φυματίωση ήταν σε έξαρση

Το Μάρτιο του 1882, ο Dr. Robert Koch ανακάλυψε τον Mycobacterium Bacillus, στη Γερμανία. Η φυματίωση ήταν σε έξαρση TB είναι χρόνια νόσος με αιτιολογικό παράγοντα το Mycobacterium tuberculosis Αλλά και Mycobacterium avium, Mycobacterium avium paratuberculosis (Johne s disease) TB - Φυματίωση Το Μάρτιο του 1882, ο Dr.

Διαβάστε περισσότερα

να ταράξουν την λειτουργία των ιστών και των οργάνων του; α. τη θέση τους στο ανθρώπινο σώμα β. την γενικευμένη ή εξειδικευμένη δράση

να ταράξουν την λειτουργία των ιστών και των οργάνων του; α. τη θέση τους στο ανθρώπινο σώμα β. την γενικευμένη ή εξειδικευμένη δράση Ερωτήσεις κατανόησης της θεωρίας του 1 ο κεφαλαίου (συνέχεια) 1. Από τι εξαρτάται η επιβίωση του ανθρώπου και ποιοι εξωτερικοί παράγοντες θα μπορούσαν να ταράξουν την λειτουργία των ιστών και των οργάνων

Διαβάστε περισσότερα

ΣΑΛΜΟΝΕΛΛΩΣΗ Ασθένεια που προκαλείται από τα είδη του γένους Salmonella,, Salmonella Προσβάλλει όλα τα ζωικά είδη και Χαρακτηρίζεται από ένα ή συνδυασμό από τα ακόλουθα τρία συμπτώματα: σηψαιμία,, οξεία

Διαβάστε περισσότερα

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Φ.Ν. Σκοπούλη Καθηγήτρια τον Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών συστηματικός ερυθηματώδης λύκος θεωρείται η κορωνίδα των αυτοάνοσων

Διαβάστε περισσότερα

4 ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Φυματίωσης Εταιρεία Μελέτης Πνευμονοπαθειών και Επαγγελματικών Παθήσεων Θώρακος Σάββατο 19 Μαρτίου 2011

4 ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Φυματίωσης Εταιρεία Μελέτης Πνευμονοπαθειών και Επαγγελματικών Παθήσεων Θώρακος Σάββατο 19 Μαρτίου 2011 4 ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Φυματίωσης Εταιρεία Μελέτης Πνευμονοπαθειών και Επαγγελματικών Παθήσεων Θώρακος Σάββατο 19 Μαρτίου 2011 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Γ.Ν.Θ «Γ.

Διαβάστε περισσότερα

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ Απαντήσεις του κριτηρίου αξιολόγησης στη βιολογία γενικής παιδείας 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΘΕΜΑ 1 ο Να γράψετε τον αριθμό καθεμίας από τις ημιτελείς προτάσεις 1 έως και 5, και δίπλα σε αυτόν το γράμμα που αντιστοιχεί

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ

ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΜΟΛΥΝΣΗ : Η είσοδος ενός παθογόνου μικροοργανισμού στον οργανισμό του ανθρώπου. ΛΟΙΜΩΞΗ : Η εγκατάσταση και ο πολλαπλασιασμός του παθογόνου μικροοργανισμού

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Περίληψη εισήγησης σε σεµινάριο τεχνικών ασφαλείας του ΕΛΙΝΥΑΕ ΤΖΙΝΑΣ ΘΕΟ ΩΡΟΣ ΒΙΟΛΟΓΟΣ ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΟΡΙΣΜΟΙ Βιολογικοί

Διαβάστε περισσότερα

Οικογενησ Μεσογειακοσ Πυρετοσ

Οικογενησ Μεσογειακοσ Πυρετοσ www.printo.it/pediatric-rheumatology/gr/intro Οικογενησ Μεσογειακοσ Πυρετοσ Έκδοση από 2016 2. ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ 2.1 Πως μπαίνει η διάγνωση; Γενικά ακολουθείται η παρακάτω προσέγγιση: Κλινική υποψία:

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΜΕ ΕΜΒΟΛΙΑ ΚΑΙ ΟΡΟΥΣ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΜΕ ΕΜΒΟΛΙΑ ΚΑΙ ΟΡΟΥΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΜΕ ΕΜΒΟΛΙΑ ΚΑΙ ΟΡΟΥΣ ΟΝΟΜΑ:ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΕΠΙΘΕΤΟ:ΠΡΙΦΤΗ ΤΑΞΗ:Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΤΜΗΜΑ: 4 ΗΜ/ΝΙΑ: 11/10/2013 ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΑΘΟΓΟΝΟΥΣ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ Ένας μικροοργανισμός

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Μιλτιάδης Μαρκάτος, Πνευμονολόγος

Γράφει: Μιλτιάδης Μαρκάτος, Πνευμονολόγος Γράφει: Μιλτιάδης Μαρκάτος, Πνευμονολόγος Πάνω από ένα αιώνα πριν, ο J. Hutchinson, ένας χειρουργός-δερματολόγος, αναγνώρισε την πρώτη περίπτωση σαρκοείδωσης, στο Λονδίνο. Στα χρόνια πριν και μετά την

Διαβάστε περισσότερα

Δ. Μείωση του αριθμού των μικροοργανισμών 4. Να αντιστοιχίσετε τα συστατικά της στήλης Ι με το ρόλο τους στη στήλη ΙΙ

Δ. Μείωση του αριθμού των μικροοργανισμών 4. Να αντιστοιχίσετε τα συστατικά της στήλης Ι με το ρόλο τους στη στήλη ΙΙ Κεφάλαιο 7: Εφαρμογές της Βιοτεχνολογίας 1. Η βιοτεχνολογία άρχισε να εφαρμόζεται α. μετά τη βιομηχανική επανάσταση (18ος αιώνας) β. μετά την ανακάλυψη της δομής του μορίου του DNA από τους Watson και

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΡΟΠΟΙ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗ/ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΧΛΑΜΥΔΙΑ Αιτία : βακτήρια Πρόληψη : Η χρήση προφυλακτικού Μειώνει τον κίνδυνο μετάδοσης

ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΡΟΠΟΙ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗ/ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΧΛΑΜΥΔΙΑ Αιτία : βακτήρια Πρόληψη : Η χρήση προφυλακτικού Μειώνει τον κίνδυνο μετάδοσης ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΡΟΠΟΙ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗ/ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΧΛΑΜΥΔΙΑ Αιτία : βακτήρια Πρόληψη : Η χρήση προφυλακτικού Μειώνει τον κίνδυνο μετάδοσης Αυξημένες εκκρίσεις από τα γεννητικά όργανα ή τον πρωκτό.

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ Αντιμετώπιση παθογόνων μικροοργανισμών με εμβόλια και ορούς

ΘΕΜΑ Αντιμετώπιση παθογόνων μικροοργανισμών με εμβόλια και ορούς ΘΕΜΑ Αντιμετώπιση παθογόνων μικροοργανισμών με εμβόλια και ορούς Ονόματα: Γωγώ Μουρίζι Έρικα Μπαλίου Τμήμα: Γ 3 Τί ονομάζουμε εμβόλια; ΕΜΒΟΛΙΑ Εμβόλια ονομάζονται τα σκευάσματα εκείνα, που χορηγούμενα

Διαβάστε περισσότερα

Κοκκιωματώδεις φλεγμονές. Βαλεντίνη Τζιούφα-Ασημακοπούλου Νοέμβριος 2018

Κοκκιωματώδεις φλεγμονές. Βαλεντίνη Τζιούφα-Ασημακοπούλου Νοέμβριος 2018 Κοκκιωματώδεις φλεγμονές Βαλεντίνη Τζιούφα-Ασημακοπούλου Νοέμβριος 2018 Κοκκιωματώδεις φλεγμονές Φυματίωση Λέπρα Σύφιλη Σαρκοείδωση Νόσος από νύγματα γαλής Βουβωνικό λεμφοκοκκίωμα Βρουκέλλωση Μυκητιάσεις

Διαβάστε περισσότερα

Εμβόλια : Συχνά Ερωτήματα & Απαντήσεις

Εμβόλια : Συχνά Ερωτήματα & Απαντήσεις Εμβόλια : Συχνά Ερωτήματα & Απαντήσεις Τί είναι εμβόλια; Ο Εμβολιασμός είναι ένας τρόπος προστασίας από σοβαρές μεταδοτικές ασθένειες. Το «αμυντικό» σύστημα του ανθρώπου που έχει εμβολιαστεί, μπορεί τις

Διαβάστε περισσότερα

Δ. Ιακωβίδης. Πνευμονολόγος Aν. Διευθυντής Μονάδα επεμβατικής Πνευμονολογίας Γ.Π.Ν. «Γ. Παπανικολάου

Δ. Ιακωβίδης. Πνευμονολόγος Aν. Διευθυντής Μονάδα επεμβατικής Πνευμονολογίας Γ.Π.Ν. «Γ. Παπανικολάου Δ. Ιακωβίδης Πνευμονολόγος Aν. Διευθυντής Μονάδα επεμβατικής Πνευμονολογίας Γ.Π.Ν. «Γ. Παπανικολάου Νέα διαγνωστικά μέσα για τη λανθάνουσα φυματίωση Η στοχευμένη δοκιμασία δερματικής φυματινοαντίδρασης

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ

Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Βιοενεργητική είναι ο κλάδος της Βιολογίας που μελετά τον τρόπο με τον οποίο οι οργανισμοί χρησιμοποιούν ενέργεια για να επιβιώσουν και να υλοποιήσουν τις

Διαβάστε περισσότερα

Είναι το BCG απαραίτητο. στην Ελλάδα σήμερα ;

Είναι το BCG απαραίτητο. στην Ελλάδα σήμερα ; Είναι το BCG απαραίτητο στην Ελλάδα σήμερα ; Μέτρα ελέγχου της φυματίωσης Ανίχνευση νέων περιπτώσεων Καλή θεραπεία των πασχόντων Θεραπεία της λανθάνουσας φυματίωσης Εμβολιασμός BCG Έλεγχος διασποράς μυκοβακτηριδίου

Διαβάστε περισσότερα

Το BCG είναι απαραίτητο. στην Ελλάδα σήμερα ;

Το BCG είναι απαραίτητο. στην Ελλάδα σήμερα ; Το BCG είναι απαραίτητο στην Ελλάδα σήμερα ; Πξζξζηό εμβξλιαζμξύ (%) Διεθμήπ εηήζια κάλρση με ηξ εμβόλιξ BCG ητμ βοεθώμ έτπ 12 μημώμ, WHO 1980-1996 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 1986 1987 1988 1989

Διαβάστε περισσότερα

Πεπτικός σωλήνας Κύρια λειτουργία του είναι η εξασφάλιση του διαρκούς ανεφοδιασμού του οργανισμού με νερό, ηλεκτρολύτες και θρεπτικά συστατικά.

Πεπτικός σωλήνας Κύρια λειτουργία του είναι η εξασφάλιση του διαρκούς ανεφοδιασμού του οργανισμού με νερό, ηλεκτρολύτες και θρεπτικά συστατικά. Πεπτικός σωλήνας Κύρια λειτουργία του είναι η εξασφάλιση του διαρκούς ανεφοδιασμού του οργανισμού με νερό, ηλεκτρολύτες και θρεπτικά συστατικά. Στον πεπτικό σωλήνα πραγματοποιείται ο τεμαχισμός της τροφής

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΡΙΑΚΗ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΑΚΗΣ ΑΝΤΟΧΗΣ

ΜΟΡΙΑΚΗ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΑΚΗΣ ΑΝΤΟΧΗΣ ΗΜΕΡΙΔΑ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 24 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2009 ΜΟΡΙΑΚΗ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΑΚΗΣ ΑΝΤΟΧΗΣ Ε. ΠΕΤΕΙΝΑΚΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Μήπως έχω Σκληρόδερµα;

Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Για να πληροφορηθώ µýëïò ôçò Σπάνιος ναι... Μόνος όχι Η Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων (Π.Ε.Σ.ΠΑ) είναι ο μόνος φορέας, μη κερδοσκοπικό σωματείο, συλλόγων ασθενών σπανίων παθήσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΙΟΝΤΟΣ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΙΟΝΤΟΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΙΟΝΤΟΣ 1. ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΙΟΝΤΟΣ BACTROBAN αλοιφή 2. ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ 1g αλοιφής περιέχει 20mg mupirocin. Για τον πλήρη κατάλογο

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 4 ο ΑΙΜΑ ΜΑΡΙΑ ΣΗΦΑΚΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΙΙ 1

Κεφάλαιο 4 ο ΑΙΜΑ ΜΑΡΙΑ ΣΗΦΑΚΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΙΙ 1 Κεφάλαιο 4 ο ΑΙΜΑ ΜΑΡΙΑ ΣΗΦΑΚΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΙΙ 1 Το αίμα Έχει όγκο περίπου 5 λίτρα Αποτελείται από Πλάσμα (55%) Είναι νερό και διαλυμένες ουσίες Πρωτεΐνες Ορμόνες Άλατα Άλλες θρεπτικές

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ ΤΩΝ ΜΥΚΟΒΑΚΤΗΡΙΔΙΩΝ

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ ΤΩΝ ΜΥΚΟΒΑΚΤΗΡΙΔΙΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ ΤΩΝ ΜΥΚΟΒΑΚΤΗΡΙΔΙΩΝ Γένος Μycobacterium (G+C 60-70% DNA) Μέγεθος:0.2-0.6 * 1-10 μm Αερόβιο, μη-κινητό,δεν σχηματίζει σπόρια. Ανθίστανται στον αποχρωματισμό από οξέα-αλκοόλη Θεωρούνται

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΠΟΙΟ ΓΙΑ ΣΗΝ ΥΤΜΑΣΙΨΗ

ΤΜΠΟΙΟ ΓΙΑ ΣΗΝ ΥΤΜΑΣΙΨΗ ΤΜΠΟΙΟ ΓΙΑ ΣΗΝ ΥΤΜΑΣΙΨΗ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ 23-24/03/2007 Δρ. Μιχάλης Γ. Πατενταλάκης ΜΕΣΑΔΟΗ ΣΗ ΥΤΜΑΣΙΨΗ ΜΕΣΑΔΟΗ ΣΗ ΥΤΜΑΣΙΨΗ ΠΑΡΑΓΟΝΣΕ ΠΟΤ ΣΗΝ ΕΠΗΡΕΑΖΟΤΝ 1) Ύπαρξη βακίλων στις βρογχικές εκκρίσεις 2) Ύπαρξη σπηλαίου

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμοσμένη Διατροφική Ιατρική

Εφαρμοσμένη Διατροφική Ιατρική Γλωσσάρι για το Μάθημα της Διατροφικής Ιατρικής Λιπαρά οξέα: περιέχουν μακριές αλυσίδες μορίων που αποτελούν σχεδόν όλο το σύμπλεγμα λιπιδίων τόσο για τα ζωικά όσο και για τα φυτικά λίπη. Αν αποκοπούν

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓ.ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2013-2014 ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2014

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓ.ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2013-2014 ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓ.ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2013-2014 ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΜΑΘΗΜΑ:ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:3.6.2014 ΤΑΞΗ: Γ ΧΡΟΝΟΣ:1.30 ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ:10 ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:. ΤΜΗΜΑ:. ΑΡ:... ΒΑΘΜΟΣ:...

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΦΡΟΛΙΘΙΑΣΗ

ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΦΡΟΛΙΘΙΑΣΗ 1 ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΦΡΟΛΙΘΙΑΣΗ Κυριακή Σταματέλου Ειδικός Νεφρολόγος, MBA Τι είναι η νεφρολιθίαση; Η νεφρολιθίαση λέγεται κοινά «πέτρες στα νεφρά» και είναι γνωστή στην ανθρωπότητα από τα αρχαία χρόνια.

Διαβάστε περισσότερα

Οικογενησ Μεσογειακοσ Πυρετοσ

Οικογενησ Μεσογειακοσ Πυρετοσ www.printo.it/pediatric-rheumatology/gr/intro Οικογενησ Μεσογειακοσ Πυρετοσ Έκδοση από 2016 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΟΙΚΟΓΕΝΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΣ ΠΥΡΕΤΟΣ 1.1 Τι είναι; Ο Οικογενής Μεσογειακός Πυρετός (ΟΜΠ) είναι ένα γενετικά

Διαβάστε περισσότερα

2. Τα πρωτόζωα α. δεν έχουν πυρήνα. β. είναι μονοκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί. γ. είναι πολυκύτταρα παράσιτα. δ. είναι αυτότροφοι οργανισμοί.

2. Τα πρωτόζωα α. δεν έχουν πυρήνα. β. είναι μονοκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί. γ. είναι πολυκύτταρα παράσιτα. δ. είναι αυτότροφοι οργανισμοί. 1 ΘΕΜΑΤΑ κεφ 1. Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή στη φράση η οποία συμπληρώνει σωστά την ημιτελή πρόταση.

Διαβάστε περισσότερα

Η 24η Μαρτίου έχει καθιερωθεί από τη Διεθνή Ένωση κατά της Φυματίωσης και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως Παγκόσμια Ημέρα κατά της Φυματίωσης.

Η 24η Μαρτίου έχει καθιερωθεί από τη Διεθνή Ένωση κατά της Φυματίωσης και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως Παγκόσμια Ημέρα κατά της Φυματίωσης. Παγκόσμια ημέρα κατά της Φυματίωσης 24 Μαρτίου 2014 Με αφορμή τον εορτασμό της Παγκόσμιας ημέρας κατά της Φυματίωσης 24 Μαρτίου 2014,το Τμήμα Περίθαλψης και Κοινωνικής Μέριμνας του ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδας

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια είναι η προοδευτική, μη αναστρέψιμη μείωση της νεφρικής λειτουργίας, η οποία προκαλείται από βλάβη του νεφρού ποικίλης αιτιολογίας. Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ Με βάση τη θέση στο ανθρώπινο σώμα Με βάση την ιδιότητα για γενικευμένη ή εξειδικευμένη δράση Εξωτερικοί εσωτερικοί μη ειδικοί μηχανισμοί ειδικοί

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα Πανελληνίων Βιολογίας Γ.Π Άµυνα - Ανοσία

Θέµατα Πανελληνίων Βιολογίας Γ.Π Άµυνα - Ανοσία 2012 Α2. Τα φαγοκύτταρα παράγονται α. στο νωτιαίο µυελό β. στο θύµο αδένα γ. στους λεµφαδένες δ. στον ερυθρό µυελό των οστών. Α3. Το συµπλήρωµα και η προπερδίνη συµβάλλουν στην καταπολέµηση α. των ιών

Διαβάστε περισσότερα

Η μεταφορά των φαρμάκων γίνεται με παθητική διάχυση ή με ενεργητική μεταφορά.

Η μεταφορά των φαρμάκων γίνεται με παθητική διάχυση ή με ενεργητική μεταφορά. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑΣ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΦΑΡΜΑΚΟ. Φάρμακο λέμε οποιαδήποτε ουσία που όταν χορηγηθεί στον άνθρωπο, τα ζώα ή τα φυτά με συγκεκριμένο τρόπο και σε συγκεκριμένη δόση έχει θεραπευτικό αποτέλεσμα.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΙΜΙΚΡΟΒΙΑΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΤΙΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΗΣ

ΑΝΤΙΜΙΚΡΟΒΙΑΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΤΙΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΗΣ ΑΝΤΙΜΙΚΡΟΒΙΑΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΤΙΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΗΣ Ιωάννης Π.Κιουμής Αναπληρωτής Καθηγητής Α.Π.Θ. Για την καλύτερη κατανόηση της δέουσας αντιμικροβιακής θεραπείας στις λοιμώξεις της Ορθοπαιδικής ουσιαστική

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΠ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 18/09/2016

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΠ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 18/09/2016 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΠ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 18/09/2016 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Τα

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 21/09/2015 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 21/09/2015 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 21/09/2015 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΘΕΜΑ 1 Ο ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες

Διαβάστε περισσότερα

Watermicro Πρόγραμμα Κατάρτισης Εξ αποστάσεως (Distance learning course) ΑΤΥΠΑ ΜYCOBACTERIA. Αθηνά Μαυρίδου

Watermicro Πρόγραμμα Κατάρτισης Εξ αποστάσεως (Distance learning course) ΑΤΥΠΑ ΜYCOBACTERIA. Αθηνά Μαυρίδου Watermicro Πρόγραμμα Κατάρτισης Εξ αποστάσεως (Distance learning course) ΑΤΥΠΑ ΜYCOBACTERIA Αθηνά Μαυρίδου ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

FLORKEM 300 mg/ml ενέσιµο διάλυµα για βοοειδή και χοίρους

FLORKEM 300 mg/ml ενέσιµο διάλυµα για βοοειδή και χοίρους FLORKEM 300 mg/ml ενέσιµο διάλυµα για βοοειδή και χοίρους ΣΥΝΘΕΣΗ 1 ml περιέχει: Florfenicol.300 mg Ωχρο-κίτρινο έως διαυγές κίτρινο διάλυµα. ΕΝ ΕΙΞΕΙΣ Λοιµώξεις που οφείλονται σε βακτήρια ευαίσθητα στη

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΣΑΒΒΑΤΟ 26 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) Θέμα Α Μονάδες 25 Α1.

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΕΠΙΚΤΗΤΗΣ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ (AIDS)

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΕΠΙΚΤΗΤΗΣ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ (AIDS) ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΕΠΙΚΤΗΤΗΣ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ (AIDS) Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 εμφανίστηκε μία από τις σοβαρότερες ασθένειες ανεπάρκειας του ανοσοβιολογικού συστήματος Ανοσοβιολογική ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 23-10-11 ΘΕΡΙΝΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Όλα τα βακτήρια: Α. διαθέτουν κυτταρικό

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος Μαθήματος: Γενική Μικροβιολογία. Ενότητα: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ. Διδάσκων: Καθηγητής Ιωάννης Σαββαΐδης. Τμήμα: Χημείας

Τίτλος Μαθήματος: Γενική Μικροβιολογία. Ενότητα: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ. Διδάσκων: Καθηγητής Ιωάννης Σαββαΐδης. Τμήμα: Χημείας Τίτλος Μαθήματος: Γενική Μικροβιολογία Ενότητα: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Διδάσκων: Καθηγητής Ιωάννης Σαββαΐδης Τμήμα: Χημείας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ιστορία της Μικροβιολογίας Μικροβιολογία είναι η επιστήμη που

Διαβάστε περισσότερα

Το γόνατο ως στόχος ρευματικών νοσημάτων

Το γόνατο ως στόχος ρευματικών νοσημάτων Το γόνατο ως στόχος ρευματικών νοσημάτων Χ. Μ. ΜουτσόπουΛος Αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών α ρευματικά νοσήματα είναι ασθένειες που προσβάλλουν

Διαβάστε περισσότερα

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΡΙΩΡΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΣΤΟ 1 0 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΡΙΩΡΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΣΤΟ 1 0 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΡΙΩΡΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΣΤΟ 1 0 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΘΕΜΑ 1 0 Α. Στις ερωτήσεις 1-5 να επιλέξετε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση: 1. Τα βακτήρια διαθέτουν: α. Μιτοχόνδρια β. Ριβοσώματα

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ 10 Ιουνίου 2013 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Απαντήσεις Θεμάτων Επαναληπτικών Πανελληνίων Εξετάσεων Ημερησίων Γενικών Λυκείων Περιεχόμενα ΘΕΜΑ Α.... 2 Α1.... 2 Α3.... 2 Α5.... 2 ΘΕΜΑ B.... 2 Β1.... 2 Β2....

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΙΚΗ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 10/05/ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΟΚΤΩ

ΤΕΛΙΚΗ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 10/05/ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΟΚΤΩ ΤΕΛΙΚΗ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 10/05/2014 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΟΚΤΩ Επιμέλεια: Ανδρέσσα Ελένη ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 Ο Να επιλέξετε τη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Θέμα: ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΟΝΙΜΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΟΣ ΑΙΜΑΤΟΣ (άσκηση 4 του εργαστηριακού οδηγού) Μέσος χρόνος πειράματος:

Διαβάστε περισσότερα

Λανθάνουσα Φυματίωση: Χαράλαμπος Μόσχος Επιμελητής Α Πνευμονολόγος-Φυματίολογος ΝΝΘΑ Η ΣΩΤΗΡΙΑ

Λανθάνουσα Φυματίωση: Χαράλαμπος Μόσχος Επιμελητής Α Πνευμονολόγος-Φυματίολογος ΝΝΘΑ Η ΣΩΤΗΡΙΑ Λανθάνουσα Φυματίωση: 1 Χαράλαμπος Μόσχος Επιμελητής Α Πνευμονολόγος-Φυματίολογος ΝΝΘΑ Η ΣΩΤΗΡΙΑ 2 5% ανάπτυξη ΤΒ στα πρώτα 2 έτη 10-15% Σε όλο τον υπόλοιπο βίο Ορισμός Λανθανουσας Φυματικής Λοίμωξης 3

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΛΥΣΗ ΚΕΦ. 1ο

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΛΥΣΗ ΚΕΦ. 1ο ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΛΥΣΗ ΚΕΦ. 1ο ΟΜΑΔΑ Α 1. Ένας άνθρωπος μολύνεται από έναν ιό για πρώτη φορά. Το παρακάτω διάγραμμα απεικονίζει τις συγκεντρώσεις αντιγόνων και αντισωμάτων αυτού του ανθρώπου κατά τη διάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Οξεία μονοαρθρίτιδα. 2 ο Κλινικό Σεμινάριο Εσωτερικής Παθολογίας Οκτ 2015, Πάτρα

Οξεία μονοαρθρίτιδα. 2 ο Κλινικό Σεμινάριο Εσωτερικής Παθολογίας Οκτ 2015, Πάτρα Οξεία μονοαρθρίτιδα 2 ο Κλινικό Σεμινάριο Εσωτερικής Παθολογίας Οκτ 2015, Πάτρα Δαούσης Δημήτρης Επίκουρος καθηγητής Παθολογίας/Ρευματολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών Γενικώς η ρευματολογία είναι

Διαβάστε περισσότερα

Οι λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος διακρίνονται σύμφωνα με την ανατομία του, σε 3 μεγάλες κατηγορίες:

Οι λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος διακρίνονται σύμφωνα με την ανατομία του, σε 3 μεγάλες κατηγορίες: Γράφει: Νίκος Δ. Χαΐνης, Πνευμονολόγος TΑΞΙΝΟΜΗΣΗ Οι λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος διακρίνονται σύμφωνα με την ανατομία του, σε 3 μεγάλες κατηγορίες: Λοιμώξεις ανώτερου αναπνευστικού - Ρινίτιδα.

Διαβάστε περισσότερα

ΗΠΑΤΙΚΑ ΕΝΖΥΜΑ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗ ΧΟΡΗΓΗΣΗ Ν-ΑΚΕΤΥΛ-ΚΥΣΤΕΙΝΗΣ

ΗΠΑΤΙΚΑ ΕΝΖΥΜΑ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗ ΧΟΡΗΓΗΣΗ Ν-ΑΚΕΤΥΛ-ΚΥΣΤΕΙΝΗΣ ΗΠΑΤΙΚΑ ΕΝΖΥΜΑ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗ ΧΟΡΗΓΗΣΗ Ν-ΑΚΕΤΥΛ-ΚΥΣΤΕΙΝΗΣ Αντιφυµατική Μονάδα- Βενιζέλειο Νοσοκοµείο Ηρακλείου Α.Παπάζογλου, Ι.Μπιµπάκης Επισκέπτριες Υγείας* Νοσηλεύτρια** Α.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 12 ΙΟΥΝΙΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 12 ΙΟΥΝΙΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 12 ΙΟΥΝΙΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. α Α2. γ Α3. δ Α4. γ Α5. α 3 β 1 γ 6 δ 5

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Οι οργανισμοί εξασφαλίζουν ενέργεια, για τις διάφορες λειτουργίες τους, διασπώντας θρεπτικές ουσίες που περιέχονται στην τροφή τους. Όμως οι φωτοσυνθετικοί

Διαβάστε περισσότερα

Φυματίωση με νέα «πρόσωπα»

Φυματίωση με νέα «πρόσωπα» Φυματίωση με νέα «πρόσωπα» Φιλίππου Δ., Τιτόπουλος Ηρ., Κωνσταντίνου Ελ., Οικονόμου Δ. Πνευμονολογική & Θωρακοχειρουργική Κλινική Ιατρικό Διαβαλκανικό Κέντρο, Θεσσαλονίκη περιστατικό 1 στοιχεία ασθενούς

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/11/2015

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/11/2015 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/11/2015 ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: Α1. Η φαγοκυττάρωση

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα Πανελλαδικών

Θέματα Πανελλαδικών Θέματα Πανελλαδικών 2000-2015 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ Κεφάλαιο 7 Περιεχόμενα Περιεχόμενα 1 Κεφάλαιο 1 ο Το γενετικό υλικό Θέμα 1 ο 2 Θέμα 2 ο 8 Θέμα 3 ο 12 Θέμα

Διαβάστε περισσότερα

Ανεπαρκεια Της Μεβαλονικης Κινασης (MKD) (Ή Υπερ-Igd Σύνδρομο)

Ανεπαρκεια Της Μεβαλονικης Κινασης (MKD) (Ή Υπερ-Igd Σύνδρομο) www.printo.it/pediatric-rheumatology/cy/intro Ανεπαρκεια Της Μεβαλονικης Κινασης (MKD) (Ή Υπερ-Igd Σύνδρομο) Έκδοση από 2016 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ MKD 1.1 Τι είναι; Η ανεπάρκεια της μεβαλονικής κινάσης είναι

Διαβάστε περισσότερα

7. Βιοτεχνολογία. α) η διαθεσιμότητα θρεπτικών συστατικών στο θρεπτικό υλικό, β) το ph, γ) το Ο 2 και δ) η θερμοκρασία.

7. Βιοτεχνολογία. α) η διαθεσιμότητα θρεπτικών συστατικών στο θρεπτικό υλικό, β) το ph, γ) το Ο 2 και δ) η θερμοκρασία. 7. Βιοτεχνολογία Εισαγωγή Τι είναι η Βιοτεχνολογία; Η Βιοτεχνολογία αποτελεί συνδυασμό επιστήμης και τεχνολογίας. Ειδικότερα εφαρμόζει τις γνώσεις που έχουν αποκτηθεί για τις βιολογικές λειτουργίες των

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1ο Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις 1 έως 5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή στη φράση, η οποία

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ Η πρώτη γραπτή αναφορά στο φαινόμενο της ανοσίας μπορεί να αναζητηθεί στον Θουκυδίδη, τον μεγάλο ιστορικό του Πελοποννησιακού Πολέμου Ανάπτυξη και επιβίωση o

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1(ΥΓΕΙΑ-ΑΝΘΡΩΠΟΣ)

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1(ΥΓΕΙΑ-ΑΝΘΡΩΠΟΣ) ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΤΜΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1(ΥΓΕΙΑ-ΑΝΘΡΩΠΟΣ) Να βάλετε σε κύκλο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση ή στη φράση που συμπληρώνει σωστά την πρόταση: 1. Οι ιοί αποτελούνται

Διαβάστε περισσότερα

Φυματίωση αναπνευστικού

Φυματίωση αναπνευστικού Φυματίωση αναπνευστικού Ενότητα 8: Φυματίωση Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Σκοποί ενότητας Επιδημιολογία φυματίωσης

Διαβάστε περισσότερα

Δομή και λειτουργία προκαρυωτικού κυττάρου

Δομή και λειτουργία προκαρυωτικού κυττάρου Δομή και λειτουργία προκαρυωτικού κυττάρου Ιωσήφ Παπαπαρασκευάς Βιοπαθολόγος, Επ. Καθηγητής ΕΚΠΑ Εργαστήριο Μικροβιολογίας, Ιατρική Σχολή ipapapar@med.uoa.gr Γιατί πρέπει να γνωρίζουμε την δομή και τη

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΟΡΙΩΝ. Στοιχείο O C H N Ca P K S Na Mg περιεκτικότητα % ,5 1 0,35 0,25 0,15 0,05

ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΟΡΙΩΝ. Στοιχείο O C H N Ca P K S Na Mg περιεκτικότητα % ,5 1 0,35 0,25 0,15 0,05 ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ Βιοχημεία: είναι η επιστήμη που ασχολείται με τη μελέτη των οργανικών ενώσεων που συναντώνται στον οργανισμό, καθώς και με τον μεταβολισμό τους. ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΟΡΙΩΝ 108 στοιχεία

Διαβάστε περισσότερα

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΟΡΟΣΗΜΟ ΘΑΛΗΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ. Α1. γ Α2. α Α3. β Α4. β Α5. δ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΟΡΟΣΗΜΟ ΘΑΛΗΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ. Α1. γ Α2. α Α3. β Α4. β Α5. δ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. α Α3. β Α4. β Α5. δ ΘΕΜΑ Β Β1. 1 Β 2 Α 3 Α 4 Β 5 Β 6 Α 7 Α 8 Β Β2. Σελ. 18 Σχολικού βιβλίου Το γενετικό

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ. Οι μικροοργανισμοί μπορούν να θεωρηθούν αναπόσπαστο τμήμα τόσο της ιστορίας της Γης όσο και της ανθρώπινης εμπειρίας

ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ. Οι μικροοργανισμοί μπορούν να θεωρηθούν αναπόσπαστο τμήμα τόσο της ιστορίας της Γης όσο και της ανθρώπινης εμπειρίας ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Οι μικροοργανισμοί μπορούν να θεωρηθούν αναπόσπαστο τμήμα τόσο της ιστορίας της Γης όσο και της ανθρώπινης εμπειρίας Μικροοργανισμοί o Μικροοργανισμοί ή μικρόβια καλούνται οι οργανισμοί

Διαβάστε περισσότερα

Εμβόλιο Ιλαράς-Ερυθράς-Παρωτίτιδας (MMR)

Εμβόλιο Ιλαράς-Ερυθράς-Παρωτίτιδας (MMR) Εμβόλιο Ιλαράς-Ερυθράς-Παρωτίτιδας (MMR) ΤΙ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ Είστε σίγουροι ότι είστε προστατευμένοι από την ιλαρά, την ερυθρά και την παρωτίτιδα; ΕΝΗΜΕΡΩΣΟΥ! ΕΜΒΟΛΙΑΣΟΥ! ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΣΟΥ! ΕΜΒΟΛΙΟ MMR

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ( )

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ( ) ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ (8-4-2012) ΘΕΜΑ 1: Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει σωστά την πρόταση: (Μονάδες 25) 1. Ο πυρετός: α. Δημιουργείται σε περίπτωση τοπικής

Διαβάστε περισσότερα

ΑΥΞΗΣΗΣ (Κεφάλαιο 6 )

ΑΥΞΗΣΗΣ (Κεφάλαιο 6 ) ΑΥΞΗΣΗΣ (Κεφάλαιο 6 ) Απαραίτητος ο έλεγχος της αύξησης (αν και η αύξηση είναι αυτοπεριοριζόμενη) Ιδιαίτερα σημαντικός ο έλεγχος για τα τρόφιμα Ο περιορισμός της αύξησης μπορεί να γίνει είτε με αναστολή

Διαβάστε περισσότερα

Νεανική Δερματομυοσίτιδα

Νεανική Δερματομυοσίτιδα www.printo.it/pediatric-rheumatology/gr/intro Νεανική Δερματομυοσίτιδα Έκδοση από 2016 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΝΕΑΝΙΚΗ ΔΕΡΜΑΤΟΜΥΟΣΙΤΙΔΑ 1.1 Τι είδους νόσημα είναι; Η νεανική δερματομυοσίτιδα (ΝΔΜ) είναι ένα σπάνιο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΟΦΙΚΗ ΑΛΛΕΡΓΙΑ

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΟΦΙΚΗ ΑΛΛΕΡΓΙΑ ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΟΦΙΚΗ ΑΛΛΕΡΓΙΑ Τι είναι η τροφική αλλεργία; Τροφική αλλεργία είναι η αναπάντεχη και μη κανονική ανοσολογική αντίδραση του οργανισμού εναντίον ενός τμήματος μιας τροφής (συνήθως

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ ΟΡΘΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΩΝ

ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ ΟΡΘΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΩΝ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ ΟΡΘΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΩΝ Διονυσία Κουτραφούρη Ειδικ. Παθολόγος, Γ.Ν.Θ.Π. «Η Παμμακάριστος» Τα αντιβιοτικά είναι φυσικά παράγωγα μικροοργανισμών και δρουν εναντίον άλλων μικροοργανισμών (αντιβιοτικά).

Διαβάστε περισσότερα

04/11/2018 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΘΕΜΑ Α

04/11/2018 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΘΕΜΑ Α ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 04/11/2018 ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Πυρηνική περιοχή διαθέτει: Α. Ο ιός της

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ Καθώς η επιστημονική γνώση και κατανόηση αναπτύσσονται, ο μελλοντικός σχεδιασμός βιοτεχνολογικών προϊόντων περιορίζεται μόνο από τη φαντασία μας Βιοτεχνολογία

Διαβάστε περισσότερα

Written by Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης, Ιατρός, Οδοντίατρος, Ωτορινολαρυγγολόγος, -

Written by Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης, Ιατρός, Οδοντίατρος, Ωτορινολαρυγγολόγος, - Depon â (Paracetamol) (Bristol Myers Squibb) ΑΝΑΛΓΗΤΙΚΟ -ΑΝTIΠΥΡΕΤIΚΟ ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΔΙΣΚΙΑ ΑΠΛΑ, ΑΝΑΒΡΑΖΟΝΤΑ 500mg, ΑΝΑΒΡΑΖΟΝΤΑ 1000mg (MAXIMUΜ) ΚΑΙ ΥΠΟΘΕΤΑ ΔΡΑΣΗ: Το DEPON περιέχει σαν δραστική ουσία

Διαβάστε περισσότερα