ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΩΝ Ι ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΣΥΝΟΔΟΣ Γ ΠΡΟΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΘΕΣΜΩΝ, ΑΞΙΩΝ ΚΑΙ

Transcript

1 ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΩΝ Ι ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΣΥΝΟΔΟΣ Γ ΠΡΟΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΘΕΣΜΩΝ, ΑΞΙΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΤΡΟΠΟΥ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΜΑ «Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΘΕΣΜΩΝ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ» Μάρτιος 2014

2 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Η εξαιρετικά κρίσιμη κατάσταση στην οποία βρίσκεται η κυπριακή οικονομία έχει χαρακτηριστεί ως η δεύτερη μεγαλύτερη καταστροφή που υπέστη η Κύπρος στη σύγχρονη ιστορία της, μετά τα τραγικά γεγονότα του Τα όσα διαδραματίστηκαν κατά τα τελευταία χρόνια στα κυπριακά οικονομικά δρώμενα και συνεχίζονται έως σήμερα και κυρίως η κορύφωσή τους την άνοιξη του 2013, δεν ήταν δυνατό να μην απασχολήσουν τη Βουλή των Αντιπροσώπων, καθώς είχαν ως αποτέλεσμα τον ανεξίτηλο στιγματισμό τη σύγχρονης κυπριακής ιστορίας σε όλες της τις εκφάνσεις. Στα πλαίσια της άσκησης του κοινοβουλευτικού ελέγχου, η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Θεσμών, Αξιών και Επιτρόπου Διοικήσεως αποφάσισε να εγγράψει, στις 10 Ιουλίου 2012, για αυτεπάγγελτη εξέταση από την ίδια, το πιο πάνω θέμα, το οποίο μελέτησε σε πολυάριθμες συνεδρίες της, που πραγματοποιήθηκαν κατά το χρονικό διάστημα μεταξύ της 10 ης Ιουλίου 2012 και της? Μαρτίου Το ιστορικό της εγγραφής και της συζήτησης του θέματος, οι αρχικές προθέσεις της επιτροπής και ο τελικός σκοπός της εξέτασης του και τα ζητήματα που την απασχόλησαν αναλύονται εκτενώς σε κατοπινότερο στάδιο της έκθεσης. Ωστόσο, στο σημείο αυτό, επισημαίνεται ότι λόγω του ασυνήθιστα παρατεταμένου χρόνου διάρκειας της εξέτασης του θέματος που συνήθως απαιτείται για σκοπούς άσκησης κοινοβουλευτικού ελέγχου, της πολυπλοκότητας του, του μεγάλου εύρους των ζητημάτων που κρίθηκε αναγκαίο να εξεταστούν, αλλά και για διευκόλυνση τόσο των εργασιών της όσο και για να δοθεί ο απαραίτητος χρόνος στις εμπλεκόμενες πλευρές, η επιτροπή έκρινε σκόπιμο όπως προτού διακόψει τις εργασίες της για τη λήξη της Β Συνόδου της Βουλής, συντάξει Προκαταρκτική Έκθεση για όσα ζητήματα είχε κατ αρχήν εξετάσει μέχρι το χρονικό σημείο εκείνο, την οποία εξέδωσε στις 31 Ιουλίου 2013.

3 Στην εν λόγω Προκαταρκτική Έκθεση της επιτροπής, περιλαμβάνονται τα κυριότερα από τα ζητήματα που απασχόλησαν ή και είχαν τεθεί ενώπιον της τελευταίας κατά το πρώτο στάδιο των εργασιών της, το οποίο διήρκησε από τις 10 Ιουλίου 2012 μέχρι την προσωρινή διακοπή των εργασιών της τον Ιούλιο του 2013, ενώ στη Συμπληρωματική Έκθεση της επιτροπής, περιλαμβάνονται αντίστοιχα τα όσα είχαν κατατεθεί, απασχόλησαν ή και εξετάστηκαν από αυτή κατά το δεύτερο και τελικό στάδιο των εργασιών της που έλαβε χώρα από τις 10 Σεπτεμβρίου 2013 μέχρι την? Μαρτίου Συναφώς η εν λόγω Προκαταρκτική Έκθεση, η οποία αποτελεί το Μέρος Α της έκθεσης της επιτροπής για το υπό μελέτη θέμα, θεωρείται και διαβάζεται ως αναπόσπαστο κείμενο με τα όσα καταγράφονται στη Συμπληρωματική Έκθεση της επιτροπής για το ίδιο θέμα, η οποία αποτελεί το Μέρος Β της παρούσας έκθεσης. Με την ευκαιρία αυτή, η επιτροπή επιθυμεί να απευθύνει τις ευχαριστίες της προς όλους όσοι εργάστηκαν για τη διεκπεραίωση των επίπονου έργου της, επιστέγασμα των οποίων αποτελεί η παρούσα έκθεση. Αξίζει να αναφερθεί ότι με την επιτροπή συνεργάστηκαν στενά και με απόλυτο επαγγελματισμό οι υπηρεσίες της Βουλής. Περαιτέρω, η επιτροπή εκφράζει την ευαρέσκεια της για τη συνδρομή διάφορων ομάδων προσώπων στο εξαιρετικά δύσκολο έργο της όπως είναι οι κοινοβουλευτικοί συνεργάτες, πρόσωπα που εργάστηκαν αφιλοκερδώς με τα μέλη της αλλά και απλοί πολίτες που συνεισέφεραν στο έργο της παραδίδοντας σε αυτά υλικό για σκοπούς διαφώτισής τους. Ιδιαίτερη ικανοποίηση εκφράζεται επίσης εκ μέρους των μελών της επιτροπής προς δημόσιες υπηρεσίες και τους επικεφαλείς αυτών που συνέδραμαν εποικοδομητικά στο έργο της επιτροπής όπως είναι η Ελεγκτική Υπηρεσία, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Κύπρου και άλλες. ii

4 ΜΕΡΟΣ Α

5 ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΩΝ Ι ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΣΥΝΟΔΟΣ Β ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΘΕΣΜΩΝ, ΑΞΙΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΤΡΟΠΟΥ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΜΑ «Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΘΕΣΜΩΝ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ» ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ Ιούλιος 2013

6 Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Ιστορικό εγγραφής του θέματος και η πορεία εξέλιξης της εξέτασής του 1.2 Τα πλαίσια του κοινοβουλευτικού ελέγχου και τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν στη διαδικασία. Σελ Πηγές ενημέρωσης της επιτροπής ΕΠΙ ΜΕΡΟΥΣ ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΠΟΙΩΝ Η ΚΑΤ ΑΡΧΗΝ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ 2.1 Τα αξιόγραφα κεφαλαίου Εκδόσεις αξιογράφων κεφαλαίου Διαδικασία διάθεσης αξιογράφων κεφαλαίου Ιστορική αναδρομή γεγονότων Αρχικά ευρήματα Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου έπειτα από ειδικό έλεγχο που διεξήγαγε αναφορικά με τις διαδικασίες και πρακτικές προώθησης της διάθεσης των αξιογράφων κεφαλαίου Έκθεση ειδικού ελέγχου για την Τράπεζα Κύπρου Έκθεση ειδικού ελέγχου για τη Λαϊκή Τράπεζα Οι εκτιμήσεις ακινήτων που διενεργήθηκαν στα πλαίσια του διαγνωστικού ελέγχου Independent Due Diligence of the Banking System of Cyprus της Pimco Τα μακροοικονομικά σενάρια της Συντονιστικής Επιτροπής.. 36 i

7 2.2.2 Οι συμβαλλόμενες με την Pimco εταιρείες ακινήτων Η μεθοδολογία της Pimco και τα σχόλια των εμπλεκόμενων φορέων Άλλα θέματα που εξετάστηκαν σε σχέση με τις αξίες των ακινήτων ως εξασφαλίσεις των δανείων των τραπεζών Η πώληση των υποκαταστημάτων των κυπριακών τραπεζών στην Ελλάδα Οι λόγοι που οδήγησαν την πώληση Το χρονικό της πώλησης των υποκαταστημάτων στην Ελλάδα Οι συμμετέχοντες στις διαπραγματεύσεις Οι όροι πώλησης Η επιλογή της Τράπεζας Πειραιώς Το αποτέλεσμα της συναλλαγής Η ανακοίνωση της Τράπεζας Πειραιώς για τα οικονομικά αποτελέσματα του πρώτου τριμήνου Η απορρόφηση Επείγουσας Παροχής Ρευστότητας (Emergency Liquidity Assistance-ELA) από τα κυπριακά τραπεζικά ιδρύματα Η απορρόφηση Επείγουσας Παροχής Ρευστότητας (ELA) από τη Λαϊκή Τράπεζα Η απορρόφηση Επείγουσας Παροχής Ρευστότητας (ELA) από την Τράπεζα Κύπρου. 2.5 Άλλα επιμέρους θέματα των οποίων η εξέταση βρίσκεται σε εξέλιξη ii

8 2.5.1 Οι εκροές κεφαλαίων από καταθέσεις στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της Δημοκρατίας Η κατάθεση του Προέδρου της Ειδικής Κοινοβουλευτικής Επιτροπής της Βουλής των Ελλήνων για τη Διενέργεια Προκαταρκτικής Εξέτασης Κατά Πρώην Υπουργών για την Ενδεχόμενη Τέλεση Αδικημάτων σχετικά με την Υπόθεση της Μονής Βατοπεδίου, κ. Δημήτριου Τσιρώνη 3. ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΘΕΣΜΩΝ, 72 ΑΞΙΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΤΡΟΠΟΥ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ 3.1 Σε σχέση με τα αξιόγραφα κεφαλαίου 3.2 Σε σχέση με τις εκτιμήσεις ακινήτων που διενεργήθηκαν στα 73 πλαίσια του διαγνωστικού ελέγχου Independent Due Diligence of the Banking System of Cyprus της Pimco 3.3 Σε σχέση με την πώληση των υποκαταστημάτων των κυπριακών τραπεζών στην Ελλάδα 3.4 Σε σχέση με την απορρόφηση Επείγουσας Παροχής Ρευστότητας (ELA) από τα κυπριακά τραπεζικά ιδρύματα Σε σχέση με τις εκροές κεφαλαίων από καταθέσεις στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της Δημοκρατίας.. 4. ΕΠΙΛΟΓΟΣ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Παράρτημα Ι Παράρτημα ΙΙ... Παράρτημα ΙΙΙ iii

9 Παράρτημα ΙV Παράρτημα V iv

10 ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚΗ Προκαταρκτική Έκθεση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Θεσμών, Αξιών και Επιτρόπου Διοικήσεως για το θέμα «Η Λειτουργία των Θεσμών του Χρηματοπιστωτικού Συστήματος (Αυτεπάγγελτη εξέταση με απόφαση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Θεσμών, Αξιών και Επιτρόπου Διοικήσεως)» Παρόντες: Δημήτρης Συλλούρης, πρόεδρος Φειδίας Σαρίκας Αντρέας Κυπριανού Μη μέλη της επιτροπής: Μαρία Κυριακού Γιώργος Περδίκης Άριστος Δαμιανού 1 Πανίκκος Σταυριανός Ειρήνη Χαραλαμπίδου Νεόφυτος Κωνσταντίνου 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Ιστορικό εγγραφής του θέματος και η πορεία εξέλιξης της εξέτασής του Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Θεσμών, Αξιών και Επιτρόπου Διοικήσεως ενέγραψε το πιο πάνω θέμα για αυτεπάγγελτη εξέταση από την ίδια στις 10 Ιουλίου Η ανάγκη για εγγραφή και συζήτηση του υπό αναφορά θέματος, με τέτοια ευρεία έννοια, κρίθηκε επιβεβλημένη από την επιτροπή, δεδομένων των γεγονότων που διαδραματίζονταν στην κυπριακή επικαιρότητα το διάστημα εκείνο αλλά και της 1 Σημειώνεται ότι, ο κ. Άριστος Δαμιανού ορίστηκε ως μέλος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Θεσμών, Αξιών και Επιτρόπου Διοικήσεως στις 11 Απριλίου 2013 σε αντικατάσταση του μέλους της κ. Κώστα Κώστα. 1

11 ανησυχητικής κατάστασης στην οποία είχε περιέλθει η κυπριακή οικονομία. Τέτοια γεγονότα ήταν, μεταξύ άλλων, η γενικότερη οικονομική ύφεση που ταλάνιζε το νησί, της οποίας χρονικό ορόσημο υπήρξε η κατάθεση, στις 25 Ιουνίου 2012, του επίσημου αιτήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας στους διεθνείς εταίρους της για χρηματοοικονομική στήριξη, μετά από ένα μακρόχρονο πολιτικό και κοινωνικό προβληματισμό για το κατά πόσο η Κύπρος ήταν σε θέση να ανταπεξέλθει στην κρίση που ταλάνιζε την οικονομία της, καθώς και η νομοθεσία που αιφνιδιαστικά κλήθηκε να ψηφίσει η Βουλή για την ανακεφαλαιοποίηση της Cyprus Popular Bank Public Co Ltd (στο εξής «Λαϊκή Τράπεζα»), μέσω της εξ ολοκλήρου αναδοχής των δικαιωμάτων προτίμησης της έκδοσης κεφαλαίου της εν λόγω τράπεζας από το κράτος, ύψους 1,8 δισεκατομ. ευρώ, ένα περίπου μήνα πριν από την εγγραφή του θέματος. Επιπροσθέτως των πιο πάνω, αφορμή για την εγγραφή του θέματος από την Κοινοβουλευτική Επιτροπή Θεσμών, Αξιών και Επιτρόπου Διοικήσεως στάθηκαν οι καταγγελίες/παράπονα πολιτών για τη διαχείριση των τοπικών φορέων του χρηματοπιστωτικού συστήματος σε σχέση με τα αξιόγραφα, τα τραπεζικά επιτόκια και άλλα χρηματοπιστωτικού περιεχομένου ζητήματα. Λόγω της ραγδαίας εξέλιξης και των διαστάσεων που λάμβαναν τα γεγονότα στον ευρύτερο οικονομικό και χρηματοπιστωτικό χώρο αλλά και της επικείμενης, κατά το χρόνο της εγγραφής του θέματος στην επιτροπή, διακοπής των εργασιών της Βουλής για τις θερινές διακοπές στα μέσα Ιουλίου 2012, η οποία δεν παρείχε χρονικά περιθώρια για σκοπούς καλύτερου προγραμματισμού της συζήτησης, η επιτροπή, μετά από σχετική συνεννόηση μεταξύ των μελών της, αποφάσισε όπως τύχει κατ αρχήν ενημέρωσης για το θέμα αυτό αυθημερόν. Ας σημειωθεί ότι, αρχικά, η επιτροπή αποσκοπούσε στην εξέταση των πιο πάνω 2

12 επί μέρους ζητημάτων της λειτουργίας των θεσμών που συνθέτουν το κυπριακό χρηματοπιστωτικό σύστημα γι αυτό και έτσι άρχισε την εξέταση του θέματος επικεντρώνοντας τη συζήτηση στο θέμα των τραπεζικών αξιογράφων. Και ενόσω η εξέταση του εξειδικευμένου αυτού επί μέρους θέματος, το οποίο αναλύεται ειδικότερα σε άλλο μέρος της παρούσας έκθεσης, έβαινε στην ολοκλήρωσή της, το Μάρτιο του 2013 η κυπριακή οικονομία βρέθηκε σε πολύ κρίσιμη οικονομική κατάσταση. Τα γεγονότα που ακολούθησαν υπήρξαν δραματικά για την Κύπρο, η εξέλιξή τους ραγδαία και η τροπή τους ιδιαίτερα απρόοπτη, αναπάντεχη και πρωτόγνωρη για την κυπριακή κοινωνία (βλ. Παράρτημα Ι). Η επιτροπή, αφουγκραζόμενη την απαίτηση της κοινής γνώμης για άμεση και διεξοδική εξέταση των παραμέτρων που οδήγησαν την κυπριακή οικονομία στη δεινή αυτή θέση, διαφοροποίησε τη μορφή και το περιεχόμενο της μέχρι εκείνης της στιγμής εξέτασης του θέματος, υπό την έννοια ότι έθεσε νέες προτεραιότητες και διαμόρφωσε ανάλογα τη διαδικασία. Συνεπώς, η επιτροπή, αντιλαμβανόμενη την πολυπλοκότητα και το εύρος των ζητημάτων που είχε ενώπιόν της να μελετήσει, την ατέρμονη εξέλιξη των γεγονότων που συνδέονταν με αυτά και την αδυναμία εφαρμογής της συνήθους διαδικασίας άσκησης κοινοβουλευτικού ελέγχου, έκρινε σκόπιμο όπως, για τη διευκόλυνση των εργασιών της, καταρτίσει λεπτομερή, κατά το δυνατό, κατάλογο με τα κυριότερα εξειδικευμένα θέματα προς διευρεύνηση, ο οποίος αποτελεί το Παράρτημα ΙΙ της παρούσας έκθεσης. Ο κατάλογος αυτός δεν αποτελεί εξαντλητική παράθεση των όσων η επιτροπή προτίθεται να μελετήσει, αλλά συνοψίζει τα ουσιαστικότερα και βασικότερα θέματα προς εξέταση από αυτή. Στο σημείο αυτό, κρίνεται σκόπιμο να αναφερθεί ότι εν μέσω και των αντικειμενικών δυσκολιών που αντιμετώπισε η επιτροπή, οι οποίες αναλύονται σε επόμενο μέρος της παρούσας έκθεσης και του γεγονότος ότι η επιτροπή δε στηρίχθηκε 3

13 στην καθιερωμένη διαδικασία και κοινοβουλευτική πρακτική, αναγκάστηκε, σε αρκετές περιπτώσεις, να ακολουθήσει την πορεία των συζητήσεων, υπό την έννοια ότι προχώρησε στη διερεύνηση διαφόρων επιμέρους θεμάτων, όταν αυτά επισημαίνονταν ή ανέκυπταν μέσα από τη σε βάθος εξέταση ορισμένων ζητημάτων αντί στη βάση προειλημμένων από αυτή αποφάσεων. Ενεργώντας μέσα στα πιο πάνω πλαίσια και υπό τις συνθήκες που περιγράφονται πιο πάνω, η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Θεσμών, Αξιών και Επιτρόπου Διοικήσεως πραγματοποίησε για την κοινοβουλευτική διερεύνηση του υπό αναφορά θέματος πολυάριθμες συνεδριάσεις στο χρονικό διάστημα μεταξύ 10 Ιουλίου 2012 και 23 Ιουλίου Στο σημείο αυτό, επισημαίνεται ότι για μια σειρά από ζητήματα η επιτροπή δεν προχώρησε σε ενδελεχή μελέτη, ένεκα άλλων ερευνών για το ίδιο θέμα που βρίσκονται σε εξέλιξη αλλά επιφυλάσσεται στο μέλλον να συνεχίσει επί των θεμάτων αυτών. Στις εν λόγω συνεδρίες τηρήθηκαν αποστενογραφημένα πρακτικά των όσων είχαν διαμειφθεί μεταξύ των παρευρισκόμενων σε αυτές, τα οποία είναι κατατεθειμένα στο απόρρητο αρχείο της Βουλής και είναι στη διάθεση κάθε μέλους του σώματος. Η επιτροπή θεωρεί σκόπιμο εκ προοιμίου να παρατηρήσει ότι τα πρακτικά αυτά παρέχουν πιστή εικόνα των όσων διαμείφθηκαν, αλλά και καταδεικνύουν τις πρακτικές δυσκολίες που η ίδια συνάντησε στη διερεύνηση του όλου θέματος. Στα πλαίσια της διερεύνησης του όλου θέματος κλήθηκε και παρευρέθηκε ενώπιον της επιτροπής ευρύ φάσμα εμπλεκομένων στη λειτουργία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, μεταξύ των οποίων ο Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας, ο Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου, ο τέως Υπουργός Οικονομικών, ο γενικός διευθυντής του Υπουργείου Οικονομικών, ο Επίτροπος Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, η πρόεδρος της Επιτροπής 4

14 Κεφαλαιαγοράς, ο γενικός διευθυντής του Χρηματιστηρίου Αξιών Κύπρου, πρόεδροι και μέλη εν ενεργεία και απελθόντων διοικητικών συμβουλίων εμπορικών τραπεζών και συνεργατικών πιστωτικών ιδρυμάτων, ο πρόεδρος του Συνδέσμου Εγκεκριμένων Λογιστών Κύπρου, ο πρόεδρος του Συνδέσμου Επιστημόνων Εκτιμητών και Συμβούλων Ακινήτων Κύπρου και άλλοι εκπρόσωποι αρμόδιων φορέων και ιδιωτικών οργανισμών που κλήθηκαν να συνδράμουν στο έργο της επιτροπής. Λεπτομερής κατάλογος των προσώπων που κλήθηκαν και παρευρέθηκαν ενώπιον της επιτροπής επισυνάπτεται στην παρούσα έκθεση ως Παράρτημα ΙΙΙ. 1.2 Τα πλαίσια του κοινοβουλευτικού ελέγχου και τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν στη διαδικασία Όπως έχει αναφερθεί, η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Θεσμών, Αξιών και Επιτρόπου Διοικήσεως άρχισε την εξέταση του υπό αναφορά θέματος τον Ιούλιο του 2012 κατά τη συνήθη κοινοβουλευτική πρακτική για σκοπούς άσκησης κοινοβουλευτικού ελέγχου. Ωστόσο, την πορεία εξέτασης του υπό συζήτηση θέματος επηρέασαν δραματικά, όπως προαναφέρθηκε, τα σημαντικότερα γεγονότα του Μαρτίου του Τα κρίσιμα αυτά γεγονότα αποτέλεσαν οι αποφάσεις των δύο συνόδων του Eurogroup για την Κύπρο το Μάρτιο του 2013 και ο διορισμός της Ερευνητικής Επιτροπής για την εξέταση της ευθύνης ή και των ευθυνών για την κατάσταση στην οποία περιήλθε το τραπεζικό σύστημα και γενικά η οικονομία της Κυπριακής Δημοκρατίας (στο εξής «Ερευνητική Επιτροπή») από το Υπουργικό Συμβούλιο. Στο διάστημα του Απριλίου του 2013, την επιτροπή αλλά και τη Βουλή γενικότερα, απασχόλησε έντονα ο καθορισμός της ακολουθητέας διαδικασίας που θα ήταν η πλέον ενδεδειγμένη για τη μελέτη του σοβαρού αυτού θέματος με τις τεράστιες διαστάσεις που είχε λάβει, την κοινωνική αναστάτωση που είχε αναπάντεχα προκαλέσει σε ολόκληρο 5

15 τον κυπριακό λαό, αλλά και τις αντιδράσεις στο εξωτερικό και τις βέβαιες επιπτώσεις που ήταν εκ των προτέρων γνωστό ότι θα είχαν αντίκτυπο στην κυπριακή κοινωνία για τις επόμενες δεκαετίες. Συναφώς, με γνώμονα τις αρμοδιότητές της με βάση το Σύνταγμα και τον Κανονισμό της Βουλής, την πρακτική που ακολουθήθηκε σε προηγούμενες ανάλογες περιπτώσεις που γεγονότα μείζονος σημασίας συγκλόνιζαν την κυπριακή κοινωνία, αλλά λαμβάνοντας επίσης υπόψη την κοινοβουλευτική πρακτική σε σχέση με το σεβασμό ζητημάτων τα οποία άπτονται ποινικής διαδικασίας που βρίσκεται σε εξέλιξη, ώστε αυτή να μην επηρεαστεί, η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Θεσμών, Αξιών και Επιτρόπου Διοικήσεως αποφάσισε να συνεχίσει την εξέταση του θέματος διερευνώντας όλο το φάσμα των γεγονότων που συντελέστηκαν και τις παραμέτρους που οδήγησαν την κυπριακή οικονομία στη σημερινή της κατάσταση. Έχοντας υπόψη όλα τα πιο πάνω, η επιτροπή τονίζει ότι εξ αρχής δε στόχευε ούτε και ήταν σε θέση να εξαντλήσει με την έρευνά της τις συνθήκες, τα αίτια και τις ευθύνες που οδήγησαν την Κύπρο στη σημερινή οικονομική κατάσταση. Ταυτόχρονα, η επιτροπή επιθυμεί στο σημείο αυτό να τονίσει ότι ασχολήθηκε με το υπό αναφορά θέμα ενεργώντας μέσα στα πλαίσια άσκησης κοινοβουλευτικού ελέγχου ο οποίος αποτελεί αρμοδιότητα και υποχρέωση της Βουλής των Αντιπροσώπων και ασκείται εντός των ορίων που καθορίζει το Σύνταγμα και ο Κανονισμός της Βουλής και δεν υποκαθιστά, αλλά ούτε και υποκαθίσταται από οποιαδήποτε άλλη διαδικασία ή έρευνα που διεξάγεται σε σχέση με ένα θέμα. Με βάση τις πρόνοιες των πιο πάνω, είναι σαφές ότι ο κοινοβουλευτικός έλεγχος οδηγεί μόνο σε πολιτικές απόψεις και κριτική των πράξεων ή των παραλείψεων της εκτελεστικής εξουσίας, χωρίς να υποκαθιστά τις αρμοδιότητες ή το ρόλο οποιουδήποτε άλλου κρατικού οργάνου. Περαιτέρω, η επιτροπή καθιστά σαφές ότι δεν επιθυμεί σε καμιά περίπτωση να επηρεάσει δυσμενώς την εξέλιξη της 6

16 πορείας οποιασδήποτε άλλης ανακριτικής/ποινικής, δικαστικής ή οιονεί δικαστικής διαδικασίας γύρω από τα ζητήματα που εμπίπτουν στο υπό εξέταση θέμα. Είναι όμως αρμόδια να διαπιστώσει και να καταγράψει γενικές συμπεριφορές, νοοτροπίες, αδυναμίες του συστήματος, αλλά και πολιτικές ευθύνες και να σχολιάσει και να κρίνει την ικανότητα, την ετοιμότητα και τις δυνατότητες της κυβερνητικής μηχανής και όσων προΐστανται αυτής. Επομένως, στην παρούσα έκθεση δεν περιλαμβάνονται στοιχεία που η επιτροπή έκρινε ότι δυνατό να επηρεάσουν οποιαδήποτε σε εξέλιξη δικαστική διαδικασία ή οιονεί δικαστική διαδικασία. Είναι για το σκοπό αυτό που η επιτροπή, με το διορισμό της Ερευνητικής Επιτροπής και αφότου κλήθηκε από την τελευταία, παρέδωσε σε αυτή το σύνολο όλων ανεξαιρέτως των εγγράφων και πρακτικών των συζητήσεων της που έκρινε ότι θα συνέδραμαν στο έργο της εν λόγω Ερευνητικής Επιτροπής. Για το θέμα αυτό, ο Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας, χωρίς να αμφισβητήσει το δικαίωμα της Βουλής και το καθήκον της να εξετάσει τα υπό συζήτηση θέματα στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων που θέτει το ίδιο το Σύνταγμα για κάθε φορέα εξουσίας, κατέστησε σαφές ότι αποτελεί καθήκον της κοινοβουλευτικής επιτροπής να διαβιβάζει άμεσα σε αυτόν οτιδήποτε προκύψει από την έρευνά της από το οποίο διαφαίνεται υποψία για διάπραξη αδικήματος. Στη διάρκεια της όλης διαδικασίας, η επιτροπή αντιμετώπισε πληθώρα προβλημάτων τόσο τεχνικής όσο και άλλης φύσεως. Για σκοπούς υποβοήθησης των ενδιαφερομένων να κατανοήσουν τον τρόπο εργασίας της επιτροπής και των αιτιών που οδήγησαν σε ορισμένες αποφάσεις που υπήρξαν καθοριστικές και συνάμα περιοριστικές για τις εργασίες της, κρίνεται σκόπιμο όπως στην παρούσα έκθεση παρατεθούν τα κυριότερα από αυτά. 7

17 Συνακόλουθα, αναφέρεται ότι η διερεύνηση του όλου θέματος αποκλίνει μερικώς από την καθιερωμένη διαδικασία και κοινοβουλευτική πρακτική που συνήθως ακολουθείται με την εισαγωγική τοποθέτηση του εισηγητή του και την εν συνεχεία διερεύνησή του με βάση τα στοιχεία και τις πληροφορίες που κατατίθενται ενώπιον του συνόλου των μελών της επιτροπής. Στην περίπτωση αυτή, το εύρος των ζητημάτων που εξετάστηκαν ανέκυπταν στην πορεία της συζήτησής του, οι προσκεκλημένοι ενώπιόν της καλούνταν και προσέρχονταν ανάλογα με το υπόθεμα που εξεταζόταν, ενώ πλείστα κατατεθέντα στοιχεία τηρούνταν υπό φύλαξη σε απόρρητους φακέλους, τους οποίους οι ενδιαφερόμενοι βουλευτές είχαν τη δυνατότητα να διεξέλθουν μόνο κατόπιν σχετικής διευθέτησης με τους αρμοδίους της Βουλής. Μεταξύ των προβλημάτων που παρουσιάστηκαν κατά την εξέλιξη της όλης διαδικασίας ήταν η πρόσβαση της επιτροπής σε δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, τα οποία αναπόφευκτα θα έπρεπε να μελετηθούν, ώστε η επιτροπή να καταλήξει σε βάσιμες διαπιστώσεις. Για το σκοπό αυτό, η επιτροπή μερίμνησε όπως εξασφαλίσει τις απόψεις του Επιτρόπου Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, ο οποίος δήλωσε, μεταξύ άλλων, ότι σύμφωνα και με την υφιστάμενη σχετική νομοθεσία, προσωπικό δεδομένο θεωρείται κάθε πληροφορία που αναφέρεται σε φυσικό πρόσωπο που βρίσκεται εν ζωή. Πιο συγκεκριμένα σε σχέση με τα υπό εξέταση θέματα, ο εν λόγω Επίτροπος επισήμανε ότι η οικονομική κατάσταση ή υπόσταση οποιουδήποτε φυσικού προσώπου αποτελεί πληροφορία που αφορά τον ίδιο και οποιαδήποτε επεξεργασία αυτών των δεδομένων πρέπει να είναι νόμιμη, να εξυπηρετεί συγκεκριμένο σκοπό και να είναι σύμφωνη με την αρχή της αναλογικότητας. Ειδικότερα, ο ίδιος διευκρίνισε ότι η επιτροπή δύναται να έχει πρόσβαση σε τέτοιου είδους δεδομένα, υπό την προϋπόθεση ότι θα μεριμνήσει κατάλληλα για τη μη 8

18 δημοσιοποίησή τους. Όπως ο ίδιος δήλωσε καταληκτικά, ο περί Επεξεργασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (Προστασία του Ατόμου) Νόμος σε καμιά περίπτωση δεν αποτελεί λόγο προστασίας οποιασδήποτε παρανομίας. Ένα άλλο θέμα που προβλημάτισε την επιτροπή, ειδικά από το χρονικό ορόσημο του Μαρτίου του 2013 και εντεύθεν, ήταν το ζήτημα του κατά πόσο θα έπρεπε οι σχετικές συνεδρίες να διεξάγονται κεκλεισμένων των θυρών ή να επιτρέπεται η ελεύθερη πρόσβαση των μέσων μαζικής ενημέρωσης σ αυτές για σκοπούς εξυπηρέτησης της διαφάνειας. Όπως είναι γνωστό, με βάση τον Κανονισμό της Βουλής και την πάγια κοινοβουλευτική πρακτική που ακολουθείται, οι συνεδρίες των κοινοβουλευτικών επιτροπών είναι ανοιχτές στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, εκτός αν η ίδια η επιτροπή αποφασίσει διαφορετικά. Για τη λήψη απόφασης επί του προκείμενου ζητήματος, η επιτροπή έλαβε υπόψη τις ιδιόμορφες συνθήκες υπό τις οποίες εξεταζόταν το όλο θέμα και την εκτίμηση ότι στις συνεδρίες δυνατό να γινόταν κατάθεση στοιχείων εμπιστευτικής φύσης, με αναφορά σε δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα ή που ενδεχομένως να επηρέαζαν την πορεία των εργασιών άλλων παράλληλων και ανεξάρτητων διαδικασιών που έχουν ήδη περιγραφεί. Μία άλλη σημαντική παράμετρος που συνεκτιμήθηκε για τη λήψη απόφασης ήταν οι επιφυλάξεις που εκφράστηκαν από ορισμένα πρόσωπα προκειμένου να προσέλθουν στην επιτροπή για να καταθέσουν τις απόψεις τους, αφού σύμφωνα με τους ίδιους η αποκάλυψη στοιχείων ενώπιον της επιτροπής ενδεχομένως να είχε δυσμενείς επιπτώσεις γι αυτούς. Υπό το φως των πιο πάνω, η επιτροπή αποφάσισε όπως οι συνεδρίες της διεξάγονται κεκλεισμένων των θυρών, εκτός αν η ίδια έκρινε διαφορετικά. Σε συνάρτηση με τα πιο πάνω, κρίνεται απαραίτητο να αναφερθεί ότι το έργο της επιτροπής δυσχέραναν περισσότερο ορισμένα δημοσιεύματα που ήταν αντίθετα με το 9

19 πνεύμα και τη δέσμευση των μελών της επιτροπής για τη διεξαγωγή μιας αντικειμενικής διερεύνησης, η οποία δεν έπρεπε να επηρεάσει ούτε οποιεσδήποτε δικαστικές ή οιονεί δικαστικές διαδικασίες αλλά ούτε και να επιδράσει με οποιοδήποτε τρόπο στη φήμη και την υπόληψη προσώπων. Η επισήμανση αυτή δεν αποσκοπεί ούτε και πρέπει να ερμηνευθεί ως διάθεση παρακώλυσης του τύπου ή ακόμα άσκησης οποιασδήποτε μορφής λογοκρισίας σε βάρος του. Αντίθετα, την επιτροπή καθ όλη τη διάρκεια της εξέτασης του θέματος απασχολούσε το αίτημα της κοινής γνώμης προκειμένου να ριχθεί φως στα ακριβή αίτια και τους υπεύθυνους που οδήγησαν την κυπριακή οικονομία στη σημερινή κατάσταση. Ωστόσο, η επιτροπή αισθάνεται ότι νομιμοποιείται και δικαιολογείται να παρατηρήσει ότι στη δημοκρατία κάθε εκφραστής και φορέας απόψεων και θέσεων οφείλει πολλές φορές να δέχεται αυτοπεριορισμούς προκειμένου να υπηρετηθεί ένας γενικότερος σκοπός. Ιδιαίτερα όταν το διακύβευμα αφορά ευαίσθητα θέματα, για τα οποία εύκολα μπορεί να σχηματιστούν θετικές ή αρνητικές εντυπώσεις στην κοινή γνώμη και οι οποίες στη συνέχεια δύσκολα ή καθόλου αναιρούνται, πράγμα που δεν υπηρετεί τα καλώς νοούμενα συμφέροντα του τόπου. Μεταξύ των προβλημάτων που είχε να αντιμετωπίσει η επιτροπή ήταν και οι πρακτικές ή άλλες δυσκολίες να υποχρεώσει πολίτες της Δημοκρατίας που ζουν στο εξωτερικό ή πολίτες ξένων χωρών να προσέλθουν και να καταθέσουν στην επιτροπή αναφορικά με τα υπό εξέταση θέματα. Η επιτροπή εκτιμά ότι στην περίπτωση αυτή υπάρχουν τέτοια πρόσωπα που θα μπορούσαν να ρίξουν φως στα διαδραματισθέντα και στα αίτιά τους, αλλά που είναι δύσκολο να κληθούν για να παρευρεθούν ενώπιόν της ώστε να καταθέσουν τις απόψεις τους, ζήτημα το οποίο θα την απασχολήσει εκ νέου. Ένα από τα τεχνικά προβλήματα που παρουσιάστηκαν, αφορά την κατάθεση στην 10

20 επιτροπή τεράστιου όγκου έγγραφου υλικού σχετικού με το θέμα. Κατά τη διάρκεια της όλης διαδικασίας είτε αυτόβουλα είτε κατόπιν απαίτησης της επιτροπής, τόσο απλοί επηρεαζόμενοι πολίτες όσο και εμπλεκόμενοι με το θέμα κατέθεσαν πληθώρα υπομνημάτων και άλλης φύσεως υλικό, πολλές φορές με εξειδικευμένο περιεχόμενο, του οποίου η κωδικοποίηση και ταξινόμηση υπήρξε ιδιαίτερα επίπονη. Ιδιαίτερα μάλιστα η αξιολόγησή του υλικού αυτού όσον αφορά την ουσία και τη σημασία του υπήρξε χρονοβόρα και κοπιαστική. Αξίζει να σημειωθεί ότι, η διαδικασία αυτή συνεχίζεται για την εξυπηρέτηση ειδικότερων σκοπών που αφορούν τη συνέχιση του έργου της επιτροπής. Περαιτέρω, ο τεράστιος όγκος του κατατεθέντος έγγραφου υλικού αλλά και των αποστενογραφημένων πρακτικών των συζητήσεων που διεξήχθηκαν ενώπιον της επιτροπής, κατέστησαν εξαιρετικά δύσκολο τον εντοπισμό των αναγκαίων στοιχείων, αφού αυτά βρίσκονταν διασκορπισμένα σε διάφορα έγγραφα και στα πρακτικά διαφόρων συνεδριάσεων. Συναφώς, η διαδικασία διαπίστωσης των γεγονότων και των αιτιών που οδήγησαν σε αυτά υπήρξε ιδιαίτερα επίπονη. Είναι προφανές ότι, λόγω της πολυπλοκότητας και των τεράστιων διαστάσεων που έλαβε το όλο θέμα σε συγκερασμό με την ατέρμονη εξέλιξη των γεγονότων που το περιβάλλουν αλλά και την πίεση της απαίτησης της κοινής γνώμης για άμεση ενημέρωση σε σχέση με τα όσα διαδραματίστηκαν τα τελευταία χρόνια στον κυπριακό χρηματοπιστωτικό τομέα, η επιτροπή είχε να επιτελέσει υπέρογκη εργασία, της οποίας η ολοκλήρωση ήταν αδύνατο να γίνει κατορθωτή στον επιθυμητό χρονικό ορίζοντα. Συνεπώς, η επιτροπή, αφού μελέτησε και διαμόρφωσε άποψη για ορισμένα από τα ζητήματα που περιλαμβάνονται στο φάσμα του υπό εξέταση θέματος, αποφάσισε όπως, στο στάδιο αυτό, προχωρήσει στη σύνταξη της παρούσας προκαταρκτικής 11

21 έκθεσης, για την ανάλυση αυτών. Ταυτόχρονα, διευκρινίζεται ότι, πρόθεση της επιτροπής είναι η συνεχής παρακολούθηση όλων των πτυχών και των εξελίξεων που αφορούν τη λειτουργία των θεσμών του κυπριακού χρηματοπιστωτικού συστήματος και η διερεύνηση όλων των ζητημάτων που η ίδια κρίνει ότι απορρέουν από αυτή. 1.3 Πηγές ενημέρωσης της επιτροπής Για σκοπούς εξαγωγής των συμπερασμάτων της, η επιτροπή στηρίχθηκε σε υλικό από τις ακόλουθες πηγές πληροφόρησης: (α) Τις προφορικές καταθέσεις, δηλώσεις καθώς και τα έγγραφα που κατατέθηκαν στα πλαίσια των συνεδριάσεών της από τους εμπλεκόμενους φορείς που παρέστησαν σε αυτές. Ας σημειωθεί ότι, η επιτροπή εξασφάλισε, μεταξύ άλλων, αριθμό εγγράφων από τους νομικούς συμβούλους του τελευταίου διοικητικού συμβουλίου της Λαϊκής Τράπεζας, τα οποία κατατέθηκαν εμπιστευτικά στη Βουλή και αποτελούν τεκμήρια σε υπόθεση που εκκρεμεί ενώπιον δικαστηρίου και ως εκ τούτου έτυχαν απόλυτα εμπιστευτικού χειρισμού από τη Βουλή. Συναφώς, η επιτροπή έκρινε σκόπιμο στο στάδιο της συγγραφής της παρούσας έκθεσης να μην αναφερθεί σε στοιχεία που αφορούν τα εν λόγω έγγραφα,, μέχρις ότου αυτά μελετηθούν. (β) (γ) Τα έγγραφα που κατατέθηκαν από βουλευτές μέλη της επιτροπής. Την αλληλογραφία μεταξύ της επιτροπής αλλά και του Προέδρου της Βουλής με διάφορους εμπλεκόμενους παράγοντες. (δ) Τα υπομνήματα και άλλα έντυπα που κατατέθηκαν από πρόσωπα που έκριναν σκόπιμο να αποστείλουν στην επιτροπή για σκοπούς ενημέρωσής της. (ε) Τις επίσημες ανακοινώσεις και άλλα έγγραφα που δημοσίευσαν φορείς της Κύπρου και του εξωτερικού. 12

22 2. ΕΠΙ ΜΕΡΟΥΣ ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΠΟΙΩΝ Η ΚΑΤ ΑΡΧΗΝ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ 2.1 Τα αξιόγραφα κεφαλαίου Πρώτο θέμα που απασχόλησε την Κοινοβουλευτική Επιτροπή Θεσμών, Αξιών και Επιτρόπου Διοικήσεως στα πλαίσια της εξέτασης του γενικότερου θέματος της λειτουργίας των θεσμών του χρηματοπιστωτικού συστήματος ήταν η εξέταση των αξιογράφων κεφαλαίου. Το θέμα αυτό απασχόλησε την επιτροπή σε έξι συνεδρίες της που πραγματοποιήθηκαν στο διάστημα μεταξύ 10 Ιουλίου και 27 Νοεμβρίου Από τα στοιχεία που είχε ενώπιόν της η επιτροπή για το θέμα αυτό συνάγεται ότι οι δύο μεγαλύτερες τράπεζες της Κύπρου, η Τράπεζα Κύπρου Δημόσια Εταιρία Λτδ (στο εξής «Τράπεζα Κύπρου»), και η Λαϊκή Τράπεζα, προέβαιναν κατά καιρούς, τα τελευταία χρόνια, σε εκδόσεις αξιογράφων κεφαλαίου με σκοπό την ενίσχυση των πρωτοβάθμιων κεφαλαίων τους. Η πρακτική αυτή αύξησης των κεφαλαίων των τραπεζών, ακολουθήθηκε λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες που επικρατούσαν στο ευρύτερο οικονομικό περιβάλλον, αλλά και τη σημασία διατήρησης ισχυρών και ανταγωνιστικών δεικτών κεφαλαιακής επάρκειας, με στόχο τη συνέχιση της ανάπτυξης των τραπεζών και την ενδυνάμωση της κεφαλαιακής τους βάσης. Οι πιο πάνω ενέργειες των τραπεζών, για αύξηση κεφαλαίου, διενεργούνταν στα πλαίσια των αρχών της τρίτης αναθεώρησης της συνθήκης της Βασιλείας, γνωστής ως Βασιλεία ΙΙΙ. (α) Χαρακτηριστικά αξιογράφων κεφαλαίου Τα αξιόγραφα κεφαλαίου είναι περίπλοκα χρηματοοικονομικά προϊόντα χωρίς ημερομηνία λήξης, είναι δηλαδή αόριστης διάρκειας, με δυνατότητα όμως και κατ επιλογή της τράπεζας και μετά από έγκριση της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου, να εξαγοραστούν στο σύνολό τους στην ονομαστική τους αξία μαζί με οποιουσδήποτε 13

23 δεδουλευμένους τόκους, μετά το πέρας πέντε χρόνων από την ημερομηνία έκδοσής τους ή σε οποιαδήποτε ημερομηνία πληρωμής τόκου που έπεται αυτής της ημερομηνίας. Τα αξιόγραφα κεφαλαίου αποτελούν άμεσες, μη εξασφαλισμένες, δευτερεύουσες υποχρεώσεις των τραπεζών και η αποπληρωμή τους ακολουθεί σε προτεραιότητα την αποπληρωμή των υποχρεώσεων προς τους καταθέτες και άλλους πιστωτές και περιλαμβάνονται στα Βασικά Ίδια Κεφάλαια των τραπεζών. Πρόκειται για κινητές αξίες εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αξιών Κύπρου και οι κάτοχοι τους θεωρούνται δανειστές των τραπεζών και κατά συνέπεια επενδυτές. (β) Θέσεις εμπλεκομένων Οι εκπρόσωποι των κατόχων αξιογράφων που στη συνέχεια οργανώθηκαν σε σύνδεσμο, το Σύνδεσμο Κατόχων Τραπεζικών Αξιογράφων εξέφρασαν, τόσο προφορικά ενώπιον της επιτροπής όσο και με γραπτές ανακοινώσεις, καθώς και με μεγάλο αριθμό επιστολών τους προς αυτή, την αγανάκτησή τους για τον τρόπο με τον οποίο εξαπατήθηκαν ή παραπλανήθηκαν, προκειμένου να επενδύσουν σε αξιόγραφα κεφαλαίου και ζήτησαν όπως η Βουλή συνδράμει στην εξεύρεση μιας συναινετικής λύσης για μετριασμό του προβλήματός τους. Σύμφωνα με την ενημέρωση που είχε η επιτροπή από τους εκπροσώπους των εμπλεκόμενων τραπεζών η κρίση που έχει διαμορφωθεί στον ευρύτερο τραπεζικό τομέα, περιλαμβανομένης και της περίπτωσης των αξιογράφων κεφαλαίου, είναι αποτέλεσμα των πολύ δύσκολων οικονομικών συνθηκών που δημιουργήθηκαν τον τελευταίο καιρό στην Κύπρο και στο εξωτερικό. Σχετικά με τις διαδικασίες που ακολούθησαν οι τράπεζες για την πώληση των αξιογράφων, οι ίδιοι εκπρόσωποι ενημέρωσαν την επιτροπή ότι στην όλη διαδικασία πώλησης εμπλέκετο εξειδικευμένος σύμβουλος και παράλληλα οι επενδυτές προμηθεύονταν από τις τράπεζες σχετικό 14

24 ενημερωτικό δελτίο, πληροφοριακό για το προϊόν. Παρά το γεγονός αυτό, σημείωσαν, ότι πιθανόν να έγιναν λάθη ή παραλείψεις από πλευράς των τραπεζών. Συναφώς, δήλωσαν οι ίδιοι, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το όλο ζήτημα και να αναληφθούν οι όποιες ευθύνες, η όποια προτεινόμενη λύση θα πρέπει να ικανοποιεί εκτός από τους κατόχους αξιογράφων και τις εποπτικές αρχές, ιδιαίτερα την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου αλλά και τις αρχές της Βασιλείας και της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών. Πρόσθετα οι ίδιοι ενημέρωσαν την επιτροπή ότι δεν υπήρχε οποιαδήποτε προμήθεια από την πώληση των αξιογράφων προς το προσωπικό και το τελευταίο δε λάμβανε, σε καμία περίπτωση, οποιαδήποτε χρηματική αμοιβή, αλλά η πάγια τακτική που ακολουθείτο σε σχέση με την προώθηση των προϊόντων αυτών από τους υπαλλήλους των τραπεζών ήταν η καταγραφή κέρδους για τα καταστήματα στη βάση κάποιων ποσοστών επί των πωλήσεων που θα πραγματοποιούσαν. Ειδικότερα ο εκπρόσωπος της Λαϊκής Τράπεζας ενημέρωσε την επιτροπή ότι για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα η τράπεζα δεν είχε τη δυνατότητα να καταβάλει τους συμφωνημένους τόκους των αξιογράφων κεφαλαίου στους επενδυτές λόγω του κουρέματος που υπέστησαν τα ομόλογα του ελληνικού δημοσίου στα οποία η τράπεζα είχε επενδύσει. Αυτός ήταν και ο λόγος που η εν λόγω τράπεζα χρειάστηκε στήριξη από το κράτος ύψους 1,8 δισεκατομ. ευρώ. Σύμφωνα με στοιχεία που ο ίδιος κατέθεσε στην Επιτροπή, ο αριθμός των ιδιωτών που επένδυσαν σε αξιόγραφα κεφαλαίου της Λαϊκής Τράπεζας ανέρχεται σε 2500 περίπου άτομα. Αναλυτικότερα αναφέρθηκε ότι, οι μικροκαταθέτες κάτω από είναι 1142 άτομα, από μέχρι είναι 826 άτομα, από μέχρι είναι 831, από μέχρι 1 εκατομ. είναι 104 άτομα και για πάνω από 1 εκατομ. είναι 58 άτομα. 15

25 Η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου ως η αρμόδια εποπτική αρχή για τις τράπεζες, μετά και από προτροπή της επιτροπής προχώρησε στη διεξαγωγή ειδικού ελέγχου αναφορικά με τις διαδικασίες και πρακτικές προώθησης της διάθεσης των αξιογράφων κεφαλαίου από τις τράπεζες. Σημειώνεται ότι η ετοιμασία του πιο πάνω πορίσματος κρίθηκε από την επιτροπή αναγκαία με στόχο να χρησιμοποιηθεί στις διαπραγματεύσεις της κυβέρνησης με την τρόικα ώστε αυτή να ληφθεί υπόψη στη χρηματοδότηση της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών Εκδόσεις αξιογράφων κεφαλαίου Σύμφωνα με τα στοιχεία που κατατέθηκαν στην επιτροπή από την πρόεδρο της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, η Τράπεζα Κύπρου και η Λαϊκή Τράπεζα προέβαιναν σε εκδόσεις αξιογράφων κεφαλαίου τα τελευταία χρόνια και συγκεκριμένα από το 2007 με σκοπό την αύξηση των πρωτοβάθμιων κεφαλαίων τους. Σημειώνεται ότι το πρωτοβάθμιο κεφάλαιο χρησιμοποιείται από τις τράπεζες σε περίπτωση που υπάρξουν ζημιές, με σκοπό την απορρόφησή τους. Όπως ενημερώθηκε η επιτροπή από την πιο πάνω πρόεδρο και από τον εκπρόσωπο της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου η διαδικασία έκδοσης αξιογράφων κεφαλαίου περιλαμβάνει την καταρχήν αξιολόγηση των εκδόσεων των κεφαλαίων από την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου και ακολούθως την κατάταξή τους σε πρωτοβάθμια ή δευτεροβάθμια κεφάλαια. Για σκοπούς υπολογισμού της κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών τα πρωτοβάθμια κεφάλαια, όπως είναι τα αξιόγραφα, πρέπει να ικανοποιούν τα ελάχιστα κριτήρια που τίθενται από την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου με βάση ευρωπαϊκές οδηγίες. Μεταξύ των κριτηρίων αυτών περιλαμβάνεται και η δυνατότητα αναστολής ή ακύρωσης καταβολής των τόκων σε περίπτωση που μια τράπεζα δεν έχει 16

26 διανεμητέα κέρδη ή όταν καταστεί αφερέγγυα ή όταν πάρει κρατική ενίσχυση. Ακολούθως, μετά την κατάταξη των αξιογράφων κεφαλαίου από την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου και προκειμένου η τράπεζα να προχωρήσει σε δημόσια προσφορά στο ευρύ κοινό, ο εκδότης οφείλει να καταρτίσει ενημερωτικό δελτίο για το προϊόν, το οποίο εγκρίνεται από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και συνοδεύει τα εν λόγω χρηματοοικονομικά προϊόντα. Μετά την έγκριση του ενημερωτικού δελτίου ενημερώνεται το Χρηματιστήριο Αξιών Κύπρου. Σε κάθε ενημερωτικό δελτίο περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, όλοι οι κίνδυνοι και τα ρίσκα που μπορεί να προκύψουν από την κάθε συγκεκριμένη επένδυση. Ας σημειωθεί ότι όλες οι υπό διερεύνηση εκδόσεις αξιογράφων κεφαλαίου των τραπεζών έχουν καταχωριστεί ως πρωτοβάθμια κεφάλαια, αφού προηγήθηκε έλεγχος από την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου ότι οι όροι έκδοσής τους ικανοποιούν τα ελάχιστα κριτήρια που θέτει η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου. Στα ενημερωτικά δελτία όλων των πιο πάνω αναφερόμενων εκδόσεων περιλαμβάνεται, μεταξύ άλλων, και όρος έκδοσης για αναστολή καταβολής τόκων σε περίπτωση που η τράπεζα δεν ικανοποιεί την απαιτούμενη κεφαλαιακή επάρκεια όπως αυτή ορίζεται από την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου ή σε περίπτωση που η εκδότρια τράπεζα είναι αφερέγγυα. Επιπροσθέτως των πιο πάνω όρων έκδοσης, οι εκδόσεις των μετατρέψιμων αξιογράφων ενισχυμένου κεφαλαίου (ΜΑΕΚ) του 2011 και των δύο τραπεζών περιλάμβαναν όρο υποχρεωτικής ακύρωσης καταβολής του τόκου και υποχρεωτικής μετατροπής των αξιογράφων κεφαλαίου σε μετοχές, σε προκαθορισμένη τιμή, με μονομερές δικαίωμα της τράπεζας, για τις περιπτώσεις που μια τράπεζα δεν ικανοποιεί την απαιτούμενη κεφαλαιακή επάρκεια ή είναι αφερέγγυα. Εκδόσεις Τράπεζας Κύπρου 17

27 Η Τράπεζα Κύπρου πραγματοποίησε τρεις εκδόσεις αξιογράφων κεφαλαίου κατά τα έτη 2007, 2009 και Από αυτές τις τρεις εκδόσεις στον ειδικό έλεγχο που διεξήγαγε η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου περιλήφθηκαν μόνο οι δύο εκδόσεις αξιογράφων κεφαλαίου που αφορούσαν τα έτη 2009 και 2011 καθ ότι η έκδοση του 2007 είχε προηγηθεί της εναρμόνισης της εθνικής νομοθεσίας με την οδηγία MiFID, ενώ για τις εκδόσεις 2009 και 2011 δε θα πραγματοποιείτο η πληρωμή των οφειλόμενων τόκων από την τράπεζα. Η έκδοση του 2009 αφορά μετατρέψιμα αξιόγραφα κεφαλαίου ονομαστικής αξίας 645 εκατομ. ευρώ με σταθερό επιτόκιο 5,50% ετησίως για τα πρώτα πέντε χρόνια και στη συνέχεια κυμαινόμενο επιτόκιο ίσο με το εξαμηνιαίο επιτόκιο του ευρώ πλέον 3% ετησίως και κατ επιλογή του κατόχου τους θα μπορούσαν να μετατραπούν σε μετοχές της τράπεζας. Η έκδοση του 2011 αφορά ΜΑΕΚ, η ονομαστική αξία των οποίων ανέρχετο σε 820 εκατομ. και $95 εκατομ.. Τα ΜΑΕΚ που είχαν εκδοθεί σε ευρώ έφεραν σταθερό επιτόκιο 6,5% ετησίως για τα πρώτα πέντε χρόνια και ακολούθως Euribor πλέον 3% ετησίως. Τα ΜΑΕΚ που εκδόθηκαν σε δολάρια Αμερικής φέρουν σταθερό επιτόκιο 6% ετησίως για τα πρώτα πέντε χρόνια και ακολούθως κυμαινόμενο επιτόκιο ίσο με το εξαμηνιαίο Libor πλέον 3% ετησίως. Σημειώνεται ότι το Μάρτιο του 2012, ΜΑΕΚ ονομαστικής αξίας 432 εκατομ. ευρώ μετατράπηκαν σε μετοχές στα πλαίσια του Σχεδίου Κεφαλαιακής Ενίσχυσης. Επίσης αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι από τα 890 εκατομ. ευρώ που εκδόθηκαν το 2011, τα εκατομ. ευρώ προήλθαν από μετατροπή των τριών προηγούμενων εκδόσεων της τράπεζας και μόνο τα εκατομ. ευρώ αντιστοιχούσαν σε νέα κεφάλαια. Εκδόσεις Λαϊκής Τράπεζας 18

28 Σύμφωνα με τα στοιχεία που κατατέθηκαν στην επιτροπή, η Λαϊκή Τράπεζα πραγματοποίησε τέσσερις εκδόσεις αξιογράφων κεφαλαίου κατά τα έτη 2008, 2009, 2010 και Ο ειδικός έλεγχος που διεξήγαγε η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου περιλάμβανε και τις τέσσερις εκδόσεις αξιογράφων κεφαλαίου της τράπεζας διότι με σχετική ανακοίνωσή της η τράπεζα ενημέρωσε τους κατόχους των τριών πρώτων εκδόσεων αξιογράφων ότι για τις επόμενες τριμηνίες και μέχρι το Διάταγμα του Υπουργού Οικονομικών είναι σε ισχύ, η καταβολή των τόκων διέπεται από αυτό, ενώ στην περίπτωση των ΜΑΕΚ του 2011 η τράπεζα προβαίνει σε υποχρεωτική ακύρωση πληρωμής τόκου σύμφωνα με τις πρόνοιες του ενημερωτικού δελτίου. Σημειώνεται ότι η τελευταία ημερομηνία καταβολής τόκων ήταν η 30 η Ιουνίου Η αρχική έκδοση του 2008 αφορούσε αξιόγραφα κεφαλαίου ύψους 116 εκατομ. ευρώ που προσφέρθηκαν σε περιορισμένο κύκλο προσώπων, σε επαγγελματίες επενδυτές και σε πρόσωπα τα οποία επένδυσαν τουλάχιστον ευρώ ο καθένας. Η δεύτερη έκδοση του 2008 αφορούσε αξιόγραφα κεφαλαίου ύψους 84 εκατομ. ευρώ που προσφέρθηκαν στο ευρύ κοινό μέσω δημόσιας προσφοράς. Τα αξιόγραφα κεφαλαίου της αρχικής έκδοσης για τις πρώτες τέσσερις τριμηνιαίες περιόδους και τα αξιόγραφα κεφαλαίου της δεύτερης έκδοσης για τις πρώτες τρεις τριμηνιαίες περιόδους έφεραν σταθερό επιτόκιο 6,5% και μετέπειτα κυμαινόμενο επιτόκιο το οποίο αναθεωρείτο σε τριμηνιαία βάση. Το επιτόκιο ήταν ίσο με το τριμηνιαίο επιτόκιο για ευρώ στην αρχή της εκάστοτε τριμηνίας πλέον 1,5% και ο τόκος ήταν πληρωτέος κάθε τρεις μήνες. Κατά τις 30 Ιουνίου 2012 το υπόλοιπο των εν λόγω αξιογράφων ανερχόταν στα 154 εκατομ. ευρώ. Η έκδοση αξιογράφων κεφαλαίου του 2009 απευθυνόταν σε περιορισμένο κύκλο προσώπων, σε επαγγελματίες επενδυτές και σε άτομα που επένδυσαν τουλάχιστον 19

29 ευρώ ο καθένας και το συνολικό ποσό ανήλθε σε 242,2 εκατομ. ευρώ. Το επιτόκιο καθορίστηκε στο 7% και ο τόκος ήταν πληρωτέος κάθε τρεις μήνες. Κατά τις 30 Ιουνίου 2012 το υπόλοιπο των εν λόγω αξιογράφων ανερχόταν στα 168 εκατομ. ευρώ. Η πρώτη έκδοση αξιογράφων κεφαλαίου του 2010 απευθυνόταν σε περιορισμένο κύκλο προσώπων, σε επαγγελματίες επενδυτές και σε άτομα που επένδυσαν τουλάχιστον ευρώ ο καθένας, το δε συνολικό ποσό ανήλθε σε 250,5 εκατομ. ευρώ. Η δεύτερη έκδοση του 2010 απευθυνόταν στο ευρύ κοινό και αφορούσε αξιόγραφα κεφαλαίου ύψους 45,1 εκατομ. ευρώ. Το επιτόκιο καθορίστηκε στο 7% και ο τόκος ήταν πληρωτέος κάθε τρεις μήνες. Κατά τις 30 Ιουνίου 2012 το υπόλοιπο των εν λόγω αξιογράφων ανερχόταν στα 238 εκατομ. ευρώ. Η έκδοση του 2011 της Λαϊκής Τράπεζας αφορούσε 65,2 εκατομ. ευρώ ΜΑΕΚ που προσφέρθηκαν σε όλους τους υφιστάμενους μετόχους της τράπεζας μέσω δικαιωμάτων προτίμησης. Τα ΜΑΕΚ έφεραν σταθερό επιτόκιο 7% ετησίως. Σημειώνεται ότι η τιμή μετατροπής για όλες τις περιόδους μετατροπής είχε οριστεί σε 1,80 ευρώ ανά συνήθη μετοχή της τράπεζας και υπόκειτο σε συνήθεις αναπροσαρμογές για εταιρικές πράξεις με ελάχιστη τιμή την ονομαστική αξία. Η τιμή μετατροπής αναπροσαρμόστηκε από 1,80 ευρώ σε 1,54 ευρώ λόγω της διανομής μερίσματος για το έτος Κατά τις 31 Μαρτίου 2012 το υπόλοιπο των εν λόγω αξιογράφων ανερχόταν στα 65 εκατομ. ευρώ. Συνολική κατανομή αξιογράφων κεφαλαίου στους επενδυτές Με βάση τα στοιχεία που έχει στην κατοχή του το Χρηματιστήριο Αξιών Κύπρου για το σύνολο των εκδόσεων αξιογράφων κεφαλαίου που διατέθηκαν στην Κύπρο, οι θεσμικοί επενδυτές αποτελούν το 25% και καλύπτουν ποσό ύψους 287 εκατομ. ευρώ ενώ οι ιδιώτες αποτελούν το 75% και καλύπτουν ποσό ύψους 879 εκατομ. ευρώ. Το 20

30 συνολικό ποσό που επενδύθηκε σε αξιόγραφα κεφαλαίου συνοψίζεται στα 1,386 δισεκατομ. ευρώ, συμπεριλαμβανομένου και του ποσού που διατέθηκε στην ελληνική αγορά. Ειδικότερα, σύμφωνα με στοιχεία της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, αναφορικά με το βαθμό εμπλοκής μικροκατόχων των αξιογράφων μέχρι , αφενός για την Τράπεζα Κύπρου αυτοί ανέρχονταν στο 92% του συνολικού αριθμού των κατόχων και κατέχουν ποσοστό 28% του συνολικού ποσού και αφετέρου για τη Λαϊκή Τράπεζα αυτοί ανέρχονται στο 71% του συνολικού αριθμού των κατόχων και κατέχουν ποσοστό 18% του συνολικού ποσού Διαδικασία διάθεσης αξιογράφων κεφαλαίου Η διαδικασία διάθεσης αξιογράφων κεφαλαίου ρυθμίζεται από τις πρόνοιες του περί Επενδυτικών Υπηρεσιών και Δραστηριοτήτων και Ρυθμιζόμενων Αγορών Νόμου (στο εξής Νόμος), αλλά και από τις διατάξεις της οδηγίας της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου για την Επαγγελματική Συμπεριφορά των Τραπεζών κατά την Παροχή Επενδυτικών ή Παρεπόμενων Υπηρεσιών και κατά την Άσκηση Επενδυτικών Δραστηριοτήτων (στο εξής Οδηγία). Σύμφωνα με τις εν λόγω πρόνοιες για προώθηση αξιογράφων κεφαλαίου, αλλά και γενικότερα χρηματοοικονομικών προϊόντων, προβλέπεται ότι τα πρόσωπα που επιτρέπεται να παρέχουν ή να παρουσιάζονται ότι παρέχουν επενδυτικές υπηρεσίες ή/και να ασκούν επενδυτικές δραστηριότητες σε επαγγελματική βάση στη Δημοκρατία, είναι οι Κυπριακές Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΚΕΠΕΥ), οι οποίες κατέχουν άδεια λειτουργίας, καθώς και οι διαχειριστές αγοράς, οι Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) κρατών μελών, οι ΕΠΕΥ τρίτων χωρών, οι τράπεζες και τα συνεργατικά πιστωτικά ιδρύματα. 21

31 Από τα στοιχεία που έχουν κατατεθεί στην επιτροπή από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, η τελευταία τηρεί Δημόσιο Μητρώο Πιστοποιημένων Προσώπων, σύμφωνα με τις πρόνοιες του Νόμου, στο οποίο περιλαμβάνονται πρόσωπα τα οποία απασχολούνται σε ΚΕΠΕΥ, σε τράπεζες και συνεργατικά. Συγκεκριμένα ο εν λόγω Νόμος απαιτεί από τα πρόσωπα που απασχολούνται στις τράπεζες και προσφέρουν επενδυτικές υπηρεσίες να κατέχουν τα απαραίτητα πιστοποιητικά τα οποία εξασφαλίζουν μετά από επιτυχία σε εξετάσεις και να είναι εγγεγραμμένα στο δημόσιο μητρώο. Στο εν λόγω μητρώο της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς κατά την περίοδο εξέτασης του θέματος υπήρχαν καταγραμμένα στο καθήκον Παροχής Επενδυτικών Συμβουλών 517 πρόσωπα. Σημειώνεται ότι ο προαναφερόμενος Νόμος, ο οποίος είναι πλήρως εναρμονισμένος με την ευρωπαϊκή οδηγία MiFID που αφορά τις αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων και η οποία έχει, μεταξύ άλλων, ως πρωταρχικό στόχο την εναρμόνιση της προστασίας των επενδυτών σε όλη την Ευρώπη, θέτει τρεις πρωταρχικές αρχές τις οποίες οφείλουν να εφαρμόζουν, όταν παρέχουν επενδυτικές υπηρεσίες (προσωπικές συμβουλές), τα πρόσωπα τα οποία επιτρέπεται να παρέχουν αυτές τις υπηρεσίες. Οι εν λόγω αρχές προβλέπουν ότι τα πρόσωπα αυτά ενεργούν δίκαια, ώστε να εξυπηρετούν στον καλύτερο δυνατό βαθμό τα συμφέροντα των επενδυτών, παρέχουν στους επενδυτές ή υποψήφιους επενδυτές κατάλληλες και εκτενείς πληροφορίες που να μην είναι παραπλανητικές, για να βοηθήσουν τους επενδυτές στην κατανόηση των χρηματοοικονομικών μέσων και των υπηρεσιών και παρέχουν υπηρεσίες λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες των επενδυτών ούτως ώστε να υπάρχει αντιστοιχία των επενδύσεων στο επενδυτικό προφίλ και στις απαιτήσεις των επενδυτών. 22

32 Με βάση τα υφιστάμενα κανονιστικά πλαίσια, πριν την πραγματοποίηση της επένδυσης και την παροχή επενδυτικής υπηρεσίας, τα πιο πάνω αναφερόμενα πρόσωπα οφείλουν να κατηγοριοποιήσουν τον πελάτη τους είτε ως ιδιώτη είτε ως επαγγελματία. Όπως συνάγεται από τα στοιχεία που κατατέθηκαν από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς οι πλείστες περιπτώσεις κατατάσσονται στην κατηγορία των ιδιωτών όπου τους προσφέρεται μεγαλύτερη προστασία λόγω του ότι διαθέτουν μικρή εμπειρία και γνώση. Στους επαγγελματίες επενδυτές περιλαμβάνονται συνήθως τράπεζες, κυβερνήσεις, συνταξιοδοτικά ταμεία, μεγάλες επιχειρήσεις και κατ εξαίρεση ιδιώτες, εφόσον πληρούν καθορισμένα κριτήρια. Για την κατηγοριοποίηση των επενδυτών αλλά και για την παροχή επενδυτικών συμβουλών η προρρηθείσα οδηγία επιβάλλει μια διαδικασία που ονομάζεται «αξιολόγηση της καταλληλότητας» κατά την οποία τα αρμόδια πρόσωπα θέτουν στον επενδυτή σειρά ερωτημάτων ώστε να κατανοήσουν ποια είδη επενδύσεων είναι κατάλληλα για τον κάθε επενδυτή. Συνήθως τα ερωτήματα αφορούν τους επενδυτικούς στόχους, τη χρηματοοικονομική κατάσταση και τη γνώση και εμπειρία του επενδυτή. Σε περίπτωση που τέτοιο πρόσωπο δεν αποκτά ή δε δύναται να αποκτήσει τις αναγκαίες πληροφορίες προκειμένου να αξιολογήσει την καταλληλότητα του επενδυτή τότε δε δύναται να προβεί σε προσωπικές συστάσεις. Πρόσθετα, στον προαναφερόμενο Νόμο περιλαμβάνεται πρόνοια για προστασία των επενδυτών, κατόχων οποιωνδήποτε χρηματοοικονομικών προϊόντων και αναφέρεται ρητά ότι αφού εκδοθεί το ενημερωτικό δελτίο των προϊόντων για να καταγραφούν οι κίνδυνοι και οι όροι του προϊόντος, αυτό προωθείται στη συνέχεια από εγκεκριμένους συμβούλους. Σε περίπτωση παραβίασης της νομοθεσίας προνοούνται διοικητικά πρόστιμα ή ποινές αναλόγως της περιπτώσεως Ιστορική αναδρομή γεγονότων 23

33 Σύμφωνα με τα στοιχεία που κατατέθηκαν στην επιτροπή από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς οι πρώτες καταγγελίες των κατόχων αξιογράφων απευθύνονταν στην τελευταία και αφορούσαν τις πρακτικές που ακολούθησαν οι τράπεζες για την προώθηση των υπό συζήτηση αξιογράφων κεφαλαίου τα οποία οι ίδιες εξέδωσαν από το Από τα στοιχεία αυτά συνάγεται ότι οι υποψήφιοι κάτοχοι δεν είχαν μελετήσει τα ενημερωτικά δελτία που εξέδιδαν οι τράπεζες και ότι οι συμβουλές που φαίνεται να έπαιρναν δεν προέρχονταν από εγκεκριμένους συμβούλους. Συναφώς η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, ως η αρμόδια εποπτική αρχή για τις ΚΕΠΕΥ, προχώρησε στη συλλογή στοιχείων από αυτές, ως προς την εμπλοκή τους στην προώθηση των εν λόγω προϊόντων και τις διαδικασίες που ακολουθήθηκαν. Σημειώνεται ότι οι ΚΕΠΕΥ είναι θυγατρικές εταιρείες των υπό αναφορά τραπεζών. Περαιτέρω, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς μελέτησε και βεβαιώθηκε ότι στα ενημερωτικά δελτία των αξιογράφων κεφαλαίου αναφέρονταν ρητά τα συγκεκριμένα ρίσκα (αναστολής τόκων, μη πληρωμή τόκων σωρευτικά, αόριστη διάρκεια, προτεραιότητα σε περίπτωση εκκαθάρισης τράπεζας), τα οποία ουσιαστικά δημιούργησαν το πρόβλημα και τις αντιδράσεις των κατόχων αξιογράφων. Όπως προκύπτει από τα ίδια στοιχεία, το θέμα των καταγγελιών από κατόχους αξιογράφων συζητήθηκε κατά την τακτική σύσκεψη του ανωτάτου επιπέδου των εποπτικών αρχών του χρηματοοικονομικού τομέα της Κύπρου που έγινε στις 12 Νοεμβρίου 2010, στην παρουσία των επικεφαλείς των εποπτικών αρχών. Ο τότε Πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, αναφερόμενος στις μεθόδους προώθησης πολύπλοκων χρηματοοικονομικών προϊόντων που ακολουθούνται από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, δήλωσε ότι θα έπρεπε να εξεταστεί από την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου κατά πόσο η προώθηση τέτοιων προϊόντων, αυξημένου κινδύνου, 24

34 από τις τράπεζες γίνεται σύμφωνα με τον Νόμο. Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου, στις αρχές Ιανουαρίου 2011 ο τέως Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου, πέραν της πιο πάνω ενημέρωσης, έλαβε επιστολή από τον πρόεδρο του Παγκύπριου Συνδέσμου Επενδυτών Χρηματιστηριακών Αξιών (ΠΑΣΕΧΑ), στην οποία ουσιαστικά καταγγέλλονταν οι διαδικασίες σύμφωνα με τις οποίες οι τράπεζες, προέτρεπαν τους πελάτες τους να επενδύσουν σε αξιόγραφα και μετοχές των εν λόγω τραπεζών. Ενημερώνοντας την επιτροπή για τις εν λόγω ενέργειες της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου ο ίδιος εκπρόσωπος δήλωσε πως το Τμήμα Εποπτείας Τραπεζών έλαβε οδηγίες από τον τέως Διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου να γίνει έλεγχος μέσα στα πλαίσια των προγραμματισμένων ελέγχων που πραγματοποιούνταν κατά καιρούς στις τράπεζες, χωρίς να πραγματοποιηθεί οποιαδήποτε εξειδικευμένη έρευνα. Συνεπακόλουθα της πιο πάνω αναφερόμενης σύσκεψης, καθώς και της επιστολής που έλαβε ο τότε Διοικητής, ήταν η εγκύκλιος επιστολή που εξέδωσε η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου, ημερομηνίας 19 Ιανουαρίου 2011, προς όλες τις τράπεζες οι οποίες είχαν εισηγμένους τίτλους στο Χρηματιστήριο Αξιών Κύπρου και στην οποία γινόταν αναφορά στις καταγγελίες που περιήλθαν σε γνώση της αλλά και στις πρόνοιες της σχετικής νομοθεσίας και των οδηγιών που όφειλαν οι τράπεζες να εφαρμόζουν. Οι τράπεζες, με την εν λόγω επιστολή, καλούνταν να λάβουν όλα τα μέτρα προς συμμόρφωση τους με τις πρόνοιες του Νόμου και τις διατάξεις των σχετικών Οδηγιών. Περαιτέρω, στην ίδια επιστολή επισημαίνετο ότι σε περίπτωση που επαρέχετο συμβουλή και προτροπή πελατών από στελέχη τραπεζών έπρεπε απαραίτητα αυτά να κατέχουν τα απαιτούμενα πιστοποιητικά επαγγελματικής ικανότητας και να επροηγείτο η σύναψη γραπτής σύμβασης με τον πελάτη γα την παροχή επενδυτικών υπηρεσιών 25