Αειφορικh Νησιωτικη Γεωργiα Μiα Μελeτη της Βιολογικhς Καλλιeργειας στην Κyπρο

Transcript

1 Αειφορικh Νησιωτικη Γεωργiα Μiα Μελeτη της Βιολογικhς Καλλιeργειας στην Κyπρο Sustainable Island Farming A Case Study of Organic Agriculture in Cyprus 2006

2 Copyright Ariana Salvo [2006] All Rights Reserved Produced in Cyprus The views expressed in this publication are those of the author(s) and do not necessarily represent those of the United Nations or its Member States, UNDP or USAID. Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτή την εργασία είναι οι απόψεις των συγγραφέων και δεν αντιπροσωπεύουν απαραίτητα αυτές των Ηνωμένων Εθνών ή των Κρατών Μελών τους, του UNDP ή της USAID.

3 Never forget that the cultivation of the earth is the most important labour of man. When tillage begins, other arts follow. The farmers, therefore, are the founders of civilization. «Ποτέ να μην ξεχνάμε ότι η καλλιέργεια της γης είναι η σημαντικότερη εργασία του ανθρώπου. Όταν ξεκινά το όργωμα, ακολουθούν και άλλες τέχνες. Ιδρυτές του πολιτισμού λοιπόν είναι οι αγρότες.» David Webster This report is dedicated to the Organic Farmers of Cyprus whose knowledge and dedication to producing healthy food is connecting islanders to their land, and invigorating rural development. Deepest thanks to those individuals who took precious time out from their work to share their stories, experiences, and hopes for the future of farming in Cyprus. -Ariana Salvo Η έκθεση αυτή είναι αφιερωμένη στους Γεωργούς Βιολογικών Καλλιεργειών της Κύπρου των οποίων oι γνώσεις και η αφοσίωση στην παραγωγή υγιεινών τροφίμων συνδέει τους κατοίκους του νησιού με τη γη τους και αναζωογονεί την ανάπτυξη της επαρχίας. Βαθύτατες ευχαριστίες σε όλα τα πρόσωπα που προσέφεραν πολύτιμο χρόνο από την εργασία τους για να μοιραστούν μαζί μας τις ιστορίες, τις εμπειρίες και τις ελπίδες τους για το μέλλον της γεωργίας στην Κύπρο. -Ariana Salvo Translated by: George Economou Mετάφραση: Γιώργος Οικονόμου

4

5 TABLE OF CONTENTS Islands: An Introduction 1 Farming: The Foundation of Island Civilisations 3 Organic Farming in Cyprus: Successes and Challenges of an Island Nation 5 Organic Farming and Farmland Birds 7 Methods Results Organic Farming in the Greek Cypriot Community 13 Facts and Figures Policy Overview What do the Farmers Say? Organic Farming in the Turkish Cypriot Community 23 Facts and Figures Policy Overview What do the Farmers Say? Discussion 29 Conclusion 33 Works Cited 34 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Νησιά: Εισαγωγή 1 Καλλιέργειες: Τα θεμέλια των Νησιώτικων Πολιτισμών 3 Βιολογικές Καλλιέργειες στην Κύπρο: Επιτυχίες και Προκλήσεις ενός Νησιώτικου Έθνους 5 Βιολογικές Καλλιέργειες και Πουλιά 7 των Καλλιεργούμενων Περιοχών Μέθοδοι Αποτελέσματα Βιολογικές Καλλιέργειες στην Ελληνοκυπριακή κοινότητα 13 Δεδομένα και Στοιχεία Επισκόπηση Πολιτικής Τι λένε οι Αγρότες; Βιολογικές Καλλιέργειες στην Τουρκοκυπριακή κοινότητα 23 Δεδομένα και Στοιχεία Επισκόπηση Πολιτικής Τι λένε οι Αγρότες; Συζήτηση 29 Συμπεράσματα 33 Αναφερόμενες Εργασίες 34

6

7 ISLANDS: AN INTRODUCTION Islands are special places. The particular nature of islands has drawn an increasing amount of attention over the last 15 years from the international community for a number of reasons. Due to their small size, islands are ideal locations to study situations and interactions that are less easily observable, or at a less advanced stage on mainlands, such as increased pressure on land resources due to over-population and a lack of development planning. As demonstrated by Charles Darwin s theory of evolution, developed on the Galapagos islands, and Alfred Russel Wallace s biogeographical research based on eight years of wildlife observation in the Malay archipelago (Quammen, 1996), physical isolation makes islands exceptional natural laboratories in which to observe the effects of insularity and lack of migration, predation and competition in flora and fauna (Carlquist, 1965). Many islands are host to a high number of endemic species and important nesting and breeding locations for migrating birds. Islands also face challenges practically unique to them such as the high cost of imports and exports, and the higher risk of total economic destruction in the face of natural disasters (Acosta, 1999). In addition, despite having extremely low greenhouse gas emissions and very little sway in ensuring the implementation of the Kyoto Protocol, islands are the first to suffer the consequences of sea-level rise. It is evident that islands geographical circumstances necessitate management strategies specifically designed to address their unique socio-political, cultural, economic and ecological ΝΗΣΙΑ: ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τ α νησιά είναι ιδιαίτερες περιοχές. Η ιδιαίτερη φύση τους έχει προκαλέσει το αυξημένο ενδιαφέρον της διεθνούς κοινότητας κατά τα τελευταία 15 χρόνια για πολλούς λόγους. Λόγω του μικρού τους μεγέθους τα νησιά αποτελούν ιδανικούς τόπους μελέτης καταστάσεων και αλληλεπιδράσεων οι οποίες παρατηρούνται πιο δύσκολα, ή βρίσκονταν σε λιγότερο προχωρημένο στάδιο σε ηπειρωτικές περιοχές. Τέτοιες καταστάσεις αποτελούν η αυξημένη πίεση που δέχονται οι φυσικοί πόροι λόγω υπερπληθυσμού και η έλλειψη σχεδίων ανάπτυξης. Η θεωρία της εξελιξης του Ch. Darwin, η οποία αναπτύχθηκε στα νησιά Galapagos, και η βίο-γεωγραφική έρευνα του Al. R. Wallace, βασισμένη σε 8 χρόνια παρατήρησης της άγριας φύσης στο αρχιπέλαγος Malay (Quammen, 1996), η φυσική απομόνωση κάνει τα νησιά εξαιρετικά φυσικά εργαστήρια για παρατήρηση των επιδράσεων της απομόνωσης και της έλλειψης μετανάστευσης, θήρας και ανταγωνισμού χλωρίδας και πανίδας (Carlquist, 1965). Πολλά νησιά φιλοξενούν μεγάλο αριθμό ενδημικών ειδών και αποτελούν σημαντικούς τόπους αναπαραγωγής και φωλιάσματος για μεταναστευτικά πουλιά. Τα νησιά επίσης αντιμετωπίζουν προβλήματα τα οποία πρακτικά ανευρίσκονται μόνο σε αυτά, όπως το μεγάλο κόστος εισαγωγών και εξαγωγών και την αυξημένη πιθανότητα ολοκληρωτικής οικονομικής καταστροφής λόγω φυσικών καταστροφών (Acosta, 1999). Επιπρόσθετα, αν και τα νησιά έχουν πολύ μικρή συμμετοχή στην εκπομπή αερίων υπεύθυνων για το φαινόμενο του θερμοκηπίου και μπορούν να κάνουν πολύ λίγα για τη 1

8 characteristics. Unfortunately most island governments model their development plans on those of large developed nations with massive natural and human resource bases. The main assumption of most industrial countries is that development means continual, limitless growth, and that the economy ought to be the central institution of modern life (Orr, 1994). Thus, Economies with societies instead of Societies with economies (Orr, 1994) has become the accepted norm. An economy with this structure is neither restrained by obligations to a larger community (Daly and Cobb, 1989), nor the responsibility to protect local resources for future generations. Pursuing such a goal has led to a severe over-stressing of islands natural and human capital resources to the point of collapse. The international community has, ever since the UN s adoption of resolutions aimed at decolonizing islands around the world in 1960, included special sections directed specifically at the particular cases of islands and the need for policies to encourage sustainable development well suited to island societies. The United Nations Convention on the Law of the Sea, adopted in 1982, was another step in identifying the importance of islands as independent entities that exercise jurisdiction over 1/6th of the earth s surface. At Rio, in 1992, the United Nations Conference on Environment and Development adopted Agenda 21, which contained a chapter on islands. The result of this was the UN global conference on the sustainable development of Small Island Developing States in 1994 at which a programme of Action was adopted for the sustainable development of island states. Since then island issues have continued to be addressed independently at international conferences and by the UN division for sustainable development. A few islands have recognized the implications of their insularity and begun developing creative and innovative notions of development that are tailored to the island environment. These islands have recognized their particular advantages and disadvantages, and found ways of maximising existing resources and minimising costs. What has been emerging is that whereas on mainlands, economic success is built upon the quantity of εφαρμογή του πρωτοκόλλου του Kyoto, είναι τα πρώτα που θα υποστούν τις επιπτώσεις της ανόδου της στάθμης των θαλάσσιων υδάτων. Είναι προφανές ότι η κατάσταση των νησιών λόγω των ιδιαίτερων γεωγραφικών χαρακτηριστικών τους απαιτεί χάραξη στρατηγικής χειρισμών ειδικά σχεδιασμένης ώστε να ανταποκρίνεται στα μοναδικά κοινωνικό-πολιτικά, πολιτιστικά, οικονομικά και οικολογικά χαρακτηριστικά τους. Δυστυχώς οι περισσότερες κυβερνήσεις νησιώτικων χωρών βασίζουν τα σχέδια ανάπτυξης τους σε αυτά των μεγάλων ανεπτυγμένων κρατών με τεράστιους φυσικούς και ανθρώπινους πόρους. Κύρια θεώρηση των περισσότερων βιομηχανικών κρατών είναι ότι εξέλιξη σημαίνει διαρκής, απεριόριστη ανάπτυξη και ότι η οικονομία οφείλει να αποτελεί τον «κεντρικό θεσμό της σύγχρονης ζωής» (Orr, 1994). Ως εκ τούτου, «οι οικονομίες που περιλαμβάνουν κοινωνίες και όχι κοινωνίες με οικονομία» (Orr, 1994) έχουν γίνει ο αποδεκτός κανόνας. Μια οικονομία με αυτή τη δομή δεν περιορίζεται από υποχρεώσεις προς μια μεγαλύτερη κοινότητα, (Daly and Cobb, 1989), ούτε από την ευθύνη της προστασίας των τοπικών πόρων για τις μέλλουσες γενεές. Η επιδίωξη τέτοιων στόχων έχει οδηγήσει τους φυσικούς και ανθρώπινους πόρους των νησιών στα όρια της κατάρρευσης. Από τη στιγμή που ο Ο.Η.Ε. υιοθέτησε αποφάσεις που στόχευαν στην άρση της αποικιοκρατίας των νησιών ανά την υφήλιο το 1960, η διεθνής κοινότητα συμπεριέλαβε ειδικές παραγράφους με συγκεκριμένο στόχο τις ιδιάζουσες περιπτώσεις των νησιών και της ανάγκης για ύπαρξη στρατηγικής προώθησης ανάπτυξης αρμόζουσας για τις κοινωνίες των νησιών. Η Σύνοδος των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας που υιοθετήθηκε το 1982, ήταν ένα ακόμη βήμα προς την αναγνώριση της σημασίας των νησιών ως ανεξάρτητες οντότητες οι οποίες έχουν στη δικαιοδοσία τους περισσότερο από το 1/6 της επιφάνειας της γης. Στο Ρίο, το 1992, η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, υιοθέτησε την Ατζέντα 21 η οποία περιλάμβανε ένα κεφάλαιο για τα νησιά. Αποτέλεσμα αυτού ήταν η παγκόσμια διάσκεψη του Ο.Η.Ε. για την σταθερή ανάπτυξη των Αναπτυσσόμενων Μικρών Νησιώτικων Εθνών το 1994, κατά την οποία υιοθετήθηκε ένα σχέδιο δράσης για τη βιώσιμη ανάπτυξη των Νησιώτικων Κρατών. Από τότε ζητήματα που αφορούν τα νησιά εξακολουθούν να εξετάζονται κατά περίπτωση σε διεθνείς διασκέψεις και από το τμήμα του Ο.Η.Ε. για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Λίγα νησιά έχουν αναγνωρίσει τις επιπτώσεις της απομόνωσης τους και άρχισαν να εξελίσσουν δημιουργικές και ευρηματικές αντιλήψεις για την ανάπτυξη, οι οποίες είναι προσαρμοσμένες στο νησιώτικο περιβάλλον. Τα νησιά αυτά αναγνώρισαν τα ιδιάζοντα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα τους και βρήκαν τρόπους να μεγιστοποιήσουν την αξιοποίηση των υπάρχοντων πόρων και να περιορίσουν το κόστος στο ελάχιστο. Αρχίζει πλέον να διαφαίνεται 2

9 natural resources available, an island s success lies in increasing the efficiency with which it utilizes the limited resources available to it. Thus sustainable development on islands is rooted in the knowledge of islanders. The more they know, the less dependent they become on outside entities to prop them up and the freer they are to take an active part in the international arena without compromising the health of their country. The Declaration of Barbados, in 1994, stated quite clearly that: The survival of small island developing States is firmly rooted in their human resources and cultural heritage, which are their most significant assets; those assets are under stress, and all efforts must be taken to ensure the central position of people in the process of sustainable development. ότι ενώ στις ηπειρωτικές χώρες η επιτυχία της οικονομίας βασίζεται στην ποσότητα των διαθέσιμων πόρων, ανάλογη επιτυχία στις νησιώτικες χώρες βασίζεται στην βελτίωση της απόδοσης των περιορισμένων πόρων που αυτές διαθέτουν. Ως εκ τούτου, η γνώση για την επίτευξη αειφορικής ανάπτυξης στα νησιά πηγάζει από τους ίδιους τους κατοίκους τους. Όσα περισσότερα γνωρίζουν τόσο λιγότερο εξαρτώνται από εξωτερικούς παράγοντες υποστήριξης και τόσο πιο ελεύθεροι είναι να διαδραματήσουν έναν ενεργό ρόλο στη διεθνή αρένα χωρίς να διακυβεύουν την υγεία της χώρας τους. Η Διακήρυξη των Μπαρμπάντος το 1994 δήλωνε ξεκάθαρα ότι Η επιβίωση των αναπτυσώμενων μικρών νησιώτικων Κρατών εξαρτάται απόλυτα από τους ανθρώπινους πόρους και την πολιτιστική τους κληρονομιά. Αυτά είναι και τα μεγαλύτερα προσόντα τους, τα οποία όμως δέχονται πιέσεις και πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια για τη διασφάλιση του κυρίαρχου ρόλου του ανθρώπινου παράγοντα στη διαδικασία της βιώσιμης ανάπτυξης. FARMING - THE FOUNDATION OF ISLAND CIVILISATION One area in which islands possess significant knowledge and expertise is agriculture. As soon as people existed on islands, the first seeds were planted. Island life was thus founded on agriculture, and island culture has evolved from strong agrarian roots. In Cyprus, most families have had small, fragmented parcels of agricultural land that have been passed down over generations, thus maintaining the connection between people and the land, as well as the ability of each family to provide for themselves. The passing down of land and farming knowledge has enabled Cypriots to survive the fluctuations in international markets, as well as the ravages of war and displacement. Widespread land ownership of small-scale farms provides a substantial amount of diverse crops. The small fields are well adapted to the island environment, reducing soil erosion and desertification, two serious problems in the Mediterranean. Centuries of farming by man have led many bird species to adapt, successfully, to the farmed ecosystem. The remaining semi-natural habitats generated by non-intensive farming are today considered a priority habitat for bird conservation. Over the last thirty years, a number of trends have been visible in the island s agricultural landscape however. Abandonment of cultivated fields is leading to the disintegration of the island s rural communities and the loss of vital habitat for local and migrating bird populations. According to the EU, in Europe, farmland bird populations have fallen by a third in the past 30 years, and 70% of them are now vulnerable, threatened or endangered. Scientists have made a direct link between ΓΕΩΡΓΙΑ - ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΤΙΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝ Ένας τομέας στον οποίο οι νησιώτες κατέχουν σημαντικές γνώσεις και εμπειρία είναι η γεωργία. Από τότε που πρωτο-υπήρξαν άνθρωποι στα νησιά φυτεύτηκαν και οι πρώτοι σπόροι. Η ζωή στα νησιά βασίστηκε στη γεωργία και ο πολιτισμός τους εξελίχθηκε από τις ίδιες ρίζες. Στην Κύπρο οι περισσότερες οικογένειες είχαν μικρά αγροτεμάχια τα οποία περνούσαν από γενιά σε γενιά, διατηρώντας τους δεσμούς των ανθρώπων με τη γη καθώς και την δυνατότητα τους για αυτοσυντήρηση. Το κληροδότημα αυτό, γης και γνώσης, επέτρεψε στους Κύπριους να επιβιώσουν παρόλες τις διακυμάνσεις της διεθνούς αγοράς, τις καταστροφές των πολέμων και του εκτοπισμού. Πολλά μικρά αγροκτήματα τα οποία ανήκουν σε διάφορους ιδιοκτήτες εξασφαλίζουν ποικιλία σοδειών. Τα μικρά κτήματα είναι καλά προσαρμοσμένα στο νησιωτικό περιβάλλον, περιορίζοντας τη διάβρωση του εδάφους και την ερημοποίηση, δυο σοβαρά προβλήματα στη Μεσόγειο. Οι για πολλούς αιώνες γεωργία έκαναν είδη πουλιών να προσαρμοστούν με επιτυχία στο γεωργικό οικοσύστημα. Οι εναπομείναντες ημι-φυσικοί οικοτόποι που δημιουργήθηκαν από τη μη εξαντλητική-χαμηλής έντασης γεωργία θεωρούνται σήμερα πρωτίστης σημασίας για την προστασία των πουλιών. Κατά τα τελευταία τριάντα χρόνια όμως, παρατηρήθηκαν διάφορες τάσεις στη νησιώτικη γεωργία. Η εγκατάλειψη καλλιεργούμενων εκτάσεων οδηγεί στη διάλυση των αγροτικών κοινωνιών του νησιού και στην απώλεια ζωτικής σημασίας βιοτόπων για τα εγχώρια και τα μεταναστευτικά πτηνά. Σύμφωνα με την Ε.Ε., στην Ευρώπη, οι πληθυσμοί των πουλιών γεωργικών εκτάσεων έχουν μειωθεί κατά το ένα τρίτο τα τελευταία 30 χρόνια και το 70% αυτών 3

10 the Common Agricultural Policy and farmland bird declines (BirdLife International, 2003). The shift over to mechanised production and the capitalist model of development and food production designed by and for large continental states has necessitated the increased use of synthetic fertilizers and pesticides which must be imported from abroad. Despite promising to eliminate unwanted pests and increase soil fertility, these chemicals have in fact done exactly the opposite. Despite a ten-fold increase in the use of pesticides since 1945, for example, insect damage to crops has risen from seven percent to thirteen percent (Pimentel, 1989), and monocrop fields have facilitated the spread of disease. The intensification of farming methods is exhausting the soil-base, promoting massive loss of topsoil to erosion, and polluting water resources. Synthetic pesticides threaten the health of both farmers and consumers, as well as poisoning local wildlife for which the island is so renowned. Agricultural intensification has been linked to the excessive dependence upon technology to overcome nature s ability to sustain such intensive production, and the transformation of farming from a way of island life to a purely economic activity has led to socio-cultural impoverishment. This is reflected in the loss of local knowledge, a lack of connection with the natural world, and an inability to appreciate the value of ecological health and long-term sustainability of farming practices over quantity of agricultural yield. With the joining of the European Union, Cyprus agricultural products are now having to compete with the external market which drives prices down and forces more and more farmers to give up and migrate to urban areas in search of alternative means of support. In the last five years an increasing number of local farmers have begun investigating alternative approaches to farming that will enable them to continue producing locally grown food for which they can receive a good price without undermining the health of the local environment or consumer. Organic farming is an alternative farming method which is rapidly growing in Cyprus. Organic farmers see food production from a holistic perspective. They have developed ways of growing that provide for both present and future generations dependent upon a limited soil-base, while at the same time preserving the health of the local ecological systems. Organic farmers do not use synthetic pesticides or fertilisers on their crops, but instead employ practices to promote the health of the natural system to defend itself, thereby protecting their crops. Examples are the planting of a wide variety of crops side-by-side in order to reduce the rapid spread of disease; the use of leguminous crops between maturing fruit trees to fix nitrogen in the soil, the application of compost to their fields before planting to increase soil fertility, and the use of crop rotations and fallow periods to allow the soil to rejuvenate itself. Organic farmers recognise the role that birds can play in helping them control pests and therefore often leave buffer zones of wild areas of natural vegetation around their fields to attract them. Because they are committed to providing conχαρακτηρίζεται πλέον ως ευαίσθητο, απειλούμενο ή υπό εξαφάνιση είδος. Επιστήμονες έχουν συνδέσει άμεσα την Κοινή Αγροτική Πολιτική με τη μείωση των πληθυσμών των πουλιών στις καλλιεργήσημες εκτάσεις (BirdLife International, 2003). Η μετάβαση στη μηχανοποιημένη παραγωγή και το καπιταλιστικό μοντέλο ανάπτυξης και παραγωγής τροφίμων, το οποίο σχεδιάστηκε από μεγάλα ηπειρωτικά κράτη για να εξυπηρετεί τα ίδια, έχουν οδηγήσει στην αυξημένη χρήση συνθετικών λιπασμάτων και παρασιτοκτόνων τα οποία πρέπει να εισάγονται από το εξωτερικό. Παρά τις υποσχέσεις τους να εξαφανίσουν τα ανεπιθύμητα παράσιτα και να αυξήσουν την γονιμότητα των εδαφών, τα χημικά αυτά έκαναν ακριβώς το αντίθετο. Για παράδειγμα, παρά τη δεκαπλάσια αύξηση χρήσης των παρασιτοκτόνων από το 1945, η καταστροφές σε σοδειές από έντομα έχουν αυξηθεί από 7% σε 13% και οι εκτάσεις μονοκαλλιεργειών υποβοηθούν την εξάπλωση ασθενειών. Οι εντατικοποιημένες μέθοδοι καλλιέργειας εξαντλούν το υπέδαφος, συμβάλλοντας σε τεράστιες απώλειες επιφανειακού εδάφους λόγω διάβρωσης και μολύνοντας τα υδάτινα αποθέματα. Τα συνθετικά παρασιτοκτόνα απειλούν την υγεία των αγροτών και των καταναλωτών ενώ ταυτόχρονα δηλητηριάζουν την τοπική άγρια ζωή για την οποία το νησί είναι τόσο φημισμένο. Η εντατικοποίηση της γεωργίας συνδέθηκε με εκτεταμένη εξάρτηση από την τεχνολογία για να ξεπεραστεί η αδυναμία της φύσης να διατηρήσει τόσο εντατική παραγωγή και η μετατροπή της γεωργίας από τρόπο νησιώτικης ζωής σε καθαρά οικονομική δραστηριότητα έχει οδηγήσει σε κοινωνικό-πολιτιστική φτώχια. Αυτό αντικατοπτρίζεται στην απώλεια της τοπικής γνώσης, στην αποξένωση από το φυσικό περιβάλλον και στην αδυναμία να εκτιμηθεί η αξία της υγειάς του οικοσυστήματος και η μακροπρόθεσμη βιοσιμώτητα των μεθόδων καλλιέργειας έναντι στην ποσοτική γεωργική απόδοση. Με την είσοδο της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τα προϊόντα της πρέπει πλέον να ανταγωνίζονται αυτά της εξωτερικής αγοράς. Το γεγονός αυτό ωθεί τις τιμές προς τα κάτω και αναγκάζει όλα και περισσότερους αγρότες να εγκαταλείψουν το επάγγελμα τους και να αναζητήσουν άλλους τρόπους επιβίωσης σε αστικές περιοχές. Κατά την τελευταία πενταετία, ένας αυξανόμενος αριθμός ντόπιων αγροτών ξεκίνησε τη διερεύνηση εναλλακτικών προσεγγίσεων της γεωργίας, έτσι ώστε να τους δοθεί η δυνατότητα να συνεχίσουν την εγχώρια παραγωγή για την οποία θα παίρνουν καλές τιμές χωρίς να υπονομεύουν την υγεία του καταναλωτή ή του τοπικού περιβάλλοντος. Οι βιολογικές καλλιέργειες είναι μία εναλλακτική μέθοδος καλλιέργειας η οποία εξαπλώνεται ταχύτατα στην Κύπρο. Οι αγρότες που ακολουθούν τη μέθοδο αυτή βλέπουν την παραγωγή τροφίμων από μια ολιστική σκοπιά. Έχουν αναπτύξει μεθόδους καλλιέργειας που θα προσφέρουν στην παρούσα αλλά και στις μελλοντικές γενιές, οι οποίες βασίζονται στο περιορισμένο υπέδαφος 4

11 sumers with clean, healthy food, they are not only preserving the island s agricultural heritage for future generations; they are also decreasing societies long-term health costs by reducing the pollution of the island environment and the chemical contamination of our food. ORGANIC FARMING IN CYPRUS: SUCCESSES AND CHALLENGES OF AN ISLAND NATION This research project has been developed and carried out by Ariana Salvo, a Master s student in Island Studies at the University of Prince Edward Island, Canada, in collaboration with BirdLife Cyprus. Funding was provided by the UNDP- ACT. The project has 3 main goals: 1.To study the potential benefits of organic growing methods for farmland birds 2.To investigate how current government policy promotes and/or impedes the development of organic agricultural practices 3.To record the successes and challenges experienced by Cypriot farmers who are applying farming schemes aimed at promoting more ecologically sensitive farming methods; and identify the advantages and disadvantages of organic farming in Cyprus. In order to accomplish these objectives, a total of eleven farms were visited and fifteen farmers interviewed. In addition, two policy makers and two individuals involved in certifying organic farmers on the island were consulted for contextual information. As part of the first goal, bird surveys were conducted on four organic and four conventional farms in an attempt to compare the bird faunas (abundance and species richness) of organic and conventionally managed sites, and hence investigate the role that farming method plays in maintaining biodiversity health. The EU adopted the ambitious target of halting biodiversity loss by 2010 at the Gothenburg Summit in 2001 (RSBP, 2003). Birds are sensitive indicators of the health of the environment and sustainability, reflecting trends in biodiversity, being responsive to change, high in food chains, inexpensive to survey, and the best known and most popular of Europe s wildlife (RSBP, 2003). ενώ ταυτόχρονα διαφυλάτουν την καλή κατάσταση του εγχώριου οικοσυστήματος. Οι καλλιεργητές βιολογικών προϊόντων δεν χρησιμοποιούν συνθετικά παρασιτοκτόνα ή λιπάσματα στα σπαρτά τους. Αντί αυτού χρησιμοποιούν πρακτικές που υποκινούν το φυσικό οικοσύστημα έτσι ώστε να αυτοπροστατεύεται και με αυτό τον τρόπο προστατεύουν τη σοδειά τους. Παραδείγματα τέτοιων πρακτικών αποτελούν η φύτευση ευρείας ποικιλίας σπαρτών το ένα δίπλα στο άλλο έτσι ώστε να περιορίζεται η ταχεία εξάπλωση ασθενειών η σπορά οσπρίων μεταξύ οπορωφόρων δέντρων για τον εμπλουτισμό του εδάφους με άζωτο, το άπλωμα κοπροχώματος στα χωράφια πριν τη σπορά για να κάνουν το έδαφος πιο εύφορο και τη σπορά διαφόρων φυτών κυκλικά καθώς και περιόδους που δεν σπέρνουν, για να επιτρέψουν στη γη να αναζωογονείται. Οι γεωργοί βιολογικών καλλιεργειών αναγνωρίζουν το ρόλο των πουλιών στον έλεγχο των παρασίτων και έτσι συχνά αφήνουν ζώνες με φυσική βλάστηση γύρω από τα κτήματα τους ώστε να τα προσελκύουν. Επειδή έχουν αναλάβει τη δέσμευση να προμηθεύουν τον κόσμο με καθαρό, υγιεινό φαγητό, όχι μόνο διατηρούν τη γεωργική κληρονομιά για τις μέλλουσες γενιές, αλλά μειώνουν και το μακροπρόθεσμο κόστος των υπηρεσιών του νησιού και της χημικής μόλυνσης του φαγητού μας. ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΕΝΟΣ ΝΗΣΙΩΤΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ μελέτη αυτή σχεδιάστηκε και διεξήχθει από την Η Aριάνα Σάλβο, μεταπτυχιακός φοιτήτρια Masters στις Νησιώτικες Σπουδές του Πανεπιστημίου Prince Edward Island του Καναδά, σε συνεργασία με το Πτηνολογικό Σύνδεσμο Κύπρου. Η χρηματοδότηση προήλθε από το UNDP-ACT. Η μελέτη έχει 3 κύριους στόχους: 1.Να μελετήσει τα δυνητικά πλεονεκτήματα των βιολογικών μεθόδων καλλιέργειας για τα πουλιά των αγροτικών περιοχών. 2.Να διερευνήσει πως η τρέχουσα κυβερνητική πολιτική προωθεί ή/ και παρεμποδίζει την ανάπτυξη των μεθόδων βιολογικής καλλιέργειας. 3.Να καταγράψει τις επιτυχίες και τις προκλήσεις που βίωσαν οι Κύπριοι αγρότες οι οποίοι εφαρμόζουν σχέδια που προωθούν περισσότερο ευαισθητοποιημένες οικολογικές μεθόδους καλλιέργειας και να αναγνωρίσει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των βιολογικών καλλιεργειών στην Κύπρο. Για την επίτευξη αυτών των στόχων, έγιναν επισκέψεις σε 11 συνολικά αγροκτήματα και πάρθηκαν συνεντεύξεις από 15 αγρότες. Επιπρόσθετα, συμβουλευτήκαμε 2 άτομα που χαράσσουν πολιτική, καθώς και 2 ακόμη που συμμετέχουν 5

12 The results of the study are presented below. This project is bi-communal in scope which means that statistics have been collected, and interviews conducted on both sides of the island in order to gain a clear picture of the development of organic farming island-wide. στην πιστοποίηση των βιολογικών καλλιεργειών για σχετικές πληροφορίες. Για τον πρώτο σκοπό διεξήχθηκαν μελέτες πουλιών σε 4 αγροκτήματα βιολογικών καλλιεργειών και σε 4 συμβατικών μεθόδων καλλιέργειας σε μια προσπάθεια να συγκριθούν οι πανίδες των πουλιών (πληθυσμοί και ποικιλία ειδών) και έτσι να διαφανεί ο ρόλος των μεθόδων καλλιέργειας στη βιοποικιλότητα. Η Ε.Ε. υιοθέτησε στη σύνοδο του Gothenburg το 2001 (RSBP, 2003), το φιλόδοξο στόχο να βάλει τέλος στη μείωση της βιοποικιλότητας. Τα πουλιά είναι ευαίσθητοι δείκτες της υγείας του οικοσυστήματος και της σταθερότητάς του, αντανακλούν τις τάσεις της βιοποικιλότητας, αντιδρούν ιδιαίτερα στις αλλαγές, βρίσκονται ψηλά στην τροφική αλυσίδα, η παρατήρησή τους είναι ανέξοδη και είναι ο καλύτερα γνωστός και πολυπληθέστερος πληθυσμός της Ευρωπαϊκής άγριας ζωής (RSBP, 2003). Τα αποτελέσματα της μελέτης παρουσιάζονται παρακάτω. Η εργασία αυτή είναι δικοινοτική, το οποίο σημαίνει ότι τα στατιστικά στοιχεία συλλέχθηκαν και οι συνεντεύξεις πραγματοποιήθηκαν και στις δύο πλευρές του νησιού ώστε να αποκτήσουμε μια καθαρή εικόνα της ανάπτυξης των βιολογικών καλλιεργειών σε ολόκληρο το νησί. 6

13 ORGANIC FARMING AND FARMLAND BIRDS Methods Eight (8) sites were selected for the study. Four of these were lowland olive groves two organic and two conventional - and four fruit & nut tree groves on mountain terraces again, two organic and two conventional. The sites were: 1. Trooditissa Monastery: organic grove of apple, cherry and walnut trees. 2. Prodromos: conventional groves of apple, cherry and walnut grove. 3. Limnatis: organic peach tree grove. 4. Limnatis: conventional peach tree grove. 5. Strakka: organic olive tree grove. 6. Pera: conventional olive tree grove. 7. Myrtou: organic olive tree grove. 8. Myrtou: conventional olive tree grove. Bird surveys were carried out by an experienced bird recorder during the post-breeding period, in August Each site was surveyed twice during this period, once in the early morning ΒΙΟΛΟΓΙΚΈΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΚΑΙ ΠΟΥΛΙΑ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΕ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ Μέθοδοι Οκτώ (8) τοποθεσίες επιλέγηκαν για τη μελέτη. Τέσσερις από αυτές ήταν πεδινοί ελαιώνες δύο βιολογικοί και δυο συμβατικοί- και τέσσερις περιοχές καρποφόρων δένδρων σε ορεινά πλατώματα- και πάλι δύο βιολογικές και δύο συμβατικές. Οι τοποθεσίες ήταν: 1. Μονή Τροοδίτισσας: βιολογική καλλιέργεια μηλιών, κερασιών και αμυγδαλιών. 2. Πρόδρομος: συμβατικές καλλιέργειες 3. Λιμνάτης: βιολογική καλλιέργεια ροδάκινων 4. Λιμνάτης: συμβατική καλλιέργεια ροδάκινων 5. Στράκκα: βιολογική καλλιέργεια ελαιόδεντρων 6. Πέρα: συμβατική καλλιέργεια ελαιόδεντρων 7. Μύρτου: βιολογική καλλιέργεια ελαιόδεντρων 8. Μύρτου: συμβατική καλλιέργεια ελαιόδεντρων Η καταμέτρηση των πουλιών διεξήχθει από έναν έμπειρο παρατηρητή πουλιών κατά τη διάρκεια της μετα-αναπαραγωγικής περιόδου, τον Αύγουστο του 7

14 and once in the late afternoon (the periods of peak bird activity). Surveys lasted exactly 30 minutes, except for those of the two Limnatis sites, where the small size of the survey plots meant survey duration was only 20 minutes. Each survey consisted of slowly walking through the survey site and recording all birds seen or heard within the survey area. Birds in habitat adjacent to the survey site or birds over-flying the site were not recorded (as these were not necessarily utilizing the site) unless they were aerial feeders, such as swallows, directly above the survey site. Care was taken not to double-count the same individual bird or birds the surveyor never double-backed on his survey route to help avoid the double-counting pitfall. Results Tables 1 and 2 (opposite) provide a complete breakdown of the species and numbers of birds recorded during the 16 surveys of the 8 sites. Twenty-eight (28) of the Island s 73 regularly breeding species were recorded during the survey. Twenty-one (21) species were recorded in fruit & nut tree groves and 17 in olive groves. From a conservation point-of-view, the most important species recorded were the two endemics - Cyprus wheatear and Cyprus warbler the Masked shrike and the Cretzschmar s bunting. All these species are listed in Annex 1 of the EU Birds Directive (79/409/EEC) and are thus considered priority species for conservation action on a EU scale. The Cyprus wheatear was found to be more abundant in fruit & nut tree groves and more common within organic examples of such cultivations. 1 The Cyprus warbler was found in both olive and fruit & nut tree groves and was also more commonly recorded in organic sites. The Masked shrike was found mostly in organic olive groves, while the Cretzschmar s bunting was recorded only once, in organic fruit & nut groves. These patterns though not statistically testable (due to the small number of recordings involved) point to the importance of organic growing methods for priority species. Looking at the overall patterns for bird abundance and species richness, the survey findings give a clear indication of the bird conservation benefits of organic farming. Charts 1 and 2 (below) illustrate a pattern for greater bird species richness and, in particular, for greater bird abundance, in organic sites. The lack of statistical significance in these findings can be attributed to the small sample sizes involved. 1. In the Limnatis area, the Cyprus warbler seemed to be replaced by the Sardinian warbler, lending support to the theory that the endemic warbler is being displaced by its more widely geographically distributed cousin in west Cyprus. 1. Στην περιοχή του Λιμνάτη, ο Τρυπομάζης φαίνεται να έχει αντικατασταθεί από τον Τρυποβάτη, γεγονός που υποστηρίζει τη θεωρεία ότι το ενδημικό Sylvia παραγκωνίζεται από το γεωγραφικά ευρύτερα διαδεδομένο του εξάδελφο στη δυτική Κύπρο Κάθε περιοχή μελετήθηκε δυο φορές κατά την περίοδο αυτή, μια νωρίς το πρωί και μια αργά το απόγευμα (κατά τις περιόδους της κορυφαίας δραστηριότητα των πουλιών). Οι μετρήσεις διήρκησαν ακριβώς 30 λεπτά εκτός από τις δύο τοποθεσίες στο Λιμνάτη όπου εξαιτίας του μικρού μεγέθους των τεμαχίων η διάρκεια καταμέτρησης ήταν μόνο 20 λεπτά. Κάθε καταμέτρηση έγινε με αργό περπάτημα μέσα από την περιοχή καταμέτρησης και καταγραφή όλων των πουλιών που ακούστηκαν ή εθεάθησαν. Τα πουλιά γειτονικών περιοχών καθώς και τα πουλιά που πετούσαν πάνω από την προς μελέτη περιοχή δεν καταμετρήθηκαν (καθώς δεν είναι απαραίτητο ότι χρησιμοποιούσαν την προς μελέτη περιοχή) εκτός από αυτά που τρέφονται εναερίως όπως τα χελιδόνια, που βρίσκονταν ακριβώς πάνω από την περιοχή ενδιαφέροντος. Μέριμνα ελήφθη ώστε να μην καταμετρηθούν δυο φορές τα ίδια πουλιά ή ομάδες πουλιών ο παρατηρητής δεν οπισθοδρόμησε στην πορεία του ώστε να αποφύγει αυτή την παγίδα. Αποτελέσματα Οι πίνακες 1 και 2 παρακάτω παρέχουν μια πλήρη ανάλυση των ειδών και των αριθμών των πουλιών που καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια των 16 καταγραφών στις 8 περιοχές. Είκοσιοκτώ (28) από τα 73 είδη που αναπαράγονται τακτικά στο νησί, καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια της μελέτης. Εικοσιένα (21) είδη καταγράφηκαν σε καλλιέργειες οπορωφόρων δένδρων και 17 σε ελαιώνες. Από άποψη διάσωσης της άγριας φύσης, τα σημαντικότερα είδη που καταγράφηκαν ήταν τα δύο ενδημικά - Η Σκαληφούρτα και ο Τρυπομάζης Η Δακκανούρα και το Σιταροπούλι. Όλα αυτά τα είδη αναγράφονται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας της Ε.Ε. για τα Πουλιά (79/409/ EEC) και ως εκ τούτου θεωρούνται είδος του οποίου η διάσωση αποτελεί προτεραιότητα σε Ευρωπαϊκή κλίμακα. Η Σκαληφούρτα βρέθηκε σε μεγαλύτερη αφθονία στις οπορωκαλλιέργειες και ακόμη περισσότερο στις βιολογικές οπορωκαλλιέργειες. 1 Ο Τρυπομάζης βρέθηκε σε ελαιώνες καθώς και σε οπορωκαλλιέργειες με αυξημένη συχνότητα στις βιολογικές. Η Δακκανούρα βρέθηκε κυρίως σε βιολογικoύς ελαιώνες, ενώ το Σιταροπούλι καταγράφηκε μόνο μια φορά σε βιολογική οπορωκαλλιέργεια. Αυτό το πρότυπο, αν και δεν αποδεικνύεται στατιστικά (λόγω του μικρού αριθμού καταγραφών) υποδεικνύει τη σημασία των μεθόδων βιολογικής καλλιέργειας για τα προστατευόμενα είδη. Βλέποντας το συνολικό μοτίβο των πληθυσμών των πουλιών και της ποικιλίας των ειδών, τα ευρήματα της μελέτης δίνουν μια ξεκάθαρη ένδειξη για τα πλεονεκτήματα που προσφέρουν οι βιολογικές καλλιέργειες στη διάσωση των πουλιών. Οι πίνακες 1 και 2 (παρακάτω) δείχνουν ένα μοτίβο αυξημένης ποικιλίας ειδών και ειδικότερα αυξημένων πληθυσμών στις βιολογικές καλλιέργειες. Η έλλειψη στατιστικής σημαντικότητας των ευρημάτων αυτών μπορεί να αποδοθεί στο μικρό μέγεθος των δειγμάτων. 8

15 Table 1. Fruit & Nut Trees: Bird species and numbers recorded during surveys Είδη / Κοινό όνομα / Species Common Name Πίνακας 1. Δένδρα που παράγουν Φρούτα και Καρπούς: Είδη πουλιών και πληθυσμοί που καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια της μελέτης Βιολογικά / Organic Συμβατικά / Conventional Λιμνίτης / Τροοδίτισσα / Λιμνίτης / Πρόδρομος / Limnatis Trooditisa Mon. Limnatis Prodromos 1st survey 2nd survey 1st survey 2nd survey 1st survey 2nd survey 1st survey 2nd survey Alectoris chukar Chukar partridge Πέρδικα Gelerida cristata Crested lark Σκορταλλός Delichon urbica House martin Ασπροχελίδονο Hirundo daurica Red-rumped swallow Μιλτοχελίδονο Hirundo rustica Swallow Χελιδόνι Luscinia megarhynchos Nightingale Αηδώνι Oenanthe cypriaca Cyprus wheatear Σκαλιφούρτα Turdus merula Blackbird Μαβροπούλι Parus major Great tit Τσαγκαρούδι Cettia cetti Cetti s warbler Ψευταηδόνι Sylvia melanothorax Cyprus warbler Τρυπομάζης Sylvia melanocephala Sardinian warbler Τρυποβάτης Hippolais pallida Olivaceous warbler Τριβιτούρα Lanius nubicus Masked shrike Δακκανούρα Garrulus glandarius Jay Κίσσα Passer domesticus House sparrow Σπουργίτης Passer hispaniolensis Spanish sparrow Ισπανικός σπουργίτης Fringilla coelebs Chaffinch Σπίννος Carduelis carduelis Goldfinch Σγαρτίλι Carduelis cannabina Linnet Τσακροσγάρτιλο Emberiza caesia Cretzschmar s bunting Σιταροπούλι Total number of species recorded: / Συνολικός αριθμός ειδών: Total of species recorded for site: / Συνολικός αριθμός ειδών για την περιοχή: Total number of birds recorded: / Συνολικός αριθμός πουλιών: Table 2. Olive Groves: Bird species and numbers recorded during surveys Πίνακας 2. Ελαιώνες: : Είδη πουλιών και πληθυσμοί που καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια της μελέτης Βιολογικά / Organic Συμβατικά / Conventional Είδως/ Κοινό όνομα / Στράκα/Strakka Μύρτου/Myriou Πέρα/Pera Μύρτου/Myriou Species Common Name 1st survey 2nd survey 1st survey 2nd survey 1st survey 2nd survey 1st survey 2nd survey Falco tinnunculus Kestrel Κίτσις Streptopelia decaocto Collared dove Δεκαοκτούρα Columba palumbus Woodpigeon Φάσσα Upupa epops Hoopoe Πουπούξιος Gelerida cristata Crested lark Σκορταλλός Hirundo daurica Red-rumped swallow Μιλτοχελίδονο Hirundo rustica Swallow Χελιδόνι Oenanthe cypriaca Cyprus wheatear Σκαλιφούρτα Parus major Great tit Τσαγκαρούδι Sylvia melanothorax Cyprus warbler Τρυπομάζης Hippolais pallida Olivaceous warbler Τρυβιτούρα Lanius nubicus Masked shrike Δακκανούρα Corvus corone cornix Hooded crow Κοράζινος Pica pica Magpie Κατσικορόνα Passer domesticus House sparrow Σπουργίτι Carduelis carduelis Goldfinch Σγαρτίλι Carduelis chloris Greenfinch Λουλουδάς Total number of species recorded: / Συνολικός αριθμός ειδών: Total of species recorded for site: / Συνολικός αριθμός ειδών για την περιοχή: Total number of birds recorded: / Συνολικός αριθμός πουλιών:

16 Chart 1 (below) shows that more birds were recorded during surveys in organic olive groves and fruit & nut tree groves than in conventionally managed equivalents. Note however that differences in average bird numbers recorded in organic and conventional sites were not found to be statistically significant [ttest P-values were 0,26 for olive groves and 0,36 for fruit & nut tree groves]. Two organic and two conventional groves of each type (8 sites) were each surveyed twice during August of 2006 (16 surveys in total). Σχήμα 1 (παρακάτω) περισσότερα πουλιά καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια της μελέτης στους βιολογικούς ελαιώνες και οπορωκαλλιέργειες από ότι σε αντίστοιχες περιοχές που ασκούνται συμβατικές μέθοδοι καλλιέργειας. Ας σημειωθεί όμως ότι οι διαφορές στο μέσο όρο του αριθμού των πουλιών που καταγράφηκαν δεν θεωρούνται στατιστικά σημαντικές [t-test P-values ήταν 0,26 για τους ελαιώνες και 0,36 για τις οπορωκαλλιέργειες]. Δύο βιολογικές και δύο συμβατικές καλλιέργειες από κάθε τύπο (8 περιοχές) μελετήθηκαν δύο φορές κατά τη διάρκεια του Αυγούστου του 2006 (16 καταγραφές συνολικά). Αριθμός ειδών πουλιών σε βιολογικές και συμβατικές καλλιέργειες Number of Birds in Organic & Conventional Olive Groves and Fruit & Nut Groves Μέσος αριθμός ειδών πουλιών Average no. of birds recorded (with standard error bars) Ελαιώνες Olives Φρούτα & Καρποί Fruit & Nut Trees Βιολογικά Organic Συμβατικά Conventional Chart 2 (below) shows no difference in recorded bird species richness between organic and conventionally managed olive groves, whereas organic fruit & nut tree groves were found to be richer in bird species than the conventionally managed equivalents. Note however that the differences in average number of bird species recorded in organic and conventional fruit & nut tree sites were not found to be statistically significant [t-test P- value was 0,22]. Two organic and two conventional groves of each type (8 sites) were each surveyed twice during August of 2006 (16 surveys in total). Σχήμα 2 (παρακάτω) δεν φαίνεται να υπάρχει διαφορά στην ποικιλία των ειδών μεταξύ βιολογικών και συμβατικών καλλιεργειών στους ελαιώνες, ενώ στα βιολογικά οπορωφόρα και καρποφόρα φαίνεται να υπάρχει μεγαλύτερη ποικιλία ειδών από ότι στα συμβατικά αντίστοιχά τους. Ας σημειωθεί όμως ότι οι διαφορές στο μέσο όρο του αριθμού των πουλιών που καταγράφηκαν δεν θεωρούνται στατιστικά σημαντικές [t-test P-values ήταν 0,26 για τους ελαιώνες και 0,36 για τις οπορωκαλλιέργειες]. Δύο βιολογικές και δύο συμβατικές καλλιέργειες από κάθε τύπο (8 περιοχές) μελετήθηκαν δύο φορές κατά τη διάρκεια του Αυγούστου του 2006 (16 καταγραφές συνολικά). Αριθμοί πουλιών σε βιολογικές και συμβατικές καλλιέργειες Number of Birds Species in Organic & Conventional Olive Groves and Fruit & Nut Groves Μέσος αριθμός Πουλιών Average no. of bird species recorded (with standard error bars) Ελαιώνες Olives Φρούτα & Καρποί Fruit & Nut Trees Βιολογικά Organic Συμβατικά Conventional 10

17 Conclusions and Recommendations The findings from this study can only be considered preliminary and indicative, because of the small number of sites sampled a factor that made arrival at statistically significant (and therefore totally reliable) results unlikely. That said, these results point clearly to the potential benefits of organic farming methods for farmland bird conservation in Cyprus. By extension, and taking birds as biodiversity indicators, organic cultivation can, based on the findings of this study, be expected to have benefits for Cyprus farmland wildlife in general. The presence of many birds of pan-european importance in Cyprus farmland (e.g. Cyprus warbler, Cyprus wheatear, Masked shrike, Chukar and Roller (Coracias garrulus)) means the more widespread adoption of organic growing methods on the Island would likely have benefits for bird conservation on a Europe-wide scale. Given these interesting and highly conservation-relevant initial findings, a more in-depth and large-scale study of the potential benefits of organic growing for birds and other biodiversity would be of great usefulness and benefit. The positive effects of organic growing for birds can most likely be linked to the absence of chemical biocides (herbicides, insecticides, fungicides, etc) in such cultivations. Apart from the direct toxic Συμπεράσματα και Προτάσεις Τα ευρήματα αυτής της μελέτης μπορούν να θεωρηθούν μόνο προκαταρκτικά και ενδεικτικά εξαιτίας του μικρού δείγματος των περιοχών ένας παράγοντας ο οποίος καθιστά δύσκολη την εξαγωγή στατιστικά σημαντικών (και άρα απολύτως αξιόπιστων) αποτελεσμάτων. Παρόλα αυτά, τα αποτελέσματα καταδεικνύουν σαφώς τα εν δυνάμει πλεονεκτήματα των βιολογικών μεθόδων καλλιέργειας για τη διάσωση των πουλιών των αγροτικών περιοχών της Κύπρου. Κατά προέκταση και θεωρώντας τα πουλιά ως δείκτες βιοποικιλότητας, φαίνεται από τα ευρήματα της μελέτης αυτής, ότι οι βιολογικές καλλιέργειες μπορούν να προσφέρουν γενικότερα στην άγρια ζωή της Κύπρου. Η παρουσία στην Κύπρο πολλών πουλιών πανευρωπαϊκής σημασίας (π.χ. ο Τριπομάζης, η Σκαληφούρτα, η Δακκανούρα, κ.λ.π.) σημαίνει ότι η ευρύτερη υιοθέτηση βιολογικών μεθόδων καλλιέργειας στην Κύπρο, θα μπορούσε να συνεισφέρει στη διάσωση των πουλιών σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Με δεδομένο τα ενδιαφέροντα και ιδιαίτερα σχετικά με τη διάσωση των ειδών αρχικά ευρήματα, μια μελέτη σε μεγαλύτερο βάθος και κλίμακα για τα οφέλη των βιολογικών καλλιεργειών για τα πουλιά και τη βιοποικιλότητα θα ήταν πολύ χρήσιμη και ιδιαίτερα ωφέλημη. 11

18 (poisoning) effects such preparations can have on birds and other wildlife, the main benefit for birds derives from the fact that the absence of biocides allows for an abundance and diversity of both insects and weeds (and therefore seeds) on organic farms. This means a far more plentiful food supply is available to birds. This resource abundance will attract birds to organic farms, allowing them to act as natural control agents for both insect and weed pests. Τα θετικά αποτελέσματα των βιολογικών καλλιεργειών για τα πουλιά μπορούν πιθανότατα να συνδεθούν με την απουσία χημικών βιοκτόνων (ζιζανιοκτόνα, εντομοκτόνα, μυκητοκτόνα κτλ) στις καλλιέργειες αυτές. Εκτός από το άμεσα τοξικό αποτέλεσμα (δηλητηρίαση) που έχουν αυτά τα σκευάσματα στα πουλιά και στην άγρια φύση γενικότερα, το βασικό πλεονέκτημα για τα πουλιά προέρχεται από το γεγονός ότι η απουσία βιοκτόνων επιτρέπει σε πληθώρα και ποικιλία εντόμων και φυτών (άρα και σπόρων) να αναπτυχθούν στα βιολογικά αγροκτήματα. Τα παραπάνω σημαίνουν ότι υπάρχει πολύ περισσότερη τροφή για τα πουλιά, η οποία τα προσελκύει στα κτήματα βιολογικών καλλιεργειών όπου αυτά με τη σειρά τους λειτουργούν ως φυσικοί περιοριστικοί παράγοντες για τα έντομα και τα ζιζάνια. 12

19 ORGANIC FARMING IN THE GREEK CYPRIOT COMMUNITY Facts and Figures The number of farmers producing organically in the Greek Cypriot Community has increased dramatically from around 30 farmers in 1997 to over 300 in 2005 (Kanaris, personal interview, June, 2006). Most of these are part-time farmers, but a few namely the vegetable producers have it as their sole occupation. The total amount of land under organic cultivation has risen from 1665 decares in 2002 to 15,135 decares in Organically farmed land represented 1.15% of total agricultural land in Around 80% of those farming organically are olive producers, representing 38.81% of the total organically cultivated land. Leguminous crops represent 19.64%, grains 14.55%, and grape vineyards 7.06%. In total therefore these four categories compose slightly more than 80% of the island s organically farmed land. The remaining crops (herbs, carob, citrus, potatoes, vegetables, deciduous trees, and fallow fields) represent less than 3% each (Department of Agriculture Statistics, 2006). In order to be legally registered as organic growers, farmers must be registered with one of the island s two certifying bodies. LACON, whose mother company is German, opened in Cyprus in 1997 and currently certifies 95% of the island s organic growers. A second, Greek certifying body was established in ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΟΚΥΠΡΙΑΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ Δεδομένα και Στοιχεία αριθμός αγροτών που χρησιμοποιούν βιολογικές Ο μεθόδους έχει αυξηθεί δραματικά, από περίπου 30 αγρότες το 1997 σε περισσότερους από 300 το 2005 (Κανάρης, προσωπική συνέντευξη, Ιούνιος 2006). Οι περισσότεροι από αυτούς είναι αγρότες μερικής απασχόλησης αλλά για μερικούς κυρίως παραγωγούς λαχανικών αποτελεί το μοναδικό τους επάγγελμα. Η συνολική έκταση γης η οποία καλλιεργείται βιολογικά έχει αυξηθεί από 1665 δεκάρια το 2002 σε 15,135 δεκάρια το Η γη που καλλιεργείται βιολογικά αντιπροσωπεύει το 1,15% των συνολικών γεωργικών εκτάσεων το Περίπου το 80% αυτών που καλλιεργούν με βιολογικές μεθόδους είναι ελαιοπαραγωγοί και αντιπροσωπεύουν το 38,81% της συνολικά βιολογικά καλλιεργούμενης γης. Τα όσπρια αντιπροσωπεύουν το 19,64%, τα δημητριακά το 14,55% και οι αμπελώνες το 7,06%. Συνολικά λοιπόν, οι τέσσερις αυτές κατηγορίες αποτελούν λίγο περισσότερο από το 80% των βιολογικά καλλιεργούμενων εκτάσεων του νησιού. Τα υπόλοιπα (βότανα, χαρούπια, εσπεριδοειδή, πατάτες, λαχανικά, φυλλοβόλα δέντρα και χέρσες εκτάσεις) αντιπροσωπεύουν λιγότερο από 3% το καθένα (Στατιστικές Υπουργείου Γεωργίας, 2006). 13

20 Για να είναι νόμιμα εγγεγραμμένοι ως καλλιεργητές βιολογικών προϊόντων, οι γεωργοί θα πρέπει να εγγραφούν σε ένα από τους δύο συλλόγους του νησιού που προσφέρουν πιστοποίηση. Η LACON, θυγατρική γερμανικής εταιρίας, λειτουργεί στην Κύπρο από το 1997 και επί του παρόντος πιστοποιεί το 95% των βιολογικών καλλιεργητών της Κύπρου. Ένας δεύτερος, Ελληνικός σύλλογος, ιδρύθηκε το Υπάρχουν κάποια προγράμματα, κυρίως της Ε.Ε. και του Ο.Η.Ε. τα οποία έχουν υποστηρίξει και κάποια εξακολουθούν να υποστηρίζουν την βιολογική γεωργία στην Κύπρο: There are a number of mainly EU and UN programmes that have supported, and some that continue to support organic agriculture in Cyprus: ORGANICMED is an EU programme set up by various bodies from Cyprus, Greece, Malta and Italy funded by the Leonardo da Vinci programme. Its primary goal is the education and support of Mediterranean organic producers in order to further the development of organic farming in the region. Bio@gro ( is an online multilingual website (with text in English, Greek, Romanian and German) that serves as a portal from which organic farmers, traders, institutions and the public can access up to date information on organic products and technology. It is sponsored by nine companies and educational institutions. COAG (Cyprus Organic Advisory Group info) is a bi-communal organization whose aim is to share experience, information and guidance on matters related to the production and consumption of organic products in Cyprus. The group seeks to raise farmer and consumer awareness on organic production. Support comes from USAID and UNDP, and is executed by UNOPS. Policy Overview There are four main pillars of Cyprus organic policy framework: 1.Regulation (EEC) number 2092/91 adopted in 1991 on organic production of agricultural products and indications which lay down the laws on which national legislation is developed; 2.The 2001 Organic Law and its subsequent 2004 adopted revisions; 3.Cyprus Rural Development Plan (RDP); and 4.The Action Plan (still being developed by the Department of Agriculture in consultation with the Organic Products Committee) All of these national documents are developed under the umbrella of the Common Agricultural Policy (CAP), the largest and most ORGANICMED: ένα πρόγραμμα της Ε.Ε. οργανωμένο από διάφορους συλλόγους από Κύπρο, Ελλάδα, Μάλτα, και Ιταλία το οποίο χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα Leonardo da Vinci. Ο πρωταρχικός του στόχος είναι η επιμόρφωση και η υποστήριξη των μεσογειακών παραγωγών βιολογικών προϊόντων με σκοπό να προάγει την ανάπτυξη των βιολογικών καλλιεργειών στην περιοχή. Bio@gro ( aua.gr) είναι μια πολύγλωσση ιστοσελίδα του διαδικτύου (με κείμενο στα Ελληνικά, Αγγλικά, Ρουμάνικα και Γερμανικά). Στην ιστοσελίδα αυτή καλλιεργητές βιολογικών προϊόντων, έμποροι, οργανισμοί και το κοινό αποκτούν πρόσβαση σε τρέχουσες πληροφορίες σχετικά με βιολογικά προϊόντα και τεχνολογίες. Χορηγοί του είναι εννέα εταιρίες και εκπαιδευτικά ιδρύματα. COAG (Cyprus Organic Advisory Group είναι ένας δικοινοτικός οργανισμός του οποίου στόχος είναι <<να μοιραστεί εμπειρίες, πληροφορίες και καθοδήγηση σε θέματα σχετικά με την παραγωγή και κατανάλωση βιολογικών προϊόντων στην Κύπρο>>. Η ομάδα αυτή προσπαθεί να αυξήσει την ενημέρωση αγροτών και καταναλωτών σχετικά με την παραγωγή βιολογικών προϊόντων. Η υποστήριξη προέρχεται από το USAID και το UNDP και η διαχείριση της γίνεται από το UNOPS. Επισκόπηση Πολιτικής Υπάρχουν τέσσερα κύρια σκέλη του πλαισίου πολιτικής για τις καλλιέργειες στην Κύπρο: 1. Ο κανονισμός (Ε.Ο.Κ) υπ αριθμόν 2092/91 που υιοθετήθηκε το 1991 για την βιολογική παραγωγή γεωργικών προϊόντων και οδηγίες που ορίζουν τους νόμους με τους οποίους αναπτύσσεται η εθνική νομοθεσία. 2. Ο νόμος περί βιολογικών προϊόντων του 2001 και οι επακόλουθες αναθεωρήσεις του Το Σχέδιο Αγροτικής Ανάπτυξης Κύπρου (Σ.Α.Α.) και 4. Το Σχέδιο Δράσης (αναπτύσσεται από το Υπουργείο Γεωργίας με τη συμβολή της Επιτροπής Βιολογικών Προϊόντων). Όλα αυτά τα εθνικά έγγραφα αναπτύσσονται υπό την 14