Ατµόσφαιρα. Γενικά. Ιστορία

Transcript

1 Ατµόσφαιρα Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια Γενικά Ατµόσφαιρα καλείται το αεριώδες περίβληµα που µπορεί να περιβάλλει κάποιο ουράνιο σώµα. Ειδικότερα όµως στη Μετεωρολογία χαρακτηρίζεται αυτό που περιβάλλει τη Γη, το οποίο συγκρατείται λόγω της βαρύτητάς της, και φθάνει σε ύψος περίπου χλµ. Στην ατµόσφαιρα της Γης οφείλεται η ύπαρξη ζωής, εφόσον σε αυτήν οφείλονται η απορρόφηση µεγάλου τµήµατος της υπεριώδους ακτινοβολίας και η µείωση της διαφοράς των ακραίων θερµοκρασιών που θα υπήρχαν µεταξύ ηµέρας και νύχτας χωρίς αυτήν. Η σύνθεσή της από την επιφάνεια της θάλασσας και µέχρι τα 50 χλµ ύψος, παραµένει περίπου αµετάβλητη. Αντίθετα η πυκνότητά της ατµόσφαιρας ελαττώνεται πολύ γρήγορα έτσι ώστε η αναπνοή στη κορυφή του Έβερεστ (8.850µ.) να είναι πολύ δύσκολη µέχρι αδύνατη, αφού η πυκνότητά της εκεί, φθάνει µόλις τα 2/5 της πυκνότητας που παρατηρείται στην επιφάνεια της θάλασσας. Παρά ταύτα αξιοσηµείωτο είναι το γεγονός ότι ζώα που επιβιώνουν σε πολύ µεγάλα υψόµετρα το επιτυγχάνουν λόγω του πολλαπλάσιου αριθµού αιµοσφαιρίων που φέρουν στο αίµα τους, έναντι του ανθρώπου, έτσι ώστε η µεταφορά οξυγόνου στα κύτταρά τους να είναι ανεµπόδιστα "φυσιολογική". Γενικά Ο ατµοσφαιρικός αέρας αποτελεί µίγµα πολλών αερίων, µε το µεγαλύτερο ποσοστό σε όγκο να κατέχει το άζωτο (78%) και το οξυγόνο (21%). Εκτός αυτών υπάρχει το διοξείδιο του άνθρακος, ευγενή αέρια, ίχνη υδρογόνου, όζοντος κλπ. Στην ατµόσφαιρα επίσης αιωρούνται σχεδόν πάντοτε και µόρια κονιορτού, καπνού, άλατος (από τα σταγονίδια των κυµάτων) κλπ., καθώς και µεγάλη επίσης ποσότητα υδρατµών που προέρχεται από την εξάτµιση θαλασσών, λιµνών κλπ. Το ποσό των υδρατµών αυτών µεταβάλλεται συνεχώς, αφού αυξάνει µε την εξάτµιση και ελαττώνεται µε τη πτώση ή εναπόθεση ως βροχή ή άλλων µορφών υετού στην επιφάνεια της Γης. Η µεταβολή αυτή είναι και η κύρια αιτία, ως ένα βαθµό, για τις ευρείες µεταβολές των καιρικών φαινοµένων σ ένα τόπο. Βέβαια σε σύγκριση προς τη συνολική µάζα του αέρος η εκάστοτε ποσότητα των υδρατµών στην ατµόσφαιρα είναι πολύ µικρή. Η σπουδαιότητα της ύπαρξης όµως αυτών των υδρατµών διαφαίνεται από το γεγονός ότι απορροφούν το 11% της ηλιακής ακτινοβολίας ενώ εκλύουν µεγάλη ποσότητα θερµοκρασίας κατά τη συµπύκνωσή τους, που αν δεν υπήρχαν, ίσως η ζωή στη Γη να ήταν αδύνατη. Γενικά για να δηµιουργηθούν οι περισσότερες ατµοσφαιρικές διαταράξεις, πηγές των καιρικών φαινοµένων, δύο είναι οι κύριοι παράγοντες η θερµότητα και ο υδρατµός. Για τούτο και ο υδρατµός από µετεωρολογικής άποψης, αποτελεί το σπουδαιότερο συστατικό της γήινης ατµόσφαιρας. Η ατµόσφαιρα, είναι εκείνη, που συγκρατεί την υπεριώδη ακτινοβολία µικρού µήκους κύµατος, µέρος από τη κοσµική ακτινοβολία, είναι εκείνη που προκαλεί τους χρωµατισµούς του ουρανού και των νεφών, ενώ συγχρόνως αποτελεί το µέσον στη διάδοση του ήχου, αλλά και στη διάχυση του φωτός. Χωρίς αυτή, ο Ουρανός θα ήταν σκοτεινός, ενώ στη σκιά θα επικρατούσε πλήρες σκότος και οι αστέρες θα έλαµπαν µε σταθερό φως νύκτα και µέρα. Επίσης η διάθλαση που συντελεί στο φαινόµενο τα ουράνια σώµατα να φαίνονται υπερυψωµένα δεν θα υπήρχε αλλά και ούτε αντικατοπτρισµός θα δηµιουργούταν. Ιστορία Φιλόσοφοι όπως ο Αριστοτέλης και ο Εµπεδοκλής εµπνευσµένοι από την διαφάνεια, τη οµοιογένεια και την αφθονία του αέρα οδηγήθηκαν σε πρώιµα συµπεράσµατα σχετικά µε τη φύση του. Τον κατέταξαν µαζί µε το νερό, τη φωτιά και τη γη, στα τέσσερα πρωταρχικά στοιχεία του Σύµπαντος, σκέψη που διατηρήθηκε στο πέρασµα των αιώνων έως τον µεσαίωνα. Σήµερα γνωρίζουµε βεβαίως ότι ο ατµοσφαιρικός αέρας δεν είναι ένα οµοιογενές αέριο, αλλά µίγµα διαφόρων αερίων. Το θεµέλιο για αυτό έθεσε ο σπουδαίος Λεονάρντο Ντα Βίντσι (Leonardo Da Vinci, ) ο

2 οποίος παρατήρησε ότι αέρας που έχει ήδη χρησιµοποιηθεί για την αναπνοή ή την τροφοδότηση της φωτιάς παύει να συντελεί στην καύση. Έναν αιώνα µετά, το έτος 1624 ο Φλαµανδός γιατρός Γιάν Βαν Χέλµοντ (Jan van Helmont, ) διαπίστωσε ότι ο αέρας δεν είναι στοιχείο εφόσον αποτελείται από ένα ή περισσότερα αέρια µε διαφορές στη συµπεριφορά τους (εκείνος τα ονόµαζε ατµούς). Στην αντίληψη του αυτή συνέτεινε η παρατήρηση ότι ο αέρας περιέχει επίσης υγρή και στερεή φάση. υστυχώς, η επιστηµονική κοινότητα της εποχής απέρριψε τις απόψεις του Βαν Χέλµοντ. Τα επόµενα χρόνια επιφανείς επιστήµονες προσπάθησαν να τεκµηριώσουν την πραγµατική φύση του αέρα, όµως αυτό στάθηκε αδύνατο εξαιτίας του πλήθους των ασύνδετων µεταξύ τους γνώσεων και της πολυπλοκότητας της κατάστασης έως την ανακάλυψη του αζώτου το 1772 και του οξυγόνου το Η τιµή ανήκει στον πατέρα της θεωρίας της καύσης και της σύγχρονης χηµείας τον Γάλλο Αντουάν Λωράν Λαβουαζιέ (Αntoine Laurent Lavoisier, ) που παραβλέποντας τα περιττά και συνδυάζοντας τις τεκµηριωµένες εµπειρίες που είχαν συσσωρευτεί εν τω µεταξύ, υποστήριξε ότι ο αέρας είναι µίγµα οξυγόνου και αζώτου και συγκεκριµένα, το 1/5 ήταν το αέριο του Πρίστλεϊ που ο Λαβουαζιέ ονόµασε οξυγόνο, τα δε 4/5 ήταν το αέριο του Ράδερφορντ, το άζωτο. Η ακριβής αναλογία των δυο αυτών στοιχείων στον αέρα βρέθηκε το 1784 από τον Κάβεντις που υποστήριξε πως η σύσταση τους είναι σταθερή παντού. Κατακόρυφη δοµή Η χηµική σύνθεση της ατµόσφαιρας µέχρι του ύψους των χλµ είναι αµετάβλητη. Ανάλογα όµως της µεταβολής της θερµοκρασίας διακρίνονται σ αυτή τα ακόλουθα στρώµατα: Τροπόσφαιρα, από 0 ύψος µέχρι 9-18χλµ (ανάλογα µε το γεωγραφικό πλάτος) όπου και η τροπόπαυση. Στρατόσφαιρα, από τροπόπαυση µέχρι χλµ όπου και η στρατόπαυση. Μεσόσφαιρα, από στρατόπαυση µέχρι 80 χλµ. όπου και η µεσόπαυση. Θερµόσφαιρα ή Ιονόσφαιρα, από µεσόπαυση µέχρι 800 χλµ. όπου η θερµόπαυση. Σε αυτό το κοµµάτι της ατµόσφαιρας βρίσκεται ο ιεθνής ιαστηµικός Σταθµός ISS. Και τέλος Εξώσφαιρα, από θερµόπαυση µέχρι χλµ. Σηµαντικότερο στρώµα τόσο για την Μετεωρολογία όσο ιδιαίτερα για τους ναυτιλλοµένους είναι η Τροπόσφαιρα αφού εντός αυτής λαµβάνουν χώρα όλες οι µεταβολές του καιρού και όλα τα καιρικά φαινόµενα. 1η Σηµείωση: Η εν λόγω κατακόρυφη δοµή ορίσθηκε κατά την Μετεωρολογία και µόνο, και ουδεµία σχέση έχει µε τη διαστρωµάτωση που κάνει η Αστρονοµία για τον πλανήτη Γη. 2η Σηµείωση: Η παραπάνω κατακόρυφη δοµή της ατµόσφαιρας σε στρώµατα και καθορισµού ύψους εκάστου ορίσθηκε το 1962 από τον Παγκόσµιο Μετεωρολογικό Οργανισµό (W.M.O.). Φαινόµενα ατµόσφαιρας Ο συνδυασµός των φωτεινών και λοιπών ακτινοβολιών του Ήλιου, η διαφορετική πυκνότητα των στρωµάτων της ατµόσφαιρας, η εκάστοτε µορφή των υδρατµών (αέρια, υγρά και στερεά) στην ατµόσφαιρα όπως και άλλοι παράγοντες π.χ. ιονισµένα άτοµα και µόρια των αερίων (ιόντα), προκαλούν σειρά από διάφορα οπτικά, ακουστικά και ηλεκτρικά φαινόµενα. Τα φαινόµενα αυτά συµπληρώνουν το περιβάλλον που θεάται ο παρατηρητής. Και τέτοια φαινόµενα είναι το χρώµα του Ουρανού, τα χρώµατα της ανατολής και της δύσης του Ηλίου, η Ηλιακή και η Σεληνιακή άλως, το ουράνιο τόξο, το πολικό Σέλας, η διάθλαση, ο αντικατοπτρισµός κλπ. Ατµόσφαιρα και Θάλασσα Η αλληλεπίδραση είναι όχι µόνο έντονη αλλά και σπουδαία, η ακριβής έκταση της οποίας όµως ακόµη δεν έχει πλήρως εξακριβωθεί. Μερικές από τις αµοιβαίες αλληλεπιδράσεις είναι: η δηµιουργία των κυµάτων, των ανέµων, των ρευµάτων, κλπ

3 Πώς σχηµατίστηκε η ατµόσφαιρα της Γης Η πρωταρχική ατµόσφαιρα της Γης πρέπει να πρωτοεµφανίστηκε, κατά πάσα πιθανότητα, λίγο αργότερα από τη δηµιουργία της Γης, όταν άρχισε να δηµιουργείται σαν λεπτή µορφή κρούστας ο στερεός φλοιός της, δηλαδή πριν από 4 έως 6 δισεκατοµµύρια χρόνια. Η δε σύσταση της ήταν πολύ διαφορετική από τη σηµερινή. Κατά την περίοδο αυτή άρχισαν να εκλύονται από το διάπυρο µίγµα από το οποίο αποτελούνταν µέχρι τότε η Γη, αέρια, όπως CO 2 και Ν 2, και υδρατµοί που υπήρχαν διαλυµένοι σε αυτό. Παρόµοια σύσταση έχουν σήµερα τα αέρια που προέρχονται από τις ηφαιστειακές εκρήξεις. Στο αρχικό στάδιο της δηµιουργίας της η Γη ήταν µια διάπυρη σφαιροειδής µάζα µε επιφανειακή θερµοκρασία C, που περιβαλλόταν από µια πυκνή και θερµή µάζα αερίων. Τα αέρια αυτά ήταν το υδρογόνο και το ήλιο, καθώς επίσης και ενώσεις του υδρογόνου, όπως το µεθάνιο και η αµµωνία. Λόγω της µεγάλης τους θερµοκρασίας και της µικρής µοριακής τους µάζας, τα αέρια αυτά διέφυγαν, σε µεγάλο ποσοστό, στο ιάστηµα. Καθώς η Γη ψυχόταν, σχηµατίστηκε ένας στερεός φλοιός και τα αέρια που ήταν διαλυµένα στην πυρακτωµένη µάζα άρχισαν να εκλύονται από την επιφάνεια της. Έτσι σχηµατίστηκε µια δεύτερη ατµόσφαιρα από αέρια που και σήµερα εκλύονται από τα ηφαίστεια, κυρίως υδρατµούς (περίπου 85%), διοξείδιο του άνθρακα (περίπου 10%) και άζωτο. Καθώς η Γη συνέχιζε να ψύχεται, σχηµατίστηκαν σύννεφα και υπήρξαν ραγδαίες βροχοπτώσεις για χιλιάδες χρόνια, µε αποτέλεσµα τη δηµιουργία ποταµών, λιµνών και θαλασσών. Το γεγονός αυτό ελάττωσε τη συγκέντρωση των υδρατµών στην ατµόσφαιρα, ενώ µεγάλο ποσοστό του διοξειδίου του άνθρακα µεταφέρθηκε στην επιφάνεια της Γης, παραµένοντας σε διάλυση στις υδάτινες µάζες, όπου σε µεγάλο ποσοστό δεσµεύθηκε σε ανθρακικά ιζήµατα. Έτσι, το χηµικά αδρανές άζωτο έγινε το κυρίαρχο αέριο στην ατµόσφαιρα. Όσον αφορά το οξυγόνο, αρχικά δηµιουργήθηκε από τη φωτοδιάσπαση µορίων νερού από την υπεριώδη ηλιακή ακτινοβολία, η οποία στα αρχικά στάδια της δηµιουργίας του ηλιακού συστήµατος ήταν πολλές φορές µεγαλύτερη από τη σηµερινή. Το συγχρόνως παραγόµενο υδρογόνο, λόγω του µικρού µοριακού του βάρους, ανήλθε στις ανώτερες περιοχές της ατµόσφαιρας και σε µεγάλο ποσοστό διέφυγε στο ιάστηµα. Το οξυγόνο παρέµενε στην ατµόσφαιρα, αυξάνοντας συνεχώς τη συγκέντρωση του, ώστε αυτή πριν από 2 έως 3 δισεκατοµµύρια χρόνια να είναι ικανή να επιτρέψει την ανάπτυξη των πρώτων φυτικών µορφών. Εν συνεχεία αυτές µέσω της φωτοσύνθεσης, αύξησαν τη συγκέντρωση του οξυγόνου στην ατµόσφαιρα σε επίπεδα ικανά να συντηρήσουν ανώτερες φυτικές µορφές, οι οποίες συνέτειναν στην περαιτέρω αύξηση του οξυγόνου. Τα ευγενή αέρια που υπάρχουν στην ατµόσφαιρα είναι προϊόντα ραδιενεργών διασπάσεων. Ενώ τα υπόλοιπα αέρια προέρχονται από ηφαιστειακές εκλύσεις, βιολογικές διεργασίες και φωτοχηµικές αντιδράσεις. Η ατµόσφαιρα απέκτησε τη σηµερινή της χηµική σύσταση πριν από δύο περίπου δισεκατοµµύρια χρόνια. Κατά την τελευταία αυτή περίοδο η χηµική σύσταση της ατµόσφαιρας πρέπει να έχει παρουσιάσει ασήµαντες µόνο µεταβολές. Αρχικά η πολύ υψηλή θερµοκρασία του στερεού φλοιού της Γης, ο οποίος βρισκόταν σε διάπυρη σχεδόν κατάσταση, προκαλούσε εξάτµιση της βροχής πολύ πριν φτάσει στο έδαφος. Τα τελευταία χρόνια η θερµοκρασία της επιφάνειας του στερεού φλοιού είχε υποχωρήσει αρκετά, ώστε η βροχή να φτάνει στο έδαφος. Η βροχή αυτή διέλυσε και αποµάκρυνε προς το έδαφος το µεγαλύτερο τµήµα του CO 2 της ατµόσφαιρας, σχηµατίζοντας µεγάλες µάζες ανθρακούχων βράχων. Η δηµιουργία του Ο 2 πραγµατοποιήθηκε αργότερα. Κατά µία θεωρία προήλθε από τη διάσπαση σε άτοµα υδρογόνου και οξυγόνου των υδρατµών, οι οποίοι είχαν µεταφερθεί από ανοδικά ρεύµατα στα ανώτερα στρώµατα της ατµόσφαιρας, λόγω της επίδρασης των υπεριωδών ακτινών του Ήλιου. Το υδρογόνο διαχύθηκε προς την εξώτερη στοιβάδα της ατµόσφαιρας και διέφυγε προς τον αστρικό χώρο, ενώ τα άτοµα του οξυγόνου συνενώθηκαν και δηµιούργησαν το µοριακό οξυγόνο. Ένα τµήµα του οξυγόνου που υπάρχει σήµερα στην ατµόσφαιρα εικάζεται ότι προήλθε και από τη φωτοσύνθεση των φυτών.

4 Ατµοσφαιρική Ρύπανση Τι είναι η ατµοσφαιρική ρύπανση; Ατµοσφαιρική ρύπανση ονοµάζεται η παρουσία ρύπων στην ατµόσφαιρα, δηλαδή η συγκέντρωση κάθε είδους ουσιών, θορύβου, ακτινοβολίας ή άλλων µορφών ενέργειας σε ποσότητα ή διάρκεια που µπορούν να προκαλέσουν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία των ζωντανών οργανισµών και γενικότερα να διαταράξoυν την οικολογική ισορροπία σε µεγάλη ή µικρή γεωγραφική κλίµακα. Υπό ορισµένες συνθήκες η ατµοσφαιρική ρύπανση είναι πιθανό να φτάσει σε επίπεδα που δηµιουργούν ανεπιθύµητες συνθήκες διαβίωσης. Για την περιγραφή της κατάστασης αυτής έχει επικρατήσει ο όρος «νέφος». Τι είναι το νέφος; Το νέφος παρουσιάζεται µε δύο µορφές: α) Το νέφος καπνοµίχλης [smog, σύντµηση των λέξεων smoke (καπνός) και fog (οµίχλη)], που σχηµατίζεται όταν στην ατµόσφαιρα υπάρχει υψηλή συγκέντρωση ρύπων, όπως το διοξείδιο του θείου (SO2) και αιωρούµενα σωµατίδια, σε συνδυασµό µε σχετικά χαµηλή θερµοκρασία και υψηλή υγρασία. Το φαινόµενο είναι εντονότερο κατά τους χειµερινούς µήνες και κυρίως τις πρωινές ώρες, κατά τις οποίες επικρατούν οι παραπάνω καιρικές συνθήκες. Ονοµάζεται και ατµοσφαιρική ρύπανση «τύπου Λονδίνου», καθώς πρώτη φορά παρουσιάστηκε στην πρωτεύουσα της Αγγλίας, µε σοβαρότερο επεισόδιο το 1952, οπότε πέθαναν εκατοντάδες άνθρωποι, λόγω των ακραίων συνθηκών ατµόσφαιρας που δηµιουργήθηκαν. β) Το φωτοχηµικό νέφος, που παρουσιάζεται όταν επικρατούν υψηλές θερµοκρασίες, µεγάλη ηλιοφάνεια, µικρή σχετικά υγρασία και υψηλή συγκέντρωση συγκεκριµένων ενώσεων, όπως τα οξείδια του αζώτου, το µονοξείδιο του άνθρακα (CO), οι υδρογονάνθρακες και τα προϊόντα των αντιδράσεών τους. Ονοµάζεται και ρύπανση «τύπου Λος Αντζελες», καθώς εκεί εµφανίστηκε πρώτη φορά το Κυριότεροι ατµοσφαιρικοί ρύποι - Πηγές - Επιδράσεις Ανάλογα µε τον τρόπο παραγωγής τους, οι ρύποι διακρίνονται σε πρωτογενείς και δευτερογενείς. Οι πρωτογενείς ρύποι εκπέµπονται απευθείας από τις διάφορες πηγές στην ατµόσφαιρα και οι σηµαντικότεροι είναι τα αιωρούµενα σωµατίδια [σκόνη, καπνός, σωµατίδια βαρεών µετάλλων, όπως µολύβδου (Pb) και νικελίου (Ni)], το διοξείδιο του θείου (SO2), το µονοξείδιο του άνθρακα (CO), οι υδρογονάνθρακες, το χλώριο (Cl2) και το φθόριο (F2)]. Οι δευτερογενείς ρύποι σχηµατίζονται στην ατµόσφαιρα από τους πρωτογενείς µε χηµικές αντιδράσεις που γίνονται είτε µεταξύ τους είτε µε τα φυσικά συστατικά της ατµόσφαιρας µε συµµετοχή του ηλιακού φωτός, της θερµοκρασίας και της υγρασίας. Σηµαντικότεροι είναι το µονοξείδιο του αζώτου (NO), το διοξείδιο του αζώτου (NO2) και το όζoν (O3). Αιωρούµενα σωµατίδια: Υλικά σε στερεή ή υγρή µορφή, προερχόµενα από βιοµηχανικές δραστηριότητες, όπως βιοµηχανίες τσιµέντου, γύψου, καθώς και από αυτοκίνητα. Προκαλούν ασθένειες στο αναπνευστικό σύστηµα και ιδιαίτερα προβλήµατα σε ηλικιωµένους, παιδιά και άτοµα που πάσχουν από άσθµα. Επίσης προκαλούν φθορές σε βαφές και µειώνουν την ορατότητα της ατµόσφαιρας. Μονοξείδιο του άνθρακα (CO): Πρόκειται για άχρωµο και άοσµο αέριο που εκπέµπεται ως προϊόν ατελούς καύσεως από πάσης φύσεως µηχανές, π.χ., µηχανές αυτοκινήτων. Επιδρά αρνητικά στην υγεία, καθώς µειώνει την ικανότητα του αίµατος να µεταφέρει οξυγόνο στους ιστούς, δηµιουργώντας έτσι προβλήµατα στο καρδιαγγειακό και το νευρικό σύστηµα. Όταν βρίσκεται σε χαµηλές συγκεντρώσεις, επηρεάζει άτοµα µε καρδιακά προβλήµατα, ενώ σε υψηλότερες επηρεάζει αρνητικά ακόµα και υγιή άτοµα, επιφέροντας ζαλάδα, πονοκεφάλους και σωµατική κόπωση.

5 ιοξείδιο του θείου (SO2): Αέριο άχρωµο και άοσµο σε χαµηλές συγκεντρώσεις, αλλά µε έντονη µυρωδιά σε υψηλότερες. Φυσικά προέρχεται από τα ηφαίστεια, αλλά οι ανθρωπογενείς και βλαβερές πηγές του είναι οι εκποµπές από τις κεντρικές θερµάνσεις, τα διυλιστήρια πετρελαίου, τις χηµικές βιοµηχανίες και τα πετρελαιοκίνητα οχήµατα. Επηρεάζει άτοµα µε αναπνευστικά προβλήµατα νεαρής και µεγάλης ηλικίας. Προκαλεί σοβαρές αλλοιώσεις στα οικοσυστήµατα, καθώς συµβάλλει στο φαινόµενο της όξινης βροχής και προκαλεί τη νέκρωση ορισµένων φυτών. Μειώνει την οξύτητα λιµνών και ποταµών, δηµιουργώντας ακραίες συνθήκες ακατάλληλες για την υδρόβια ζωή. Προκαλεί επίσης διάβρωση σε υλικά, όπως στο χάλυβα των σιδηροδροµικών γραµµών και στα µάρµαρα των αρχαίων µνηµείων. Μόλυβδος (Pb): Προέρχεται από την καύση απορριµµάτων, τις βαριές βιοµηχανίες και από πηγές καυσίµων µε µόλυβδο. Σε υψηλές συγκεντρώσεις επηρεάζει τη λειτουργία των νεφρών και γενικότερα την πνευµατική ανάπτυξη, ιδιαίτερα σε άτοµα νεαρής ηλικίας. ιοξείδιο του αζώτου (NO2): Αέριο µε ιδιάζουσα µυρωδιά και καφέ χρώµα, χαρακτηριστικό του ουρανού, όταν βρίσκεται σε υψηλές συγκεντρώσεις. Προέρχεται µέσω χηµικών αντιδράσεων, παρουσία της ηλιακής ακτινοβολίας, από το µονοξείδιο του αζώτου (NO), το οποίο παράγεται από αυτοκίνητα, φορτηγά και βιοµηχανικούς καυστήρες. Αποτελεί τον κύριο ρύπο του νέφους και της όξινης βροχής. Προκαλεί αναπνευστικά προβλήµατα στους ασθµατικούς και στα παιδιά, ενώ επηρεάζει και τη βλάστηση. Όζον (O3): Αέριο άοσµο και άχρωµο. Στα ανώτερα στρώµατα της ατµόσφαιρας παίζει τον ευεργετικό ρόλο της προστασίας της Γης από τη βλαβερή υπεριώδη ακτινοβολία, αλλά στα κατώτερα στρώµατα αποτελεί τον κυριότερο ρύπο του φωτοχηµικού νέφους. Αποτελεί το προϊόν χηµικών αντιδράσεων µεταξύ του οξυγόνου (O2), πτητικών οργανικών ενώσεων και οξειδίων του αζώτου, παρουσία ηλιακής ακτινοβολίας και υψηλής θερµοκρασίας. Σε µεγάλες συγκεντρώσεις επιδρά αρνητικά στους ιστούς των πνευµόνων και δηµιουργεί προβλήµατα σε άτοµα µε άσθµα και ασθένειες του αναπνευστικού συστήµατος. Ακόµα και σε υγιή άτοµα, η έκθεση σε υψηλές συγκεντρώσεις όζοντος προκαλεί ερεθισµό στην αναπνευστική οδό, διαταραχή της αναπνευστικής λειτουργίας, αίσθηµα ξηρότητας στο λαιµό, πόνο στο στήθος, βήχα, ναυτία, ακόµα και πνευµονική συµφόρηση. Επίσης έχει τις δυσµενότερες επιπτώσεις από όλους τους ρύπους στα φυτά, καθώς επιδρά στην ανάπτυξή τους, προκαλεί µεγάλες ζηµιές στη δασική βλάστηση και µειώνει την αγροτική παραγωγή. Τοξικοί ρύποι (αρσενικό, αµίαντος, βενζόλιο): Προέρχονται από χηµικές βιοµηχανίες και οικοδοµικά υλικά. Προκαλούν αναπνευστικά προβλήµατα και σχετίζονται µε γενετικές ανωµαλίες, στειρώσεις και καρκινοπάθειες. Σε υψηλές συγκεντρώσεις επιφέρουν άµεσο θάνατο. Mας δολοφονεί η ρύπανση της ατµόσφαιρας Hµεροµηνία δηµοσίευσης: εκάδες χιλιάδες πρόωροι θάνατοι οφείλονται στη ρύπανση της ατµόσφαιρας, αναφέρει µελέτη της Eυρωπαϊκής Eπιτροπής. Σύµφωνα µε την ερευνητική οµάδα περισσότεροι από 310 χιλιάδες Eυρωπαίοι χάνουν κάθε χρόνο τη ζωή τους εξαιτίας της ρύπανσης, ενώ το προσδόκιµο ζωής µειώνεται κατά εννιά µήνες. Oξύτερο είναι το πρόβληµα σε Bέλγιο, Oλλανδία και Λουξεµβούργο, σε βόρεια Iταλία και σε πολλά από τα νέα κράτη-µέλη της ευρωπαϊκής οικογένειας όπως είναι η Πολωνία και η Oυγγαρία. Aντιθέτως συγκριτικά καλύτερη είναι η κατάσταση στη Φινλανδία και την Iρλανδία. Mεταβολή της πηκτικότητας του αίµατος και αύξηση των φλεγµονών προκαλεί η ρύπανση της ατµόσφαιρας σύµφωνα µε πρόσφατη έρευνα. H µελέτη παρέχει ερµηνεία της σχέσης που διέπει τη ρύπανση της ατµόσφαιρας µε την αύξηση της συχνότητας καρδιακών προσβολών, εγκεφαλικών επεισοδίων και την επιδείνωση των αναπνευστικών προβληµάτων. Oι ερευνητές του Πανεπιστηµίου του Eδιµβούργου επικέντρωσαν τη µελέτη στον ρόλο που διαδραµατίζουν τα µικροσωµάτια και όπως αναφέρουν στην επιθεώρηση Occupational and Environmental Medicine έχουν την ικανότητα µεταβολής των κυτταρικών λειτουργιών. Για να καταλήξουν στο συµπέρασµά τους οι ερευνητές κατέγραψαν τις µεταβολές της πηκτικότητας του αίµατος και τις φλεγµονές σε µακροφάγους, τα κύτταρα του ανοσοποιητικού µας συστήµατος, σε κύτταρα των πνευµόνων όπως και σε κύτταρα που είχαν ληφθεί από τον οµφάλιο λώρο νεογνών. Oι αντιδράσεις των κυττάρων ελέγχθηκαν έπειτα από εξάωρη και 24ωρη έκθεση στα µικροσωµάτια. Oπως αποδείχθηκε, τα επίπεδα των διαφόρων πηκτικών του αίµατος παρουσίασαν αύξηση σε όλους τους τύπους κυττάρων. Eπίσης, τα ποσοστά θανάτου των κυττάρων του ανοσοποιητικού αυξήθηκαν, γεγονός ταυτόσηµο µε την αύξηση της δηµιουργίας φλεγµονών. Πρόσφατες έρευνες απέδειξαν ότι τα µικροσωµάτια όταν τα εισπνεύσουµε -λόγω των απειροελάχιστων διαστάσεών τους- είναι δυνατόν από τους πνεύµονες να καταλήξουν µέσα στο κυκλοφορικό µας σύστηµα. H καταστροφή των

6 µακροφάγων εξαιτίας της εισβολής των µικροσωµατίων στον οργανισµό µπορεί να αποδειχθεί θανατηφόρα για όσους διατρέχουν κίνδυνο εµφάνισης καρδιαγγειακών νοσηµάτων. Oι µακροφάγοι αποτελούν το βασικό δοµικό υλικό των αθηρωµατικών πλακών στα τοιχώµατα των αρτηριών. H συγκέντρωση τέτοιων στρωµάτων παρεµποδίζει τη φυσιολογική ροή του αίµατος, ενώ η διάρρηξή τους προκαλεί τη δηµιουργία θρόµβων, που µπορεί να πυροδοτήσουν καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό επεισόδιο. Καταστρέφουν τους ιστούς του οργανισµού O καθηγητής Oυίλιαµ MακNι, συντονιστής της έρευνας, αναφέρει ότι τα µικροσωµάτια παράγουν υψηλές συγκεντρώσεις φορτισµένων ιόντων, δηλαδή ελευθέρων ριζών, που καταστρέφουν τους ιστούς του ανθρώπινου οργανισµού. «H έρευνα µας δείχνει ότι τα µικροσωµάτια στην ατµόσφαιρα προκαλούν µεταβολές στην πηκτικότητα του αίµατος και ευνοούν τη δηµιουργία θρόµβων. H ατµοσφαιρική ρύπανση σκοτώνει» κατέληξε ο Σκωτσέζος καθηγητής, επισηµαίνοντας ότι πρόκειται για αδιαµφισβήτητη αλήθεια και όχι για «τρόπο του λέγειν».