Κεφάλαιο Φυγή στη γαλήνη, στον έρωτα, στην παιδική ηλικία η αξία της μοναξιάς. Το ρεύμα της «λυρικής πεζογραφίας»

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Κεφάλαιο 3. 3.1. Φυγή στη γαλήνη, στον έρωτα, στην παιδική ηλικία η αξία της μοναξιάς. Το ρεύμα της «λυρικής πεζογραφίας»"

Transcript

1 Κεφάλαιο 3 3. Θέματα και ρεύματα 3.1. Φυγή στη γαλήνη, στον έρωτα, στην παιδική ηλικία η αξία της μοναξιάς. Το ρεύμα της «λυρικής πεζογραφίας» Άγγελε, στείλε μου ξανά τα παιδικά μου χρόνια Κ. ΟΥΡΑΝΗΣ, «Δέηση στον παραστάτη άγγελο», Ιαν Η πιο αγαπημένη φυγή της Κατοχής ίσως ήταν η φυγή στην παιδική ηλικία, και μάλιστα στον μακρινό γενέθλιο τόπο. Οι συγγραφείς εντρυφούσαν στα παιδικά τους χρόνια και τα πρόσφεραν στους αναγνώστες σε ποικίλες εκδοχές. Γι αυτό τον λόγο ίσως αγαπήθηκε τόσο η Αιολική γη του Βενέζη που πρωτοδημοσιεύεται σε συνέχειες στη Νέα Εστία από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο του 1942 (το πρώτο μέρος της). Πρόκειται για μια νοσταλγική αναπόληση των παιδικών χρόνων σε έναν ευλογημένο τόπο, με την πατριαρχική φυσιογνωμία του παππού, την αγάπη για τη γη, για τα δέντρα και τα ζώα, με ενσωματωμένα παραμύθια και ιστορίες για παράξενους εκκεντρικούς ανθρώπους. Μια τέτοια αφήγηση ανταποκρινόταν, ως φαίνεται, στην ανάγκη των ανθρώπων μέσα στις τρομερά δύσκολες συνθήκες να ακούσουν καθησυχαστικά παραμύθια, όπου η καλοσύνη νικά τη βία. Εδώ μπορείτε να ακούσετε ένα χαρακτηριστικό κομμάτι από την Αιολική γη: (τελευταία επίσκεψη ) Μια χαρακτηριστική, ανάμεσα σε άλλες, ιστορία της Αιολικής γης είναι η εξής: κάποτε φτάνει στο χτήμα του παππού ένας τούρκος ληστής με τη συμμορία του απαιτώντας λύτρα, που ο αγαθός γέροντας δεν έχει να του δώσει όμως εντέλει ο άγριος άνθρωπος αντί να σφάξει τον κόσμο, γλυκαίνει με το φαΐ και το τραγούδι, και ακούγοντας το κλάμα ενός νεογέννητου μωρού ημερώνει εντελώς. Οι εχθροί, μας λέει το κείμενο, είναι άνθρωποι κι αυτοί: μπορούν να ημερώσουν. Ένα γράμμα του Βενέζη στη Νέα Εστία τον Δεκέμβριο του 1942 δείχνει το κλίμα μέσα στο οποίο γράφηκε το πρώτο αυτό τμήμα του μυθιστορήματος: «Το γράψιμο της Αιολικής γης ήταν, στις δύσκολες μέρες που ζούμε, μια καταφυγή και μια λύτρωση για το συγγραφέα της. Όχι απομάκρυνση από τη ζωή, αλλά υπενθύμιση του ότι υπάρχει και ομορφιά στη ζωή, υπάρχει και καλοσύνη των ανθρώπων». Χρέος της τέχνης, θεωρεί ο Βενέζης, είναι να μεταθέτει τους αναγνώστες «στην περιοχή της γαλήνης» 2. Πράγματι, η παιδική ηλικία, συνήθως μέσα στη φύση, με τρυφερά παιδικά αισθήματα κι ένα πρώτο ξύπνημα του ερωτισμού, δημιουργεί ένα ευχάριστο περιβάλλον, ένα παράθυρο προς άλλους καλύτερους καιρούς. Προφανώς υποβοηθά και τους αναγνώστες να «φύγουν» κι εκείνοι στα παιδικά τους χρόνια. Εκδρομή μέσα στην ανοιξιάτικη φύση και γνωριμία με τον έρωτα είναι η Πρώτη άνοιξη του Αστέρη Κοββατζή, 1944: ένα δωδεκάχρονο αγόρι εγκαταλείπει το φτωχό χωριό του και πορεύεται με τη μητέρα του προς έναν απομονωμένο πύργο στην εξοχή εκεί γνωρίζεται με ένα λίγο μεγαλύτερο κορίτσι στον διπλανό κήπο. Ανταλλάσοντας με το κορίτσι αυτό στο τέλος ένα φιλί, ο ήρωας περνά το κατώφλι από την παιδική ηλικία στην ωριμότητα. Το Προμήνυμα του Αντώνη Βουσβούνη, 1943, είναι επίσης μια ιστορία ενηλικίωσης μέσα στην πλούσια νησιωτική φύση, με τις δύο τυπικές για τα αφηγήματα αυτού του είδους αγάπες, μια συνομήλικη τρυφερή φίλη και μια μεγαλύτερη μυστηριώδη θεία. Ο ώριμος αφηγητής επιστρέφει στη μακαριότητα της παιδικής ηλικίας, θυμάται το μεγάλο αστικό χτήμα, «εκεί που άνθιζε το κύμα του γαλάζιου Αιγαίου», ανακαλεί τη «λαμπρή πολυχρωμία» του κήπου και σχολιάζει πως «όλ αυτά ήσαν ωραία και θαυμαστά» 3. Κάποτε ωστόσο η παιδική ηλικία δεν παρουσιάζεται τόσο ειδυλλιακή, αλλά δείχνεται με τις δυσκολίες της, φτώχια και ορφάνια πάντα όμως παραμένει ο τόπος της τρυφερότητας και των σταθερών αξιών. Σε μια τέτοια εκδοχή της παιδικής ηλικίας αναφέρεται το «Θλιμμένο παραμύθι» της Τατιάνας Σταύρου από τη συλλογή Το καλοκαίρι πέρασε, Αλλά και η ποίηση θα επιδοθεί σε παρόμοιες αναδρομές. Ο Ελύτης με τον Ήλιο τον πρώτο, για τον οποίο θα μιλήσουμε εκτενέστερα παρακάτω, «φεύγει» σε ένα νησί της εφηβικής του ηλικίας. Ο Γιάννης Ρίτσος, μολονότι στρα- 1 Κ. Ουράνης, «Δέηση στον παραστάτη άγγελο», Νέα Εστία 31 ( ), σ Τώρα στα Ποιήματα, Αθήνα, χ.χ., σ Η. Βενέζης, «Η Αιολική γη», Νέα Εστία 32 ( ), σ Το Προμήνυμα τυπώνεται τον Ιούλιο του Ο Βουσβούνης σημειώνει στο τέλος του έργου ως χρόνο συγγραφής: Μάης 27 του Οκτώβρη 1940, υπογραμμίζοντας συμβολικά ότι το έργο είναι «προπολεμικό». Αν ήταν έτοιμο το έργο, δυσκολεύομαι να κατανοήσω γιατί δεν τυπωνόταν νωρίτερα, με δεδομένη την έντονη εκδοτική δραστηριότητα της Κατοχής.

2 τευμένος αριστερός, θα γράψει κι αυτός μέσα στο 1942 μια ποιητική εκδοχή του εφηβικού μυθιστορήματος της διαμόρφωσης, την Παλιά μαζούρκα σε ρυθμό βροχής, με τα τυπικά γνωρίσματα του είδους: σχολείο, εκδρομή, αστέρια και αστροφεγγιά, νεανικούς στίχους, απόπειρα επίσκεψης στα κακόφημα σπίτια και μια κατακλείδα «μάθαμε πια» που δηλώνει την τυπική σε αυτού του είδους τα αφηγήματα «ολοκλήρωση της μαθητείας». Ο Κλέων Παράσχος, που επίσης έγραψε, τους χειμωνιάτικους μήνες του 1941 προς το 1942, ένα αυτοβιογραφικό ανάγνωσμα με θέμα τα παιδικά του χρόνια εξομολογείται: Θυμήθηκα την ψυχική κατάσταση που βρισκόμουν όταν έγραφα το Παραμύθι. Ήμουν κυριολεκτικά πλημμυρισμένος από τα παιδιάτικα χρόνια μου, τα ξαναζούσα. Και ίσως να στράφηκα με τέτοια δίψα προς τα παιδιάτικα χρόνια μου, γιατί η ψυχή μου ήτανε πάρα πολύ βαριά 4. Αρκετά από τα έργα που ασχολούνται με την παιδική ηλικία ανήκουν σε ένα ρεύμα που καλλιεργήθηκε ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της Κατοχής και ονομάστηκε «λυρική πεζογραφία». Παρά τις διαφορές και τις αντιθέσεις τους, παρόλο που και μέσα στην Κατοχή οι νεότεροι από τους πεζογράφους αυτούς επιτέθηκαν στους παλαιότερους και μάλιστα στον Ηλία Βενέζη, οι συγγραφείς παρουσιάζουν αρκετά κοινά χαρακτηριστικά: είναι ο Αστέρης Κοββατζής, ο Τάσος Αθανασιάδης, ο Άλκης Αγγελόγλου, ο Γιάννης Σφακιανάκης, ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, η Μόνα Μητροπούλου, ο Βάσος Βασιλείου. Ίσως το έργο που επαινέθηκε πιο πολύ απ όλα μέσα στην Κατοχή, αν εξαιρέσουμε την πολυδιαβασμένη Αιολική γη, να ήταν το Εαρινό του Αγγελόγλου, για το οποίο θα μιλήσουμε παρακάτω παραθέτουμε ωστόσο ένα μικρό απόσπασμα, παράδειγμα ύφους του καλλιτεχνικού αυτού ρεύματος στην έκδοση του 1943 το κείμενο χωρίζεται σε δίστηλα, δίνοντας έτσι και τυπογραφικά μια ποιητική αίσθηση: Πέρα στα χωράφια αναπαυόταν η νύχτα, τρυφερή, σε βαθιάν ειρήνη, απόκοσμη. Εμείς είχαμε βγει από νωρίς στην αυλή μας, και καθόμασταν. Σα να φύσηξε λίγο, και δρόσισε. Αρτεμισία! είπε τότε ο πατέρας μου. Νύσταξες; Στον κήπο έτρεχε μια βρύση, και γέμιζε η στέρνα μας μοναξιά. (Αχ ναι, είχαμε μια μικρή πέτρινη στέρνα εκεί). Μένα λες; απάντησε η μητέρα μου. Όχι. Η θεία Ελπίς ήταν κι αυτή εκεί, κι ας μη φαινόταν. Ήταν νευρική κοντούλα, κι είχε τυλιχτεί πολύ βράδυ στη γωνιά. Δε νύσταζε. Γιατρέ! είπε στον πατέρα μου. Το σκέφτηκες καλά; Τι είναι δεκαπέντε χιλιάδες; Να μας πιάσει κορόιδα ο Σαρκής! Ένα μικρό άστρο κύλησε στον ουρανό. Δυτικά. Βέβαια, είπε πάλι αυτή. Έχουμε ανάγκη. Το βλέπω. Λέγαν για το φαρμακείο μας. Εγώ άκουγα. Ήταν ένα σπίτι χαμηλό, απ τον καιρό του παππού μου. Δίπλα στην πιάτσα. Είχαμε ανάγκη, και λέγαμε να το πουλήσουμε. Το σκεφτόμασταν. Θα το παιρνε ο Σαρκής. Ένας κόμπος στέκονταν τόσες μέρες στο λαιμό μας. Κοντά κοντά που πήγαιναν οι Πήχες στον ουρανό! 5 Η λυρική πεζογραφία εστιάζει το ενδιαφέρον της στις φευγαλέες εντυπώσεις, καλλιεργεί τη μουσικότητα στη φράση και αρέσκεται στα ασαφή περιγράμματα είναι με άλλα λόγια μια τέχνη συμβολιστική. Ουσιαστικά ξανασυνδέει το κομμένο νήμα με τη συμβολιστική πεζογραφία του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου, είναι όμως ακόμα λιγότερο αστική: στους περισσότερους πεζογράφους πρωταγωνιστεί η φύση και οι μικρές αγροτικές ή ημιαστικές κοινότητες. Στο χωριό, για παράδειγμα, αναφέρονται οι Αμαρτωλοί του Άλκη Αγγελόγλου, 1944, όπου περιγράφεται η ζωή σε μια μικρή νησιωτική κοινότητα, με τις πολλές κακίες της και τις ελάχιστες καλοσύνες της, και όπου η φύση, η αιώνια φύση, λειτουργεί ως αντιστάθμισμα στην ανθρώπινη μιζέρια 6. Πρόκειται για ένα ρεύμα νεοηθογραφικό, σε μεγάλο βαθμό, που τείνει να παρακάμψει το αστικό εγχείρημα της γενιάς του 30. Ο χωρικός, θα πει ο Αγγελόγλου, «είναι η πρώτη ύλη για την τέχνη, είναι ήδη ένας σχηματισμένος τύπος. 4 Κλ. Παράσχος, «Χρονικό», Φιλολογικά Χρονικά, τχ. 44 (Χριστούγεννα 1946), σ Άλκης Αγγελόγλου, «Βερίκοκα απ τη Σαμιοπούλα», Εαρινό, Αθήνα, Σεπτ. 1943, σ Για τη λυρική πεζογραφία, όπως εκπροσωπείται από δύο βασικούς συντελεστές της, τον Αγγελόγλου και τον Κοββατζή, βλ. Κ. Στεργιόπουλος, Περιδιαβάζοντας, Γ, Αθήνα 1994, σ Βλ., επίσης, Απ. Σαχίνης, «Η λυρική ηθογραφία», Νέοι πεζογράφοι, Αθήνα 1965, σ Διεξοδικά την αισθητική και την ιδεολογία των λυρικών πεζογράφων της Κατοχής την διερεύνησε η Κέλη Δασκαλά, Η λογοτεχνική παραγωγή της γενιάς του 40 και η επιστροφή στη λυρική πεζογραφία, διδακτορική διατριβή, Παν. Κρήτης, Ρέθυμνο 2006 ( τελευταία επίσκεψη ): Σε αντίθεση με τις αφηγήσεις ενηλικίωσης της γενιάς του 1930, πριν και μετά την έναρξη του πολέμου (Eroica του Κοσμά Πολίτη, Αιολική Γη του Ηλία Βενέζη κ.ά.), οι αντίστοιχες της γενιάς της Κατοχής ανασυσταίνουν τον χαμένο παιδικό παράδεισο, συνδυάζοντάς τον συστηματικά με την επιστροφή στον παραδοσιακό τρόπο ζωής.

3 Αλλά ο αστός τουλάχιστον για την Ελλάδα δεν έχει σχηματιστεί, είναι ένας ψεύτικος τύπος και γι αυτό η πεζογραφία τού τριάντα μας φαίνεται σχηματοποιημένη και ψεύτικη» 7. Μαζί με τα αστικά θέματα και το αστικό σκηνικό, οι λυρικοί πεζογράφοι εγκαταλείπουν και την αστική φόρμα, το μυθιστόρημα: τα περισσότερα από τα έργα τους είναι διηγήματα ή νουβέλες. Η Μόνα Μητροπούλου, στη συλλογή της Το σπίτι με τον κορυδαλλό, 1944, περιγράφει ξεπεσμένες οικογένειες, φτωχικές γειτονιές, παράξενα σπίτια, εκκεντρικούς τύποι και τάσεις φυγής που δεν πραγματοποιούνται. Γυναίκες που δυσκολεύονται να ζήσουν. Ο Τάσος Αθανασιάδης με τους Θαλασσινούς προσκυνητές, 1943, θα δώσει μια σειρά από ερωτικές ιστορίες με αταίριαστα ζευγάρια που δεν κατορθώνουν να δημιουργήσουν πραγματικές σχέσεις όλα μέσα σε ακαθόριστη ατμόσφαιρα. Μερικά από τα διηγήματα αυτά είναι προπολεμικά. Το ίδιο ισχύει για κάποια κεφάλαια τουλάχιστον από το Ταξίδι στη μοναξιά, Χρονικό από τη ζωή του Καποδίστρια, 1944 η σύλληψη του έργου είναι προπολεμική, δεν παύει όμως να δημοσιεύεται μέσα στην Κατοχή και μάλιστα αργά, το Και πρόκειται για ένα έργο στο οποίο κυριαρχεί η «μοναξιά» και απουσιάζει παντελώς η πατρίδα. Ύμνος στη μοναξιά είναι και τα αφηγήματα του Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου, τα Χειρόγραφα της μοναξιάς, 1943: «Άνθρωπε, δε μιλούμε την ίδια γλώσσα [...] Η καρδιά σου είναι γεμάτη από τους άλλους ανθρώπους. Η καρδιά μου είναι γεμάτη από την αστροφεγγιά» 8, γράφει ο Παναγιωτόπουλος, εξομολογούμενος, το καλοκαίρι του 1942, πως νιώθει να τον κατέχει «το ήθος της μόνωσης». Η «μοναξιά» γίνεται όντως μια λέξη πολύ εύχρηστη κατά τη φάση αυτή. Ο Στέλιος Ξεφλούδας τον Δεκέμβριο του 1942 αναρωτιέται ρητορικά: «Θα μπορέσει ο άνθρωπος να βρει τη γαλήνη, να πνίξει το μίσος που του ξυπνάει η παρουσία των άλλων ανθρώπων», για να καταλήξει πως μόνο στην έρημο ζει κανείς εν ειρήνη 9. Ο διευθυντής των Πειραϊκών Γραμμάτων Κλέαρχος Μιμίκος θα θρηνήσει καρυωτακικά την έλλειψη ανταπόκρισης: «Της μοναξιάς ο λύχνος μας ανθεί. Χωρίς αντίλαλο επιστρέφει ο τοίχος το λόγο μας» 10. Και ο Αγγελόγλου εξομολογείται στον πρόλογο του Εαρινού: «Έγραψα τα διηγήματα αυτά σε πολλή μοναξιά και η καρδιά μου ήταν γεμάτη πίκρα απ το αγεφύρωτο χάσμα που στέκεται ανάμεσα στους ανθρώπους». Ως προς το αισθητικό αποτέλεσμα, πάντως, τα κείμενα αυτά είναι κάποτε επαρκή ή και σημαντικά, άλλοτε όμως πάσχουν από μια υπερτροφία της μορφής σε βάρος του περιεχομένου, όπως θα επισημάνει ο Τέλλος Άγρας για τον Κοββατζή και τον Αθανασιάδη: οι συγγραφείς γράφουν ωραία, αλλά δεν φλέγονται από κανένα πόθο να μεταδώσουν αληθινά συναισθήματα 11 τους λείπει, θα πει επίσης, η «ειλικρίνεια» 12. Ας κρατήσουμε αυτές τις παρατηρήσεις, που διαπιστώνουν ένα είδος αισθητισμού ως χαρακτηριστικό του συγκεκριμένου ρεύματος: υπερτροφία της μορφής. Θα δούμε παρακάτω πως ο αισθητισμός δεν υπήρξε καθόλου ξένος στην πρώτη ιδίως φάση της Κατοχής. Χαρακτηριστικός είναι άλλωστε ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζεται ένα τυπικό, θα λέγαμε, «εθνικό» θέμα, η ζωή του Καποδίστρια. Για το έργο αυτό του Τάσου Αθανασιάδη, ο κριτικός Βάσος Βαρίκας σημειώνει: Εκείνο, ίσως, που τράβηξε την προσοχή του [συγγραφέα] ήταν το πολύχρωμο και φανταχτερό κοσμοπολίτικο περιβάλλον του συνεδρίου της Βιέννης, με τους διαξιφισμούς και τις ραδιουργίες μιας έμπειρης διπλωματίας, που ανέβασε την υποκρισία και την διαλεχτική στο επίπεδο της επιστήμης, πράγμα που νόμισε πως έδινε απεριόριστες δυνατότητες στην εκλεπτυσμένη του τέχνη 13. Εκλεπτυσμένη τέχνη, λοιπόν. Το «χρονικό» από τη ζωή ενός εθνικού ηγέτη συνίσταται σε ένα «ταξίδι στη μοναξιά» Το σύμβολο του ήλιου και το ιδανικό Νησί Ήλιος λαμπερός, θερμά καλοκαίρια και ευδαιμονικές καταστάσεις μέσα στη φύση αφθονούν σε όλη τη λογοτεχνία της εποχής. Μπορούν να ερμηνευθούν με τον ψυχικό μηχανισμό υποκατάστασης, σύμφωνα με τον οποίο ο καλλιτέχνης δημιουργεί έναν κόσμο στα μέτρα της «καρδιάς», υπερβαίνοντας την «Ανάγκη». Οι φράσεις αυτές ανήκουν στον Οδυσσέα Ελύτη, ο οποίος εξήγησε τον μηχανισμό αυτό παραστατικά, χρησιμοποιώντας το παράδειγμα μιας άλλης τέχνης: Στα χρόνια του Μπούχενβαλδ και του Άουσβιτς, ο Matisse ζωγράφισε τα πιο χυμώδη και τα πιο ωμά, τα πιο γοητευτικά 7 Α. Σπύρης [=Αγγελόγλου], «Συνέχεια δίχως τέλος», Φιλολογικά Χρονικά, τχ. 6 ( ), σ Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, Χειρόγραφα της μοναξιάς, Αθήνα 1943, σ. 15, 18. Στο τέλος της ενότητας, σ. 116, σημειώνεται ως χρόνος συγγραφής το καλοκαίρι του 1942, οριστική μορφή φθινόπωρο του Στ. Ξεφλούδας, «Σημειώσεις», Πειραϊκά Γράμματα, τχ. 6 (Δεκ. 1942), σ Κλ. Μιμίκος, «Ανταπόκριση», Πειραϊκά Γράμματα, τχ. 2 (Φεβρ. 1943), σ Τέλλος Άγρας, «Τέχνη του λόγου και πιθανότης», Καλλιτεχνικά Νέα, τχ. 6 ( ), σ. 2, και τχ. 8 ( ), σ Τέλλος Άγρας, «Κριτικά σχεδιάσματα» (για τα Επεισόδια του Αστέρη Κοββατζή), Φιλολογική Κυριακή, τχ. 3 ( ), σ Βάσος Βαρίκας, «Τάσου Αθανασιάδη, Ταξίδι στη μοναξιά», Φιλολογικά Χρονικά, τχ (Ιούνιος 1944), σ. 448.

4 λουλούδια ή φρούτα που έγιναν ποτέ, λες και το θαύμα της ζωής, αυτό καθαυτό, βρήκε τον τρόπο να συσπειρωθεί μέσα τους για πάντα 14. Δείτε πίνακες του Ματίς, όπως «Νεκρή φύση με μανόλια» (1941), «Κισσός με λουλούδια» (1941), (τελευταία επίσκεψη ). Κάπως έτσι λειτουργεί αυτή την εποχή και το «νησί»: πρόκειται για ένα σκηνικό που τείνει να προσλάβει διαστάσεις συμβολικού «τόπου», καθώς αναδεικνύεται σε ένα περιβάλλον χαράς, έκστασης ή και θαύματος, σε μια ευτοπία. Βέβαια η «νησιωτική ιδιοσυγκρασία» είχε ήδη θεωρηθεί ιδρυτικό σχεδόν χαρακτηριστικό της νέας γενιάς 15, της γενιάς του 30, όμως το νησί δεν είχε λάβει ακόμα την ένταση του συμβολισμού που απέκτησε μες στην Κατοχή, ούτε τον καθαυτό θετικό του χαρακτήρα. Αμφίσημο μάλλον και κάποτε αρνητικό στη δεκαετία του 30, μερικές φορές απλό σκηνικό, γίνεται τώρα, στα δύσκολα χρόνια, ο συμβολικός τόπος μιας ιδεατής απόσυρσης. Κατά τη χειρότερη περίοδο στη δοκιμασία αυτή, την εποχή της μεγάλης πείνας, Νοέμβριο του 1941 με Απρίλιο του 1942, γράφεται Το χαμένο νησί του Μ. Καραγάτση, που δημοσιεύεται αμέσως μετά σε συνέχειες στη Νέα Εστία 16. Η «φανταστική» αυτή νουβέλα, όπως χαρακτηρίζεται από τον συγγραφέα της, είναι το πιο αντιπροσωπευτικό παράδειγμα στη χρήση του νησιού ως συμβολικού τόπου φυγής σε όλη τη νεοελληνική λογοτεχνία. Η φυγή στο έργο αυτό δεν είναι απλή απόσυρση, αλλά διπλή, ίσως και πολλαπλή. Ο ήρωας τού (διαδραματιζόμενου κατά τον 19ο αιώνα) μυθιστορήματος ναυαγεί στην Τήλο, όπου θα ζήσει δύο αλλεπάλληλες ερωτικές περιπέτειες. Η άφιξή του στο νησί σημαδεύεται από τη βίωση ενός έρωτα, μιας ερωτικής πλησμονής. Το νησί είναι μια ερωτική ευτοπία για τον ναυαγό, έστω και αν οι λοιποί κάτοικοι ζουν με καταπιεσμένο τον ερωτισμό τους. Αλλά αυτή η ερωτική ευτοπία φαίνεται πως δεν αρκεί στον Καραγάτση, ο οποίος οδηγεί τον ήρωά του στη βίωση ενός νέου έρωτα, σε πιο απομονωμένο μέρος του νησιού. Κι όμως ούτε αυτό αποδεικνύεται αρκετό: η Τήλος εντέλει «φεύγει» από τη θέση της, μετακινείται στον Ειρηνικό ωκεανό και μεταμορφώνεται σε τόπο ευγενών αγρίων, ενός καλύτερου ανθρώπινου γένους, το οποίο ανάμεσα σε άλλα διαθέτει και ήθη ερωτικής κοινοκτημοσύνης 17. Η Τήλος θα αλλάξει όνομα, θα γίνει Ταϊλί, ονομασία που θυμίζει βέβαια την Ταϊτή, τυπικό τόπο φυγής των κουρασμένων από τον πολιτισμό Ευρωπαίων από τον 18ου αιώνα και εξής. Έτσι στο έργο αυτό σημειώνεται μια απόσυρση σε αλλεπάλληλες δόσεις. Αν η άφιξη στην Τήλο συνιστά ήδη μια πρώτη φυγή, η απόσυρση στο πιο απόμακρο σημείο της συνιστά μια δεύτερη, ενώ η ίδια η μετακίνηση του νησιού είναι μια τρίτη φυγή. Συμπέρασμα: πλήρης ευτοπία δεν μπορεί να υπάρξει για τον Καραγάτση του παρά μονάχα έξω από την Ελλάδα, πολύ μακριά, στον Ειρηνικό ωκεανό. Εξίσου μακριά, από μιαν άλλη άποψη, βρίσκεται και η ευτοπία του Λουντέμη, στο μυθιστόρημά του Έκσταση, γραμμένο το καλοκαίρι του 1942 και δημοσιευμένο τον Φεβρουάριο του Πρόκειται πάλι για μια ερωτική ευτοπία, πιο πλήρη όμως και πιο ευδαιμονική. Το εκλεκτό νησί εδώ είναι η Δήλος. Η Δήλος δεν είναι βέβαια ένα απλό νησί των Κυκλάδων, είναι ένας τόπος του αρχαίου πολιτισμού, κάτι που τονίζεται ιδιαιτέρως στο μυθιστόρημα. Η φυγή του Λουντέμη λοιπόν είναι και μια φυγή στον χρόνο, όσο του Καραγάτση είναι κυρίως μια φυγή στον χώρο. Ήρωας στην Έκσταση είναι ένας καλλιτέχνης, ένας ζωγράφος, που για χρόνια περιέφερε το σαρκίο του απογοητευμένος, για να καταλήξει κάποια βραδιά φιλοξενούμενος μιας αδελφής ψυχής, του αφηγητή, και να του εκμυστηρευτεί την αηδία του για τους άλλους καλλιτέχνες, για τις γυναίκες, για τον κόσμο γύρω. Ένα χρόνο αργότερα, ο ζωγράφος θα στείλει στον φιλοξενητή του κάτι χειρόγραφα που εξιστορούν μια παράξενη ιστορία. Η ιστορία αυτή σε πλήρη αντίστιξη προς το ζοφερό κλίμα που είχαν διαγράψει οι δύο φίλοι στις συζητήσεις τους διαδραματίζεται στη Δήλο και 14 Οδ. Ελύτης, «Χρονικό μιας δεκαετίας», ό.π., σ Πρόκειται για την πολύ γνωστή φράση του Γ. Σεφέρη, από τις «Σημειώσεις για μια ομιλία σε παιδιά», ομιλία στην Αλεξάνδρεια, 10 Ιουνίου 1941, Δοκιμές, Α, , σ. 167: «Εκείνο που χαρακτηρίζει τις αναζητήσεις των νέων είναι ένα είδος νησιώτικης ιδιοσυγκρασίας». Πβ. Mario Vitti, «Το μυστηριακό ξημέρωμα στο Αιγαίο», Η γενιά του Τριάντα. Ιδεολογία και μορφή, Αθήνα 1995, σ Μ. Καραγάτσης, Το χαμένο νησί, γράφεται σύμφωνα με τη σημείωση του ίδιου του συγγραφέα από τον Νοέμβριο του 1941 έως τον Μάιο του 1942, και δημοσιεύεται στη Νέα Εστία 31, από έως Η έκδοση διαφέρει κατά μία παράγραφο σε σχέση με την πρώτη δημοσίευση (βλ. παρακάτω). Παραπέμπω στην τέταρτη έκδοση της Εστίας, Αθήνα χ.χ. Για το έργο, βλ. και Β. Χατζηβασιλείου, «Ο Καραγάτσης και το φανταστικό. Αφηγηματικές τεχνικές, κοσμοθεωρία και ιδεολογία στο Χαμένο νησί (1943) και στο Άμρι α μούγκου (1954)», στον τόμο: Καραγάτσης: Ιδεολογία και ποιητική, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2010, σ Όταν το επισκέπτεται, υποτίθεται, έναν αιώνα αργότερα ο Μ. Κ., που υπογράφει τα προλεγόμενα, οι κάτοικοι του προσφέρουν και τις γυναίκες τους: «Κι ύστερα οι άνθρωποι αυτοί, έχουν απάνω στον έρωτα κάποιον πολιτισμό που τον αγνοούμε μεις, οι πολιτισμένοι, που το θαρρούμε ατιμία ν αγγίξει ο ξένος, ο περαστικός, τις γυναίκες μας», σ. 9. Η παράγραφος αυτή, όπου περιγράφονται οι «διασκεδάσεις» του Μ. Κ. στην Ταϊλί, ανάμεσα στις οποίες και οι ερωτικές, λείπει από τη δημοσίευση της Νέας Εστίας 31(1942), σ Μεν. Λουντέμης, Έκσταση, μυθοφαντασία, Αθήνα, Φεβρουάριος Το μυθιστόρημα αυτό ο συγγραφέας του στη β έκδοση το προχρονολογεί, όπως έχουμε πει. Παραπέμπω στην α έκδοση.

5 είναι ένας μεγάλος, ιδανικός έρωτας. Εκεί ο απελπισμένος από τον κόσμο αφηγητής ξαναγεννιέται: Εκεί στη Λαγία, στην Αστερίη Δήλο, κάτω από τον Ιερό Κύνθο, μπροστά στ ανοιχτά στόματα των λευκών λιονταριών που παράστεκαν εκστατικά στο άνδηρό τους. Εκεί, σαν από μια καταδιωγμένη Λητώ που φεύγει την οργή των Θεών 19. Αυτός ο φυγάς λοιπόν βρίσκει στο νησί μιαν άλλη καταδιωγμένη, μια Aγγλίδα που είναι σαν ένα ζωντανεμένο άγαλμα του τόπου, αλλά και σαν ένα πορτρέτο που είχε φτιάξει άλλοτε ο ίδιος ο ζωγράφος. Η σχέση τους είναι θυελλώδης, ξαναγίνονται «μαλακοί, σάρκινοι άνθρωποι», «φευγάτοι» απ τον πολιτισμό, γίνονται «δυο αρχαίοι», λίγο αργότερα δυο «θεοί». Γι αυτούς η φύση είχε μετατραπεί σε σπίτι τους και ο χρόνος δεν υπήρχε: «σαν να σταματούσε αιφνίδια η πορεία του κόσμου» 20. Έξω από την ιστορία, λοιπόν, έξω απ τον χρόνο, σε ένα νησί απολύτως ακατοίκητο, που είναι μόνο φύση και αρχαιότητα, εκεί πλάθεται η μεγάλη ευτοπία, το απόλυτο καταφύγιο από τους κακούς ανθρώπους. Όπως λέει κι ο ήρωάς μας: «Κάθε μέρος που δεν υπάρχουν άνθρωποι είναι ουρανός» 21. Εντέλει οι δυο εραστές θα επιλέξουν να πεθάνουν, με το τέλος του καλοκαιριού, όχι όμως στη Δήλο, αλλά στη Χαλκιδική, αφού έχουν περιηγηθεί διάφορους αρχαιολογικούς τόπους κι αφού έχουν εκδηλώσει υψηλή αρχαιομάθεια και όχι λιγότερη αρχαιολατρία. Το αλλόκοτο αυτό κατασκεύασμα του Λουντέμη είναι ένα κείμενο του πιο γνήσιου αισθητισμού, σαν να έχει προκύψει από την πένα του Επισκοπόπουλου ή του Καζαντζάκη των αρχών του 20ού αιώνα. Ηδονή και οδύνη, μοιραία πάθη, θανάσιμη έκβαση και «ποιητικός» λόγος: «Το κύμα θα διαιωνίζει για καιρούς τα ηδονικά μας στενάγματα. Ν αδειάσουμε ως τον τελευταίο κόμπο τη λήκυθο του πάθους κι ύστερα να τη σπάσουμε» 22. Ας βάλουμε μαζί και τη μισανθρωπία, τυπικό κι αυτή χαρακτηριστικό του ρεύματος της Παρακμής, το οποίο άκμασε στην Ελλάδα αμέσως μετά την ήττα του 1897, στη φάση της μεγάλη απογοήτευσης από τα κοινά. Και ας κρατήσουμε την ομοιότητα με τα φαινόμενα μιας άλλης ήττας. Αισθητιστικός, σε μικρότερη έκταση, ήταν και ο λόγος του Καραγάτση στο Χαμένο νησί: «Τα πολυτρίχια στάλαζαν την ηδονή κόμπο κόμπο. Στον καταρράχτη βούιζαν τα σύννεφα της οδύνης. Κι ήταν ο Χάρος του ήλιου που σου φώτιζε τα μαλλιά», κλπ. 23. Βρισκόμαστε λοιπόν μπροστά σε συμπτώματα που τείνουν να συγκροτήσουν φαινόμενο. Σε σχέση με τον αισθητισμό των αρχών του 20ού αιώνα, αυτό που έχει προστεθεί είναι το νησί. Το νησί ίσως δηλώνει μια ακόμα μεγαλύτερη απόγνωση. Απόγνωση, όπως αυτή που νιώθει, πιθανώς, ο Θεοτοκάς, όταν γράφει το είδαμε κιόλας στο ημερολόγιό του: Το θέαμα ανθρώπων που πέφτουν στο δρόμο από την πείνα έχει γίνει κάτι απλό, καθημερινό. Μερικοί στέκουνται, προσπαθούν να βοηθήσουν με κάτι φαγώσιμο ή με λίγα χρήματα, ξέροντας πόσο ασήμαντη είναι η βοήθειά τους. Οι περισσότεροι κάνουν πως δε βλέπουν. Με τι εκπληκτική ευκολία γίναμε αναίσθητοι! Σε ορισμένες στιγμές νιώθω τόση ντροπή, σα να ήμουνα εγώ ο υπεύθυνος για ό,τι συμβαίνει. (22 Νοεμβρίου 1941) Λίγο αργότερα, στις 2 Φεβρουαρίου του νέου χρόνου, ο Θεοτοκάς θα ανακαλύψει ότι η εντονότερη κλίση του είναι η πνευματική δημιουργία, θα δηλώσει το παράπονό του, ότι στα 36 του χρόνια δεν κατάφερε να αφοσιωθεί στη συγγραφή «απόλυτα και ολοκληρωτικά για ένα μεγάλο διάστημα χρόνου», και τότε θα θυμηθεί το ιδανικό του Νησί (με κεφαλαίο): Δυνατή νοσταλγία του φανταστικού, του ιδανικού μου Νησιού, του φωτεινού και ζεστού τόπου, τριγυρισμένου από λαμπρή θάλασσα, όπου θα μπορούσα να λυτρωθώ ολότελα από κάθε μέριμνα, ξένη προς τη δημιουργική μου διάθεση 24. Ακριβώς το 1942 ο Θεοτοκάς θα ασχοληθεί με ένα καθιερωμένο αισθητιστικό θέμα, όπου μια ανθρώπινη ζωή θυσιάζεται για χάρη της τέχνης. Πρόκειται για το Γεφύρι της Άρτας, «δραματικό θρύλο σε πέντε εικόνες», όπου η θυσία του πρωτομάστορα εντέλει θα δικαιωθεί, αφού το έργο του θα αναγνωριστεί μετά τον θάνατό του και η δόξα του θα μείνει αναλλοίωτη στους αιώνες. Ο μηχανισμός της απώθησης έχει γίνει, πιστεύω, εμφανής. Η τρομερή πραγματικότητα ωθεί στην καλλιτεχνική δραστηριότητα, που συνιστά μια απομόνωση από τον κόσμο, ωθώντας ταυτόχρονα και στον ιδανικό τόπο τής απομόνωσης, για χάρη της δημιουργίας, που είναι το νησί. Η τάση αυτή ενισχύεται από την πραγματική αδυναμία, μέσα στις συνθήκες του πολέμου, να ξεφύγει κανείς, να ταξιδέψει αληθινά προς τα νησιά. Η πραγματική αδυναμία απομάκρυνσης από την ασφυκτική πρωτεύουσα καθι- 19 Ό.π., σ Ό.π., σ. 96, 101, 107 αντίστοιχα. 21 Ό.π., σ. 144 (η υπογράμμιση δική μου). 22 Ό.π., σ Μ. Καραγάτσης, Το χαμένο νησί, ό.π., σ Γ. Θεοτοκάς, Ημερολόγιο, ό.π., σ. 320, 333.

6 στά τη φαντασιακή φυγή μια ανάγκη ακόμα πιο επιτακτική 25. Έτσι η «μαγεία» των νησιών πολλαπλασιάζεται, καθώς «όσο κι αν είναι πόλεμος και βρισκόμαστε στην Αθήνα και στα σπίτια μας, η καρδιά μας λαχταρά λίγο γαλάζιο, λίγη θάλασσα, τα γλαυκά ακρογιάλια μας και τα ταξίδια στο Αιγαίο και στα Κυκλαδικά νησιά, που άλλοτε τόσο εύκολα πραγματοποιούσαμε» 26. Το κατεξοχήν νησιωτικό ποίημα αυτής της εποχής είναι ο Ήλιος ο πρώτος, που αρχικά δημοσιεύτηκε και αυτός στη Νέα Εστία, τον Σεπτέμβριο του Σε μια μυστική συγχώνευση, στο ποίημα του Ελύτη η γη και η θάλασσα, το τότε και το τώρα, συγκροτούν νέες αναπάντεχες ενότητες. Ο Ελύτης πέτυχε να φτιάξει ένα νησί παράδεισο, που να μη μιλά απλώς για την ευφορία, αλλά να τη μεταδίδει κιόλας, μεταφέροντας τον αναγνώστη αλλού, μακριά από τον ζόφο του παρόντος, μακριά από τη «νύχτα», αυτή τη «φοβερή ανωνυμία θανάτου», όπως δηλώνεται η Κατοχή στον πρώτο κιόλας στίχο 27. Βεβαίως ο Ελύτης είχε παρουσιάσει και στην προηγούμενη ποίησή του το νησί ως προνομιακό σκηνικό, όμως τώρα για πρώτα φορά συγκροτείται ολόκληρο το ποίημα γύρω από τις εμπειρίες σε ένα νησί. Έπειτα υπάρχει και μια διαφορά κλίματος: στην προπολεμική συλλογή, η χαρά του Αιγαίου σκιαζόταν πότε πότε από μια «οδύνη» και μια μελαγχολία 28. Αντίθετα, ο κατοχικός Ήλιος ο πρώτος δεν γνωρίζει, ως προς την απεικόνιση του νησιού, αυτά τα αισθήματα: είναι καθαρή ευδαιμονία. Ακούστε, ενδεικτικά, τμήματα από το ποίημα Ήλιος ο πρώτος, όπως το συνέθεσε ως «κοσμική καντάτα» ο Γιάννης Μαρκόπουλος: «Δεν ξέρω πια τη νύχτα» (τραγουδά ο Σ. Παπασπαράκης): «Παιδί με το γρατζουνισμένο γόνατο» (τραγουδά η Μαρία Δημητριάδη): (τελευταία επίσκεψη ). Η φυγή στον Ελύτη είναι συνειδητή, προγραμματική η πραγματικότητα παραγράφεται εξ αρχής με αλλεπάλληλες κατηγορηματικές δηλώσεις (τρεις παραλλαγές στο «τη νύχτα που είναι μόνο νύχτα δεν την ξέρω πια») 29 και ο αφηγητής μεταφέρεται σε ένα νησί, στο «μυχό της ψυχής» του, έχοντας διαβεί «της αθανασίας τη θάλασσα». Η μετάβαση αυτή είναι και μια φυγή στον χρόνο: ο αφηγητής θα πάει να συναντήσει την εφηβική του ηλικία, τα ζεστά καλοκαίρια στις ακρογιαλιές, την υγεία, τη χαρά, τις μυρωδιές, τις αισθήσεις μιας ευτυχισμένης εποχής 30. Ο ποιητής πλάθει εικόνες μιας απόλυτης ευδαιμονίας, χωρίς ωστόσο να λησμονεί εντελώς το αρχικό κίνητρο, την επιθυμία της φυγής, κάτι που το υπενθυμίζει, υποστηρίζοντας ταυτόχρονα και την ανάγκη αυτής της στάσης ας υπενθυμίσουμε τους στίχους: «Φεύγω με μια ματιά ματιά πλατιά όπου ο κόσμος ξαναγίνεται όμορφος από την αρχή στα μέτρα της καρδιάς» 31. Η φυγή του αφηγητή-ποιητή έχει εντούτοις και ένα πιο ατομικό κίνητρο, πέρα από την κατοχική «ανωνυμία θανάτου»: αυτός που μιλά σε πρώτο πρόσωπο στο ποίημα φεύγει μακριά από έναν κόσμο ο οποίος τον αρνιέται (Ι) και τον λιθοβολεί (VIII). Τον λιθοβολεί; Εδώ έχουμε να κάνουμε, πιστεύω, με ένα πολύ τυπικό μοτίβο, τον «λιθοβολισμό του ποιητή» από ένα πλήθος που δεν τον καταλαβαίνει. Το μοτίβο το συναντάμε στον αισθητισμό ακριβώς των αρχών του αιώνα. Τότε οι ποιητές (ο Παλαμάς, ο Καζαντζάκης, ο Βλαχογιάννης), που δεν άντεχαν πια «μέσα στη χώρα», ανάμεσα στους συμπατριώτες τους, έφευγαν κι αυτοί μακριά στη φύση ή στην «Τέχνη» 32. Σύμπτωμα μιας ανάλογης εποχής. Και ο Λουντέμης στην Έκσταση γράφει το ίδιο: «Εδώ τους ζωντανούς που είναι για στεφάνωμα τους λιθοβολούν» έτσι 25 Χαρακτηριστικό είναι το ταξιδιωτικό αφήγημα της Κλέας Συνωκύδη «Φυγή στις Κυκλάδες», Νέα Εστία 33 ( ), σ , όπου δίνονται συμβουλές υποτίθεται προς ταξιδιώτες που δεν μπορούν όμως ουσιαστικά να αποπλεύσουν: «Συ που είσαι φίλος της θάλασσας, δεν έχεις τότε δεν είχες παρά να κατέβεις στον Πειραιά και ν ανέβεις σ ένα βαπόρι απ αυτά που φεύγουν έφευγαν για τα νησιά». Ωστόσο, και χωρίς την παραπάνω ειρωνεία, περιγράφονται τα θέλγητρα των νησιών και ειδικά της Δήλου: «το άγιο το νησάκι, όπου το μέτρημα του χρόνου σταματάει και το σήμερα γίνεται ένα με το αύριο και με το χτες». 26 Γ. Καψαμπέλης, «Νησιά και νησιωτική αρχιτεκτονική», Φιλολογική Πρωτοχρονιά 1943, σ Την ίδια εποχή ο Ελύτης κατασκευάζει άλλη μια ανάλογη νησιωτική ευτοπία, όταν γράφει για την ποίηση του Κάλβου, αποδίδοντάς της μια ευδαιμονική νησιωτική ποιότητα, «Η λυρική τόλμη του Ανδρέα Κάλβου», Ανοιχτά χαρτιά, ό.π., σ Βλ. Αντρέας Καραντώνης, Για τον Οδυσσέα Ελύτη, Αθήνα 1980, σ Βλ. Mario Vitti, Οδυσσέας Ελύτης. Κριτική μελέτη, Αθήνα 1984, σ O Vitti επισημαίνει τον προγραμματικό χαρακτήρα της πρώτης ενότητας, προτιμά όμως να μη μιλά για «φυγή», αλλά για «πεισματική παθητική αντίσταση στις ζοφερές συνθήκες του πολέμου». Ωστόσο ο ίδιος ο Ελύτης δεν αποφεύγει την έννοια της φυγής, όταν γράφει «φεύγω με μια ματιά» στην ενότητα ΙV. 30 Πρόκειται για τα καλοκαίρια του ποιητή στις Σπέτσες, 20 χρόνια νωρίτερα: Vitti, ό.π., σ Η ενότητα IV, στην οποία ανήκουν αυτοί οι στίχοι, δεν περιλαμβάνεται στο ποίημα όπως πρωτοδημοσιεύτηκε στη Νέα Εστία προστίθεται στην έκδοση του Το μοτίβο το έχω εξετάσει στη μελέτη μου «Ο ποιητής ειν ο μεγάλος πατριώτης. Η ήττα του 97 και η ανάδυση μιας νέας καλλιτεχνικής συνείδησης», Ο πόλεμος του 1897, Πρακτικά συνεδρίου, Αθήνα 1999, σ

7 παραπονείται ο καλλιτέχνης ήρωάς του (67). Ο αφηγητής του Ελύτη, ωστόσο, στο καταφύγιό του ξαναβρίσκει την αυτοπεποίθησή του: Εκείνοι που με λιθοβόλησαν δεν ζούνε πια Με τις πέτρες τους έχτισα μια κρήνη [...] Καμιά φωνή δεν πάει χαμένη στους κόρφους τ ουρανού [...] Σπέρνω στους κάμπους της ζωής χίλια μπλαβάκια Χίλια παιδιά μέσα στο τίμιο αγέρι (VIII) Ώστε ο ποιητής μέσα στη φύση (αλλά και μέσα στα «μάρμαρα», IV: δεν λείπει ούτε από εδώ η αρχαιότητα) απε - λευθερώνεται από όσους τον είχαν πληγώσει, σκέφτεται ψύχραιμα πως η φωνή του δεν θα πάει χαμένη, και, έτσι ενισχυμένος, μπορεί ξανά να αποδώσει «στο τίμιο αγέρι» τα παιδιά τού νου και της ευαισθησίας του, μπορεί ξανά να δημιουργήσει ποίηση 33. Το ποίημα, όταν δημοσιεύεται στη Νέα Εστία, τον Σεπτέμβριο του 1942, αποτελείται από δέκα μόνο ενότητες 34. Οι υπόλοιπες οκτώ βλέπουν το φως αρκετά αργότερα, τον Νοέμβριο του 1943, οπότε εκδίδεται η συλλογή. Αυτή η χρονική απόσταση, πολύ μεγάλη, όταν μιλάμε για τις διάρκειες στην Κατοχή, επιφέρει μια σημαντική τροποποίηση στον τόνο του έργου και στον «τόπο» του. Σε ορισμένες από τις καινούριες ενότητες του ποιήματος, ο αφηγητής δεν βρίσκεται πια στο νησί και στα παιδικά του χρόνια, αλλά στο παρόν. Διαπιστώνει ότι κακώς τον θεωρούν φτιαγμένο από «σκέτο σύννεφο» και νιώθει ένα «όραμα» να ξυπνάει μέσα του: Κι όμως του πόθου τ όραμα ξυπνάει μια μέρα σάρκα Κι εκεί όπου πριν δεν άστραφτε παρά γυμνή ερημιά Τώρα γελάει μια πολιτεία ωραία καθώς τη θέλησες. (XVI) Το όραμα αυτό σαρκώνεται λοιπόν στην πολιτεία. Εκεί επιθυμεί πλέον να βρίσκεται ο αφηγητής. Το ποίημα αποκτά τώρα κι ένα δεύτερο πρόσωπο, κάποιον «φίλο» του αφηγητή σε αυτόν απευθύνεται: Πάμε μαζί κι ας μας λιθοβολούν Κι ας μας φωνάζουν αεροβάτες Φίλε μου όσοι δεν ένιωσαν ποτέ με τι Σίδερο με τι πέτρες τι αίμα τι φωτιά Χτίζουμε ονειρευόμαστε και τραγουδούμε! (XVI) Ο αφηγητής-ποιητής εγκαταλείπει, με άλλα λόγια, την απομόνωσή του στο νησί και στην παιδική ηλικία και επιστρέφει στην πολιτεία, περνώντας κιόλας από το πρώτο ενικό πρόσωπο στο πρώτο πληθυντικό 35. Γυρνά στην πολιτεία, έστω και αν κάποιοι από εκεί μέσα δεν τον καταλαβαίνουν ακόμα. Η στάση τού αναχωρητή παύει να τον εκφράζει. Τώρα επιθυμεί να «χτίσει» με σίδερο, με πέτρες, με φωτιά. Δεν είναι το ίδιο με την εποχή που η επιθυμία του ήταν να σπείρει «στους κάμπους της ζωής χίλια μπλαβάκια». Αλλά με αυτά τα τελευταία έχουμε κάνει, όπως είπαμε, ένα άλμα και βρισκόμαστε πια στα Οι Γερμανοί έχουν ηττηθεί στο Στάλινγκραντ και αλλού, οι ελπίδες έχουν αναπτερωθεί, η αντίσταση στην Ελλάδα έχει φουντώσει. Το κλίμα είναι πια εντελώς διαφορετικό Η «άδολη» τέχνη Στην αρχή της Κατοχής όμως και στο πλαίσιο της τάσης για μια λίγο πολύ καθαρή τέχνη, μπορούμε να εννοήσουμε και μια ενδιαφέρουσα διαδικασία «αποεθνικοποίησης» συγγραφέων που κατά παράδοση θεωρούνται εθνικοί. Η «αισθητική χαρά» καθεαυτή θεωρείται τώρα σημαντικότερη από το «μήνυμα». Έτσι ο διευθυντής της Νέας Εστίας Πέτρος Χάρης κλείνει το αφιέρωμα στον Παπαδιαμάντη, Χριστούγεννα του 41 (εκείνο που έγινε ανάρπαστο), ελέγχοντας όσους βλέπουν τον Σκιαθίτη ως «εθνικό πεζογράφο»: «Ο Παπαδιαμάντης, ενώ έζησε σ εποχή πολλών εθνικών ποιη- 33 Ο M. Vitti, Οδυσσέας Ελύτης, ό.π., σ. 138, διαβάζει αλλιώς το είδος της «σποράς»: «Μέσα στο ζόφο του πολέμου ο ποιητής ξορκίζει το κακό με μιαν ανατρεπτική πράξη, μετασχηματίζοντάς το σε καλό, και, μιμούμενος την αγαθή φύση, σπέρνει μια νέα γενιά ανθρώπων, ανάλογη με τις προσδοκίες του». 34 Οδ. Ελύτης, «Ήλιος ο πρώτος», Νέα Εστία 32 ( ), σ Το «εγώ» που γίνεται «εμείς» το επισημαίνει εύστοχα ο Αλέξ. Αργυρίου, Διαδοχικές αναγνώσεις ελλήνων υπερρεαλιστών, Αθήνα 1983, σ (α δημ. 1976), ανάγει όμως αυτή τη μετατόπιση στα 1942, μη λαμβάνοντας υπόψη ίσως ότι η ενότητα XVI δεν είναι δημοσιευμένη στη Νέα Εστία.

8 τών κι εθνικών πεζογράφων, δε μοιράστηκε τον ένα ή τον άλλο τίτλο με κανένα παλαιότερο ή νεότερό του. Έκαμε κάτι καλύτερο». Κι αφού επαναλάβει μια παραλλαγή τής σολωμικής ρήσης ότι εθνικό είναι το αληθές, ο Πέτρος Χάρης καταλήγει πως ο Παπαδιαμάντης «Καλεί πενήντα τόσο χρόνια κάθε Έλληνα να του χαρίσει μια αισθητική χαρά. Οι πρακτικοί ας μην πουν το λόγο τους. Η προσφορά αυτή είναι το καλύτερο και το χρησιμότερο που μπορεί να δώσει ένας πνευματικός άνθρωπος» 36. Αισθητική χαρά λοιπόν και όχι «πρακτική» εθνική εν προκειμένω ωφελιμότητα: αυτό κρατά ο διευθυντής της Νέας Εστίας ως προσφορά του Παπαδιαμάντη. Ακόμα πιο κατηγορηματικός πάντως υπήρξε ο Ελύτης, ο οποίος γράφει αυτή την εποχή τη γνωστή του μελέτη για τον Κάλβο, «Η αληθινή φυσιογνωμία και η λυρική τόλμη του Ανδρέα Κάλβου», αναδεικνύοντας όχι τον εθνικό ποιητή κάθε άλλο, παρά το εξεγερμένο και αντισυμβατικό άτομο, που θα είχε κατορθώσει να γίνει ποιητής παγκόσμιου βεληνεκούς «αν δεν έπεφτε επάνω στην ιστορική στιγμή της απελευθέρωσης της φυλής του» η Εθνική Επανάσταση όμως καταπίεσε τη λυρική ορμή του: «Πριν καν ο Ανδρέας Κάλβος αρχίσει να εκφράζεται ποιητικά, η επιταγή αυτή [της αφοσίωσης στην επανάσταση] έχει σκοτώσει μέσα του την ορμή της ζωής, τον έχει διαμορφώσει σε έναν ιερέα της ηρωικής αποκλειστικά πράξης» 37. Ο ποιητής που ως νέος υπήρξε, κατά τον Ελύτη, «ζωηρός και αντάρτης», γεμάτος «έρωτα για τη ζωή», υπέστη μια αλλοίωση, εξαιτίας της προσήλωσής του στο εθνικό ιδανικό, μετατράπηκε σε πουριτανό και υποτάχθηκε σε ένα «νέο είδος δουλείας»: Η κιθάρα, συνοδός του έρωτος, είναι φθοροποιός. Όλα πρέπει να σβήσουν μπροστά στο ύψιστο ιδανικό της ελεύθερης Ελλάδας που η επιτέλεσή του μονάχα μπορεί να πληρώσει το φόρο της Δικαιοσύνης. [ ] Έτσι, και σε μια στιγμή που, όπως ο ίδιος νομίζει, δεν αισθάνονται το βαρύ χάλκεον χέρι του φόβου παρά όσοι αξίζουν ζυγόν δουλείας, ένα χάλκινο χέρι αδράχνει τον ίδιο από τον ώμο, για να τον οδηγήσει σ ένα νέο είδος δουλείας που δεν υποψιάζεται. Κάπως έτσι καταστράφηκε ο Κάλβος ως άνθρωπος, εν μέρει και ως ποιητής 38. Ο Ελύτης κατασκευάζει μια εικόνα εξεγερμένου νέου κάποιες ομοιότητες υπάρχουν και με την εικόνα του Μακρυγιάννη που κατασκεύασε ο Θεοτοκάς, όπως κατασκευάζει και έναν πρόγονο της σύγχρονης ποιητικής ευαισθησίας, του υπερρεαλισμού. Ο Κάλβος εθνικός ποιητής, ο Κάλβος που έγινε μεγάλος ποιητής χάρη στην επανάσταση και στην έμπνευση που αυτή του προσέδωσε, απουσιάζει εντελώς από τη σκέψη του Ελύτη. Αντίθετα, η στράτευση στην εθνική ιδέα είναι ακριβώς ό,τι δεν τον άφησε να ξεδιπλώσει πλήρως τις δυνατότητές του. Αυτά ακούστηκαν αρχικά σε συνάντηση λογίων, στον «κύκλο Παλαμά», την άνοιξη του Ο Ελύτης, όπως γράφει ο ίδιος αργότερα στο «Χρονικό μιας δεκαετίας», εκφώνησε τούτο το δοκίμιο: «χωρίς να υποψιάζομαι πόσο ήτανε φυσικό να ηχήσει παράδοξα» 39. Ώστε μαθαίνουμε ότι κάποιους ξένισαν οι απόψεις αυτές, αν και ο Ελύτης, με το κείμενο αυτό, απλώς οδήγησε στα άκρα μια πολύ διαδεδομένη, όπως είδαμε, θέση. Την ίδια εποχή πάντως και στον ίδιο κύκλο ο Κωνσταντίνος Τσάτσος θα μιλήσει επίσης για τον Κάλβο, από μιαν άλλη οπτική γωνία, αντιδρώντας ενδεχομένως και στο πορτρέτο που φιλοτέχνησε ο Ελύτης 40. Για τον ιδεαλιστή φιλόσοφο, ο Κάλβος είναι ο «ποιητής της ιδέας». Προσοχή όμως: «με αυτό δεν πρέπει να νομισθεί πως στον Κάλβο η ιδέα, μάλιστα η ιδέα της ελευθερίας, όπου ανδρεία και δικαιοσύνη διασταυρώνονται, καταντά ένα ιστορικό και πολιτικοκοινωνικό αίτημα». Όχι, ο Κάλβος είναι ένας «άδολος υμνητής της ιδέας» 41, όπου άδολος συνήθως είναι το επίθετο που αντιτάσσεται στο στρατευμένος. Μέσα στην Κατοχή η «πατριωτική» τέχνη τείνει να αναγνωσθεί ως «άδολη» Η παραδοχή της ήττας, ο ανθρωπισμός και ο διεθνισμός Το γενικό κλίμα πάντως, όπως φαίνεται από την επίκληση των αιώνιων αξιών και από την «αποεθνικοποίηση» ακόμα και των πατριωτών ποιητών, είναι, σε αυτά τα πρώτα χρόνια της Κατοχής, ένα κλίμα παραδοχής της ήττας, ένα είδος συμβιβασμού με τη νέα κατάσταση. Ο Παπατζώνης, που είχε συμμετάσχει και αυτός στον πολεμικό πυρετό του 40 με ένα οργίλο ποίημα εναντίον των Ιταλών (οι οποίοι υπήρξαν βάρβαροι από την εποχή του Αινεία στην Τροία 42 ), τώρα γράφει ένα εκτενές σχόλιο για το ποίημα «Πάτμος» του Χέλντερλιν, που είχε μεταφράσει ο ίδιος. Εδώ, ερμηνεύοντας τις απόψεις του γερμανού ποιητή, 36 Π. Χάρης, «Έπειτ από τριάντα χρόνια», Νέα Εστία 30 (Χριστούγεννα 1941), σ. 200, Οδ. Ελύτης, «Η αληθινή φυσιογνωμία του Ανδρέα Κάλβου», Ανοιχτά χαρτιά, ό.π., σ (α δημοσίευση Νέα Εστία, Χριστούγεννα 1946). 38 Για την «παρερμηνεία» του Κάλβου από τον Ελύτη, καθώς και για την «παρερμηνεία» του Κάλβου από τον Τσάτσο, βλ. Νάσος Βαγενάς, «Παραμορφώσεις του Κάλβου», Το δέντρο, τχ (1992), σ Οδ. Ελύτης, «Το χρονικό μιας δεκαετίας», Ανοιχτά χαρτιά, ό.π., σ Αντιρρητικό μοιάζει να είναι το τέλος του δοκιμίου, Κ. Τσάτσος, Αισθητικά δοκίμια, Αθήνα 1961, σ. 47. Το δοκίμιο «Κάλβος, ποιητής της ιδέας» πρωτοδημοσιεύεται στη Νέα Εστία, Χριστούγεννα Ό.π., σ Τ. Κ. Παπατζώνης, «Μήνιν αείδω», Νέα Εστία 29 ( ), σ

9 παραδέχεται μαζί του πως: «η σωτηρία μας έγκειται εφεξής στη σταθερότητα, στην καθεστηκυία θεία και πολιτική τάξη. Και μας επιβάλλεται να λατρεύσωμε κατά πρώτο λόγο την τάξη του Θεού και κατά δεύτερο λόγο την εθνικιστική (τη γερμανική επί του προκειμένου) τάξη» 43. Πρώτα ο Θεός, έπειτα το έθνος (για τον καθένα το δικό του, εννοείται), και κυρίως η σταθερότητα: όχι στις στάσεις, στους πολέμους, στις αναστατώσεις ο Χέλντερλιν αυτά πάνω από όλα αντιπάθησε, αποφαίνεται ο Παπατζώνης. Την ίδια εποχή ο χριστιανός ποιητής πρέπει να συνθέτει και το εκτενές ποίημά του Ursa Minor 44. Ο ίδιος εξηγεί τις συνθήκες μέσα στις οποίες το συνέλαβε: Στις σκοτεινές αυτές στιγμές, τότε που λογιάσαμε τους εαυτούς μας καταδικασμένους στην πιο αδυσώπητη και άδικη μοίρα, μαζί με την πρώτη άνοιξη άρχισε να διαφαίνεται μέσα στη φύση μας τη δρεπανισμένη απ το πελέκι κι απ το χάρο, μαζί με τα πρώτα χρωματιστά λουλούδια, κάποια θεϊκή Δύναμη προστασίας. Πού να τανε κρυμμένη τόσον καιρό; Τι δύναμη ήταν αυτή; Ελπίδα ειρήνης; Ούτε κατά διάνοιαν. Μονάχα στοιχεία Καρτερίας τη χαρακτηρίζουν, διδάγματα Υπομονής και άδολη Καλοσύνη 45. Το ποίημα αυτό ευαγγελίζεται την έλευση της αγάπης, που θα «βασιλεύσει» πλέον στον κόσμο. Το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα πάντως μιας επιθυμίας κατάπαυσης των αναστατώσεων το δίνει ο Γιώργος Θεοτοκάς με το θεατρικό του έργο «Αντάρα στ Ανάπλι», γραμμένο το καλοκαίρι του Στην κεντρική σκηνή του έργου αντιπαρατίθεται ο Καποδίστριας με τον ναύαρχο Μιαούλη, ο οποίος μόλις έχει ανατινάξει τον ελληνικό στόλο προκειμένου να μην πέσει στα χέρια των ξένων δυνάμεων που έχει στείλει ο Κυβερνήτης για να πατάξουν την ανταρσία της Ύδρας. Ο Καποδίστριας εκπροσωπεί «το δίκαιο, την τάξη και τον πολιτισμό», τη λευτεριά «την πιο μεγάλη και πιο δύσκολη», το νοικοκύρεμα του κράτους που μαστίζεται από την αναρχία. Ο αντίπαλός του ο Μιαούλης, απέναντι στη στέρεα λογική του Καποδίστρια, επικαλείται τη «μέθη» της λευτεριάς, μια επιθυμία για τους «ανέμποδους ορίζοντες του μεγάλου ωκεανού»: ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ: Άνθρωπε της θάλασσας, άνθρωπε ανεμοτάραχε, άστατε κι ασυνάρτητε, οι Έλληνες με ψήφισαν για να θεμελιώσω το λεύτερο Κράτος τους απάνω στα καπνιστά και αιματοστάλαχτα ερείπια της πατρίδας, για να καθιδρύσω το δίκαιο, την τάξη και τον πολιτισμό, για να τους λυτρώσω από τη ληστεία, την πειρατεία, την ανομία και την αναρχία, αφού λυτρώθηκαν με τα όπλα τους από την ξένη τυραννία. Αυτήν τη λευτεριά μου ζήτησαν, την πιο μεγάλη και πιο δύσκολη, και γι αυτήν πασχίζω νύχτα μέρα και συνεχίζω μοναχός μου τον πόλεμο του έθνους ενάντια στους καινούριους οχτρούς του, τους λυμεώνες του, τους αγύρτες, τους κλέφτες, τους μωροφιλόδοξους και τους λυσσιασμένους, και σ εσένα το Ναύαρχο της Ελλάδας που αλλαξοπίστησες κι έγινες τσιράκι τους κι όργανό τους! ΝΑΥΑΡΧΟΣ: Άνθρωπε της στεριάς, άνθρωπε αλύγιστε, ανάλλαχτε, πεισματάρη και στενόκαρδε, δεν την πιστεύουμε πια και δεν τη θέλουμε αυτή τη λευτεριά που μας γλωσσοκοπανάς. Είναι ψεύτικη, χάρτινη, φτιαγμένη με λόγια και με θεωρίες και καλή για τους δασκάλους και τα σκολιαρούδια. Εμάς η λευτεριά μας φυσομανά και μας τουμπανίζει σα θεομήνι και μας φουσκώνει την ψυχή και μας σέρνει και μας μεθά ως μας μεθούν οι ανέμποδοι ορίζοντες του μεγάλου ωκεανού. Είναι πόνος μας η λευτεριά μας, είναι πάθος μας, είναι έρωτας, είναι ζωή και θάνατος. Μα πάψε να πασχίζεις, Καποδίστρια, γιατί τώρα που γευτήκαμε τη γλύκα της δε βολεί πια να γιατρευτούμε και να την ξεχάσουμε ποτές. Τώρα γίναμε σαν τ άγριο θεριό, εκειδά αντίκρυ στις χώρες της Ανατολής, που προτού δοκιμάσει τ ανθρώπινο αίμα σ αφήνει και περνάς από μπροστά του κι ούτε που στρέφει να σε κοιτάξει, μιας όμως και το δοκίμασε γίνεται διάβολος κι ολοένα γυρεύει κι άλλο 46. Παρά την αντικειμενική στάση που ο Θεοτοκάς διατείνεται πως κρατά 47, η προτίμησή του είναι σαφώς με τον πολιτικό, που οδεύει γαλήνια προς τον θάνατο για το καλό της πατρίδας, παρά με τον στρατιωτικό που δημαγωγεί και μιλά με αοριστίες. Με τον άνθρωπο «της στεριάς» παρά με τον άνθρωπο «της θάλασσας», που όλως άστοχα (του το επισημαίνει παρακάτω και ο Καποδίστριας) παρομοιάζει τον εαυτό του και τους δικούς του με άγρια θηρία της Ανατολής. Κι αν έχουμε αμφιβολίες για το πού κλίνει η συμπάθεια του συγγραφέα, ένας παράγοντας του δράματος έρχεται να ρίξει αποφασιστικά το βάρος του προς όφελος του πολιτικού που θέλει να εγκαθιδρύσει κράτος στην Ελλάδα: ο Καποδίστριας παρουσιάζεται να έχει με το μέρος του το πιο υγιές κομμάτι του πληθυσμού, τις γυναίκες (γενναίες στον πόλεμο και μαλακές στην ειρήνη), οι οποίες αποτελούν τον «χορό» της τραγωδίας αυτής. 43 Τ. Κ. Παπατζώνης, «Το τραγούδι της εκστάσεως και της λατρείας Χριστού», Νέα Εστία 32 ( ), σ Τ. Κ. Παπατζώνης, Ursa Minor, Αθήνα, Σεπτ Ο Ελύτης μνημονεύει το ποίημα ανάμεσα σε αυτά που διαβάζονταν τις «Πέμπτες» στο σπίτι του Εμπειρίκου κατά τη διάρκεια της Κατοχής, «Χρονικό», ό.π., σ Τ. Κ. Παπατζώνης, «Χρονικό της σκλαβιάς και της καρτερίας», Εκλογή Α, Ursa Minor, Εκλογή Β, Αθήνα 1988, σ Γ. Θεοτοκάς, Θέατρο, ό.π., σ Βλ. «Σημείωμα», ό.π., σ. 35. Το 1965, όταν ο Θεοτοκάς επανεκδίδει το έργο αυτό στον τόμο Νεοελληνικό θέατρο, προσθέτει σημειώσεις στις οποίες διατείνεται ότι «το έργο γράφηκε στα 1942, όταν άρχισαν να γίνονται αισθητά τα πρώτα προμηνύματα του εμφυλίου πολέμου ανάμεσα στις αντιστασιακές μερίδες», σ Όμως το καλοκαίρι του 42 είναι πολύ νωρίς για τέτοια «προμηνύματα», ενώ το όλο πνεύμα του έργου παραπέμπει σαφώς προς το κλίμα της πρώτης κατοχικής περιόδου.

10 Η καθεστηκυία τάξη λοιπόν. Πιο ρητά ο Παπατζώνης, πιο έμμεσα ο Θεοτοκάς, υποστηρίζουν το κράτος και την τάξη, τη «νομιμότητα» εναντίον της «επανάστασης»: αυτά, μέσα στο Ως βασικό αγαθό προβάλλεται η ειρήνη και η ύπαρξη κράτους. Την αποστροφή του πολέμου και κάθε βιαιότητας την συμμερίζονται και άλλοι συγγραφείς αρκετά είναι τα κείμενα που πρεσβεύουν την άρση του μίσους και την αποδοχή του αντιπάλου. Ο Βενέζης στην Αιολική γη που, όπως είπαμε, δημοσιεύεται αυτή την εποχή σε συνέχειες στη Νέα Εστία, παρουσιάζει έναν κόσμο όπου ο εχθρός δαμάζεται από την αγάπη, έναν κόσμο που συμπονά τον εχθρό: τα παιδιά του παραδεισένιου τόπου της Αιολίας προσεύχονται για τα πεινασμένα τσακάλια που επιβουλεύονται τη σοδειά του κτήματός τους αν χρειαστεί να δοθεί μάχη κατά των εισβολέων (των τσακαλιών), αυτό γίνεται με πολύ βαριά καρδιά, αφού κάθε ον έχει κι αυτό τα δίκαιά του πάνω στη γη: Τι έγινε λοιπόν ο καλός θεός της γιαγιάς, εκείνος που μυστικά τον ικετεύαμε στην προσευχή μας να βρει και για τα πεινασμένα τσακάλια σπόρους; Τι έγινε και χάθηκε ο Μεγάλος Δράκος, θεότητα τόσο φιλική και φιλεύσπλαχνη του δάσους που, όταν πολύ πεινούσαν τα τσακάλια και φώναζαν, τα έβαζε να φάνε και να κοιμηθούνε; Κι αφού εκείνοι γίνηκαν καπνός ο Θεός κι ο Μεγάλος Δράκος και τα τσακάλια πεινούσαν, πώς οι άνθρωποι τα χτυπούσαν έτσι σκληρά. Ήταν πια αδύνατο να καταλάβουμε. Τα τσακάλια από πλάσματα του δάσους που είχαν δικαίωμα να φάνε, έπρεπε τώρα να γίνουν εχτρός 48. Πολύ χαρακτηριστικό είναι και το σύντομο διήγημα του Βενέζη «Μυκήνες», γραμμένο το Μητέρα Μικρασιάτισα ανατρέφει το γιο της ενσταλάζοντάς του υπερηφάνεια για την Ελλάδα, με παράδειγμα τη μεγάλη μορφή του Αγαμέμνονα. Χρόνια αργότερα, μετά τη Μικρασιατική καταστροφή και έχοντας χάσει τον γιο της, επισκέπτεται τις Μυκήνες συνειδητοποιώντας ότι ο Αγαμέμνων δεν ήταν παρά ένας σκληρός βασιλιάς παράδειγμά της γίνεται τώρα η Κλυταιμνήστρα, στης οποίας τον τάφο αποθέτει ένα λουλούδι «για να μην είναι μια μητέρα, η μητέρα της Ιφιγένειας, μόνη» 49. Μετά από κάθε ήττα, οι άνθρωποι γίνονται φιλειρηνιστές: όπως μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, έτσι και τώρα. Ο πόνος μιας μάνας υποσκελίζει την αίγλη του πολεμάρχου και τη συγκίνηση για την αιώνια Ελλάδα τώρα δεν μετρά πια η Ελλάδα, παρά ο «άνθρωπος». Ο «άνθρωπος» είναι που μετρά και για τον Καζαντζάκη, ο οποίος το 1941 με 1943 θα γράψει τον Ζορμπά, βάλλοντας ευθέως κατά των εθνικισμών, που μόνο θλίψη και καταστροφή σκορπίζουν στους ανθρώπους: Μια φορά έλεγα: τούτος είναι Τούρκος και Βούλγαρος, τούτος Έλληνας. Έχω εγώ κάμει πράματα για την πατρίδα, αφεντικό, που να σηκώνεται η τρίχα σου έσφαξα, έκλεψα, έκαψα χωριά, ατίμασα γυναίκες, ξεκλήρισα σπίτια... Γιατί; Γιατί, λέει, ήταν Βούλγαροι, Τούρκοι. Ου, να χαθείς παλιάνθρωπε, λέω συχνά στον εαυτό μου και τον μουτζώνω ου να χαθείς κουτεντέ! Τώρα λέω: τούτος είναι καλός άνθρωπος, εκείνος κακός 50. Η παραπάνω τοποθέτηση του μυθιστορηματικού Ζορμπά και του πραγματικού Καζαντζάκη καθίσταται ακόμα πιο εντυπωσιακή, αν λάβουμε υπόψη μας ότι στο σχετικό χωρίο γίνεται λόγος για τον μακεδονικό αγώνα: ο Ζορμπάς αφηγείται πώς είχε σκοτώσει έναν βούλγαρο παπά σε ένα χωριό, αλλά όταν αργότερα είδε τα παιδιά του να κλαίνε και να ψωμοζητούν, ξέσκισε την Αγιά Σοφιά που είχε κεντημένη στο πουκάμισό του και έτσι «γλίτωσε από την πατρίδα» «γλίτωσα [ ], αλαφρώνω [ ]. Λευτερώνουμαι, γίνουμαι άνθρωπος» 51. Το κήρυγμα του ανθρωπισμού αφορά κάθε εχθρό, εφαρμόζεται όμως παραδειγματικά στους Βουλγάρους, οι οποίοι την εποχή αυτή, ας θυμηθούμε, αποτελούν την τρίτη δύναμη κατοχής. Αλλά και απέναντι στους Γερμανούς ο Καζαντζάκης εισάγει ένα πνεύμα κατανόησης, αναφερόμενος, στον πρόλογο του μυθιστορήματος, στα δεινά που εκείνοι είχαν τραβήξει μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο 52. Ο Ζορμπάς βεβαίως δεν είναι έργο μειοδοσίας, αλλά ένα αφήγημα ακραιφνώς διεθνιστικό δεν του λείπει άλλωστε και μια δόση φιλοσοβιετισμού: ο Ζορμπάς αγαπά ιδιαιτέρως τις σλάβες γυναίκες και πλέκει το εγκώμιο στην ελευθερία, στην έλλειψη ιδιοκτησίας και στη μεγάλη αφθονία (υλικών αγαθών και κυρίως γυναικών) που συνάντησε στη Ρωσία 53. Αυτό το τελευταίο σχετίζεται όμως μάλλον με τη δεύτερη φάση του πολέμου και της Κατοχής, μετά το τέλος του 1942 ο Ζορμπάς ολοκληρώνεται κατά δήλωση του Καζαντζάκη τον Μάιο του Διεθνισμός και συμφιλίωση, ακόμα και με τον παρόντα, τον πραγματικό εχθρό, αυτόν που βρίσκεται μέσα στο ίδιο μας το έδαφος. Ο Βενέζης στην Αιολική γη συμφιλιωνόταν με έναν εχθρό που είχε τη συμβολική όψη του τσακαλιού, ο Καζαντζάκης όμως συμφιλιώνεται ακόμα και με ομοεθνείς των κατακτητών: το κύμα του ανθρωπισμού παρουσιάζεται πράγματι πολύ έντονο σε αυτή την πρώτη κατοχική περίοδο. Μερικά παραδείγματα ακόμη. Τον Ιούλιο του 41 ο Πέτρος 48 Η. Βενέζης, Αιολική γη, Αθήνα , σ Η. Βενέζης, «Μυκήνες», Άνεμοι, Αθήνα, Ιούλιος 1944, σ Ν. Καζαντζάκης, Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, Αθήνα 1946, σ Ό.π., σ Ό.π., σ Ό.π., σ Αναλυτικά για τον Ζορμπά, στο Αγγέλα Καστρινάκη, «Ελληνομάρες-παλαβομάρες : Ζορμπάς: ένας διεθνιστής μέσα στην Κατοχή», Πρακτικά του Διεθνούς συνεδρίου Νίκος Καζαντζάκης, το έργο και η πρόσληψή του, Ηράκλειο 2006, σ

11 Χάρης υμνεί τον ανθρωπισμό του Βενέζη, ο οποίος «υψώνει την καλοσύνη σε τρόπο συμβιώσεως» 55. Τον Αύγουστο θα επιλεγεί για μετάφραση στη Νέα Εστία ένα απόσπασμα από τον Ralph Waldo Emerson, που μεταφέρει ακριβώς ένα υπεράνω της πρόσκαιρης εχθρότητας ανθρωπιστικό μήνυμα: «Ας υψώσουμε βωμούς στην Ωραία Ανάγκη. Αυτή που διδάσκει πως όλα είναι πλασμένα από το ίδιο υλικό: ο κατήγορος και ο κατηγορούμενος, ο φίλος κι ο εχθρός [...], το φαγητό κι αυτός που το τρώει» κλπ. 56. Η Τατιάνα Σταύρου σε ένα διήγημά της, την «Ανάσταση», θα δικαιώσει την αλλαξοπιστία λόγω έρωτα μιας χριστιανής με έναν τούρκο αξιωματικό, σε καιρό πολέμου μάλιστα, καθώς «η αγάπη η μεγάλη κι η αληθινή δεν μπορεί να ναι αμάρτημα όποιον κι αν αγαπάς» 57. Αλλά και ο Νικηφόρος Βρεττάκος, τον Ιούνιο του 42, πάλι στη Νέα Εστία: Είμαι ελεύθερος! Δεν έχω πατρίδα. Αγαπώ την πατρίδα μου σαν ανθρωπότητα και την ανθρωπότητα σαν πατρίδα μου. [ ] Παρέκαμψα κάθε εφήμερο ζήλο [ ] η μοίρα της [ζωής μου] δεν είναι εκεί που την τοποθετεί αυτή ή η άλλη συνθήκη, αλλά μέσα στο σύμπαν 58. Είδαμε κιόλας, άλλωστε, τον συμπαθητικό τρόπο με τον οποίο ο Θεοτοκάς αποδίδει τη φυσιογνωμία του Ποντίου Πιλάτου, στο θεατρικό μονόπρακτό του που ο ίδιος το χαρακτήρισε «απόπειρα φυγής». Μέσα σε αυτό το πλαίσιο μπορούμε να εννοήσουμε και το πιο παράδοξο, κατά τη γνώμη μου, δημιούργημα της εποχής, το μυθιστόρημα του Καραγάτση, Ο Κοτζάμπασης του Καστρόπυργου, γραμμένο από τον Ιούλιο του 1942 έως τον Μάιο του Το μυθιστόρημα έχει ως ήρωα έναν εξωμότη, έναν Έλληνα φυλακισμένο στην Τρίπολη το 1821, ο οποίος οργισμένος με την «προδοσία» των αρχιερέων που τάχα κηρύσσουν την Επανάσταση, ενώ στην ουσία αποβλέπουν σε ατομικά οφέλη, αλλαξοπιστεί, προκειμένου να επιζήσει και να μη χάσει τη ζωή του για μια έτσι κι αλλιώς πολύ αμφιλεγόμενη εξέγερση. Το πρόσωπο αυτό παρουσιάζεται κατά βάση θετικά, η έννοια του ηρωισμού γελοιοποιείται, ενώ οι Τούρκοι χαίρουν μεγάλης εκτίμησης, καθότι, όπως λέγεται, προστάτευαν τους φτωχούς χωρικούς από την τυραννία των κοτζαμπάσηδων. Θετική αξία όχι χωρίς ταλαντεύσεις βέβαια προσδίδεται στον «αμοραλισμό», που θέτει σε υψηλότερη θέση την ευδαιμονία και την ανάγκη της επιβίωσης από την πατρίδα και τη θυσία. Όλα αυτά επενδύονται με κάποιο αριστερό πνεύμα καταγγελίας των κοτζαμπάσηδων, κατά πρώτο λόγο όμως αποβλέπουν στη δικαίωση ενός προσώπου που ως ύψιστη αξία θεωρεί την απόλαυση της ζωής. Το γεγονός ότι εξωμότης υπήρξε όντως ένας πρόγονος του Καραγάτση καθιστά ιδιαίτερα ενδιαφέρον ότι η απόπειρα της δικαίωσής του επιχειρείται μέσα στο πρώτο διάστημα της Κατοχής. Τη στιγμή αυτή φαινόταν να υπάρχει πράγματι πρόσφορο έδαφος: η εποχή χωρούσε πολύν «διεθνισμό», τόσο ώστε ακόμα και ο «προαιώνιος εχθρός» του έθνους να μπορεί να μεταβληθεί σε φίλο 59. Όπως θα δούμε, ωστόσο, προς το τέλος της Κατοχής, όταν θα αρχίσει να διαφαίνεται η δυνατότητα της νίκης, όλα τα φαινόμενα που διαγράψαμε εδώ θα ανατραπούν τάχιστα: τότε θα αρχίσει η εξύμνηση του «ζωτικού μίσους». 55 Π. Χάρης, «Ηλία Βενέζη, Αιγαίο», Νέα Εστία 30 ( ), σ R. W. Emerson, «Μοίρα», ό.π., σ Τατιάνα Σταύρου, «Ανάσταση», Το καλοκαίρι πέρασε, Αθήνα 1943, σ Ν. Βρεττάκος, «Η θέση μου κι η πορεία μου», Νέα Εστία 31 ( ), σ Αναλυτικά για τον Κοτζάμπαση του Καστρόπυργου στο Αγγέλα Καστρινάκη, «Ένας αμοράλ μέσα στην Κατοχή», Νέα Εστία, τχ (Δεκ. 2000, Αφιέρωμα στον Καραγάτση), σ

ΤΖΑΛΑΛΑΝΤΙΝ ΡΟΥΜΙ. Επιλεγμένα ποιήματα. Μέσα από την Αγάπη. γλυκαίνει καθετί πικρό. το χάλκινο γίνεται χρυσό

ΤΖΑΛΑΛΑΝΤΙΝ ΡΟΥΜΙ. Επιλεγμένα ποιήματα. Μέσα από την Αγάπη.   γλυκαίνει καθετί πικρό. το χάλκινο γίνεται χρυσό http://hallofpeople.com/gr/bio/roumi.php ΤΖΑΛΑΛΑΝΤΙΝ ΡΟΥΜΙ Επιλεγμένα ποιήματα γλυκαίνει καθετί πικρό το χάλκινο γίνεται χρυσό το θολό κρασί γίνεται εκλεκτό ο κάθε πόνος γίνεται γιατρικό οι νεκροί θα αναστηθούν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ

ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ Στο πλαίσιο του μαθήματος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ Γυμνασίου οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με ένα δείγμα ερωτικής ποίησης. Συγκεκριμένα διδάχτηκαν το ποίημα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ

ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ Στο πλαίσιο του μαθήματος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ Γυμνασίου οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με ένα δείγμα ερωτικής ποίησης. Συγκεκριμένα διδάχτηκαν το ποίημα

Διαβάστε περισσότερα

«Το κορίτσι με τα πορτοκάλια»

«Το κορίτσι με τα πορτοκάλια» «Το κορίτσι με τα πορτοκάλια» «Κάθεσαι καλά, Γκέοργκ; Καλύτερα να καθίσεις, γιατί σκοπεύω να σου διηγηθώ μια ιστορία για γερά νεύρα». Με αυτόν τον τρόπο ο συγγραφέας του βιβλίου αρχίζει να ξετυλίγει το

Διαβάστε περισσότερα

Μια νύχτα. Μπαίνω στ αμάξι με το κορίτσι μου και γέρνει γλυκά στο πλάϊ μου και το φεγγάρι λες και περπατάει ίσως θέλει κάπου να μας πάει

Μια νύχτα. Μπαίνω στ αμάξι με το κορίτσι μου και γέρνει γλυκά στο πλάϊ μου και το φεγγάρι λες και περπατάει ίσως θέλει κάπου να μας πάει Μια νύχτα Μπαίνω στ αμάξι με το κορίτσι μου και γέρνει γλυκά στο πλάϊ μου και το φεγγάρι λες και περπατάει ίσως θέλει κάπου να μας πάει Μια νύχτα σαν κι αυτή μια νύχτα σαν κι αυτή θέλω να σου πω πόσο σ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις. Α ομάδα ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1. Η συγγραφέας του βιβλίου μοιράζεται μαζί μας πτυχές της ζωής κάποιων παιδιών, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες. α) Ποια πιστεύεις ότι είναι τα μηνύματα που θέλει να περάσει μέσα

Διαβάστε περισσότερα

Ευχαριστώ Ολόψυχα για την Δύναμη, την Γνώση, την Αφθονία, την Έμπνευση και την Αγάπη...

Ευχαριστώ Ολόψυχα για την Δύναμη, την Γνώση, την Αφθονία, την Έμπνευση και την Αγάπη... Ευχαριστώ Ολόψυχα για την Δύναμη, την Γνώση, την Αφθονία, την Έμπνευση και την Αγάπη... τον Δάσκαλο μου, Γιώργο Καραθάνο την Μητέρα μου Καλλιόπη και τον γιο μου Ηλία-Μάριο... Ευχαριστώ! 6 ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ

Διαβάστε περισσότερα

Στην ζωή πρέπει να ξέρεις θα σε κάνουν να υποφέρεις. Μην λυγίσεις να σταθείς ψηλά! Εκεί που δεν θα μπορούν να σε φτάσουν.

Στην ζωή πρέπει να ξέρεις θα σε κάνουν να υποφέρεις. Μην λυγίσεις να σταθείς ψηλά! Εκεί που δεν θα μπορούν να σε φτάσουν. Αποστόλη Λαμπρινή (brines39@ymail.com) ΔΥΝΑΜΗ ΨΥΧΗΣ Στην ζωή πρέπει να ξέρεις θα σε κάνουν να υποφέρεις Μην λυγίσεις να σταθείς ψηλά! Εκεί που δεν θα μπορούν να σε φτάσουν. Θα σε χτυπάνε, θα σε πονάνε,

Διαβάστε περισσότερα

Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη

Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη Επιμέλεια εργασίας: Παναγιώτης Γιαννόπουλος Περιεχόμενα Ερώτηση 1 η : σελ. 3-6 Ερώτηση 2 η : σελ. 7-9 Παναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 2 Ερώτηση 1 η Η συγγραφέας

Διαβάστε περισσότερα

Χάρτινη αγκαλιά. Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου

Χάρτινη αγκαλιά. Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου Χάρτινη αγκαλιά Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου Εργασίες 1 α ) Κατά τη γνώμη μου, το βιβλίο που διαβάσαμε κρύβει στις σελίδες του βαθιά και πολύ σημαντικά μηνύματα, που η συγγραφέας θέλει να μεταδώσει

Διαβάστε περισσότερα

Σαράντα από τις φράσεις που αποθησαυρίστηκαν μέσα από το έργο του Καζαντζάκη επίκαιρες κάθε φορά που τις διαβάζουμε:

Σαράντα από τις φράσεις που αποθησαυρίστηκαν μέσα από το έργο του Καζαντζάκη επίκαιρες κάθε φορά που τις διαβάζουμε: Σαράντα από τις φράσεις που αποθησαυρίστηκαν μέσα από το έργο του Καζαντζάκη επίκαιρες κάθε φορά που τις διαβάζουμε: 1. «Είπα στη μυγδαλιά: «Αδερφή, μίλησέ μου για το Θεό». Κι η μυγδαλιά άνθισε» 2. «Μια

Διαβάστε περισσότερα

A READER LIVES A THOUSAND LIVES BEFORE HE DIES.

A READER LIVES A THOUSAND LIVES BEFORE HE DIES. A READER LIVES A THOUSAND LIVES BEFORE HE DIES. 1. Η συγγραφέας του βιβλίου μοιράζεται μαζί μας πτυχές της ζωής κάποιων παιδιών, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες. α) Ποια πιστεύεις ότι είναι τα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΑΓΙΩΣΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΣΡΙΟΤ. Δέκα ποιήματα για τον πατέρα μου. Αλκιβιάδη

ΠΑΝΑΓΙΩΣΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΣΡΙΟΤ. Δέκα ποιήματα για τον πατέρα μου. Αλκιβιάδη ΠΑΝΑΓΙΩΣΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΣΡΙΟΤ Αλκιβιάδη Θεσσαλονίκη Υεβρουάριος 2015 Παναγιώτα Παπαδημητρίου Αλκιβιάδη Θεσσαλονίκη Υεβρουάριος 2015 [3] Παναγιώτα Παπαδημητρίου Αφιερωμένο στον πατέρα μου Αλκιβιάδη Copyright

Διαβάστε περισσότερα

Τίτσα Πιπίνου: «Οι ζωές μας είναι πολλές φορές σαν τα ξενοδοχεία..»

Τίτσα Πιπίνου: «Οι ζωές μας είναι πολλές φορές σαν τα ξενοδοχεία..» Ημερομηνία 11/8/2016 Μέσο Συντάκτης Link artpress.sundaybloody.com Βασόλης Κάργας http://artpress.sundaybloody.com/?it_books=%cf%84%ce%af%cf%84%cf%83%ce%b1- %CF%80%CE%B9%CF%80%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CF%85-%CE%BF%CE%B9-

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Οδύσσειας: θέμα 2 ο «Γράφω το ημερολόγιο του κεντρικού ήρωα ή κάποιου άλλου προσώπου» Το ημερολόγιο της Πηνελόπης

Εργασία Οδύσσειας: θέμα 2 ο «Γράφω το ημερολόγιο του κεντρικού ήρωα ή κάποιου άλλου προσώπου» Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Εργασία Οδύσσειας: θέμα 2 ο «Γράφω το ημερολόγιο του κεντρικού ήρωα ή κάποιου άλλου προσώπου» Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Το ημερολόγιο: «ημέρα της αποχώρησης Αγαπημένο μου

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER 1 Α Ομάδα «Κάθεσαι καλά, Γκέοργκ; Καλύτερα να καθίσεις, γιατί σκοπεύω να σου διηγηθώ μια ιστορία για γερά νεύρα». Με αυτόν τον τρόπο ο συγγραφέας του βιβλίου

Διαβάστε περισσότερα

Ο εγωιστής γίγαντας. Μεταγραφή : Γλυμίτσα Ευθυμία. Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης. «Αλέξανδρος Δελμούζος»

Ο εγωιστής γίγαντας. Μεταγραφή : Γλυμίτσα Ευθυμία. Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης. «Αλέξανδρος Δελμούζος» Ο εγωιστής γίγαντας Μεταγραφή : Γλυμίτσα Ευθυμία Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης «Αλέξανδρος Δελμούζος» 2010-2011 Κάθε απόγευμα μετά από το σχολείο τα παιδιά πήγαιναν για να παίξουν στον κήπο του γίγαντα.

Διαβάστε περισσότερα

Όταν φεύγουν τα σύννεφα μένει το καθαρό

Όταν φεύγουν τα σύννεφα μένει το καθαρό Ημερομηνία 9/6/2016 Μέσο Συντάκτης Link http://plusmag.gr/ Αλεξάνδρα Παναγοπούλου http://plusmag.gr/article/%cf%84%ce%b1%ce%bd_%cf%86%ce%b5%ce%b3%ce%bf%cf %85%CE%BD_%CF%84%CE%B1_%CF%83%CE%BD%CE%BD%CE%B5%CF%86%CE%B1_%CE%B

Διαβάστε περισσότερα

ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ. Το κίνημα του ρομαντισμού κυριάρχησε στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα.

ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ. Το κίνημα του ρομαντισμού κυριάρχησε στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα. ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ Το κίνημα του ρομαντισμού κυριάρχησε στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα. Ο ρομαντισμός προβάλλει το συναίσθημα και τη φαντασία. Στα ποιήματα υπάρχει

Διαβάστε περισσότερα

Τα λουλούδια που δεν είχαν όνομα ''ΜΥΘΟΣ''

Τα λουλούδια που δεν είχαν όνομα ''ΜΥΘΟΣ'' 1 2 Τα λουλούδια που δεν είχαν όνομα ''ΜΥΘΟΣ'' 3 Τα λουλούδια χωρίς όνομα, τα έχει ο καθένας από μας, αλλά δεν το ξέρουμε. Δεν μας μαθαίνουν τίποτα και ψάχνουμε μόνοι μας άσκοπα να βρούμε κάτι, για να

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΙ ΤΟ Σ ΑΓΑΠΑΩ

ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΙ ΤΟ Σ ΑΓΑΠΑΩ ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΙ ΤΟ Σ ΑΓΑΠΑΩ (Αόρατος) ΑΦΗΓΗΤΗΣ: Κάποτε στη γη γεννήθηκε το Όνειρο. Το όνομά του δεν ήταν έτσι, όμως επειδή συνεχώς ονειρευόταν, όλοι το φώναζαν Όνειρο. Δεν ήταν κάτι το σπουδαίο, ήταν σαν

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΟΡΤΗ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ ΤΡΑΓΟΥ ΙΑ

ΓΙΟΡΤΗ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ ΤΡΑΓΟΥ ΙΑ ΓΙΟΡΤΗ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ ΤΡΑΓΟΥ ΙΑ 1 Πάλης ξεκίνηµα Πάλης ξεκίνηµα νέοι αγώνες οδηγοί της ελπίδας Όχι άλλα δάκρυα κλείσαν οι τάφοι λευτεριάς λίπασµα Λουλούδι φωτιάς βγαίνει στους τάφους µήνυµα στέλνουν Απάντηση

Διαβάστε περισσότερα

«ΑΓΝΩΣΤΟΙ ΑΝΑΜΕΣΑ ΜΑΣ»

«ΑΓΝΩΣΤΟΙ ΑΝΑΜΕΣΑ ΜΑΣ» «ΑΓΝΩΣΤΟΙ ΑΝΑΜΕΣΑ ΜΑΣ» ΤΑΞΗ Γ1 2 ο Δ Σ ΓΕΡΑΚΑ ΔΑΣΚ:Αθ.Κέλλη ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Κατά τη διάρκεια της περσινής σχολικής χρονιάς η τάξη μας ασχολήθηκε με την ανάγνωση και επεξεργασία λογοτεχνικών βιβλίων

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1 α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

Από όλα τα παραμύθια που μου έλεγε ο πατέρας μου τα βράδια πριν κοιμηθώ, ένα μου άρεσε πιο πολύ. Ο Σεβάχ ο θαλασσινός. Επτά ταξίδια είχε κάνει ο

Από όλα τα παραμύθια που μου έλεγε ο πατέρας μου τα βράδια πριν κοιμηθώ, ένα μου άρεσε πιο πολύ. Ο Σεβάχ ο θαλασσινός. Επτά ταξίδια είχε κάνει ο 4 Από όλα τα παραμύθια που μου έλεγε ο πατέρας μου τα βράδια πριν κοιμηθώ, ένα μου άρεσε πιο πολύ. Ο Σεβάχ ο θαλασσινός. Επτά ταξίδια είχε κάνει ο Σεβάχ. Για να δει τον κόσμο και να ζήσει περιπέτειες.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ. Α1. Η επίδραση του Ευρωπαϊκού Ρομαντισμού είναι πρόδηλη στο έργο του

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ. Α1. Η επίδραση του Ευρωπαϊκού Ρομαντισμού είναι πρόδηλη στο έργο του ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Α1. Η επίδραση του Ευρωπαϊκού Ρομαντισμού είναι πρόδηλη στο έργο του Σολωμού. Το μεταφυσικό στοιχείο εντοπίζεται λόγου χάρη στο στίχο 54 όπου ανιχνεύουμε

Διαβάστε περισσότερα

Πένυ Παπαδάκη: «Οι άνθρωποι που αγαπούν το βιβλίο δεν επηρεάζονται από την κρίση» ΘΑΝΑΣΗΣ ΞΑΝΘΟΣ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017

Πένυ Παπαδάκη: «Οι άνθρωποι που αγαπούν το βιβλίο δεν επηρεάζονται από την κρίση» ΘΑΝΑΣΗΣ ΞΑΝΘΟΣ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 Πένυ Παπαδάκη: «Οι άνθρωποι που αγαπούν το βιβλίο δεν επηρεάζονται από την κρίση» ΘΑΝΑΣΗΣ ΞΑΝΘΟΣ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΟΤΑΝ ΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΜΙΛΟΥΝ Η συγγραφέας Πένυ Παπαδάκη σε μια εποικοδομητική συνέντευξη στο

Διαβάστε περισσότερα

Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος :11

Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος :11 Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος 2017-11:11 Από τη Μαίρη Γκαζιάνη Ο ΜΑΝΟΣ ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έχει γράψει περίπου

Διαβάστε περισσότερα

ιονύσιος Σολωµός ( )

ιονύσιος Σολωµός ( ) ιονύσιος Σολωµός (1798 1857) Ένας από τους σηµαντικότερους νεοέλληνες ποιητές. Είναι ο εθνικός µας ποιητής Ήταν ο πρώτος που καλλιέργησε συστηµατικά τη δηµοτική γλώσσα Αξιοποίησε την προγενέστερη ποιητική

Διαβάστε περισσότερα

Το ψέμα είναι ένας εύκολος τρόπος να αποφύγεις την πραγματικότητα : συνέντευξη του Άγγελου Αγγέλου και της Έμης Σίνη στο elniplex

Το ψέμα είναι ένας εύκολος τρόπος να αποφύγεις την πραγματικότητα : συνέντευξη του Άγγελου Αγγέλου και της Έμης Σίνη στο elniplex Το ψέμα είναι ένας εύκολος τρόπος να αποφύγεις την πραγματικότητα : συνέντευξη του Άγγελου Αγγέλου και της Έμης Σίνη στο elniplex Η Έμη Σίνη μεγάλωσε στη Ρόδο, σπούδασε πολιτικός μηχανικός στο Μετσόβιο

Διαβάστε περισσότερα

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα. Εργασία Χριστίνας Λιγνού Α 1

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα. Εργασία Χριστίνας Λιγνού Α 1 1 Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Εργασία Χριστίνας Λιγνού Α 1 2 1.Στο βιβλίο παρουσιάζονται δύο διαφορετικοί κόσμοι. Ο πραγματικός κόσμος της Ρόζας, στη νέα της γειτονιά, και ο πλασματικός κόσμος, στον

Διαβάστε περισσότερα

Τετάρτη, 22 Φεβρουαρίου "Το κορίτσι με τα τριαντάφυλλα" του Θάνου Κονδύλη. Κριτική: Χριστίνα Μιχελάκη

Τετάρτη, 22 Φεβρουαρίου Το κορίτσι με τα τριαντάφυλλα του Θάνου Κονδύλη. Κριτική: Χριστίνα Μιχελάκη Τετάρτη, 22 Φεβρουαρίου 2017 "Το κορίτσι με τα τριαντάφυλλα" του Θάνου Κονδύλη Κριτική: Χριστίνα Μιχελάκη Ο Θάνος Κονδύλης είναι ένας από τους πιο αξιόλογους συγγραφείς της χώρας μας, κατά την γνώμη μου.

Διαβάστε περισσότερα

Το κορίτσι με τα πορτοκάλια. Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας. [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου]

Το κορίτσι με τα πορτοκάλια. Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας. [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου] Το κορίτσι με τα πορτοκάλια Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου] Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας: Σεμίραμις Αμπατζόγλου Τάξη: Γ'1 Γυμνασίου

Διαβάστε περισσότερα

2 ο Δημοτικό Σχολείο Λιτοχώρου

2 ο Δημοτικό Σχολείο Λιτοχώρου 2 ο Δημοτικό Σχολείο Λιτοχώρου Μικροί λογοτέχνες του Σχολείου μας βραβεύονται Το 2 ο Δημοτικό Σχολείο Λιτοχώρου συμμετείχε στον 4 ο Πανελλήνιο και Παγκύπριο διαγωνισμό για παιδιά και εφήβους στην κατηγορία

Διαβάστε περισσότερα

Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη: Στόχος μου είναι να πείσω τους αναγνώστες μου να μην σκοτώσουν το μικρό παιδί που έχουν μέσα τους 11 May 2018

Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη: Στόχος μου είναι να πείσω τους αναγνώστες μου να μην σκοτώσουν το μικρό παιδί που έχουν μέσα τους 11 May 2018 Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη: Στόχος μου είναι να πείσω τους αναγνώστες μου να μην σκοτώσουν το μικρό παιδί που έχουν μέσα τους 11 May 2018 by Rena Mavridou Αγαπητή Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη, πώς προέκυψε η συγγραφή στη ζωή

Διαβάστε περισσότερα

Μεγάλο βραβείο, μεγάλοι μπελάδες. Μάνος Κοντολέων. Εικονογράφηση: Τέτη Σώλου

Μεγάλο βραβείο, μεγάλοι μπελάδες. Μάνος Κοντολέων. Εικονογράφηση: Τέτη Σώλου Συλλογή Περιστέρια 148 Εικονογράφηση εξωφύλλου: Εύη Τσακνιά 1. Το σωστό γράψιμο Έχεις προσέξει πως κάποια βιβλία παρακαλούμε να μην τελειώσουν ποτέ κι άλλα, πάλι, από την πρώτη κιόλας σελίδα τα βαριόμαστε;

Διαβάστε περισσότερα

Χριστούγεννα. Ελάτε να ζήσουμε τα. όπως πραγματικά έγιναν όπως τα γιορτάζει η εκκλησία μας όπως τα νιώθουν τα μικρά παιδιά

Χριστούγεννα. Ελάτε να ζήσουμε τα. όπως πραγματικά έγιναν όπως τα γιορτάζει η εκκλησία μας όπως τα νιώθουν τα μικρά παιδιά Ελάτε να ζήσουμε τα όπως πραγματικά έγιναν όπως τα γιορτάζει η εκκλησία μας όπως τα νιώθουν τα μικρά παιδιά Χριστούγεννα (μέσα από ιστορίες και χριστουγεννιάτικα παιχνίδια) 1 Στόχοι: Μέσα από διάφορες

Διαβάστε περισσότερα

Αναστασία Μπούτρου. Εργασία για το βιβλίο «Παπούτσια με φτερά»

Αναστασία Μπούτρου. Εργασία για το βιβλίο «Παπούτσια με φτερά» Αναστασία Μπούτρου Εργασία για το βιβλίο «Παπούτσια με φτερά» α) Αν κάποιος έχει φαντασία, μπορεί και φαντάζεται έναν καλύτερο κόσμο. Κλείνει τα μάτια του και βλέπει αυτό που ποθεί. Αυτό το απόσπασμα εννοεί

Διαβάστε περισσότερα

Απόστολος Θηβαίος - Παιδικές Ζωγραφιές

Απόστολος Θηβαίος - Παιδικές Ζωγραφιές . 1 Απόστολος Θηβαίος - Παιδικές Ζωγραφιές Παιδικές Ζωγραφιές Απόστολος Θηβαίος. 3 Τίτλος: Παιδικές Ζωγραφιές Συγγραφέας: Απόστολος Θηβαίος ISBN: 978-618-81318-1-1 Επίλεκτες Ψηφιακές Εκδόσεις: 24grammata.com

Διαβάστε περισσότερα

Χρήστος Ιωάννου Τσαρούχης. Στάλες. Ποίηση

Χρήστος Ιωάννου Τσαρούχης. Στάλες. Ποίηση Χρήστος Ιωάννου Τσαρούχης Στάλες Ποίηση ΣΤΑΛΕΣ Χρήστος Ιωάννου Τσαρούχης Διορθώσεις: Χαρά Μακρίδη Επιμέλεια: Κωνσταντίνος Ι. Κορίδης Σελιδοποίηση: Ζωή Ιωακειμίδου Σχέδιο βιβλίου: Λαμπρινή Βασιλείου-Γεώργα

Διαβάστε περισσότερα

Μεταξία Κράλλη! Ένα όνομα που γνωρίζουν όλοι οι αναγνώστες της ελληνικής λογοτεχνίας, ωστόσο, κανείς δεν ξέρει ποια

Μεταξία Κράλλη! Ένα όνομα που γνωρίζουν όλοι οι αναγνώστες της ελληνικής λογοτεχνίας, ωστόσο, κανείς δεν ξέρει ποια Δευτέρα, Ιουνίου 16, 2014 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΞΙΑΣ ΚΡΑΛΛΗ Η Μεταξία Κράλλη είναι ένα από τα δημοφιλέστερα πρόσωπα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας. Μετά την κυκλοφορία του πρώτου της βιβλίου, "Μια φορά

Διαβάστε περισσότερα

μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου

μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου Δύο Σε μια σπουδαία αρχαία πόλη που την έλεγαν Ουρούκ, ζούσε ένας νεαρός βασιλιάς, ο Γκιλγκαμές. Πατέρας του Γκιλγκαμές ήταν ο βασιλιάς Λουγκαλμπάντα και μητέρα του η

Διαβάστε περισσότερα

Ευλογημένο Καταφύγιο Άξιον Εστί Κατασκήνωση Αγοριών ημοτικού

Ευλογημένο Καταφύγιο Άξιον Εστί Κατασκήνωση Αγοριών ημοτικού Ευλογημένο Καταφύγιο Άξιον Εστί Κατασκήνωση Αγοριών ημοτικού Μακρυνίτσα 2009 Ύμνος της ομάδας «Στη σκέπη της Παναγίας» Απ τα νησιά τα ιερά στην Πάτμο φτάνω ταπεινά απ τα νησιά όλης της γης ακτίνες ρίξε

Διαβάστε περισσότερα

Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Κ Α Τ Α Ν Ο Η Σ Η Π Ρ Ο Φ Ο Ρ Ι Κ Ο Υ Λ Ο Γ Ο Υ Π Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν

Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Κ Α Τ Α Ν Ο Η Σ Η Π Ρ Ο Φ Ο Ρ Ι Κ Ο Υ Λ Ο Γ Ο Υ Π Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Κ Α Τ Α Ν Ο Η Σ Η Π Ρ Ο Φ Ο Ρ Ι Κ Ο Υ Λ Ο Γ Ο Υ Π Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν 2 5 Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ 1 Y Π Ο Υ Ρ Γ Ε Ι Ο Π Α Ι Δ Ε Ι Α Σ Κ Α Ι Θ Ρ Η Σ Κ Ε Υ Μ Α

Διαβάστε περισσότερα

ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ 1 28Η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940

ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ 1 28Η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940 ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΗ ΜΕΡΑ Ευλογημένη τρεις φορές Του Οκτώβρη αυτή η μέρα, Που διώξανε τους Ιταλούς Απ την Ελλάδα πέρα. Ευλογημένος ο λαός που απάντησε το όχι ευλογημένος ο στρατός που με τη ξιφολόγχη, πάνω στην

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΣΤΗΝ ΕΚΔΙΩΞΗ MAΘ Η Μ Α : Ν Ε Ο Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Κ Α Ι Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΣΤΗΝ ΕΚΔΙΩΞΗ MAΘ Η Μ Α : Ν Ε Ο Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Κ Α Ι Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΣΤΗΝ ΕΚΔΙΩΞΗ MAΘ Η Μ Α : Ν Ε Ο Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Κ Α Ι Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Π Α Τ Ρ Ω Ν Φ Ι Λ Ο Λ Ο Γ Ι Α Δ Ρ Ι Μ Α Ρ Ο Π Ο Υ Λ Ο Υ Σ Ε

Διαβάστε περισσότερα

«Το αγόρι στο θεωρείο»

«Το αγόρι στο θεωρείο» Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα «Το αγόρι στο θεωρείο» Μανώλης Λεγάκης Στο βιβλίο της Α. Δαρλάση τα ιστορικά στοιχεία συνυφαίνονται με τα μυθιστορηματικά: πρόσωπα φανταστικά υφίστανται σε ατομικό και

Διαβάστε περισσότερα

Στέφανος Λίβος: «Η συγγραφή δεν είναι καθημερινή ανάγκη για μένα. Η έκφραση όμως είναι!»

Στέφανος Λίβος: «Η συγγραφή δεν είναι καθημερινή ανάγκη για μένα. Η έκφραση όμως είναι!» Ημερομηνία 27/4/2015 Μέσο Συντάκτης Link www.thinkover.gr Ανδριάνα Βούτου http://www.thinkover.gr/2015/04/27/stefanos-livos/ Στέφανος Λίβος: «Η συγγραφή δεν είναι καθημερινή ανάγκη για μένα. Η έκφραση

Διαβάστε περισσότερα

Ν ε ο ε λ λ η ν ι κ ή ς Λ ο γ ο τ ε χ ν ί α ς. Θεματική ενότητα: «Οικουμενικές αξίες και Λογοτεχνία» ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Ν ε ο ε λ λ η ν ι κ ή ς Λ ο γ ο τ ε χ ν ί α ς. Θεματική ενότητα: «Οικουμενικές αξίες και Λογοτεχνία» ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 Σχολική Χρονιά 2012-2013 Κ ε ί μ ε ν α Ν ε ο ε λ λ η ν ι κ ή ς Λ ο γ ο τ ε χ ν ί α ς Θεματική ενότητα: «Οικουμενικές αξίες και Λογοτεχνία» ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Κείμενα προς συνανάγνωση συνεξέταση Έριχ Μαρία

Διαβάστε περισσότερα

Ο Δημήτρης Στεφανάκης στο CretePlus.gr: «Ο χρόνος είναι το επιτραπέζιο παιχνίδι της μνήμης στο οποίο χάνουμε συνεχώς» (pics)

Ο Δημήτρης Στεφανάκης στο CretePlus.gr: «Ο χρόνος είναι το επιτραπέζιο παιχνίδι της μνήμης στο οποίο χάνουμε συνεχώς» (pics) Ο Δημήτρης Στεφανάκης στο CretePlus.gr: «Ο χρόνος είναι το επιτραπέζιο παιχνίδι της μνήμης στο οποίο χάνουμε συνεχώς» (pics) Πολιτισμός 26/07/2016-08:56 Ο Δημήτρης Στεφανάκης στο CretePlus.gr: «Ο χρόνος

Διαβάστε περισσότερα

Α. ΚΕΙΜΕΝΑ 1 «ΤΟ ΧΕΡΙ»

Α. ΚΕΙΜΕΝΑ 1 «ΤΟ ΧΕΡΙ» Α. ΚΕΙΜΕΝΑ Κείμενο 1 «ΤΟ ΧΕΡΙ» - «Ποια είναι», κύριε, «η μεγαλύτερη σωματική βλάβη», ρώτησαν τα παιδιά το δάσκαλό τους. Ο δάσκαλος άκουγε τις απαντήσεις των παιδιών. Κάποιο παιδί έλεγε πως το χειρότερο

Διαβάστε περισσότερα

Η συγγραφέας Γιώτα Γουβέλη και «Η πρώτη κυρία» Σάββατο, 12 Δεκεμβρίου :21

Η συγγραφέας Γιώτα Γουβέλη και «Η πρώτη κυρία» Σάββατο, 12 Δεκεμβρίου :21 Ημερομηνία 12/12/2015 Μέσο Συντάκτης Link http://now24.gr/ Μαίρη Γκαζιάνη http://now24.gr/i-singrafeas-giota-gouveli-ke-i-proti-kiria/ Η συγγραφέας Γιώτα Γουβέλη και «Η πρώτη κυρία» Σάββατο, 12 Δεκεμβρίου

Διαβάστε περισσότερα

σα μας είπε από κοντά η αγαπημένη ψυχολόγος Θέκλα Πετρίδου!

σα μας είπε από κοντά η αγαπημένη ψυχολόγος Θέκλα Πετρίδου! σα μας είπε από κοντά η αγαπημένη ψυχολόγος Θέκλα Πετρίδου! 12/11/2018 Katerina Christou Student Εφημερίδα Λεμεσός Στις 9 Νοεμβρίου είχα την τιμή και τη χαρά να γνωρίσω από κοντά την αγαπημένη ψυχολόγο,

Διαβάστε περισσότερα

«Ο Αϊούλαχλης και ο αετός»

«Ο Αϊούλαχλης και ο αετός» ΠΑΡΑΜΥΘΙ #25 «Ο Αϊούλαχλης και ο αετός» (Φλώρινα - Μακεδονία Καύκασος) Διαγωνισμός παραδοσιακού παραμυθιού ebooks4greeks.gr ΠΑΡΑΜΥΘΙ #25 Ψηφίστε το παραμύθι που σας άρεσε περισσότερο εδώ μέχρι 30/09/2011

Διαβάστε περισσότερα

Θεοφανία Ανδρονίκου Βασιλάκη: "Θέλω κάποια στιγμή να γράψω ένα μυθιστόρημα που να έχει όλα τα είδη"

Θεοφανία Ανδρονίκου Βασιλάκη: Θέλω κάποια στιγμή να γράψω ένα μυθιστόρημα που να έχει όλα τα είδη Θεοφανία Ανδρονίκου Βασιλάκη: "Θέλω κάποια στιγμή να γράψω ένα μυθιστόρημα που να έχει όλα τα είδη" Στο βιβλίο χρησιμοποιείτε πολυπρόσωπες αφηγήσεις μέσα στην κεντρική πλοκή ώστε να μιλήσετε για την ίδια

Διαβάστε περισσότερα

Ο συγγραφέας Δημήτρης Στεφανάκης και «Ο χορός των ψευδαισθήσεων» Πέμπτη, 10 Σεπτεμβρίου :26

Ο συγγραφέας Δημήτρης Στεφανάκης και «Ο χορός των ψευδαισθήσεων» Πέμπτη, 10 Σεπτεμβρίου :26 Ο συγγραφέας Δημήτρης Στεφανάκης και «Ο χορός των ψευδαισθήσεων» Πέμπτη, 10 Σεπτεμβρίου 2015-10:26 Γράφει η Μαίρη Γκαζιάνη «Οι ψευδαισθήσεις είναι ένας θεμιτός μηχανισμός της ανθρώπινης ψυχής. Χωρίς την

Διαβάστε περισσότερα

Η συγγραφέας μίλησε για το νέο της μυθιστόρημα με τίτλο "Πώς υφαίνεται ο χρόνος"

Η συγγραφέας μίλησε για το νέο της μυθιστόρημα με τίτλο Πώς υφαίνεται ο χρόνος Σοφία Δημοπούλου: «Το παρελθόν μάς καθορίζει» Η συγγραφέας μίλησε για το νέο της μυθιστόρημα με τίτλο "Πώς υφαίνεται ο χρόνος" Συνέντευξη στη Λεμονιά Βασβάνη Το "Πώς υφαίνεται ο χρόνος" απασχολεί τη Σοφία

Διαβάστε περισσότερα

Κατανόηση προφορικού λόγου

Κατανόηση προφορικού λόγου Β1 (25 μονάδες) Διάρκεια: 25 λεπτά Ερώτημα 1 Θα ακούσετε δύο (2) φορές έναν συγγραφέα να διαβάζει ένα απόσπασμα από το βιβλίο του με θέμα τη ζωή του παππού του. Αυτά που ακούτε σας αρέσουν, γι αυτό κρατάτε

Διαβάστε περισσότερα

Victoria is back! Της Μαριάννας Τ ιρά η

Victoria is back! Της Μαριάννας Τ ιρά η Victoria is back! Της Μαριάννας Τ ιρά η Victoria is back! Με αφορμή την επίσκεψη της Βικτώριας Χίσλοπ στο Ρέθυμνο της Κρήτης για την παρουσίαση του καινούριου της βιβλίου Ανατολή, άρπαξα την ευκαιρία να

Διαβάστε περισσότερα

Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου Το κορίτσι με τα πορτοκάλια Του Γιοστέιν Γκάαρντερ Λογοτεχνικό ανάγνωσμα Χριστουγέννων 2014-2015

Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου Το κορίτσι με τα πορτοκάλια Του Γιοστέιν Γκάαρντερ Λογοτεχνικό ανάγνωσμα Χριστουγέννων 2014-2015 Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου Το κορίτσι με τα πορτοκάλια Του Γιοστέιν Γκάαρντερ Λογοτεχνικό ανάγνωσμα Χριστουγέννων 2014-2015 Δημητριάννα Σκουρτσή Γ2 Σχολικό έτος 2014-15 Τάξη Γ Γυμνασίου Λογοτεχνικό Εξωσχολικό

Διαβάστε περισσότερα

Από τη Ζάκυνθο με αγάπη

Από τη Ζάκυνθο με αγάπη Ημερομηνία 21/09/2015 Μέσο Συντάκτης Link metropolispress.gr Βάσια Ρούσσου http://goo.gl/ycr4u6 Από τη Ζάκυνθο με αγάπη Ο Στέφανος Λίβος μας ταξιδεύει με το βιβλίο του στη Ζάκυνθο του Β Παγκοσμίου Πολέμου

Διαβάστε περισσότερα

Άντον Τσέχωφ, Ο Βάνκας

Άντον Τσέχωφ, Ο Βάνκας Άντον Τσέχωφ, Ο Βάνκας Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α Γυμνασίου Απαντήσεις ερωτήσεων σχολικού βιβλίου σχ. βιβλίο (σελ. 194) Γυμνάσιο: 9.000 μαθήματα με βίντεο-διδασκαλία για όλο το σχολικό έτος μόνο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝ ΚΑΙ ΖΩ ΣΤΟΝ ΒΥΘΌ, το ξέρω καλά πια. Ο καλύτερος τρόπος να επικοινωνήσεις με τους ανθρώπους και να τους πεις όσα θέλεις είναι να γράψεις ένα

ΑΝ ΚΑΙ ΖΩ ΣΤΟΝ ΒΥΘΌ, το ξέρω καλά πια. Ο καλύτερος τρόπος να επικοινωνήσεις με τους ανθρώπους και να τους πεις όσα θέλεις είναι να γράψεις ένα ΑΝ ΚΑΙ ΖΩ ΣΤΟΝ ΒΥΘΌ, το ξέρω καλά πια. Ο καλύτερος τρόπος να επικοινωνήσεις με τους ανθρώπους και να τους πεις όσα θέλεις είναι να γράψεις ένα βιβλίο. Υπάρχουν έξι βιβλία με τις ιστορίες μου, μα σε όλα

Διαβάστε περισσότερα

«Η νίκη... πλησιάζει»

«Η νίκη... πλησιάζει» «Η νίκη... πλησιάζει» έµµετρο θεατρικό για της 25 η Μαρτίου εµπνευσµένο απ το παραµύθι της Ευγενίας Φακίνου «Τα Ελληνάκια» www.mkitra.com 1 Πράξη Πρώτη Σκηνή 1η Βγαίνουν δύο αφηγήτριες. Μια φορά κι έναν

Διαβάστε περισσότερα

«Πώς να ξέρει κανείς πού στέκει; Με αγγίζεις στο παρελθόν, σε νιώθω στο παρόν» Μυρσίνη-Νεφέλη Κ. Παπαδάκου «Νερό. Εγώ»

«Πώς να ξέρει κανείς πού στέκει; Με αγγίζεις στο παρελθόν, σε νιώθω στο παρόν» Μυρσίνη-Νεφέλη Κ. Παπαδάκου «Νερό. Εγώ» «Πώς να ξέρει κανείς πού στέκει; Με αγγίζεις στο παρελθόν, σε νιώθω στο παρόν» Μυρσίνη-Νεφέλη Κ. Παπαδάκου «Νερό. Εγώ» ΚΕΦΆΛΑΙΟ 1 ΘΑ ΣΟΥ ΠΩ τι πιστεύω για την εξαφάνιση, αλλά δώσε μου λίγο χρόνο. Όχι,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΟ ΜΑΣ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΜΙΑ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ

ΤΟ ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΟ ΜΑΣ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΜΙΑ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΟ ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΟ ΜΑΣ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΜΙΑ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ Με τους μαθητές τις μαθήτριες και τη δασκάλα της P2ELa 2013-2014 Η ΑΝΑΧΩΡΗΣΗ- ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Μια μέρα ξεκινήσαμε από τις Βρυξέλλες

Διαβάστε περισσότερα

Διάλογος 4: Συνομιλία ανάμεσα σε φροντιστές

Διάλογος 4: Συνομιλία ανάμεσα σε φροντιστές Ενότητα 1 Σελίδα 1 Διάλογος 1: Αρχική επικοινωνία με την οικογένεια για πρόσληψη Διάλογος 2: Προετοιμασία υποδοχής ασθενούς Διάλογος 3: Η επικοινωνία με τον ασθενή Διάλογος 4: Συνομιλία ανάμεσα σε φροντιστές

Διαβάστε περισσότερα

Χαρούμενη Άνοιξη! Το μαθητικό περιοδικό του 12ου Δημοτικού Σχολείου Περιστερίου ΜΑΡΤΙΟΣ 2014

Χαρούμενη Άνοιξη! Το μαθητικό περιοδικό του 12ου Δημοτικού Σχολείου Περιστερίου ΜΑΡΤΙΟΣ 2014 Χαρούμενη Άνοιξη! Το μαθητικό περιοδικό του 12 ου Δημοτικού Σχολείου Περιστερίου ΜΑΡΤΙΟΣ 2014 ΒΙΒΛΙΟΠΟΝΤΙΚΕΣ 2013-2014 ΓΕΙΑ ΣΑΣ, ΕΙΜΑΣΤΕ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΟΥ 12 ΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ. ΕΜΕΙΣ ΓΡΑΨΑΜΕ

Διαβάστε περισσότερα

Αγγελική Δαρλάση. Το παλιόπαιδο. Εικονογράφηση Ίρις Σαμαρτζή

Αγγελική Δαρλάση. Το παλιόπαιδο. Εικονογράφηση Ίρις Σαμαρτζή Αγγελική Δαρλάση Το παλιόπαιδο Εικονογράφηση Ίρις Σαμαρτζή σε όλους αυτούς που οραματίστηκαν έναν καλύτερο κόσμο και προσπαθούν για να γίνει, έστω και λίγο, καλύτερος 6 «Φτώχεια δεν είναι μόνο η έλλειψη

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΡΤΙΝΗ ΑΓΚΑΛΙΑ ΟΜΑΔΑ Β. Ερώτηση 1 α

ΧΑΡΤΙΝΗ ΑΓΚΑΛΙΑ ΟΜΑΔΑ Β. Ερώτηση 1 α ΧΑΡΤΙΝΗ ΑΓΚΑΛΙΑ ΟΜΑΔΑ Β Ερώτηση 1 α Το βιβλίο με τίτλο «Χάρτινη Αγκαλιά», της Ιφιγένειας Μαστρογιάννη, περιγράφει την ιστορία ενός κοριτσιού, της Θάλειας, η οποία αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας. Φεύγει

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ. στη Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ Λυκείου

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ. στη Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ Λυκείου ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ στη Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ Λυκείου Μανόλης Αναγνωστάκης «Στον Νίκο Ε 1949» Ερωτήσεις Φίλοι Που φεύγουν Που χάνονται μια μέρα Φωνές Τη νύχτα Μακρινές φωνές Μάνας τρελής στους έρημους δρόμους

Διαβάστε περισσότερα

Μαριέττα Κόντου ΦΤΟΥ ΞΕΛΥΠΗ. Εικόνες: Στάθης Πετρόπουλος

Μαριέττα Κόντου ΦΤΟΥ ΞΕΛΥΠΗ. Εικόνες: Στάθης Πετρόπουλος Ιστορίες που ζεις δυνατά Μαριέττα Κόντου ΦΤΟΥ ΞΕΛΥΠΗ Εικόνες: Στάθης Πετρόπουλος Στο τώρα Έχω δώσει τόσες υποσχέσεις που νομίζω ότι έχω χάσει το μέτρημα. Δεν είναι που λέω ψέματα όταν δεν τις τηρώ, είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ: ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ: ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ: ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ 1.α. Το κείμενο: Ο Μακρυγιάννης άρχισε να γράφει τα Απομνημονεύματα στις 26 Φεβρουαρίου του 1829 στο Άργος όπου είχε οριστεί Γενικός Αρχηγός της Εκτελεστικής Δυνάμεως

Διαβάστε περισσότερα

«Πώς υφαίνεται ο χρόνος»: Ένα μυθιστόρημα για το παρελθόν που επιστρέφει και...

«Πώς υφαίνεται ο χρόνος»: Ένα μυθιστόρημα για το παρελθόν που επιστρέφει και... «Πώς υφαίνεται ο χρόνος»: Ένα μυθιστόρημα για το παρελθόν που επιστρέφει και... «Πώς υφαίνεται ο χρόνος»: Ένα μυθιστόρημα για το παρελθόν που επιστρέφει και κάθε γυναίκα πρέπει να διαβάσει 10 Απριλίου

Διαβάστε περισσότερα

κι η τιμωρία των κατηγορουμένων. Βέβαια, αν δεν έχεις πάρει καθόλου βάρος, αυτό θα σημαίνει ότι ο κατηγορούμενος

κι η τιμωρία των κατηγορουμένων. Βέβαια, αν δεν έχεις πάρει καθόλου βάρος, αυτό θα σημαίνει ότι ο κατηγορούμενος 14 Φτάνοντας λοιπόν ο Νικήτας σε μια από τις γειτονικές χώρες, εντυπωσιάστηκε από τον πλούτο και την ομορφιά της. Πολλά ποτάμια τη διέσχιζαν και πυκνά δάση κάλυπταν τα βουνά της, ενώ τα χωράφια ήταν εύφορα

Διαβάστε περισσότερα

[Ένας φίλος που...τρώγεται]

[Ένας φίλος που...τρώγεται] A Κείμενο [Ένας φίλος που...τρώγεται] Αγαπητό μου παιδί, Θέλω να σου μιλήσω για ένα φίλο που... τρώγεται! Ένα φίλο που, όσο παράξενο κι αν σου φανεί, τον λένε βιβλίο. «Αυτός είναι σωστός βιβλιοφάγος» δε

Διαβάστε περισσότερα

ΣΑΑΝΤΙ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ: «Ο ΚΗΠΟΣ ΜΕ ΤΑ ΡΟΔΑ» ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΑΔΑΜ

ΣΑΑΝΤΙ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ: «Ο ΚΗΠΟΣ ΜΕ ΤΑ ΡΟΔΑ» ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΑΔΑΜ ΣΑΑΝΤΙ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ: «Ο ΚΗΠΟΣ ΜΕ ΤΑ ΡΟΔΑ» ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΑΔΑΜ Τα παιδιά του Αδάμ είναι τα άκρα ενός σώματος, Μοιράζονται όλα την ίδια ρίζα. Όταν ένα άκρο περνάει τις μέρες του

Διαβάστε περισσότερα

Το παιχνίδι των δοντιών

Το παιχνίδι των δοντιών Το παιχνίδι των δοντιών Ρία Φελεκίδου Εικόνες: Γεωργία Στύλου Εκπαιδευτικό υλικό από τη συγγραφέα του βιβλίου [1] EΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΩΝ ΔΟΝΤΙΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ - ΤΑΞΙΔΙ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ

Διαβάστε περισσότερα

Νεωτερική παιδική ποίηση

Νεωτερική παιδική ποίηση Τα χαρακτηριστικά των ποιημάτων αυτής της κατηγορίας είναι τα παρακάτω: Είναι κυρίως ποιήματα, τα οποία, αν και γράφονται για παιδιά, αναφέρονται σε μια πραγματικότητα παιδική, η οποία όμως απογειώνεται

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. Ειρήνη Σταματούδη, LL.M., Ph.D. Διευθύντρια Ο.Π.Ι.

Εισαγωγή. Ειρήνη Σταματούδη, LL.M., Ph.D. Διευθύντρια Ο.Π.Ι. Εισαγωγή Ο οδηγός που κρατάς στα χέρια σου είναι μέρος μιας σειράς ενημερωτικών οδηγών του Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας. Σκοπό έχει να δώσει απαντήσεις σε κάποια βασικά ερωτήματα που μπορεί να έχεις

Διαβάστε περισσότερα

Φωνή: Θανούλη! Φανούλη! Μαριάννα! Φανούλης: Μας φωνάζει η μαμά! Ερχόμαστε!

Φωνή: Θανούλη! Φανούλη! Μαριάννα! Φανούλης: Μας φωνάζει η μαμά! Ερχόμαστε! 20 Χειμώνας σε μια πλατεία. Χιονίζει σιωπηλά. Την ησυχία του τοπίου διαταράσσουν φωνές και γέλια παιδιών. Μπαίνουν στη σκηνή τρία παιδιά: τα δίδυμα, ο Θανούλης και ο Φανούλης, και η αδελφή τους η Μαριάννα.

Διαβάστε περισσότερα

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ» Δ. Σολωμός Δελτίο τύπου 1) Το Σάββατο 15-03-08 πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα τέχνης από το 1 ο ΓΕΛ και υπό την αιγίδα του Δήμου Κοζάνης παράσταση με θέμα: «Ελεύθεροι πολιορκημένοι»

Διαβάστε περισσότερα

«Ο ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΙΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ & ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ» ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Υπ. Καθηγήτριες: Ουρανία Φραγκουλίδου & Έλενα Κελεσίδου

«Ο ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΙΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ & ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ» ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Υπ. Καθηγήτριες: Ουρανία Φραγκουλίδου & Έλενα Κελεσίδου «Ο ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΙΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ & ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ» ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Υπ. Καθηγήτριες: Ουρανία Φραγκουλίδου & Έλενα Κελεσίδου Ένα μικρό κομμάτι της δουλειάς των μαθητών-τριών που συμμετέχουν Δώσαμε

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΙΜΕΝΟ. Πέμπτη 19 Νοεμβρίου Αγαπητή Κίττυ,

ΚΕΙΜΕΝΟ. Πέμπτη 19 Νοεμβρίου Αγαπητή Κίττυ, ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 6 ΙΟΥΝΙΟΥ 2000 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ : ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Αγαπητή Κίττυ, ΚΕΙΜΕΝΟ Πέμπτη 19 Νοεμβρίου 1942

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΝΤΕΧΝΗΣ ΓΡΑΦΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Το στίγμα της γενιάς του 30 στην ποίηση. Τάσος Λειβαδίτης

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΝΤΕΧΝΗΣ ΓΡΑΦΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Το στίγμα της γενιάς του 30 στην ποίηση. Τάσος Λειβαδίτης Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία Αρσάκειο Γενικό Λύκειο Ψυχικού Σχολικό έτος: 2013-2014 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΝΤΕΧΝΗΣ ΓΡΑΦΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Το στίγμα της γενιάς του 30 στην ποίηση Τίτος Πατρίκιος Νίκος Καββαδίας Τάσος Λειβαδίτης

Διαβάστε περισσότερα

Γιώργης Παυλόπουλος. Τι είναι ποίηση...

Γιώργης Παυλόπουλος. Τι είναι ποίηση... Γιώργης Παυλόπουλος Τι είναι ποίηση... "Αν ένα πουλί μπορούσε να πει με ακρίβεια τι τραγουδάει, γιατί τραγουδάει, και τι είναι αυτό που το κάνει να τραγουδάει, δεν θα τραγούδαγε". Κυρίες και Κύριοι Φίλες

Διαβάστε περισσότερα

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων ΕΡΓΑΣΙΕΣ

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων ΕΡΓΑΣΙΕΣ Σχολικό έτος 2014-15 Τάξη Β Γυμνασίου Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Τίτλος βιβλίου: «Χάρτινη αγκαλιά» Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη Εκδόσεις: Καλέντης Α ομάδα ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1.

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ. 22/5/2012 INTERNATIONAL SCHOOL OF ATHENS Κεφαλληνού Λουκία

ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ. 22/5/2012 INTERNATIONAL SCHOOL OF ATHENS Κεφαλληνού Λουκία ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ 22/5/2012 INTERNATIONAL SCHOOL OF ATHENS Κεφαλληνού Λουκία Γιώργος Θεοτοκάς Κωνσταντινούπολη 1905- Αθήνα 1966 Αργώ (Θέλω γράμματα) 1 Γραμματολογικά

Διαβάστε περισσότερα

Χόρχε Λουίς Μπόρχες. Ποίημα στους φίλους. Επιλεγμένα ποιήματα.

Χόρχε Λουίς Μπόρχες. Ποίημα στους φίλους. Επιλεγμένα ποιήματα. http://hallofpeople.com/gr/ Χόρχε Λουίς Μπόρχες Επιλεγμένα ποιήματα Ποίημα στους φίλους Δεν μπορώ να σου δώσω λύσεις για όλα τα προβλήματα της ζωής σου, ούτε έχω απαντήσεις για τις αμφιβολίες και τους

Διαβάστε περισσότερα

Ελάτε να ζήσουμε τα Χριστούγεννα όπως πραγματικά έγιναν όπως τα γιορτάζει η εκκλησία μας όπως τα νιώθουν τα μικρά παιδιά

Ελάτε να ζήσουμε τα Χριστούγεννα όπως πραγματικά έγιναν όπως τα γιορτάζει η εκκλησία μας όπως τα νιώθουν τα μικρά παιδιά Ελάτε να ζήσουμε τα Χριστούγεννα όπως πραγματικά έγιναν όπως τα γιορτάζει η εκκλησία μας όπως τα νιώθουν τα μικρά παιδιά Πριν πολλά χρόνια, ζούσε σε μια πόλη της Ναζαρέτ μια νέα και καλή γυναίκα που την

Διαβάστε περισσότερα

Εντυπώσεις μαθητών σεμιναρίου Σώμα - Συναίσθημα - Νούς

Εντυπώσεις μαθητών σεμιναρίου Σώμα - Συναίσθημα - Νούς Εντυπώσεις μαθητών σεμιναρίου Σώμα - Συναίσθημα - Νούς A...Τα αισθήματα και η ενεργεία που δημιουργήθηκαν μέσα μου ήταν μοναδικά. Μέσα στο γαλάζιο αυτό αυγό, ένιωσα άτρωτος, γεμάτος χαρά και αυτοπεποίθηση.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ Τ.Ε.Ε. Κατά την απονομή των βραβείων Νόμπελ Λογοτεχνίας στον ποιητή το Γιάννης Μακρυγιάννης

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ Τ.Ε.Ε. Κατά την απονομή των βραβείων Νόμπελ Λογοτεχνίας στον ποιητή το Γιάννης Μακρυγιάννης ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ Τ.Ε.Ε. ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ Β ΚΥΚΛΟΥ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΩΝ ΠΕΜΠΤΗ 12 ΙΟΥΝΙΟΥ 2003 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ:

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στα Πρότυπα Γυμνάσια-N.Γλώσσα

Εισαγωγή στα Πρότυπα Γυμνάσια-N.Γλώσσα Μάθημα/Τάξη: Εισαγωγή στα Πρότυπα Γυμνάσια-N.Γλώσσα Κεφάλαιο: Εφ όλης της Ύλης Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 15/01/18 Επιδιωκόμενος Στόχος: A. Κείμενο: Ο κυρ Μιχάλης Κάσιαλος Η ζωγραφιά αυτή είναι

Διαβάστε περισσότερα

Η συγγραφέας Πένυ Παπαδάκη και το «ΦΩΣ ΣΤΙΣ ΣΚΙΕΣ» Σάββατο, 21 Νοεμβρίου :20

Η συγγραφέας Πένυ Παπαδάκη και το «ΦΩΣ ΣΤΙΣ ΣΚΙΕΣ» Σάββατο, 21 Νοεμβρίου :20 Η συγγραφέας Πένυ Παπαδάκη και το «ΦΩΣ ΣΤΙΣ ΣΚΙΕΣ» Σάββατο, 21 Νοεμβρίου 2015-22:20 Από τη Μαίρη Γκαζιάνη «Μέσω της μυθοπλασίας, αποδίδω τη δικαιοσύνη που θα ήθελα να υπάρχει» μας αποκαλύπτει η συγγραφέας

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΡΟΔΟ ΤΗΣ ΤΟΣΚΑΝΗΣ της Belinda Alexandra - Book review

ΤΟ ΡΟΔΟ ΤΗΣ ΤΟΣΚΑΝΗΣ της Belinda Alexandra - Book review Ημερομηνία 20/7/2015 Μέσο Συντάκτης Link http://www.culture21century.gr/ Γιώτα Παπαδημακοπούλου http://www.culture21century.gr/2015/07/belinda-alexandra-book-review.html ΤΟ ΡΟΔΟ ΤΗΣ ΤΟΣΚΑΝΗΣ της Belinda

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ. Όμορφος κόσμος

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ. Όμορφος κόσμος ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Όμορφος κόσμος Φροντίζουμε όλα τα πλάσματα Η Αγία Μελανγκέλ: η προστάτιδα του περιβάλλοντος Εξακόσια χρόνια μετά τη γέννηση του Χριστού, γεννήθηκε στα καταπράσινα δάση της Ιρλανδίας μια

Διαβάστε περισσότερα

Θάλεια Ψαρρά συνομιλεί με την Βούλα Παπατσιφλικιώτη

Θάλεια Ψαρρά συνομιλεί με την Βούλα Παπατσιφλικιώτη Θάλεια Ψαρρά συνομιλεί με την Βούλα Παπατσιφλικιώτη 12.01.2017 Συνεντεύξεις 0 Βούλα Παπατσιφλικιώτη, Θάλεια Ψαρρά Το πρώτο της έργο έχει άρωμα Κρήτης, το αίσθημα της εκδίκησης και την ελπίδα του έρωτα.

Διαβάστε περισσότερα

[Ένας φίλος που...τρώγεται]

[Ένας φίλος που...τρώγεται] A Κείμενο [Ένας φίλος που...τρώγεται] Αγαπητό μου παιδί, Θέλω να σου μιλήσω για ένα φίλο που... τρώγεται! Ένα φίλο που, όσο παράξενο κι αν σου φανεί, τον λένε βιβλίο. «Αυτός είναι σωστός βιβλιοφάγος» δε

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: «Επι-σκέψεις στο εργαστήρι ενός ποιητή» Κώστας Καρυωτάκης- Μαρία Πολυδούρη

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: «Επι-σκέψεις στο εργαστήρι ενός ποιητή» Κώστας Καρυωτάκης- Μαρία Πολυδούρη ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: «Επι-σκέψεις στο εργαστήρι ενός ποιητή» Κώστας Καρυωτάκης- Μαρία Πολυδούρη Β ΤΟΣΙΤΣΕΙΟ ΑΡΣΑΚΕΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΕΚΑΛΗΣ ΤΑΞΗ Α Εργασία των μαθητριών: Αναγνωστοπούλου Βιργινία Βλάμη Μελίνα ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΞΕΝΙΑ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ. Το Σκλαβί. ή πώς ένα κορίτσι με τρεις φίλους και έναν παπαγάλο ναυλώνει ένα καράβι για να βρει τον καλό της

ΞΕΝΙΑ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ. Το Σκλαβί. ή πώς ένα κορίτσι με τρεις φίλους και έναν παπαγάλο ναυλώνει ένα καράβι για να βρει τον καλό της ΞΕΝΙΑ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ Το Σκλαβί ή πώς ένα κορίτσι με τρεις φίλους και έναν παπαγάλο ναυλώνει ένα καράβι για να βρει τον καλό της Το Σκλαβί ξεκινήσαμε να το γράφουμε μαζί με τον Θωμά Μοσχόπουλο. Γρήγορα

Διαβάστε περισσότερα