ΣΤΗΝ ΚΟΡΥΦΗ ΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ

Transcript

1 1 ΑΝΝΑ ΤΕΝΕΖΗ ΣΤΗΝ ΚΟΡΥΦΗ ΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ Είναι η ιστορία ενός αγοριού από ένα ημιορεινό χωριό της Κύπρου, που αναγκάζεται να ξενιτευτεί λόγω φτώχειας, αρχικά στη Νέα Υόρκη, κατόπιν στο Παρίσι και τέλος στην Αγγλία, όπου, μετά τις πρώτες δυσκολίες γίνεται ένας πετυχημένος κεντητάρης, που φτάνει να προμηθεύει την ίδια τη βασιλική αυλή και αποχτά τον τίτλο του σερ. Το Δεκαπενταύγουστο του 1910 γεννιέται ένα αγόρι σ ένα ημιορεινό χωριό της Κύπρου. Το ονομάζουν Παναγιώτη. Τελειώνοντας το δημοτικό, η μητέρα του τού δηλώνει ότι έχει μάθει αρκετά, ώστε να μπορεί να εργαστεί. Εργάζεται σε διάφορες δουλειές, ώσπου αποφασίζει να ξενιτευτεί. Αγαπάει την πιο όμορφη κοπέλα του χωριού και θέλει να την παντρευτεί, αλλά προσκρούει στην άρνηση των τριών αδελφών της. Είναι δεκάξι χρονών και φτωχός. Αρχικά μεταναστεύει στην Αλεξάνδρεια, αλλά η στάση του ξαδέλφου του, που τον φιλοξενεί, τον αναγκάζει να γυρίσει στο χωριό του, όπου αρραβωνιάζεται την αγαπημένη του, η οποία αρχίζει να παρουσιάζει συμπτώματα ξηροδερμίας. Ξαναφεύγει, αυτή τη φορά για την Αμερική, αλλά το κραχ του 29 τον στέλνει πίσω ξανά, όπου η αρραβωνιαστικιά του έχει γίνει αγνώριστη από την αρρώστια. Τ αδέλφια της όμως τον αναγκάζουν να την παντρευτεί. Καθώς η αρρώστια της προχωρεί, εκείνος ξαναφεύγει, αυτή τη φορά για το Παρίσι, όπου συναντά μια εξαιρετικά πετυχημένη κεντητάρισσα, που του μαθαίνει τη δουλειά. Μ αυτό το εφόδιο τώρα πηγαίνει στην Αγγλία, όπου μετά τις αρχικές δυσκολίες, καταφέρνει να προσεγγίσει τη βασιλική αυλή. Κερδίζει πολλά και αρχίζει να επεκτείνεται σε άλλες επιχειρήσεις. Παράλληλα φροντίζει για την κυπριακή κοινότητα και όχι μόνο. Η μεγάλη του προσφορά τού δίνει τον τίτλο του σερ. Στη διάρκεια της τελετής, σκέφτεται τη γυναίκα του, που έχει δέκα χρόνια να τη δει. Ο β παγκόσμιος πόλεμος τον καταστρέφει, αλλά ξαναδημιουργείται. Ο εθνικοαπελευθερωτικός πόλεμος των Κυπρίων κατά των Άγγλων γίνεται αιτία να χάσει πολλούς πελάτες. (1955) Αποφασίζει να πάει πίσω στο νησί του, όπου συναντά μια γυναίκα ωραία και νεότερή του. Την παντρεύεται και μαζί επιστρέφουν στην Αγγλία. Γεννούν τρία παιδιά, τα μορφώνουν. Όλα πάνε πολύ καλά, ώσπου ο καρκίνος χτυπά τη γυναίκα του. Επιστρέφουν στην Κύπρο, όπου εκείνη πεθαίνει κι εκείνος βρίσκει καταφύγιο στο εκκλησάκι του Αγίου Μηνά έξω από το χωριό του, όπου η ομορφιά και η αγνότητα μιας μοναχής, τον κάνει να ξαναδεί όλη τη ζωή και τα λάθη του από την αρχή. Παρασκευή, 21 Ιουνίου 2013

2 2 Tα σπουργίτια δεν μεταναστεύουν Tέλος της πρώτης δεκαετίας του 20 ου αιώνα (1910), ένα κοριτσάκι σ ένα χωριό της Τουρκίας. Με το μακρύ, χωριάτικο φουστανάκι του. Ταΐζει τις κότες (κριθάρι, που της δίνει η μάνα της, και αποφάγια) κι ύστερα τη βλέπουμε να τις κυνηγά. Κάνει να τις πιάσει, της ξεφεύγουν, γελά. Είναι το παιχνίδι της. 1903, σ ένα χωριό της Κύπρου (Κάτω Δρυς) γεννιέται ένα αγόρι με πολλή δυσκολία και με κίνδυνο να πεθάνει η μητέρα του. Είναι Δεκαπενταύγουστο και το χωριό γιορτάζει τη Μεγαλόχαρη στο πανηγύρι που γίνεται κάθε χρόνο στον «Πλάτανο». Τάζουν το παιδί στην Παναγία και το ονομάζουν Παναγιώτη. Ο Παναγιώτης σώζεται, βαφτίζεται, μεγαλώνει και ακολουθεί τον πατέρα του στη βοσκή και στις αγροτικές δουλειές. Πάει στο δημοτικό και είναι πολύ καλός στα μαθήματα. Τελειώνοντας όμως την τρίτη τάξη, ο πατέρας του τού ανακοινώνει ότι θα τον βγάλει από το σχολείο. «Έμαθες να διαβάζεις, να γράφεις και να λογαριάζεις. Δε χρειάζεσαι περισσότερα. Εσύ είσαι έξυπνος. Έμαθες όσα οι άλλοι θα μάθουν ώσπου να τελειώσουν το σχολείο». Το παιδί κατηφορίζει κλαίγοντας τα καλντερίμια του χωριού, αγκαλιά με το γάιδαρό του. Στην Τουρκία λογοδίνουν το κοριτσάκι και του ανακοινώνουν ότι τώρα είναι αρραβωνιασμένη και από δω και πέρα δεν πρέπει να δει τον αρραβωνιαστικό της και όταν θα μεγαλώσει, θα τον παντρευτεί. Το κοριτσάκι μες στην αθωότητά του, δε συνειδητοποιεί τι σημαίνει αυτό και συνεχίζει το παιχνίδι του. Όταν όμως βλέπει τον κούρκο της αυλής να ανοίγει τα φτερά του, βλέπει τον εαυτό της νύφη με τα εφτά πέπλα, και κάποιο χέρι να τα σηκώνει ένα ένα, ώσπου αποκαλύπτεται το ντροπαλό της πρόσωπο. Το αγόρι όταν δεν έχει «αντρικές» δουλειές κάθεται κοντά στις κεντίστρες και παρακολουθεί τη δουλειά και τις κουβέντες τους. Στο καφενείο του χωριού γίνεται λόγος για τους Βαλκανικούς Πολέμους. Οι γυναίκες μιλούν για τα δεινά του πολέμου και θυμούνται την ιστορία με τη «μάγκισσα» που συνεννοήθηκε με τις άλλες και ξεπάστρεψαν τον Καραμανίτη. Ο μεγάλος αδελφός πάει στον πόλεμο και σκοτώνεται. Στην Τουρκία σκοτώνεται ο αρραβωνιαστικός του κοριτσιού. Το κορίτσι δεν ξέρει αν πρέπει να χαρεί ή να λυπηθεί, αλλά τώρα κυνηγάει λιγότερο τις κότες οι Έλληνες μπαίνουν στη Σμύρνη και ο απόηχος των πανηγυρισμών φτάνει και στην Κύπρο Μικρασιατική εκστρατεία. Κύπριοι εθελοντές πηγαίνουν να πολεμήσουν. Ανάμεσά τους και ο Παναγιώτης γίνεται η αντεπίθεση και η διάλυση του στρατού. Ο Παναγιώτης τρελαμένος από την πείνα, ψάχνει να βρει κάτι να φάει στο χωριό του κοριτσιού. Το χωριό είναι άδειο από ανθρώπους, ζώα, πράγματα αξίας. Σ ένα σοκάκι βλέπει μια κότα. Πάει να την πιάσει, αλλά η κότα του ξεφεύγει και τρέχει κακαρίζοντας, ώσπου φτάνει σ ένα τοιχαλάκι, όπου είναι κουβαριασμένο το κορίτσι σε μια γωνιά του τοίχου. Το κορίτσι μένει ακίνητο, γεμάτο φόβο και ικεσία. Κοιτάζονται για λίγο. Ύστερα ο Παναγιώτης αρπάζει την κότα και της στρίβει το λαιμό. Το κεφάλι της κόβεται και το πουλί καθώς σπαρταράει τους πιτσιλίζει με αίμα. Το κορίτσι κλαίει άφωνα. Εκείνος της τείνει το πουλί, που σιγά σιγά παύει να σφαδάζει και της ζητά με νοήματα να το ξεπουπουλιάσει και να το μαγειρέψει. Στην επόμενη σκηνή βλέπουμε τον νέο να τρώει λαίμαργα το κοτόπουλο και την κοπέλα να κατεβάζει με πολύ δυσκολία μικρές μπουκιές, μαζί με τους λυγμούς της. Έχοντας χορτάσει ο νέος, έχει μαλακώσει και σηκώνεται να πάει κοντά της, για να την παρηγορήσει, αλλά η νέα ορμά τρομοκρατημένη να φύγει. Εκείνος την αρπάζει και όσο εκείνη σπαρταρά να φύγει, τόσο εκείνος την παγιδεύει. Παλεύουν

3 3 πεισματικά, ώσπου εκείνος τη νικά και την ακινητοποιεί. Τα βλέμματά τους έχουν τώρα μέσα τους μόνο το προσδοκώμενο. Η πράξη έχει τελειώσει και το κορίτσι δεν κλαίει καν. Ζαρώνει φοβισμένο. Αποφεύγουν με συστολή ο ένας το βλέμμα του άλλου. Ο άντρας στενοχωρημένος συνειδητοποιεί ότι αυτή είναι ένα κοριτσάκι και αρχίζει να κλαίει μ ένα παράπονο που τον δονεί. «Πώς βρέθηκες εδώ;», τη ρωτά απελπισμένος. Αντιλαμβάνεται το γελοίο της ερώτησης και ξεσπά σ ένα γέλιο τρελό, που καταλήγει ξανά σε κλάμα. Η κοπέλα τα χάνει, εκφράζει όλο και πιο πολύ φόβο και απόσυρση. Δοκιμάζει να φύγει. «Πού πας;» φωνάζει βραχνά, βουβά σχεδόν και με απόγνωση ο νέος. «Είναι πόλεμος. Καίνε και σφάζουν.» Το κορίτσι τρέχει στο πηγάδι και είναι έτοιμο να πηδήξει μέσα. Ο νέος την προλαβαίνει, την πιάνει από τη μέση και ξεσπά ξανά σε κλάμα. «Μη φύγεις!.. δεν έχω κανένα... δεν ξέρω πώς να βρω τους δικούς μου...» Χαλαρώνει το σφίξιμο, ενώ συνεχίζει να κλαίει πιο μαλακά. «Σε παρακαλώ...» Η κοπέλα γυρίζει και τον κοιτά. Στο βλέμμα τους η ίδια απελπισία. «Πού είναι οι δικοί σου; Γιατί σε άφησαν εδώ μόνη; Η κοπέλα δεν καταλαβαίνει τη γλώσσα του, καταλαβαίνει όμως τα λεγόμενά του. Τα δάκρυα του νέου τρέχουν βουβά. Του αγγίζει το δάκρυ. Της φιλά το χέρι. Του χαϊδεύει τα μαλλιά. Την αγκαλιάζει. «Δε γνώρισα γυναίκα!...» σκύβει στον κόρφο της, βογκά. Εκείνη τυλίγει τα χέρια της γύρω από το κεφάλι του. Εκείνος της πιάνει και τα δυο χέρια και αρχίζει να τα φιλά, να τα φιλά, να την κοιτάζει και ξανά να τη φιλά. Στο βλέμμα τους η ίδια απελπισία, η ίδια τρέλα. Ο παραλογισμός του πολέμου. Ένας «πόλεμος» αρχίζει μεταξύ τους. Συγκρατημένα στην αρχή, όλο και πιο παθιασμένα στη συνέχεια, παραδίνονται σ έναν έρωτα, που τους φέρνει κοντά και τους αφήνει εξαντλημένους. Η υγρασία της νύχτας τους ξυπνά. Τα άστρα λάμπουν από πάνω τους ανάμεσα σε ανάρια σύννεφα. «Θα βρέξει», λέει ο νέος και αντιλαμβάνεται πως πρέπει να δράσει. Παίρνει την κοπέλα από το χέρι, μπαίνουν στο σπίτι, αρπάζουν το υπόλοιπο κοτόπουλο και ό,τι νομίζουν ότι θα τους χρειαστεί. Μια απελπισμένη πορεία προς τις ακτές αρχίζει με τα σημάδια του πολέμου διάσπαρτα παντού. Με τα πολλά φτάνουν σε μια παραθαλάσσια πόλη, όπου χιλιάδες κυνηγημένοι περιμένουν να επιβιβαστούν στα καράβια. Τελικά, μετά από πολλές δυσκολίες, καταφέρνουν να επιβιβαστούν στο πλοίο με τους πρόσφυγες. Μανάδες σφίγγουν τα παιδιά τους, οι άντρες τις γυναίκες τους, γυναίκες τους γέρους γονείς τους, ο νέος κρατά αγκαλιά τη νέα, που φοβισμένη στριμώχνεται στην αγκαλιά του. Βλέπουν γύρω τους εικόνες πρωτόβλεπτες. «Πού πηγαίνω;», αναρωτιέται η κοπέλα. Κύπρος του Εθελοντές και πρόσφυγες ξαμπαρκάρουν από ένα πλοίο. Ανάμεσά τους ο Παναγιώτης και η όμορφη, χαμένη Τουρκοπούλα. Καθώς αποβιβάζονται, ο Παναγιώτης αρχίζει να έρχεται αντιμέτωπος με την πραγματικότητα. Πώς θα την πάει στους γονείς του; Αποφασίζει να ζητήσει από τη γιαγιά του να την δεχτεί. «Μια Τούρκισσα, γιε μου;» «Γιαγιά, οι γονείς της την άφησαν μόνη της. Έφυγε όλο το χωριό.» Η γιαγιά θυμάται πώς στην ίδια περίπου ηλικία πέθανε ο πατέρας και ήδη ορφανή από μητέρα, πήγε «ψυχοκόρη» σε ένα πλούσιο άρχοντα, όπου έπρεπε να σιωπά για πολλά. Ψυχοπονάει την κοπέλα. «Και πώς θα το κρύψουμε της μάνας σου, γιε μου;» «Ο κύρης μου να μην το μάθει...» Πίσω κάμαρη χωριάτικου σπιτιού. Ένα μικρό παράθυρο με κάθετα ξύλα και μια φιγούρα σκοτεινή να βλέπει με επιφύλαξη. Η νέα της κατοικία, η «επέκεινα» φυλακή.

4 4 Η μάνα υποδέχεται το γιο της. Κλάμα συγκρατημένο, λυτρωτικό. Τον χαϊδεύει. Ενόμιζα ότι δεν ήταν να σε δω ποτέ ξανά, γιε μου.» Ετοιμάζει τραπέζι. Τρώνε οι τρεις τους. Η ζωή ξαναπαίρνει το ρυθμό της. Ο πατέρας ευχαριστημένος, που θα έχει ξανά βοηθό. Η γιαγιά «καπνίζει» το σπίτι και, παρά το δισταγμό της, μπαίνει και καπνίζει και την κοπέλα. «Σαν είσαι αλλόθρησκη, κόρη μου, τι; Μικρό κορίτσι είσαι. Φταις εσύ που σε γεννήσαν Τουρκού;» Συνεχίζει να καπνίζει, ενώ μονολογεί. «Και η Φεράχ, η συχωρεμένη, Τουρκού ήτουν. Αμμά αμ μεν ήτουν τζιείνη, η Ελεγκού της Κώτσαινας ήτουν να ν πεθαμένη που τα γεννοφάσκια της...» Ο νέος ξαναρχίζει τις γνωστές δουλειές, αλλά ο νους του πώς να φύγει από την Κύπρο. Ακούει ότι κάποιος, που εμπορεύεται κρασιά στην Αίγυπτο, χρειάζεται βοηθό. Πιάνει δουλειά. Φέρνει προϊόντα, που έχουν ζήτηση στην πόλη, και τα πουλά. Φτιάχνει κομπόδεμα. Ο στόχος του να πάει στην Αμερική, να κάνει χρήματα. Η γιαγιά συντροφεύει κάθε τόσο την κοπέλα με το κέντημα στο χέρι. Στο γεμάτο ενδιαφέρον βλέμμα της κοπέλας, αρχίζει να εξηγεί τα σχέδια, τον τρόπο που γίνονται... «ξέρω, κορού μου, πως εγ καταλάβεις, αμμά... άνθρωπος είσαι κι εσύ. Θέλεις να συντύχεις νου πλασμάτου... Αφού εμ μπορείς εσού... συντυχάνω σου εγιώ...» Στην Αίγυπτο ο Παναγιώτης βλέπει σκηνές που του θυμίζουν τον πόλεμο. Νιώθει τύψεις που έφερε αυτή την κοπέλα στην Κύπρο και η επιθυμία του να φύγει φουντώνει. Βλέπει τα καράβια που φεύγουν με τους μετανάστες. Θα φύγει κι αυτός. Παίρνει πληροφορίες. Πρέπει κάποιος να του κάνει «πρόσκληση». Η γιαγιά με την Τουρκού στο δωματιάκι. Κάποια τη φωνάζει απ έξω. «Αννεζού, Αννεζού!..» Η γιαγιά βγαίνει, μιλά με τη γειτόνισσα. Όταν επιστρέφει η κοπέλα νεύει «εσύ» και λέει «Αννεζού». Δείχνει τον εαυτό της και λέει «Χατιγιέ». Οι δυο γυναίκες αλληλοπροφέρουν τα ονόματά τους και αυτό τις φέρνει κοντά. Ο Παναγιώτης επισκέπτεται τη θεία του Αγάθη και ζητά τη διεύθυνση του ξαδέλφου του Κωσταντή. Του στέλνει γράμμα και του ζητά να στου στείλει πρόσκληση. Η Αννεζού διδάσκει τη Χατιγιέ λευκαρίτικο. Κυρίως πώς να επιδιορθώνει παλιά, χαλασμένα κεντήματα. Ο Παναγιώτης το μαθαίνει και αρχίζει να παίρνει παλιά κεντήματα για επιδιόρθωση. Έτσι μαθαίνει όλο και πιο πολλά για τα λευκαρίτικα. Αρχίζει να εμπορεύεται κεντήματα. Αρχικά στη Χώρα και μετά στην Αίγυπτο. Σ ένα από τα ταξίδια επιστροφής, βλέπει τη Φωτεινή, μια κοπέλα όνομα και πράμα. Έχει μεγαλώσει εντυπωσιακά. Την ερωτεύεται. Είναι η πιο φημισμένη κεντίστρα του χωριού. Θέλει να την παντρευτεί. Η μητέρα του έχει αντίρρηση. Ο παππού της, του λέει, είχε μιαν αρρώστια. Εξέρανε το δέρμα του και πέθανε με φριχτούς πόνους. Φοβάται ότι μπορεί και η κοπέλα να έχει την ίδια αρρώστια. Είναι πολύ όμορφη και περήφανη. Μονοκόρη, με τρεις αδελφούς. Ο Παναγιώτης αγνοεί τις προειδοποιήσεις της μητέρας του. «Γιε μου, απόν ακούει του γονιού, παραγωνιάς κοιμάται...» Την αρραβωνιάζεται. Έρχεται η πρόσκληση για Αμερική. Ετοιμάζεται όλο προσδοκίες.

5 5 Φορτωμένος σ ένα κάρο, μ ένα μπαούλο δίπλα του και με άλλους συνταξιδιώτες, αποχαιρετά το χωριό του, φτάνει στη Λάρνακα, επιβιβάζεται σε πλοίο που σαλπάρει για την Αλεξάνδρεια. Εκεί φιλοξενείται σε ενός συμπατριώτη του, που έχει γίνει πλούσιος από το εμπόριο του βαμβακιού. Πορσελάνινη τουαλέτα με τρεχούμενο νερό. Εντυπωσιάζεται τόσο, που την κοιτάει και σκέφτεται «γλύκισμα θα κάνουν εδώ μέσα;» Δε βρίσκει πώς να κάνει το νερό να τρέξει. Του εξηγεί ο συγχωριανός του, όταν έρχεται. Παίρνει τη βίζα, το καράβι για Μασσαλία έρχεται. Ανεβαίνουν μαζί με άλλους στην τρίτη θέση. Τρώνε όλοι μαζί ψωμί ζυμωτό, χαλλούμι και ελιές, που έχουν φέρει μαζί τους. Σκέψεις και αναπολήσεις πάνω στο καράβι. Στη Μασσαλία τρώνε σε ένα εστιατόριο κρέας, μετά από δύσκολες συνεννοήσεις με το γκαρσόνι. Όταν τελειώνουν και βγαίνουν, γυρίζουν να αποτυπώσουν στη μνήμη τους το εστιατόριο και βλέπουν πάνω από την πόρτα του ένα κεφάλι γαϊδουριού. «Αυτό φάγαμε;!», λέει κάποιος και ο Παναγιώτης αναγουλιάζεται, πάει σε μια γωνιά και στρέφει. Το πλοίο έχει πιάσει τ ανοιχτά. Ο ωκεανός ένα μεγαλείο που προκαλεί δέος. Τα αισθήματα αρχίζουν να γίνονται αμφίσημα. Προσδοκία όλο χαρά και φόβο. Η αρραβωνιαστικιά οργανώνει μια ομάδα από κεντήτριες. Η γιαγιά προτείνει να της δίνει κι εκείνης δουλειά, αλλά δυσκολεύεται να την πείσει. Συνεχίζει να «διορθώνει» τα παλιά και με τα χρήματα που εξοικονομεί αγοράζει λινό και κλωστές και αρχίζει να διδάσκει από την αρχή την Χατιγιέ, που με τον καιρό αρχίζει να φτιάχνει δικά της σχέδια. Η αρραβωνιαστικιά στοιβάζει κεντήματα κάθε λογής. Ο Παναγιώτης συναντά τον Κωσταντή, που δουλεύει γκαρσόνι σ ένα εστιατόριο πολυτελείας. Τον συστήνει στο αφεντικό του και από την ίδια μέρα του δίνουν τη στολή και του μαθαίνουν τη δουλειά. Φοράει παπιγιόν για πρώτη φορά στη ζωή του και άσπρο πουκάμισο. Φαίνεται κομψός και όμορφος. Πολύ κομψοί βέβαια είναι οι κύριοι που έρχονται στο εστιατόριο, αλλά ακόμα πιο «κομψές» οι «κυρίες» που τους συνοδεύουν. Πούρα και μεταξωτά πουκάμισα οι κύριοι, λεπτές πίπες και μακριά, σατέν εξώπλατα φορέματα οι «κυρίες». Πολλές απ αυτές στάρλετ του Χόλιγουντ, πολλοί απ αυτούς πλούσιοι της ποτοαπαγόρευσης. Η δουλειά πάει καλά. Αρχίζει να εξοικονομεί κάποια λεφτά. Θέλει να τα κάνει σε χρυσό. Μιλά με τον κυρ-χαράλαμπο, τον καφετζή του ελληνικού καφενείου. Αυτό είναι γελοίο εδώ. «Εδώ, γιε μου, οι άνθρωποι βάζουν τα λεφτά τους στις Τράπεζες» και του εξηγεί τα σχετικά. Πώς θα πάρει τόκο, να «πολλύνουν» τα λεφτά του. Έτσι ο Παναγιώτης πείθεται και βάζει τα λεφτά που εξοικονομεί στην Τράπεζα. Μες στους όρους εργασίας - αμοιβής είναι και ότι τρώνε στο εστιατόριο ό,τι τους προσφέρει το κατάστημα. Στον ίδιο όροφο όμως με τον Παναγιώτη τρώει και ο σκύλος του αφεντικού, που τον φέρνουν κάθε μεσημέρι γι αυτόν το σκοπό. Μόνο που ο Παναγιώτης τρώει μακαρόνια με κιμά ή μπέργκερς δεύτερης κατηγορίας, ενώ ο σκύλος μπιφτέκι βοδινό εξαιρετικής ποιότητας. Ο Παναγιώτης λιμπίζεται το μπιφτέκι του σκύλου και κάποτε κλαίει καθώς τρώει. «Τι χώρα», σκέφτεται, «οι σκύλοι να

6 6 τρώνε καλύτερα από τους ανθρώπους!» Άλλη φορά πάλι, «στην Κύπρο λαλούν εκάμαν του σαν του σκύλου, αλλά εδώ είμαστε χειρότερα από τους σκύλους. Μια μέρα, δεν αντέχει άλλο και ανταλλάσσει το δικό του μπιφτέκι μ εκείνο του σκύλου. Ο σκύλος δεν το ευχαριστιέται και αφήνει υπολείμματα. Το αφεντικό που έρχεται να τον χαϊδέψει και να παίξει μαζί του πριν τον πάρουν και φύγουν, καταλαβαίνει τι έχει συμβεί και διώχνει τον Παναγιώτη. «Ο φίλος σου με έκλεψε. Πες του να παραδώσει τη στολή του», λέει στο γκαρσόνι που τον σύστησε. Επιστρέφοντας σπίτι βαρύθυμος ένα άθλιο διαμέρισμα, όπου μένουν πέντε μαζί αλλάζει δρόμο και περνά απ το μαγέρικο του Πατρινού, ενός «καλαμαρά» που κάμνει ελληνικό φαΐ και έχει πιο λαϊκή πελατεία, να δει τον Μιχάλη, ένα Λευκαρίτη, που δουλεύει εκεί και τον γνωρίζει από τον καιρό που ήταν στο χωριό. Ο Μιχάλης βγάζει την ποδιά του και του την περνά στη μέση. «Φίλε μου, εγώ έχω πέντε παιδιά. Δεν τα είδα να μεγαλώνουν. Έχει καιρό που θέλω να πάω να τους δω», του λέει και τον συστήνει στο αφεντικό του. Ο Παναγιώτης παίρνει τη σκυτάλη. Χιόνι, παγωνιά, ο Παναγιώτης ξυπνά από φωνές, βουητά έξω στο δρόμο. Ξεκουκουλώνεται. «Τι είναι; Τι συμβαίνει;» Πάει στο παράθυρο. Βλέπει τον κόσμο ανάστατο. Ντύνεται βιαστικά και τρέχει στο ελληνικό καφενείο. Έξω από τις Τράπεζες ουρές ο κόσμος φωνάζει και διαμαρτύρεται. Βρίσκει τον κυρ-χαράλαμπο καθισμένο σ ένα τραπεζάκι με το κεφάλι μέσα στα χέρια, να κλαίει σαν μικρό παιδί. «Τι έγινε κυρ-χαράλαμπε; Πόλεμος γίνεται;» «Καταστροφή, γιε μου. Καταστροφή. Καταστράφηκα εγώ, πήρα κι εσένα στο λαιμό μου.» «Τι έγινε, κυρ-χαράλαμπε; Πώς με πήρες στο λαιμό σου;» «Επαττήσαν, γιε μου... επαττήσαν οι Τράπεζες!» και αρχίζει να του εξηγεί, αλλά το κεφάλι του Παναγιώτη βουίζει. Δεν μπορεί να συλλάβει το γενόμενο. «Είκοσι πέντε χρόνους, γιε μου, είκοσι πέντε χρόνους δουλεύκω και δεν έχω μπικίρα να πάω στη γυναίκα μου, στα παιδκιά μου...» Ο Παναγιώτης, όπως και πολλοί άλλοι, επιστρέφει στο χωριό. Πάει κατ ευθείαν στο σπίτι της αρραβωνιαστικιάς του. Στην είσοδο μια γυναικεία μορφή σαν μάσκα που γελά. «Εν μέσα η Φωτεινή;», λέει και την προσπερνά. Ακούει πίσω του ένα κλάμα. Γυρίζει. Είναι η κοπέλα. «Άμ εν με εγνώρισες ούτε κι εσύ...» Ο Παναγιώτης ζεματίζεται. Η γιαγιά έχει πεθάνει. Η «Τουρκού» συνεχίζει να φτιάχνει τα κεντήματά της. Τώρα έρχεται η μάνα του και τα παίρνει. Ο Παναγιώτης την επισκέπτεται. Θαυμάζει την καρτερία της. «Είναι το κρίμα σου που πληρώνω...» Γραφείο γιατρού στη Λευκωσία. Ο γιατρός όρθιος ξεπροβοδά τον Παναγιώτη. «Εν εν τίποτε, γιε μου. Εν να γενεί καλά η κοπελλούα. Εμ παντριά που θέλει...» Έξω περιμένουν οι τρεις αδελφοί της και η Φωτεινή. Την παίρνει και φεύγουν. Πάνε στο Μακρύδρομο και τρώνε πάστα σ ένα ζαχαροπλαστείο. Είναι προβληματισμένος. Της λέει πως αν υπήρχε λεωφορείο τη νύχτα για το χωριό, θα την πήγαινε και στο σινεμά. Της λέει για την εμπειρία του στην Αμερική, για μια δυο ταινίες που είδε, για έναν αγώνα μποξ μ ένα φημισμένο μποξέρ, που είχε έρθει κα στο κλαμπ που δούλευε, περιστοιχισμένος από ωραίες γυναίκες και κάμποσους «μάγκες». Η «μάσκα» της κοπέλας μένει ακίνητη, τραβηγμένη σε σημείο, που αρχίζουν να φαίνονται τα δόντια της. Ο Παναγιώτης αρχίζει να δυσφορεί, αλλά προσπαθεί να την κάνει να νιώσει όσο γίνεται καλύτερα.

7 7 Επιστρέφουν στο χωριό. Η κατάσταση δε βελτιώνεται. Παρ όλα αυτά την παντρεύεται. Όμως... δεν μπορεί να «της κοντέψει» και το άγχος του μεγαλώνει. Ανήσυχος και βαριά προβληματισμένος, θέλει ξανά να φύγει, αλλά δεν ξέρει για πού. Κάποιος του λέει για το Παρίσι, όπου έχει πάει η Δέσποινα, μια πολύ ικανή και δραστήρια γυναίκα, που εμπορεύεται κεντήματα και έχει πιαστεί πολύ. Τον συμβουλεύει να πάει να τη βρει. Επισκέπτεται τη Χατιγιέ και της εμπιστεύεται τα σχέδιά του. δεν είχε έρθει να τη δει, αφότου επέστρεψε και τώρα είναι πολύ συγκρατημένος. Παρ όλα αυτά, λίγο πριν φύγει, απλώνει το χέρι και τη χαϊδεύει. «Η γιαγιά πέθανε είσαι μόνη. Για μια ακόμη φορά θα σε αφήσω ορφανή», της λέει και γεμίζουν τα μάτια του. «Έχω εσένα, δεν είμαι ορφανή. Όσο ζεις, θα ζω κι εγώ», του λέει και αγκαλιάζονται με το ίδιο πάθος και την ίδια απελπισία που έχει πάντα το αγκάλιασμά της. Παρίσι, αρχές της δεκαετίας του Η Δέσποινα του εξηγεί τον τρόπο της δουλειάς. Η μη γνώση όμως της γλώσσας δεν τον βοηθά να πετύχει. Για μια ακόμη φορά, παίρνει το βαλιτσάκι του και επιστρέφει. Η κατάσταση της γυναίκας του έχει χειροτερέψει αφόρητα. Δεν μπορεί ούτε να τη βλέπει πια. Την παίρνει και πάνε στην Αθήνα. Εκεί ο γιατρός, ένας καθηγητής του Πανεπιστημίου, του εξηγεί το είδος της αρρώστιας και του λέει ότι δε θεραπεύεται. Ξανά στη Λευκωσία, στο γραφείο του γιατρού. «Γιατί, γιατρέ, μου είπες ότι η κοπελλούα εν να γιάνει;» «Ίντα που ήτουν να κάνω, γιε μου; Ήρταν οι αδελφοί της και οι τρεις μαζί σταθήκαν πάνω απ το κεφάλι μου κι ετάξαν μου να μου το πάρουν (και κάνει πως κόβει το κεφάλι του), άμα ελάλουν ότι εθ θεραπεύκεται...» Φεύγει απελπισμένος. Στο καράβι της επιστροφής κοιτάζει επίμονα το νερό που φεύγει. Λονδίνο, φθινόπωρο, Μ ένα βαλιτσάκι στο χέρι, χτυπά πόρτες και ζητά να του επιτρέψουν να δείξει τα κεντήματά του. Μερικές του ανοίγουν, άλλες του κλείνουν την πόρτα χωρίς να δουν, άλλες τον ακούνε ευγενικά, αλλά καμιά δεν παραγγέλνει. Απελπισμένος περπατά σ ένα ομιχλώδες τοπίο, ώσπου κουράζεται και κάθεται σ ένα παγκάκι. Ένα κοριτσάκι παίζει χαριτωμένα λίγο πιο κει. Θα μπορούσε κι αυτός να είχε ένα... Ανασηκώνει το κεφάλι. Βλέπει ένα αρχοντικό με ωραία αυλή και είσοδο. «Θα χτυπήσω αυτή την πόρτα. Θα είναι η τελευταία. Αν δεν πάρει ούτε αυτή, θα γυρίσω πίσω. Τα λεφτά μου τελειώνουν και δε θα έχω ούτε για νοίκι ούτε για φαΐ.» Σηκώνεται, πηγαίνει, χτυπά, του ανοίγει η υπηρέτρια. Της εξηγεί. «Ποιος είναι, Έστερ;», ακούγεται από μέσα μια φωνή. Η υπηρέτρια κλείνει την πόρτα, πάει εξηγεί της κυρίας της κι εκείνη της δίνει την άδεια να τον μπάσει μέσα. Η πόρτα ανοίγει, ένας πλούσιος διάκοσμος παρουσιάζεται μπρος στα μάτια του Παναγιώτη και μια γηραιά κυρία, τυλιγμένη σε μια καρό κουβέρτα, παίρνει το τσάι της σε ασημένιο δίσκο και ακριβό πορσελάνινο σετ τσαγιού. Του προτείνει να καθίσει και να πάρει ένα τσάι μαζί της. Ύστερα τον ρωτά το λόγο της εκεί παροσίας του και ο Παναγιώτης αρχίζει να ξεδιπλώνει ένα ένα τα κεντήματα και να της εξηγεί όλη τους την τέχνη δείχνοντάς τα και από πίσω. Η γυναίκα ακούει με ενδιαφέρον και ευχαρίστηση. Ζητά

8 8 να μάθει πώς γίνεται η παραγγελία, πόσο καιρό παίρνει η παράδοση και πώς γίνεται η πληρωμή. «Πολύ ωραία», του λέει, «αλλά εγώ τώρα δε χρειάζομαι τίποτα. Θα σου δώσω όμως ένα όνομα και μια διεύθυνση. Θα της πεις ότι σε στέλνω εγώ. Εκείνη θα πάρει.» Επιστρέφει στο δωμάτιό του, επί τέλους έχοντας ένα χαμόγελο προσδοκίας στα χείλη. Η σπιτονοικοκυρά του και οι δύο κόρες της τον περιμένουν, κάθονται στο τραπέζι και μοιράζονται την εμπειρία του. Η μητέρα, χήρα, με μόνο εισόδημα το νοίκι δε θέλει να τον χάσει. Η μεγάλη αδελφή τον συμμερίζεται. Η μικρή κόρη φαίνεται να ενδιαφέρεται «διαφορετικά». Εκείνος όμως έχει πολλά να σκεφτεί. Επόμενη μέρα. Εντοπίζει τη διεύθυνση και χτυπά το κουδούνι. Του ανοίγει ένας μπάτλερ, τον οδηγεί «στο μικρό δωμάτιο», όπου εμφανίζεται μια πανέμορφη Ινδή. Είναι πριγκίπισσα, παντρεμένη μ ένα αξιωματούχο των Ινδιών. Κάνει μια τεράστια παραγγελία και δίνει μια πολύ σημαντική προκαταβολή. Νύχτα στο σπίτι της σπιτονοικοκυράς και η μικρή κόρη, η Ρεβέκα, τον βοηθά καταγράψει τις παραγγελίες. «Τυχαία» κάποιες φορές τον αγγίζει ή τον πλησιάζει περισσότερο, εκείνος αντιλαμβάνεται, αλλά είναι και επιφυλακτικός. Η δουλειά μόλις ξεκινά. Πρέπει να είναι προσεκτικός. Άλλωστε, η διαφορά της ηλικίας είναι μεγάλη. Οι παραγγελίες έχουν εκτελεστεί, πηγαίνει και τις παραδίδει. Η Ινδή πριγκίπισσα του συστήνει και άλλες πριγκίπισσες. Μια μετά την άλλη παραγγέλνουν διάφορα σετ, που κοσμούν από δω και πέρα τα παλάτια τους. Είναι κατενθουσιασμένες με τη συνέπεια και την επαγγελματικότητά του. Τον συστήνουν στην κυρία Σίμπσον. Εκείνη δεν εμφανίζεται η ίδια, αλλά παραγγέλνει εκ μέρους της μια άλλη κυρία. Λίγο καιρό μετά φεύγει από το παλάτι. Μια νέα παραγγελία έρχεται εκ μέρους της βασίλισσας. Πρόκειται να δώσει ένα τσάι για εικοσιτέσσερα άτομα και επιθυμεί ένα συγκεκριμένο σχέδιο. Θα είναι ένα μακρύ τραπεζομάντιλο σε λευκό λινό με γαλάζια πουλιά αντικριστά. Θα μπορέσει να το εκτελέσει ο Παναγιώτης; Και βέβαια. Κάθεται όλη νύχτα και σχεδιάζει τα πουλιά και τα ενδιάμεσα σχέδια, για να τα στείλει στην Κύπρο. Οι κεντήστρες βάζουν τα δυνατά τους. Θα τις πληρώσει πιο αδρά απ το συνηθισμένο. Η συντροφιά τους μπορεί τώρα να είναι πιο ανεκτική με την παραμόρφωση της γυναίκας του, που συνεχίζει να διευθύνει την ομάδα των γυναικών. Οι δουλειές πάνε όλο και καλύτερα. Χαράς ευαγγέλια στο χωριό, όπου αρχίζει να τρώει ψωμί και η τελευταία χήρα και το κάθε ορφανό. Η Χατιγιέ, ορφανεμένη από τη συντροφιά της γιαγιάς, απαυδισμένη από την απομόνωση, αψηφά κάθε κίνδυνο και βγαίνει να περπατήσει στα περίχωρα του χωριού. Ανακαλύπτει τον Άγιο Μηνά και τις καλογριές. Δεν καταλαβαίνει τι είναι αυτές οι γυναίκες, αλλά της θυμίζουν τις χήρες του χωριού της. Νομίζει ότι μαζεύτηκαν εκεί, για να παρηγορούν η μια την άλλη. Ο «κλοιός» της Ρεβέκας γίνεται πιο στενός και, καθώς ο Παναγώτης είναι σε καλύτερη οικονομική κατάσταση, προτιμά να φύγει, για να μην μπλέξει. Η κοπέλα

9 9 στενοχωριέται, αλλά η μάνα και η μεγάλη αδελφή εκτιμούν την εντιμότητα του ανθρώπου. Η νέα σπιτονοικοκυρά του Παναγιώτη είναι μια πολύ γλυκιά, πολύ αρχοντική Κωνσταντινουπολίτισσα, που τον προσεγγίζει πολύ περιποιητικά. Μένει στον επάνω όροφο, αλλά συχνά του φέρνει διάφορες λιχουδιές, ώσπου μια μέρα τον προσεγγίζει στα φανερά. Ο Παναγιώτης παραξενεύεται, γιατί ξέρει ότι το ζευγάρι είναι πολύ αγαπημένο. Εκείνη του αποκαλύπτει το μυστικό της. Ο άντρας της έχει πάθει ανικανότητα λόγω σακχάρου κι επειδή την αγαπά, δε θέλει εκείνη να στερηθεί αυτό που απολάμβαναν τόσο οι δυο τους. Την αφήνει να επιλέγει τους εραστές της, να τους δοκιμάζει και, αν αποδειχτούν έμπιστοι, τους προτείνει να ερωτεύονται στο εξής, στην παρουσία του συζύγου της. Έτσι, ο Παναγιώτης επισκέπτεται συχνά το ζευγάρι και γίνεται εν είδει μέλος της οικογένειας. Ο άντρας είναι χρυσοχόος και τα Χριστούγεννα του χαρίζει μια χρυσή μινιατούρα της Αγίας Σοφίας, την οποία βλέπει ένας συμπατριώτης του και ζητά να μάθει πού τη βρήκε. Ο Παναγιώτης αρχικά υπεκφεύγει, αλλά στην πίεσή του μήπως είναι κλεψιμιά και αν τον πιάσουν, τι θα τον κάνουν, θα τον απελάσουν και πια δε θα μπορεί ποτέ ξανά να επιστρέψει στην Αγγλία, αναγκάζεται να πει την αλήθεια. Ο άλλος δεν πιστεύει ότι είναι δυνατό ένα τέτοιο δώρο να δοθεί σ ένα νοικάρη, επιμένει ότι την έχει κλέψει και τον εξορκίζει να του πει την αλήθεια. Ο Παναγιώτης, στριμωγμένος, του ζητά να ορκιστεί ότι αυτό που θα ακούσει δε θα το πει ποτέ και σε κανένα, ο άλλος ορκίζεται και όταν του αποκαλύπτει την αλήθεια, είναι πλέον η αρχή της καταστροφής. Ο Βγενής αρχίζει να επισκέπτεται συχνότερα το σπίτι του Παναγιώτη και συνήθως, όταν ξέρει πως λείπει. Πολιορκεί αναίσχυντα τη σπιτονοικοκυρά και στην άρνηση εκείνης να υποκύψει στις ορέξεις του, τη ρωτά γιατί όχι, αφού το κάνει με το φίλο του. Της λέει μάλιστα ότι τον εξιτάρει πολύ να τον βλέπουν. Η γυναίκα τον διώχνει κακήν κακώς, το ίδιο όπως και τον Παναγιώτη όταν επιστρέφει το βράδυ. Ο Παναγιώτης φαίνεται πως πια «μυρίζει αμαρτία».μια από τις πελάτισσες του, βαρόνη, τον εμπλέκει στα ερωτικά της παιχνίδια με τον μπάτλερ της. Γίνεται ξανά «μέλος της οικογένειας» και του επιτρέπουν να πηγαίνει στο ιδιωτικό τους δάσος, κάπου σαράντα χιλιόμετρα μακριά από το Λονδίνο, και να σκοτώνει ελάφια και φασιανούς, τα οποία σερβίρει στο κλαμπ για βιπς που έχει στο μεταξύ δημιουργήσει. Είναι η εποχή της κραιπάλης. Γυναίκες κάθε λογής του προσφέρονται κι αυτός δε χαλάει χατίρι... Τα νέα από το χωριό δεν είναι ευχάριστα. Η γυναίκα του υποφέρει πια αφόρητα από την αρρώστια, η Χατιγιέ έχει μισοτρελαθεί, την κοροϊδεύουν τα παιδιά στις γειτονιές. Σε μια της έξοδο από το χωριό προς τον Άγιο Μηνά, που την έλκει πάντα, ένας χωριανός της επιτίθεται και τη βιάζει. Εκείνη τον τραυματίζει σοβαρά με πέτρα στο κεφάλι. Ο φόβος της αντεκδίκησης χειροτερεύει την κατάστασή της. Δε βγαίνει πια καθόλου έξω και όταν πλησιάζουν παιδιά στο παράθυρό της, τους κάνει τρομακτικές γκριμάτσες για να φύγουν. Τα παιδιά τη φοβούνται, αλλά δεν παύουν να πηγαίνουν και να την αναστατώνουν Ξεσπά ο πόλεμος. Η αναστάτωση αγγίζει τα πάντα. Οι δουλειές του Παναγιώτη αρχίζουν να λιγοστεύουν. Το Λονδίνο βομβαρδίζεται. Αλλά το κλαμπ μπορεί και κρατιέται χάρη στο ιδιωτικό δάσος. Ο Παναγιώτης αρχίζει να αναθεωρεί τη ζωή του. Είναι ήδη σαράντα χρονών. Σκέφτεται πως πρέπει να προχωρήσει σε μια νέα σχέση, που θα καταλήξει στο γάμο και θα του δώσει παιδιά. Αντίθετα όμως, όσο τα νέα «μαυρίζουν» από το χωριό, τόσο και πιο πολύ χάνεται στην κραιπάλη.

10 10 Ως αντίβαρο, αρχίζει να βοηθά συμπατριώτες του που φτάνουν στο Λονδίνο και τους προσφέρει στέγη σ ένα μικρό πανδοχείο που έχει αγοράσει σε τιμή ευκαιρίας. Βάζει ανθρώπους του να τους πηγαίνουν στους γιατρούς ή στα νοσοκομεία, αν έχουν έρθει γι αυτό το σκοπό, ή να τους βρίσκουν δουλειά. Όσοι μπορούν πληρώνουν, οι άλλοι δωρεάν. Εθελοντές Κύπριοι κατατάσσονται στον Αγγλικό στρατό. Ανάμεσά τους και συγγενικά πρόσωπα του Παναγιώτη. Απ αυτούς μαθαίνει την πραγματική κατάσταση στο χωριό, γιατί τα γράμματα της μάνας του είναι «μασημένα» Τελειώνει ο πόλεμος. Το Λονδίνο πανηγυρίζει. Ένας «νέος» αέρας φυσά με την απελευθέρωση των κατακτημένων λαών. Μια νέα αισιοδοξία. Για πρώτη φορά, μετά από δέκα πέντε σχεδόν χρόνια, ο Παναγιώτης αποφασίζει να γυρίσει στο χωριό. Θέλει να εκτιμήσει προσωπικά την κατάσταση. Αφήνει διαχειριστή του κλαμπ, ταχτοποιεί τις υποθέσεις του και επιβιβάζεται στο πλοίο. Μια αναδρομή της ζωής του καλύπτει το ταξίδι της επιστροφής. Το δέρμα της γυναίκας του έχει τεντώσει σε βαθμό που το στόμα και τα μάτια της δεν κλείνουν πια. Υποφέρει, αλλά μοιάζει να τον περίμενε. Την τρίτη μέρα κιόλας από την άφιξή του πεθαίνει, τη θάβουν με όλα τα νενομισμένα. Η ψυχή του «ησυχάζει κατά το ήμισυ. Τώρα μένει να ταχτοποιήσει το θέμα της Χατιγιέ. Στο μεταξύ επισκέπτεται όλες τις κεντήτριες που του είχαν δώσει την ευκαιρία να δημιουργηθεί όλα αυτά τα χρόνια και μαθαίνει πώς ζουν και πώς πορεύονται. Οι πιο πολλές είχαν σωθεί από τη δική του απασχόληση. Συντήρησαν οικογένειες και παιδιά. Στο χωριό έχει μια εκτίμηση αγίου, με μελανό, αλλά παραβλεπτέο σημείο την εγκατάλειψη της γυναίκας του. Η Χατιγιέ θεωρείται άλλη υπόθεση. Μοναστήρι του Αγίου Μηνά. Επισκέπτεται την Ηγουμένη. Την παρακαλεί να δεχτούν τη Χατιγιέ, δεδομένου ότι μόνη της πάει κατά κει και κάτι την έλκει προς αυτές τις γυναίκες. Η Ηγουμένη υπόσχεται να την πάρουν ως προστατευόμενη. «Ήσυχος» τώρα πια, έχοντας ταχτοποιήσει τις μεγάλες εκκρεμότητες της ζωής του, επιστρέφει στην Αγγλία. Το κλαμπ έχει σχεδόν διαλυθεί. Ο διαχειριστής του έκανε ό,τι χειρότερο μπορούσε. Το πουλά και φεύγει για το Μπίρμιγχαμ. Εκεί ξεκινά ένα «φισάδικο». Δεν ξεχνά όμως την ευγνωμοσύνη των γυναικών του χωριού του και ξαναρχίζει με τα κεντήματα. Ξανά με τη βαλίτσα, και με τις γνωριμίες που έχει τώρα πια, οι παραγγελίες αρχίζουν να κατακλύζουν ξανά τις κεντήτρες του χωριού. Είναι η εποχή της «ανάκαμψης» για όλους. Οι δουλειές του πάνε καλά. Δημιουργεί αλυσσίδα «φισάδικων». Επεκτείνεται σε ελληνικά εστιατόρια, αλλά αντιλαμβάνεται ότι η δουλειά που έχει μέλλον είναι οι συγκοινωνίες. Αγοράζει το πρώτο του λεωφορείο, που θα το ακολουθήσουν και πολλά άλλα. Γίνεται πλούσιος όλο και πιο πολύ. Η ζωή του όμως τώρα είναι μοναχική. Η τρομαχτική μάσκα της γυναίκας του έρχεται ξανά και ξανά στον ύπνο του και τον στοιχειώνει. Νιώθει τύψεις. Νύχτα παραμονής Χριστουγέννων. Μόνος σ ένα σπίτι πολυτελείας προσπαθεί να νιώσει καλύτερα πίνοντας μπροστά από την τηλεόραση. Τα φτιαχτά «χαρούμενα» προγράμματα της τηλεόρασης δεν τον ικανοποιούν. Χτυπά η πόρτα. Μέσα στη νύχτα και κάτω από το χιόνι που πέφτει πυκνό, δύο νέα παιδιά του συστήνονται ως

11 11 ιεραπόστολοι της Εκκλησίας του Ιησού Χριστού των Αγίων των τελευταίων ημερών. Τι είναι αυτό; Δεν έχει ξανακούσει κάτι τέτοιο. Τους ζητά να μπουν μέσα. Συστήνονται, αρχίζουν να του εξηγούν. Κάτι αρχίζει να ζεσταίνει την καρδιά του, ιδιαίτερα όταν τους προσφέρει κουραμπιέδες και μελομακάρονα και αυτοί τρώνε το ένα και ζητούν να φυλάξουν το άλλο για αργότερα. Κάτι τον συγκινεί. Θα μπορούσε να ήταν παιδιά του. Θα μπορούσε να ήταν στα σπίτια τους, πίσω στην Αμερική, μέρα που είναι, θα μπορούσε... Αρχίζει η διδασκαλία του. Φτάνουν στη δεκάτη. Αρχίζει να συνειδητοποιεί πόσο περιορισμένα και εγωιστικά φερόταν όλο αυτό τον καιρό. Αρχίζει τις αγαθοεργίες. Πρώτα δημιουργεί ελληνικό σχολείο για τα παιδιά των Ελλήνων και Κυπρίων μεταναστών. Αγοράζει παλιές κατοικίες σε χαμηλές τιμές, τις επιδιορθώνει, τις επιπλώνει και τις νοικιάζει. Χαμηλώνει ή χαρίζει το νοίκι σε όσους δεν μπορούν να το πληρώνουν. Επεκτείνει τις δουλειές και τις αγαθοεργίες του. Η φήμη του ξαπλώνεται. Η επέκταση των επιχειρήσεων φαίνεται να μην έχει περιορισμό Είναι κιόλας πενήντα χρονών. Αποφασίζει να κατεβεί στο χωριό να δει από κοντά τις ανάγκες του. Θέλει να προσφέρει κι εκεί. Πηγαίνει και ρωτά τι θα μπορούσε να κάνει για τους συγχωριανούς του. Το πρώτο που του ζητούν είναι να φέρει το νερό στο χωριό. Μέχρι τώρα κατεβαίνουν οι γυναίκες στη πηγή και φορτώνονται στην πλάτη ή όπως αλλιώς μπορούν τα δοχεία του νερού. Κατεβάζουν τα ρούχα στο ποτάμι για να τα πλύνουν και τα ζώα, για να τα ποτίσουν. Κατεβαίνει στη Λευκωσία, για να βρει τους ανθρώπους και τα μέσα που θα τον βοηθήσουν να υλοποιήσει το μεγάλο έργο. Καθώς βαδίζει κατά μήκος του τείχους, συναντά μια γυναίκα ψηλή, αεράτη, ευπαρουσίαστη και σαν νεαρός αρχίζει να την ακολουθεί. Η γυναίκα τον αντιλαμβάνεται και παραξενεμένη τον ρωτά μήπως έχασε το δρόμο του ή γυρεύει κάτι. Της απαντά άμεσα και καθαρά ότι του άρεσε και θέλει να τη ζητήσει σε γάμο. Αστικό αρχοντικό της Παλιάς Λευκωσίας, ο πατέρας, ένας μορφωμένος αστός, λίγο μεγαλύτερος από τον Παναγιώτη, η μητέρα νεότερή του και η κόρη συζητούν τα σχετικά. Ο πατέρας με την πίπα στο χέρι και το ανάλογα επιφυλακτικό ύφος: «Την περνάτε δεκαεφτά ολόκληρα χρόνια...» «Αυτό, νομίζω, πρέπει να θεωρηθεί μάλλον προσόν. Θα πάρω την κόρη σας, όχι για να την ταλαιπωρήσω στην ξενιτιά, αλλά για να της δώσω όσα δε θα μπορούσε να της προσφέρει κανείς εδώ...» «Εν τοιαύτη περιπτώσει, η απόφαση είναι δική της...» Αγγλία. Λονδίνο. Ξανανοίγει το κλαμπ για τους βιπς. Ξανά έχει επιτυχία, αλλά τώρα είναι πιο οικογενειακό. Έχει χώρους για να παίζουν τα παιδιά, ένα πιάνο και όχι τραγουδίστριες και τα παρόμοια. Στην αρχή η Δωροθέα παίζει η ίδια πιάνο, ώσπου μένει έγκυος. Το πρώτο τους παιδί έρχεται στον κόσμο, είναι κοριτσάκι, θα το πουν Ελευθερία, γιατί στο μεταξύ έχει αρχίσει ο αγώνας της Ε.Ο.Κ.Α. Έρχονται και τον βρίσκουν. Του ζητούν τη συνδρομή του στον αγώνα. Υπόσχεται μηνιαία συνδρομή, εννοείται με πλήρη εχεμύθεια.

12 12 Η δουλειά στο κλαμπ ελαττώνεται αισθητά. Οι Εγγλέζοι δε βλέπουν με καλό μάτι το ξέσπασμα των Κυπρίων. Την ημέρα της θυσίας του Αυξεντίου και για μέρες μετά ψυχή Θεού δεν πατά στο κλαμπ. Μπίρμιγχαμ. Επανεγκατάσταση με τη γυναίκα και το παιδί του σε ένα από τα σπίτια που είχε αγοράσει. Δημιουργεί σχολείο για τα Τουρκόπουλα και εργοδοτεί Τούρκους και Έλληνες χωρίς διάκριση. Στα εστιατόριά του τώρα το μενού περιλαμβάνει και αρμένικη και τουρκική κουζίνα. Προσφέρει δωρεάν μεταφορά των παιδιών στο σχολείο του Σαββάτου και οργανώνει κοινές εκδρομές. Έρχεται στο χωριό με τα δυο παιδιά και τη γυναίκα του και γίνεται δεκτός με πολλές τιμές. Χτίζει νέο σχολείο, δημιουργεί το νέο νεκροταφείο, χτίζει το πρώτο αρχοντικό μιας νέας αρχιτεκτονικής στο χωριό του, την οποία αργότερα θα ακολουθήσουν και άλλοι. Στη Λευκωσία, στην ενορία της γυναίκας του, δημιουργεί τη «στέγη του παιδιού». Ο αγώνας τελειώνει. Στην Κύπρο γιορτάζεται η απελευθέρωση με την υποδοχή του Μακαρίου. Γεννιέται το τρίτο του παιδί. Η Κύπρος ανεξάρτητη. Συνεχίζει να βοηθά όσους έρχονται να δουλέψουν. Η κυπριακή παροικία του Μπίρμιγχαμ μεγαλώνει, μαζί και οι ανάγκες της, μαζί και η προσφορά του ο Μακάριος προτείνει τις αλλαγές στο Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τουρκική ανταρσία. Παραμονές Χριστούγεννα 1964 βομβαρδίζεται η Τυλληρία. Προβλήματα δημιουργούνται ανάμεσα σε Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους, καθώς και στα παιδιά τους. Αυτός με πολλή σοφία και πολλή μαεστρία προσπαθεί να τους κρατήσει συμφιλιωμένους Η Βασίλισσα της Αγγλίας του απονέμει τον τίτλο του «σερ» για την πολλαπλή προσφορά του στην κοινωνία. Πολλές δημοσιεύσεις στον Τύπο, ελληνικό και αγγλικό. Στο καφενείο του χωριού συζητούν για τη μεγάλη τιμή. Παρ όλα αυτά διχασμός και αντιπαλότητα ανάμεσα στους αντιπολιτευόμενους. Το δηλητήριο της προκατάληψης έχει φτάσει να σκοτώσει τη Χατιγιέ, όπως και άλλους Τουρκοκύπριους στα γύρω χωριά και όχι μόνο Πραξικόπημα, εισβολή, καταστροφή. Πρόσφυγες κατακλύζουν το χωριό, αλλά και την Αγγλία. Ο Παναγιώτης προσπαθεί να εργοδοτήσει όσο πιο πολλούς μπορεί, δημιουργώντας εργοστάσια παραγωγής ρουχισμού, στα οποία τώρα εμπλέκεται και η γυναίκα του, αφού τα παιδιά έχουν μαγαλώσει και πηγαίνουν σχολείο Η πρώτη του κόρη αποφοιτά από το Oxford University. Συγκινημένος παρακολουθεί την τελετή, φέρνοντας στο νου του το δικό του «διωγμό» από το σχολείο Παίρνει μέρος στην πρώτη πτήση του μεσαίου γιου του, που γίνεται πιλότος στις Ολλανδικές Αερογραμμές Ο μικρότερος γιος του διορίζεται σε μεγάλη Τράπεζα. Έχει πλέον «ξεπαιδκιώσει». Παίρνει την απόφαση να κατεβεί οριστικά στην Κύπρο. Ταχτοποιεί

13 13 τις υποθέσεις του, φορτώνει σε μπαούλα όσα θέλει να μεταφέρει στην Κύπρο. Ρευστοποιεί τις καταθέσεις του στην Τράπεζα και βγαίνει έτοιμος για το μεγάλο ταξίδι. Έξω από την Τράπεζα αντιλαμβάνεται ότι του έχουν κλέψει το μερσεντές που θα το φόρτωνε κι αυτό στο πλοίο, με ένα μεγάλο ποσό που είχε ρευστοποιήσει λίγο πριν σε μια άλλη Τράπεζα. Πληγωμένος, αντιλαμβάνεται ότι οι καιροί έχουν αλλάξει. Άρα, σωστή η απόφασή του να γυρίσει στην Κύπρο. Κύπρος του Μια μεγάλη συγκέντρωση γίνεται με ευκαιρία τα γενέθλιά του στον «Πλάτανο» του χωριού, όπου γιορτάζεται ακόμη το πανηγύρι της Παναγίας. Συγγενείς έχουν έρθει από όλες τις γωνιές της γης. Μια ευκαιρία να ξαναμαζευτούν τα ξενιτεμένα πουλιά της πατρώας γης. Μια αναμνηστική φωτογραφία με όλους μαζί και μια περιδιάβαση στο νεκροταφείο του χωριού συμπληρώνουν την τελετουργία των γενεθλίων του. Ανάμεσα στις σκέψεις του οι προσπάθειες συμφιλίωσης Τούρκων και Ελλήνων της Κύπρου, που στην Αγγλία δεν ήταν και τόσο δύσκολες, στην Κύπρο όμως εντελώς ατελέσφορες. Η πικρή γεύση της αποτυχίας σφραγίζει τη νύχτα του... Σημείωση: Έχω δώσει δύο εκδοχές του τέλους έτσι, ώστε, ανάλογα με το πώς θα διαμορφωθεί το σενάριο, να επιλεγεί και το τέλος που θα συνάδει. Αν, για παράδειγμα, θα δοθεί έμφαση στην «αμαρτωλή» ζωή του ήρωα, τότε το τέλος της σύντομης περίληψης είναι πιο σωστό να δοθεί. Αν όμως η έμφαση θα είναι στα δικοινοτικά της Κύπρου, τότε προσφέρεται πιο πολύ το τέλος της διευρυμένης περίληψης. Ωστόσο και συνδυασμός τους δεν αποκλείεται.