Χθες βράδυ είδα πάλι το ίδιο όνειρο. Μόνο που δεν είναι όνειρο. Το ξέρω γιατί όταν Εκείνο έρχεται να με συναντήσει, εγώ είμαι ακόμα ξύπνια.

Transcript

1

2

3 Χθες βράδυ είδα πάλι το ίδιο όνειρο. Μόνο που δεν είναι όνειρο. Το ξέρω γιατί όταν Εκείνο έρχεται να με συναντήσει, εγώ είμαι ακόμα ξύπνια. Βλέπω το γραφείο μου στη θέση του. Τον χάρτη στον τοίχο. Τα ζωάκια μου. Δεν παίζω πια μαζί τους, αλλά δεν τα καταχωνιάζω στην ντουλάπα για να μη στενοχωρηθεί ο μπαμπάς. Άλλες φορές είμαι ξαπλωμένη. Άλλες είμαι όρθια και ψάχνω μια χαμένη κάλτσα. Και την επόμενη στιγμή είμαι αλλού. Αυτή τη φορά δεν μου έδειξε απλώς κάτι. Με πήγε από εδώ ΕΚΕΙ. Βρίσκομαι στην όχθη ενός πύρινου ποταμού. Χιλιάδες σφήκες στριφογυρίζουν στο κεφάλι μου. Παλεύουν μέσα στο κρανίο μου και σκοτώνονται. Τα πτώματά τους στοιβάζονται στο πίσω μέρος των ματιών μου και τα κεντριά τους με τσιμπούν ξανά και ξανά. Η φωνή του μπαμπά. Κάπου από την άλλη όχθη του ποταμού. Φωνάζει το όνομά μου. Δεν τον έχω ξανακούσει έτσι. Είναι τόσο τρομαγμένος, που δεν μπορεί να το κρύψει, αν και προσπαθεί. (ΠΑΝΤΑ προσπαθεί.) Το νεκρό αγόρι παρασύρεται από το ρεύμα του ποταμού. Το πρόσωπό του είναι βυθισμένο στο νερό. Περιμένω να α- ναδυθεί το κεφάλι του, να δω τις τρύπες εκεί που κάποτε βρίσκονταν τα μάτια του, να πει κάτι με τα μελανιασμένα χείλη του. Είναι ένα από τα τρομερά πράγματα που Εκείνο μπορεί να βάλει το πτώμα να κάνει. Αλλά το αγόρι απλώς περνάει από μπροστά μας σαν κορμός δέντρου. Δεν έχω ξανάρθει εδώ, αλλά ξέρω ότι αυτό το μέρος είναι αληθινό. Ο ποταμός είναι το όριο ανάμεσα σ αυτόν τον τόπο και τον Άλλο Τόπο. Κι εγώ βρίσκομαι στη λάθος μεριά. Πίσω μου υπάρχει ένα σκοτεινό δάσος, που όμως δεν είναι δάσος.

4 Προσπαθώ να φτάσω εκεί που βρίσκεται ο μπαμπάς. Τα δάχτυλα των ποδιών μου αγγίζουν τα νερά του ποταμού και αμέσως ο ποταμός τραγουδάει από τον πόνο. Και μετά νιώθω χέρια να με τραβούν προς τα πίσω. Να με σέρνουν ανάμεσα στα δέντρα. Τα νιώθω σαν χέρια άντρα, αλλά δεν είναι άνθρωπος Αυτό που χώνει τα δάχτυλά του μέσα στο στόμα μου. Τα νύχια του γδέρνουν τον λαιμό μου. Δέρμα με γεύση χώματος. Δευτερόλεπτα πριν επιστρέψω στο δωμάτιό μου με τη χαμένη κάλτσα στο χέρι, συνειδητοποιώ ότι κι εγώ φώναζα στον μπαμπά, όπως κι εκείνος σ εμένα. Του έλεγα ακριβώς το ίδιο πράγμα τόση ώρα. Οι λέξεις δεν έβγαιναν από το στόμα μου, δεν ταξίδευαν με τον αέρα, αλλά έβγαιναν από την καρδιά μου και ταξίδευαν μέσα από τη γη, έτσι που μόνο οι δυο μας μπορούσαμε να τις ακούσουμε. ΨΑΞΕ ΝΑ ΜΕ ΒΡΕΙΣ

5 1 ΡΟΣΩΠΑ ΠΑΡΑΤΑΓΜΕΝΑ ΣΤΗ ΣΕΙΡΑ. OΛΟ ΚΑΙ ΜΙΚΡΟΤΕΡΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ κάθε τρίμηνο. Φυσικά, εγώ είμαι εκείνος που μεγαλώνει σε σύγκριση με τα κύματα των πρωτοετών που έρχονται και φεύγουν. Είναι μια ψευδαίσθηση, όπως όταν κοιτάζεις από το πίσω τζάμι του αυτοκινήτου και νομίζεις ότι το τοπίο απομακρύνεται από σένα, όχι εσύ από το τοπίο. Διδάσκω αυτό το μάθημα τόσο πολλά χρόνια, που έχω την ευχέρεια να κάνω τέτοιου είδους σκέψεις ενώ μιλάω μπροστά σε διακόσιους φοιτητές. Ήρθε η ώρα να συνοψίσω. Να κάνω μια τελευταία προσπάθεια να πείσω τουλάχιστον μερικούς από τους οργανοπαίκτες πληκτρολογίων για την τεράστια α- ξία του ποιήματος στο οποίο έχω αφιερώσει σχεδόν το μεγαλύτερο μέρος της καριέρας μου. «Και κάπου εδώ φτάνουμε στο τέλος», τους λέω κάνοντας μια παύση. Περιμένω να σηκώσουν τα δάχτυλά τους από τα πληκτρολόγια. Να εισπνεύσουν βαθιά τον όχι και τόσο καθαρό αέρα του αμφιθεάτρου και να νιώσουν την απέραντη θλίψη που νιώθω κι εγώ κάθε φορά που απαγγέλλω τους τελευταίους στίχους του ποιήματος. 13

6 Από τα μάτια τους κύλησαν δάκρυα φυσικά, δάκρυα που σκούπισαν βιαστικά Είχαν μπροστά τους τον κόσμο όλο για να διαλέξουν Τόπο ανάπαυσης με τη Θεία Πρόνοια για οδηγό τους: Κρατήθηκαν από το χέρι και με αργά βήματα περιπλάνησης Διέσχισαν την Εδέμ για να ακολουθήσουν τον μοναχικό τους δρόμο. Με αυτά τα λόγια, νιώθω την κόρη μου δίπλα μου. Από την ώρα που γεννήθηκε η Τες αλλά ακόμα και πριν από τη γέννησή της, όταν ήταν ακόμα μόνο μια ιδέα, η ιδέα του παιδιού που κάποτε ήθελα να αποκτήσω φαντάζομαι ότι φεύγω από τον Κήπο της Εδέμ κρατώντας το χέρι της. «Μοναξιά», συνεχίζω. «Αυτό είναι το βασικό θέμα όλου του ποιήματος. Δεν είναι η μάχη του καλού με το κακό ούτε η προσπάθεια να δικαιολογηθούν οι πράξεις του Θεού προς τους ανθρώπους. Το ποίημα αποτελεί το πιο πειστικό επιχείρημα ίσως πειστικότερο και από τις αναφορές της ίδιας της Αγίας Γραφής για την ύπαρξη της Κόλασης. Η οποία δεν περιγράφεται ως φλεγόμενο καμίνι ούτε ως τόπος επάνω ή κάτω από εμάς, αλλά ως τόπος μέσα μας, ως τόπος του νου. Μπαίνουμε στη διαδικασία να γνωρίσουμε τον εαυτό μας και έπειτα να αντέξουμε την αέναη υπενθύμιση της μοναξιάς μας. Να εκδιωχθούμε. Να περιπλανηθούμε μόνοι μας. Ποιος ήταν ο πραγματικός καρπός του προπατορικού αμαρτήματος; Ο ατομισμός! Σ αυτό το σημείο αφήνουμε τους δύσμοιρους νεόνυμφους μαζί μεν, αλλά στη μοναξιά της αυτογνωσίας τους. Πού θα περιφέρονται τώρα; Οπουδήποτε! λέει ο όφις. Όλος ο κόσμος είναι δικός τους! Κι όμως είναι καταδικασμένοι να ε- πιλέξουν τον δικό τους μοναχικό δρόμο. Είναι ένα αγχωτικό, ίσως και τρομακτικό, ταξίδι. Αλλά είναι ένα ταξίδι που όλοι πρέπει να κάνουμε, κάτι που ίσχυε τότε όπως και τώρα.» Κι εδώ κάνω άλλη μια παύση, ακόμα μεγαλύτερη. Τόσο μεγάλη, που υπάρχει ο κίνδυνος να νομίσουν ότι το μάθημα 14

7 τελείωσε, να σηκωθεί κάποιος όρθιος, να κλείσει το λάπτοπ του απότομα ή να βήξει. Αλλά αυτό δεν γίνεται ποτέ. «Αναρωτηθείτε», τους λέω κρατώντας ακόμα πιο σφιχτά το χέρι της Τες στη φαντασία μου. «Πού θα πηγαίνατε τώρα που έχετε αφήσει πίσω σας την Εδέμ;» Σχεδόν αστραπιαία βλέπω ένα χέρι να σηκώνεται. Είναι ένα παιδί στο βάθος της αίθουσας, στο οποίο δεν έχω απευθύνει ποτέ τον λόγο. «Ναι;» «Αυτή η ερώτηση θα πέσει στις εξετάσεις;» ΟΝΟΜΑΖΟΜΑΙ ΝΤΕΪΒΙΝΤ ΟΥΛΜΑΝ. ΔΙΔΑΣΚΩ ΑΓΓΛΙΚΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ ΣΤΟ Πανεπιστήμιο Κολούμπια του Μανχάταν. Είμαι ειδικός στη μυθολογία και στα ιουδαιο-χριστιανικά θρησκευτικά κείμενα, αν και το κείμενο απ όπου βγάζω το ψωμί μου, το κείμενο στο οποίο βασίστηκε η επιστημονική μελέτη που δικαιολογεί τη θέση μου σ ένα από τα καλύτερα πανεπιστήμια και τις προσκλήσεις σε διάφορες άχαρες συγκεντρώσεις ακαδημαϊκών ανά τον κόσμο είναι ο Χαμένος Παράδεισος του Μίλτον. Έκπτωτοι άγγελοι, οι πειρασμοί του όφεως, ο Αδάμ και η Εύα και το προπατορικό αμάρτημα. Ένα επικό ποίημα του δεκάτου εβδόμου αιώνα που εξιστορεί τα βιβλικά γεγονότα, αλλά από μια ενδιαφέρουσα οπτική που πολλοί υποστηρίζουν ότι δείχνει συμπάθεια προς τον Σατανά, τον αρχηγό των έκπτωτων αγγέλων, ο οποίος δεν άντεξε άλλο τον δύσθυμο, αυταρχικό Θεό, ακολούθησε τον δικό του δρόμο και αποφάσισε να κάνει δύσκολη τη ζωή των ανθρώπων. Είναι ένας παράδοξος (ή υποκριτικός για τους θρήσκους) τρόπος για να βγάζει κανείς το ψωμί του. Έχω περάσει όλη μου τη ζωή διδάσκοντας πράγματα στα οποία δεν πιστεύω. Είμαι ένας άθεος μελετητής της Αγίας Γραφής. Ένας ειδικός στους δαίμονες που πιστεύει ότι το κακό είναι ανθρώπινη επι- 15

8 νόηση. Έχω γράψει εργασίες για τα θαύματα για λεπρούς που θεραπεύτηκαν, για νερό που έγινε κρασί, για εξορκισμούς αλλά ποτέ ως τώρα δεν έχω δει ταχυδακτυλουργικό τέχνασμα που να μην μπορώ να εξηγήσω. Η εξήγησή μου γι αυτές τις προφανείς αντιφάσεις είναι ότι κάποια πράγματα έχουν ένα νόημα σε πολιτισμικό επίπεδο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υ- πάρχουν στην πραγματικότητα. Ο Διάβολος, οι άγγελοι. Ο Παράδεισος. Η Κόλαση. Είναι κομμάτι της ζωής μας ακόμα και αν δεν τα έχουμε δει, δεν θα τα δούμε, δεν θα τα αγγίξουμε ούτε θα αποδείξουμε ποτέ ότι υφίστανται, καθώς πρόκειται για έννοιες που προσκρούουν στη λογική. Ο νους είναι ένας τόπος ξεχωριστός που μπορεί από μόνος του Να κάνει την Κόλαση Παράδεισο και τον Παράδεισο Κόλαση. Αυτό λέει ο Τζον Μίλτον με τη φωνή του Σατανά, του αριστουργηματικού ήρωά του. Παρεμπιπτόντως, πιστεύω ότι είχαν δίκιο και οι δύο. ΣΤΗΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥΠΟΛΗ ΤΟΥ ΚΟΛΟΥΜΠΙΑ ΣΤΟ ΜΟΡΝΙΝΓΚΣΑΙΝΤ Χάιτς, ο αέρας είναι υγρός από το άγχος των εξετάσεων και τη βροχή της Νέας Υόρκης που καθαρίζει κάπως τον αέρα. Μόλις τελείωσα την τελευταία μου παράδοση για το εαρινό εξάμηνο, μια περίσταση που πάντα συνοδεύεται από γλυκόπικρη ανακούφιση, τη συνειδητοποίηση ότι άλλο ένα έτος έφτασε στο τέλος του (η προετοιμασία των διαλέξεων, οι ώ- ρες γραφείου και οι αξιολογήσεις έχουν σχεδόν τελειώσει), αλλά και ότι πέρασε άλλος ένας χρόνος (που ανέβασε κατά άλλον έναν θλιβερό βαθμό το προσωπικό μου κοντέρ). Κι ό- μως, σε αντίθεση με τους πολλούς κακομαθημένους γκρινιάρηδες που με περιστοιχίζουν στις συναντήσεις των διδασκόντων και σηκώνουν τον κόσμο για ανούσιες διαδικαστικές λεπτομέρειες όταν συνεδριάζει κάποια επιτροπή του Τμήμα- 16

9 τος, εγώ εξακολουθώ ν αγαπώ τη διδασκαλία και να συμπαθώ τους φοιτητές που έρχονται για πρώτη φορά σε επαφή με τη σοβαρή λογοτεχνία. Ναι, οι περισσότεροι βρίσκονται εδώ ως Φοιτητές Προπαρασκευαστικού Σταδίου Που Μια Μέρα Θα Βγάλουν Πολλά Λεφτά ετοιμάζονται για την ιατρική, τη νομική, έναν πλούσιο γάμο αλλά προς το παρόν δεν είναι ακόμα εντελώς αδύνατο να τους προσεγγίσεις. Αν όχι εγώ, τουλάχιστον η ποίηση. Είναι λίγο μετά τις τρεις. Ώρα να διασχίσω το πλακόστρωτο τετράγωνο που ορίζουν τα κτίρια για να φτάσω στο γραφείο μου στη Φιλοσοφική Σχολή, ν αφήσω το πακέτο με τις αργοπορημένες εργασίες τριμήνου που ένοχα συσσωρεύονται στην έδρα του αμφιθεάτρου και μετά να κατευθυνθώ προς το κέντρο της πόλης για να συναντήσω την Ιλέιν Ο Μπράιεν στο Γκραντ Σέντραλ και να γιορτάσουμε με ποτά το τέλος του α- καδημαϊκού έτους στο «Όιστερ Μπαρ.» Αν και η Ιλέιν διδάσκει στο Τμήμα Ψυχολογίας, είναι πιο στενή μου φίλη από τους συναδέλφους της Αγγλικής Φιλολογίας. Είναι η πιο στενή μου φίλη στη Νέα Υόρκη γενικά. Έχει την ίδια ηλικία με μένα σαράντα τριών. Είναι αθλητικός τύπος, παίζει σκουός και τρέχει ημιμαραθώνιο. Είναι χήρα. Ο σύζυγός της πέθανε ξαφνικά από εγκεφαλικό πριν από τέσσερα χρόνια, την ίδια χρονιά που ήρθα στο Κολούμπια. Τη συμπάθησα αμέσως. Διαθέτει αυτό που εγώ αποκαλώ «σοβαρή αίσθηση του χιούμορ»: λέει λίγα αστεία, αλλά σχολιάζει τα παράλογα του κόσμου με μια ευστροφία που είναι ταυτόχρονα αισιόδοξη και βιτριολική. Επίσης θα τη χαρακτήριζα διακριτικά όμορφη, αν και είμαι παντρεμένος τουλάχιστον έως σήμερα και η παραδοχή εκ μέρους μου ότι θαυμάζω μια γυναίκα συνάδελφο με την οποία κατά καιρούς πίνουμε παρέα ίσως αποτελεί «ανάρμοστη συμπεριφορά», σύμφωνα με τον Κανονισμό Συμπεριφοράς του Πανεπιστημίου που χαρακτηρίζει έτσι σχεδόν κάθε ανθρώπινη αλληλεπίδραση. 17

10 Κι όμως, τίποτα το ανάρμοστο δεν έχει συμβεί ανάμεσα σ εμένα και στην Ο Μπράιεν. Ούτε ένα κλεφτό φιλί πριν ανεβεί στο τρένο της γραμμής Νιου Χέιβεν. Ούτε μια παιχνιδιάρικη εικασία για το τι θα συνέβαινε αν αποφασίζαμε να καταφύγουμε σ ένα δωμάτιο ξενοδοχείου στο κέντρο της πόλης για να δούμε πώς θα τα πηγαίναμε, για μία και μοναδική φορά, στο κρεβάτι. Δεν είναι ότι καταπιέζουμε τις επιθυμίες μας ή, τέλος πάντων, δεν νομίζω ότι είναι αυτό. Ούτε ότι σεβόμαστε επακριβώς τους γαμήλιους όρκους μου (γιατί και οι δύο ξέρουμε ότι η γυναίκα μου τους έγραψε στα παλιά της τα παπούτσια όταν τα έφτιαξε πριν από έναν χρόνο με ένα αυτάρεσκο γουρούνι από το Τμήμα Φυσικής, τον υπερόπτη Γουίλ Γιούνγκερ, που ειδικεύεται στη θεωρία των χορδών). Πιστεύω ότι η Ο Μπράιεν κι εγώ (την οποία αποκαλώ «Ιλέιν» μετά το τρίτο μαρτίνι) δεν έχουμε προχωρήσει προς αυτή την κατεύθυνση επειδή φοβόμαστε μήπως καταστραφεί αυτό που ήδη έχουμε. Και τι έχουμε; Μια βαθιά οικειότητα χωρίς σεξ που δεν έχω ξανανιώσει για κανέναν, άντρα ή γυναίκα, από την παιδική μου ηλικία. Ίσως ούτε και τότε. Αλλά και πάλι, θα έλεγα ότι η Ο Μπράιεν κι εγώ διατηρούμε ένα είδος εξωσυζυγικής σχέσης σχεδόν όσο καιρό είμαστε φίλοι. Όταν συναντιόμαστε, μιλάμε για πράγματα για τα οποία δεν έχω μιλήσει με την Νταϊάν εδώ και αρκετό καιρό. Η Ο Μπράιεν αντιμετωπίζει το δίλημμα του μέλλοντός της: φοβάται μη μείνει μόνη της σε μεγάλη ηλικία αν και αναγνωρίζει ότι έχει συνηθίσει να μένει μόνη της, της αρέσει να ζει με τις συνήθειές της. Είναι μια γυναίκα που δηλώνει «όλο και λιγότερο διαθέσιμη για γάμο». Εγώ, πάλι, αντιμετωπίζω το σκοτεινό σύννεφο της κατάθλιψης. Ή, μάλλον, αυτό που απρόθυμα νιώθω υποχρεωμένος να αποκαλώ κατάθλιψη, μια αυτο-διάγνωση που κάνει ο μισός πληθυσμός της γης, παρότι δεν φαίνεται να ταιριάζει απόλυτα με την περίπτωσή μου. Σε όλη μου τη ζωή με κυνηγούσαν τα μαύρα σκυλιά της ζοφερής θλίψης, παρά την αίσια πορεία της 18

11 καριέρας μου, τον αρχικά πολλά υποσχόμενο γάμο μου και τη μεγαλύτερη καλοτυχία απʼ όλες, το μοναχοπαίδι μου: μια έξυπνη και τρυφερή κόρη, που γεννήθηκε μετά από μια εγκυμοσύνη για την οποία όλοι οι γιατροί έλεγαν ότι δεν θα έφτανε ποτέ στο τέλος της. Κι αυτό είναι το μόνο θαύμα που είμαι διατεθειμένος να παραδεχτώ ως αληθινό. Μετά τον ερχομό τής Τες, τα μαύρα σκυλιά απομακρύνθηκαν για ένα μικρό διάστημα. Αλλά, όταν πέρασε από τη νηπιακή στη σχολική ηλικία τής ακατάπαυστης ομιλίας, τα σκυλιά επανήλθαν πιο πεινασμένα από ποτέ. Τίποτα δεν μπορούσε να τα συγκρατήσει, ούτε η α- γάπη μου για την Τες ούτε καν οι προτροπές που μου ψιθύριζε όταν την έβαζα για ύπνο. Μπαμπά, μην είσαι στενοχωρημένος. Πάντα είχα την αίσθηση ότι κάτι δεν πάει απολύτως καλά μ εμένα. Δεν είναι κάτι που το παρατηρεί κανείς εξωτερικά είμαι «περιποιημένος», όπως με περιέγραψε η Νταϊάν με καμάρι όταν αρχίσαμε να βγαίνουμε ραντεβού. Τώρα πλέον με περιγράφει με λέξεις δηκτικές, υπονοεί ότι είμαι ξοφλημένος. Μέσα μου είμαι αληθινά απαλλαγμένος από την αυτολύπηση και τις καταπιεσμένες φιλοδοξίες, κάτι όχι ιδιαίτερα συνηθισμένο για έναν πανεπιστημιακό καριέρας. Όχι, οι σκιές μου προέρχονται από μια πηγή πιο ακαθόριστη από εκείνη που θα έβρισκε κανείς στα ιατρικά βιβλία. Όσο για τα συμπτώματα, μπορώ να τσεκάρω ελάχιστα από τα κουτάκια των καταλόγων που έχουν αναρτήσει πάνω από τις πόρτες των βαγονιών του μετρό οι δημόσιες υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Ευέξαπτος ή επιθετικός; Μόνο όταν βλέπω ειδήσεις. Απώλεια όρεξης; Όχι. Προσπαθώ μάταια να χάσω πέντε κιλά από τότε που τελείωσα το πανεπιστήμιο. Αδυναμία συγκέντρωσης; Η δουλειά μου α- παιτεί να διαβάζω ποιήματα νεκρών λευκών αντρών και εργασίες προπτυχιακών φοιτητών άρα η συγκέντρωση είναι η ειδικότητά μου. Ορίζω την ασθένειά μου περισσότερο ως ακαθόριστη παρουσία παρά ως απουσία κάποιου πράγματος που μου στερεί 19

12 κάθε χαρά. Έχω την αίσθηση ότι με ακολουθεί διαρκώς ένας αόρατος σύντροφος που περιμένει ν αδράξει την κατάλληλη ευκαιρία, να αποκτήσει στενότερη σχέση από εκείνη που ήδη έχει μαζί μου. Όταν ήμουν παιδί, προσπαθούσα μάταια να προσδώσω χαρακτηριστικά σ αυτή την παρουσία, να της φερθώ σαν να ήταν «φανταστικός φίλος», ένας από τους φίλους που είχα ακούσει άλλα παιδιά να επικαλούνται μερικές φορές. Αλλά ο ακόλουθός μου μόνο με ακολουθούσε δεν έπαιζε μαζί μου ούτε με προστάτευε ούτε με παρηγορούσε. Το μόνο μέλημά του ήταν και είναι ακόμα να αποτελεί ζοφερή συντροφιά βυθισμένος στη μοχθηρή σιωπή του. Ίσως ερμηνεύω το φαινόμενο από τη σκοπιά του καθηγητή, ωστόσο το αντιλαμβάνομαι περισσότερο σαν μελαγχολία παρά σαν κλινικό σύμπτωμα ή σαν τη χημική ανισορροπία της κατάθλιψης. Είναι αυτό που ο Ρόμπερτ Μπέρτον αποκαλούσε «όχληση του πνεύματος» στην Ανατομία της Μελαγχολίας (που εκδόθηκε πριν από τετρακόσια χρόνια, όταν ο Μίλτον είχε μόλις αρχίσει να συλλαμβάνει την ιδέα του χαρακτήρα του Σατανά). Νιώθω σαν να είναι στοιχειωμένη η ίδια μου η ζωή. Η Ο Μπράιεν έχει σχεδόν εγκαταλείψει τις προσπάθειες να με πείσει να πάω σε ψυχίατρο. Έχει συνηθίσει την απάντησή μου: «Γιατί να πάω; Αφού έχω εσένα.» Χαμογελώ, αλλά το χαμόγελό μου παγώνει καθώς βλέπω τον Γουίλ Γιούνγκερ να κατεβαίνει τα πέτρινα σκαλοπάτια της βιβλιοθήκης Λόου Μεμόριαλ. Με χαιρετάει από μακριά σαν να είμαστε φίλοι. Λες και ξαφνικά ξέχασε ότι πηδάει τη γυναίκα μου τους τελευταίους δέκα μήνες. «Ντέιβιντ! Να σε απασχολήσω για ένα λεπτό;» Με τι μοιάζει εξωτερικά αυτός ο άντρας; Με πλάσμα δόλιο και απρόσμενα σαρκοβόρο. Με πλάσμα που έχει νύχια γαμψά. «Άλλος ένας χρόνος», λέει καθώς στέκεται μπροστά μου θεατρινίστικα ταλαίπωρος. 20

13 Μισοκλείνει τα μάτια, μου δείχνει τα δόντια του. Υποθέτω πως αυτού του είδους οι εκφράσεις «μέτρησαν» ως «γοητευτικές» τις πρώτες φορές που πήγε για καφέ με τη γυναίκα μου μετά τη γιόγκα. Έτσι τον χαρακτήρισε όταν έκανα την πάντα πρώτη, πάντα άσκοπη ερώτηση του απατημένου: γιατί μ αυτόν; Σήκωσε έκπληκτη τους ώμους σαν να μου έλεγε ότι δεν χρειάζεται να υπάρχει συγκεκριμένος λόγος και ότι της έκανε εντύπωση που ρωτούσα. «Είναι γοητευτικός», είπε επιτέλους διαλέγοντας τη λέξη σαν πεταλούδα που προσπαθεί να αποφασίσει σε ποιο λουλούδι θα σταθεί. «Άκου, δεν θέλω να δυσκολέψω τα πράγματα», αρχίζει ο Γουίλ Γιούνγκερ. «Λυπάμαι που ήρθαν έτσι τα πράγματα.» «Δηλαδή;» «Ορίστε;» «Πώς ήρθαν τα πράγματα;» Προτάσσει το κάτω χείλος του, παίρνει μια έκφραση πόνου. Θεωρία των χορδών. Αυτό διδάσκει, πιθανόν γι αυτό μιλάει στην Νταϊάν μετά το σεξ. Της εξηγεί πως όλη η ύλη, αν ψάξεις τους θεμελιώδεις δομικούς λίθους της, αποτελείται από εξαιρετικά μικρές χορδές. Δεν ξέρω για την ύλη, αλλά θα μπορούσα να πιστέψω ότι ο Γουίλ Γιούνγκερ αποτελείται από χορδές. Από μικρές αόρατες χορδές που σηκώνουν τα φρύδια του και τις άκρες των χειλιών του σαν μαριονέτα που κάποιος χειρίζεται επιδέξια. «Προσπαθώ να φερθώ ως ενήλικας», λέει. «Έχεις παιδιά, Γουίλ;» «Παιδιά; Όχι.» «Φυσικά και δεν έχεις. Ούτε θα αποκτήσεις ποτέ σου, εγωιστικό παιδί», λέω λαχανιάζοντας από τον υγρό αέρα που εισπνέω. «Προσπαθείς να φερθείς ως ενήλικας; Άντε γαμήσου. Νομίζεις ότι παίζουμε σε κανένα κουλτουριάρικο δράμα από αυτά που βλέπετε με τη γυναίκα μου στο Γκρίνουιτς, ένα σωρό ψέματα για τα οποία οι αρθρογράφοι των Times θα πουν ότι 21

14 είναι νατουραλιστικά παιγμένα; Στην πραγματικότητα είμαστε κακοί ηθοποιοί. Κακομοίρηδες που πονάνε. Εσύ δεν το νιώθεις. Πώς θα μπορούσες άλλωστε; Όμως ο πόνος που μας προκαλείς που προκαλείς στην οικογένειά μου καταστρέφει τη ζωή όλων μας, αυτό που έχουμε. Αυτό που είχαμε.» «Άκου, Ντέιβιντ. Εγώ» «Έχω μια κόρη», συνεχίζω χωρίς να τον αφήσω να πάρει ανάσα. «Ένα κοριτσάκι που ξέρει ότι κάτι δεν πάει καλά και που βυθίζεται στα σκοτάδια της και δεν ξέρω τι να κάνω για να τη φέρω στο φως. Ξέρεις πώς είναι να βλέπεις το παιδί σου που είναι τα πάντα για σένα να διαλύεται; Φυσικά και δεν ξέρεις. Είσαι κενός. Ένας summa cum laude ψυχοπαθής που βγάζει το ψωμί του μιλώντας κυριολεκτικά για το τίποτα. Αόρατες χορδές. Είσαι ένας ειδικός του τίποτα. Ένα κενό που περπατάει και μιλάει.» Δεν περίμενα ότι θα τα έλεγα όλα αυτά, αλλά χαίρομαι που τα είπα. Αργότερα θα εύχομαι να μπω σε μια χρονομηχανή και να επιστρέψω σ αυτήν ακριβώς τη στιγμή για να τον προσβάλω ακόμα πιο περίτεχνα. Αλλά για την ώρα μια χαρά τα καταφέρνω. «Είναι αστείο που το λες εσύ αυτό για μένα», λέει. «Αστείο;» «Ειρωνεία. Ίσως αυτός είναι καλύτερος όρος.» «Η ειρωνεία δεν είναι ποτέ καλύτερος όρος.» «Παρεμπιπτόντως, η Νταϊάν το σκέφτηκε. Να μιλήσουμε εμείς οι δύο.» «Λες ψέματα. Η Νταϊάν ξέρει τη γνώμη μου για σένα.» «Εσύ όμως ξέρεις την άποψή της για σένα;» Τα σκοινιά της μαριονέτας σηκώνονται. Στο πρόσωπο του Γουίλ Γιούνγκερ σχηματίζεται αναπάντεχα ένα θριαμβικό χαμόγελο. «Είσαι αλλού», λέει. «Έτσι λέει η Νταϊάν. Ο Ντέιβιντ; Πού να ξέρω εγώ πώς νιώθει ο Ντέιβιντ; Είναι αλλού.» 22

15 Δεν μπορώ να του πω κάτι. Γιατί αυτό που λέει ισχύει. Ή- ταν η θανατική καταδίκη του γάμου μας, κι εγώ δεν μπόρεσα να κάνω κάτι για ν αλλάξω την κατάσταση. Δεν έφταιγε ούτε η εργασιομανία ούτε κάποιος περισπασμός, όπως ένας εραστής ή ένα χόμπι που άγγιζε τα όρια της εμμονής. Ούτε και η τάση των αντρών να αποξενώνονται καθώς στενόχωρα πλησιάζουν τη μέση ηλικία. Ένα κομμάτι του εαυτού μου εκείνο που έχει ανάγκη η Νταϊάν απλώς δεν υπάρχει πια. Τελευταία μπορεί να βρισκόμαστε στο ίδιο δωμάτιο, στο ίδιο κρεβάτι, κι όταν εκείνη πάει να με αγγίξει, είναι σαν να προσπαθεί να αγγίξει το φεγγάρι. Αυτό που θα ήθελα να μάθω, αυτό που θα προσευχόμουν να μου αποκαλύψει κάποιος αν πίστευα ότι οι προσευχές εισακούονται, είναι πού βρίσκεται το χαμένο κομμάτι μου. Τι άφησα πίσω μου; Τι δεν είχα εξαρχής; Ποιο όνομα ταιριάζει στο παράσιτο που τρέφεται καιρό τώρα από μένα χωρίς καν να το καταλαβαίνω; Ο ήλιος βγαίνει και ξαφνικά η πόλη λούζεται στους α- τμούς. Τα σκαλιά της βιβλιοθήκης γυαλίζουν. Ο Γουίλ Γιούνγκερ ζαρώνει τη μύτη. Είναι γάτα. Το βλέπω τώρα, τώρα που είναι πια πολύ αργά. Μια μαύρη γάτα που μπήκε στη ζωή μου. «Θα καεί ο τόπος σήμερα», λέει και χάνεται στο φως. ΠΡΟΣΠΕΡΝΩ ΤΟΝ ΧΑΛΚΙΝΟ «ΣΚΕΠΤΟΜΕΝΟ» ΤΟΥ ΡΟΝΤΕΝ («ΔΕΙΧΝΕΙ σαν να έχει πονόδοντο», είχε πει εύστοχα κάποτε η Τες) και μπαίνω στον διάδρομο της Φιλοσοφικής. Το γραφείο μου βρίσκεται στον τρίτο όροφο και ανεβαίνω τις σκάλες κρατώντας γερά την κουπαστή, εξουθενωμένος από την ξαφνική ζέστη. Όταν φτάνω στον όροφό μου και στρίβω στη γωνία του διαδρόμου, με κατακλύζει η αίσθηση του ιλίγγου με τέτοια έ- νταση, που ακουμπάω στον τοίχο και πιάνομαι από τα τούβλα. Κατά καιρούς με πιάνουν κρίσεις πανικού απ αυτές που σου κόβουν για μια στιγμή την ανάσα. Είναι αυτό που η μητέρα μου 23

16 θα αποκαλούσε «κρίση ζάλης». Όμως είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Νιώθω τη χαρακτηριστική αίσθηση της πτώσης. Όχι από ψηλά αλλά μέσα σ έναν χώρο χωρίς σαφή όρια. Σε μια α- μείλικτη άβυσσο που καταπίνει μονορούφι εμένα, το κτίριο, τον κόσμο όλο. Και μετά μου περνάει. Κι εγώ χαίρομαι που κανένας δεν υπήρξε μάρτυρας του στιγμιαίου εναγκαλισμού μου με τον τοίχο. Κανένας, εκτός από τη γυναίκα που κάθεται έξω απ την πόρτα του γραφείου μου. Είναι πολύ μεγάλη για να είναι φοιτήτρια. Πολύ καλοντυμένη για πανεπιστημιακός. Αρχικά μου φαίνεται γύρω στα τριάντα πέντε, αλλά καθώς πλησιάζω συνειδητοποιώ ότι δείχνει μεγαλύτερη. Τα ζυγωματικά της είναι αφύσικα προτεταμένα, το δέρμα της πρόωρα γερασμένο από κάποια διατροφική διαταραχή. Δίνει την αίσθηση ότι λιμοκτονεί. Ούτε το καλοραμμένο κοστούμι ούτε τα μακριά βαμμένα μαύρα μαλλιά της μπορούν να κρύψουν την αδυναμία της. «Κύριε καθηγητά;» Η προφορά της ακούγεται απροσδιόριστα ευρωπαϊκή. Θα μπορούσε να είναι γαλλική, γερμανική ή τσέχικη με αμερικανική χροιά. Μια προφορά που μάλλον κρύβει τις ρίζες της αντί να τις αποκαλύπτει. «Δεν δέχομαι στο γραφείο μου σήμερα.» «Το ξέρω. Διάβασα το καρτελάκι στην πόρτα σας.» «Έχετε έρθει για κάποιον φοιτητή; Είναι το παιδί σας στην τάξη μου;» Έχω συνηθίσει αυτή τη σκηνή: ο πανταχού παρών γονιός που έχει υποθηκεύσει τρεις φορές το σπίτι του για να μπει το βλαστάρι του σ ένα περίφημο πανεπιστήμιο και έρχεται να με παρακαλέσει για κάτι εκ μέρους του φερέλπιδος σκράπα του. Κι όμως, μόλις κάνω την ερώτηση στη γυναίκα, συνειδητοποιώ ότι δεν ανήκει σ αυτή την κατηγορία. Έχει έρθει για μένα. 24

17 «Έχω μια πρόσκληση για σας.» «Το ταχυδρομικό κουτί μου βρίσκεται στον κάτω όροφο. Μπορείτε να την αφήσετε στη γραμματεία.» «Μια προφορική πρόσκληση.» Σηκώνεται όρθια. Είναι πιο ψηλή απ ό,τι περίμενα. Και μπορεί να είναι ανησυχητικά αδύνατη, όπως μου φάνηκε και όταν την πρωτοείδα καθιστή, όμως το σουλούπι της δεν προδίδει αδυναμία. Κρατάει τους ώμους της στητούς και το μυτερό της πιγούνι κοιτάζει προς το ταβάνι. «Έχω ένα ραντεβού στο κέντρο της πόλης», λέω, αν και πιάνω το πόμολο για ν ανοίξω την πόρτα. Έρχεται βιαστικά κοντά μου για να περάσει μέσα. «Ένα λεπτό θα σας απασχολήσω, κύριε καθηγητά», λέει. «Υπόσχομαι πως δεν θα σας καθυστερήσω.» ΤΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΜΟΥ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΕΓΑΛΟ, ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΦΟΡΤΩΜΕΝΕΣ ΒΙΒΛΙΟθήκες και οι στοίβες με τις εργασίες περιορίζουν ακόμα περισσότερο τον χώρο. Πάντα ένιωθα ότι αυτό προσδίδει μια ζεστασιά, μετατρέπει το γραφείο σε ακαδημαϊκή φωλιά. Σήμερα το απόγευμα όμως, καθώς σωριάζομαι στην καρέκλα του γραφείου μου και η Αδύνατη Γυναίκα κάθεται στον παμπάλαιο πάγκο από τον οποίο συνήθως οι φοιτητές ζητούν παράταση για τις εργασίες τους ή με παρακαλούν να τους βάλω μεγαλύτερο βαθμό, νιώθω να πνίγομαι. Ο αέρας έχει αραιώσει σαν να έχουμε μεταφερθεί σε μεγαλύτερο υψόμετρο. Η γυναίκα ισιώνει τη φούστα της. Τα δάχτυλά της είναι πολύ μακριά. Το μόνο κόσμημα που φοράει είναι μια χρυσή βέρα στον αντίχειρά της. Της είναι τόσο φαρδιά, που περιστρέφεται καθώς κινεί το χέρι της. «Το σύνηθες είναι να συστήνεται κανείς», λέω. Με εκπλήσσει η ψυχρή επιθετικότητα στον τόνο της φωνής μου. Δεν πηγάζει από μια θέση ισχύος, συνειδητοποιώ. Είναι αυτοάμυ- 25

18 να. Ένα μικρό ζώο που ρουθουνίζει ηχηρά για να δώσει την απατηλή αίσθηση της αγριάδας σ ένα αρπακτικό. «Δυστυχώς το αληθινό μου όνομα είναι μια πληροφορία που δεν μπορώ να αποκαλύψω», λέει. «Φυσικά, θα μπορούσα να πω ένα ψεύτικο όνομα ένα ψευδώνυμο αλλά τα ψέματα με κάνουν να νιώθω άβολα. Ακόμα και τα ακίνδυνα ψέματα που λέγονται από ευγένεια.» «Επομένως είστε σε πλεονεκτική θέση.» «Πλεονεκτική θέση; Δεν είμαστε αντίπαλοι, κύριε καθηγητά. Είμαστε στην ίδια ομάδα.» «Δηλαδή;» Βάζει τα γέλια. Ακούγεται ο ασθενικός ρόγχος του βήχα της, τον οποίο μετά βίας μπορεί να ελέγξει. Τα χέρια της πετιούνται στον αέρα και καλύπτουν το στόμα της. «Η προφορά σας. Δεν μπορώ να την προσδιορίσω», λέω μόλις ηρεμεί και το δαχτυλίδι στον αντίχειρά της παύει να περιστρέφεται. «Έχω ζήσει σε πολλά μέρη.» «Μια ταξιδιώτισσα.» «Μια περιπλανώμενη. Ίσως έτσι πρέπει να το θέσω.» «Η περιπλάνηση ως έννοια ενέχει την απουσία προορισμού.» «Αλήθεια; Δεν μπορεί να ισχύει κάτι τέτοιο. Γιατί αυτό με έφερε εδώ.» Γλιστράει προς τα εμπρός και βρίσκεται καθισμένη στην άκρη του πάγκου, περίπου δέκα εκατοστά πιο κοντά μου. Κι όμως νιώθω σαν να έχει έρθει και έχει καθίσει πάνω στο γραφείο μου, γιατί η απόσταση ανάμεσά μας είναι πλέον ανάρμοστα μικρή. Μυρίζω την οσμή της. Μια απροσδιόριστη οσμή ά- χυρου, ζώων στοιβαγμένων σε στάβλο. Για ένα δευτερόλεπτο νομίζω ότι δεν θα καταφέρω να πάρω άλλη ανάσα χωρίς να δείξω την αποστροφή μου. Και μετά αρχίζει να μιλάει. Η φωνή 26

19 της δεν καλύπτει απόλυτα την οσμή, αλλά με κάποιον τρόπο περιορίζει την έντασή της. «Έρχομαι εκ μέρους ενός πελάτη που απαιτεί πάνω απ όλα εχεμύθεια. Στη συγκεκριμένη υπόθεση, όπως αναμφίβολα θα διαπιστώσετε, αυτή η απαίτηση με αναγκάζει να σας αποκαλύψω μόνο τις απολύτως απαραίτητες πληροφορίες.» «Όσα-χρειάζεται-να-ξέρω.» «Ναι», λέει γέρνοντας το κεφάλι. «Μόνο αυτά που είναι απαραίτητο να γνωρίζετε.» «Που σημαίνει;» «Απευθυνθήκαμε σ εσάς για να βοηθήσετε τον πελάτη μου στην κατανόηση μιας τρέχουσας υπόθεσης υψίστης σημασίας. Γι αυτό βρίσκομαι εδώ. Για να σας καλέσουμε ως ειδικό, να μας πείτε την επαγγελματική σας άποψη, τις παρατηρήσεις σας, ό,τι πιστεύετε πως μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση του» Κάνει μια παύση. Δείχνει να έχει στο μυαλό της έ- ναν κατάλογο με πιθανές λέξεις και να διαλέγει προσεκτικά όσες δεν είναι ακατάλληλες. «Του φαινομένου.» «Του φαινομένου;» «Αν μου επιτρέπεται αυτός ο γενικός όρος.» «Ακούγεται εξαιρετικά μυστηριώδες.» «Αναγκαστικά. Όπως προανέφερα.» Συνεχίζει να με κοιτάζει. Σαν να την πλησίασα εγώ για να της κάνω ερωτήσεις. Σαν να περιμένει εκείνη από μένα να συνεχίσω τη συζήτηση. Οπότε τη συνεχίζω. «Αναφερθήκατε σε μια υπόθεση. Τι ακριβώς αφορά;» «Ακριβώς; Δεν είμαι σε θέση να σας το αποκαλύψω.» «Επειδή πρόκειται για μυστικό; Ή επειδή δεν καταλαβαίνετε ούτε εσείς τι αφορά;» «Η ερώτησή σας είναι λογική. Αλλά, αν απαντήσω, θα α- ποκαλύψω αυτό που έχω αναλάβει να κρύψω.» «Δεν με βοηθάτε και πολύ.» 27

20 «Με κίνδυνο να υπερβώ τα προκαθορισμένα όρια της συζήτησης, επιτρέψτε μου να πω ότι δεν είμαι σε θέση να σας διαφωτίσω ιδιαίτερα. Εσείς είστε ο ειδικός, κύριε καθηγητά, όχι εγώ. Ήρθα εδώ ζητώντας απαντήσεις, την άποψή σας. Εγώ δεν έχω ούτε απαντήσεις ούτε άποψη.» «Έχετε δει εσείς η ίδια το φαινόμενο;» Ξεροκαταπίνει. Το δέρμα του λαιμού της είναι τόσο λεπτό, που το καρύδι της μοιάζει με ποντίκι που προχωράει κάτω από σεντόνι. «Ναι, το έχω δει», λέει. «Και τι άποψη έχετε επ αυτού;» «Άποψη;» «Πώς θα το περιγράφατε; Όχι επαγγελματικά, όχι ως ειδικός, αλλά εσείς προσωπικά. Τι νομίζετε ότι συμβαίνει;» «Δεν μπορώ να σας πω», λέει κουνώντας το κεφάλι. Χαμηλώνει το βλέμμα σαν να τη φλερτάρω, και η προσοχή μου την κάνει να ντρέπεται. «Γιατί όχι;» Σηκώνει τα φρύδια. «Γιατί δεν μπορώ να κατονομάσω το φαινόμενο», λέει. Κανονικά θα έπρεπε να τη διώξω. Η περιέργεια που ένιωσα όταν την είδα για πρώτη φορά στην πόρτα του γραφείου μου έχει σβήσει πια. Αυτή η συζήτηση δεν οδηγεί πουθενά. Ί- σως αποκαλύψει ακόμα πιο περίεργες καταστάσεις, και μάλιστα όχι από εκείνες τις διασκεδαστικές που θα μπορούσα να αφηγηθώ σε μελλοντικά τραπέζια, σχετικά με μια πρόταση που μου έκανε κάποτε μια ψυχασθενής. Γιατί δεν είναι τρελή. Γιατί το σύνηθες πέπλο προστασίας που νιώθει κανείς σε μια σύντομη επαφή με τους ακίνδυνα εκκεντρικούς έχει αρθεί και τώρα νιώθω εκτεθειμένος. «Γιατί χρειάζεστε εμένα ειδικά;» λέω αυθόρμητα. «Υπάρχουν πολλοί καθηγητές Αγγλικής Φιλολογίας εδώ.» «Αλλά λίγοι δαιμονολόγοι.» 28

21 «Δεν θα συστηνόμουν ποτέ έτσι.» «Όχι;» Χαμογελάει πονηρά. Επίδειξη ανόητου χιούμορ για να αποσπάσει την προσοχή μου από το γεγονός ότι σοβαρολογεί. «Ειδικεύεστε στα θρησκευτικά κείμενα, στη μυθολογία και τα λοιπά, έτσι δεν είναι; Και συγκεκριμένα έχετε ασχοληθεί με τις καταγεγραμμένες αναφορές της Αγίας Γραφής στον Εωσφόρο; Με τα απόκρυφα κείμενα που αναφέρονται στη δράση των δαιμόνων στον αρχαίο κόσμο; Ή μήπως απατώμαι;» «Όλα αυτά ισχύουν. Μόνο που δεν γνωρίζω τίποτα για τους δαίμονες ή άλλα τέτοια επινοήματα πέρα από τις σχετικές αναφορές.» «Φυσικά! Δεν περιμέναμε να έχετε προσωπική πείρα.» «Ποιος θα μπορούσε να έχει άλλωστε;» «Όντως! Όχι, κύριε καθηγητά, μας ενδιαφέρει μόνο η ακαδημαϊκή σας κατάρτιση.» «Δεν νομίζω ότι καταλάβατε. Δεν πιστεύω.» Από το σμίξιμο των φρυδιών της είναι προφανές ότι δεν καταλαβαίνει. «Δεν είμαι κληρικός. Ούτε θεολόγος. Αποδέχομαι την ύ- παρξη των δαιμόνων όσο και την ύπαρξη του Αϊ-Βασίλη», συνεχίζω. «Δεν πηγαίνω στην εκκλησία. Δεν θεωρώ ότι τα όσα αναφέρονται στην Αγία Γραφή ή σε οποιοδήποτε άλλο ιερό κείμενο αποτελούν πραγματικά γεγονότα, ιδίως όταν αγγίζουν τη σφαίρα του μεταφυσικού. Αν θέλετε δαιμονολόγο, προτείνω να επικοινωνήσετε με το Βατικανό. Ίσως εκεί υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που παίρνουν τη δουλειά τους στα σοβαρά.» «Ναι.» Χαμογελάει και πάλι πονηρά. «Σας διαβεβαιώ ότι υπάρχουν.» «Εργάζεστε για την Εκκλησία;» «Εργάζομαι για έναν φορέα που διαθέτει σημαντικό προϋπολογισμό και ευθύνες ευρύτερου φάσματος.» «Οπότε εργάζεστε για την Εκκλησία.» 29

22