ξεσκαρτάρισµα Αγρόκτηµα β ι ο λ ο γ ι κ ά Έτοιµοι για µεγάλο & Πιστοποιηµένη στο ράφι ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ΚΟΜΜΕΝΕΣ ΣΑΛΑΤΕΣ ΜΑΖΙ ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΡΧΙΜΑΚΗΣ ποιότητα

Transcript

1 Αγρόκτηµα β ι ο λ ο γ ι κ ά & Πιστοποιηµένη ποιότητα ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2009 ΤΕΥΧΟΣ 68 ΙΑΤΙΘΕΤΑΙ ΩΡΕΑΝ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΗΝ AGRENDA KAI ΤΟ PROFI ΜΑΖΙ ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΡΧΙΜΑΚΗΣ Aπ τ χωράφι... στο ράφι ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ΚΟΜΜΕΝΕΣ ΣΑΛΑΤΕΣ ΧΟΡΗΓΟΣ Έτοιµοι για µεγάλο ξεσκαρτάρισµα

2

3 Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Πόσο εύκολα είναι πολλές φορές τα λόγια και πόσο δύσκολη γίνεται συχνά η πράξη! Σε µια χώρα µε σπάνια γεωφυ- Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial σικά χαρακτηριστικά, Editorial όλοι µιλούν µε Editorial χαρακτηριστική Editorial άνεση για Editorial την ανάγκη στροφής στην πιστοποιηµένη ποιότητα, για τη διαφοροποίηση της αγροτικής παραγωγής, για την εφαρµογή καλλιεργητικών µεθόδων που προσιδιάζουν στην αειφορία, για τη βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία. Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Την ίδια όµως ώρα, Editorial ένας νεοσύστατος Editorial τοµέας παραγωγής, Editorial Editorial όπως είναι τα βιολογικά, σε µια χώρα που έχει όλα τα προαπαι- δος εξελίσσεται σε µια ακόµη «πληγή» της αγροτικής µας οικονοµίας, σε µια ακόµα αιτία «αιµορραγίας» για το εµπορικό ισοζύγιο της χώρας! Η εφαρµογή του βιολογικού τρόπου παραγωγής στην Ελλάδα Editorial Editorial Editorial τούµενα Editorial για να τον υποστηρίξει Editorial αποτελεσµατικά, Editorial αυτός ο κλά- Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial νωµένοι αγρότες κινήθηκαν προς αυτή την κατεύθυνση, απορρί- Editorial Editorial Editorial ξεκίνησε Editorial στις αρχές της Editorial δεκαετίας του 80, Editorial όταν κάποιοι µεµο- Editorial Edito- πτοντας τις χηµικές εισροές. Η ελληνική αγορά προϊόντων, κυρίrial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial ως δε των τροφίµων που αποτελούν σχεδόν το σύνολο της, θεωρείται αναπτυσσόµενη σύµφωνα µε τα ευρωπαϊκά και διεθνή δεδοµένα. Η αξία της εγχώριας αγοράς εκτιµάται στα 7,6 εκατ. ευρώ το 1996 µε τις εισαγωγές να αντιπροσωπεύουν το 25% Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial αυτής, Editorial ενώ το 2007 Editorial εκτοξεύεται στα Editorial 64,75 εκατ. ευρώ, Editorial µε τις ει- Editorial σαγωγές να καλύπτουν το 65% αυτής. Σύµφωνα µάλιστα µε εκπροσώπους του κλάδου, η πορεία των πωλήσεων εισαγόµενων βιολογικών προϊόντων αναµένεται να είναι αυξητική, όσο θα αυξάνεται και η ζήτηση των βιολογικών τροφίµων! ση οι συντελεστές του αγροτικού χώρου και η οργανωµένη Πο- Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Τι σηµαίνουν Editorial όλα αυτά; Editorial Ότι η χώρα, στην Editorial προκειµένη περίπτω- Editorial Editorial Editorial Editorial λιτεία, Editorial δεν είναι σε Editorial θέση να αξιοποιήσουν Editorial τα γεωφυσικά Editorial πλεονε- Editorial κτήµατα που αναµφισβήτητα υπάρχουν στην υπόθεση αυτή, έτσι ώστε να οργανωθεί σε υγιείς και στέρεες βάσεις µια νέα αγορά που θα µπορούσε να αποτελεί υπόδειγµα για ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο. Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Αντί όλων αυτών, Editorial βλέπουµε την εγχώρια Editorial ζήτηση για Editorial τα συγκε- Editorial κριµένα προϊόντα να καλύπτεται από αµφιβόλου ποιότητας εισα- για τις εύκολες κοινοτικές επιδοτήσεις, βλέπουµε τους καταναλωτές να αντιµετωπίζουν µε καχυποψία αυτή τη νέα αγορά. Βλέπουµε να χάνεται ένα ακόµα στοίχηµα! γωγές, βλέπουµε έναν ολόκληρο κόσµο να ενδιαφέρεται µόνο Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial 03 Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial rial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial rial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial Editorial

4 Φωτογραφίες: Ερηµάκης Γιώργος - αγρόκτηµα βιολογικά και πιστοποιημένη ποιότητα Μηνιαία έκδοση για την αγροτική επιχειρηµατικότητα και τα τρόφιµα >> ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ I ΙΟΚΤΗΣΙΑ ΕΚ ΟΤΗΣ - ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Green Box Εκδοτική Α.E. Νίκης 24, Σύνταγµα, , Tηλ: Fax: agroktima@ agronews.gr Γιάννης Πανάγος Παράξενος χειμώνας μπαίνει... Εκτός από τη χρεωκοπημένη γεωργία, η νέα κυβέρνηση, καλείται να αντιμετωπίσει και τις «απειλές» Μπαρόζο Σε νέα φάση εισέρχονται οι εξελίξεις στον αγροτικό τομέα απ αυτόν το χειμώνα, όχι μόνο γιατί μια νέα κυβέρνηση που στοιχηματίζει στην «πράσινη ανάπτυξη» καλείται να διαχειρισθεί τα αγροτικά πράγματα στη χώρα, αλλά και γιατί οι αλλαγές στην Κοινή Αγροτική Πολιτική παίρνουν σιγά σιγά μορφή χιονοστιβάδας. Β εβαίως τα προβλήματα στον αγροτικό χώρο παραμένουν πολλά και τα διλλήματα, με τα οποία βρίσκεται αντιμέτωπη η νέα πολιτική ηγεσία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης μεγάλα. Η ίδια η περιγραφή των προβλημάτων σηματοδοτεί πολλές φορές και τις πολιτικές που θα πρέπει να αναπτυχθούν προκειμένου η ελληνική γεωργία να βρει το δρόμο της. Έτσι, τα προβλήματα οργάνωσης στον τομέα της πρωτογενούς παραγωγής καθιστούν όλο και πιο επιτακτική την ανάγκη ανασυγκρότησης των συνεταιριστικών οργανώσεων του χώρου, ενώ την ίδια στιγμή οι δυσλειτουργίες στην αγορά επιβάλλουν το ξεκαθάρισμα της κατάστασης από «κερδοσκοπικά κυκλώματα» 6 Toυ Γιάννη Πανάγου τα οποία, παίρνοντας αφορμή από την αδύνατη διαπραγματευτική θέση των παραγωγών και την έλλειψη συστηματικών ελέγχων στην αγορά, αλλοιώνουν τους όρους του ανταγωνισμού και διευρύνουν την ψαλίδα των τιμών από το χωράφι μέχρι το ράφι. Η πολιτική ρητορική που έχει αναπτυχθεί τον τελευταίο καιρό από το κυβερνών κόμμα δείχνει ότι τόσο ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου όσο και τα προβεβλημένα κυβερνητικά στελέχη που έχουν επιφορτισθεί την ευθύνη για τη χάραξη πολιτικής στον αγροτικό χώρο, αντιλαμβάνονται την κρισιμότητα της κατάστασης και τις κύριες αιτίες της έλλειψης ανταγωνιστικότητας που παρουσιάζει σήμερα η ελληνική γεωργία. Το θέμα είναι αν υπάρχει η απαραίτητη πολιτική βούληση και τόλμη η καταβολή του επιδόματος αλληλεγγύης για να δρομολογηθούν οι αντίστοιχες λύσεις. και στους αγρότες και την επανεξέταση του Τόσο η υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης καθεστώτος επιστροφής του Ειδικού Φόρου Κατερίνα Μπατζελή με τις προγραμματικές Κατανάλωσης για το αγροτικό πετρέλαιο. δηλώσεις της κυβέρνησης για τη γεωργία, όσο Εξίσου σημαντικές όμως είναι και οι θεσμικές και ο υφυπουργός Μιχάλης Καρχιμάκης με τη παρεμβάσεις που εξήγγειλε η υπουργός και συνέντευξή του στο Αγρόκτημα, αγγίζουν την στις οποίες περιλαμβάνονται: «καρδιά» του αγροτικού προβλήματος. Θυμίζουμε ότι πριν από λίγο καιρό από το βήμα - Δημιουργία του αγροτικού Ταμείου Εγγυοδο- - Ανασυγκρότηση του ΕΛΓΑ της βουλής η κ. Μπατζελή, σαν έτοιμη από σίας Μικρών και Πολύ Μικρών Επιχειρήσεων (ΤΕΜΠΜΕ) καιρό γι αυτό το ρόλο, ανέπτυξε μια συνολική δέσμη μέτρων που κινείται σε όλα τα επίπεδα - Ενίσχυση του ρόλο της ΑΤΕbank στη χρηματοδότηση των αγροτών και απηχεί τη βούληση της κυβέρνησης για την ανασυγκρότηση της ελληνικής γεωργίας. - Επαναδιαπραγμάτευση του προγράμματος Αυτό που θα χρειασθεί είναι η αταλάντευτη Αλ. Μπαλτατζής με την Ευρωπαϊκή Ένωση κυβερνητική δράση και η συμπαράσταση - Κατοχύρωση του αγροτικού επαγγέλματος των συντελεστών του κλάδου της αγροτικής - Συστηματικό έλεγχο της λειτουργίας της οικονομίας, στα βήματα της νέας εποχής. αγοράς αγροτικών προϊόντων Το κυβερνητικό σχέδιο που ανέπτυξε η - Ενίσχυση συλλογικών δράσεων για τη κυρία Μπατζελή περιλαμβάνει μέτρα άμεσης διάθεση των αγροτικών προϊόντων και την οικονομική ανακούφισης των αγροτών, όπως προμήθεια αγροτικών εφοδίων η αύξηση της επιστροφής ΦΠΑ στο 11% και - Εξυγίανση, αναδιάρθρωσηση και ενίσχυση η αύξηση της αγροτικής σύνταξης (ΟΓΑ) κατά του ρόλου των συνεταιρισμών 30 ευρώ το μήνα (από 1η Οκτωβρίου 2009), - Αντικειμενική λειτουργία του ΟΠΕΚΕΠΕ ενισχύσεων, αλλά δεν θα οδηγήσει σε περαιτέρω αποσύνδεση της υποστήριξης σε κάθε νωρίς για να καθορισθούν με λεπτομέρειες τα πριμ κοινό για όλα τους αγρότες και για όλα τα σχετικά περιγράμματα ή η ακριβής ένταση της βασικό τομέα». Σύμφωνα με το κείμενο, «νέες κράτη μέλη της Ε.Ε. μελλοντικής μεταρρύθμισης της ΚΑΠ, είναι προκλήσεις και περιβαλλοντικές ανησυχίες» Συσχετισμός των εντάξεων Νέων Αγροτών Ο κ. Μπαρόζο έκανε λόγο για σημαντικές μειώσεις στο συνολικό μερίδιο του προϋπολογι- στόχους. Πρώτον, θα πρέπει να συνεχίσει με ως μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής σε συ- σαφές ότι θα πρέπει να καθοδηγείται από δύο θα μπορούν επίσης να «αντιμετωπιστούν στο πρόγραμμα πρώτης εγκατάστασης με την υλοποίηση Σχεδίων Βελτίωσης. σμού της Ε.Ε. που διατίθεται για τη γεωργία, αποφασιστικότητα τον εκσυγχρονισμό της, νεργασία με άλλες πολιτικές, ενώ οι δαπάνες Σ αυτά θα πρέπει να προστεθεί και η δέσμευση που ανέλαβε την περασμένη εβδομάδα η συγχρηματοδοτούμενες ενισχύσεις από τα νέες προκλήσεις και την επικέντρωση των δα- στόχους της, όπως η παραγωγή τροφίμων». λιγότερες κοινοτικές παρεμβάσεις στην αγορά, ώστε αν της επιτρέψει να ανταποκριθεί στις της ΚΑΠ θα επικεντρωθούν στους κύριους κυβέρνηση για το πάγωμα όλων των χρεών κράτη μέλη, αύξηση της υποχρεωτικής διαφοροποίησης και πόρους για «μη γεωργική» αξία. Δεύτερον, θα πρέπει να ενθαρρύνει την Μερική εθνικοποίηση πανών, όπου αυτές προσθέτουν περισσότερη των αγροτών σε όλες τις τράπεζες για τρία χρόνια και χωρίς καμία επιβάρυνση τόκων. ανάπτυξη της υπαίθρου» μετά το περαιτέρω σημαντική μείωση στο συνολικό Το κείμενο επίσης αναφέρεται σε μερική εθνικοποίηση της ΚΑΠ, συγκεκριμένα αναφέρει Η ρύθμιση αυτή έρχεται σαν αποτέλεσμα Στο εν λόγω έγγραφό του προέδρου που μερίδιο του προϋπολογισμού της ΕΕ που των αποφάσεων της ΕΕ να επιτρέψει την καλούνται όλοι οι Επίτροποι να απαντήσουν διατίθεται για τη γεωργία και την απελευθέρωση των δαπανών για νέες προτεραιότητες δαπανών της ΚΑΠ, θα μπορούσε να ανατεθεί πως «μεγαλύτερη ευθύνη των τρεχουσών καταβολή με τη μορφή ήσσονος σημασίας έως τις 24 Νοεμβρίου,η κοινή αγροτική εθνικών ενισχύσεων, μέχρι του ποσού των πολιτική δεν είναι μεταξύ του καταλόγου των της ΕΕ». στα κράτη μέλη, ή οι άμεσες ενισχύσεις θα ευρώ, σε όλους τους Ευρωπαίους «υψηλής προστιθέμενης αξίας» κοινοτικών Το σχέδιο ανακοίνωσης αναφέρει στη συνέχεια ότι «οι μηχανισμοί παρέμβασης στην εθνικές συνεισφορές». Μια τέτοια μεταρρύθ- μπορούσαν να συγχρηματοδοτηθούν από αγρότες, προκειμένου να αντιμετωπίσουν πολιτικών για το μέλλον. Η προσέγγιση αυτή τις επιπτώσεις της διεθνούς οικονομικής φαίνεται να έχει γίνει από κοινού με ορισμένα αγορά μπορούν να ξαναγίνουν ένα πραγματικό δίχτυ ασφαλείας» και καθησυχάζει τους έσοδα θα ήταν καλό να «εφαρμοστεί σταδιμιση της παροχής υποστήριξης σε όλα τα κρίσης. Στην Ελλάδα, όπου η κατάσταση της από τα στελέχη που εργάζονται με την Επίτροπο Γεωργίας Mαριάν Φίσερ Μπόελ, η οποία αναγνώστες αναφέροντας ότι «η προμήθεια ακά» και θα μπορούσε να συνοδεύεται από εθνικής οικονομίας δεν επιτρέπει γενναία επιδοματική πολιτική και με δεδομένο ότι φέρεται να αντιτίθεται σε μερική επανεθνικοποίηση του πρώτου πυλώνα της ΚΑΠ και πληθυσμό μπορεί να διασφαλιστεί με την υπαίθρου, η Επιτροπή επισημαίνει «οι νέες τροφίμων στον παγκόσμια αυξανόμενο μεταβατικά μέτρα. Σχετικά με τη ανάπτυξη της στις αρχές του χρόνου διατέθηκαν περί τα 500 εκατ. ευρώ με το γνωστό πακέτο Χατζηγάκη, η θέτει την προϋπόθεση για τη διατήρηση ενός αύξηση της παραγωγικότητας της γεωργίας προκλήσεις, ορισμένες από τις οποίες εντοπίστηκαν από τον «έλεγχο υγείας» της ΚΑΠ», θα δυνατότητα των ήσσονος σημασίας ενισχύσεων θα περιοριστεί στο «πάγωμα» όλων των Σε αυτό το πλαίσιο το σχέδιο της Επιτροπής βοήθειας και γνώσεων». μπορούσαν να συνεχιστεί η υποστήριξή τους» «επαρκούς» προϋπολογισμού για τη γεωργία. με εντατικές έρευνες, ανταλλαγή τεχνικής αγροτικών χρεών για τρία χρόνια. υπενθυμίζει, πρώτον, ότι μεταξύ του 1988 και μέσω της πολιτικής. Το έγγραφο εξηγεί ότι στο του 2013, «το συνολικό μερίδιο για την άμεση Μείωση των άμεσων ενισχύσεων πλαίσιο αυτό «η αύξηση της υποχρεωτικής Ο Μπαρόζο και το τέλος της ΚΑΠ στήριξη της γεωργίας στον προϋπολογισμό «Οι άμεσες ενισχύσεις δεν θα καταβάλλονται διαφοροποίησης (από τις άμεσες ενισχύσεις) Το θέμα είναι ότι η άνεση που προσέφερε της ΕΕ θα έχει συρρικνωθεί από 61% έως πλέον με βάση τα ιστορικά επίπεδα παραγωγής» καθώς πρόκειται για ένα μοντέλο που εί- συνεχίσει η πορεία που σκιαγραφήθηκε από θα μπορούσε να είναι μια επιλογή για να η ΕΕ για τη χορήγηση από τις εθνικές 32%» και ότι, σύμφωνα με την παρακολούθηση της ΚΑΠ, αυτή «η πτωτική πορεία ναι «δύσκολο να δικαιολογηθούν οι περίοδοι τις πιο πρόσφατες μεταρρυθμίσεις της ΚΑΠ». κυβερνήσεις για πρώτη φορά τόσο μεγάλων ενισχύσεων ( ευρώ) ήρθε μαζί με τις αναμένεται να συνεχιστεί και μετά το 2013, αναφοράς για τις πληρωμές» υπογραμμίζει Μια διαφορετική προσέγγιση, που περιγράφονται στο έγγραφο, θα μπορούσε να είναι να ανακοινώσεις του Προέδρου της Ευρωπαϊκής ακόμη και σε ένα σενάριο χωρίς αλλαγές». το κείμενο. Επιτροπής Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο για την «Για το μέλλον, αναφέρεται πως χρειάζεται Επίσης αναφέρει ότι «στήριξη θα μπορούσε «περαιτέρω εντατικοποίηση των δαπανών ανάγκη μείωσης της γραμμής χρηματοδότησης της ΚΑΠ και κατ ουσία, για σταδιακή σμός των γεωργικών δαπανών προκειμένου περιβαλλοντικές υπηρεσίες, αειφορικές με την αλλαγή του κλίματος». Η ανάπτυξη της περαιτέρω μεταρρύθμιση και εκσυγχρονι- να αφορά, μεταξύ άλλων, μη υποχρεωτικές της ΚΑΠ στις νέες προκλήσεις που σχετίζονται επανεθνικοποίηση των πολιτικών για τη να γίνει δικαιότερη και εναρμονιστεί με τις γεωργικές πρακτικές ή τη βελτίωση τοπίων υπαίθρου θα μπορούσε επίσης να προχωρήσει «ως μέσο για τη διαφοροποίηση των οικο- γεωργία, οριστικό τέλος των ιστορικών δικαιωμάτων και γενικευμένη καταβολή, με τη θέμενης αξίας». Για όλα αυτά το έγγραφο βρίσκει ότι «θα μπονομικών δραστηριοτήτων και των ευκαιριών ευρωπαϊκές προτεραιότητες σε αρχές προστι- υψηλής φυσικής αξίας». μορφή Ενιαίας Ενίσχυσης, ενός στρεμματικού Το έγγραφο συνεχίζει: «Αν και είναι πολύ ρούσε να οδηγήσει σε μείωση των άμεσων απασχόλησης στις αγροτικές περιοχές». 7 σελ ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΞΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑ Α ART DIRECTOR ΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ/ ΣΕΛΙ ΟΠΟΙΗΣΗ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ/ ΙΑΦΗΜΙΣΗ Ελένη ούσκα Ειρήνη Σκρέκη Χρήστος ιαµαντόπουλος Πέλλα Λασηθιωτάκη Νίκος Κατσένιος Ηλίας Εµµανουηλίδης Γιάννης Τσατσάκης Έλενα Ταγκαλάκη Λεωνίδας Κουρµαδάς Μπέτυ Σπανού Αθηνά Βέη Παναγ. Αραβαντινός Ελισάβετ Μπουζαλάκου σελ Β Ι Ο Λ Ο Γ Ι Κ Η Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Α 16 >> ΓΕΝΙΚΑ Η ακτινογραφία της βιολογικής γεωργίας Οι µεγάλες προσδοκίες της «πράσινης» καλλιέργειας Πολύς λόγος γίνεται για τη βιολογική γεωργία, τι όµως σηµαίνει ο όρος; Με απλά λόγια, πρόκειται για ένα αγροτικό σύστηµα διαχείρισης που παρέχει στον καταναλωτή φρέσκα, γευστικά, αυθεντικά τρόφιµα ενώ ταυτόχρονα σέβεται την ισορροπία των οικοσυστηµάτων. Του Λεωνίδα Κουρμαδά Γ Η ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας είναι σημαντική. ια να επιτύχει το στόχο αυτό, η βιολογική γεωργία βασίζεται σε στόχους και αρχές και εφαρμόζει συγκεκριμένες πρακτικές που ελαχιστοποιούν την ανθρώπινη παρέμβαση στην παραγωγή, τη μεταποίηση αλλά και τη διακίνηση των τροφίμων. Για να σημανθεί ένα προϊόν ως βιολογικό, πρέπει οι αρχές της βιολογικής γεωργίας να τηρούνται καθ όλη την αλυσίδα ανεφοδιασμού, από το χωράφι ως το ράφι του σουπερ μάρκετ. Οι ήπιες πρακτικές της βιολογικής γεωργίας συμβάλλουν στην παραγωγή υγιεινών τροφίμων και στην προστασία του περιβάλλοντος. Έτσι, στα πλαίσια της βιολογικής γεωργίας προκρίνεται η αμειψισπορά ως βασική προϋπόθεση για ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων, ενώ απαγορεύεται η χρήση γενετικά τροποποιημένων οργανισμών. Επιπλέον, είναι πολύ αυστηρές οι προϋποθέσεις χρήσης προϊόντων φυτοπροστασίας και συνθετικών λιπασμάτων, ζωικών αντιβιοτικών, συντηρητικών και προσθετικών στην επεξεργασία των τροφίμων. Η βιολογική γεωργία δίνει προτεραιότητα στη χρήση αυτοπαραγόμενων πόρων όπως το ζωικό κοπρολίπασμα και στις τοπικές ποικιλίες ζώων και φυτών που είναι προσαρμοσμένες στις ειδικές συνθήκες της κάθε περιοχής. Ο βιολογικός καλλιεργητής δεν αντιμετωπίζει το έδαφος σαν έναν ανεξάντλητο πόρο, αλλά ως ένα αγαθό που πρέπει να διαχειριστούμε για να βελτιώσουμε τη γονιμότητα και τη σύστασή του μέσα από κατάλληλες πρακτικές: αμειψισπορά, χρήση βιολογικών λιπασμάτων, εναλλαγή των βοσκοτόπων, σπορά καλλιεργειών για χλωρή λίπανση, φύτευση φυτοφρακτών. Μελέτη του 2002 βρήκε ότι η βιολογική γεωργία συνέβαλε στο να διπλασιαστούν οι πληθυσμοί σκαραβαίων και αραχνοειδών στο έδαφος, να αυξηθούν οι γαιοσκώληκες κατά 50% και τα σκαθάρια κατά 60%. Όμως, η βιολογική γεωργία με τις ήπιες με- A 17 ΣΥΝ ΡΟΜΕΣ ΙΑΝΟΜΗ ΕΚΤΥΠΩΣΗ- ΒΙΒΛΙΟ ΕΣΙΑ σελ Α Γ Ρ Ο Κ Τ Η Μ Α Τ Α A ν υπάρχει ένα αγρόκτημα στην δεύεται από ιδιόκτητη γεώτρηση συνεχούς Αττική με ιστορία και διεθνείς παροχής 34 κ.μ./ώρα, ο κ. Παπαδόπουλος διακρίσεις για τα επιτεύγματά καλλιεργεί ελιές, φιστικιές, συκιές, του, τότε αυτό είναι σίγουρα το αγρόκτημα οπωροφόρα και διακοσμητικά φυτά. της οικογένειας Παπαδόπουλου στον Άγ. Γεώργιο Μερέντας στο Μαρκόπουλο. Έχοντας καν προγράμματα της Ε.Ε. από το Από το 1990 και μετά εφαρμόστη- δύο αγάπες -τους πολύτιμους λίθους και τα Ινστιτούτο Βιολογίας του ΕΚΕΦΕ βιολογικά προϊόντα- ο ιονύσης Παπαδόπουλος κατάφερε να προσδώσει στα προϊόντα των εχθρών της ελιάς και της φιστικιάς, «ημόκριτος» για τη βιολογική διαχείριση του αξία ανάλογη με αυτή των διαμαντιών. υπό την καθοδήγηση του δρ. Βασίλη Μαζωμένου. Παράλληλα, σύμφωνα με τα όσα μας Άνθρωπος που ξεχωρίζει για την καλλιέργειά του, ο κ. Παπαδόπουλος αντιλή- εφαρμογή των προγραμμάτων αυτών, είπε ο κ. Παπαδόπουλος: «Η μακρόχρονη φθηκε νωρίς την ανάγκη για στροφή στη πάντα υπό την καθοδήγηση του Ινστιτούτου Βιολογίας, απέφερε θεαματικά βιολογική καλλιέργεια και από το 1978 ξεκίνησε ένα από τα πρώτα βιολογικά αποτελέσματα, τόσο στη μείωση των αγροκτήματα στην Ελλάδα, εφαρμόζοντας επιβλαβών εντόμων και την αύξηση πρωτοποριακές μεθόδους. Μάλιστα, για των ωφελίμων, όσο και στην επιτυχή να ικανοποιήσει τη λαχτάρα του για μάθηση, εκπαιδεύτηκε σε κιμπούτς στο Ισραήλ οποία έτυχαν ευμενούς αποδοχής στην παραγωγή οικολογικών προϊόντων, τα και την Ισπανία στη βιολογική καλλιέργεια ευρωπαϊκή αγορά». ελιάς και των πυρηνόκαρπων. Επίσης το 1990 άρχισε η συνεργασία με τον Οίκο Friedrich J. Blauel και ο έλεγχος και η βιολογική πιστοποίηση από την Σε μια έκταση 45 στρεμμάτων, που αρ- ελβετική «Nature Land». Από το 1993 Κατερίνα Μαντζαφού Ετήσια συνδροµή: 52,25 ευρώ Ευρώπη Πρακτορείο ιανοµής Τύπου Α.Ε. Εκτυπώσεις ΙΡΙΣ Α.Ε.Β.Ε. σελ Περιεχόµενα Πρωτοπόρος για την εποχή του Όταν ακούς τα δέντρα σου... Π ιο πολύτιμα και από τα διαμάντια Βιολογική καλλιέργεια ελιάς, φιστικιάς, συκιάς και οπωροφόρων στο Μαρκόπουλο Αττικής γίνονται και πάρα πολλοί ψεκασμοί. Εγώ το ξεπέρασα αυτό και έβγαλα μια ποιότητα η οποία είναι εξαιρετική. Αυτό που έκανα ήταν να παρατηρώ τα έντομα που μάζευαν οι παγίδες. Παράλληλα συγκέντρωνα και από ξένα κτήματα τα έντομα που προσέβαλαν τους καρπούς. Αυτά εν συνεχεία τα έβαζα στις παγίδες -σε διάφορα σημεία μέσα το κτήμα- και παρακολουθούσα πότε θα μου βγει το κατάλληλο έντομο. Με απλά λόγια, αυτό που κάνω είναι να αφήνω το έντομο να βγαίνει και να γεννάει, ώστε την επόμενη χρονιά να έως και το 2005 ο οργανισμός ΗΩ με έχω έτοιμο το μόλυσμα. Αυτό συνέχεια πλειάδα ειδικών γεωπόνων βοήθησε τον το κάνω παγίδα ώστε να τραβήξω και τα κ. Παπαδόπουλο στη δυναμική ανάπτυξη υπόλοιπα έντομα και να εξοντωθούν». της αγροτικής του εκμετάλλευσης. Από το 2006 το αγρόκτημα του κ. Παπαδόπουλου ανέλαβε ο οργανισμός «QWays - ιαδρο- Ο κ. Παπαδόπουλος αποκαλύπτει και μές Ποιότητας Α.Ε.». το μυστικό της ελαιοκαλλιέργειας: «Θα πρέπει να πούμε ένα μυστικό στους παραγωγούς. Τις παγίδες που βάζουν στα Όπως αποκάλυψε ο κ. Παπαδόπουλος: δέντρα οι περισσότεροι, όταν γεμίσουν «Τα φιστίκια είναι πολύ δύσκολο να δάκο, τις αδειάζουν. Εγώ τους αφήνω καλλιεργηθούν βιολογικά, διότι έχουν μέσα και αυτή η μυρωδιά που αναδύει ο πάρα πολλούς εχθρούς και θα πρέπει να δάκος τραβάει και τον υπόλοιπο δάκο». Στοιχεία επικοινωνίας Τηλ.: 210/ Η φιστικιά έχει το μυστικό της Ο ειδικός της ελιάς Μ ε καταγωγή των προγόνων γειας, από τον οργανισμό «Φυσιολογική». ξηρική χρονιά μπορεί η παραγωγή να πέσει του από τον ιστορικό Πόντο, ο και κάτω από τα 100 κιλά. Το μεγαλύτερο ημήτρης Κιζιρίδης μεγάλωσε σε ένα κατ εξοχήν αγροτικό περιβάλλον, «Είναι η έκτη χρονιά που καλλιεργούμε χνογνωσίας όσον αφορά το καταλληλότερο πρόβλημα το εντοπίζει στην έλλειψη τε- με τον πατέρα του να διαγράφει μία μακρά βιολογικά αλλά η τέταρτη χρονιά που υλικό και τις καλλιεργούμενες ποικιλίες, αγροτο-κτηνοτροφική πορεία, μέχρι τη είμαστε πιστοποιημένοι», επισημαίνει ο κ. μια γνώση που κατείχαν οι παλαιότεροι συνταξιοδότησή του το Κιζιρίδης, για να συμπληρώσει: «Τα σιτηρά αλλά έχει πλέον εκλείψει λόγω της «αναγκαστικής» γενετικής βελτίωσης που έχουν Τότε ο κ. ημήτρης, μαζί με τον αδελφό του, μας τα διαθέτουμε στην εσωτερική αγορά, ο οποίος είναι και μελισσοκόμος, ανέλαβαν προς το παρόν κυρίως για ζωοτροφές. υποστεί οι καλλιέργειες στην χώρα μας, τα ηνία της οικογενειακής αγροτικής Συνεργαζόμαστε με κτηνο-πτηνοτρόφους αλλά και παγκοσμίως. επιχείρησης στο χωριό Γερακαριό, 10 χλμ. της κεντρικής Μακεδονίας, καθώς είναι βόρεια του Κιλκίς. δύσκολο να προωθήσουμε τα προϊόντα μας Ο ίδιος παρ όλο που είναι απόφοιτος του σε πιο απομακρυσμένες περιοχές, λόγω και απόδοση που έχουμε από τη βιολογική Πώς είδε όμως ο κ. Κιζιρίδης τη λεγόμενη τμήματος «Ζωικής Παραγωγής της σχολής του κόστους των μεταφορικών». καλλιέργεια είναι σχεδόν η μισή από την κρίση στο χώρο των τροφίμων και δη των Τεχνολογίας Γεωπονίας» του ΤΕΙ Θεσσαλονίκης, δηλώνει Ηλεκτρονικός-τεχνικός Η/Υ, του, αναζητούν συνεργάτες, καθώς σκο- παραδέχεται ο κ. Κιζιρίδης. πιστωτικοί οίκοι έπαιξαν το παραμύθι της Τονίζει, πάντως, πως, μαζί με τον αδελφό απόδοση που είχαμε με τη συμβατική», σιτηρών; «Οι διεθνείς επιτήδειοι χρηματο- που είναι το κύριο επάγγελμά του. πεύουν να προχωρήσουν και στη μεταποίηση-τυποποίηση των προϊόντων τους, περίπτωση της βιοκαλλιέργειας, η ποσότητα σε χρηματοπιστωτικό προϊόν, όπως και με Αναγνωρίζει, μολαταύτα, πως στην κρίσης των σιτηρών, αναγάγοντας την τροφή «Στην περιοχή μας έχουμε εκτατικές καλλιέργειες σιταριού καθώς είναι ημιορεινή κάτι που έχει αποδειχθεί σχετικά δύσκολο πρέπει, αναγκαστικά, να θυσιάζεται στον το πετρέλαιο», δηλώνει κοφτά. ζώνη χωρίς ιδιαίτερα εύφορα εδάφη», καθώς ο τομέας των βιολογικών προϊόντων βωμό της ποιότητας. «Οι καλλιέργειες για βιοκαύσιμα και η βιολογική καλλιέργεια, που είχαν κατηγορηθεί αναφέρει ο κ. Κιζιρίδης, «καλλιεργούμε μία αναπτύσσεται σχετικά αργά στην Ελλάδα σε Η παραγωγική τους απόδοση, πάντως, έκταση 500 περίπου στρεμμάτων με σιτηρά σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες ποικίλει κάθε χρονιά, όπως είναι φυσικό. από μερικούς αρχικά ότι είχαν συμβάλλει - σκληρό σιτάρι, μαλακό σιτάρι, σίκαλη, και η ζήτηση των βιολογικών προϊόντων «Γενικά, έχουμε 100 με 180 κ.μ.ό. κιλά στην κρίση, συμμετέχουν μόλις στο 1% της κριθάρι, βρώμη - καθώς και κτηνοτροφικό είναι ακόμη σχετικά μικρή. παραγωγή ανά στρέμμα. Αλλά το νούμερο συνολικής παραγωγής». μπιζέλι και μηδική. «Αυτό που έχουμε διαπιστώσει και αντιλαμβάνονται πιθανώς όσοι έχουν εμπλακεί στον καθώς σε καλή χρονιά μπορεί να υπερβούμε μπορεί να ποικίλει πολύ», συμπληρώνει, Το αγρόκτημα έχει πιστοποιηθεί και ελέγχεται ως προς τον βιολογικό τρόπο καλλιέρ- βιολογικό τρόπο καλλιέργειας, είναι πως η τα 200 κιλά κατά μέσο όρο ενώ σε κακή- Τα δίνουμε για ζωοτροφές Η ποσότητα θυσιάζεται στο βωμό της ποιότητας Βιολογική καλλιέργεια σιτηρών στο Γερακάριο Κιλκίς Στοιχεία επικοινωνίας Τηλ.: 23410/ Ε Π Ε Ν Δ Υ Σ Ε Ι Σ 24 Δαγκωτό στο πρόγραµµα Μπαλτατζής Παραμύθι η κρίση στα σιτηρά Tο νερό κύλησε στ αυλάκι και τα μέτρα ενίσχυσης της βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας φαίνεται ότι έχουν πάρει τον δρόμο της προκήρυξης εντός των επόμενων εβδομάδων. Την τελευταία ημέρα διακυβέρνησης της νέας δημοκρατίας υπογράφτηκε - αθόρυβα - από τον πρώην υπουργό οικονομίας, γ. παπαθανασίου, η κοινή υπουργική απόφαση για την εφαρμογή των γεωργοπεριβαλλοντικών μέτρων ενίσχυσης του προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης , στην οποία συμπεριλαμβάνονται οι δύο δράσεις για όσους αγρότες και κτηνοτρόφους θέλουν να εντάξουν τις εκμεταλλεύσεις τους στο σύστημα της βιολογικής καλλιέργειας-εκτροφής. η υπογραφή, λοιπόν, έπεσε στις 2 οκτωβρίου και ενώ είχαν περάσει έξι μήνες από την ανακοίνωση του πρώην υπουργού αγροτικής ανάπτυξης και Τροφίμων, Σωτ. Χατζηγάκη ότι υπέγραψε τη συγκεκριμένη κυα. Του Πέτρου Αλεξανδρή 39 >> ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Τ ο κείμενο της ΚΥΑ δεν έχει αλλαγές και κανείς δεν μπορεί να καταλάβει για ποιο λόγο έκανε έξι μήνες για να υπογραφεί από τον κ. Παπαθανασίου. Πάντως, από δω και πέρα προέχει η σύνταξη της εφαρμοστικής υπουργικής απόφασης για τις δύο δράσεις από την αρμόδια Διεύθυνση Προγραμματισμού. Προκειμένου οι υποψήφιοι να ενταχθούν σε κάποια ή κάποιες από τις ενισχυόμενες δράσεις πρέπει να πληρούν Χτίζουµε γέφυρα της γεωργίας µε τον τουρισµό Έτοιµος να συγκρουστεί µε τα καρτέλ και τα κυκλώµατα της αγοράς δηλώνει ο υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Μιχάλης Καρχιµάκης «Νυστέρι» θα επιχειρήσει να βάλει στις αγορές των αγροτικών προϊόντων για να σπάσει το «απόστηµα» των καρτέλ και της κερδοσκοπίας, η νέα πολιτική ηγεσία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, όπως δηλώνει µε τη παρθενική του συνέντευξη στo Αγρόκτηµα, ο υφυπουργός κ. Μιχάλης Καρχιµάκης. Ο Συνέντευξη στον Γιάννη Πανάγο Λασιθιώτης πολιτικός, ο γού Αγροτικής Ανάπτυξης, έχοντας οποίος κατά κοινή ομολογία βιώσει ως βουλευτής τα αδιέξοδα στην έχει μπροστά του λαμπρό πολιτικό μέλλον, ξεκινά την κυβερνητική Μη ξεχνάμε ότι ο νομός Λασιθίου πώληση των αγροτικών προϊόντων. καριέρα του από τη θέση του υφυπουρ- αποτελεί το «περιβόλι» της Ελλάδας για πoποιότητας πάμφθηνα προϊόντα των τρίτων χωρών. Ο κ. Καρχιμάκης αντιμετωπίζει τις αγροτικές επιδοτήσεις ως εργαλείο ανάπτυξης και όχι ως αυτοσκοπό, δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ορθολογική αξιοποίηση του προγράμματος «Αλ. Μπαλτατζής» και τονίζει ότι στην Ελλάδα μπορούμε να παράγουμε εξαιρετικής ποιότητας τρόφιμα και ποτά τα οποία «εκ της φύσης τους» δεν μπαίνουν στον ανταγωνισμό με τα αμφίβολης τα εκτός εποχής κηπευτικά. τα παρακάτω κριτήρια επιλεξιμότητας: α. Να είναι αγρότες και να ασκούν αγροτική δραστηριότητα, όπως η έννοια ορίζεται στην απόφαση. γ. Να υποβάλλουν αίτηση ενίσχυσης για αγροτεμάχια και ζώα της εκμετάλλευσής τους, που πληρούν τις ακόλουθες προϋποθέσεις: Κατέχονται νόμιμα καθ όλη τη διάρκεια της πενταετίας. Αποκλείονται από την ένταξη αγροτεμάχια που έχουν Ποιοι είναι οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης του πρωτογενή τομέα της χώρας μας και πώς σκέφτεστε να τους κινήσετε; Η Ελληνική Ύπαιθρος έχει και τους ανθρώπους και τις δυνατότητες και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα να προχωρήσει σε μια ανταγωνιστική αγροτική ανάπτυξη. Δυστυχώς, όμως, στην κρισιμότατη τελευ- ενταχθεί στο μέτρο της δάσωσης γεωργικών γαιών. ηλώνονται στην ενιαία δήλωση εκμετάλλευσης. δ. Να αρχίσουν την 15η Οκτωβρίου του έτους υποβολής της αίτησης ενίσχυσης να εφαρμόζουν στο υπό ένταξη μέρος της εκμετάλλευσής τους, τις δεσμεύσεις που προβλέπονται κατά δράση. Εξαίρεση αποτελεί η πρώτη πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος, όπου η ημερομηνία έναρξης των δεσμεύσεων 25 σελ

5

6 >> ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ Παράξενος χειμώνας μπαίνει... Εκτός από τη χρεωκοπημένη γεωργία, η νέα κυβέρνηση, καλείται να αντιμετωπίσει και τις «απειλές» Μπαρόζο Σε νέα φάση εισέρχονται οι εξελίξεις στον αγροτικό τομέα απ αυτόν το χειμώνα, όχι μόνο γιατί μια νέα κυβέρνηση που στοιχηματίζει στην «πράσινη ανάπτυξη» καλείται να διαχειρισθεί τα αγροτικά πράγματα στη χώρα, αλλά και γιατί οι αλλαγές στην Κοινή Αγροτική Πολιτική παίρνουν σιγά σιγά μορφή χιονοστιβάδας. Βεβαίως τα προβλήματα στον αγροτικό χώρο παραμένουν πολλά και τα διλλήματα, με τα οποία βρίσκεται αντιμέτωπη η νέα πολιτική ηγεσία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης μεγάλα. Η ίδια η περιγραφή των προβλημάτων σηματοδοτεί πολλές φορές και τις πολιτικές που θα πρέπει να αναπτυχθούν προκειμένου η ελληνική γεωργία να βρει το δρόμο της. Έτσι, τα προβλήματα οργάνωσης στον τομέα της πρωτογενούς παραγωγής καθιστούν όλο και πιο επιτακτική την ανάγκη ανασυγκρότησης των συνεταιριστικών οργανώσεων του χώρου, ενώ την ίδια στιγμή οι δυσλειτουργίες στην αγορά επιβάλλουν το ξεκαθάρισμα της κατάστασης από «κερδοσκοπικά κυκλώματα» Toυ Γιάννη Πανάγου τα οποία, παίρνοντας αφορμή από την αδύνατη διαπραγματευτική θέση των παραγωγών και την έλλειψη συστηματικών ελέγχων στην αγορά, αλλοιώνουν τους όρους του ανταγωνισμού και διευρύνουν την ψαλίδα των τιμών από το χωράφι μέχρι το ράφι. Η πολιτική ρητορική που έχει αναπτυχθεί τον τελευταίο καιρό από το κυβερνών κόμμα δείχνει ότι τόσο ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου όσο και τα προβεβλημένα κυβερνητικά στελέχη που έχουν επιφορτισθεί την ευθύνη για τη χάραξη πολιτικής στον αγροτικό χώρο, αντιλαμβάνονται την κρισιμότητα της κατάστασης και τις κύριες αιτίες της έλλειψης ανταγωνιστικότητας που παρουσιάζει σήμερα η ελληνική γεωργία. Το θέμα είναι αν υπάρχει η απαραίτητη πολιτική βούληση και τόλμη για να δρομολογηθούν οι αντίστοιχες λύσεις. Τόσο η υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Κατερίνα Μπατζελή με τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης για τη γεωργία, όσο και ο υφυπουργός Μιχάλης Καρχιμάκης με τη συνέντευξή του στο Αγρόκτημα, αγγίζουν την «καρδιά» του αγροτικού προβλήματος. Θυμίζουμε ότι πριν από λίγο καιρό από το βήμα της βουλής η κ. Μπατζελή, σαν έτοιμη από καιρό γι αυτό το ρόλο, ανέπτυξε μια συνολική δέσμη μέτρων που κινείται σε όλα τα επίπεδα και απηχεί τη βούληση της κυβέρνησης για την ανασυγκρότηση της ελληνικής γεωργίας. Αυτό που θα χρειασθεί είναι η αταλάντευτη κυβερνητική δράση και η συμπαράσταση των συντελεστών του κλάδου της αγροτικής οικονομίας, στα βήματα της νέας εποχής. Το κυβερνητικό σχέδιο που ανέπτυξε η κυρία Μπατζελή περιλαμβάνει μέτρα άμεσης οικονομική ανακούφισης των αγροτών, όπως η αύξηση της επιστροφής ΦΠΑ στο 11% και η αύξηση της αγροτικής σύνταξης (ΟΓΑ) κατά 30 ευρώ το μήνα (από 1η Οκτωβρίου 2009), η καταβολή του επιδόματος αλληλεγγύης και στους αγρότες και την επανεξέταση του καθεστώτος επιστροφής του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης για το αγροτικό πετρέλαιο. Εξίσου σημαντικές όμως είναι και οι θεσμικές παρεμβάσεις που εξήγγειλε η υπουργός και στις οποίες περιλαμβάνονται: - Ανασυγκρότηση του ΕΛΓΑ - Δημιουργία του αγροτικού Ταμείου Εγγυοδοσίας Μικρών και Πολύ Μικρών Επιχειρήσεων (ΤΕΜΠΜΕ) - Ενίσχυση του ρόλο της ΑΤΕbank στη χρηματοδότηση των αγροτών - Επαναδιαπραγμάτευση του προγράμματος Αλ. Μπαλτατζής με την Ευρωπαϊκή Ένωση - Κατοχύρωση του αγροτικού επαγγέλματος - Συστηματικό έλεγχο της λειτουργίας της αγοράς αγροτικών προϊόντων - Ενίσχυση συλλογικών δράσεων για τη διάθεση των αγροτικών προϊόντων και την προμήθεια αγροτικών εφοδίων - Εξυγίανση, αναδιάρθρωσηση και ενίσχυση του ρόλου των συνεταιρισμών - Αντικειμενική λειτουργία του ΟΠΕΚΕΠΕ 6

7 - Συσχετισμός των εντάξεων Νέων Αγροτών στο πρόγραμμα πρώτης εγκατάστασης με την υλοποίηση Σχεδίων Βελτίωσης. Σ αυτά θα πρέπει να προστεθεί και η δέσμευση που ανέλαβε την περασμένη εβδομάδα η κυβέρνηση για το πάγωμα όλων των χρεών των αγροτών σε όλες τις τράπεζες για τρία χρόνια και χωρίς καμία επιβάρυνση τόκων. Η ρύθμιση αυτή έρχεται σαν αποτέλεσμα των αποφάσεων της ΕΕ να επιτρέψει την καταβολή με τη μορφή ήσσονος σημασίας εθνικών ενισχύσεων, μέχρι του ποσού των ευρώ, σε όλους τους Ευρωπαίους αγρότες, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της διεθνούς οικονομικής κρίσης. Στην Ελλάδα, όπου η κατάσταση της εθνικής οικονομίας δεν επιτρέπει γενναία επιδοματική πολιτική και με δεδομένο ότι στις αρχές του χρόνου διατέθηκαν περί τα 500 εκατ. ευρώ με το γνωστό πακέτο Χατζηγάκη, η δυνατότητα των ήσσονος σημασίας ενισχύσεων θα περιοριστεί στο «πάγωμα» όλων των αγροτικών χρεών για τρία χρόνια. Ο Μπαρόζο και το τέλος της ΚΑΠ Το θέμα είναι ότι η άνεση που προσέφερε η ΕΕ για τη χορήγηση από τις εθνικές κυβερνήσεις για πρώτη φορά τόσο μεγάλων ενισχύσεων ( ευρώ) ήρθε μαζί με τις ανακοινώσεις του Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο για την ανάγκη μείωσης της γραμμής χρηματοδότησης της ΚΑΠ και κατ ουσία, για σταδιακή επανεθνικοποίηση των πολιτικών για τη γεωργία, οριστικό τέλος των ιστορικών δικαιωμάτων και γενικευμένη καταβολή, με τη μορφή Ενιαίας Ενίσχυσης, ενός στρεμματικού πριμ κοινό για όλα τους αγρότες και για όλα τα κράτη μέλη της Ε.Ε. Ο κ. Μπαρόζο έκανε λόγο για σημαντικές μειώσεις στο συνολικό μερίδιο του προϋπολογισμού της Ε.Ε. που διατίθεται για τη γεωργία, λιγότερες κοινοτικές παρεμβάσεις στην αγορά, συγχρηματοδοτούμενες ενισχύσεις από τα κράτη μέλη, αύξηση της υποχρεωτικής διαφοροποίησης και πόρους για «μη γεωργική» ανάπτυξη της υπαίθρου» μετά το Στο εν λόγω έγγραφό του προέδρου που καλούνται όλοι οι Επίτροποι να απαντήσουν έως τις 24 Νοεμβρίου,η κοινή αγροτική πολιτική δεν είναι μεταξύ του καταλόγου των «υψηλής προστιθέμενης αξίας» κοινοτικών πολιτικών για το μέλλον. Η προσέγγιση αυτή φαίνεται να έχει γίνει από κοινού με ορισμένα από τα στελέχη που εργάζονται με την Επίτροπο Γεωργίας Mαριάν Φίσερ Μπόελ, η οποία φέρεται να αντιτίθεται σε μερική επανεθνικοποίηση του πρώτου πυλώνα της ΚΑΠ και θέτει την προϋπόθεση για τη διατήρηση ενός «επαρκούς» προϋπολογισμού για τη γεωργία. Σε αυτό το πλαίσιο το σχέδιο της Επιτροπής υπενθυμίζει, πρώτον, ότι μεταξύ του 1988 και του 2013, «το συνολικό μερίδιο για την άμεση στήριξη της γεωργίας στον προϋπολογισμό της ΕΕ θα έχει συρρικνωθεί από 61% έως 32%» και ότι, σύμφωνα με την παρακολούθηση της ΚΑΠ, αυτή «η πτωτική πορεία αναμένεται να συνεχιστεί και μετά το 2013, ακόμη και σε ένα σενάριο χωρίς αλλαγές». «Για το μέλλον, αναφέρεται πως χρειάζεται περαιτέρω μεταρρύθμιση και εκσυγχρονισμός των γεωργικών δαπανών προκειμένου να γίνει δικαιότερη και εναρμονιστεί με τις ευρωπαϊκές προτεραιότητες σε αρχές προστιθέμενης αξίας». Το έγγραφο συνεχίζει: «Αν και είναι πολύ νωρίς για να καθορισθούν με λεπτομέρειες τα σχετικά περιγράμματα ή η ακριβής ένταση της μελλοντικής μεταρρύθμισης της ΚΑΠ, είναι σαφές ότι θα πρέπει να καθοδηγείται από δύο στόχους. Πρώτον, θα πρέπει να συνεχίσει με αποφασιστικότητα τον εκσυγχρονισμό της, ώστε αν της επιτρέψει να ανταποκριθεί στις νέες προκλήσεις και την επικέντρωση των δαπανών, όπου αυτές προσθέτουν περισσότερη αξία. Δεύτερον, θα πρέπει να ενθαρρύνει την περαιτέρω σημαντική μείωση στο συνολικό μερίδιο του προϋπολογισμού της ΕΕ που διατίθεται για τη γεωργία και την απελευθέρωση των δαπανών για νέες προτεραιότητες της ΕΕ». Το σχέδιο ανακοίνωσης αναφέρει στη συνέχεια ότι «οι μηχανισμοί παρέμβασης στην αγορά μπορούν να ξαναγίνουν ένα πραγματικό δίχτυ ασφαλείας» και καθησυχάζει τους αναγνώστες αναφέροντας ότι «η προμήθεια τροφίμων στον παγκόσμια αυξανόμενο πληθυσμό μπορεί να διασφαλιστεί με την αύξηση της παραγωγικότητας της γεωργίας με εντατικές έρευνες, ανταλλαγή τεχνικής βοήθειας και γνώσεων». Μείωση των άμεσων ενισχύσεων «Οι άμεσες ενισχύσεις δεν θα καταβάλλονται πλέον με βάση τα ιστορικά επίπεδα παραγωγής» καθώς πρόκειται για ένα μοντέλο που είναι «δύσκολο να δικαιολογηθούν οι περίοδοι αναφοράς για τις πληρωμές» υπογραμμίζει το κείμενο. Επίσης αναφέρει ότι «στήριξη θα μπορούσε να αφορά, μεταξύ άλλων, μη υποχρεωτικές περιβαλλοντικές υπηρεσίες, αειφορικές γεωργικές πρακτικές ή τη βελτίωση τοπίων υψηλής φυσικής αξίας». Για όλα αυτά το έγγραφο βρίσκει ότι «θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση των άμεσων ενισχύσεων, αλλά δεν θα οδηγήσει σε περαιτέρω αποσύνδεση της υποστήριξης σε κάθε βασικό τομέα». Σύμφωνα με το κείμενο, «νέες προκλήσεις και περιβαλλοντικές ανησυχίες» θα μπορούν επίσης να «αντιμετωπιστούν ως μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής σε συνεργασία με άλλες πολιτικές, ενώ οι δαπάνες της ΚΑΠ θα επικεντρωθούν στους κύριους στόχους της, όπως η παραγωγή τροφίμων». Μερική εθνικοποίηση Το κείμενο επίσης αναφέρεται σε μερική εθνικοποίηση της ΚΑΠ, συγκεκριμένα αναφέρει πως «μεγαλύτερη ευθύνη των τρεχουσών δαπανών της ΚΑΠ, θα μπορούσε να ανατεθεί στα κράτη μέλη, ή οι άμεσες ενισχύσεις θα μπορούσαν να συγχρηματοδοτηθούν από εθνικές συνεισφορές». Μια τέτοια μεταρρύθμιση της παροχής υποστήριξης σε όλα τα έσοδα θα ήταν καλό να «εφαρμοστεί σταδιακά» και θα μπορούσε να συνοδεύεται από μεταβατικά μέτρα. Σχετικά με τη ανάπτυξη της υπαίθρου, η Επιτροπή επισημαίνει «οι νέες προκλήσεις, ορισμένες από τις οποίες εντοπίστηκαν από τον «έλεγχο υγείας» της ΚΑΠ», θα μπορούσαν να συνεχιστεί η υποστήριξή τους» μέσω της πολιτικής. Το έγγραφο εξηγεί ότι στο πλαίσιο αυτό «η αύξηση της υποχρεωτικής διαφοροποίησης (από τις άμεσες ενισχύσεις) θα μπορούσε να είναι μια επιλογή για να συνεχίσει η πορεία που σκιαγραφήθηκε από τις πιο πρόσφατες μεταρρυθμίσεις της ΚΑΠ». Μια διαφορετική προσέγγιση, που περιγράφονται στο έγγραφο, θα μπορούσε να είναι να «περαιτέρω εντατικοποίηση των δαπανών της ΚΑΠ στις νέες προκλήσεις που σχετίζονται με την αλλαγή του κλίματος». Η ανάπτυξη της υπαίθρου θα μπορούσε επίσης να προχωρήσει «ως μέσο για τη διαφοροποίηση των οικονομικών δραστηριοτήτων και των ευκαιριών απασχόλησης στις αγροτικές περιοχές». 7

8 >> ΑΓΟΡΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΦΩΣ στην άκρη του τούνελ Θετικά κύλησε ο μήνας Οκτώβριος για τα περισσότερα αγροτικά προϊόντα, κάποια εκ των οποίων σημείωσαν σημαντικά υψηλότερες τιμές στα διεθνή χρηματιστήρια. Ωστόσο, η ισχυροποίηση της ισοτιμίας δολαρίου έναντι βασικών νομισμάτων πίεσαν στις αρχές Νοεμβρίου ελαφρά τις τιμές. Ελαιόλαδο, σιτηρά και καλαμπόκι δείχνουν μικρή πτώση, ενώ το βαμβάκι κρατιέται ακόμα αρκετά ψηλά. Η αντίσταση των διεθνών τιμών βάμβακος στη γενικότερη διόρθωση, φανερώνει την ύπαρξη θεμελιωδών στοιχείων που στηρίζουν την αγορά. Και ενώ η συγκομιδή στη χώρα μας έχει ολοκληρωθεί, τα κλωστήρια παγκοσμίως ενισχύουν τη ζήτηση για ίνα, γεγονός το οποίο στηρίζει τις χρηματιστηριακές τιμές. Τα τουρκικά κλωστήρια μπαίνουν δυναμικά στην αγορά και συντηρούν τη θετική εικόνα για το προϊόν. Ακόμα και την τιμή ρεκόρ των 68 σεντς ανά λίμπρα έφτασε η χρηματιστηριακή τιμή του βάμβακος, με τα ελληνικά κλωστήρια να συνεχίζουν τις παραλαβές στην τιμή περί τα 30 λεπτά το κιλό. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του κλάδου, η φετινή παραγωγή εκκοκκισμένου θα φτάσει τους τόνους. Της Ελένης Δούσκα Στο δολάριο «ποντάρουν» τα ελληνικά σιτηρά Την ίδια ώρα, απώλειες παρουσίασαν τα χρηματιστήρια σιτηρών, την τελευταία εβδομάδα του Οκτωβρίου. Το σιτάρι αδυνατεί για την ώρα να διαχωριστεί από τις αγορές άλλων εμπορευμάτων, θετικές όμως παραμένουν οι τιμές των σιτηρών στη διεθνή αγορά, σύμφωνα με τον Οργανισμό Δημητριακών της Ιταλίας, καθώς φαίνεται πως τα σιτηρά εξέρχονται από την περίοδο κρίσης που διένυσαν για περίπου δυο μήνες. Το σκληρό σιτάρι επανήλθε σε πιο φυσιολογικά επίπεδα τιμών και διαμορφώνεται στα ευρώ ο τόνος. Την ίδια εικόνα παρουσιάζουν και τα αμερικανικά χρηματιστήρια σιτηρών, που κατέγραψαν τον Οκτώβριο άνοδο 7-8,5%. Σημαντικά υψηλά κινήθηκε και η διεθνής τιμή του καλαμποκιού στις αρχές Νοεμβρίου, η οποία ξεκόλλησε από τα 128 ευρώ ο τόνος και έφτασε στα ευρώ. Θέλουν πράξεις τα κρασοστάφυλα Η φετινή χρονιά για τα κρασοστάφυλα και το κρασί κύλησε σε γενικές γραμμές με αρνητικό πρόσημο. Η παραγωγή κρασοστάφυλων ήταν καλή (περί τους τόνους, αυξημένη κατά 15%), ενώ η ποιότητα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «μικτή», καθώς υπήρξαν διαφορές από περιοχή σε περιοχή, κυρίως λόγω έντονων βροχοπτώσεων την περίοδο του τρύγου σε μεγάλα αμπελοτόπια της χώρας. Τα αποθέματα κρασιού της περασμένης χρονιάς ήταν υψηλά, κάνοντας πολύ σκεπτικούς τους ιδιώτες οινοποιούς και τις οργανώσεις των παραγωγών στην εισκόμιση της φετινής παραγωγής. Ιδιαίτερα οι πρώτοι κινήθηκαν πολύ διστακτικά, έκαναν επιλεκτικές αγορές σταφυλιών (μόνο τον «αφρό»), μικρότερες ποσότητες σε ΙΕΘΝΕΙΣ ΤΙΜΕΣ σχέση με την προηγούμενη χρονιά και σε τιμές μειωμένες κατά 15%. Υπό τις οδηγίες της προηγούμενης κυβέρνησης, οι συνεταιρισμοί αγόρασαν τα σταφύλια, πλήρωσαν όπως και όσο μπορούσαν τους παραγωγούς και τώρα βουλιάζουν στα αποθέματα. Ανέβηκε ψηλά το ελαιόλαδο Με όχι και τους καλύτερους οιωνούς, λόγω των χαμηλών τιμών στην Πελοπόννησο, φαίνεται πως «ανοίγει» φέτος η παραγωγική χρονιά για το ελαιόλαδο. Μετά τα 2,50 ευρώ το κιλό για το πρώιμο μαυρολίσιο ελαιόλαδο της Μεσσηνίας, στα επίπεδα των 2,60-2,70 ευρώ το κιλό ξεκίνησε η εμπορική σεζόν και για το ελαιόλαδο ποικιλίας αθηνοελιάς στη Λακωνία. Αυτό, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, πρακτικά σημαίνει ότι η παραγωγική χρονιά θα ξεκινήσει σε τιμές χαμηλότερες περίπου κατά 0,50 ευρώ το κιλό από τις προαναφερθείσες. Την ίδια ώρα, στις διεθνείς αγορές, η τιμή του ελαιολάδου τον Οκτώβριο κινήθηκε σε υψηλά επίπεδα. Χαρακτηριστικά, το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο, έφτασε και τα 2,51 ευρώ το κιλό. Ωστόσο, στις αρχές Νοεμβρίου, ο όγκος των συναλλαγών φαίνεται περιορισμένος, καθώς η αυξημένη παραγωγή διεθνώς σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση προκαλούν διστακτικότητα στους εμπόρους. Προϊόν 4/11/08 4/5/09 4/8/09 4/10/09 4/11/09 Σιτάρι σκληρό Καλαμπόκι Βαμβάκι 45,20 57,81 62,15 59,26 68,68 Ευρώ ανά τόνο (δηµητριακά), σεντς ανά λίµπρα (βαµβάκι) 8

9 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΟΥ ΜΗΝΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ Αγρόκτηµα, Τεύχος 68, Nοέµβριος 2009 &Πιστοποιημένη ποιότητα Ακόμα προσπαθώ... Την ισορροπία μεταξύ αγοράς και επιδοτήσεων, ζήτησης και προσφοράς ψάχνουν να βρουν ακόμα τα ελληνικά βιολογικά προϊόντα. Όλες οι συνθήκες είναι ευνοϊκές, ακόμα και η περιβόητη οικονομική κρίση φαίνεται ότι δεν τα άγγιξε σε τόσο μεγάλο βαθμό όσο π.χ. στη Μεγάλη Βρετανία. Τότε τι έχουν τα έρμα και δεν τραβάνε; Κάποιοι δικαίως λένε ότι είναι νωρίς για να περιμένουμε το μεγάλο «μπαμ», αφού δεν έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που καθιερώθηκαν στη συνείδηση του καταναλωτή και έμαθε ο Έλληνας να τα αναγνωρίζει και να τα ζητάει. Τώρα, λοιπόν, που μάθαμε τι είναι και ποιοι τα παράγουν, δεν θα έπρεπε οι βιοκαλλιεργητές να καρπώνονται αυτό το όφελος; Εκεί βρίσκεται η ένσταση όλων όσοι ασχολούνται με μεράκι και υποστηρίζουν τα βιολογικά προϊόντα, διότι φαίνεται ότι η πλειοψηφία όσων είναι ελληνικής προέλευσης δεν βρίσκουν τον δρόμο προς το ράφι με τρόπο που να καθιστά βιώσιμη μία βιολογική εκμετάλλευση. Το πρόβλημα εντοπίζεται στην κερκόπορτα των εισαγωγών που άνοιξε πριν μερικά χρόνια, όταν η ζήτηση για βιολογικά προϊόντα ξεπερνούσε την προσφορά σε μεγάλο ποσοστό κι οι εταιρείες εισαγωγών-διανομών αποφάσισαν να επενδύσουν σε δίκτυα και σε σχέσεις με παραγωγούς του εξωτερικού, προκειμένου να βγάλουν γρήγορο κέρδος. Όταν άρχισε να υπάρχει σεβαστός όγκος παραγωγής επί ελληνικού εδάφους, οι ίδιες εταιρείες δεν ανέλαβαν τη διανομή των ελληνικών προϊόντων ή την ανέλαβαν με όρους που δεν είναι συμφέροντες για τους παραγωγούς, όπως συνέβη με κάποια σούπερ-μάρκετ. Το αποτέλεσμα ήταν και είναι τα εισαγόμενα προϊόντα του κλάδου να ανταγωνίζονται ευθέως τα ελληνικά και εύλογα ο καταναλωτής να διερωτάται «γιατί γίνεται αυτό;» και «γιατί να μην προτιμήσω τα εισαγόμενα, αφού είναι κι εκείνα βιολογικά;» Η απάντηση είναι απλή: Γιατί, σύμφωνα με την άποψη που επικρατεί σε πολλές χώρες του κόσμου, δεν θεωρείται φιλική προς το περιβάλλον μία αγροτική εκμετάλλευση που διαθέτει τα προϊόντα της σε απομακρυσμένα μέρη από τη φάρμα, ιδιαίτερα σε άλλες χώρες, όπου δεν υπάρχει τέτοια ανάγκη. Οι βιολογικές λαϊκές αγορές είναι η μία λύση, που υποστηρίζουν με επιτυχία παραγωγοί και καταναλωτές. Στην αλυσίδα του εφοδιασμού ελληνικών προϊόντων πρέπει να μπουν πιο δυναμικά και με πιο δίκαιους όρους ανάλογους της φιλοσοφίας και της ηθικής της εν λόγω καλλιέργειας διανομείς και σούπερ-μάρκετ.

10 >> ΓΕΝΙΚΑ Β Ι Ο Λ Ο Γ Ι Κ Η Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Α Η ευκαιρια για ευκολα κερδη σε μια νεα αγορα, ξαφνικά μοιαζει... βάλτοσ! 10

11 Με όλο και περισσότερες εισαγωγές δείχνει να καλύπτεται κατά το µεγαλύτερο µέρος της, η συνεχώς αυξανόµενη ζήτηση για βιολογικά προϊόντα στην ελληνική αγορά. Η συµπλήρωση 18 χρόνων από την πρώτη θεσµοθέτηση του ειδικού καθεστώτος για την ενίσχυση της παραγωγής βιολογικών προϊόντων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, βρίσκει την Ελλάδα να έχει δηµιουργήσει έναν ακόµη ελλειµµατικό κλάδο, αφού τα µεγάλα ποσά που εισέρρευσαν από τα κοινοτικά ταµεία για την ενίσχυση του κλάδου, οδήγησαν κατ ουσία στη δη- µιουργία µιας νέας γενιάς επιδοτου- µένων των οποίων όµως η φροντίδα για το τελικό παραγωγικό αποτέλεσµα υπήρξε ελάχιστη. Tο χαλαρό εθνικό θεσμικό πλαίσιο, οι πλημμελείς έλεγχοι από το κράτος και η μεγάλη αγωνία των ιδιωτικών φορέων πιστοποίησης να εντάξουν όσο το δυνατόν περισσότερους αγρότες στα βιολογικά για να εισπράξουν τη δική του προμήθεια, έφεραν μια στρεβλή ανάπτυξη στην οποία καταγράφονται μεν στρέμματα και επιδοτήσεις, δεν υπάρχει όμως ικανοποιητικό παραγωγικό αποτέλεσμα, το οποίο να ανταποκρίνεται στη ζήτηση των καταναλωτών και να δημιουργεί προϋποθέσεις για περαιτέρω ενίσχυση του κλάδου. Αντίθετα, η προβληματική ροή πιστοποιημένων -με αυστηρά κριτήρια- προϊόντων στην αγορά, έδωσε αφορμές για καταστρατηγήσεις οι οποίες έχουν δημιουργήσει πολλές συζητήσεις και έχουν σπείρει στους καταναλωτές τον σπόρο της αμφιβολίας. Αυτό ζημιώνει, όπως είναι φυσικό, και τους καλούς παραγωγούς οι οποίοι ακολουθούν με πείσμα τους κοινοτικούς κανόνες αλλά και τις αρχές που επιβάλλει η δεοντολογία του χώρου. Η εγχώρια αγορά Η εφαρμογή του βιολογικού τρόπου παραγωγής στην Ελλάδα ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 80, όταν κάποιοι μεμονωμένοι αγρότες κινήθηκαν προς αυτή την κατεύθυνση απορρίπτοντας τις χημικές εισροές. Η αξία της ελληνικής αγοράς βιολογικών τροφίμων εκτιμάται σε 7,6 εκατ. ευρώ το 1996 με τις εισαγωγές να αντιπροσωπεύουν το 25% αυτής, ενώ το 2007 η εκτίμηση είναι στα 64,75 εκατ. ευρώ με τις εισαγωγές να καλύπτουν το 65% αυτής.(πίνακας 1.1, 1.2 ). Μεσοσταθμικά οι τιμές των βιολογικών προϊόντων εκτιμάται ότι είναι κατά 30% ανώτερες από αυτές των συμβατικών προϊόντων. Σύμφωνα με εκπροσώπους του κλάδου η πορεία των πωλήσεων εισαγόμενων βιολογικών προϊόντων αναμένεται να είναι αυξητική, όσο θα αυξάνεται η ζήτηση των βιολογικών τροφίμων. Σημαντικότερα βιολογικά τρόφιμα για την Ελλάδα είναι το ελαιόλαδο, το κρασί από βιολογικά σταφύλια, και τα βιολογικά εσπεριδοειδή. Από αυτά, το ελαιόλαδο (68,6 % της παραγωγής για το 2006) και τα εσπεριδοειδή (67,1% της παραγωγής το 2006) έχουν έντονο εξαγωγικό προσανατολισμό, ενώ το κρασί λόγω έντονου ανταγωνισμού από άλλες μεσογειακές χώρες έχει ποσοστό εξαγωγών 20,0% της παραγωγής το Η τελευταία μελέτη της ICAP Αύξηση 30% παρουσίασε το 2008 η συνολική αξία της εγχώριας αγοράς βιολογικών τροφίμων (σε τιμές λιανικής) σε σχέση με το 2007, σύμφωνα με τα αποτελέσματα κλα- A Πίνακας 1.1 Μέγεθος εγχώριας αγοράς βιολογικών τροφίμων σε ευρώ ΕΤΟΣ ΑΞΙΑ % ΜΕΤΑΒΟΛΗ , , , , , , , ,0 Πηγή: εκτιμήσεις ICAP ΑΕ Πίνακας 1.2 Εξέλιξη της αξίας αγοράς εισαγομένων βιολογικών τροφίμων σε ευρώ ΕΤΟΣ ΑΞΙΑ % ΜΕΤΑΒΟΛΗ , , , , , , ,5 Πηγή: εκτιμήσεις ICAP ΑΕ Πίνακας 1.3 Μέγεθος εγχώριας αγοράς βιολογικού ελαιόλαδου σε τόνους ΕΤΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΕΓΧΩΡΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ

12 >> ΓΕΝΙΚΑ Β Ι Ο Λ Ο Γ Ι Κ Η Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Α A δικής μελέτης που συνέταξε η Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών της ICAP Group. Όσον αφορά σε τρία από τα κυριότερα βιολογικά προϊόντα, η εγχώρια κατανάλωση τυποποιημένου βιολογικού ελαιόλαδου παρουσίασε αύξηση 15% την περίοδο 2008/07 ενώ το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής παραγωγής (περίπου 63% το 2008) έχει σαν προορισμό χώρες του εξωτερικού. Η αγορά κρασιού από βιολογικά σταφύλια σημείωσε άνοδο 4% το 2008 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος ενώ το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής παραγωγής του συγκεκριμένου προϊόντος (περίπου 79% το 2008) διοχετεύεται στην εγχώρια αγορά. Η κατανάλωση βιολογικών εσπεριδοειδών παρουσιάζεται αυξημένη κατά 5% περίπου το 2008, με το ποσοστό των εξαγωγών να ξεπερνά το 68%. Ειδικότερα, τα εισαγόμενα βιολογικά τρόφιμα εκτιμάται ότι κάλυψαν περίπου το 57% της συνολικής αξίας για το Οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ ως κανάλι διακίνησης, εκτιμάται ότι συγκεντρώνουν συνολικά το 50% των πωλήσεων του κλάδου των βιολογικών τροφίμων, κατά το Το μερίδιο συμμετοχής τους αναμένεται να ενισχυθεί περαιτέρω τα επόμενα χρόνια, καθώς όλο και περισσότερες αλυσίδες επεκτείνονται στην εμπορία βιολογικών τροφίμων δημιουργώντας στα καταστήματά τους «βιολογικές γωνιές». Τα καταστήματα αμιγώς βιολογικών τροφίμων (αλυσίδες και μεμονωμένα) εκτιμάται ότι κατέλαβαν ποσοστό 46% περίπου. Το υπόλοιπο 4% μοιράζονται λοιπά σημεία πώλησης (λαϊκές αγορές κλπ.). Με βάση τον ομαδοποιημένο ισολογισμό από 22 μεταποιητικές επιχειρήσεις βιολογικών τροφίμων για την περίοδο , προκύπτει ότι τα ίδια κεφάλαια των επιχειρήσεων του δείγματος παρουσίασαν αύξηση κατά 6,6%. Οι συνολικές πωλήσεις εμφάνισαν αύξηση 25% την περίοδο 2007/06. Όσον αφορά στις εισαγωγικές επιχειρήσεις (δείγμα 7 εταιρειών), το σύνολο του ενεργητικού των επιχειρήσεων του δείγματος αυξήθηκε κατά 16,15% την περίοδο 2007/06. Τα ίδια κεφάλαια σημείωσαν μείωση 16,31% ενώ οι συνολικές πωλήσεις τους αυξήθηκαν κατά 23,85%. Το περιθώριο καθαρού κέρδους EBITDA διαμορφώθηκε σε 2,39% το Η υψηλότερη ζήτηση Τα συνηθέστερα προϊόντα που αγοράζουν οι καταναλωτές βιολογικών τροφίμων είναι τομάτες (50,8%), λαχανικά (10%), ελιές και λάδι (8,5%),πορτοκάλια, πατάτες, κρασί, χυμοί φρούτων και ζυμαρικά (3,8%), άλλα φρούτα (2,3%) μήλα και ψωμί (0,8%) (σύμφωνα με την τελευταία μελέτη της ICAP). Τα προϊόντα αυτά τα προμηθεύονται κυρίως από τα εξειδικευμένα καταστήματα (μεμονωμένα ή αλυσίδες) 50%, τα σούπερ μάρκετ 45% και τις λαϊκές αγορές βιολογικών προϊόντων 5% (ICAP,2007). Όσον αφορά αποκλειστικά στα φρέσκα φρούτα και λαχανικά η κατανομή μεταξύ των τριών καναλιών εκτιμάται ότι είναι ισοδύναμη. Η ελληνική αγορά βιολογικών προϊόντων εμφανίζεται καθαρά διπολική. Ένα τμήμα του πληθυσμού εξελίσσεται ταχέως, όσον αφορά στην αγορά των βιολογικών, ενώ ο υπόλοιπος πληθυσμός φαίνεται να βρίσκεται σε σοβαρή σύγχυση περί του αντικειμένου. Ερευνώντας τους ψυχολογικούς και κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες που επηρεάζουν τους Έλληνες καταναλωτές ως προς την αγορά βιολογικών προϊόντων υπήρξαν τα παρακάτω ευρήματα: Πίνακας 1.4 Μέγεθος εγχώριας αγοράς βιολογικού κρασιού σε τόνους ΕΤΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΕΓΧΩΡΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΠΗΓΉ: εκτιμήσεις ICAP Πίνακας 1.5 Μέγεθος εγχώριας αγοράς βιολογικών εσπεριδοειδών σε τόνους ΕΓΧΩΡΙΑ ΕΤΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΠΗΓΉ: εκτιμήσεις ICAP Ιπποειδή Βοειδή Πρόβατα Αίγες/ αιγοπρόβατα Χοίροι Πουλερικά Μέλισσες(κυψέλες) Άλλα είδη Το καταναλωτικό κοινό Σύμφωνα με την έρευνα, στοιχεία όπως η εκπαίδευση, το εισόδημα και η εμφάνιση δεν σχετίζονται με τις αγορές των βιολογικών προϊόντων, ενώ η απόσταση από τον τόπο αγοράς των βιολογικών προϊόντων σχετίζεται αρνητικά. Η διατροφική αξία των τροφίμων κρίνεται σημαντική παράλληλα με τον προβληματισμό των νέων ατόμων για το περιβάλλον, τα οποία όμως συνδέουν αρνητικά το στοιχείο αυτό με την αγορά βιολογικών τροφίμων. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει ότι οι Έλληνες καταναλωτές έχουν μερική μόνο γνώση του περιβάλλοντος, μη σχετίζοντας γι αυτόν το λόγο τον προβληματισμό τους για το περιβάλλον με την αγορά βιολογικών προϊόντων. Οι καταναλωτές δεν πιστεύουν ότι υπάρχουν διαφορές στην εμφάνιση μεταξύ των βιολογικών και των συμβατικών τροφίμων, ταυτόχρονα όμως πιστεύουν ότι έχουν την δυνατότητα να διακρίνουν τις όποιες διαφορές υπάρχουν. 12

13 Επιχειρηματίες στην βιολογική γεωργία το 2006 Πηγή: Υπουργείο Γεωργικής Ανάπτυξης & Τροφίμων ΕΘΙΑΓΕ: ΕΠΙΛΕΓΟΝΤΑΙ ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΥΓΙΕΙΝΑ Ο κυριότερος παράγοντας που επηρεάζει τη ζήτηση για βιολογικά προϊόντα είναι η μέριμνα των καταναλωτών για την υγεία τους, σε συνδυασμό με την ασφάλεια των τροφίμων, στοιχείο το οποίο επηρεάζεται μεταξύ άλλων και από τα διάφορα διατροφικά «σκάνδαλα» που κατά καιρούς δημοσιοποιούνται. Σύμφωνα με έρευνα του ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. σχετικά με το προφίλ του Έλληνα καταναλωτή βιολογικών, η πλειονότητα αυτών είναι γυναίκες και άτομα νέας ηλικίας. Ως πιθανότεροι καταναλωτές θεωρούνται οι νέοι, οι μορφωμένοι και οι οικογένειες με μεγάλο αριθμό παιδιών. Όπως προκύπτει, οι βασικοί λόγοι για τους οποίους επιλέγονται τα βιολογικά τρόφιμα είναι ότι πρόκειται για υγιεινά προϊόντα (98,4%), φιλικά προς το περιβάλλον (98,4%), ανώτερα ποιοτικά (93,8%) και γευστικότερα από τα συμβατικά τρόφιμα (86,9%). Βιολογικές καλλιέργειες κατά περιφέρεια (2005) Πηγή: Υπουργείο Γεωργικής Ανάπτυξης & Τροφίμων ΜΙΚΡΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Ο κλάδος των βιολογικών προϊόντων στη χώρα μας αποτελείται κατά πλειοψηφία από επιχειρήσεις μικρού μεγέθους και οικογενειακού χαρακτήρα. Το επίπεδο πωλήσεων των εν λόγω μονάδων είναι σχετικά χαμηλό, η δε νομική τους μορφή είναι κυρίως προσωπικές επιχειρήσεις και ομόρρυθμες εταιρείες. Σύμφωνα με στοιχεία που προέρχονται από τους οργανισμούς ελέγχου και πιστοποίησης, ο συνολικός αριθμός των επιχειρήσεων του κλάδου ανήλθε το 2005 σε έναντι το Η βιολογική γεωργία ξεκίνησε στην Ελλάδα με σαφείς εξαγωγικές κατευθύνσεις. Μέχρι πρόσφατα, ο αριθμός των σημείων λιανικής πώλησης στην ελληνική αγορά ήταν σχετικά περιορισμένος. Το γεγονός αυτό άρχισε να αλλάζει με τη δραστηριοποίηση μεγάλων αλυσίδων σούπερ μάρκετ, στο εμπόριο βιολογικών τροφίμων. Παράλληλα, θετική εξέλιξη αποτελεί και η δημιουργία αλυσίδων εξειδικευμένων καταστημάτων που διαθέτουν μόνο βιολογικά προϊόντα, καθώς και η δημιουργία τακτικών λαϊκών αγορών βιολογικών προϊόντων. Τα εξειδικευμένα καταστήματα βιολογικών εκτιμάται ότι κάλυψαν συνολικά το 50% των εγχώριων λιανικών πωλήσεων σε βιολογικά το 2006, ενώ το ποσοστό των σούπερ μάρκετ φτάνει το 45%. Διαφαίνεται μια γενικότερη σύγχυση του ευρύ καταναλωτικού κοινού σχετικά με τα βιολογικά προϊόντα. Τυχαία αυτοαναπτυχθείσες, υποθετικές και υποκειμενικά θετικά κρινόμενες ικανότητες διαλογής μεταξύ των συμβατικών και των βιολογικών τροφίμων έχουν ως αποτέλεσμα να πέφτουν οι Έλληνες καταναλωτές εύκολα θύματα σύγχυσης ως προς τους λόγους που τους οδηγούν στην αγορά βιολογικών. Πως κατανέμεται η αγορά Από την ανάλυση σε συστάδες (clusters) φαίνεται μια σημαντική δυνατότητα αύξησης της κατανάλωσης από τους βιομαχητικούς (φανατικοί) και τους ενδιαφερόμενους (πιθανοί αγοραστές), εφόσον η αγορά αναπτύξει τα σημεία πώλησης και την ποικιλία των προϊόντων. Στο δείγμα των καταναλωτών βιολογικών προϊόντων διακρίνουμε μια αντίστοιχη ομάδα με κοινά στοιχεία με εκείνη των ενδιαφερομένων καταναλωτών του προηγούμενου δείγματος. Πρόκειται για άτομα που αγοράζουν βιολογικά προϊόντα, δοκιμάζουν, αλλά δεν έχουν τον καιρό να αφιερώσουν πολύ χρόνο στις αγορές τους, τις οποίες προτιμούν να τις κάνουν κοντά στο σπίτι τους. Μπορούμε να συμπεράνουμε ότι οι προοπτικές ανάπτυξης της αγοράς βιολογικών προϊόντων διαφαίνονται αρκετά ευοίωνες. Υπάρχουν δύο σχετικά μεγάλες ομάδες καταναλωτών που προτίθενται να αυξήσουν τη συχνότητα κατανάλωσης βιολογικών προϊόντων και κυρίως να πληρώσουν μεγαλύτερη τιμή γι αυτά. Για να επιτευχθεί αυτό χρειάζεται να προσεχθεί από την πλευρά της αγοράς η διαθέσιμη ποικιλία και ποιότητα των προσφερόμενων προϊόντων, καθώς και η διασπορά τους σε μεγάλο αριθμό σημείων πώλησης. Από την άλλη χρειάζεται να ενημερωθεί και να εκπαιδευτεί το ευρύτερο καταναλωτικό κοινό μιας και τα βιολογικά προϊόντα αποτελούν καινοτομία για το ευρύ κοινό και κατ ουσία συγκρίνονται με προϊόντα υψηλής τεχνολογίας. Δομή και διάρθρωση Η μέχρι τώρα εικόνα του κλάδου στη χώρα μας δείχνει ότι αναφερόμαστε σε σχετικά μικρό χώρο, αναφορικά με τον αριθμό και το μέγεθος των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται, με χαμηλό βαθμό συγκέντρωσης και διασπορά μεριδίων (ICAP,2007). Ο κλάδος αποτελείται από επιχειρήσεις (παραγωγικές, μεταποιητικές, εισαγωγικές) μικρού μεγέθους και οικογενειακού χαρακτήρα. Η νομική μορφή των περισσοτέρων είναι προσωπικές, ή ετερόρρυθμες/ομόρρυθμες. Παρά τη σχετικά εύκολη είσοδο των επιχειρήσεων στον τομέα της βιοκαλλιέργειας, η μεταποίηση βιολογικών είναι εντάσεως κεφαλαίου, λόγω των αναγκαίων επενδύσεων A Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ Η συνολική αξία της εγχώριας αγοράς βιολογικών τροφίμων (σε τιμές λιανικής) εκτιμάται για το 2006 σε 51,8 εκατ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση 30,2% σε σχέση με το 2005 (39,8 εκατ. ευρώ). Όσον αφορά στα εισαγόμενα βιολογικά τρόφιμα, αυτά εκτιμάται ότι αντιπροσωπεύουν το 65% της συνολικής αξίας για το Η εγχώρια κατανάλωση τυποποιημένου βιολογικού ελαιόλαδου εκτιμάται σε τόνους το 2006 από 900 τόνους το 2005 (αύξηση κατά 22,2%). Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής παραγωγής βιολογικού ελαιόλαδου έχει σαν προορισμό χώρες του εξωτερικού. Οι εξαγωγές καλύπτουν το 68,6% του Η αγορά κρασιού από βιολογικά σταφύλια εκτιμάται σε τόνους το 2006, σημειώνοντας αύξηση 4,2% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος (3.070 τόνοι το 2005). Οι εξαγωγές κάλυψαν μόλις το 20% της παραγωγής για το Τέλος, η κατανάλωση βιολογικών εσπεριδοειδών παρουσίασε μείωση το 2006, διαμορφούμενη σε τόνους, από τόνους το 2005 (μείωση 22,8%). Το ποσοστό των εξαγωγών επί της εγχώριας παραγωγής, ανήλθε το 2006 σε 67,1%. ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΡΙΑ Η ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία του οργανισμού Soel, η συνολική - παγκόσμια - βιολογικά καλλιεργούμενη έκταση ανήλθε το 2005 σε 31,5 εκατ. εκτάρια έναντι 26,5 εκατ. εκταρίων το 2003 και 22,8 εκατ. εκταρίων το Το μεγαλύτερο μερίδιο στο σύνολο των βιολογικά καλλιεργούμενων εκτάσεων κατέχει η Αυστραλία Ωκεανία με ποσοστό 39% για το 2005 και ακολουθεί η Ευρώπη που κατέχει το 21%. Όσον αφορά στο ποσοστό της γης που καλλιεργείται με βιολογικές πρακτικές, στην πρώτη θέση παγκοσμίως βρίσκεται το Λιχτενστάιν με 26,4% και ακολουθεί η Αυστρία με 13,5% και η Ελβετία με 11,3%. Ειδικότερα στην Ε.Ε. οι βιοκαλλιέργειες κάλυψαν χιλ. εκτάρια το 2005, τα οποία αυξάνονται σε χιλ. εκτάρια, εφόσον συμπεριληφθούν και τα 10 νέα μέλη. Σύμφωνα με διεθνή στατιστικά στοιχεία, η παγκόσμια αγορά βιολογικών το 2005 ήταν στα 25,5 δισ. ευρώ, για το 2006 στα 30 δισ. ευρώ, με την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική να κατέχουν τα μεγαλύτερα μερίδια. 13

14 >> ΓΕΝΙΚΑ Β Ι Ο Λ Ο Γ Ι Κ Η Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Α A ΔΕΙΓΜΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΔΕΙΓΜΑ ΓΕΝΙΚΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΟΥ ΚΟΙΝΟΥ Συστάδα 1 «ΒΙΟΔΙΑΙΤΗΤΙΚΟΙ» Συστάδα 1 «ΑΔΙΑΦΟΡΟΙ» 10% του δείγματος 92% του δείγματος Αρκετά εύποροι Εύποροι Νεαρότεροι Μικρότερη ισορροπία στο διαιτολόγιο Δίνουν προσοχή στο διαιτολόγιο τους Δεν ενοχλούνται από χρήση χημικών Ενοχλούνται από την χρήση χημικών Δεν ενδιαφέρονται για πιστοποίηση Βρίσκουν διαφορές μεταξύ βιολογικών και συμβατικών τροφίμων Απρογραμμάτιστες αγορές τροφίμων Πολύ μεγάλη προθυμία πληρωμής (40% επιπλέον της τιμής των Δεν αφιερώνουν πολύ χρόνο συμβατικών) Μέτρια κατανάλωση βιολογικών προϊόντων αλλά δεν αφιερώνουν Σπάνια αγοράζουν βιολογικά τρόφιμα πολύ χρόνο Δεν έχει σημασία η εμφάνιση ή γεύση αλλά ενδιαφέρονται για ποικιλία Δεν βρίσουν διαφορές μεταξύ βιολογικών και συμβατικών τροφίμων Συστάδα 2 «ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΟΙ» Συστάδα 2 «ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΟΙ» 80% του δείγματος 7% του δείγματος Ανύπαντροι μέσης ηλικίας Σχετικά εύποροι Δεν αφιερώνουν πολύ χρόνο Δεν ενοχλούνται από χρήση χημικών Δεν γνωρίζουν αρκετά γύρω από τα βιολογικά προϊόντα Δεν ενδιαφέρονται για πιστοποίηση Αγοράζουν σπάνια βιολογικά τρόφιμα Δεν αφιερώνουν πολύ χρόνο Μικρή σχετικά προθυμία να πληρώσουν επιπλέον τιμή Γνώση για τα βιολογικά προϊόντα Ενδιαφέρονται πολύ για την εμφάνιση και την γεύση των τροφίμων Αγοράζουν σπάνια βιολογικά τρόφιμα Προτιμούν αγορές κοντά στο σπίτι Προθυμία να πληρώσουν επιπλέον τιμή Ενόχληση από την έλλειψη ποικιλίας Ενόχληση από την έλλειψη ποικιλίας Συστάδα 3 «ΒΙΟΜΑΧΗΤΙΚΟΙ» Συστάδα 3 «ΒΙΟΜΑΧΗΤΙΚΟΙ» 10% του δείγματος 1% του δείγματος Όχι τόσο εύποροι Όχι τόσο εύποροι Προσέχουν την ισορροπία στο διαιτολόγιο τους Προέχουν πολύ την ισορροπία στο διαιτολόγιο τους Ενοχλούνται από την χρήση χημικών ενοχλούνται από την χρήση χημικών Ενδιαφέρονται για πιστοποίηση Ενδιαφέρονται για πιστοποίηση Αφιερώνουν πολύ χρόνο για αγορές Αφιερώνουν πολύ χρόνο για αγορές Γνώση για τα βιολογικά προϊόντα Γνώση για τα βιολογικά προϊόντα σε εγκαταστάσεις και δίκτυα πωλήσεων. Το γεγονός αυτό περιορίζει τις δυνατότητες σημαντικών στρατηγικών κινήσεων των μικρών επιχειρήσεων. Δίκτυα διανομής εμπόριο Η δημιουργία μιας μικρής αγοράς βιολογικών προϊόντων και ενός υποτυπώδους δικτύου διακίνησης ξεκίνησε στην χώρα μας στο πρώτο μισό της δεκαετίας το 90. Τα πρώτα εξειδικευμένα καταστήματα πώλησης βιολογικών προϊόντων ξεκίνησαν σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη γύρω στο Υπολογίζεται ότι στα τέλη του 98 υπήρχαν περίπου 30, το 2000 περίπου 70, ενώ σήμερα σύμφωνα με εκτιμήσεις εκπροσώπων του κλάδου ο αριθμός τους φτάνει τα 250. Από το 1998 κι έπειτα δραστηριοποιήθηκαν και τα σούπερ μάρκετ στην διακίνηση των βιολογικών προϊόντων. Τελευταία έκαναν την εμφάνιση τους και κάποιες αλυσίδες εξειδικευμένων καταστημάτων διάθεσης βιολογικών ειδών. Η απ ευθείας πώληση βιολογικών προϊόντων από το αγρόκτημα περιορίστηκε στο ελάχιστο τα τελευταία χρόνια λόγω διεύρυνσης της εγχώριας αγοράς. Ένα σχετικά μικρό ποσοστό βιολογικών προϊόντων διακινείται από τις λαϊκές αγορές. Όσον αφορά στη διάρθρωση του δικτύου διακίνησης για τα νωπά φρούτα και λαχανικά οι εκτιμήσεις δίνουν τα ίδια ποσοστά σε λαϊκές, εξειδικευμένα καταστήματα και σούπερ μάρκετ. Έρχονται ανακατατάξεις Σε φάση ανακατατάξεων εισέρχεται ο τομέας των βιολογικών, ο οποίος καλείται να ξεπεράσει τις «παιδικές ασθένειες» που τον ταλαιπωρούν και να διαμορφώσει προϋποθέσεις υγιούς ανάπτυξης με σεβασμό στην αειφορία αλλά και πίστη στους κανόνες της αγοράς. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η μέχρι στιγμής ανάπτυξη του κλάδου στην Ελλάδα υπήρξε και παραμένει στρεβλή. Όχι μόνο γιατί δεν έχει διαμορφωθεί ένα ισχυρό θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας για τον τομέα της παραγωγής και ελέγχου της συγκεκριμένης αγοράς, αλλά και γιατί, ο τομέας των βιολογικών υπήρξε ο κατ εξοχήν χώρος οικονομικής δράσης που θεμελιώθηκε σε σαφή «ιδεολογικά στερεότυπα» από ανθρώπους οι οποίοι ξεκίνησαν με ένα «φιλοσοφικό υπόβαθρο» και οι οποίοι υποχρεώθηκαν στη συνέχεια να λειτουργήσουν οικονομικά, ακολουθώντας με έναν ιδιότυπο τρόπο τους κανόνες της αγοράς. Έτσι, είτε μιλάμε για το βιολογικό αγρόκτημα στο οποίο παράγονται κάποια βιολογικά προϊόντα, κυρίως στον τομέα της διατροφής, είτε μιλάμε για τον ιδιωτικό φορέα πιστοποίησης που καλείται να πιστοποιήσει αυτή την παραγωγή, είτε ακόμα και ένα σημαντικό μέρος των καταναλωτών με εμμονές γύρω από την υγιεινή διατροφή, έχουμε να κάνουμε με κάτι... ξεχωριστό, που υπακούει στους δικούς του κανόνες δεν αποδέχεται εύκολα οριζόντιες ρυθμίσεις και διαμορφώνει τελικά την δική του αγορά. Απ αυτό το ιδιότυπο καθεστώς, στο οποίο, μαζί με όλους τους παραπάνω, έχουν παρεισφρήσει και οι συνήθεις «αεριτζήδες», «κυνηγοί εύκαιρων» και «λάτρεις επιδοτήσεων», καλείται σιγά - σιγά να εξέλθει ο κλάδος των βιολογικών. Ο δρόμος είναι μακρύς και δύσκολος. Όλα δείχνουν ότι την ευθύνη για το ξεκαθάρισμα θα την αναλάβει και πάλι η ίδια η αγορά. Οι συνθήκες ωριμάζουν και αργά ή γρήγορα αυτοί οι οποίοι θα θελήσουν να επενδύσουν με ορίζοντα στο συγκεκριμένο κλάδο της οικονομίας θα βγουν κερδισμένοι από την υιοθέτηση ενός κώδικα αξιών ανάλογου μ αυτόν που έχουν ενσωματώσει στην ΕΕ. 14

15 Κύριοι νομοί εκτροφής βιολογικών πουλερικών Κύριοι νομοί εκτροφής βιολογικών μελισσών Κύριοι νομοί εκτροφής βιολογικών βοοειδών Κύριοι νομοί εκτροφής βιολογικών αιγών Κύριοι νομοί εκτροφής βιολογικών χοίρων ΠΩΛΟΥΝΤΑI ΙΠΛA ΣΤΑ ΣΥΜΒΑΤΙΚΑ Ενδεικτικό της εξάπλωσης των βιολογικών προϊόντων πρώτης ανάγκης είναι ότι τα τελευταία δύο- τρία χρόνια δεν πωλούνται σε ξεχωριστές γωνιές μέσα στα σούπερ μάρκετ, αλλά δίπλα στα αντίστοιχα συμβατικά. Μάλιστα, όπως έχει δείξει έρευνα, περίπου τα μισά βιολογικά προϊόντα- 45%- πωλούνται μέσω των σούπερ μάρκετ, ενώ τα υπόλοιπα στις λαϊκές αγορές και τα ειδικά καταστήματα, τα οποία αυξάνονται συνεχώς και ξεπερνούν τα 300 σε όλη την Ελλάδα. Ο τζίρος των βιολογικών προϊόντων στη χώρα μας, από 14 εκατ. ευρώ το 2001, σήμερα εκτιμάται ότι έχει φτάσει τα 100 εκατ. ευρώ. Στο γάλα για παράδειγμα, οι καταναλωτές μπορούν να επιλέξουν από μία μεγάλη ποικιλία ειδών και τύπων: φρέσκο, μακράς διαρκείας, πλήρες, light, αγελαδινό, κατσικίσιο. Υπάρχει βιολογικό γάλα εισαγωγής που πωλείται προς 1,55 ευρώ το λίτρο. Εξίσου μεγάλη είναι η γκάμα και στα γιαούρτια. Τα τελευταία δυο χρόνια εκτός από τις ξένες εταιρείες, γιαούρτια διαφόρων ειδών και γεύσεων έχουν λανσάρει και οι ελληνικές γαλακτοβιομηχανίες. Το αποτέλεσμα είναι σιγά σιγά- τουλάχιστον σε μερικούς τύπους γιαουρτιών- να κλείνει και η ψαλίδα των τιμών σε σύγκριση με τα συμβατικά. Ένα ελληνικό αγελαδινό γιαούρτι πωλείται από 1,15 έως 1,45 ευρώ, όταν το αντίστοιχο συμβατικό κοστίζει περίπου 1,12 ευρώ. ΜΕΓΑΛΟ ΕΝ ΙΑΦΕΡΟΝ ΓΙΑ ΤΟ ΚΡΕΑΣ Το ενδιαφέρον για το βιολογικό κρέας είναι ιδιαίτερα μεγάλο τα τελευταία τρία χρόνια. Στις συμβατικές κτηνοτροφικές μονάδες, τα ζώα τρέφονται με μεταλλαγμένο καλαμπόκι ή σόγια. Στις βιολογικές, οι ζωοτροφές είναι πιστοποιημένες και πάντα βιολογικής προέλευσης. Αλλά και στο θέμα των αντιβιώσεων και των ορμονών, τα βιολογικά διαφέρουν. Δεν δίνονται ορμόνες. Χαρακτηριστικό είναι μάλιστα το παράδειγμα του βιολογικού κοτόπουλου, το οποίο για να είναι έτοιμο προς σφαγή χρειάζεται 80 ημέρες. Την ίδια στιγμή το συμβατικό μόλις μέρες. Ωστόσο, το βιολογικό κρέας παραμένει ακριβή συνήθεια, αφού η τιμή του είναι κατά 30% υψηλότερη από την αντίστοιχη τιμή των συμβατικών ελληνικών κρεάτων. Έτσι, για ένα κιλό μοσχάρι οι «βιολογικοί καταναλωτές» καλούνται να πληρώσουν από 13 έως 16,5 ευρώ, ενώ το μοσχάρι στο κρεοπωλείο της γειτονιάς δεν ξεπερνά τα 9,5 με 10 ευρώ το κιλό. ΕΠΙΦΥΛΑΚΤΙΚΟΙ ΟΙ ΙΑΤΡΟΦΟΛΟΓΟΙ Οι άνθρωποι που καταναλώνουν βιολογικά προϊόντα γλιτώνουν από μία σειρά επικίνδυνων ουσιών για την υγεία τους, όπως ορμόνες, αντιβιοτικά και άλλα χημικά που συνήθως χρησιμοποιούνται στις συμβατικές παραγωγές, λένε οι διατροφολόγοι. Δεν υπάρχουν όμως ακόμη έρευνες που να αποδεικνύουν ότι η κατανάλωση βιολογικών προϊόντων ωφελεί περισσότερο την υγεία σε σύγκριση με τα συμβατικά. Σε μερικά χρόνια ευελπιστούν οι ειδικοί επιστήμονες ότι θα έχουν στα χέρια τους τα πρώτα αποτελέσματα των σχετικών ερευνών. Ο καταναλωτής θα πρέπει να τρέφεται συστηματικά με βιολογικά προϊόντα για να είναι σίγουρος ότι αυτή η διατροφή θα έχει οφέλη για την υγεία του, τονίζουν οι διατροφολόγοι. Οι μέχρι τώρα εκτιμήσεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η κατανάλωση βιολογικών προϊόντων, ακόμη και βιολογικών κρεάτων και ψαριών, μακροπρόθεσμα θα είναι ευεργετική για την υγεία των καταναλωτών, κυρίως όσον αφορά στην αποφυγή καρδιαγγειακών προβλημάτων. ΤΑ ΨΑΡΙΑ ΜΕ ΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΤΑΜΠΕΛΑΚΙ Οι τσιπούρες και το λαβράκι με το ειδικό πράσινο ταμπελάκι παρουσιάζουν όλο και μεγαλύτερη ζήτηση από τους καταναλωτές. Στην εγχώρια αγορά τα βιολογικά ψάρια έκαναν για πρώτη φορά την εμφάνισή τους στα μέσα του 2007, όταν άρχισε και η παραγωγή βιολογικών ψαριών σε ιχθυοτροφεία της Κεφαλονιάς. Ποια όμως είναι η διαφορά ανάμεσα στα βιολογικά ψάρια και αυτά που μεγαλώνουν στα συμβατικά ιχθυοτροφεία; Ιχθυολόγοι υποστηρίζουν ότι όλα έχουν να κάνουν με την τροφή. Δίνονται βιολογικά ιχθυάλευρα, ενώ δεν χρησιμοποιείται κανένα είδος αντιβιοτικού φαρμάκου για την πρόληψη τυχόν ασθενειών στα ψάρια. Στα πλεονεκτήματα των βιολογικών ψαριών είναι και ο τρόπος με τον οποίο αναπτύσσονται, αφού στους κλωβούς ο αριθμός των ψαριών είναι μικρός, με αποτέλεσμα να αναπτύσσονται πιο σωστά. Όσο για το κόστος; Όσοι θελήσουν βιολογικές τσιπούρες θα πρέπει να δώσουν 22 με 24 ευρώ το κιλό, ενώ οι συμβατικού ιχθυοτροφείου φτάνουν μέχρι 10 ευρώ. 15

16 >> ΓΕΝΙΚΑ Β Ι Ο Λ Ο Γ Ι Κ Η Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Α Η ακτινογραφία της βιολογικής γεωργίας Οι µεγάλες προσδοκίες της «πράσινης» καλλιέργειας Πολύς λόγος γίνεται για τη βιολογική γεωργία, τι όµως σηµαίνει ο όρος; Με απλά λόγια, πρόκειται για ένα αγροτικό σύστηµα διαχείρισης που παρέχει στον καταναλωτή φρέσκα, γευστικά, αυθεντικά τρόφιµα ενώ ταυτόχρονα σέβεται την ισορροπία των οικοσυστηµάτων. Του Λεωνίδα Κουρμαδά 16

17 Η ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας είναι σημαντική. Για να επιτύχει το στόχο αυτό, η βιολογική γεωργία βασίζεται σε στόχους και αρχές και εφαρμόζει συγκεκριμένες πρακτικές που ελαχιστοποιούν την ανθρώπινη παρέμβαση στην παραγωγή, τη μεταποίηση αλλά και τη διακίνηση των τροφίμων. Για να σημανθεί ένα προϊόν ως βιολογικό, πρέπει οι αρχές της βιολογικής γεωργίας να τηρούνται καθ όλη την αλυσίδα ανεφοδιασμού, από το χωράφι ως το ράφι του σουπερ μάρκετ. Οι ήπιες πρακτικές της βιολογικής γεωργίας συμβάλλουν στην παραγωγή υγιεινών τροφίμων και στην προστασία του περιβάλλοντος. Έτσι, στα πλαίσια της βιολογικής γεωργίας προκρίνεται η αμειψισπορά ως βασική προϋπόθεση για ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων, ενώ απαγορεύεται η χρήση γενετικά τροποποιημένων οργανισμών. Επιπλέον, είναι πολύ αυστηρές οι προϋποθέσεις χρήσης προϊόντων φυτοπροστασίας και συνθετικών λιπασμάτων, ζωικών αντιβιοτικών, συντηρητικών και προσθετικών στην επεξεργασία των τροφίμων. Η βιολογική γεωργία δίνει προτεραιότητα στη χρήση αυτοπαραγόμενων πόρων όπως το ζωικό κοπρολίπασμα και στις τοπικές ποικιλίες ζώων και φυτών που είναι προσαρμοσμένες στις ειδικές συνθήκες της κάθε περιοχής. Ο βιολογικός καλλιεργητής δεν αντιμετωπίζει το έδαφος σαν έναν ανεξάντλητο πόρο, αλλά ως ένα αγαθό που πρέπει να διαχειριστούμε για να βελτιώσουμε τη γονιμότητα και τη σύστασή του μέσα από κατάλληλες πρακτικές: αμειψισπορά, χρήση βιολογικών λιπασμάτων, εναλλαγή των βοσκοτόπων, σπορά καλλιεργειών για χλωρή λίπανση, φύτευση φυτοφρακτών. Μελέτη του 2002 βρήκε ότι η βιολογική γεωργία συνέβαλε στο να διπλασιαστούν οι πληθυσμοί σκαραβαίων και αραχνοειδών στο έδαφος, να αυξηθούν οι γαιοσκώληκες κατά 50% και τα σκαθάρια κατά 60%. Όμως, η βιολογική γεωργία με τις ήπιες με- A 17

18 >> ΓΕΝΙΚΑ Β Ι Ο Λ Ο Γ Ι Κ Η Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Α A θόδους, δεν αυξάνει μόνο τον πληθυσμό των φυτών και των ζώων, αλλά και τον αριθμό των ειδών που αναπτύσσονται, συμβάλλει δηλαδή στη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Άλλωστε αποτελεί βασική αρχή της ο σεβασμός προς κάθε ζωντανό οργανισμό, από τον πιο μικροσκοπικό μικροοργανισμό που ζει στο έδαφος μέχρι το υψηλότερο δέντρο Βασικές εισροές Ανάλογη είναι και η αντιμετώπιση του νερού όχι ως μίας απλής εισροής αλλά ως ενός ζωτικού στοιχείου, άρρηκτα συνδεδεμένου με τη ζωή. Αν και η χρήση του νερού δεν ελέγχεται αποκλειστικά από την ΕΕ ή άλλους κανονισμούς βιολογικής γεωργίας, ωστόσο οι βιολογικές μέθοδοι παραγωγής συνεισφέρουν στη διατήρηση των πηγών νερού και της υψηλής ποιότητας των υδάτινων πόρων. Η αμειψισπορά, το φύτεμα φρακτών και δέντρων και η αποφυγή των συνθετικών Πίνακας 1.5 Κατανομή μεταποιητών-εισαγωγέων βιολογικών ειδών διατροφής ανά κλάδο λιπασμάτων και των φυτοφαρμάκων είναι κάποιες από τις πρακτικές που συντελούν στη συγκράτηση του νερού και στη διατήρηση της ποιότητάς του. Το φυσικό τοπίο είναι άλλο ένα κεφάλαιο που προστατεύεται και Μ Ε Μ Ε Μ Ε Μ Ε Κρέας & προϊόντα κρέατος Φρούτα & λαχανικά Φυτικά και ζωικά λίπη, έλαια Γαλακτοκομικά Προϊόντα αλευροποιίας, άμυλα και προϊόντα αμύλου Ζωοτροφές Άλλα είδη διατροφής Οίνος Ποτά διάφορα Μ: Μεταποιητές, Ε: Εισαγωγείς Πηγή: Υπουργείο Αγρ. Ανάπτυξης & Τροφίμων Με βάση τα στοιχεία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, ο συνολικός αριθμός των εγγεγραμμένων επιχειρήσεων ανήλθε το 2005 σε έναντι το Η συνεργασία με έναν οργανισμό πιστοποίησης είναι απαραίτητη για τους βιοκαλλιεργητές. αναβαθμίζεται μέσα από τη βιολογική γεωργία. Είναι γεγονός πως τα βιολογικά καλλιεργούμενα κτήματα, λόγω της ποικιλίας των φυτών και της διατήρησης της φυσικής μορφής του εδάφους, είναι πιο ελκυστικά, οδηγώντας σε ευρύτερα κοινωνικοοικονομικά οφέλη, μέσα από την ανάπτυξη του τουρισμού. Η βιολογική κτηνοτροφία Κύριο μέλημα της βιολογικής κτηνοτροφίας είναι η ευημερία των ζώων, στόχος που αποτελεί και απαίτηση των σύγχρονων καταναλωτών. Η ποιότητα των ζωοτροφών είναι αποφασιστικής σημασίας στον τομέα αυτό. Από την 1η Ιανουαρίου 2008, οι αγρότες οφείλουν να χρησιμοποιούν 100% βιολογικές ζωοτροφές στη διατροφή των βοοειδών και αιγοπροβάτων αν επιθυμούν να προωθήσουν τα προϊόντα τους στην αγορά ως βιολογικά. Τα ζώα βιολογικής εκτροφής θα πρέπει να έχουν μόνιμη πρόσβαση σε ελεύθερους βοσκότοπους και τροφές που ανταποκρίνονται στις διατροφικές τους ανάγκες. Οι ζωοτροφές θα πρέπει να προέρχονται κατά προτίμηση από το αγρόκτημα, στο οποίο εκτρέφονται τα ζώα. Απαγορεύονται οι επιταχυντές ανάπτυξης, τα συνθετικά αμινοξέα και οι ΓΤΟ, ενώ μόνο σε συγκεκριμένες περιστάσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν μη βιολογικές ζωοτροφές φυτικής παραγωγής, ζωοτροφές ζωικής και ανόργανης προέλευσης, προσθετικά ζωοτροφών και βοηθήματα διατροφής. Η υγεία των ζώων διασφαλίζεται μέσα από την πρόληψη. Στο πλαίσιο αυτό, η επιλογή αυτόχθονων φυλών σύμφωνα με την προσαρμογή τους στις τοπικές συνθήκες και την ανθεκτικότητά τους στις ασθένειες αποτελεί συνειδητή επιλογή Επιπλέον, η βιολογική κτηνοτροφία προσπαθεί να ενισχύσει τις φυσικές ανοσολογικές άμυνες του ζωικού κεφαλαίου, παρέχοντας επαρκείς και υψηλής ποιότητας ζωοτροφές, τακτική άσκηση, πρόσβαση σε κατάλληλους βοσκότοπους και γενικότερα καλές συνθήκες διαβίω- 18

19 σης των ζώων. Όσον αφορά στη θεραπεία των άρρωστων ζώων, τα χημικά, συνθετικά αλλοπαθητικά κτηνιατρικά σκευάσματα, συμπεριλαμβανομένων των αντιβιοτικών, μπορούν να χρησιμοποιηθούν, όπου είναι αναγκαίο, κάτω από αυστηρές συνθήκες, όταν δεν ενδείκνυται η χρήση φυτοθεραπευτικών, ομοιοπαθητικών και άλλων προϊόντων. Εξέλιξη των βιολογικά καλλιεργούμενων εκτάσεων ( ) Eλεγχόμενες εκτάσεις ανά καλλιέργεια (%) Ο βιολογικός καλλιεργητής δεν αντιμετωπίζει το έδαφος ως έναν ανεξάντλητο πόρο, αλλά ως ένα αγαθό που πρέπει να διαχειριστεί, με σκοπό να βελτιωθεί η γονιμότητα και η σύστασή του μέσα από κατάλληλες πρακτικές, όπως αμειψισπορά, χρήση βιολογικών λιπασμάτων, εναλλαγή των βοσκοτόπων κ.ά. Αυστηρό σύστημα ελέγχων Πώς όμως μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι τα προϊόντα που πωλούνται ως βιολογικά σέβονται στην πράξη τις επιταγές της βιολογικής γεωργίας; Η Ευρωπαϊκή Ένωση, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, έχει θεσπίσει ένα αυστηρό σύστημα ελέγχων ώστε να διασφαλίζεται ότι οι καλλιεργητές, οι μεταποιητές και οι εισαγωγείς που χρησιμοποιούν το λογότυπο ή τη σήμανση της ΕΕ συμμορφώνονται με τους κανονισμούς. Οι έλεγχοι αυτοί διενεργούνται σε κάθε στάδιο της βιολογικής παραγωγής. Ο κάθε αγρότης, μεταποιητής και εισαγωγέας βιολογικών προϊόντων ελέγχεται τουλάχιστον μια φορά το χρόνο. Τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν την ευθύνη για τη θέσπιση εθνικού συστήματος ελέγχου, ορίζοντας έναν αριθμό δημόσιων φορέων ή/και ιδιωτικών οργανισμών που διενεργούν τους ελέγχους. Όλοι αυτοί οι οργανισμοί δρουν υπό την επίβλεψη των αρμόδιων κεντρικών αρχών, ενώ κάθε χρόνο, τα κράτη μέλη υποβάλλουν σχετική έκθεση στην Επιτροπή. Οι ιδιωτικοί οργανισμοί πρέπει να είναι διαπιστευμένοι, να έχουν εγκριθεί από τις αρμόδιες αρχές και να παρέχουν αμερόληπτα τις υπηρεσίες τους σε όλες τις ελεγχόμενες από αυτούς επιχειρήσεις. Στους ιδιωτικούς οργανισμούς ελέγχου παρέχεται ένας ειδικός κωδικός αναγνώρισης, ο οποίος αναγράφεται στην ενημερωτική ετικέτα κάθε πιστοποιημένου προϊόντος. Οι καλλιεργητές που αποφασίζουν να στραφούν στη βιολογική γεωργία πρέπει να κάνουν αίτηση προς έναν οργανισμό πιστοποίησης. Τα στοιχεία της εκμετάλλευσης, καθώς και οι μέθοδοι παραγωγής θα πρέπει να κοινοποιούνται προς τον ελέγχοντα οργανισμό. Τα βιολογικά αγροκτήματα πρέπει να διανύσουν μία μεταβατική περίοδο, προτού μπορέσουν να πωλήσουν τα προϊόντα τους ως βιολογικά. Σε περίπτωση παράβασης των ελέγχων ή των προδιαγραφών της βιολογικής γεωργίας, ο οργανισμός διαπίστευσης δικαιούται να αποκλείσει τα προϊόντα της εν λόγω επιχείρησης από την αγορά βιολογικών. Με 30% ετησίως «τρέχουν» τα βιολογικά προϊόντα Με υψηλούς ρυθμούς αυξάνονται οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις για βιολογικά προϊόντα 19 A

20 Β Ι Ο Λ Ο Γ Ι Κ Η Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Α A >> ΓΕΝΙΚΑ και η βιολογική κτηνοτροφία τα τελευταία χρόνια, όπως προκύπτει από την τελευταία έρευνα της Hellastat Α.Ε για την εγχώρια αγορά παραγωγής και εμπορίας βιολογικών προϊόντων. Σύμφωνα με εκπρόσωπους των επιχειρήσεων του κλάδου με τους οποίους συνεργάστηκε η Hellastat για την εκπόνηση της μελέτης, το υψηλό κόστος παραγωγής, η προμήθεια βιολογικών εφοδίων, η εκπαίδευση και συνεχής ενημέρωση των καλλιεργητών, η χρηματοδοτική στήριξη, η διακίνηση και εμπορία των προϊόντων είναι τα σημαντικότερα ζητήματα που τους απασχολούν, ενώ εξηγούν - μαζί με άλλους παράγοντες- την απόκλιση των τιμών των βιολογικών από τα συμβατικά. Βέβαια, υπογραμμίζεται ότι το ζήτημα της τιμής και της αξίας του βιολογικού προϊόντος είναι από τα πλέον επίμαχα σημεία συζήτησης, καθώς παράγοντες Κατανομή βιολογικής κτηνοτροφίας ανά γεωγραφική περιφέρεια Γεωγραφική περιφέρεια Αίγες Βοειδή Πρόβατα Χοίροι Πουλερικά Μελίσσια Αν. Μακεδονία & Θράκη Κεντρική Μακεδονία Δυτική Μακεδονία Θεσσαλία Ήπειρος Ιόνιο Δυτικά Ελλάδα Στερεά Ελλάδα Πελοπόννησος Αττική Βόρειο Αιγαίο Νότιο Αιγαίο Κρήτη Σύνολο σε κεφάλια, εκτός από τα μελίσσια που είναι σε κυψέλες. Πηγή: Υπουργείο Αγρ. Ανάπτυξης & Τροφίμων Διάγραμμα 1.2 Κατανομή των βιολογικά καλλιεργούμενων εκτάσεων ανά περιφέρεια Η σύγχρονη τάση της αγοράς δείχνει στροφή προς τα βιολογικά προϊόντα. Πίνακας 1.2 Οι δέκα πρώτοι νομοί της Ελλάδας με τις μεγαλύτερες βιολογικά καλλιεργούμενες εκτάσεις Νομός Στρέμματα Αιτωλοακαρνανίας ,7 Λάρισας ,6 Μαγνησίας ,0 Κεφαλληνίας ,0 Χαλκιδικής ,0 Δράμας ,2 Λέσβου ,7 Λακωνίας ,4 Θεσσαλονίκης ,4 Έβρου ,5 Περιλαμβάνονται και οι βοσκότοποι Πηγή: Υπ. Αγρ. Ανάπτυξης & Τροφίμων Πηγή: Υπ. Αγρ. Ανάπτυξης & Τροφίμων Στην περιφέρεια της Δυτικής Ελλάδας συγκεντρώνεται ο μεγαλύτερος αριθμός σε βιολογικά καλλιεργούμενες εκτάσεις. όπως η μη χρήση χημικών, η χαμηλότερη απόδοση, η ένταση της ανθρώπινης εργασίας, οι κίνδυνοι κατά την παραγωγή, οι δυσκολίες διανομής και η χαμηλή -σχετικά- κατανάλωση δικαιολογούν τη διάθεση του προϊόντος σε υψηλότερο επίπεδο έναντι των συμβατικών. Όσον αφορά στις προοπτικές του κλάδου, στη μελέτη της Hellastat αναφέρεται ότι οι τάσεις για τον κλάδο των βιολογικών προϊόντων επηρεάζονται από τα διάφορα δημογραφικά και ψυχογραφικά χαρακτηριστικά των καταναλωτών. Σε γενικές γραμμές, τόσο οι σημερινοί ρυθμοί ζωής όσο και ο έντονος προβληματισμός που επικρατεί, σχετικά με το τι συνιστά «υγιεινή διατροφή», έχουν οδηγήσει τους καταναλωτές στην αναζήτηση εύκολων και παράλληλα υγιεινών και γευστικών λύσεων, που σχετίζονται είτε με τη σιλουέτα είτε με την υγεία. Αυτή η τάση έχει οδηγήσει και στην ανάδειξη κατηγοριών προϊόντων που ουσιαστικά δεν υπήρχαν στην ελληνική αγορά, όπως τα βιολογικά. Επισημαίνεται ότι, η αγορά θα αναπτυχθεί περισσότερο εφόσον εξαλειφθούν κάποια δομικά - κυρίως - προβλήματα στη διανομή τους, στην αδειοδότηση των παραγωγών, στους ελέγχους παραγωγών και των μεταποιητών κ.ά. Παράλληλα, αν και αρκετές επιχειρήσεις του κλάδου εμφανίζουν αυξημένη συμμετοχή των βιολογικών προϊόντων στο σύνολο των πωλήσεων τους κατά το 2008 (από πρωτογενή έρευνα της Hellastat), 20