«ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ» ΓΗΔΘΝΔ ΔΜΠΟΡΗΟ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΜΔΓΔΘΤΝΖ

Transcript

1 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ ΠΡΔΒΔΕΑ ρνιή: ΓΗΟΗΚΖΖ θαη ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ Σκήκα: ΥΡΖΜΑΣΟΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΚΑΗ ΔΛΔΓΚΣΗΚΖ «ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ» ΓΗΔΘΝΔ ΔΜΠΟΡΗΟ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΜΔΓΔΘΤΝΖ ΔΠΗΒΛΔΠΧΝ ΚΑΘΖΓΖΣΖ: ΤΡΡΟ ΝΔΚΣΑΡΗΟ ΔΠΗΜΔΛΔΗΑ ΔΡΓΑΗΑ: ΓΗΑΝΝΖ ΚΤΡΗΑΚΟΤ ΠΡΔΒΔΕΑ 2011

2 ΓΗΔΘΝΔ ΔΜΠΟΡΗΟ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΜΔΓΔΘΤΝΖ 1

3 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΔΗΑΓΧΓΖ...5 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 Ο...7 ΓΗΔΘΝΔ ΔΜΠΟΡΗΟ ΓΗΔΘΝΔ ΔΜΠΟΡΗΟ ΚΑΗ ΣΑ ΤΜΦΔΡΟΝΣΑ ΑΠΟ ΣΖΝ ΓΗΔΘΝΖ ΑΝΣΑΛΛΑΓΖ ΣΟ ΜΔΓΔΘΟ ΚΑΗ Ζ ΓΗΑΝΟΜΖ ΣΖ ΓΗΔΘΝΟΤ ΑΝΣΑΛΛΑΓΖ ΣΑ ΠΡΟΒΛΖΜΑΣΑ ΣΖ ΑΝΗΟΚΑΣΑΝΟΜΖ ΑΠΟ ΣΟ ΓΗΔΘΝΔ ΔΜΠΟΡΗΟ Ζ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΖ ΣΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΕΧΖ ΚΑΗ Ζ ΔΞΔΛΗΞΖ ΣΖ...11 I. ΟΗ ΓΡΑΜΑΣΗΚΔ ΑΛΛΑΓΔ ΣΖ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΖ 11 II. ΜΔΗΟΝΔΚΣΖΜΑΣΑ ΣΖ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΖ Ζ ΓΗΑΦΟΡΑ ΜΔΣΑΞΤ ΘΔΧΡΗΑ ΓΗΔΘΝΟΤ ΔΜΠΟΡΗΟΤ ΚΑΗ ΓΗΔΘΝΧΝ ΝΟΜΗΜΑΣΗΚΧΝ ΥΔΔΧΝ...14 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 Ο...15 ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΜΔΓΔΘΤΝΖ... ΔΗΑΓΧΓΖ ΟΡΗΜΟ ΣΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΜΔΓΔΘΤΝΖ ΒΑΗΚΟΗ ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ ΣΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΜΔΓΔΘΤΝΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΜΔΓΔΘΤΝΖ ΚΑ ΑΝΗΟΣΖΣΔ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΜΔΓΔΘΤΝΖ ΚΑΗ Ζ ΓΗΑΝΟΜΖ ΣΖ ΒΑΔΗ ΣΖ ΚΑΜΠΤΛΖ U ΣΟΤ KUZNETS Ζ ΔΠΗΓΡΑΖ ΣΖΝ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΜΔΓΔΘΤΝΖ ΑΠΟ ΣΖΝ ΓΗΑΝΟΜΖ Ζ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΟΗ ΚΟΗΝΧΝΗΚΟΠΟΛΗΣΗΚΔ ΤΓΚΡΟΤΔΗ Ο ΡΟΛΟ ΣΟΤ ΚΔΦΑΛΑΗΟΤ ΣΖΝ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΜΔΓΔΘΤΝΖ ΚΑΗ ΣΖΝ ΑΝΗΟΚΑΣΑΝΟΜΖ Ζ ΔΠΗΓΡΑΖ ΣΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΜΔΓΔΘΤΝΖ ΣΖΝ ΦΣΧΥΔΗΑ...29 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 Ο...31 ΚΛΑΗΚΔ ΘΔΧΡΗΔ ΓΗΔΘΝΟΤ ΔΜΠΟΡΗΟΤ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΜΔΓΔΘΤΝΖ ΜΔΑ ΑΠΟ ΑΤΣΔ Ζ ΠΡΧΣΔ ΘΔΧΡΗΔ ΣΟΤ ΓΗΔΘΝΟΤ ΔΜΠΟΡΗΟΤ ΣΟ ΑΠΟΛΤΣΟ ΠΛΔΟΝΔΚΣΖΜΑ ΣΟΤ ADAM SMITH ΣΟ ΤΓΚΡΗΣΗΚΟ ΠΛΔΟΝΔΚΣΖΜΑ ΣΟΤ DAVID RICARDO ΤΝΘΖΚΔ ΗΟΡΡΟΠΗΑ ΑΠΟ ΔΧΣΔΡΗΚΟ ΔΜΠΟΡΗΟ Δ ΓΗΔΘΝΔ ΔΜΠΟΡΗΟ Ζ ΔΞΔΗΓΗΚΔΤΖ ΣΖ ΓΗΔΘΝΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΣΡΑΣΗΓΗΚΖ ΑΝΟΗΥΣΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΚΑΗ ΣΑ ΑΡΝΖΣΗΚΑ ΣΖ ΓΗΔΘΝΟΤ ΑΓΟΡΑ ΟΛΛΑΝΓΗΚΖ ΑΘΔΝΔΗΑ...47 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 Ο...52 ΓΗΔΘΝΔ ΔΜΠΟΡΗΟ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ 4.1. ΑΝΑΠΣΤΟΜΔΝΔ ΥΧΡΔ ΚΑΗ ΓΗΔΘΝΔ ΔΜΠΟΡΗΟ Ο ΦΑΤΛΟ ΚΤΚΛΟ ΣΧΝ ΑΝΑΠΣΤΟΜΔΝΧΝ ΥΧΡΧΝ ΚΑΗ Ζ ΥΑΜΖΛΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ Ζ ΔΞΑΓΧΓΔ ΣΧΝ ΑΝΑΠΣΤΟΜΔΝΧΝ ΥΧΡΧΝ ΔΞΑΓΧΓΔ ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΚΧΝ ΠΡΟΗΟΝΣΧΝ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ

4 4.4. ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΜΔΧ ΔΞΑΓΧΓΧΝ Ή ΤΠΟΚΑΣΑΣΑΖ ΔΗΑΓΧΓΧΝ ΣΑ ΠΡΟΒΛΖΜΑΣΑ ΣΧΝ ΑΝΑΠΣΤΟΜΔΝΧΝ ΥΧΡΧΝ ΣΟΝ ΔΞΑΓΧΓΗΚΟ ΣΟΜΔΑ Ζ ΑΣΑΘΔΗΑ ΣΧΝ ΤΝΑΛΛΑΓΜΑΣΗΚΧΝ ΔΟΓΧΝ ΑΠΟ ΔΞΑΓΧΓΔ ΟΗ ΟΡΟΗ ΣΟΤ ΔΜΠΟΡΗΟΤ ΣΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΟΤ ΓΗΔΘΝΟΤ ΥΡΔΟΤ ΣΖ ΑΝΑΠΣΤΟΜΔΝΔ ΥΧΡΔ ΔΞΧΣΔΡΗΚΟ ΥΡΔΟ ΚΑΗ ΟΗ ΔΠΗΠΣΧΔΗ ΣΟΤ ΠΑΓΚΟΜΗΟ ΟΡΓΑΝΗΜΟ ΔΜΠΟΡΗΟΤ ΔΛΔΤΘΔΡΟΠΟΗΖΖ ΣΟΤ ΔΜΠΟΡΗΟΤ ΚΑΗ ΝΔΔ ΘΔΧΡΗΔ...71 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 Ο...72 Ζ ΔΛΛΑΓΑ ΣΟ ΓΗΔΘΝΔ ΔΜΠΟΡΗΟ ΚΑΗ Ζ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΜΔΓΔΘΤΝΖ ΣΖ ΣΟ ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΘΑΤΜΑ ΣΟΤ 1950 ΚΑΗ Ο ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΔΦΗΑΛΣΖ ΣΟΤ ΖΜΔΡΑ ΣΟ ΑΠΟΛΤΣΟ ΠΛΔΟΝΔΚΣΖΜΑ ΣΖ ΔΛΛΑΓΑ Ζ ΔΞΑΓΧΓΔ ΣΖ ΔΛΛΑΓΑ ΞΔΝΔ ΑΜΔΔ ΔΠΔΝΓΤΔΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΜΔΓΔΘΤΝΖ ΣΖ ΔΛΛΑΓΑ ΚΑΗ Ζ ΔΞΔΛΗΞΖ ΣΖ ΣΟ 2009 & ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΤΑΓΗΚΣΗΟΤ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΙΝΑΚΩΝ & ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Πίλαθαο 1.1: Δμαγσγηθν θαη Δηζαγσγηθν εκπνξην θαηά πεξηνρεο...9 Πίλαθαο 2.1: Καηά Κεθαιελ ΑΔΠ γηα Υσξεο ηνπ ΟΟΑ...18 Γηάγξακκα 2.2: Πξνζδηνξηζηηθνη Παξαγνληεο ηεο Μεγεζπλζεο...19 Γηάγξακκα 2.3: The Kuznets Curve...23 Πίλαθαο 3.1: Κνζηνο Παξαγσγεο ζε Χξεο Δξγαζηαο...33 Πίλαθαο 3.2: Κνζηνο Παξαγσγεο ζε Χξεο Δξγαζηαο...34 Γηάγξακκα 3.3: Ηζνξξνπηα πξηλ απφ ηελ ελαξμε ηεο δηεζλνπο αγνξαο ζε κηα αλαπηπγκελε ρσξα θαη ζε κηα ππαλαπηπθηε...37 Γηαγξακκα 3.4: Μεηαβνιεο ηζνξξνπηαο ζηελ παξαγσγε θαη ζηελ θαηαλαισζε κεηα ηελ ελαξμε ηεο δηεζλνπο αγνξαο...38 Γηάγξακκα 3.5: ε ζπλζεθεο δηεζλνπο αγνξαο ηζνξξνπηα κεηαμπ κηαο αλαπηπγκελεο ρσξαο θαη κηαο ππαλαπηπθηεο...40 Γηάγξακκα 3.6: Απαζιησηηθε Μεγεζπλζε...44 Πίλαθαο 4.1: Καηά Κεθαιελ Δηζνδεκα...54 Πίλαθαο 4.2: Γηαξζξσζε Πξνηνλησλ ζηηο Αλαπηπζζνκελεο ρσξεο...54 Πίλαθαο 4.3: Πξαγκαηηθν Καηά Κεθαιελ Δηζνδεκα ζηηο Βηνκεραληθεο θαη Αλαπηπζζνκελεο Υσξεο...56 Πίλαθαο 4.4: Οηθνλνκηθε θαη Πιεζπζκηαθε Μεγεζπλζε...56 Πίλαθαο 4.5: Πιεζσξηζκνο ζηηο Βηνκεραληθεο θαη Αλαπηπζζνκελεο Υσξεο...57 Πίλαθαο 4.6: Μεηαβνιε Πξνζθνξαο θαη Εεηεζεο Γεσξγηθσλ θαη Βηνκεραληθσλ Πξνηνλησλ

5 Πίλαθαο 4.7: Ζ Κξηζε Υξενπο...64 Πίλαθαο 4.8: Σν Δμσηεξηθν Υξενο ησλ Αλαπηπζζνκελσλ Υσξσλ...65 Γηαγξακκα 5.1: Αθημεηο Με Καηνηθσλ ζηελ Διιαδα απφ ην Δμσηεξηθν...79 Πίλαθαο 5.2: Διιεληθα Δμαγσγηζηκα πξνηνληα...83 Γηαγξακκα 5.3: Ξελεο Ακεζεο Δπελδπζεηο...85 Πίλαθαο 5.4: Ξελεο Ακεζεο Δπελδπζεηο...86 Γηαγξακκα:5.5 GDP Growthηαο...88 Γηαγξακκα: 5.6 GDP Growth For Four European Countries...89 Πίλαθαο 5.7: Labour Productivity in the Total Economy...90 Γηαγξακκα 5.8 : Παξαγσγε αλα Δξγαδνκελν...91 Πίλαθαο 5.9: Labour Productivity per Person Employed...92 Πίλαθαο 5.10: Gross Domestic Expenditure on R&D...93 Γηαγξακκα 5.11: External Balance on Goods and Service % GDP...94 Γηαγξακκα 5.12 : Current Account Balance billions...95 Γηαγξακκα 5.13 : Διιεηκα πνζνζηνπ ηνπ ΑΔΠ...96 Γηαγξακκα 5.14 : Γεκνζην Υξενο ζε Πνζνζην ηνπ ΑΔΠ...97 Γηαγξακκα 5.15: Γεκνζην Υξενο Υσξσλ % ΑΔΠ...98 ΠΗΝΑΚΑ ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΗΧΝ ΞΑΔ : Ξέλεο Άκεζεο Δπελδχζεηο WTO: World Trade Organization ΑΔΠ : Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντψλ ΔΟΚ : Δπξσπατθνί Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα ΟΝΔ : Οηθνλνκηθή θαη Ννκηζκαηηθή Έλσζε ΠΔ : Πνιπεζληθέο Δπηρεηξήζεηο GATT: General Agreement on Tariffs and Trade UNCTAD: United Nations Conference Trade and Development ΓΡΥ : ΓΡΑΥΜΔ (Διιεληθφ Νφκηζκα Πξηλ ηνπ Δπξσ) ΦΠΑ : Φφξνο Πξνζηηζέκελεο Αμίαο ΔΛ.ΣΑΣ: Διιεληθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία ΓΝΣ : Γηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν 4

6 Διζαγυγή Ζ παγθνζκηνπνίεζε θαη ε ειεπζεξνπνίεζε ηνπ εκπνξίνπ είλαη έλλνηεο απφιπηα ζπλδπαζκέλεο κε ηελ εμέιημε ηνπ αλζξψπνπ. Απφ ηε κηα κεξηά ε αλεμέιεγθηε κεγάιε θηλεηηθφηεηα θεθαιαίνπ ζηελ ελνπνηεκέλε πιένλ αγνξά ρξήκαηνο ε νπνία έρεη βνεζήζεη ζηελ δαλεηνδφηεζε θαη επέλδπζε ελφο ηφπνπ ελψ απφ ηελ άιιε κεξηά λα επεξεάδεη ηελ νηθνλνκία ελφο άιινπ ηφπνπ. Δίλαη γεγνλφο φηη ε νηθνλνκηθή δψλε γίλεηαη φιν θαη πην αλνηθηή θαη φηη ιίγεο είλαη νη ρψξεο πνπ επηκέλνπλ ζην θιεηζηφ πξφηππν νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. ζν αλνηθηή ε θιεηζηή είλαη κηα ρψξα σο πξνο ην δηεζλέο εκπφξην έλα είλαη δεδνκέλν φηη αλεμαξηήησο ηνπ επηπέδνπ νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο δελ είλαη απηαξθείο ζε νηθνλνκηθνχο πφξνπο γηα λα ηθαλνπνηήζεη ηεο αλάγθεο ησλ θαηνίθσλ ηεο. ε απηή ηελ πεξίπησζε ην δηεζλέο εκπφξην ζα κπνξνχζε λα αληηκεησπίδεηαη σο ε ιχζε ηνπ νηθνλνκηθνχ πξνβιήκαηνο ηνπ αλζξψπνπ θαη θπζηθά ην δηεζλέο εκπφξην είλαη ζην επίθεληξν ησλ δηεζλψλ ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ ρσξψλ θαη βέβαηα δηακνξθψλεη ηηο δηεζλείο ζρέζεηο. ηελ παξνχζα εξγαζία ζα αλαθεξζψ ζηνλ νξηζκφ ηεο Οηθνλνκηθήο Μεγέζπλζεο θαη ηε ζεκαζία ηεο αιιά ζα αλαιχζσ θαη ηηο βαζηθέο ηεο ζεσξίεο. Δπίζεο ζα δνχκε ηηο δπλαηφηεηεο πνπ παξέρεη ην δηεζλέο εκπφξην ζε κηα ρψξα γηα λα πεηχρεη νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη ηηο αδπλακίεο ησλ αλαπηπζζνκέλσλ ρσξψλ γηα λα θξαηεζνχλ ζε ξπζκνχο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο αληάμηνπο κε ηηο αλεπηπγκέλεο ρψξεο. Θα αλαθεξζψ ζηελ ζεκαζία ησλ εμαγσγψλ θαη ηελ βνήζεηα πνπ πξνζθέξνπλ ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε κηαο ρψξαο αιιά θαη ζηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ νη αλεπηπγκέλεο ρψξεο ζηνλ ηνκέα απηφ. Δπηπιένλ ζα αλαιχζσ ηελ ζεκαζία θαη ηελ επίδξαζε ησλ Πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ ζηελ νηθνλνκία ηεο δέθηξηαο ρψξαο φπσο επίζεο θαη ηα πιενλεθηήκαηα πνπ έρεη ε αλαπηπζζφκελε ρψξα απφ ηε κεηαθνξά ηεο ηερλνινγίαο.αλαθέξσ ηελ αληαπφθξηζε ηεο ειιεληθήο Οηθνλνκίαο ζηελ Δηζξνή ΞΑΔ θαη αλαιχσ ηη θηαίεη γηα ηελ ζέζε πνπ θαηέρεη ε Διιάδα ζηελ παγθφζκηα θαηάηαμε. 5

7 Σέινο αζρνιήζεθα κε ηελ εμέιημε ηεο Διιεληθήο Οηθνλνκίαο απφ ην δηεζλέο εκπφξην ηα ηειεπηαία ρξφληα ηα ζπκθέξνληα ηεο θαη ηηο ειιεληθέο πξνηεξαηφηεηεο αιιά θαη ζε πνηνπο ηνκείο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο έρεη επεξεάζεη ε δηεζλήο νηθνλνκηθή θξίζε πνπ καζηίδεη ηελ επνρή καο. 6

8 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 ΓΗΔΘΝΔ ΔΜΠΟΡΗΟ 7

9 1.1. ΓΗΔΘΝΔ ΔΜΠΟΡΗΟ ΚΑΗ ΣΑ ΤΜΦΔΡΟΝΣΑ ΑΠΟ ΣΖΝ ΓΗΔΘΝΖ ΑΝΣΑΛΛΑΓΖ Ζ επηξξνή ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ ζην νηθνλνκηθφ πξφβιεκα ηνπ αλζξψπνπ πξαγκαηνπνηείηαη κε ηελ αληαιιαγή νηθνλνκηθψλ αγαζψλ θαη παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ αλάκεζα ζηεο δηάθνξεο ρψξεο. Καη επεηδή ηα νηθνλνκηθά αγαζά ελζσκαηψλνπλ παξαγσγηθνχο ζπληειεζηέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ παξαγσγή ηνπο, ην δηεζλέο εκπφξην βνεζά ζηελ θαιχηεξε θαηαλνκή ησλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ ρσξίο γεσγξαθηθά εκπφδηα πνπ πηα δελ πεξηνξίδνπλ ηελ θπθινθνξία παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ εξγαζία, θεθάιαην θαη θπζηθψλ πφξσλ. Άξα δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζε κηα ρψξα πνπ αδπλαηεί λα παξάγεη έλα πξντφλ λα ην πξνκεζεπηή απφ κηα άιιε ρψξα θαη παξάιιεια λα εμάγεη ην πξντφλ πνπ παξάγεη ζηελ αιινδαπή ρψξα. Σέηνηνπ είδνπο αληαιιαγέο κπνξνχλ λα κεηψζνπλ ην νηθνλνκηθφ πξφβιεκα ηνπ αλζξψπνπ. Απφ ηελ κηα κεξηά ε δηεζλήο αληαιιαγή αγαζψλ κπνξεί λα δίλεη ηελ δπλαηφηεηα ζε κηα ρψξα λα θαηαλαιψλεη πξντφληα πνπ δελ παξάγεη αιιά απφ ηελ άιιε δίλεη ηελ επθαηξία ζηελ ρψξα πνπ ην εμάγεη λα ην πνπιήζεη ζε νπνηαδήπνηε ηηκή ζέιεη. Απηφ ζεκαίλεη φηη απφ ηελ δηεζλήο αληαιιαγή αγαζψλ πξνθχπηεη βειηίσζε ή ρεηξνηέξεπζε ηεο επεκεξίαο δηαθνξεηηθψλ ιαψλ 1. Απηφ είρε ζαλ ζπλέπεηα αξθεηέο ρψξεο λα ιακβάλνπλ κέηξα νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο κε ζθνπφ ηελ πξνζηαζία ηεο επεκεξίαο εζληθψλ νηθνλνκηψλ. Δπίζεο πξέπεη λα αλαθέξσ φηη ην δηεζλέο εκπφξην δεκηνπξγεί κεγάιεο δηαθνξέο εηζνδεκάησλ θαη νθειψλ κεηαμχ ησλ ρσξψλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηελ δηεζλή αληαιιαγή. Γειαδή νη ρψξεο πνπ παξάγνπλ αγαζά ζηα φπνηα ππάξρεη κεγάιε δήηεζε απφ άιιεο ρψξεο έρνπλ ην πιενλέθηεκα επηινγήο πςειφηεξσλ ηηκψλ απφ φηη πιεξψλνπλ απηέο γηα ηεο δηθέο ηνπο εηζαγσγέο. Δλψ ζε κεηνλεθηηθή ζέζε βξίζθνληαη νη ρψξεο πνπ δελ έρνπλ εμαγσγηθέο δπλαηφηεηεο θαη αλαγθάδνληαη λα πάξνπλ κέηξα δαζκνινγηθήο πξνζηαζίαο. Παξαηεξνχκε απφ ηα παξαπάλσ φηη ην δηεζλέο εκπφξην δεκηνπξγεί κεγάιεο αληζφηεηεο σο πξνο ηα νθέιε ηνπ πξάγκα πνπ ζεκαίλεη πξνβιήκαηα αζπκθσλίαο κεηαμχ ρσξψλ ζηηο εκπνξηθέο ηνπο ζρέζεηο. Σα 2/5 ηνπ 1 Γ.Β.Παπαδηνδσξνπ Γηεζλεο Δκπνξην, Θεζζαινληθε 2002 θεθ.5 ζει

10 γήηλνπ πιεζπζκνχ δνπλ ζε ρψξεο νη νπνίεο αλέθαζελ αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα επηηάρπλζεο ηνπ ξπζκνχ ηεο νηθνλνκηθήο ηνπο αλάπηπμεο θαη εθβηνκεράληζεο. ήκεξα απηέο νη ηξηηνθνζκηθέο ρψξεο φρη κφλν παξακέλνπλ ππαλάπηπθηεο αιιά ζπλερίδεη λα κεγαιψλεη ην θάζκα κεηαμχ ησλ αλεπηπγκέλσλ ρσξψλ ΣΟ ΜΔΓΔΘΟ ΚΑΗ Ζ ΓΗΑΝΟΜΖ ΣΖ ΓΗΔΘΝΟΤ ΑΝΣΑΛΛΑΓΖ Λέκε νηθνλνκηθή αληαιιαγή ηε ξνή αγαζψλ, ππεξεζηψλ θαη παξαγσγηθψλ πφξσλ δηεζλψο. ηελ νηθνλνκηθή αληαιιαγή ζα βξνχκε ηηο ρξεκαηηθέο αληαιιαγέο θαη ηε κεηαθνξά θεθαιαίνπ απφ ρψξα ζε ρψξα. ε φηη αθνξά ην κέγεζνο ηνπ εκπνξίνπ ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο WTO ( World Trade Organization ) ε ζπλνιηθή αμία πιεζηάδεη ην πνζφ ησλ 5 ηξηο δνιαξίσλ ζην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 ελψ 10 ρξφληα πξηλ ήηαλ κφλν 2 ηξηο δνιάξηα. Βιέπνπκε έλα ξπζκφ αχμεζεο πνπ αληηζηνηρεί ζε κέζν εηήζην πνζνζηφ κεγαιχηεξν ηνπ 6%. Σν πνζνζηφ απηφ είλαη κεγαιχηεξν ηνπ αληίζηνηρνπ πνζνζηνχ νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο φπσο απηή εθθξάδεηαη, ζπκβαηηθά κε ηελ Αχμεζε ηνπ ΑΔΠ κηαο ρψξαο. ΠΗΝΑΚΑ 1.1 Δξαγυγικό και Διζαγυγικό Δμπόπιο καηά Πεπιοσέρ (% ηος ζςνόλος), 2007 Δξαγυγέρ Διζαγυγέρ Δπξψπε Αζία Βφξεηνο Ακεξηθή Λαηηληθή Ακεξηθή Μέζε Αλαηνιή Υψξεο ππφ κεηάβαζε Αθξηθή ,00 100,00 Πεγή: World Trade Organization, International Trade, 2007 Ο παξαπάλσ πίλαθαο δείρλεη ηελ αληζνθαηαλνκή ησλ εμαγσγψλ απφ πιεπξάο γεσγξαθίαο ηνπ εκπνξίνπ. Πάλσ απφ 40% ησλ εμαγσγψλ ηνπ θφζκνπ 9

11 πξαγκαηνπνηείηαη ζηελ Δπξψπε. Σν ελδνεπξσπαηθφ εκπφξην έρεη απμεζεί αθάληαζηα ιφγσ ηεο θνηλήο αγνξάο θαη ηνπ θνηλνχ λνκίζκαηνο. ε πνιιέο απφ ηηο ρψξεο απηέο ε αμία ησλ εμαγσγψλ σο πνζνζηφ ηνπ ΑΔΠ είλαη εμαηξεηηθά πςειή ( π.ρ. Γεξκαλία 22.62%, Γαιιία 9.52%, Οιιαλδία 4% γηα ην έηνο 2007). Γεληθά νη βηνκεραληθά αλεπηπγκέλεο ρψξεο θαηέρνπλ ην κεγαιχηεξν κεξίδην απφ ηελ δηεζλή αληαιιαγή κε πνζνζηφ ίζν ηνπ 66%. ε εληειψο δηαθνξεηηθή ζέζε βξίζθνληαη νη ππφ αλάπηπμε ρψξεο αθνχ ζπκκεηέρνπλ ζην δηεζλέο εκπφξην πεξίπνπ 12% θαη αλ ιάβνπκε ππφςελ φηη αληηπξνζσπεχνπλ ηα ¾ ηνπ πιεζπζκνχ ηεο γεο ε άληζν-ζπκκεηνρή ζην εκπφξην είλαη εκθαλήο.γελ ιακβάλνπκε ππφςε ππναλάπηπθηεο ρψξεο πνπ ιφγσ παξνπζίαο πεηξειαίνπ ζηνλ ηφπν ηνπο ζπκκεηέρνπλ ζην δηεζλέο εκπφξην ζε κεγαιχηεξν βαζκφ 1.3. ΣΑ ΠΡΟΒΛΖΜΑΣΑ ΣΖ ΑΝΗΟΚΑΣΑΝΟΜΖ ΑΠΟ ΣΟ ΓΗΔΘΝΔ ΔΜΠΟΡΗΟ Μεηά απφ ηελ αληζνθαηαλνκή ηεο δηεζλνχο αληαιιαγήο, φπσο ηελ είδακε παξαπάλσ, πξνβιέπνληαη πξνβιήκαηα ζηηο δηεζλείο νηθνλνκηθέο ζρέζεηο. Σν κεγαιχηεξν πξφβιεκα ην έρνπλ νη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο αθνχ νη εμαγσγέο ηνπο είλαη πνιχ ιίγεο, κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγείηαη πξφβιεκα ειιεηκκαηηθφηεηαο αθνχ νη εηζαγσγέο είλαη κεγαιχηεξεο ησλ εμαγσγψλ. Ζ επφκελε θίλεζε ησλ αλαπηπζζνκέλσλ ρσξψλ ζα ήηαλ λα κεηψζνπλ ηηο εηζαγσγέο ηνπ κε θάπνην πεξηνξηζκφ ψζηε λα πξνζηαηεχζνπλ ηελ νηθνλνκία ηνπο. Αλαξσηηφκαζηε αλ έλα ηέηνην κέηξν κπνξεί λα εθαξκνζηεί φηαλ πνιιέο ρψξεο ζπλεγνξνχλ ππέξ ηεο ειεπζεξνπνίεζεο ηνπ εκπνξίνπ κε κείσζε ηεο δαζκνινγηθήο πξνζηαζίαο. Έλα άιιν πξφβιεκα πνπ ζα βξνχκε ζην δηεζλέο εκπφξην είλαη απηφ ηνπ λνκηζκαηηθνχ ηνκέα.δπεηδή νη δηεζλείο αληαιιαγέο γίλνληαη κεηαμχ πνιιψλ δηαθνξεηηθψλ λνκηζκάησλ ζχκθσλα κε ηνπο θαλνληζκνχο ηνπ Γηεζλνχο Ννκηζκαηηθνχ πζηήκαηνο, είλαη πνιχ επαίζζεην ζε θεξδνζθνπηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζηελ δηεζλή αγνξά ρξήκαηνο. Έηζη δεκηνπξγείηαη πξφβιεκα αζηάζεηαο ζηεο δηεζλείο 10

12 αληαιιαγέο αγαζψλ. Γηθαηνινγεκέλα ε δηεζλήο νηθνλνκία πξνβιεκαηίδεηαη γηα ηελ επηινγή ηνπ θαηάιιεινπ λνκηζκαηηθνχ ζπζηήκαηνο ζηηο δηεζλήο πιεξσκέο ην νπνίν ζα δηεπθνιχλεη ηελ αχμεζε ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ θαη λα δηαζθαιίζεη ηελ λνκηζκαηηθή ζηαζεξφηεηα Ζ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΖ ΣΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΕΩΖ ΚΑΗ Ζ ΔΞΔΛΗΞΖ ΣΖ Ο πην πάλσ πξνβιεκαηηζκφο απφ ηελ αληζνθαηαλνκή ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ επηβεβαηψλεηαη απφ ηε δηεζλή νηθνλνκηθή ηζηνξία. Απφ ην 1980 θαη κεηά νη εκπνξεπφκελεο ρψξεο εθαξκφδνπλ έλα θαηλνχξην πξφηππν ζθέςεο θαη πξαθηηθήο πνπ νδεγεί ζηελ παγθνζκηνπνίεζε ηεο νηθνλνκηθήο δσήο φινπ ηνπ θφζκνπ, έλαο κεγάινο αξηζκφο δξακαηηθψλ αιιαγψλ άξρηζε απφ ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 θαη έσο ζήκεξα κεξηθέο δελ έρνπλ εθπιεξσζεί. Μέζα ζε απηή ηελ ηξηαληαεηία ηεο ιεγφκελεο παγθνζκηνπνίεζεο ηα ζπκπεξάζκαηα αλαδεηθλχνπλ καδί κε ηηο βειηηψζεηο θαη ηα πξνβιήκαηα ηα νπνία δελ έρνπλ ιπζεί αθφκα. Παξαθάησ ζα δνχκε πεξηιεπηηθά θάπνηεο απφ ηηο δξακαηηθέο αιιαγέο ηνπ πεξαζκέλνπ αηψλα. I Οι δπαμαηικέρ αλλαγέρ ζηην παγκοζμιοποίηζηρ 1. Απφ ην 1980 θαη κεηά ζηελ Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα είραλ αξρίζεη ηελ δηαδηθαζία ελνπνίεζεο ηνπο κε ζθνπφ ηε δεκηνπξγία ηεο ζεκεξηλήο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Μηα Δπξσπατθή Κνηλφηεηα κε Δληαία Αγνξά απαιιαγκέλε απφ δαζκνινγηθά ή ελδνθνηλνηηθά εκπφδηα. Σν γλσζηφ πξφγξακκα EC-1992 πνπ ζηφρεπε ζηελ ελνπνίεζε ηεο αγνξάο είρε αξρίζεη κε ξηδηθέο ζεζκηθέο αιιαγέο θαη πξνζαξκνγέο πνπ πινπνηήζεθαλ κέρξη ην Ζ πξαγκαηνπνίεζε ηεο εληαίαο αγνξάο ήηαλ έλα ηεξάζηην βήκα ειεπζεξνπνίεζεο ηεο δηεζλήο αληαιιαγήο ζην εκπφξην φζν θαη γηα ηηο επελδχζεηο. Δπηπιένλ ζεκαληηθή αιιαγή ήηαλ ε δεκηνπξγία κεραληζκνχ λνκηζκαηηθήο ελνπνίεζεο ζηελ ΔΟΚ. Ζ θαηάξγεζε εκπνδίσλ γηα ηελ κεηαθνξά θεθαιαίνπ κεηαμχ ρσξψλ-κειψλ θαη ηε δεκηνπξγία ελφο νκνηφκνξθνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο ζηελ ΔΟΚ ήηαλ ηα πξψηα ζηάδηα γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο εληαίαο αγνξάο. ηε ζπλέρεηα ε ζπλζήθε ηνπ Μάαζηξηρ πξνεηνίκαζε ην έδαθνο 11

13 γηα ζεζκηθέο νηθνλνκηθέο αιιαγέο πνπ νδήγεζαλ ζηα ηέιε ηνπ 1990 ζηελ Οηθνλνκηθή θαη Ννκηζκαηηθή Έλσζε (ΟΝΔ). Δθηφο απφ ηελ λνκηζκαηηθή θαη δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή γηα φια ηα θξάηε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ν ηειηθφο ζηφρνο ήηαλ ε θπθινθνξία εληαίνπ λνκίζκαηνο ηνπ επξψ φπνπ θαη πξαγκαηνπνηήζεθε θαη εθαξκφζηεθε ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ Σαπηφρξνλα κε ηελ δεκηνπξγία ηεο ΟΝΔ γηλφληνπζαλ θαη πξνζπάζεηεο γηα ηελ ειεπζεξνπνίεζε ηνπ εκπνξίνπ ζε δηεζλέο επίπεδν. Σν 1986 άξρηζαλ ζπδεηήζεηο γηα ηελ ιχζε πξνβιεκάησλ ζην δηεζλέο εκπφξην πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ δεθαεηία ηνπ Οη δηαπξαγκαηεχζεηο απηέο θξάηεζαλ επηά ρξφληα θαη είλαη γλσζηέο σο ν Γχξνο ηεο Οπξνπγνπάεο φπνπ νδήγεζαλ ζε λέεο ηνκέο ζηελ ειεπζεξνπνίεζε ηεο δηεζλνχο αληαιιαγήο. Οη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο φζν θαη ην Αλαηνιηθφ κπινθ ζπκκεηείραλ ζηελ θηινζνθία ηεο ειεπζεξνπνίεζεο ηνπ εκπνξίνπ. 3. Ζ ηξίηε δξακαηηθή αιιαγή είλαη ν κεηαζρεκαηηζκφο ησλ ρσξψλ ηεο θεληξηθφαλαηνιηθήο Δπξψπεο θαη ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο. Ζ αιήζεηα είλαη φηη έλα κεγάιν πνζνζηφ ηεο νηθνλνκηθήο ηνπο αλάπηπμεο νθείιεηαη ζην δηεζλέο εκπφξην. 4. Σελ ζπκθσλία ηνπ Διεχζεξνπ Δκπνξίνπ ηεο Βφξεηαο Ακεξηθήο ππέγξαςαλ ε Ακεξηθή ν Καλαδάο θαη ην Μεμηθφ. Οη ηξεηο ρψξεο ζπκθψλεζαλ ζηελ ειεχζεξε δηαθίλεζε αγαζψλ, ππεξεζηψλ θαη παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ ζηελ Βφξεην Ακεξηθή. 5. ηε ξαγδαία αχμεζε ηεο δηεζλνχο παξαγσγήο φπνπ ζπλέβαιαλ ζε πνιχ κεγάιν βαζκφ νη πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο (ΠΔ). Απηφ έγηλε κε ηελ εγθαηάζηαζε μέλσλ επηρεηξήζεσλ ζε δηάθνξεο ρψξεο. ηαλ νη μέλεο επελδχζεηο αληηθαηέζηεζαλ ηηο εμαγσγέο ησλ βηνκεραληθψλ ρσξψλ ην απνηέιεζκα ήηαλ ην 1995 λα απμεζεί ε δηεζλήο παξαγσγή δπν θνξέο απφ ηη ήηαλ πξηλ κηα δεθαεηία. Μηα ηέηνηα αιιαγή είρε επηδξάζεηο ζηε δηεζλή νηθνλνκηθή δσή. Οη πην πάλσ αιιαγέο πνπ είδακε πξέπεη λα μαλά εμεηαζηνχλ ζηα πιαίζηα ηεο λέαο πξαγκαηηθφηεηαο ζηηο δηεζλείο Οηθνλνκηθέο ρέζεηο δειαδή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο ηεο δηεζλνχο Οηθνλνκίαο. ιεο νη κεηαβνιέο πνπ είδακε έρνπλ ηνλ ίδην ζηφρν, ην άλνηγκα ησλ νηθνλνκηψλ θαη ηελ ειεχζεξε κεηαθίλεζε παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ απφ ρψξα ζε ρψξα. Βέβαηα ζηελ πξαγκαηηθφηεηα απηή ε θηινζνθία δελ ήηαλ απνδεθηή απφ φιεο ηηο ρψξεο. ήκεξα απηή ε λέα θηινζνθία αληηκεησπίδεη πνιιά πξνβιήκαηα πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη δελ μέξνπκε αλ ζα αληέμεη απηή ε θηινζνθία θαη αλ λαη πσο ζα είλαη. 12

14 II Μειονεκηήμαηα ηηρ Παγκοζμιοποίηζηρ 1. Ζ αζηάζεηα ηεο Γηεζλνχο αγνξάο: Ζ ζεκεξηλή νηθνλνκηθή θξίζε, νη ρξενθνπεκέλεο ηξάπεδεο θαη ε άλνδνο ηνπ πεηξειαίνπ είλαη γεγνλφηα πνπ έδεημαλ πφζν ε ζεκεξηλή δηεζλήο νηθνλνκία είλαη πην αζηαζήο απφ φηη ήηαλ ζην παξειζφλ. Ζ κεηαθνξά θεθαιαίνπ είλαη ν θπξηφηεξνο ιφγνο ηεο αζηάζεηαο ηεο δηεζλήο Οηθνλνκίαο, ζε απηή ηελ πεξίπησζε πξέπεη λα κεησζνχλ ηα θεθάιαηα πνπ έρνπλ θεξδνζθνπηθνχο ζηφρνπο θαη λα απμεζνχλ ηα θεθάιαηα πνπ έρνπλ αλαπηπμηαθνχο ζθνπνχο. Αλ φκσο ζηακαηήζνπκε απηή ηε ξνή θεθαιαίσλ ζε ρψξεο έληαζεο εξγαζίαο ζα κεησζεί ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε ησλ κε βηνκεραληθψλ ρσξψλ. 2. Ζ κε ηζφξξνπε Οηθνλνκηθή Αλάπηπμε ηεο παγθφζκηαο Οηθνλνκίαο: Σα ηειεπηαία ρξφληα έρεη πξαγκαηνπνηεζεί κηα αμηφινγε νηθνλνκηθή κεγέζπλζε ζε παγθφζκηα εκβέιεηα, αιιά παξά ηελ απμεηηθή ηάζε νη αληζφηεηεο ζηνπο ξπζκνχο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο ησλ δηαθφξσλ ρσξψλ έρνπλ απμεζεί. Διάρηζηεο είλαη νη ρψξεο πνπ θαηάθεξαλ ξπζκνχο Οηθνλνκηθήο αλάπηπμεο αληάμηνπο κε ηηο αλεπηπγκέλεο ρψξεο, ε Κηλά θαη ε Ηλδία είλαη κεξηθέο απφ απηέο αιιά νη ππφινηπεο νηθνλνκίεο πνπ δελ πέηπραλ αμηνπξεπείο ξπζκνχο αλάπηπμεο αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα θηψρεηαο θαη αληζνξξνπίαο ζε φια ηα καθξννηθνλνκηθά κεγέζε ησλ νηθνλνκηψλ ηνπο. Έλα παξάδεηγκα φηη ε Νέα Οηθνλνκία ζήκεξα δελ κεηψλεη ην πξφβιεκα ηεο άληζεο δηαλνκήο ησλ νθειψλ ηνπ εκπνξίνπ είλαη νη ρψξεο ηεο λφηηαο αράξαο φπνπ ην πξφβιεκα ηεο αζηηίαο είλαη άιπην αθφκα. 3. Αχμεζε ηεο Αλεξγίαο θαη νη κεηψζεηο ησλ κηζζψλ: Μπνξεί ζηε Γηεζλή Οηθνλνκία λα ππάξρεη κηα ζπλερήο αχμεζε ηεο Οηθνλνκηθήο Μεγέζπλζεο αιιά δελ κπνξνχκε λα πνχκε φηη ε αλεξγία κεηψλεηαη αθνχ ζηνηρεία δείρλνπλ ην αληίζεην αθφκα θαη ζε βηνκεραληθά αλεπηπγκέλεο ρψξεο. ε κεγαιχηεξν επίπεδν θαίλεηαη φηη νη Γπηηθέο θαη νη ππφ κεηάβαζε ρψξεο ππνθέξνπλ απφ ηελ αλεξγία θαη δπζηπρψο δελ έρνπλ βξεη ηελ ιχζε απηνπ ηνπ καθξνρξφληνπ πξνβιήκαηνο. ήκεξα ζε φιν ηνλ θφζκν επηθξαηεί θνβία γηα ηελ ζηαζηκφηεηα ησλ κηζζψλ αιιά θαη ηελ κείσζε ηνπο φπσο είδακε λα ζπκβαίλεη ζηελ ρψξα καο. 4. Παγθνζκηνπνίεζε κε Οηθνλνκηθή Δλνπνίεζε: Δλψ νη πεξηζζφηεξεο ρψξεο επηδεηνχζαλ άλνηγκα θαη εληαία αγνξά ηαπηφρξνλα δεκηνπξγνχζαλ 13

15 νηθνλνκηθά κπινθ θαη νη ρψξεο πνπ αλήθαλ ζε απηά είραλ αξθεηά πξνλφκηα. Ζ επξσπατθή έλσζε, θαη ε ζπκθσλία ειεπζέξνπ εκπνξίνπ ηεο βφξεηνπ Ακεξηθήο είλαη δπν κεγάια νηθνλνκηθά κπινθ πνπ δίλνπλ βάζε ζηελ κεηαμχ ηνπο ζπλαιιαγέο ζε βάξνο ηεο δηεζλνχο αγνξάο. 5. Πξνζηαηεπηηζκνί θαη Παγθνζκηνπνίεζε: Παξφιν πνπ ν Γχξνο ηεο Οπξνπγνπάεο ζπλέβαιε ζηελ ειεπζεξνπνίεζε ηνπ εκπνξίνπ θάπνηα ζέκαηα δελ πεξηειήθζεζαλ ζε απηή ηελ ζπκθσλία φπσο νη αγξνηηθέο επηδνηήζεηο φπνπ αθφκα δελ έρνπλ ιπζεί, επίζεο νη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο ληψζνπλ αδηθεκέλεο ζηελ δηεπζέηεζε ησλ δηθψλ ηνπο πξσηνγελψλ πξντφλησλ. Ζ πην ελδηαθέξνλ πξφηαζε απηήο ηεο ζπλζήθεο ήηαλ ν πξνζηαηεπηηζκφο ησλ βηνκεραληθψλ πξντφλησλ κέζσ κε δαζκνινγηθψλ εκπνδίσλ. Δίλαη αληίζεην λα έρνπκε αχμεζε ηνπ πξνζηαηεπηηζκνχ κε απηφλ ηνλ ηξφπν ζε κηα πεξίνδν καδηθήο ειεπζεξνπνίεζε ηνπ εκπνξίνπ. 6. Οη ππφ κεηάβαζε ρψξεο: Σν πξφβιεκα ησλ πξψελ ζνζηαιηζηηθψλ ρσξψλ αθφκα δελ έρεη ιπζεί. Οη ππνζρέζεηο ησλ δπηηθψλ ρσξψλ γηα νπζηαζηηθή βνήζεηα δελ πινπνηήζεθε ζε ηθαλνπνηεηηθφ βαζκφ ελψ ηα νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα απηψλ ησλ ρσξψλ ρξεηάδνληαη κηα πην ξηδηθή επέκβαζε νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο εθ ησλ έζσ Ζ ΓΗΑΦΟΡΑ ΜΔΣΑΞΤ ΘΔΩΡΗΑ ΓΗΔΘΝΟΤ ΔΜΠΟΡΗΟΤ ΚΑΗ ΓΗΔΘΝΩΝ ΝΟΜΗΜΑΣΗΚΩΝ ΥΔΔΩΝ Ζ ζεσξία εκπνξίνπ αζρνιείηαη κε ηε δεκηνπξγία θαη δηαλνκή νηθνλνκηθψλ νθειψλ κέζσ ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ φπσο ειεχζεξν εκπφξην ή δαζκνινγηθή πξνζηαζία είλαη ηα ζέκαηα πνπ αζρνιείηαη ε ζεσξία εκπνξίνπ. Οη δηεζλείο Ννκηζκαηηθέο ρέζεηο εμεηάδνπλ ηα δηεζλή νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα θαη ηηο επηξξνέο κεηαμχ δηεζλνχο εκπνξίνπ θαη εζληθνχ λνκίζκαηνο ζε κηα ρψξα. Σα βαζηθά ζέκαηα κειέηεο ησλ Γηεζλψλ Ννκηζκαηηθψλ ρέζεσλ είλαη ε αληζνξξνπία ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ θαη ε αιιειεμάξηεζε θαη αιιειεπίδξαζε ηνπ εζσηεξηθνχ θαη εμσηεξηθνχ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο κηαο ρψξαο. κσο θαλέλα απφ ηα πην πάλσ ζέκαηα Θεσξίαο Γηεζλψλ Οηθνλνκηθψλ ρέζεσλ δελ είλαη αλεμάξηεην ην έλα απφ ην άιιν. 14

16 Κεθάλαιο 2 Οικονομική Μεγέθςνζη 15

17 Δηζαγσγή ηεο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970 ε ζεσξίεο ηεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο θαη ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο έκνηαδαλ παξά πνιχ κεηαμχ ηνπο. Μεηά απφ πνιιέο αλαπηπμηαθέο ζεσξίεο πνιιέο ρψξεο ζηφρεπζαλ ζηελ επηδίσμε ηεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο κέζα απφ ηελ εθβηνκεράληζε. Πάξα πνιιέο ρψξεο ζε φιν ησλ θφζκν ζηήξημαλ απηήλ ηελ αλαπηπμηαθή πνιηηηθή αθφκα θαη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο. Μπνξεί ε ζπγθεθξηκέλε πνιηηηθή βξαρππξφζεζκα λα δεκηνπξγεί θαη λα επηβαξχλεη ππάξρνληα πξνβιήκαηα φπσο δηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο, θηψρεηα θαη γεληθά θνηλσληθέο αληζφηεηεο φκσο έρεη ζαλ ζηφρν καθξνπξφζεζκα ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο, ηελ εμαζθάιηζε εξγαζίαο ζε φινπο, ηζνθαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο, εμάιεηςε ηεο θηψρεηαο, εθπαίδεπζε θαη γεληθά αχμεζε ηνπ επηπέδνπ επεκεξίαο ηνπ ιανχ. Σελ ηειεπηαία δεθαεηία ηνπ 20 νπ αηψλα ε λεφηεξεο ζηξαηεγηθέο δελ βαζίδνληαη ζηελ νηθνλνκηθή κεγέζπλζε ηνπ αλζξψπνπ αιιά ζην απνηέιεζκα ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. Πιένλ ζηφρνο είλαη ε άκεζε βειηίσζε ησλ νξψλ δσήο ηνπ πιεζπζκνχ θαη κεηά ην απνηέιεζκα ηεο βειηίσζεο ηεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο θαη ηεο εθβηνκεράληζεο. Ζ λέεο ζηξαηεγηθέο θαίλεηαη λα βαδίδνπλ ζε εληειψο αληίζεηα απνηειέζκαηα απφ ηεο πξνεγνχκελεο αθνχ θχξην ραξαθηεξηζηηθφ είλαη ε αλαδηαλνκή θαη ε ηζφηεηα φρη κφλν νηθνλνκηθά αιιά θαη θνηλσληθά ηφζν ζε εγρψξην επίπεδν φζν θαη ζε δηεζλέο επίπεδν. Απηφ ην ζπκπέξαζκα δελ πξνθχπηεη απφ ζεσξεηηθέο πξάμεηο αιιά απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα αθνχ ηα πξνβιήκαηα πνπ καζηίδνπλ ηελ αλζξσπφηεηα εδψ θαη αηψλεο παξακέλνπλ άιπηα εηδηθά ε θηψρεηα θαη ε αληζνθαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο. Φπζηθά ε νηθνλνκηθή κεγέζπλζε πάληα ήηαλ ζεκαληηθφο παξάγνληαο γηα ηελ αχμεζε ηνπ εηζνδήκαηνο θαη ηαπηφρξνλα ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο θηψρεηαο. Οη νηθνλνκηθή κεγέζπλζε ζα γίλεη απνηειεζκαηηθφηεξε φηαλ κεησζνχλ ε αληζφηεηεο ζε επθαηξίεο πνπ εκθαλίδνληαη ζηελ αγνξά θαη φηαλ ην θξάηνο ελδηαθεξζεί πεξηζζφηεξν γηα ηεο νκάδεο απηέο αθαηξψληαο θνηλσληθνχο θξαγκνχο. 16

18 2.1. ΟΡΗΜΟ ΣΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΜΔΓΔΘΤΝΖ Ο νξηζκφο ηεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο αλαθέξεηαη ζηελ ζπλερφκελε αχμεζε ηνπ πξαγκαηηθνχ εζληθνχ πξντφληνο, δει ιέκε νηθνλνκηθή κεγέζπλζε ηελ απμεκέλε παξαγσγή αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ θάζε έηνπο. Θα κπνξνχζακε λα κεηξήζνπκε ηελ νηθνλνκηθή κεγέζπλζε κε ηελ πνζνζηηαία αχμεζε ηνπ πξαγκαηηθνχ πξντφληνο έλαληη ηεο πεξζηλήο ηηκήο. Ζ ζχγθξηζε ηνπ ΑΔΠ φκσο δελ ζα κπνξνχζε λα είλαη έλαο αμηφπηζηνο δείθηεο αθνχ δελ πεξηέρεη ην επίπεδν δηαβίσζεο ελφο ιανχ θαη ηελ πηζαλή βειηίσζε ηνπ. Έλαο δεχηεξνο δείθηεο κέηξεζεο ηεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο ν νπνίνο είλαη πην θνληά ζηελ πξαγκαηηθή εηθφλα είλαη ην θαηά θεθαιήλ εηζφδεκα πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ δηάζεζε ηνπ ζπλνιηθνχ εηζνδήκαηνο κε ηνλ πιπζπζκν κηαο ρψξαο pci = I / P Πού: pci = καηά κεθαλήν ειζόδημα i = ζυνολικό αηομικό ειζόδημα P = ζυνολικό πληθυζμό Καη νη δπν απηνί δείθηεο έρνπλ δπν κεγάια κεηνλεθηήκαηα, δείρλνπλ ηελ νηθνλνκηθή κεγέζπλζε πνζνηηθά θαη δελ αμηνινγεί ηελ νηθνλνκηθή κεγέζπλζε κε θξηηήξηα θνηλσληθήο επεκεξίαο. Γελ ζπκπεξηιακβάλνπλ πξνβιήκαηα πνπ πξνέξρνληαη απφ αξλεηηθέο επηδξάζεηο φπσο πιεζσξηζκφο θαη θαηαλνκή εηζνδήκαηνο. Ζ αιήζεηα είλαη φηη θαλέλαο δελ κπνξεί λα ηαπηίζεη ηελ νηθνλνκηθή κεγέζπλζε κε ηελ νηθνλνκηθή επεκεξία 2. 2 Hywel G.Jones, Δηζαγσγε ζηηο ζχγρξνλεο ζεσξηεο, 1993 θεθ. 1 ζει

19 Πίνακαρ 2.1 Καηά κεθαλήν ΑΔΠ για Υώπερ ηος ΟΟΑ Σάξη Υώπα Intl. $ 1 Λνπμεκβνχξγν $ Ννξβεγία $ Ζλσκέλεο Πνιηηείεο $ Διβεηία $ Οιιαλδία $ Απζηξία $ Απζηξαιία $ Ηξιαλδία $ νπεδία $ Γαλία $ Γεξκαλία $ Καλαδάο $ Βέιγην $ Φηλιαλδία $ Ηζιαλδία $ Ζλσκέλν Βαζίιεην $ Γαιιία $ Ηηαιία $ Ηζπαλία $ Ηαπσλία $ Νέα Εειαλδία $ ινβελία $ Διιάδα $ Ηζξαήι $ Νφηηα Κνξέα $ Πνξηνγαιία $ Γεκνθξαηία ηεο Σζερίαο $ Γεκνθξαηία ηεο ινβαθίαο $ Δζζνλία $ Οπγγαξία $ Πνισλία $ Υηιή $ Μεμηθφ $ Σνπξθία $ Πεγή: OECD Economic Outlook 89 database. 18

20 2.2. ΒΑΗΚΟΗ ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ ΣΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΜΔΓΔΘΤΝΖ Οηθνλνκηθή κεγέζπλζε κε ηελ έλλνηα ηεο αχμεζεο ηνπ εζληθνχ πξντφληνο απνηειείηαη απφ έλα πιήζνο νηθνλνκηθψλ παξαγφλησλ αιιά θαη θνηλσληθψλ. Σν φηη εκείο ζα αλαιχζνπκε ηνπο νηθνλνκηθνχο παξάγνληεο απηφ δελ ζεκαίλεη φηη νη θνηλσληθνί παξάγνληεο δελ έρνπλ ζεκαζία αιιά αληηζέησο παίδνπλ έλαλ θαζνξηζηηθφ ξφιν ζην επίπεδν αλάπηπμεο φζν θαη ζηελ πξφνδν ηεο θνηλσλίαο. ηνλ δηάγξακκα 2.2 ζα δνχκε φηη ε νηθνλνκηθή κεγέζπλζε εμαξηάηαη απφ ηελ πνζφηεηα ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο θαη απφ ηελ πνηφηεηα ηνπο. Χο ζπληειεζηέο παξαγσγήο αλαθεξφκαζηε ζηελ εξγαζία ην θεθάιαην θαη ηνλ θπζηθφ πινχην. Ο θπζηθφο πινχηνο είλαη ν γλσζηφο καο ζπληειεζηήο <<έδαθνο>> αθνχ πεξηέρεη ηεο ππεξεζίεο ηεο επηθάλεηαο εδάθνπο θαη ηνλ ππφγεην πινχην φπνπ έρεη κεγάιε ζεκαζία γηα ηεο βηνκεραληθέο νηθνλνκίεο. ΓΗΑΓΡΑΜΜΑ 2.2. Πποζδιοπιζηικοί παπάγονηερ ηηρ μεγέθςνζηρ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΕΓΕΘΤΝΗ ΠΟΟΣΗΣΑ ΤΝΣΕΛΕΣΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΕΥΝΟΛΟΓΙΑ ΠΟΙΟΣΗΣΑ ΤΝΣΕΛΕΣΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΕΡΙΟΣΕΡΗ ΕΡΓΑΙΑ ΠΕΡΙΟΣΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΡΙΟΣΕΡΟ ΦΤΙΚΟ ΠΛΟΤΣΟ ΒΕΛΣΙΩΗ ΣΗ ΕΡΓΑΙΑ ΒΕΛΣΙΩΗ ΣΟΤ ΚΕΦΑΛΑΙΟΤ Απφ ηνλ πην πάλσ πίλαθα παξαηεξνχκε φηη ε νηθνλνκηθή κεγέζπλζε ζπληειεί ζηελ πνζνηηθή αχμεζε ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο θαη ζηελ πνηνηηθή βειηίσζε. Ζ πνηνηηθή βειηίσζε αλαθέξεηαη ηφζν ζηελ αλαβάζκηζε ησλ πξντφλησλ φζν θαη ζηηο 19

21 κεζφδνπο ζπλδπαζκνχ ηνπο κε ζηφρν ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγήο. Απνθαζηζηηθή ζπκκεηνρή ζηελ δηαδηθαζία απηή έρεη ε ηερλνινγηθή πξφνδνο. Έηζη ζηελ ζπλέρεηα εθηφο απφ ηελ εμέηαζε ηνπ ζπληειεζηή εξγαζία θαη θεθαιαίνπ ζα εμεηάζνπκε θαη ηελ ηερληθή πξφνδν. ΤΝΣΔΛΔΣΖ ΔΡΓΑΗΑ: ηαλ ζε κηα νηθνλνκία εξγάδεηαη φινο ν πιεζπζκφο ηεο ρψξαο ηφηε ηα πεξηζψξηα γηα αχμεζε ηνπ ζπληειεζηή εξγαζία είλαη πεξηνξηζκέλα. Απηή ε αχμεζε φκσο κπνξεί λα πξνέιζεη απφ αχμεζε ησλ σξψλ εξγαζίαο πξάγκα πνπ είλαη αληίζεην ζην ζηφρν ηεο αχμεζεο ηνπ θαηά θεθαιήλ εζληθνχ εηζνδήκαηνο φηαλ ηα ίδηα άηνκα είλαη αλαγθαζκέλα λα εξγάδνληαη πεξηζζφηεξν αθφκα θαη κε εηζαγσγή μέλσλ εξγαηψλ ην απνηέιεζκα είλαη ην ίδην. Φπζηθά καθξνπξφζεζκα ε αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ ζε κηα ρψξα είλαη δεδνκέλε φκσο απηή ε πξννπηηθή γηα ηεο εμειηγκέλεο θνηλσλίεο κπνξεί λα ζεσξεζεί σο αλχπαξθηε. ηεο βηνκεραληθέο ρψξεο ε αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ είλαη αζήκαληε αθνχ ν φγθνο ηεο εξγαζίαο ζεσξείηαη σο δεδνκέλνο. Αληίζεηα ζηεο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο ππάξρνπλ αξθεηά ηκήκαηα πιεζπζκνχ φπσο π.ρ γπλαίθεο πνπ γηα ιφγνπο εζηκηθνχο ή έιιεηςεο πξνυπνζέζεσλ δελ ζπκκεηέρνπλ ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία. Θα κπνξνχζαλ απηά ηα ηκήκαηα ηνπ πιεζπζκνχ λα ελζσκαησζνχλ ζην παξαγσγηθφ δπλακηθφ ηεο ρψξαο ζε εξγαζίεο πνπ δελ ρξεηάδνληαη εμεηδηθεπκέλεο γλψζεηο φπσο θαζαξίζηξηεο ζε ζρνιεία ή δήκνπο. Γηα λα ππάξμεη νηθνλνκηθή κεγέζπλζε ζε απηή ηελ πεξίπησζε ζα πξέπεη ην πνζνζηφ αχμεζεο ηνπ πξαγκαηηθνχ εζληθνχ εηζνδήκαηνο λα είλαη κεγαιχηεξν απφ ην πνζνζηφ αχμεζεο ηνπ πιεζπζκνχ. Σψξα φηαλ ε πξνζθεξφκελε εξγαζία είλαη ζηαζεξή ν κφλνο ηξφπνο λα απμήζνπκε ηελ παξαγσγή είλαη ε πνηνηηθή ηεο βειηίσζε. Ζ πνηνηηθή βειηίσζε ζα πξνέιζεη απφ ηελ εθπαίδεπζε ηνπ εξγάηε. Ζ νηθνλνκηθή ιφγνη πνπ καο αλάγθαζαλ ζηελ αλαγθαζηηθνί εθπαίδεπζε ησλ εξγαδφκελσλ είλαη νη εμήο: Ππώηον: Ζ εθπαίδεπζε ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ε εμεηδίθεπζε ηνπο ζην αληηθείκελν ηεο εξγαζίαο ηνπο, ηνπο θάλεη πην παξαγσγηθνχο πνπ ζεκαίλεη φηη κε ηνλ ίδην αξηζκφ εξγαδνκέλσλ κπνξνχκε λα απμήζνπκε ην εζληθφ πξντφλ. Γεύηεπον: Ζ κεηαηφπηζε ηεο ζεκαζίαο ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο απφ ηελ γεσξγία ζηελ βηνκεραλία θαη εηδηθά ζηεο ππεξεζίεο απαηηεί απφ ηνλ ζπληειεζηή εξγαζία λα δηαζέηεη έλα πςειφηεξν επίπεδν ηερληθψλ, νξγαλσηηθψλ θαη δηνηθεηηθψλ γλψζεσλ. ηνλ ηνκέα απηφ αλήθεη ην εκπφξην, νη ζπγθνηλσλίεο, νη ηξάπεδεο, νη αζθαιηζηηθέο θαη ζπκβνπιεπηηθέο εηαηξείεο, ε πιεξνθνξηθή, ην ζχζηεκα πγείαο θ.α. 20

22 ηεο κέξεο καο ν ηνκέαο απηφο είλαη ν πην ζεκαληηθφο θαη ν πην ππνζρφκελνο κε πξννπηηθέο αλάπηπμεο θαη εμέιημεο ηεο νηθνλνκίαο αιιά θαη ηεο θνηλσλίαο. Σπίηον: Ζ ηαρχο ηερλνινγηθή εμέιημε απαηηεί απφ ηνπο εξγαδφκελνπο λα εθπαηδεχνληαη ζε απηήλ θαη λα εμεηδηθεχνληαη. Ζ ζεκεξηλή εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο αλαγθάδεη ηνπο εξγαδφκελνπο λα είλαη ζε ζέζε λα αληαπνθξηζνχλ θαη λα πξνζαξκφδνληαη ζηεο κεηαβαιιφκελεο ζπλζήθεο. ΤΝΣΔΛΔΣΖ ΚΔΦΑΛΑΗΟ: Ζ ζπκκεηνρή ηνπ ζπληειεζηή θεθάιαην ζηελ νηθνλνκηθή κεγέζπλζε κπνξεί λα είλαη είηε απφ κηα πνζνηηθή αχμεζε ηνπ ή απφ ηελ πνηνηηθή ηνπ βειηίσζε. Μηα ζπλεζηζκέλε επέλδπζε θεθαιαίνπ πνπ γίλεηαη ζηηο κέξεο καο είλαη ε αληηθαηάζηαζε παιαηνχ κεραλήκαηνο κε θαηλνχξηα εθζπγρξνληζκέλα κεραλήκαηα φπνπ ζπκβάινπλ ζηελ αχμεζε ηεο παξαγσγήο. Έλα αθφκε πιενλέθηεκα ηεο επέλδπζεο απηήο είλαη φηη βνήζα ζηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο ηεο εξγαζίαο θαη γεληθά ζηελ βειηίσζε θαη ηελ πνηφηεηα ζπληειεζηψλ παξαγσγήο. Ζ ρξεκαηνδφηεζε ηνπ θεθαιαίνπ κπνξεί λα γίλεη κε πάξα πνιινχο ηξφπνπο αιιά ε ζπλεζέζηεξε θαη επθνιφηεξε είλαη ε δαλεηνδφηεζε απφ θάπνηα ηξάπεδα. Δθηφο απφ ηελ επέλδπζε ζε εμνπιηζκφ πνπ ζπκβάιεη ζηελ άκεζε παξαγσγή πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ εμίζνπ ζεκαληηθή ζπκβνιή αλ θαη έκκεζνο ζηελ παξαγσγή έρεη θαη ν ζρεκαηηζκφο <<θεθαιαίνπ ππνδνκήο>> ηεο νηθνλνκίαο πνπ δεκηνπξγεί ηεο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ αλάπηπμε ησλ ηειηθψλ παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Σέηνηεο εγθαηαζηάζεηο είλαη ε ειεθηξνδφηεζε, ηειεπηθνηλσλίεο, ε ζπγθνηλσληαθή εμππεξέηεζε θ.ι.π. Απηφ ην θεθαιαίν ππνδνκήο απνηειεί έλα ζεκαληηθφ παξάγνληα γηα ηελ νηθνλνκηθή κεγέζπλζε. Παξαηεξνχκε φηη ε πνηνηηθή βειηίσζε ηνπ θεθαιαίνπ θαη ηεο εξγαζίαο πξνέξρνληαη απφ ηελ ηερλνινγηθή θαη νξγαλσηηθή πξφνδν φπνπ είλαη θαη κειινληηθή επέλδπζε γηα ηελ βειηίσζε ησλ πνιηηψλ. Ζ ΣΔΥΝΗΚΖ ΠΡΟΟΓΟ: Λέκε ηερληθή πξφνδν ηελ ζεηηθή κεηαβνιή ηνπ επηπέδνπ ηεο ηερλνινγηθήο γλψζεο, φπνπ ε ηερλνινγηθή γλψζε πξνζδηνξίδεη ην κέγεζνο θαη ηε πνηφηεηα εθαξκνζκέλσλ κεζφδσλ παξαγσγήο. Γίλεηαη εκθαλήο ε ηερλνινγηθή θαη νξγαλσηηθνί βειηίσζε φηαλ απμάλεηαη ε παξαγσγή κε ηελ ίδηα πνζφηεηα ζπληειεζηψλ παξαγσγήο ή αθφκα θαη κε ιηγφηεξα. ηελ πεξίπησζε πνπ θάπνηνη ζπληειεζηέο κεησζνχλ ηφηε απηνί νη ζπληειεζηέο παξαγσγήο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα άιινπο ζθνπνχο έηζη ψζηε ην ηειηθφ πξντφλ λα απμεζεί. κσο ε εμέιημε ηεο ηα ηειεπηαία ρξφληα ε ηερληθή πξφνδνο έρεη δείμεη φηη κπνξεί λα επεξεάζεη ζεηηθά ή θαη αξλεηηθά απηνχο ηνπο δπν θχξηνπο ζπληειεζηέο εξγαζίαο θαη 21

23 θεθαιαίνπ ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία. Έηζη ε βειηίσζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο εμαξηψληαη απφ ηελ απφθαζε ηεο επέλδπζεο π.ρ πνπ ζα γίλεη θαη ζε πνηνλ ζπληειεζηή ζα δψζνπλ έκθαζε. Σα απνηειέζκαηα πνπ κπνξνχλ λα πξνθχςνπλ απφ ηελ επέλδπζε απηή είλαη νη εμήο: α) έκθαζε ζηνλ ζπληειεζηή θεθάιαην δει αχμεζε ηνπ εμνπιηζκνχ κε ιηγφηεξε εξγαζία γηα λα απμεζεί ε παξαγσγηθφηεηα ηνπ πξντφληνο κε απνηέιεζκα λα απμήζεη ηελ αλεξγία, έλα παξάδεηγκα απηήο ηεο ηερληθήο πξνφδνπ είλαη ε απηνθηλεηνβηνκεραλίεο αθνχ γηα λα παξάγνπλ πεξηζζφηεξα απηνθίλεηα αληηθαηέζηεζαλ ηνπο αλζξψπνπο κε ηεο κεραλέο. β) ζα κπνξνχζε λα παξάγεη ην ίδην πξντφλ κε ιηγφηεξν θεθάιαην θαη ζηαζεξή πνζφηεηα θαη πνηφηεηα εξγαζίαο αλ ν εξγάηεο εθπαηδεπηή θαη εθζπγρξνληζηή ζηελ ηέιεηα ιεηηνπξγία ηνπ κεραλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ θαη ηεο εξγαζίαο ηνπ. Τπάξρνπλ εξγαζίεο πνπ απφ ηελ θχζε ηνπο δίλνπλ βάξνο ζηνπο ζπληειεζηέο εξγαζίαο φπσο ε εξγαζίεο παξνρήο ππεξεζηψλ φπνπ ν ζπληειεζηήο εξγαζία θαη πνηφηεηα εξγαζίαο είλαη ζεκαληηθφηεξνο απφ ην θεθάιαην. Αλ θαη είλαη πνιχ δχζθνιν λα αλαιχζνπκε ζε πην βαζκφ επεξεάδεη ε ηερλνινγηθή πξφνδνο έλα είλαη ζίγνπξν φηη κε ηελ εηζξνή λέσλ ηερλνινγηθψλ θαη νξγαλσηηθψλ κεζφδσλ ειεπζεξψλνπλ ρξήζηκνπο παξαγσγηθνχο ζπληειεζηέο πνπ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηελ παξαγσγή άιισλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ πξνυπφζεζε λα ζπλερηζηή ε έξεπλα θαη ε εθπαίδεπζε ηεο ηερλνινγηθήο πξνφδνπ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΜΔΓΔΘΤΝΖ ΚΑΗ ΑΝΗΟΣΖΣΔ Αλαθεξζήθακε ζηελ αξρή ηνπ θεθαιαίνπ φηη ν φξνο νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη νηθνλνκηθή κεγέζπλζε δελ κνηάδνπλ πηα αιιά ζηεο κέξεο καο δίλνπλ πνιχ κεγαιχηεξε ζεκαζία ζηνλ φξν νηθνλνκηθή αλάπηπμε δείηε έλα παξάδεηγκα απφ ηελ ρψξα καο. ήκεξα ε Διιάδα πεξλάεη κηα απφ ηεο δπζθνιφηεξεο επνρέο ηεο ηζηνξίαο ηεο, αθνχ ε Διιεληθή θξίζε ρξένπο πνπ έρεη μεζπάζεη θαηάθεξε λα θαηεδαθίζεη ηα νηθνλνκηθά ηεο αιιά θαη ηελ θνηλσλία ηεο. Βιέπνπκε ζήκεξα απφ ηνπο πνιηηηθνχο λα παίξλνπλ απνθάζεηο θαη λα ςεθίδνπλ λφκνπο γηα ράξε ηεο αλάπηπμεο αιιά ην απνηέιεζκα είλαη λα απμάλεηαη ε αλεξγία, λα κεηψλνπλ ηα πξαγκαηηθά εηζνδήκαηα ησλ πνιηηψλ θαη λα ππάξρνπλ κεγάιεο δηαθνξέο εηζνδεκάησλ. Ίζσο ε βάζε γηα ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο ρψξαο λα ζηεξηδφηαλ ζε ζηξαηεγηθέο πνπ έρνπλ ζηφρν ηελ 3 Υ.Γθφηζεο Οηθνλνκηθε Πνιηηηθε 1990 Κεθ 4 ζει

24 νηθνλνκηθή κεγέζπλζε αιιά θαη ηελ δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο θαη ηελ εμνηθνλφκεζε πφξσλ πνπ ζα δψζνπλ ηελ επθαηξία ζηνπο θησρνχο λα απμήζνπλ ηα εηζνδήκαηα ηνπο. Γχξσ ζην 1970 άξρηζαλ λα αλαπηχζζνληαη ηέηνηεο ζηξαηεγηθέο πνπ εζηηαδφηαλ ζε νηθνλνκηθέο αληζφηεηεο θαη ηελ αλαδηαλνκή ηεο νηθνλνκηθήο δχλακεο, ζηελ ζπλέρεηα φζν θηάλακε ζην ηέινο ηνπ 20νπ αηψλα ζπκπεξηιακβάλνληαλ θαη ηηο θνηλσληθέο θαη πνιηηηθέο αληζφηεηεο ζε εζληθφ θαη δηεζλέο επίπεδν. Σν εξψηεκα είλαη κπνξεί ε νηθνλνκηθή κεγέζπλζε λα κεηψζεη ην ράζκα ησλ αληζνηήησλ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΜΔΓΔΘΤΝΖ ΚΑΗ Ζ ΓΗΑΝΟΜΖ ΣΖ ΒΑΔΗ ΣΖ ΚΑΜΠΤΛΖ U ΣΟΤ KUZNETS Ο θχξηνο S.Kuznet απέδεημε κέζσ ηεο έξεπλαο ηνπ φηη ε κεηάβαζε κηαο αλαπηπζζφκελεο ρψξαο ζε κηα βηνκεραληθή ρψξα πεξλά απφ δπν θάζεηο. ηελ πξψηε θάζε ε αληζνθαηαλνκε ηνπ εηζνδήκαηνο απμάλεηαη φκσο ζηελ ζπλέρεηα φζν ε ρψξα πξνζαξκφδεηαη ζηνλ βηνκεραληθφ ραξαθηήξα ηεο αξρίδεη λα κεηψλεηαη ε αληζνθαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο. Απηή ε ζρέζε είλαη γλσζηή σο ε ππφζεζε ηνπ αλεζηξακκέλνπ U κεηαμχ δηαλνκήο θαη νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο. ηνλ δηάγξακκα 2.3 απεηθνλίδεηαη ε ππφζεζε ηνπ αλεζηξακκέλνπ U ηνπ Kuznets ηνπ νπνίνπ ε θακπχιε εθηηκήζεθε κε βάζε ηα δεδνκέλα 69 ρσξψλ πνπ παξνπζίαζαλ ζεηηθνχο ξπζκνχο κεγέζπλζεο ην ρξνληθφ δηάζηεκα Ζ παξνπζίαζε ηνπ πίλαθα καο δείρλεη ηελ ζρέζε κεηαμχ δηαλνκήο θαη νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο. ΓΗΑΓΡΑΜΜΑ

25 Βαζηθή ππφζεζε ηνπ δηαγξάκκαηνο είλαη φηη ην πιενλάδνλ εξγαηηθφ κεηαθηλείηαη απφ ηνλ αγξνηηθφ ηνκέα ζηνλ βηνκεραληθφ ηνκέα. Ο βηνκεραληθφο ηνκέαο είλαη πην παξαγσγηθψο αιιά θαη ην θαηά θεθαιήλ εηζφδεκα είλαη κεγαιχηεξν απφ ησλ αγξνηηθφ. Ζ κεηάβαζε ελφο εξγάηε απφ ηνλ αγξνηηθφ ηνκέα ζηνλ βηνκεραληθφ ζα αχμεζε ηελ παξαγσγή ηνπ ν νπνίνο ηψξα ζα έρεη ηελ κεγαιχηεξε παξαγσγή θαη ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα ζα κείλεη ζηα ίδηα ιίγν πνιχ. Μεηά απφ απηήλ ηελ κεηάβαζε είλαη αλακελφκελν λα απμεζεί ην ΑΔΠ ζηνλ βηνκεραληθφ ηνκέα ελψ ζηνλ αγξνηηθφ ζα κεηψλεηαη. ε απηφ ην ζηάδην ηεο νηθνλνκίαο ν βηνκεραληθφο ηνκέαο ζα εκθαλίδεη κεγαιχηεξε αληζνθαηαλνκε απφ ηνλ αγξνηηθφ ιφγν ηεο κεηαθίλεζεο ηνπ πιεζπζκνχ απφ ηελ γεσξγηθή ζηελ βηνκεραληθή. ηελ ζπλέρεηα φζν ν δεπηεξνγελείο θαη ηξηηνγελείο ηνκέαο ηεο νηθνλνκίαο επεθηείλεηαη θαη εμαληιείηαη ην πιεφλαζκα ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ηφζν ζα απμάλνληαη νη κηζζνί. Απηφ ζα γίλεηαη φζν ε βηνκεραλία ζα απμάλεηαη αθνχ ζα απαηηεί κεγαιχηεξε εμεηδηθεπκέλε εξγαζία κε πςειφ εηδηθεπκέλν εξγαηηθφ κε πςειφηεξνπο κηζζνχο. Απηφ ζεκαίλεη φηη φζν ζα πξνρσξά ε νηθνλνκηθή κεγέζπλζε ζα κεηψλεη ηελ αληζνθαηαλνκε ηνπ εηζνδήκαηνο ζηελ ρψξα 4. Δπίζεο ε παξαγσγηθφηεηα ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα ζα απμεζεί ιφγσ ηεο αχμεζεο ησλ αλαγθψλ ηεο αλαπηπζζφκελεο νηθνλνκίαο. Αλ θαη κεηψζεθε ην αγξνηηθφ δπλακηθφ ιφγν ηεο κεηαθνξάο ηνπ ζην βηνκεραληθφ απηφ ζα έρεη σο ζπλέπεηα λα πεξηνξηζηή ε δηεχξπλζε ηεο άληζεο θαηαλνκήο ηνπ εηζνδήκαηνο αθνχ ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα ζα είλαη ιηγφηεξα ηα άηνκα πνπ ζα κνηξάδνληαη ην ζπλνιηθφ εηζφδεκα. Ζ εμέιημε απηψλ ησλ δπν ηνκέσλ θαη ηεο ζπλερηδφκελεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο έρεη σο απνηέιεζκα ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο αληζνθαηαλνκήο ηνπ εηζνδήκαηνο ε νπνία δηεπξχλζεθε ζηα πξψηα ζηάδηα ηεο εθβηνκεράληζεο. Ζ πεξίνδνο απηή ιέγεηαη ε αλάπηπμε ησλ κεζαίσλ θνηλσληθψλ ζηξσκάησλ. Να αλαθέξνπκε φηη ε αληζνθαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο δελ πξνζδηνξίδεηαη κφλν απφ ην επίπεδν κεγέζπλζεο κηαο νηθνλνκίαο αιιά θαη απφ άιινπο παξάγνληεο πνπ πξνζδηνξίδνπλ ηηο δηαθνξέο ζηελ αληζνθαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο αθφκα θαη ζε ρψξεο πνπ βξίζθνληαη ζην ίδην ζηάδην νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο. Μεξηθνί απφ ηνπο παξάγνληεο έρνπλ ζρέζε κε ηελ νηθνλνκηθή πνιηηηθή ηεο θπβέξλεζεο. Έλα θξάηνο πξφλνηα ζα έρεη λα παξνπζηάζεη κηθξφηεξε αληζνθαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο παξάδεηγκα ε ρψξεο ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο παξνπζηάδνπλ κηθξφ ζπληειεζηή Gini. 4 Ρ.Παλαγηψηεο Οηθνλνκηθή Αλαπηχμε Θεψξηεο θαη ηξαηηγίθε θεθ 12 ζει

26 Έλα απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ δηαλνκή είλαη ην θνηλσληθννηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ ζε κηα ρψξα δει αλ επηθξαηεί έλα εκηθενπδαξρηθφ ζχζηεκα φπνπ ππάξρεη έλα εχξνο ησλ πνιηηηθψλ ειεπζεξηψλ ηεο θνηλσληθήο δηαζηξσκάησζεο θαη ηεο θηλεηηθφηεηαο κεηαμχ ησλ ηάμεσλ ή ε νηθνλνκηθφ πνιηηηθή δνκή κηαο ρψξαο έρεη βάζε ζπγθεθξηκέλα εζληθά ή ζξεζθεχηεθα ζπκθέξνληα. Έλαο άιινο ζεκαληηθφο παξάγνληαο πνπ κεηψλεη ηελ αλαδηαλνκή είλαη ε εθπαίδεπζε αθνχ ηα θησρά λνηθνθπξηά κπνξνχλ λα βειηηψζνπλ ηεο ηθαλφηεηεο ηνπο θαη επνκέλσο ηελ ακνηβή ηνπο ζηελ εξγαζία ηνπο. Άιινη πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο είλαη ηα εξγαηηθά ζπλδηθάηα, ην χςνο ηνπ εζληθνχ πξντφληνο θαη ε θπβεξλεηηθή παξέκβαζε ζην νηθνλνκηθφ Ζ ΔΠΗΓΡΑΖ ΣΖΝ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΜΔΓΔΘΤΝΖ ΑΠΟ ΣΖΝ ΓΗΑΝΟΜΖ Δίδακε ζηεο πην πάλσ έλδεημεο φηη ζην αξρηθφ ζηάδην ηεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο απμάλεηαη ε αληζνθαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο. Σν εξψηεκα είλαη αλ επεξεάδεηαη ε νηθνλνκηθή κεγέζπλζε απφ ηελ αληζνθαηαλνκε ηνπ εηζνδήκαηνο. Γλσξίδνπκε φηη ε νηθνλνκηθή κεγέζπλζε εμαξηάηαη απφ ηεο επελδχζεηο. Γηα λα δεκηνπξγήζνπκε κηα επέλδπζε ρξεηάδεηαη λα ζπγθεληξψζνπκε θεθαιαίν φπνπ ζα εμαζθαιηζηεί απφ ηεο απνηακηεχζεηο. Ζ απνηακίεπζεο ζα εμαξηεζνχλ απφ ην εηζφδεκα θαη ηελ νξηαθή ξνπή γηα απνηακίεπζε, δει ζα έρνπλ πςειή νξηαθή απνηακίεπζε απηή πνπ ζα έρνπλ κεγάιν εηζφδεκα. Άξα κε άληζε δηαλνκή ν κεγαιχηεξνο φγθνο ηνπ εηζνδήκαηνο ζπγθεληξψλεηαη ζε εθείλνπο πνπ ζα θάλνπλ ηεο κεγαιχηεξεο απνηακηεχζεηο. χκθσλα κε απηή ηελ ζεσξία ε κεγαιχηεξε αληζνθαηαλνκε απμάλεη ηνλ φγθν ηνλ απνηακηεχζεσλ φπνπ απηφ δίλεη ηελ δπλαηφηεηα λα απμεζνχλ ε επελδχζεηο κε ζηφρν ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη ησλ πςειψλ ξπζκψλ νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο. Απηή ε ζεσξία άξρηδε λα ακθηζβεηείηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα αθνχ ε κεγάιε αληζνθαηαλνκε φρη κφλν δελ πξνσζεί ηελ νηθνλνκηθή κεγέζπλζε αιιά θαη ηελ επηδεκηψλεη αθνχ πεξηνξίδεη ηεο επελδχζεηο αληη λα ηεο απμάλεη. Οη ιφγνη πνπ 25

27 βαζίδνληαη ζε απηφ είλαη ηξεηο α) Ζ πνιηηηθή νηθνλνκία β) ε θνηλσληθνπνιηηηθέο ζπγθξνχζεηο θαη γ) ε αγνξά θεθαιαίνπ Ζ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ζεσξψ φηη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο παξάγνληεο πνπ κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηελ νηθνλνκηθή κεγέζπλζε αιιά θαη ηελ δηαλνκή ηνπ είλαη ε πνιηηηθή πνπ ζα αθνινπζήζεη κηα θπβέξλεζε. Απηφ ζεκαίλεη φηη ε θπβέξλεζε κπνξεί λα απμήζεη ηεο παξνρέο θαη ην εηζφδεκα ησλ ρακειψλ εηζνδεκαηηθψλ ηάμεσλ θαη λα απμήζεη ηελ θνξνινγία απηψλ κε πςειά εηζνδήκαηα. Φπζηθά πάληα ππάξρεη ιφγνο πνπ κηα θπβέξλεζε επηιέγεη πνηα νηθνλνκηθή ηάμε ζα σθειήζεη είηε απηφο ν ιφγνο είλαη γηα λα ηνπο μαλαςεθίζνπλ είηε είλαη γηα δηθφ ηνπο ζπκθέξνλ θαη κφλν. Σν βαζηθφ ζέκα είλαη φηη νπνηαδήπνηε αλαδηαλεκεηηθή πνιηηηθή αθνινπζήζεη κηα θπβέξλεζε κπνξεί λα επεξεάζεη ηελ νηθνλνκηθή κεγέζπλζε. Αλ ε θπβέξλεζε εθαξκφζεη κηα απζηεξή θαη ίζε αλαδηαλεκεηηθή πνιηηηθή ηφηε εμίζνπ ζα είλαη θαη ε αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηνλ ξπζκφ ηεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο. πλήζσο ηα κεγάια εηζνδήκαηα αλήθνπλ ζηνπο επηρεηξεκαηίεο θαη ζηελ πεξίπησζε απηή γηα λα ζπγθξαηήζνπκε ην εηζφδεκα ηνπο ην θξάηνο ηνπο επηβάιεη επηπιένλ θφξνπο πνπ ζεκαίλεη αχμεζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο ζηελ επηρείξεζε ηνπο. Απηφ ζεκαίλεη φηη πεξηνξίδνπλ ηελ εξγαζία θαη απμάλεηαη ε αλεξγίαο αθνχ ε επηρείξεζε γηα λα θξαηήζεη ηα ίδηα πεξηζψξηα θέξδνπο πνπ είρε κεηψλεη ην θφζηνο παξαγσγήο ηεο. Γηα ην θξάηνο απηά είλαη κεησκέλα έζνδα αθνχ κεηψλνληαη ε αζθαιηζηηθέο εηζθνξέο θαη απμεκέλα έμνδα αθνχ απμάλνληαη ηα επηδφκαηα αλεξγίαο. Δπίζεο νη πςεινί θφξνη κεηψλνπλ ηεο επελδχζεηο είηε απηέο είλαη εζσηεξηθνχ είηε απφ ην εμσηεξηθφ αθνχ απηά κεηψλνπλ ηα θαζαξά θέξδε ηεο επέλδπζεο. ια απηά πνπ είδακε παξά πάλσ ε κεησκέλε επέλδπζε θαη ε κεησκέλε απαζρφιεζε θαηαθέξλνπλ λα πεξηνξίζνπλ ηελ νηθνλνκηθή κεγέζπλζε ζε ρακειφηεξα επίπεδα. ηελ άιιε πεξίπησζε αλ εθαξκνζηεί αλαδηαλεκεηηθή πνιηηηθή πάιη ζα ππάξμνπλ αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηνλ ξπζκφ ηεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο. Απηφ γίλεηαη ζε κηα ρψξα φηαλ ε πνιηηηθνί θαη νη πινχζηνη επηρεηξεκαηίεο ζπλεξγάδνληαη γηα ην δηθφ ηνπο ζπκθέξνλ λα θξαηήζνπλ ηα πςειά ηνπο εηζνδήκαηα ππφζρνληαο ρξπζά απγά ζηεο πξνεθινγηθέο ηνπο εθζηξαηείεο γηα λα εμαζθαιίζνπλ ηελ ςήθν ηνλ πνιηηψλ. Σα απνηειέζκαηα απηήο ηεο πνιηηηθήο είλαη έλα κεγάιν κέξνο ησλ θεξδψλ 26

28 απφ ηελ επηρεηξεκαηηθή παξαγσγή αληη λα επελδχεηαη μαλά ζπαηαιείηαη ζε αθξηβά γνχζηα, πξνθαιψληαο κηθξφ ξπζκφ βειηίσζεο ηεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο αθνχ ζπαηαινχληαη απηή νη πφξνη ΟΗ ΚΟΗΝΩΝΗΚΟΠΟΛΗΣΗΚΔ ΤΓΚΡΟΤΔΗ Δίλαη αλακελφκελν θαη αλαπφθεπθην κεηά απφ ηεο κεγάιεο αληζφηεηεο ηνπ εηζνδήκαηνο λα απνθέξεη αληηπαιφηεηεο ηάμεσλ, πνιηηηθή αζηάζεηα θαη θνηλσληθνπνιηηηθέο αλαηαξαρέο. Κάησ απφ απηφ ην πεξηβάιινλ δχζθνιν λα γίλνπλ νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο καθξνρξφληεο επελδχζεηο. Οη κεγάιεο νηθνλνκηθέο αληζφηεηεο δεκηνπξγνχλ πνιηηνθνηλσληθέο αλαηαξαρέο φπνπ νη άλζξσπνη δνθηκάδνπλ ηελ ππνκνλή ηνπο θαη άιινη θαηαθεχγνπλ ζε εγθιεκαηηθέο ή αληηθνηλσληθέο ελέξγεηεο. Απηφ νδεγεί ζε ζπαηάιε πφξσλ γηα απαζρφιεζε ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο αληη γηα παξαγσγηθή απαζρφιεζε θαη αχμεζε δαπαλψλ γηα αζηπλφκεπζε, δηθαζηήξηα θ.ι.π. Έρνπκε θαη ηεο αηνκηθέο αληηδξάζεηο νη νπνίεο νδεγνχλ ζε ηαμηθέο θνηλσληθνπνιηηηθέο αληηπαξαζέζεηο φπσο απεξγίεο, πξάμεηο καδηθήο βίαο θαη επαλαζηαηηθέο ελέξγεηεο νη νπνίεο δηεθδηθνχλ δηθαηφηεξνη θαηαλνκή πφξσλ. ιεο απηέο ε ελέξγεηεο ζπλήζσο θαηαθέξλνπλ λα πξνθαινχλ πνιηηηθέο αζηάζεηεο αθφκα θαη αιιαγέο θπβεξλήζεσλ. ηηο κέξεο καο ζεσξείηαη δεδνκέλν θαη ινγηθφ ε αληζφηεηεο λα πξνθαινχλ πνιηηηθέο αζηάζεηεο θαη θνηλσληθνπνιηηηθέο αλαηαξαρέο αθνχ έρεη δεκηνπξγεζεί κεγάιε αλαζθάιεηα ζηελ νηθνλνκηθή πνξεία ηεο ρψξαο. ια απηά γίλνληαη ιφγν ηεο ζπαηάιεο πφξσλ θαη ησλ κεησκέλσλ επελδχζεσλ πνπ δεκηνπξγνχλ αβεβαηφηεηα ζηνπο πνιίηεο. Μπνξεί φιεο απηέο ε θνηλσληθέο αληηπαξαζέζεηο λα δεκηνπξγήζεθαλ απφ εζσηεξηθά πξνβιήκαηα ηεο ρψξαο αιιά ππάξρνπλ θαη πξνβιήκαηα ηα νπνία έξρνληαη απφ ην εμσηεξηθφ φπσο παξάδεηγκα απηφ πνπ δνχκε ζήκεξα κε ηελ ηηκή ηνπ πεηξειαίνπ φπνπ ε αχμεζε ηνπ βαξειηνχ ζεκαίλεη θαη κείσζε ηνπ πξαγκαηηθνχ εηζνδήκαηνο καο αθνχ απμάλνληαη ε ηηκέο ησλ πξντφλησλ θαη έλα άιιν πξφβιεκα απφ ην εμσηεξηθφ είλαη φηαλ ε ηζρπξέο εμσηεξηθέο πηέζεηο πηέδνπλ ηελ κείσζε ηηκψλ εμαγσγηθψλ πξντφλησλ γηα λα είλαη πην αληαγσληζηηθή ε νηθνλνκία ηεο ρψξαο. ε ηέηνηα γεγνλφηα ε ιήςε κέηξσλ είλαη απαξαίηεηε γηα λα κελ ππάξμνπλ 27

29 θνηλσληθνπνιηηηθέο αλαηαξαρέο ζε κηα ρψξα. πλήζσο ηα κέηξα πνπ ιακβάλνληαη φπσο ε αχμεζε ησλ δαζκψλ, έηζη επηηπγράλνπλ λα είλαη πην θζελφ ην πξντφλ ηεο ρψξαο θαη λα ην πξνηηκνχλ ε ληφπηνη. Έλα άιιν κέηξν είλαη ε κεηαβνιή ηεο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο φπνπ ν μέλνο κεηά ηελ ππεξηίκεζε ηνπ δηθνχ ηνπ λνκίζκαηνο θαη ηελ ππνηίκεζε ηεο ρψξαο πνπ εμάγεη ην πξντφλ ζα κπνξεί λα αγνξάζεη πεξηζζφηεξε πνζφηεηα απφ φηη αγφξαδε πξηλ. Άιιν έλα κέηξν είλαη ε κείσζε ησλ κηζζψλ φπνπ έηζη ζα κεησζεί ην θφζηνο ηνπ πξντφληνο. ια απηά ηα κέηξα πνπ ιακβάλνληαη απφ ηνπο πνιηηηθνχο φρη κφλν είλαη ζε ζέζε λα αξρίζνπλ πνιηηνθνηλσληθέο αλαηαξαρέο αιιά πεξηνξίδνπλ θαη ηεο πξννπηηθέο γηα νηθνλνκηθή κεγέζπλζε Ο ΡΟΛΟ ΣΟΤ ΚΔΦΑΛΑΗΟΤ ΣΖΝ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΜΔΓΔΘΤΝΖ ΚΑΗ ΣΖΝ ΑΝΗΟΚΑΣΑΝΟΜΖ Αλαθέξακε πην πξηλ φηη ε αληζνθαηαλνκε εηζνδήκαηνο έρεη αξλεηηθή επίδξαζε ζηελ νηθνλνκηθή κεγέζπλζε ιφγν ηεο αγνξάο θεθαιαίνπ. Ζ κεγάιε αληζνθαηαλνκε πεξηνξίδεη ηεο δπλαηφηεηεο ησλ θησρψλ λα ζπιιέμνπλ ηελ ζπλνιηθή ρξεκαηνδφηεζε πνπ ρξεηάδεηαη γηα λα επελδχζνπλ. Ζ πινχζηνη πνπ έρνπλ ηελ δπλαηφηεηα ην θεθαιαίν λα επελδχζνπλ δηζηάδνπλ λα πξνρσξήζνπλ αθνχ βιέπνπλ φηη ππάξρεη κεγάιε αβεβαηφηεηα θαη θηλδπλεχνπλ λα ράζνπλ ηα ιεθηά ηνπο πνπ ζα επελδχζνπλ. Αθφκα θαη νη θησρνί επηρεηξεκαηίεο αδπλαηνχλ λα επεθηείλνπλ ηελ επηρείξεζε ηνπο αθνχ δελ έρνπλ ην θεθάιαην πνπ ρξεηάδνληαη θαη αο έρνπλ πεξηζζφηεξεο ηθαλφηεηεο. Απηφ ζπκπεξαίλεη φηη νη θησρνί δελ έρνπλ φινπο ηνπο ζπληειεζηέο παξαγσγήο ζε ηέηνην βαζκφ ψζηε λα εθκεηαιιεπηνχλ ζην επαξθψ ηελ παξαγσγηθή δπλαηφηεηα ηνπο άξα φζν πην άληζε είλαη ε δηαλνκή ησλ επθαηξηψλ ηφζν κεγαιχηεξε ζα είλαη ε απφθιηζε ηνπ πξαγκαηηθνχ ξπζκνχ ηεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο. Ο κφλνο ηξφπνο γηα λα βξνπλ θεθάιαην ε θησρνί ψζηε λα επελδχζνπλ είλαη λα ζηξαθνχλ ζε θάπνηα ηξάπεδα. Σν πξφβιεκα φκσο είλαη φηη ε αγνξά θεθαιαίνπ είλαη αηειήο δει. ε δηάζεζε δαλείνπ δελ είλαη φπσο ηα εκπνξεχκαηα φπνπ γηα λα αγνξάζεηο αξθεί λα πιεξψζεηο ηελ αληίζηνηρε ηηκή ηνπ. ηαλ έλαο δαλεηζηήο πάξεη έλα δάλεην είλαη ππνρξεσκέλνο λα πιεξψλεη ηνπο αλαινγνχληεο ηφθνπο αιιά ην 28

30 ζνβαξφηεξν είλαη φηη δελ ππάξρεη θάπνηνο βαζκφο πνπ λα κεηξάεη ηεο δπλαηφηεηεο ηνπ δαλεηζηή φηη ζα εθπιεξψζεη ηεο ππνρξεψζεηο ηνπ. ηελ εμέιημε ησλ δαλείσλ ηα ηειεπηαία ρξφληα κεηαθξάδεηαη ζε πςειφηεξα επηηφθηα, επηιεθηηθή παξνρή δαλείσλ θαη ππεξβνιηθέο εγγπήζεηο. Δπνκέλσο έλαο θησρφο θαη έλαο θησρφο επηρεηξεκαηίαο έρνπλ πεξηζζφηεξεο πηζαλφηεηεο λα κελ ηνπο εγθξηζεί θάπνην δάλεην αθνχ δελ αληαπνθξίλεηαη ε εγγχεζε ηνπο ή δελ εκπλένπλ εκπηζηνζχλε ιφγν ηεο κηθξήο ηνπο επηρείξεζεο θαη ν ηφθνο πνπ δεηείηαη είλαη πνιχ κεγαιχηεξνο απφ ηελ απφδνζε πνπ αλακέλεηαη. Απηφ ζεκαίλεη κεγαιχηεξε αλαδηαλνκή εηζνδήκαηνο θαη κηθξφηεξνο ξπζκφο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο αθνχ δελ κπνξνχλ λα δαλεηνδνηεζνχλ ε ηθαλνί αιιά κελ θησρνί ππνςήθηνη ΟΗ ΔΠΗΓΡΑΖ ΣΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΜΔΓΔΘΤΝΖ ΣΖΝ ΦΣΩΥΔΗΑ Έλα ζνβαξφ ζέκα πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ αληζνθαηαλνκε ηεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο είλαη ην κέγεζνο θαη ε εμέιημε ηεο θηψρεηαο. Οξίδνπκε θηψρεηα ηελ εηζνδεκαηηθή αλεπάξθεηα δειαδή θησρφο είλαη εθείλνο πνπ ην εηζφδεκα ηνπ δελ επαξθεί γηα δηαηξνθή, ζηέγε, πγεία θαη εθπαίδεπζε. Δθηφο απφ ηνπο εηζνδεκαηηθνχο πεξηνξηζκνχο ππάξρνπλ θαη άιιεο δηαζηάζεηο γηα ηνλ νξηζκφ ηεο θηψρηαο φπσο ε πεξηνξηζκέλεο δπλαηφηεηεο άζθεζεο εμνπζίαο, έθθξαζεο γλψκεο κε ζπλέπεηα λα αηζζάλνληαη εμαηξεηηθά επάισηε θαη λα δηαθαηέρνληαη απφ ζπλερή θφβν γηα ην αχξην. χκθσλα κε εθζέζεηο ηεο παγθφζκηαο ηξάπεδαο ε επίδξαζε ηεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο πάλσ ζηελ θηψρηα είλαη κεησηηθή. Φπζηθά ην κέγεζνο θαη ε έθηαζε απηήο ηεο επίδξαζεο δηαθέξνπλ απφ ρψξα ζε ρψξα αιιά θπξίσο πξνέξρεηαη απφ ηελ επίδξαζε ηεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο ζηελ δηαλνκή. Γηα έλα δεδνκέλν ξπζκφ νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο ην θαηά πφζν ζα κεησζεί ε φρη, ε θηψρεηα εμαξηάηαη απφ α) ηνλ ηξφπν πνπ επηδξά ε νηθνλνκηθή κεγέζπλζε ζηελ δηαλνκή β) ε αξρηθή αληζνθαηαλνκε ηνπ εηζνδήκαηνο θαη γ) ε επθαηξίεο πνπ παξέρνληαη ζηνπο θησρνχο λα ζπκκεηάζρνπλ ζηελ νηθνλνκηθή κεγέζπλζε. 29

31 ηαλ ε νηθνλνκηθή κεγέζπλζε πεξηνξίδεη ηελ αληζνθαηαλνκε ηνπ εηζνδήκαηνο ηφηε ην εηζφδεκα ησλ θησρψλ ζα απμάλεηαη πεξηζζφηεξν απφ φηη ην κέζν εηζφδεκα ηεο ρψξαο. Απηή ε επίδξαζε ηεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο ζα απμήζεη ή ζα κεηψζεη ηελ αληζνθαηαλνκε ηνπ εηζνδήκαηνο αλάινγνο κε πηα ζηξαηεγηθή ζα αθνινπζήζεη ε θπβέξλεζε πνπ ζα είλαη ζηελ εμνπζία. Παξάδεηγκα φηαλ απνθαζίδνληαη καθξννηθνλνκηθέο πνιηηηθέο φπσο ε απειεπζέξσζε ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ ε ζηαζεξή λνκηζκαηηθή πνιηηηθή θαη ην κέηξην κέγεζνο ηνπ δεκνζίνπ έρεη απνδεηρζεί φηη δελ ππάξρεη θακία επίδξαζε ζηελ θηψρηα αθνχ ην εηζφδεκα ησλ θησρψλ απμάλεηαη φζν θαη ην κέζν εηζφδεκα ηεο ρψξαο. Ζ πνιηηηθέο πνπ κπνξνχλ λα επλνήζνπλ πεξηζζφηεξν ηνπο θησρνχο είλαη ε ζηαζεξνπνίεζε ηνπ πιεζσξηζκνχ θαη ε αλάπηπμε ηεο ρξεκαηνπηζησηηθήο αγνξάο αθνχ δελ κεηψλνπλ ηελ πξαγκαηηθή αμία ηνπ εηζνδήκαηνο. Μηα ηδαληθή θίλεζε γηα λα πεξηνξηζηεί ε αληζνθαηαλνκε θαη ε θηψρεηαο είλαη λα αλαπηπρζνχλ ε θιάδνη θαη ε πεξηθέξεηεο φπνπ ζπγθεληξψλνληαη ε θησρνί. Σέηνηνη θιάδνη θαη ηνκείο φπνπ ζπγθεληξψλνληαη ε θησρνί είλαη ε βηνκεραληθνί θιάδνη έληαζεο εξγαζίαο θαη αγξνηηθήο έληαζεο. Μηα ηέηνηα ζηξαηεγηθή φπνπ ζηνρεχεη ηελ αλάπηπμε απηφλ ησλ πεξηνρψλ ζα έρεη ζεκαληηθή κείσζε ηεο αληζνθαηαλνκήο ηεο θηψρεηαο. Γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί κηα ηέηνηα θίλεζε ζα εμαξηεζεί θαη απφ θάπνηνπο παξάγνληεο φπσο ηελ δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή θαη ηελ δεκφζηα επέλδπζε ζηελ εθπαίδεπζε θιπ. 30

32 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 Κλαζζικέρ θευπίερ Γιεθνούρ Δμποπίος και Οικονομική Μεγέθςνζη μέζα από αςηέρ 31

33 3.1. Ζ ΠΡΩΣΔ ΘΔΩΡΗΔ ΣΟΤ ΓΗΔΘΝΟΤ ΔΜΠΟΡΗΟΤ Ζ πξψηεο ζεσξίεο ηνπ εκπνξίνπ απφ ηεο θηιειεχζεξεο ηδέεο πνπ αλαπηχρζεθαλ ζηα ηέιε ηνπ 18 νπ αηψλα ήηαλ ε απάληεζε ζην κεξθαληηιηζηηθφ δφγκα (εκπνξνθξαηία) πνπ είρε ζθνπφ ηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα ησλ ρσξψλ. Σα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ είλαη α) ε νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα έρεη ζαλ ζθνπφ ηελ αχμεζε ηεο επεκεξίαο ηεο ρψξαο β) ε επεκεξία ζπλδέεηαη κε ηελ ζπζζψξεπζε πνιχηηκσλ κεηάιισλ ηδίσο ρξπζνχ ζηα ζεζαπξνθπιάθηα ηνπ επίζεκνπ θξάηνπο γ) Οη εμαγσγέο είλαη επηζπκεηέο κφλν ζηνλ βαζκφ πνπ ζπληεινχλ ζηελ αχμεζε ηνπ απνζέκαηνο πνιχηηκσλ κεηάιισλ. Οη θιαζζηθνί ζπγγξαθείο ππνζηήξημαλ ηελ αλάπηπμε ηνπ ειεχζεξνπ εκπνξίνπ γηαηί κέζν απηνπ ζα σθεινχληαλ φινη ε άλζξσπνη. Δθπξφζσπνη ηεο θιαζζηθήο ζεσξίαο ηνπ εκπνξίνπ ζεσξνχληαη νη Adam Smith, David Ricardo, John Steward Mill, Eli Heckscher-Bertin Ohlin θαη άιινη πνιινί. Οη πην πάλσ ζπγγξαθείο αλαθέξνπλ φηη φζεο ρψξεο ζπκκεηέρνπλ ζην δηεζλέο εκπφξην έρνπλ πνιιά νθέιε φπνπ απηά εθθξάδνληαη θπξίσο κέζν ηεο ζεσξίαο ηνπ απφιπηνπ θαη ζπγθξηηηθνχ πιενλεθηήκαηνο. Ο Adam Smith απέδεημε κε ηελ ζεσξία ηνπ απφιπηνπ πιενλεθηήκαηνο φηη κηα ρψξα σθειείηαη ζηελ ζπκκεηνρή ηεο ζην δηεζλέο εκπφξην φηαλ εμάγεη πξντφληα πνπ παξάγεη κε ρακειφηεξν θφζηνο θαη εηζάγεη πξντφληα απφ άιιεο ρψξεο πνπ είλαη θζελφηεξα. Ο David Ricardo πξφζζεζε ζηελ ζεσξία απηή φηη αθφκα θαη αλ κηα ρψξα παξάγεη φια ηα πξντφληα θζελφηεξα, πάιη έρεη φθεινο απφ ηελ ζπκκεηνρή ηεο ζην δηεζλέο εκπφξην. Γηα λα θαηαλνήζνπκε ηελ ζεσξία ηνπ απφιπηνπ θαη ηνπ ζπγθξηηηθνχ πιενλεθηήκαηνο ηνπ A.Smith θαη D.Ricardo ζα παξαζέζνπκε έλα απιφ ππφδεηγκα δπν ρσξψλ, ηελ Αγγιία θαη ηελ Πνξηνγαιία πνπ παξάγνπλ δπν πξντφληα χθαζκα θαη θξαζί κε έλα ζπληειεζηή ηελ εξγαζία. Δπίζεο γηα ηα παξαδείγκαηα ππνζέηνπκε φηη: α) Σν θξάηνο δελ παξεκβαίλεη ζην δηεζλέο εκπφξην δει νη κεηαθίλεζε πξντφλησλ είλαη ειεχζεξε. β) Σν θφζηνο ηεο κεηαθνξάο πξντφλησλ είλαη κεδεληθέο γ) Ζ παξαγσγηθφηεηα ηεο εξγαζίαο είλαη δηαθνξεηηθή κεηαμχ πξντφλησλ φπσο θαη απφ ρψξα ζε ρψξα. 32