ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΝΟΜΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

Transcript

1 ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΝΟΜΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Προπτωχευτική και μεταπτωχευτική δυνατότητα εκποίησης της επιχείρησης του οφειλέτη κατά τον Πτωχευτικό Κώδικα. Ονοματεπώνυμο: Νικολέττα Βάμβουρα Α.Μ.: 2307/2014 Επιβλέπων καθηγητής: Δημήτριος Αυγητίδης Κομοτηνή

2 2

3 Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ...5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...6 Μέρος Πρώτο: Προπτωχευτική δυνατότητα εκποίησης της επιχείρησης του οφειλέτη...8 Α. Εισαγωγή - Οι δυνατότητες διατήρησης της επιχείρησης μέσα σε ένα περιβάλλον οικονομικής κρίσης...8 Β. Η δυνατότητα εκποίησης της επιχείρησης του οφειλέτη μέσω της προπτωχευτικής διαδικασίας εξυγίανσης...10 Ι. Η προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης Η διαδικασία εξυγίανσης στον Πτωχευτικό Κώδικα Η βασική προϋπόθεση της αδυναμίας πληρωμών Η προϋπόθεση της βιωσιμότητας της επιχείρησης Η εξωδικαστική διαδικασία της εξυγίανσης Οι συμβαλλόμενοι στη συμφωνία πιστωτές Η δικαστική διαδικασία εξυγίανσης (Η επικύρωση της συμφωνίας) Το περιεχόμενο της συμφωνίας εξυγίανσης...17 ΙΙ. Η εκποίηση της επιχείρησης ως περιεχόμενο της συμφωνίας εξυγίανσης Η εκποίηση της επιχείρησης σαν μέσο διατήρησης της επιχείρησης Εκποίηση μέρους της επιχείρησης μέσω της κεφαλαιοποίησης χρεών Η εκποίηση επιμέρους περιουσιακών στοιχείων Η εκποίηση της επιχείρησης μέσω μεταβίβασης κατά το αρ. 106δ ΠτΚ...22 α. Η μεταβίβαση της επιχείρησης...22 β. Χαρακτηριστικά παραδείγματα από τη Νομολογία...25 Γ. Η καταργηθείσα διαδικασία της ειδικής εκκαθάρισης...27 Δ. Η δυνατότητα εκποίησης της επιχείρησης του οφειλέτη μέσω της (εκτός πτωχευτικού κώδικα) έκτακτης διαδικασίας της ειδικής διαχείρισης Γενικά Η διαδικασία της ειδικής διαχείρισης Η διατήρηση της επιχείρησης σε λειτουργία Η διαδικασία της εκποίησης Η αυστηρά 12μηνη διάρκεια της διαδικασίας και οι εξαιρέσεις Χαρακτηριστικά παραδείγματα από τη Νομολογία Εκτίμηση της διαδικασίας...34 Μέρος Δεύτερο: Μεταπτωχευτική δυνατότητα εκποίησης της επιχείρησης του οφειλέτη...35 Α. Εισαγωγή Περάτωση της πτώχευσης Β. Η δυνατότητα εκποίησης της επιχείρησης πριν από την Ένωση των Πιστωτών...36 Ι. Η απαγόρευση των εκποιήσεων πριν από την Ένωση και οι εξαιρέσεις...36 ΙΙ. Οι επιτρεπτές εκποιήσεις πριν από την ένωση των πιστωτών Η εκποίηση της επιχείρησης ως συνόλου ή κάποιων στοιχείων του ενεργητικού της σε εξαιρετικές περιπτώσεις (αρ. 19 ΠτΚ) Η εκποίηση των κινητών που υπόκεινται σε φθορά (αρ. 67 ΠτΚ) Εκποίηση κινητών για την αντιμετώπιση τρεχουσών αναγκών (αρ. 77 ΠτΚ) Εκποίηση εμπορευμάτων κατά τη διάρκεια της συνέχισης της επιχείρησης (αρ. 78 ΠτΚ) Εκποίηση ακινήτων πριν από την ένωση των πιστωτών...40 Γ. Η δυνατότητα εκποίησης της επιχείρησης του οφειλέτη ως περιεχόμενο του Σχεδίου Αναδιοργάνωσης...41 Ι. Το σχέδιο αναδιοργάνωσης Η θέση του σχεδίου στην πτωχευτική διαδικασία Η διαδικασία για την αποδοχή του σχεδίου αναδιοργάνωσης

4 3. Η διαδικασία για τη δικαστική επικύρωση του σχεδίου αναδιοργάνωσης Το περιεχόμενο του σχεδίου αναδιοργάνωσης...44 ΙΙ. Η εκποίηση της επιχείρησης ως περιεχόμενο του σχεδίου αναδιοργάνωσης Γενικά Δυνατότητες εκποίησης της επιχείρησης...47 Δ. Η εκποίηση της επιχείρησης του οφειλέτη μέσω της πτωχευτικής εκκαθάρισης Το στάδιο της ένωσης των πιστωτών Η συνέλευση των πιστωτών (απαραίτητο στάδιο πριν την εκποίηση της περιουσίας) Η εκποίηση της πτωχευτικής περιουσίας...51 α) Η εκποίηση της επιχείρησης του πτωχού ως συνόλου...51 β) Η εκποίηση των κατ' ιδίαν στοιχείων της πτωχευτικής περιουσίας...55 i. Εκποίηση κινητών...55 ii. Εκποίηση ακινήτων...57 γ) Η άσκηση ανακοπών κατά των πράξεων της εκποίησης Οι διανομές προς τους πιστωτές...59 α) Γενικά...59 β) Περί του πίνακα διανομής...60 γ) H κατάταξη των πιστωτών Ο περιορισμός της ευθύνης του αποκτώντα (178 ΠτΚ, 479 Α.Κ.) Το κλείσιμο της ένωσης...67 ΕΠΙΛΟΓΟΣ...68 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ...69 ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ

5 Σ Υ Ν Τ Ο Μ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Ε Σ Α.Ε. Ανώνυμη Εταιρία Α.Π. Άρειος Πάγος αρ. άρθρο Α.Κ. Αστικός Κώδικας βλ. βλέπε Γ.Ε.ΜΗ. Γενικό Εμπορικό Μητρώο εδ. εδάφιο Ε.Ν. Εμπορικός Νόμος επομ. επόμενα Ε.Ε. Ευρωπαϊκή Ένωση Εφ εφετείο Ε.Π.Ε. Εταιρία Περιορισμένης Ευθύνης κ.ν. κωδικοποιημένος νόμος ΚΠολΔ Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας κτλ και τα λοιπά ΜονΠρ Μονομελές Πρωτοδικείο Ν. νόμος ό.π. όπως παραπάνω παρ. παράγραφος περ. Περίπτωση π.δ. Προεδρικό Διάταγμα Π.Κ. Ποινικός Κώδικας ΠΠρ Πολυμελές Πρωτοδικείο ΠτΚ Πτωχευτικός Κώδικας υποπαρ. υποπαράγραφος ΔΕΕ Δίκαιο Επιχειρήσεων και Εταιριών (περιοδικό) ΕΕμπΔ Επιθεώρηση Εμπορικού Δικαίου (περιοδικό) ΕλλΔνη Ελληνική Δικαιοσύνη (περιοδικό) ΕπισκΕΔ Επισκόπηση Εμπορικού Δικαίου (περιοδικό) 5

6 Εισαγωγή Η πρωτοφανής οικονομική κρίση που ταλανίζει τη χώρα μας τα τελευταία χρόνια, έχει επηρεάσει πολύ αρνητικά και τη γενικότερη επιχειρηματική δραστηριότητα στην Ελλάδα. Άλλαξε δραματικά τις συνθήκες της αγοράς μέσα στις οποίες ιδρύονται, δρουν και αναπτύσσονται οι επιχειρήσεις αναγκάζοντάς τες να δέχονται έντονες πιέσεις για να προσαρμοστούν σε αυτές τις συνθήκες. Οι επιχειρήσεις αναγκάζονται να μειώσουν το κόστος, να επανεξετάσουν την εταιρική τους στρατηγική, τις επενδύσεις, να προχωρήσουν σε αναδιάρθρωση των δραστηριοτήτων τους, ακόμα και να προβούν σε μαζικές απολύσεις. Η οικονομική κρίση της επιχείρησης ως αντικείμενο ρύθμισης, ανήκει στην ύλη του πτωχευτικού δικαίου. Από τη στιγμή που η επιχείρηση αδυνατεί να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της, το σύστημα της ατομικής αναγκαστικής εκτέλεσης υποκαθίσταται από το σύστημα συλλογικής δράσης και οργάνωσης των πιστωτών που παρέχει το πτωχευτικό δίκαιο. Μάλιστα, το πτωχευτικό μας δίκαιο φαίνεται πως επιδιώκει, μέσα από τις συνεχείς τροποποιήσεις του, να διευκολύνει τις επιχειρήσεις, και να αποτρέψει κατά το δυνατόν την πτώχευσή τους. Ήδη από την αρχή της οικονομικής κρίσης, υπήρχε η αμφιβολία σχετικά με το πού έπρεπε να δοθεί προτεραιτότητα μέσω του πτωχευτικού μας δικαίου, στην ικανοποίηση των δανειστών από την πτωχευτική περιουσία, ή στη διάσωση της βιώσιμης επιχείρησης. Εντέλει θεωρήθηκε ότι πρέπει να γίνει ένας συνδυασμός διατάξεων που θα οδηγούν στην εξυγίανση της επιχείρησης (με τη συνέχιση της λειτουργίας της ή τη μεταβίβασή της) παράλληλα με την ικανοποίηση των δανειστών, και μόνο αν δεν υπάρχουν καθόλου προοπτικές για τη διάσωση της επιχείρησης, να κινηθεί η διαδικασία εκκαθάρισης της περιουσίας, για τη σύμμετρη ικανοποίηση των δανειστών. Η πτωχευτική διαδικασία λοιπόν, δεν είναι πλέον μια αυτοματοποιημένη διαδικασία ρευστοποίησης, αλλά ανοίγει εναλλακτικές δυνατότητες και λύσεις για τη διευθέτηση της οικονομικής κρίσης του οφειλέτη και του πεδίου έντασης των συμφερόντων των μερών, με βάση την αρχή της συμβατικής αυτονομίας και τις συνθήκες και προοπτικές κάθε συγκεκριμένης περίπτωσης, για επίτευξη αποτελέσματος που να εξυπηρετεί πιστωτές και οφειλέτη. Είναι λογικό ότι όσο πιο κοντά στην αφερεγγυότητα βρίσκεται μια επιχείρηση, τόσο περισσότερο απομακρύνεται από την προοπτική διάσωσής της. Γι αυτό η οδός που θα επιλεγεί δεν είναι ανεξάρτητη από το μέγεθος της κρίσης που επιδιώκεται να αντιμετωπισθεί. Ένας από τους τρόπους εξυγίανσης-αναδιοργάνωσης της επιχείρησης είναι και μέσω της εκποίησής της, είτε ως συνόλου, είτε μερικώς. Η μεταβίβαση της επιχείρησης είναι διεθνώς ένας πολύ σημαντικός τρόπος διάσωσης της επιχείρησης, και με βάση τον Πτωχευτικό μας Κώδικα, μπορεί να επιδιωχθεί είτε εκτός πτώχευσης, δηλαδή πριν από την κήρυξη της πτώχευσης, μέσω της προπτωχευτικής διαδικασίας εξυγίανσης ή της (ρυθμιζόμενης εκτός του ΠτΚ) έκτακτης διαδικασίας ειδικής διαχείρισης, είτε εντός πτώχευσης, δηλαδή μετά την κήρυξη της πτώχευσης, μέσω σχεδίου αναδιοργάνωσης. Μόνο αφού γίνει χρήση αυτών των δυνατοτήτων απο την επιχείρηση, με ανεπιτυχή αποτελέσματα, τότε μονόδρομος είναι η εκποίηση όλου του ενεργητικού της πτωχευτικής περιουσίας, μέσω της πτωχευτικής εκκαθάρισης. Είναι αναμφίβολο ότι στον χώρο της αφερεγγυότητας των επιχειρήσεων διασταυρώνονται (και δυνητικά συγκρούονται) πλείονα συμφέροντα (πέραν εκείνων των πιστωτών) όπως ιδίως των εργαζομένων, των τοπικών κοινωνιών όπου η αφερέγγυα επιχείρηση δραστηριοποιείται, αυτής της ίδιας της εθνικής οικονομίας, της διεθνούς θέσης της χώρας κ.λπ. 1 Έτσι, σε μερικές περιπτώσεις ενδεχομένως η πτωχευτική εκκαθάριση (μέσω της ένωσης των πιστωτών) να είναι και η καλύτερη λύση, όχι μόνο για την ίδια την επιχείρηση, αλλά και για τις υπόλοιπες που συμβάλλονται μαζί της, και κατά συνέπεια για όλη την εθνική οικονομία, αφού μια αποδεδειγμένα μη βιώσιμη και αφερέγγυα επιχείρηση, μόνο δυσκολίες μπορεί να προκαλέσει. 1 βλ. και Ν. Ελευθεριάδη, Επισκόπηση δυνατοτήτων μεταβίβασης της επιχείρησης του οφειλέτη ως συνόλου κατά το ισχύον δίκαιο, 27ο Συνέδριο Συνδέσμου Ελλήνων Εμπορικολόγων,

7 Σημείωση: Πρέπει να τεθεί μεγάλη προσοχή στο ότι οι εκάστοτε τροποποιήσεις του Πτωχευτικού Κώδικα εφαρμόζονται στις διαδικασίες των οποίων η κατάθεση της αίτησης έγινε μετά την έναρξη ισχύος του νόμου που θέτει τις αντίστοιχες τροποποιήσεις. Σε αντίθετη περίπτωση εφαρμόζονται οι προϊσχύουσες διατάξεις, ακόμα και αν η απόφαση για τις διαδικασίες που ξεκίνησαν υπό το προϊσχύον δίκαιο εκδοθεί μετά από την έναρξη εφαρμογής του νέου νόμου. Για παράδειγμα οι τελευταίες τροποποιήσεις με τον Ν. 4446/2016, εφαρμόζονται σε διαδικασίες αφερεγγυότητας των οποίων η αίτηση κατατέθηκε μετά τις , μέρα έναρξης ισχύος του Νόμου. Αντίθετα, διαδικασίες αφερεγγυότητας που μέχρι σήμερα δεν έχουν ολοκληρωθεί, αλλά η αίτηση για αυτές κατατέθηκε νωρίτερα από τις , ρυθμίζονται με το προϊσχύον δίκαιο. 7

8 Μέρος Πρώτο: Προπτωχευτική δυνατότητα εκποίησης της επιχείρησης του οφειλέτη Α. Εισαγωγή - Οι δυνατότητες διατήρησης της επιχείρησης μέσα σε ένα περιβάλλον οικονομικής κρίσης Μέσα στο γενικότερο πλαίσιο της οικονομικής κρίσης που ακόμα αντιμετωπίζει η χώρα μας, το πτωχευτικό δίκαιο αποτελεί ένα από τα μέρη του δικαίου που υφίσταται τις περισσότερες και πιο συχνές αλλαγές. Οι τροποποιήσεις επέρχονται σε μια προσπάθεια να ανακόψουν ή τουλάχιστον να περιορίσουν τις δραματικές συνέπειες της κρίσης στους ανθρώπους, στην απασχόληση, και στις επιχειρήσεις. Ήδη από την εισαγωγή του ΠτΚ και τη διαδικασία συνδιαλλαγής, που αργότερα αντικαταστάθηκε από τη διαδικασία εξυγίανσης, ήταν σαφής η επιθυμία του νομοθέτη να συνδυάσει τη συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών που είναι και ο βασικός στόχος του δικαίου της πτώχευσης με τη διάσωση της επιχείρησης του οφειλέτη. Στόχος πλέον του Πτωχευτικού Δικαίου είναι και η αποτροπή της πτώχευσης της επιχείρησης, μέσω εξυγιαντικών διαδικασιών, οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν και την εκποίηση μέρους ή και του συνόλου της επιχείρησης του οφειλέτη, με σκοπό από τη μία την εξυγίανση-διάσωση της επιχείρησης και από την άλλη την ταυτόχρονη συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών. Το αναμφισβήτητο σοκ που θα ακολουθήσει την κήρυξη της πτώχευσης και ο κίνδυνος απαξίωσης της επιχείρησης του οφειλέτη (και συνακόλουθα της ματαίωσης κάθε προοπτικής εξυγίανσης), οδηγεί σε προβάδισμα των προπτωχευτικών διαδικασιών, οι οποίες πλέον είναι η προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης και η (εκτός πτωχευτικού κώδικα) έκτακτη διαδικασία ειδικής διαχείρισης 2. Η εξυγίανση των επιχειρήσεων αποτελεί σήμερα έναν εξαιρετικά σημαντικό, εθνικό ίσως, στόχο. Η εξυγίανση μέσω της μεταβίβασης της επιχείρησης είναι μια σαφώς επιθυμητή επιλογή στην πράξη, καθώς παράγει μεγαλύτερη αξία για τις τράπεζες. Ωστόσο είναι μια λύση η οποία (τουλάχιστον μέχρι σήμερα) έχει περιορισμένη εφαρμογή στη χώρα μας. Εξετάζοντας τις προϋποθέσεις που πρέπει να υφίστανται για μια επιτυχή αναδιάρθρωση και εξυγίανση επιχείρησης, μπορούμε μάλλον να διακρίνουμε το γιατί. Στις περιπτώσεις των προβληματικών επιχειρήσεων, η εξυγίανση απαιτεί εκ των πραγμάτων, νέα κεφάλαια, καλύτερη οικονομική διαχείριση, και ισχυρότερο και αποτελεσματικότερο management. Είναι σαφές ότι στις περισσότερες εκ των περιπτώσεων των προβληματικών επιχειρήσεων, οι αλλαγές αυτές δεν είναι δυνατόν να επέλθουν από το ήδη υφιστάμενο ιδιοκτησιακό και διοικητικό καθεστώς, και είναι μάλλον καλύτερο για την εταιρία και τους πιστωτές της να αναζητηθεί επενδυτής ο οποίος και θα αναλάβει την εξυγίανση. Ωστόσο, η αναζήτηση επενδυτή δεν αποτελεί μια εύκολη διαδικασία, ούτε για υγιείς επιχειρήσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι συναλλαγές μεταβιβάσεως υγειών εταιριών έχουν διάρκεια η οποία υπερβαίνει συνήθως τους έξι μήνες, καθώς το διάστημα αυτό είναι αναγκαίο, προκειμένου ο επενδυτής να διεξάγει με ασφάλεια για τον ίδιο όλους τους απαιτούμενους οικονομικούς, τεχνικούς και νομικούς ελέγχους, να ολοκληρώσει διαπραγματεύσεις με μετόχους, πιστωτές και λοιπούς ενδιαφερομένους για την επιχείρηση, να λάβει τις απαιτούμενες κανονιστικές εγκρίσεις και τέλος να προβεί στη διαπραγμάτευση για το τίμημα εξαγοράς κατόπιν αποτίμησης των εταιριών. Κατά τη διάρκεια όλης αυτής της διαδικασίας η εταιρία λειτουργεί κανονικά όπως και πριν, με ικανοποιητική χρηματοδότηση, δεδομένης της οικονομικής της υγείας. Επομένως, η μεταβίβαση μιας προβληματικής επιχείρησης, έχει να αντιμετωπίσει όλα τα ανωτέρω, ταυτόχρονα όμως με ένα επιπλέον βασικό σημείο, που σαφώς λειτουργεί εναντίον της όποιας συναλλαγής: τη σημαντική ανάγκη εξεύρεσης χρηματοδότησης για τη λειτουργία της λόγω ακριβώς των προβλημάτων της, και άρα τη σημαντική πίεση χρόνου. Επιπρόσθετα, λόγω των προβλημάτων των εταιριών οι επενδυτές είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικοί για την πραγματική οικονομική κατάσταση των εταιριών και για τυχόν μη εμφαινόμενες υποχρεώσεις. Έτσι, η ανάγκη 2 βλ. και Ελευθεριάδη, ό.π. 8

9 για σημαντικούς ελέγχους είναι αυξημένη. Ως εκ τούτου, προβάδισμα έχει και εδώ η μεταβίβαση προβληματικών επιχειρήσεων μέσω προπτωχευτικών κυρίως διαδικασιών, οι οποίες δίνουν τη δυνατότητα στον επενδυτή να μειώσει τους κινδύνους νομικών και λοιπών ελέγχων 3. Κατά τον Αθανασόπουλο, ο οποίος αντιμετωπίζει το όλο ζήτημα από πρακτική και όχι νομική σκοπιά, φαίνεται να προκύπτει εδώ ένα σημαντικό agency πρόβλημα, καθώς είναι σαφές ότι δύσκολα υπάρχει πραγματική αξία στις προβληματικές επιχειρήσεις για τους μετόχους, αφού λόγω των προβλημάτων, αν υπάρχει κάποια αξία αυτή συνήθως θα αφορά στους πιστωτές. Θεωρητικά το ζήτημα αυτό μπορεί να το επιλύσει η διοίκηση της εταιρίας, εστιάζοντας στην ανάγκη διατήρησης της εταιρίας σε λειτουργία. Παρόλα αυτά, είναι φανερό ότι στη χώρα μας υπάρχει πρόβλημα εταιρικής διακυβέρνησης, καθώς κυρίως λόγω του μικρού μεγέθους των εταιριών, η διοίκηση απαρτίζεται συνήθως από τους μετόχους, και επομένως δεν εξυπηρετεί συνήθως τα συμφέροντα του νομικού προσώπου, αλλά αυτά των μετόχων. Έτσι ο παραπάνω θεωρεί ότι υφίσταται ανάγκη για την ύπαρξη τόσο συναινετικών όσο και αναγκαστικών διαδικασιών μεταβιβάσεως επιχειρήσεων. Η καλύτερη συναινετική διαδικασία μεταβίβασης της επιχείρησης φαίνεται ότι αυτή τη στιγμή είναι η διαδικασία που προβλέπεται από το αρ. 106δ ΠτΚ (μεταβίβαση ως περιεχόμενο συμφωνίας εξυγίανσης), καθώς εξασφαλίζει ταχύτητα (λόγω της συναινετικής της φύσης), αλλά και περιορισμένη ανάγκη για οικονομικούς, νομικούς και τεχνικούς ελέγχους. Παραμένει όμως ζήτημα σχετικά με τη μη συναινετική μεταβίβαση της επιχείρησης, ιδίως όταν υπάρχει το θέμα της εταιρικής διακυβέρνησης που αναφέρθηκε παραπάνω, όπου δηλαδή η διοίκηση της εταιρίας λειτουργεί με σκοπό να διαφυλάξει αξία για τους μετόχους, και δεν επιτρέπει την εξυγίανση της εταιρίας σε όφελος των πιστωτών ή των εργαζομένων. Στην περίπτωση αυτή λοιπόν, τη μεταβίβαση της επιχείρησης θα πρέπει να αναλαμβάνουν οι πιστωτές, οι οποίοι μπορούν για αυτόν τον σκοπό να κάνουν χρήση των διαδικασιών του ΚΠολΔ, της διαδικασίας της ειδικής διαχείρισης, και φυσικά των διαδικασιών της πτώχευσης. Όμως, όπως έχει ήδη αναφερθεί, το σημαντικό σε μια επιτυχή διαδικασία μεταβίβασης επιχείρησης είναι αυτή να διεξαχθεί με ταχύτητα, και ενώ η επιχείρηση βρίσκεται ακόμα σε λειτουργία. Η πράξη έχει δείξει ότι ενώ τόσο οι διαδικασίες του ΚΠολΔ όσο και η πτώχευση είναι διαδικασίες που επιτρέπουν τη μεταβίβαση της επιχείρησης, τα πρακτικά προβλήματα που αντιμετωπίζονται, η έλλειψη ουσιαστικού ελέγχου αυτών των διαδικασιών από τους πιστωτές, αλλά κυρίως ο χρόνος που απαιτείται για τη διενέργεια μιας τέτοιας μεταβίβασης, και η απαξίωση της λειτουργίας των εταιριών, καθιστούν τις διαδικασίες αυτές, διαδικασίες μεταβίβασης περιουσιακών στοιχείων (μεμονωμένων ή και όχι) και όχι διαδικασίες μεταβίβασης επιχειρήσεων σε λειτουργία. Έτσι, ο Αθανασόπουλος προκρίνει ως μη συναινετική διαδικασία μεταβίβασης, τη διαδικασία της Ειδικής Διαχείρισης, που αν και ρυθμίζεται εκτός του ΠτΚ, όπως θα δούμε παρακάτω, αποτελεί κατά τα άλλα μια καθόλα πτωχευτική διαδικασία. Πριν την ανάλυση της δυνατότητας εκποίησης της επιχείρησης μέσω των παραπάνω διαδικασιών ωστόσο, κρίνεται χρήσιμη στα πλαίσια της παρούσας, η έστω συνοπτική περιγραφή των ίδιων των διαδικασιών. 3 βλ. και Θ. Αθανασόπουλο, Η Μεταβίβαση Επιχειρήσεως Ως Μέσο Εξυγιάνσεως Πρακτικά Προβλήματα και Προκλήσεις, 27ο Συνέδριο Συνδέσμου Ελλήνων Εμπορικολόγων,

10 Β. Η δυνατότητα εκποίησης της επιχείρησης του οφειλέτη μέσω της προπτωχευτικής διαδικασίας εξυγίανσης Ι. Η προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης 1. Η διαδικασία εξυγίανσης στον Πτωχευτικό Κώδικα Η προπτωχευτική 4 διαδικασία εξυγίανσης, αποτελεί την προ της κήρυξης της πτώχευσης δυνατότητα που έχει ένας οφειλέτης με πτωχευτική ικανότητα και κέντρο των κύριων συμφερόντων του στην Ελλάδα, ο οποίος βρίσκεται σε παρούσα ή επαπειλούμενη ή απλώς πιθανολογούμενη να επέλθει αδυναμία εκπλήρωσης των ληξιπρόθεσμων χρηματικών υποχρεώσεών του, κατά τρόπο γενικό, την οποία πραγματοποιεί ακολουθώντας τις προβλεπόμενες στον νόμο εξώδικες και δικαστικές ενέργειες, ώστε να καταρτίσει με την κατά τον νόμο πλειοψηφία των πιστωτών του ειδική συμφωνία εξυγίανσης, να επιτύχει την επικύρωσή της από το πτωχευτικό δικαστήριο, και να αποφευχθεί έτσι η πτώχευσή του, ή η κήρυξή της, ενώ παράλληλα θα διασωθεί η επιχείρησή του 5, χωρίς να παραβλάπτεται η συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών (αρ. 99 ΠτΚ). Σκοπός της διαδικασίας εξυγίανσης (αρ. 99 παρ. 1-2 ΠτΚ, όπως πλέον ισχύει) είναι η σύναψη και η επικύρωση συμφωνίας εξυγίανσης, με την οποία θα επιδιώκεται η διάσωση της επιχείρησης ενός φυσικού ή νομικού προσώπου με πτωχευτική ικανότητα και οικονομικά προβλήματα, χωρίς να παραβλάπτεται η συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών του. Ο νόμος αναφέρει ειδικά ως σκοπό της διαδικασίας τη διατήρηση, αξιοποίηση, αναδιάρθρωση και ανόρθωση της επιχείρησης. Αυτό που προέχει είναι να αποτραπεί η διάλυση μιας υπερχρεωμένης αλλά βιώσιμης επιχείρησης, να διασωθεί και να συνεχίσει τη λειτουργία της, και δεν ενδιαφέρει το πώς ακριβώς θα γίνει αυτό, όπως δεν ενδιαφέρει αν η επιχείρηση θα διασωθεί με τον ίδιο τον οφειλέτη της ως φορέα 6 ή άλλο πρόσωπο στη θέση του. 7 Στο σημείο αυτό διαφέρει το δίκαιο της εξυγίανσης από το δίκαιο της ατομικής αναγκαστικής εκτέλεσης - το τελευταίο στοχεύει στην ικανοποίηση των πιστωτών, αδιαφορώντας για τις οικονομικές συνέπειες και την οικονομική σπουδαιότητα της επιχείρησης και για τα συμφέροντα που συμπλέκονται με αυτήν. 8 Ταυτόχρονα όμως με τη διάσωση της επιχείρησης είναι απαραίτητο να μην παραβλάπτεται με τη συμφωνία η συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών 9, η οποία, σύμφωνα με το αρ. 99 παρ.2 εδ. β ΠτΚ (όπως πλέον ισχύει), παραβλάπτεται όταν προβλέπεται ότι οι μη συμβαλλόμενοι στη συμφωνία εξυγίανσης πιστωτές, θα βρεθούν σε χειρότερη οικονομική θέση από αυτή στην οποία θα βρίσκονταν, με βάση την εκκαθάριση της περιουσίας του οφειλέτη και τη διανομή της στους πιστωτές, μετά την κήρυξη της πτώχευσης (αρ ΠτΚ, όπως πλέον ισχύουν) βλ. Ρόκα Αλ., Προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης επιχειρήσεων, 2014, 84: προπτωχευτική σημαίνει ότι η διαδικασία προηγείται της πτωχευτικής διαδικασίας, και μάλιστα αποσκοπεί στην αποτροπή της. βλ. επίσης περί αυτού, Γ. Ν. Μιχαλόπουλο, Οι προπτωχευτικές διαδικασίες αφερεγγυότητας του Πτωχευτικού Κώδικα-Από τη συνδιαλλαγή, επιστροφή στην εξυγίανση, 2013 Νομική Βιβλιοθήκη, Όταν μάλιστα στη θέση του οφειλέτη υπάρχει μια προβληματική επιχείριση, η διάσωσή της και η επιβίωσή της θα έχει σαν έμμεσο αποτέλεσμα και την εξυγίανση της εθνικής οικονομίας, βλ. Κοτσίρη Λ./Αγγελίδου Ρ., Το δίκαιο εξυγίανσης και εκκαθάρισης των προβληματικών επιχειρήσεων, 1998, Σάκκουλας, 1. 6 βλ. Αυγητίδη Δ. Κ., Εξυγίανση επιχειρήσεων μέσω προπτωχευτικών συμφωνιών, 2011, Νομική Βιβλιοθήκη, 13, που αναφέρει ότι η διάσωση της επιχείρησης με διατήρηση του ίδιου φορέα θα ήταν το απόλυτα επιτυχές αποτέλεσμα, ωστόσο η εξυγιαντική διαδικασία δεν αποδεικνύεται χρήσιμη μόνο τότε, καθώς η διατήρηση της αξίας της επιχείρησης είναι επιθυμητό αποτέλεσμα όχι μόνο για τον ίδιο τον φορέα της, αλλά και για τους πιστωτές, τους προμηθευτές και άλλα εμπλεκόμενα υποκείμενα. 7 βλ. Ψυχομάνη Σ., Πτωχευτικό Δίκαιο & Δίκαιο ρύθμισης οφειλών υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων, 2017, Σάκκουλας, 73 και την αιτιολογική έκθεση του Ν. 4446/ βλ. Λ. Κοτσίρη/Ρ. Αγγελίδου, ό.π., 2 9 Ο νόμος εννοεί βεβαίως τους πιστωτές που δε θα συμμετάσχουν στη συμφωνία εξυγίανσης όμως παρόλα αυτά θα δεσμεύονται από αυτήν. Οι συμβληθέντες αντίθετα πιστωτές μπορούν να παραβλάπτονται από τη συμφωνία αφού θα την έχουν αποδεχθεί. 10 Όσον αφορά την εκτίμηση της οικονομικής θέσης των πιστωτών, για αυτήν θα ληφθούν υπόψη τα ποσά και τυχόν άλλα ανταλλάγματα που θα λάβουν και οι όροι αποπληρωμής των ποσών αυτών (αρ. 99 παρ.2 εδ.γ ΠτΚ). 10

11 2. Η βασική προϋπόθεση της αδυναμίας πληρωμών Σύμφωνα με το αρ. 99 παρ.1 ΠτΚ, στη διαδικασία εξυγίανσης μπορεί να υπαχθεί ένας οφειλέτης όταν βρίσκεται ενώπιον σοβαρών οικονομικών προβλημάτων, τα οποία συνίστανται είτε σε παρούσα αδυναμία εκπλήρωσης ληξιπρόθεσμων χρηματικών υποχρεώσεών του, είτε σε επαπειλούμενη αδυναμία εκπλήρωσης ληξιπρόθεσμων χρηματικών υποχρεώσεων, είτε σε πιθανολογούμενη απλώς να επέλθει αδυναμία εκπλήρωσης (ύπαρξη απλής πιθανότητας αφερεγγυότητας) κατά τρόπο όμως γενικό, και στις τρεις περιπτώσεις. Η «πιθανότητα αφερεγγυότητας» και η «επαπειλούμενη αδυναμία εκπλήρωσης» είναι τα απώτατα χρονικά όρια, μέχρι τα οποία η επιχείρηση/οφειλέτης μπορεί επωφελεία των πιστωτών να αποτρέψει την πτώχευση, υποβάλλοντας αίτημα επικύρωσης συμφωνίας εξυγίανσης. Ο ρόλος των πιστωτών μπορεί να είναι ενεργός και ωφέλιμος όχι μόνον σε κατάσταση παύσης πληρωμών, αλλά και στον χρόνο της παρούσας αδυναμίας εκπλήρωσης, διότι τότε είναι πιθανότερη η παρέλκυση της πτώχευσης σε βάρος της συλλογικής ικανοποίησης των πιστωτών 11. Εδώ όμως θα πρέπει να γίνει μια μικρή ανάλυση των εννοιών αυτών που συνοδεύουν την αδυναμία εκπλήρωσης του οφειλέτη. Αρχικά, παρούσα είναι η αδυναμία, όταν ο οφειλέτης εμφανίζει γενικότερη δυσπραγία, εξαιτίας της οποίας δεν είναι σε θέση να ικανοποιήσει τους πιστωτές του, χωρίς όμως η αδυναμία αυτή να έχει εκδηλωθεί προς τα έξω (π.χ. με αρνήσεις πληρωμών), χωρίς δηλαδή να έχει ωριμάσει σε παύση πληρωμών. Δηλαδή, βρίσκεται ήδη σε κατάσταση αδυναμίας να εκπληρώνει τα ληξιπρόθεσμα χρέη του (πραγματική κατάσταση πτώχευσης). Σε περίπτωση όμως που έχει ήδη επέλθει παύση πληρωμών, ο οφειλέτης που θα υποβάλλει αίτηση για επικύρωση συμφωνίας εξυγίανσης, οφείλει να συνυποβάλλει με το ίδιο δικόγραφο και αίτηση για την κήρυξη της πτώχευσής του, κατά το αρ. 5 παρ. 2 ΠτΚ, αφήνοντας το δικαστήριο να επιλέξει το αίτημα που θα κάνει ενδεχομένως δεκτό (αρ. 99 παρ.3 ΠτΚ). Πάντως η παράλειψη συνυποβολής της αίτησης για κήρυξη σε πτώχευση από τον οφειλέτη, δεν καθιστά απαράδεκτη την αίτηση επικύρωσης συμφωνίας εξυγίανσης, είναι όμως δυνατή η υποβολή αίτησης για κήρυξη της πτώχευσης του οφειλέτη από τους πιστωτές ή τον εισαγγελέα πρωτοδικών, εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις του αρ. 5 παρ. 1 ΠτΚ, και επιφυλασσομένων και των διατάξεων για την αστική ευθύνη των διοικητών κεφαλαιουχικών εταιριών, επί παράλειψής τους να υποβάλλουν την αίτηση για την κήρυξη της πτώχευσης της εταιρίας που διοικούν κατά το αρ. 98 ΠτΚ (αρ. 99 παρ.3 εδ.γ, όπως πλέον ισχύει). Έπειτα, η επαπειλούμενη αδυναμία εκπλήρωσης ερμηνεύεται από τον νομοθέτη ως η βάσιμη πρόβλεψη ότι δε θα πληρωθούν χρηματικές οφειλές του οφειλέτη, όταν αυτές καταστούν ληξιπρόθεσμες. Πρόκειται δηλαδή για το στάδιο που προηγείται της παρούσας αδυναμίας. Όσον αφορά την πιθανολογούμενη απλώς να επέλθει αδυναμία, ή κατά τον νόμο απλή πιθανότητα αφερεγγυότητας, η έννοια δεν ορίζεται στον νόμο. Η απουσία του ορισμού της, οδηγεί σε ελευθερία διάπλασης του όρου από τη νομολογία. Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι πρόκειται για την κατάσταση εκείνη του οφειλέτη κατά την οποία αυτός, χωρίς να έχει ακόμα φθάσει σε σημείο αδυναμίας, αντιμετωπίζει απλώς πιθανότητα να απειληθεί σύντομα κατά την πορεία των πραγμάτων, με αδυναμία εκπλήρωσης των υποχρεώσεών του. Για την κατάθεση της αίτησης δεν απαιτείται άμεσο οικονομικό πρόβλημα, αρκεί να είναι ενδεχόμενο, όπως για παράδειγμα η αδυναμία εξεύρεσης χρηματοδότησης, ή η απώλεια ενός σημαντικού πελάτη. Πρακτικά, η πιθανότητα αφερεγγυότητας θα μπορούσε να εντοπίζεται σε μια καταδικαστική απόφαση που θα βλάψει τη φήμη της εταιρίας προκαλώντας ζημία στην εμπορική της φήμη, μελλοντικά στην αποδοτικότητα αυτής και κατ επέκταση στη ρευστότητά της, χωρίς να υφίσταται προσωρινή παύση πληρωμών, πληρωθείσα ή αναμενόμενη. 12 Με την υποκειμενική αυτή διεύρυνση των οφειλετών που μπορούν να υποβάλλουν αίτηση για υπαγωγή στη διαδικασία εξυγίανσης, ο νομοθέτης διευκολύνει τις επιχειρήσεις ώστε αυτές να εντάσσονται έγκαιρα σε πρώιμο στάδιο στη διαδικασία 11 βλ. Χάρισμα Μ., Η Μεταβίβαση της Επιχείρησης που βρίσκεται σε κατάσταση αδυναμίας εκπλήρωσης των υποχρέωσεών της (κατάσταση «αφερεγγυότητος»), 27ο Συνέδριο Συνδέσμου Ελλήνων Εμπορικολόγων, βλ. Παΐζη Αθ. Δ., Η πιθανότητα αφερεγγυότητας ως προϋπόθεση υπαγωγής στη διαδικασία εξυγίανσης - Μια πρώτη ερμηνευτική προσέγγιση, ΔΕΕ 2016, 8, ο οποίος επιχείρησε μια συγκριτική μελέτη μεταξύ του πλαισίου του ελληνικού δικαίου και του γαλλικού δικαίου, στο οποίο χρησιμοποιούνταν ήδη η έννοια της πιθανότητας αφερεγγυότητας. 11

12 εξυγίανσης για να ενισχύεται έτσι και η δυνατότητα διάσωσής τους. Η προσθήκη αυτή (της απλής πιθανότητας αφερεγγυότητας) έγινε στο άρθρο με τον Ν. 4336/ (αρ. 2, παρ. Γ, υποπαρ. Γ3, παρ.7) ώστε να μπορούν να καταλαμβάνονται από αυτή, και οφειλέτες, οι οποίοι, χωρίς να έχουν εισέλθει σε κατάσταση παρούσας ή επαπειλούμενης αδυναμίας πληρωμών, αντιμετωπίζουν απλώς πιθανότητα αφερεγγυότητας, κατά την κρίση του δικαστηρίου, η οποία μπορεί να αρθεί με την ένταξή τους στη διαδικασία αυτή. Με τον τρόπο αυτό υλοποιήθηκε η σχετική αρχή της παρ. 6Α της Σύστασης της Επιτροπής της (C 2014/1500), για έγκαιρη ένταξη στη διαδικασία, η οποία ενισχύει τη δυνατότητα εξυγίανσης επιχειρήσεων σε αρχικό στάδιο πριν εισέλθουν στο στάδιο της αφερεγγυότητας 14. Τέλος, γενική είναι η αδυναμία εκπλήρωσης όταν ο οφειλέτης κατά τις αντιλήψεις των συναλλαγών δεν μπορεί να εκπληρώνει όλες ή ένα σημαντικό μέρος των επαγγελματικών του ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων, ή ακόμα και ένα μόνο, αλλά το πλέον σημαντικό για τη συνέχιση της επιχείρησής του και την εικόνα της εμπορικής του πίστης χρέος. Η σπουδαιότητα δε του μοναδικού χρέους του εμπόρου κρίνεται αντικειμενικά με προέχον το κριτήριο της ποσότητας αυτού Η προϋπόθεση της βιωσιμότητας της επιχείρησης Η διαδικασία εξυγίανσης αφορά επιχείρηση με τη σύγχρονη έννοια της, δηλαδή με την έννοια του οργανωμένου συνόλου περιουσιακών στοιχείων ενεργητικών και παθητικών, υλικών και άυλων, που εξυπηρετεί συγκεκριμένο οικονομικό σκοπό, και εφόσον βασικό μέλημα του νομοθέτη είναι η εξυγίανση της, χάριν του γενικότερου συμφέροντος, έπεται ότι προϋπόθεση υπαγωγής στη διαδικασία είναι να υπάρχει πράγματι τέτοια επιχείρηση. Η ενδιαφέρουσα μάλιστα τον νόμο επιχείρηση θα πρέπει προφανώς να έχει κάποια ιδιαίτερη οικονομική σημασία για το κοινωνικό σύνολο, ώστε η εξυγίανση να προσφέρεται ως υπηρεσία στο γενικό συμφέρον. Το οικονομικά επουσιώδες δεν ενδιαφέρει, εν γένει, το εμπορικό δίκαιο. 16 Η εξυγιαντική συμφωνία όμως, μπορεί να επιτελέσει τον σκοπό της, μόνο εφόσον η επιχείρηση έχει ακόμη τη δυνατότητα (και είναι κατάλληλη) να ανταποκριθεί στα προβλεπόμενα μέτρα και ρυθμίσεις (δυνατότητα της επιχείρησης να διατηρήσει τις λεγόμενες «συνέργειες», τη χρηματοδότησή της, τη φήμη και την πελατεία της). Επομένως, μόνο η βιώσιμη (αυτή που μπορεί να διασωθεί) επιχείρηση μπορεί να εκπληρώσει την εξυγιαντική συμφωνία ή να μεταβιβασθεί πετυχαίνοντας οικονομικό αντάλλαγμα μεγαλύτερο σε σχέση με το αντίστοιχο της εκκαθάρισης. Πρόκειται για πολύ σημαντικό προαπαιτούμενο για την επικύρωση συμφωνίας εξυγίανσης, έστω κι αν δεν αναφέρεται εξαρχής στον νόμο, αφού αναφέρεται αργότερα, στο αρ. 106β παρ. 2 (α) ΠτΚ ως σχετική προϋπόθεση για την επικύρωση της συμφωνίας. Επομένως, αποκλείεται η αίτηση για επικύρωση συμφωνίας εξυγίανσης από επιχειρήσεις που δεν μπορούν εκ των πραγμάτων να εξυγιανθούν, για παράδειγμα από μη αναστρέψιμη έλλειψη ανταγωνιστικότητάς των προϊόντων τους βλ. Παΐζη, ό.π., 8, Η πιθανότητα αφερεγγυότητας είχε ήδη προταθεί κατά την επεξεργασία του νομοσχεδίου για τη θεσμοθέτηση της διαδικασίας εξυγίανσης, ως εναλλακτικής προϋπόθεσης υπαγωγής στις ευεργετικές διατάξεις του νόμου. Η διατύπωση της πρότασης του 2011 ήταν η εξής: Το αρμόδιο δικαστήριο δύναται να υπαγάγει πρόσωπο...στη διαδικασία...και όταν δε συντρέχει παρούσα ή επαπειλούμενη αδυναμία εκπλήρωσης, αν κατά την κρίση του ο οφειλέτης αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά προβλήματα που δύνανται να αντιμετωπιστούν με τη διαδικασία αυτή. Τελικά η πρόταση αυτή δεν υπήρξε στο τελικό κείμενο του νόμου, αν όμως υπήρχε θα συνέβαλε στην ταχύτητα της διαδικασίας, η οποία είναι και το μυστικό της επιτυχίας της όλης διαδικασίας εξυγίανσης, σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του νόμου που τη θέσπισε. Κι αυτό διότι όσο διαρκεί η διαδικασία εξυγίανσης, τόσο διαρκεί η συναφής αβεβαιότητα, και η επιχείρηση απαξιώνεται. 14 βλ. την αιτιολογική έκθεση του Ν. 4336/ βλ. και ΠΠρΠειρ 4129/2013, ΕλλΔνη. 2014, βλ. Ψυχομάνη, 2017, βλ. Ψυχομάνη, 2017, 82, με παραπομπή σε Λ. Κοτσίρη/Ρ.Αγγελίδου (2006) ότι εταιρίες holding και αδρανείς εταιρίες δεν μπορούν να υπαχθούν στην έννοια της επιχείρησης που μπορεί να υπαχθεί σε καθεστώς εξυγίανσης. 12

13 4. Η εξωδικαστική διαδικασία της εξυγίανσης Η προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης, μετά τις τελευταίες τροποποιήσεις του ΠτΚ (με τα αρ του Ν. 4446/2016/ ) συμπυκνώθηκε σε ένα στάδιο, και η απλούστευσή της κατέστη δυνατή µε την κατάργηση του προσταδίου δικαστικού ανοίγµατος της διαδικασίας, που, όπως κατέδειξε η εµπειρία εφαρµογής του, ήταν εξαιρετικά ευάλωτο σε καταστρατηγήσεις, διότι χρησιµοποιούνταν παρελκυστικά και καταχρηστικά από πολλούς οφειλέτες, νοµικά πρόσωπα και ατοµικές επιχειρήσεις, προκειµένου να επιτύχουν την ασυλία έναντι των πιστωτών τους, µέσω των χορηγούµενων προληπτικών µέτρων (σύμφωνα με το αρ. 103 του προϊσχύοντος ΠτΚ) και χωρίς πραγµατική πρόθεση επίτευξης συµφωνίας εξυγίανσης. Έτσι, η διαδικασία ανοίγµατος διαδικασίας εξυγίανσης ελάχιστες φορές κατέληγε στην πραγματικότητα σε επίτευξη συµφωνίας, 18 και για τον λόγο αυτό, είχε περιέλθει σε ουσιαστική αχρησία και στις περισσότερες περιπτώσεις χρησιµοποιούνταν μόνο για τη λήψη των αναγκαίων προληπτικών µέτρων, κατά το χρονικό διάστηµα των διαπραγµατεύσεων (αρ. 103 του προϊσχύοντος ΠτΚ), είτε ακόμα για να καθυστερήσει η υπαγωγή στην πτωχευτική διαδικασία. Τα αποτελέσµατα ήταν άκρως βλαπτικά για το σύνολο των πιστωτών µιας επιχείρησης, συµπεριλαµβανοµένων των εργαζοµένων, που παρέµεναν όµηροι µιας ουσιαστικά πτωχευµένης επιχείρησης, κατά της οποίας αδυνατούσαν να ασκήσουν τα δικαιώµατά τους (µισθούς, µισθώµατα κτλ.), επειδή τύγχανε προληπτικής προστασίας κατά το προστάδιο αυτό, το οποίο σχεδόν ουδέποτε κατέληγε στον σκοπό για τον οποίο είχε αρχικά θεσπιστεί. Είχε µάλιστα παρατηρηθεί ότι όταν οι οφειλέτες επιτύγχαναν τελικά τη σύναψη συµφωνίας εξυγίανσης, παραιτούνταν από την αίτηση ανοίγµατος και επικύρωναν την επιτευχθείσα συµφωνία µέσω της διαδικασίας άµεσης επικύρωσης (αρ. 106β του προϊσχύοντος ΠτΚ). Ο μόνος λοιπόν τύπος διαδικασίας στην προπωχευτική διαδικασία εξυγίανσης που υφίσταται πλέον σήμερα είναι αυτός του προϊσχύοντος αρ. 106β ΠτΚ περί άμεσης επικύρωσης, που τώρα προβλέπεται στο αρ. 99 παρ.1 ΠτΚ (όπως ισχύει σήμερα), δηλαδή κάποιος μπορεί να υπαχθεί στη διαδικασία εξυγίανσης, μόνο με την υποβολή αίτησης για άμεση επικύρωση μιας ήδη συναφθείσας συμφωνίας εξυγίανσης. Ωστόσο, με την κατάργηση του ανοίγματος της διαδικασίας εξυγίανσης, καταργήθηκε και η επίσημη περίοδος των διαπραγματεύσεων, 19 οι οποίες πλέον διεξάγονται αποκλειστικά εκτός της διαδικασίας. 20 Επομένως, οποιοσδήποτε πληροί τις προϋποθέσεις υπαγωγής στη διαδικασία εξυγίανσης, θα πρέπει αρχικά να επιδιώξει εξωδικαστικά (και ουσιαστικά εκτός της διαδικασίας) τη σύναψη συμφωνίας εξυγίανσης, η οποία έπειτα θα υποβληθεί στο πτωχευτικό δικαστήριο προς επικύρωση. Κατά τη διαδικασία αυτή, με πρωτοβουλία συνήθως του οφειλέτη, επιδιώκεται η σύναψη συμφωνίας μεταξύ του ιδίου και των πιστωτών του, με περιεχόμενο προσανατολισμένο να οδηγήσει στην επίλυση των οικονομικών προβλημάτων του, και ταυτόχρονα να εξυπηρετείται και ο στόχος της συλλογικής ικανοποίησης των πιστωτών. Η συμφωνία μπορεί να συναφθεί και χωρίς πρωτοβουλία του οφειλέτη, μεταξύ μόνο των πιστωτών χωρίς να είναι αναγκαία η σύμπραξη του οφειλέτη, εφόσον όμως αυτός βρίσκεται ήδη σε παύση πληρωμών. 18 βλ και Σκαλίδη Χ. Ε., Η αναμόρφωση της προπτωχευτικής διαδικασίας εξυγίανσης με τον Ν. 4446/2016, ΔΕΕ 2017, 755 επομ., που αναφέρει ότι, η κατάργηση του πρώτου σταδίου ανοίγματος της διαδικασίας εξυγίανσης συμβαδίζει με τη μέχρι σήμερα νομολογία, η οποία μεταχειριζόταν με ιδιαίτερη επιφυλακτικότητα και αυστηρότητα τις αιτήσεις επικύρωσης συμφωνίας σε συνέχεια ανοίγματος της διαδικασίας, συγκριτικά με τις αιτήσεις άμεσης επικύρωσης. 19 βλ. ΕφΑθ 5410/2014, ΔΕΕ 2015, 270, για έναν γενικό ορισμό των διαπραγματεύσεων: Διαπραγματεύσεις νοούνται οι προφορικές ή έγγραφες ανταλλαγές απόψεων των ενδιαφερόμενων για τη σύναψη ορισμένης σύμβασης, με τις οποίες επιδιώκεται η βαθμιαία προσέγγιση των διαφορετικών αρχικών θέσεών τους, σχετικά με τους όρους της υπό συζήτηση σύμβασης, μέχρι την τελική σύμπτωσή τους ή την αδυναμία τέτοιας σύμπτωσης. Το στάδιο των διαπραγματεύσεων διαρκεί μέχρι τη διακοπή αυτής της ανταλλαγής απόψεων και τη ματαίωση της σύμβασης, ή την κατάρτισή της. 20 βλ. και Σκαλίδη, ό.π., 755 επομ. 13

14 5. Οι συμβαλλόμενοι στη συμφωνία πιστωτές Οι πιστωτές που θα υπογράψουν τη συμφωνία εξυγίανσης, είτε αφού τους το ζητήσει ο οφειλέτης, είτε αυτόβουλα χωρίς τη σύμπραξη του οφειλέτη, εφόσον όμως ο τελευταίος βρίσκεται σε κατάσταση παύσης πληρωμών, και προκειμένου αυτή η συμφωνία να μπορέσει να επικυρωθεί από το δικαστήριο, πρέπει να εκπροσωπούν ποσοστό 60% τουλάχιστον του συνόλου των απαιτήσεων, στο οποίο πρέπει να συμπεριλαμβάνεται το 40% τουλάχιστον των τυχόν εμπραγμάτως ή με προσημείωση υποθήκης εξασφαλισμένων απαιτήσεων (αρ. 100 παρ. 1 ΠτΚ). Τα ποσοστά αυτά υπολογίζονται με βάση κατάσταση πιστωτών, που επισυνάπτεται στη συμφωνία εξυγίανσης. Η ημερομηνία που πρέπει να φέρει η κατάσταση αυτή δεν μπορεί να είναι προγενέστερη των τριών (3) μηνών από την ημερομηνία υποβολής στης συμφωνίας στο δικαστήριο (αρ. 100 παρ. 2 εδ. α και β ΠτΚ). Στην παραπάνω επισυναπτόμενη κατάσταση των πιστωτών πρέπει να συμπεριλαμβάνονται όλοι οι πιστωτές, ανεξαρτήτως των τυχόν γενικών ή ειδικών προνομίων τους, οι απαιτήσεις των οποίων υπήρχαν κατά την παραπάνω ημερομηνία, έστω κι αν δεν είναι ληξιπρόθεσμες. Επιπλέον, λόγω της φύσης και ιδιαίτερης λειτουργίας μιας σύμβασης χρηματοδοτικής μίσθωσης, 21 πιστωτές θεωρούνται και όσοι έχουν απαιτήσεις για μισθώματα από χρηματοδοτικές μισθώσεις, που οφείλονται κατά τη σχετική σύμβαση από την ημερομηνία της κατάστασης των πιστωτών μέχρι τη συμβατικά προβλεπόμενη ημερομηνία λήξης των συμβάσεων. Ωστόσο δε λαμβάνονται υπόψη πιστωτές που δε θίγονται από τη συμφωνία εξυγίανσης, κατά ανάλογη εφαρμογή του αρ. 116 παρ. 3 ΠτΚ, πρόκειται δηλαδή για πιστωτές των οποίων οι απαιτήσεις, κατά την συμφωνία εξυγίανσης, διατηρούν ακέραιη τη νομική τους κατάσταση, και μετά την επικύρωση της συμφωνίας εξυγίανσης από το δικαστήριο (αρ. 101 παρ. 2 εδ. γ και ε ΠτΚ). Στην περίπτωση που η συμφωνία εξυγίανσης συνάπτεται μεταξύ του οφειλέτη και πιστωτών του, οι απαιτήσεις των τελευταίων που θα περιλαμβάνονται στην παραπάνω κατάσταση, θα πρέπει να προκύπτουν από τα βιβλία του οφειλέτη, ή να έχουν αναγνωριστεί ή να έχουν πιθανολογηθεί με απόφαση δικαστηρίου, οποιουδήποτε βαθμού δικαιοδοσίας, που μπορεί να έχει εκδοθεί και με τη διαδικασία ακόμα των ασφαλιστικών μέτρων (αρ. 100 παρ. 3 εδ. α ΠτΚ). Αντίθετα, στην περίπτωση που η συμφωνία εξυγίανσης συνάπτεται μόνο μεταξύ των πιστωτών του οφειλέτη, χωρίς τη σύμπραξη του τελευταίου, η κατάσταση των πιστωτών πρέπει να συντάσσεται με βάση τις δημοσιευμένες οικονομικές καταστάσεις του οφειλέτη εφόσον υπάρχουν, ή με βάση τα βιβλία και στοιχεία του οφειλέτη, ή τα βιβλία και στοιχεία των συμβαλλομένων πιστωτών ή αποφάσεις δικαστηρίων, οποιουδήποτε βαθμού δικαιοδοσίας, και με βάση ακόμα αποφάσεις που εκδίδονται με τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων (αρ. 100 παρ. 3 εδ. β ΠτΚ). Επιπλέον, σε περίπτωση που μεταξύ των πιστωτών συμπεριλαμβάνονται το Δημόσιο ή νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου ή δημόσιες επιχειρήσεις του δημοσίου τομέα ή φορείς κοινωνικής πρόνοιας και ασφάλισης, μπορούν και τα πρόσωπα αυτά να συναινούν στη σύναψη συμφωνίας εξυγίανσης υπογράφοντας τη συμφωνία 22 με τους ίδιους όρους που θα συναινούσε, κάτω από τις ίδιες συνθήκες και ιδιώτης πιστωτής. Το παραπάνω μπορούν να το πράξουν ακόμα και όταν με τη συμφωνία εξυγίανσης τα πρόσωπα αυτά παραιτούνται από προνόμια και εξασφαλίσεις ενοχικής ή εμπράγματης φύσης (αρ. 102 ΠτΚ, όπως αυτό αντικατέστησε το προϊσχύον αρ. 106δ). Τέλος, σε περίπτωση που για την εκπλήρωση ορισμένων όρων της συμφωνίας εξυγίανσης απαιτείται η σύμπραξη τρίτων προσώπων που δεν είναι πιστωτές και δε συμβάλλονται, απαιτείται η σύμφωνη γνώμη τους, η οποία μπορεί να εκδηλωθεί μεταγενέστερα είτε με βάση σχετική δήλωσή τους σε έγγραφο που θα φέρει βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής τους και θα συνοδεύει τη συμφωνία εξυγίανσης, είτε με σχετική ενέργειά τους μετά την επικύρωση της συμφωνίας, εφόσον 21 βλ. Ψυχομάνη, 2017, τα πρόσωπα αυτά πλέον μόνο υπογράφουν, δε συζητούν και δεν ψηφίζουν όπως ίσχυε πριν. 14

15 όμως η ενέργεια αυτή προβλέπεται ήδη στη συμφωνία εξυγίανσης, ως αναβλητική αίρεση για την ισχύ της (αρ. 101 παρ. 4 ΠτΚ). 6. Η δικαστική διαδικασία εξυγίανσης (Η επικύρωση της συμφωνίας) Μέσα σε τρεις το πολύ μήνες από την ημερομηνία της κατάστασης πιστωτών (αρ. 100 παρ.2 εδ. β ΠτΚ) πρέπει η συμφωνία εξυγίανσης να υποβληθεί προς επικύρωση στο αρμόδιο δικαστήριο, με αίτηση του οφειλέτη ή πιστωτή, ανάλογα την περίπτωση (αρ. 99 παρ. 1 και 104 παρ. 1 ΠτΚ). Η αίτηση απευθύνεται στο Πολυμελές Πρωτοδικείο του τόπου όπου ο οφειλέτης έχει το κέντρο των κύριων συμφερόντων του, του τόπου δηλαδή διοίκησης των συμφερόντων του, και αντίστοιχα, αν ο οφειλέτης είναι νομικό πρόσωπο, του τόπου της καταστατικής του έδρας (αρ. 4 παρ. 1-2 ΠτΚ), δικάζεται με τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας, εκτός αν ορίζεται κάτι διαφορετικό (αρ. 99 παρ. 7 ΠτΚ), και πρέπει υποχρεωτικά να περιλαμβάνει περιγραφή της γενικότερης οικονομικής κατάστασης του οφειλέτη 23. Επιπλέον στην περίπτωση όπου ο οφειλέτης έχει ήδη περιέλθει σε κατάσταση παύσης πληρωμών, η αίτηση που θα υποβάλλει ο ίδιος για επικύρωση της συμφωνίας εξυγίανσης θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει, και μάλιστα στο ίδιο δικόγραφο, και όλα τα στοιχεία μιας αίτησης για την κήρυξη της πτώχευσής του, και σχετικό αίτημα (αρ. 99 παρ. 3 ΠτΚ). Αντίστοιχα και ο πιστωτής ή οι πιστωτές που θα υποβάλλουν την αίτηση για την επικύρωση της συμφωνίας εξυγίανσης χωρίς τη σύμπραξη του οφειλέτη, εφόσον ο τελευταίος βρίσκεται σε κατάσταση παύσης πληρωμών, έχουν υποχρέωση να συνυποβάλουν και αίτημα για την κήρυξη της πτώχευσης του οφειλέτη, και μάλιστα επί ποινή απαραδέκτου(αρ. 104 παρ. 4 ΠτΚ). Σε κάθε μια πάντως από τις παραπάνω περιπτώσεις, είναι προφανές ότι το πτωχευτικό δικαστήριο θα απορρίψει την αίτηση κήρυξης της πτώχευσης του οφειλέτη αν δεχθεί την αίτηση επικύρωσης της συμφωνίας εξυγίανσης, ενώ αν απορρίψει την αίτηση επικύρωσης της συμφωνίας εξυγίανσης, θα προχωρήσει στην εκδίκαση της αίτησης για την κήρυξη της πτώχευσης του οφειλέτη (αρ. 99 παρ. 3 εδ. δ και ε, 104 παρ. 4 εδ. α, στ, ζ ΠτΚ). 24 Με την κατάθεση της αίτησης για την επικύρωση της συμφωνίας εξυγίανσης στο αρμόδιο δικαστήριο, πρέπει να κατατίθενται επίσης και κάποια συγκεκριμένα έγγραφα που αναφέρονται στον νόμο, μεταξύ των οποίων και η έκθεση εμπειρογνώμονα. Ο εμπειρογνώμων επιλέγεται πλέον από τον οφειλέτη μαζί με τους συμβαλλόμενους μαζί του πιστωτές (και όχι μόνο από τον οφειλέτη), 25 ή μόνο από τους πιστωτές, ανάλογα την περίπτωση (αρ. 104 παρ. 6 ΠτΚ), από το Μητρώο Διαχειριστών Αφερεγγυότητας που τηρεί η Επιτροπή Διαχείρισης Αφερεγγυότητας, κατά το π.δ. 133/2016. Το κύριο καθήκον του εμπειρογνώμονα είναι η σύνταξη της έκθεσης, στην οποία οφείλει κυρίως να περιλαμβάνει τη γνώμη του σχετικά με τα οικονομικά στοιχεία του οφειλέτη, την κατάσταση της αγοράς και τη συνδρομή των προϋποθέσεων επικύρωσης της συμφωνίας εξυγίανσης, σύμφωνα με το αρ. 106β ΠτΚ, και να βεβαιώνει την ακρίβεια και εγκυρότητα της κατάστασης των πιστωτών που συνοδεύει τη συμφωνία εξυγίανσης. Για τη συζήτηση της αίτησης επικύρωσης ορίζεται δικάσιμος μέσα σε δύο (2) μήνες από την υποβολή της στο πτωχευτικό δικαστήριο (αρ. 105 παρ. 1 ΠτΚ). Στη συζήτηση κλητεύεται οπωσδήποτε ο οφειλέτης, εφόσον δε συμπεριλαμβάνεται στους αιτούντες, είτε έχει υπογράψει τη συμφωνία εξυγίανσης είτε όχι, επί ποινή απαραδέκτου της συζήτησης. Μπορεί επίσης να παραστεί και να ακουσθεί και εκπρόσωπος των εργαζομένων 26 (αρ. 105 παρ. 3 εδ. α ΠτΚ), χωρίς να 23 βλ. ΠΠρΑθ537/2015 ΕΕμπΔ 2016, 448, για ένα ενδεικτικό περιεχόμενο αίτησης για επικύρωση συμφωνίας εξυγίανσης 24 Εννοείται ότι μετά τις τελευταίες τροποποιήσεις του ΠτΚ, καταργήθηκαν οι διατάξεις που ανέφεραν σαν δυνητικό περιεχόμενο της αίτησης, το αίτημα για σύγκληση της συνέλευσης των πιστωτών, εφόσον καταργήθηκε (πρώην αρ. 105) καθώς και το αίτημα για ορισμό μεσολαβητή, εφόσον και αυτός καταργήθηκε (πρώην αρ. 102). 25 βλ. Σκαλίδη, ό.π., που θεωρεί ότι με την τροποποίηση αυτή εξασφαλίζεται ακόμα μεγαλύτερη αξιοπιστία του εμπειρογνώμονα και μειώνεται περαιτέρω η ανάγκη διορισμού ενός πλήρως ανεξάρτητου προσώπου. 26 βλ. ΕφΠειρ 437/2015, ΔΕΕ 2015, 1123, Στους πιστωτές περιλαμβάνονται και οι εργαζόμενοι. Ωστόσο, αξιώσεις εργαζομένων που γεννήθηκαν μεταγενέστερα, διαμορφώνονται εκτός συμφωνίας και ισχύουν τα από τον νόμο και τις συλλογικές συμβάσεις προβλεπόμενα κατώτατα όρια μισθού τους. 15

16 χρειάζεται να έχει προηγουμένως κλητευθεί. Εφόσον υπάρχουν χρέη του οφειλέτη προς το Δημόσιο ή προς φορείς κοινωνικής ασφάλισης, τότε υποχρεωτικά πρέπει να κλητεύονται και αυτοί (αρ. 105 παρ. 4 εδ. β ΠτΚ). Οι κλητεύσεις γενικά όταν δεν ορίζεται κάτι διαφορετικό, πρέπει να γίνονται τουλάχιστον δέκα (10) ημέρες πριν από τη δικάσιμο, σύμφωνα με το αρ. 54 παρ. 2 ΠτΚ). Τέλος, ο αρμόδιος δικαστής μπορεί κατά το αρ. 748 παρ. 3 ΚΠολΔ, να διατάξει την κλήτευση ενός ή περισσότερων πιστωτών του οφειλέτη, ορίζοντας ταυτόχρονα και την προθεσμία κλήτευσης (αρ. 105 παρ. 4 εδ. α ΠτΚ), ενώ κάθε άλλο πρόσωπο που έχει έννομο συμφέρον δικαιούται να παρέμβει προφορικά κατά τη δικάσιμο 27 (αρ. 105 παρ. 3 εδ. β ΠτΚ). Μετά από την υποβολή της αίτησης για την επικύρωση της συμφωνίας εξυγίανσης 28, είναι δυνατή η προς το πτωχευτικό δικαστήριο ή τον πρόεδρο του πτωχευτικού δικαστηρίου απευθυνόμενη αυτοτελής αίτηση οποιουδήποτε έχει έννομο συμφέρον 29 για να διαταχθεί οποιοδήποτε άλλο (εκτός από αυτά που αναφέρονται στο αρ. 106 ΠτΚ περί αυτοδίκαιης αναστολής μέτρων, και χωρίς να θίγεται η αναστολή αυτή) προληπτικό μέτρο που προβλέπεται στο αρ. 10 ΠτΚ, εφόσον βέβαια αφορά απαιτήσεις που έχουν γεννηθεί πριν από την υποβολή της αίτησης επικύρωσης. Τα μέτρα αυτά μπορούν να ισχύουν μέχρι την έκδοση απόφασης επί της αίτησης επικύρωσης (αρ. 106α παρ. 1 ΠτΚ). Το πτωχευτικό δικαστήριο δέχεται την αίτηση και επικυρώνει τη συμφωνία εξυγίανσης, 30 εφόσον συντρέχουν οι γενικές ουσιαστικές και διαδικαστικές προϋποθέσεις, που εξάγονται από προηγούμενες αναφορές, και οι προϋποθέσεις που αναφέρονται ειδικά στο αρ. 106β ΠτΚ. Εφόσον το δικαστήριο διαπιστώσει τη συνδρομή όλων των απαραίτητων προϋποθέσεων, θα επικυρώσει τη συμφωνία εξυγίανσης με την απόφαση που θα εκδώσει, ενώ αν διαπιστώσει ελλείψεις στις προϋποθέσεις, μπορεί να την απορρίψει. Επιπλέον, αν με την απόφασή του επικυρώνεται η συμφωνία εξυγίανσης, το δικαστήριο με την ίδια ή και με μεταγενέστερη απόφασή του μπορεί να ορίσει ειδικό εντολοδόχο (αρ. 106β παρ.6 ΠτΚ) από το Μητρώο Διαχειριστών Αφερεγγυότητας που τηρείται στην Επιτροπή Διαχείρισης Αφερεγγυότητας (σύμφωνα με το π.δ. 133/2016), εφόσον ο διορισμός του κρίνεται αναγκαίος για τη διενέργεια ειδικών πράξεων, που προσδιορίζονται με συγκεκριμένο τρόπο στην απόφαση 31. Κατά της απόφασης που δέχεται την αίτηση επικύρωσης της συμφωνίας εξυγίανσης, μπορεί να ασκηθεί τριτανακοπή 32 και ανακοπή, (αρ. 106β παρ. 9 ΠτΚ), και κατά της απόφασης που απορρίπτει την αίτηση, μπορεί να ασκηθεί έφεση 33 κατά τις κοινές διατάξεις (αρ. 106β παρ. 10) βλ. ΕφΒορΑιγ 124/2013, ΔΕΕ 2014, 147, Ανταγωνιστές της επιχείρησης δεν εχουν έννομο συμφέρον για άσκηση κύριας παρέμβασης στη δικη για την επικυρωση της συμφωνιας εξυγιανσης. 28 Μετά την κατάργηση της διαδικασίας ανοίγματος και των εκεί προληπτικών μέτρων, παρέχεται πλέον με το νέο αρ. 106α παρ. 6 ΠτΚ, η δυνατότητα λήψεως προληπτικών µέτρων κατά το διάστημα των διαπραγματεύσεων, άρα και πριν από την υποβολή της συµφωνίας εξυγίανσης προς επικύρωση, µε την ταχεία διαδικασία των ασφαλιστικών µέτρων, έτσι ώστε να µην κωλύεται η διαπραγµάτευση µεταξύ των µερών και να µην ακυρώνονται οι προοπτικές ευόδωσης ενός σχεδίου εξυγίανσης από ατοµικές διώξεις µεµονωµένων πιστωτών. βλ. όμως και Σκαλίδη, ό.π., που θεωρεί ότι αυτή η καινοτομία θα δημιουργήσει προβλήματα, καθώς όπως αναφέρει, ο νομοθέτης διευκολύνει μεν τη χορήγηση προσωρινής αναστολής, όμως δεν τη συνδέει με αυξημένη πιθανότητα επίτευξης συμφωνίας και υλοποίησης του στόχου της, και γι αυτό είναι πιθανό να υπάρξουν οι ίδιες καταχρήσεις του θεσμού, όπως και στο παρελθόν. 29 βλ. και αρ. 106 παρ. 3 ΠτΚ, σύμφωνα με το οποίο, αίτηση για τα προληπτικά μέτρα του αρ. 106α ΠτΚ μπορεί να καταθέσει και οποιοσδήποτε έχει έννομο συμφέρον μετά την πάροδο των τεσσάρων (4) μηνών για την οποία προβλέπεται αυτοδίκαιη αναστολή των μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης κατά του οφειλέτη 30 βλ. ΕφΑθ 1698/2016, ΔΕΕ 2016, 1073 και ΠΠρΑΘ 539/2012 ΕΕμπΔ 2013, 144 για τους λόγους επικύρωσης της συμφωνίας. 31 Τέτοιες ειδικές πράξεις μπορούν να είναι, οι ενέργειες για τη διαφύλαξη της περιουσίας του οφειλέτη, οι ειδικές διαχειριστικές πράξεις (που είναι διαφορετικές από τις πράξεις γενικής διαχείρισης), οι πράξεις που ενεργεί ο εντολοδόχος σε υποκατάσταση των εταίρων ή μετόχων του νομικού προσώπου-οφειλέτη που βρίσκεται σε κατάσταση παύσης πληρωμών, οι οποίοι δε συμπράττουν στη λήψη της απόφασης της συνέλευσης για την υπογραφή της συμφωνίας εξυγίανσης, ή αρνούνται να παραστούν ή ψηφίζουν αρνητικά με καταχρηστική όμως διάθεση, κατά το αρ. 101 παρ. 2 άι 3 ΠτΚ, και τέλος η επίβλεψη της εκτέλεσης της συμφωνίας. 32 βλ. ΠΠρΑθ 881/2013, ΕΕμπΔ 2014, 174 επομ. 33 Προσοχή όμως, σε κάθε περίπτωση επικύρωσης συμφωνίας εξυγίανσης αρμόδιο καθ ύλη είναι αποκλειστικά το Πολυμελές Πρωτοδικείο, ακόμα και αν η επικύρωση της συμφωνίας διατάχθηκε από το Εφετείο, κατόπιν άσκησης έφεσης κατά της απόφασης του πτωχευτικού δικαστηρίου που απέρριψε την αίτηση επικύρωσης, βλ. και ΕφΛαρ 288/2015, ΔΕΕ 2016, 502, όπου συνέβη το 16

17 Επιπλέον, η συμφωνία εξυγίανσης μπορεί μετά την επικύρωσή της να ακυρωθεί με δικαστική απόφαση, μετά από αίτηση οποιουδήποτε έχει έννομο συμφέρον (αρ. 106ε παρ. 1 ΠτΚ, όπως πλέον ισχύει) 35, επιφέροντας την αυτοδίκαιη αποδέσμευση όλων των πιστωτών από τους όρους της συμφωνίας, και την επαναφορά τους στη νομική θέση που είχαν πριν από την επικύρωση της συμφωνίας, ως προς το ύψος, το είδος, την εξασφάλιση και τα προνόμια των απαιτήσεών τους κατά του οφειλέτη, εφόσον αυτές είχαν διαμορφωθεί διαφορετικά στη συμφωνία. Η συμφωνία μπορεί επίσης να ματαιωθεί, αν μετά από την επικύρωσή της, κηρυχθεί η πτώχευση του οφειλέτη, 36 (αρ. 106ε παρ. 3 ΠτΚ, όπως πλέον ισχύει) 37. Τέλος, η συμφωνία μπορεί μετά την επικύρωσή της να τροποποιηθεί, με μεταγενέστερη συμφωνία όλων των μερών που συμβλήθηκαν (αρ. 106β παρ.11 ΠτΚ) 38. Τα αποτελέσματα της επικύρωσης της συμφωνίας εξυγίανσης επέρχονται με την ίδια την επικύρωση, και όχι με την τελεσιδικία της απόφασης που επικυρώνει τη συμφωνία (σε αντίθεση με ό, τι συμβαίνει στη διαδικασία του σχεδίου αναδιοργάνωσης, τα αποτελέσματα του οποίου επέρχονται από την τελεσιδικία της απόφασης που το επικυρώνει και όχι απλά από την ίδια την επικύρωση της απόφασης, βλ. αρ. 125 παρ. 1 ΠτΚ). Αυτά περιγράφονται κυρίως στο αρ.106γ ΠτΚ, όπως πλέον αυτό ισχύει. 7. Το περιεχόμενο της συμφωνίας εξυγίανσης Από τον σκοπό της διαδικασίας εξυγίανσης, όπως προβλέπεται στο αρ. 99 ΠτΚ (όπως πλέον αυτό ισχύει), σε συνδυασμό με την περί του περιεχομένου της συμφωνίας ειδικότερη διάταξη του αρ. 103 ΠτΚ (το οποίο αποτελεί επανάληψη του παλαιού άρθρου 106ε για το περιεχόµενο της συµφωνίας εξυγίανσης, µε ελάχιστες φραστικές προσαρµογές μετά τον Ν.4446/2016), συνάγεται ότι αντικείμενο της συμφωνίας εξυγίανσης μπορεί να είναι γενικά οποιαδήποτε ρύθμιση του ενεργητικού και του παθητικού του οφειλέτη η οποία οδηγεί στη διατήρηση, αξιοποίηση, αναδιάρθρωση και ανόρθωση της επιχείρησης, χωρίς να παραβλάπτεται η συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών, η οποία παραβλάπτεται, όπως έχει αναφερθεί ήδη, εάν προβλέπεται ότι οι μη συμβαλλόμενοι στη συμφωνία πιστωτές θα βρεθούν σε χειρότερη οικονομική θέση από αυτή στην οποία θα βρίσκονταν με βάση την ακολουθούσα την κήρυξη της πτώχευσης, σε τελικό στάδιο, πτωχευτική εκκαθάριση της περιουσίας του οφειλέτη και τη διανομή της στους πιστωτές (αρ ΠτΚ, όπως πλέον ισχύουν). Ως προς το περιεχόμενο της συμφωνίας εξυγίανσης, δίνεται ευρύτατη διακριτική ευχέρεια στα μέρη με ενδεικτική αναφορά διάφορων μέτρων, από τα πιο ήπια (π.χ. απλή παράταση του χρόνου αποπληρωμής υποχρεώσεων) μέχρι τα πιο δραστικά (π.χ. κεφαλαιοποίηση των χρεών ή και μεταβίβαση της επιχείρησης), ώστε να καλύπτονται κατά το δυνατόν όλες οι περιπτώσεις, ανάλογα με την έκταση του προβλήματος της επιχείρησης. 39 Η γενική αναφορά στο περιεχόμενο της συμφωνίας εξυγίανσης αποτελεί τον στόχο των ειδικότερων ρυθμίσεων, οι οποίες ωστόσο μπορούν παραπάνω, απλώς υπό το προϊσχύον δίκαιο, με έφεση κατά της απόφασης που απέρριψε την απόφαση για το άνοιγμα της διαδικασίας εξυγίανσης. 34 βλ. ΕφΘεσ 2156/2015, ΔΕΕ 2016, 364, όπου η έφεση έγινε δεκτή, ΕφΑθ 3376/2014 ΔΕΕ 2014, 969 επομ, και ΕφΒορΑιγ 124/2013, ΔΕΕ 2014, 147 επομ. 35 παρά την απαγόρευση άσκησης ένδικων μέσων κατά της απόφασης που επικυρώνει τη συμφωνία εξυγίανσης, παρέχεται πλέον αυτή η δυνατότητα 36 βλ. ΑΠ 1848/2014 ΧρΙΔ 2015,301, ΕπιθΝομολ2015,1601, όπου ακόμα και με το προϊσχύον δίκαιο, όπου δεν υπήρχε ο θεσμός της ματαίωσης του σχεδίου, αν η εταιρία κηρυσσόταν σε πτώχευση επερχόταν αυτοδίκαιη άρση της ισχύος της επικυρωθείσας με δικαστική απόφαση συμφωνίας εξυγίανσης, και οι πιστωτές υποχρεούντο να ακολουθήσουν την πτωχευτική διαδικασία για την ικανοποίηση των απαιτήσεών τους. 37 κατά το πρότυπο του αρ. 130 παρ. 1 ΠτΚ, περί της ματαίωσης του σχεδίου αναδιοργάνωσης μετά από κήρυξη νέας πτώχευσης του οφειλέτη 38 βλ. Σκαλίδη, ό.π. ότι είναι σαφές ότι ο νομοθέτης παρέχει τη δυνατότητα προσαρμογής της συμφωνίας σε νέες συνθήκες, που δεν υπήρχαν κατά τον χρόνο κατάρτισής της, και δε θα πρέπει να καθιστούν απαγορευτική την προοπτική εξυγίανσης, σκεπτόμενος βέβαια και την οικονομική κρίση που μαστίζει τη χώρα 39 βλ. Αυγητίδη, ό.π. 17