«ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΙΚΟΝΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: «ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΙΚΟΝΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΠΟ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΤΟΥ ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ» ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΕΣ: ΚΑΤΣΙΟΥΛΑ ΣΤΑΜΑΤΙΑ ΡΑΜΠΟΥΣΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΣΤΟΥΠΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΑΒΑΛΑ, 2005

2 «ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΙΚΟΝΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΠΟ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΩΡΙΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ»

3 Στους γονείς μας που μας στήριξαν Καθ όλη τη διάρκεια Των σπουδών μας Ευχαριστούμε, Την κ. Στούπα Κωνσταντίνα Για την άψογη συνεργασία

4 Περιεχόμενα Κεφάλαιο 1 ο 1. Εισαγωγή Ιστορική αναδρομή E Learning Τι είναι το E Learning Τρόποι Επικοινωνίας Τα βασικά συστατικά του E Learning Τα βασικά τεχνολογικά και εκπαιδευτικά χαρακτηριστικά Πρότυπα E Learning Διεθνή Forums Στόχοι δράσης του E Learning Λειτουργία συστημάτων E Learning Μοντέλα E Learning Μοντέλα που εφαρμόζονται στα εκπαιδευτικά ιδρύματα Τεχνολογίες που συνθέτουν ένα περιβάλλον E Learning Σε ποιους απευθύνεται η εκπαίδευση από απόσταση Πλεονεκτήματα E Learning Μειονεκτήματα E Learning 32 Κεφάλαιο 2 ο 2. Το E Learning σε Ελλάδα Ευρώπη Αμερική Αμερική Ευρώπη Ελλάδα Προοπτικές ανάπτυξης της τηλεκπαίδευσης στην Ελλάδα 39

5 Κεφάλαιο 3 ο 3. Η τηλεκπαίδευση στο χώρο της παιδείας Μέθοδοι διδασκαλίας και μάθησης στην εκπαίδευση εξ αποστάσεως Συστήματα συνεργασίας για διδασκαλία και μάθηση Ανάλυση εμπειρικών εφαρμογών Παράγοντες που επηρεάζουν την διαδικάσια εκπαίδευσης Η πορεία της έρευνας της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης Εκπαιδευτική Έρευνα Οι απόψεις των εκπροσώπων της τηλεκπαίδευσεις Οι απόψεις των χρηστών των μεθόδων τηλεκπαίδευσης Οι απόψεις των χρηστών των μεθόδων τηλεκπαίδευσης Χαρακτηριστικά σπουδαστών Χαρακτηριστικά σπουδαστών Κίνδυνοι.. 72 Κεφάλαιο 4 ο 4 Μεθοδολογική Προσέγγιση Ζήτημα Η διαδικασία που ακολουθήθηκε για την εύρεση λύσης Λύση Συμπεράσματα Προοπτικές. 79 Κεφάλαιο 5 ο 5 Οδηγίες σχεδίασης Απαραίτητο υλικό και λογισμικό Γενικός εξοπλισμός τηλετάξης Πολυμέσα επικοινωνίας Κόστος εκπαίδευσης. 94

6 Κεφάλαιο 6 ο 6. Εισαγωγή Δομή Ιστοχώρου Ανάλυση διαδικασίας εξέτασης Συμπεράσματα Μελλοντική εργασία

7 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 1 Κεφάλαιο 1 0 : Τι είναι το E Learning? Συνοπτικά θεωρητικά στοιχεία της εκπαίδευσης από απόσταση

8 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 2 Α ΜΕΡΟΣ Βασικός στόχος της παρούσας εργασίας είναι να μελετήσει τις διάφορες πτυχές με τις οποίες έχει επιδράσει και συνεχίζει να επιδρά η ανάπτυξη του Internet στην εκπαίδευση και συγκεκριμένα στην εμφάνιση του e-learning. Επισημαίνονται ορισμένα χαρακτηριστικά της εκπαίδευσης από απόσταση που βασίζονται στο διαδίκτυο, ενώ ταυτόχρονα γίνεται προσπάθεια να ανιχνευθεί ο τρόπος λειτουργίας του στις διάφορες επιχειρήσεις και στα πανεπιστημιακά ιδρύματα. Τέλος γίνεται ανάπτυξη ενός εικονικού περιβάλλοντος εκπαίδευσης από απόσταση μέσω ιστοσελίδας για το τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών του Τ.Ε.Ι. Καβάλας. 1. Εισαγωγή Για τα άτομα που κατοικούν μέσα ή γύρω από τα αστικά κέντρα, οι δυνατότητες εκπαίδευσης ή και συνεχούς επιμόρφωσης ήταν πάντα αυξημένες. Πρόβλημα υπάρχει σε εκείνες τις περιοχές που είναι γεωγραφικά απομονωμένες ή η διασπορά τους είναι εκτεταμένη (π.χ. νησιωτικές) οι κάτοικοι των οποίων πρέπει να μετακινούνται προς το κέντρο για να σπουδάσουν ή να επιμορφωθούν. Πράγματι ακόμα και στην περίπτωση αυτή της επιμόρφωσης δηλαδή υπαλλήλων ή στελεχών επιχειρήσεων, είναι απαραίτητη η μετακίνησή τους στα πλησιέστερα στην περιοχή τους κέντρα. Αποτέλεσμα αυτού είναι σπατάλη χρόνου, χρημάτων και ταλαιπωρία των εκπαιδευομένων, γεγονός που υποβαθμίζει περισσότερο τη διανομή τους στους τόπους αυτούς. Σήμερα δε, η παραμονή στην περιφέρεια γίνεται ακόμη περισσότερο απαραίτητη, αφού η ζωή στις μεγαλουπόλεις από κάθε άποψη (περιβαλλοντικη, κοινωνική) έχει γίνει πια εξοντωτική και μπορεί μελλοντικά να αναπτυχθεί μια τάση επιστροφής των κατοίκων των πόλεων στις περιοχές αυτές. Για αυτούς τους λόγους, για να καλυφθεί η ανάγκη της εκπαίδευσης ή και επιμόρφωσης στους τόπους διαμονής (ή στο χώρο εργασίας) με σημαντική εξοικονόμηση πόρων, αναπτύχθηκε η εκπαίδευση από απόσταση. Γενικά η εκπαίδευση από απόσταση προϋποθέτει το φυσικό διαχωρισμό μεταξύ εκπαιδευτών και εκπαιδευομένων, η επικοινωνία των οποίων μπορεί να γίνεται

9 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 3 με τη βοήθεια μέσων επικοινωνίας (όπως το ταχυδρομείο, η τηλεόραση, το τηλέφωνο, οι δικτυωμένοι υπολογιστές). Σαν βοηθήματα χρησιμοποιούνται πόροι που παρέχονται με τα διάφορα συνοδευτικά εκπαιδευτικά πακέτα. Βέβαια ο όρος δεν αποκλείει την παρουσία καθοδηγητή μεταξύ των εκπαιδευομένων. Αρκετά από τα μοντέλα της εκπαίδευσης από απόσταση περιλαμβάνουν και στάδια φυσικής παρουσίας εκπαιδευτών και εκπαιδευομένων σε προκαθορισμένους χώρους. Παρόλα αυτά για να θεωρηθεί μια διαδικασία ως «εκπαίδευση από απόσταση» ένα μεγάλο μέρος της παιδαγωγικής εργασίας πρέπει να πραγματοποιείται από εκπαιδευτές (συγγραφείς, αναλυτές εκπαιδευτικών προγραμμάτων κ.λ.π.) οι οποίοι να μην συνυπάρχουν με τους εκπαιδευόμενους στον ίδιο χώρο. [1] Η εκπαίδευση από απόσταση εφαρμόζεται σε όλα τα μέρη του κόσμου παρέχοντας ευκαιρίες μόρφωσης σε αυτούς που είτε δεν μπορούν είτε δεν θέλουν να λάβουν μέρος σε διδασκαλία μαθημάτων μέσα σε αίθουσα. Αυτό δε σημαίνει ότι υπάρχει καθολική συμφωνία όσον αφορά στα χαρακτηριστικά της. Για κάποιους, η εκπαίδευση από απόσταση ταυτίζεται με ιδιωτική μελέτη καθορισμένων κειμένων με η χωρίς την ανάγκη ειδικών οδηγιών μελέτης, για άλλους είναι ένα σύστημα διδασκαλίας μάθησης που περιλαμβάνει ειδικά προετοιμασμένο εκπαιδευτικό υλικό και τακτική επικοινωνία μεταξύ σπουδαστών και καθηγητών, ατομικά ή ομαδικά. Υπάρχουν πανεπιστήμια διδασκαλίας από απόσταση που προσφέρουν στους σπουδαστές τους έντυπα και μαγνητοφωνημένα μαθήματα χωρίς καμία επικοινωνία, μολονότι μερικές φορές παρέχουν συμπληρωματική πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία. Αυτό εφαρμόζεται για παράδειγμα από το Dutch University Colombian Unisur. Αλλά, όπως το British Open University προετοιμάζει όχι μόνο τα υλικά διδασκαλίας αλλά και τα μαθήματα αλληλογραφίας, τις τηλεφωνικές επικοινωνίες και τις επικοινωνίες μέσω ηλεκτρονικών υπολογιστών μεταξύ σπουδαστών και καθηγητών και άλλων, για την από απόσταση διδασκαλία σε σχολείο ή πανεπιστήμιο, η οποία σύμφωνα με τον Delling ονομάζεται οργάνωση υποστήριξης. Η χρήση αυτή προδημιουργημένων υλικών διδασκαλίας και της προγραμματισμένης επικοινωνίας που μερικές φορές συμπληρώνεται από πρόσωπο με πρόσωπο συναντήσεις, αντιπροσωπεύει χωρίς αμφιβολία την πρακτική που ακολουθούν τα περισσότερα ιδρύματα διδασκαλίας από απόσταση σε ολόκληρο τον κόσμο. Σε ορισμένες περιπτώσεις γίνονται και οργανωμένες επικοινωνίες σπουδαστών μεταξύ τους. Οι σπουδαστές συνήθως μαθαίνουν από μόνοι τους αποκλειστικά με βάση το δικό τους ρυθμό. Έτσι δεν ανήκουν ούτε σε μια ομάδα ούτε σε μια τάξη ούτε αισθάνονται ότι ανήκουν κάπου.

10 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 4 Παρόλα αυτά υπάρχουν πολλές εξαιρέσεις. Μερικά πανεπιστήμια διδάσκουν κάποιες ομάδες σπουδαστών βάσει μεθόδων εκπαίδευσης εξ αποστάσεως ενώ διδάσκουν κάποιες άλλες ομάδες με πρόσωπο με πρόσωπο διδασκαλία, τα οποία αποκαλούνται ιδρύματα δυαδικής μεθόδου. Ακόμα και τα ιδρύματα μίας και μόνο μεθόδου, όπως και τα πανεπιστήμια διδασκαλίας από απόσταση προσπαθούν σε πολλές περιπτώσεις να συγκροτήσουν κατά κάποιο τρόπο τους σπουδαστές σε ομάδες και το κάνουν επιβάλλοντας διαφόρων ειδών κανονισμούς. Παρόλα αυτά, αυτό που χαρακτηρίζει την εκπαίδευση από απόσταση είναι κατά ουσία η ατομική μελέτη. [2] 1.1 Ιστορική Αναδρομή Η ιστορία της από απόστασης εκπαίδευσης αρχίζει πρίν από 150 χρόνια. Η μορφή αυτή εκπαίδευσης δε θα ήταν δυνατή χωρίς την ανάπτυξη της τεχνολογίας, των μεταφορών και των τηλεπικοινωνιών, που έρχονται στο προσκήνιο με τη Βιομηχανική Επανάσταση. [3] Η ιστορική εξέλιξη της εκπαίδευσης από απόσταση επιτρέπει να χωριστεί η μελέτη της σε τρείς γενιές ανάλογα με τα μέσα και τα χαρακτηριστικά επικοινωνίας που χρησιμοποιήθηκαν. Η πρώτη αναφέρεται στην εκπαίδευση με αλληλογραφία. Η δεύτερη αναπτύχθηκε από το 1960 και συνδυάζει τη χρήση έντυπου υλικού με τηλεόραση, ασύρματη ή καλωδιακή, κασσέτες βίντεου και ήχου και μερική χρήση υπγολογιστών. Και τέλος η τρίτη γενιά χρησιμοποιεί ολοκληρωμένη υποστήριξη υπολογιστών και κατά περίπτωση διευκολύνσεις του δικτυακού κορμού για την επίτευξη επικοινωνίας. Στη φάση αυτή εντάσσονται τα προγράμματα της τεχνικής νοημοσύνης ή τα συστήματα εμπειρογνωμόνων, καθώς και τα πολυμέσα που χρησιμοποιούνται για τη παρουσίαση τους. Τα πρώτα προσδίδουν δυναμισμό και αυτοτέλεια στη διαχείριση των πληροφοριών, επιτρέποντας την ανάδειξη δομικών στοιχείων της γνώσης αφού μπορούν να αντιληφθούν ιδιαιτερότητες και χαρακτηριστικά στοιχεία των εκπαιδευομένων. Τα δεύτερα επιτρέπουν την αναπαράσταση της πληροφορίας με μορφές που πλησιάζουν τη φυσική της διάσταση σε κάποια σημεία δε και υπερβαίνοντας τη. Για να γίνει ακόμη πιο αποτελεσματική η εκπαιδευτική διαδικασία χρησιμοποιούνται προσομοιώσεις, ενώ γίνεται προσπάθεια ανακάλυψης και

11 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 5 εφαρμογής εξειδικευμένων διδακτικών τεχνολογιών για την καλύτερη και αποδοτικότερη αξιοποίηση των διαθεσίμων πρωτοποριακών μέσων. [4] Η γενιά του 1970 υπήρξε μάρτυρας της ανάπτυξής της από απόστασης εκπαίδευσης ως επιστημονικού πεδίου, ανάπτυξης η οποία σημειώθηκε παράλληλα με την εντυπωσιακή εξέλιξη του Ανοικτού Πανεπιστημίου. Από τότε σημειώθηκαν αξιόλογες μεταβολές σε θέματα ποιότητας, ποσότητας, αναγνώρισης και απύχησης της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Η εξέλιξη αυτή συνδέθηκε επίσης με τη στροφή από την ιδιωτική στη δημόσια παροχή εκπαίδευσης σε παγκόσμιο επίπεδο. Από το 1870 ως το 1970 τα περισσότερα συστήματα εξ απόστάσεως εκπαίδευσης ήταν ιδιωτικά και ο όρος που χρησιμοποιούνταν για αυτή τη μορφή εκπαίδευσης ήταν «σπουδες δι αλληλογραφίας», «κατ οίκον σπουδές» ή «εξωτερικές σπουδες». Η πολεμική του εκπαιδευτικού κατεστημένου κατά των σπουδών αυτών σπάνια άγγιζε ζητήματα ουσίας. Σήμερα όμως οι περισσότερες κυβερνήσεις στον κόσμο παρέχουν ή σχεδιάζουν να εισαγάγουν την εξ αποστάσεως εκπαίδευση στο εκπαιδευτικό σύστημα, θεωρώντας τον ρόλο της συμπληρωματικό προς αυτόν της συμβατικής. Κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1990 η από απόσταση εκπαίδευση αποτελεί σημαντικό συστατικό στοιχείο πολλών εκπαιδευτικών συστημάτων, ενώ παράλληλα έχει αποδείξει τη χρησιμότητα της σε τομείς όπου τα παραδοσιακά σχολεία, κολέγια και πανέπιστήμια αδυνατούν να ανταποκριθούν στη ζήτηση. Ένα καλό παράδειγμα αποτελούν τα μεγάλα συστήματα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης σε όλο τον κόσμο. Πολλές χώρες έχουν σήμερα ανάγκη από εκπαιδευτικά συστήματα ικανά να αναλάβουν με ικανοποιητικά αποτελέσματα μεγάλους αριθμούς φοιτητών, ή ακόμη περισσότερους ετησίως. Οι κυβερνήσεις, τόσο στις ανεπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες δεν διαθέτουν πλέον τα χρηματικά ποσά για την ανέγερση και τη συντήρηση κτιρίων για τέτοιους αριθμούς σπουδαστών ή ακόμα κι αν είχαν τη δυνατότητα αυτή δε θα επένδυαν τα ποσά αυτά σε κτίρια καθώς οι πολιτικές και αναπτυξιακές προτεραιότητες τους έχουν αλλάξει (Coombs, 1978). Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση μπορεί να δώσει λύση στο πρόβλημα. Το 1995 υπήρχαν 10 συστήματα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης τα οποία μπορούσαν να αναλάβουν αποτελεσματικά τουλάχιστον φοιτητές ετησίως (πίνακα 1). Όλα τους είναι κρατικά ιδρύματα και παρέχουν υπηρεσίες εξαιρετικής ποιότητας. Κανένα από αυτά δε βρίσκεται πλέον σε πειραματικό στάδιο λειτουργίας. Πολλά διαθέτουν εμπειρία δεκάδων ετών ενώ δεκάδες χιλιάδες αποφοίτων τους έχουν ήδη ενταχθεί στο εργατικό δυναμικό των χωρών τους. Αυτά τα ιδρύματα αποτελούν αντικείμενο επιστημονικής μελέτης.

12 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 6 Παράλληλα υπογραμμίζουν τη συμβολή αυτής της μορφής εκπαίδευσης στην οικονομία τόσο των ανεπτυγμένων όσο και των αναπτυσσόμενων χωρών. Στα χρόνια από το 1996 έως το 2000 η από απόσταση εκπαίδευση θα διαδραματίσει σημαντικό και κρίσιμο ρόλο συμπληρώνοντας την εκπαίδευση που παρέχεται στα σχολεία, τα κολέγια και τα πανεπιστήμια σε πολλά εκπαιδευτικά συστήματα. Στο Ηνωμένο Βασίλειο προσφέρονται προγράμματα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης από το πανεπιστήμιο του Λονδίνου (University of London) καθώς και από μια σειρά άλλών συμβατικών πανεπιστημίων, ιδιαίτερα από πρώην πολυτεχνεία. Σε επίπεδο επιμόρφωσης πολλά από τα κολέγια που παρέχουν συνεχιζόμενη κατάρτιση προσφέρουν εξ αποστάσεως ευέλικτα ή ανοικτά προγράμματα ενώ ο ιδιωτικός τομέας αναπτύσσει αυτού του είδους τη δραστηριότητα εδώ και 150 περίπου χρόνια. Ο συνολικός αριθμός των ανθρώπων που παρακολουθούν τα συστήματα αυτά σε μία και μόνο χρονική περίοδο είναι απίθανο να πέσει κάτω από Πολλοί μάλιστα σπουδάζουν με στόχο να αποκτήσουν πανεπιστημιακά διπλώματά αναγνωρισμένα από το κράτος. ΠΙΝΑΚΑΣ 1 : Μεγάλα Συστήματα Από Απόσταση Εκπαίδευσης Χώρα Ονομασία Ιδρύματος Αριθμός Έτος Ίδρυσης Φοιτητών Κίνα Δίκτυο CCTVU Τουρκία Πανεπιστήμιο Ανατολίας Γαλλία CNED Ινδονησία Πανεπιστήμιο Terbuka Ταϊλάνδη Ανοικτό Πανεπιστήμιοs Sukkothai Thamatirat Ινδία Ανοικτό Πανεπιστήμιο Indira Ghandhi Κορέα Εθνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο Ηνωμένο Βασίλειο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Ισπανία UNED Νοτιοαφρικάνικη UNISA Ένωση Σύνολο (Πηγή: Ινστιτούτο Στατιστικής 1995)

13 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 7 Ο σπουδαστής στα τέλη της δεκαετίας του 1990 στις ηνωμένες Πολιτείες θα βρει μια μεγάλη ποικιλία παροχών, από μαθήματα δι αλληλογραφίας ως προγράμματα που χρησιμοποιούν εξελιγμένες σύγχρονες τεχνολογίες. Τουλάχιστον σπουδαστές ετησίως παρακολουθούν μαθήματα δι αλληλογραφίας σε ιδιωτικά ιδρύματα, σε όλους τους κλάδους των ενόπλων δυνάμεων, σε πολλές κυβερνητικές υπηρεσίες και θρησκευτικά ιδρύματα (Moore, 1995). Ακόμη άτομα συμμετέχουν σε προγράμματα ανεξαρτήτων σπουδών που προσφέρουν περισσότερα από 70 αμερικάνικα πανεπιστήμια. Μαθήματα σε κολεγιακό επίπεδο από την τηλεόραση (τηλεμαθήματα), τηλεδιασκέψεις, γραφικά ήχου, καλωδιακά δίκτυα και δίκτυα υπολογιστών, όλα αυτά τα τεχνολογικά επιτεύγματα έχουν συμβάλλει στην έκρηξη του ενδιαφέροντος για την από απόσταση εκπαίδευση στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Οι δορυφορικοί τηλεδιάσκεψη χρησιμοποιείται από πολλές μεγάλες αμερικάνικες εταιρίες με ιστοσελίδες το 1995, ενώ υπάρχει επίσης το πρόγραμμα «Star Schools». Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση στην Κίνα ανάγεται στα μαθήματα δι αλληλογραφίας των αρχών της δεκαετίας του Προγράμματα πανεπιστημιακού επιπέδου από την τηλεόραση ξεκίνησαν στις αρχές τις δεκαετίας του 1960, αποδιοργανώθηκαν στη διάρκεια της Μορφωτικής Επανάστασης και ξανάρχισαν το το σημερινό σύστημα, γνωστό ως Dianda, έχει την μορφή δικτύου που περιλαμβάνει ένα κεντρικό ανοικτό πανεπιστήμιο στο Beijing το οποίο είναι υπεύθυνο για την ανάπτυξη των προγραμμάτων, και 43 ανοικτά πανεπιστήμια σε κάθε επαρχία και μεγάλου δήμου. Το 1995 ήταν εγγεγραμμένη σπουδαστές. Θα πρέπει επίσης να προσθέσουμε τα προγράμματα σπουδών δι αλληλογραφίας σε πανεπιστημιακό και μεταδευτεροβάθμιο επίπεδο καθώς και το σύστημα αυτοδιδασκαλίας και προετοιμασίας για τις εξετάσεις στα κινέζικα πανεπιστήμια με συνολικό αριθμό σπουδαστών ετησίως. Η καθοριστική παρέμβαση στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση από την πλευρά της πολιτείας σε όλα τα επίπεδα είναι το κύριο χαρακτηριστικό αυτής της μορφής στη Γαλλία. Μετά την εισβολή των Γερμανών στη Γαλλία το 1939 ιδρύθηκε το Εθνικό Κέντρο Εκπαίδευσης δι Αλληλογραφίας (Centre National d Enseignement par Correspondance), προκειμένου να προσφέρει μαθήματα με αλληλογραφία σε παιδιά σχολικής ηλικίας σε δυσπρόσιτες περιοχές. Μετά τον πόλεμο προσετέθη στο Κέντρο ένα τμήμα παροχής εκπαίδευσης ενηλίκων. Το 1995 ο αριθμός των εγγεγραμμένων

14 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 8 είχε φτάσει στους , καθιστώντας έτσι το Εθνικό Κέντρο Εκπαίδευσης εξ Αποστάσεως ( Centre National d Enseignement a Distance) όπως τώρα ονομάζεται- το μεγαλύτερο δημόσιο εκπαιδευτικό ίδρυμα στην Ευρώπη. Το κέντρο παρέχει τίτλους σπουδών σε όλα τα επίπεδα, από την πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια, επαγγελματική και τεχνική εκπαίδευση ως την εκπαίδευση καθηγητών, καθώς και διπλώματα πανεπιστημιακού επιπέδου. Στη Γαλλία δεν υπάρχει ανοικτό πανεπιστήμιο. Ένας μικρός αριθμός φοιτητών εξυπηρετείτε από συμβατικά πανεπιστήμια και άλλοι εγγράφονται κάθε χρόνο σε ιδιωτικά ινστιτούτα. Μια πρόσφατη μελέτη (Keengan, 1994) για την εξ αποστάσεως κατάρτιση στην Ευρωπαϊκή Ένωση έδειξε ότι σχεδόν άτομα συμμετείχαν σε τέτοιου είδους προγράμματα στα τότε δώδεκα κράτη- μέλη. Οι μισοί από τους σπουδαστές αυτούς φοιτούσαν σε δημόσια ιδρύματα παροχής εξ αποστάσεως κατάρτισης. Ενώ οι άλλοι μισοί σε ιδιωτικά. Ρίξαμε παραπάνω μια ματιά στην πληθώρα και την πολυπλοκότητα των συστημάτων σε ολόκληρο τον κόσμο, την οποία διαπιστώνουν οι μελετητές της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης στο τέλος της δεκαετίας του Αν βέβαια, συγκρίνουμε τα δεδομένα αυτά με τα δεδομένα της συμβατικής εκπαίδευσης η εξ αποστάσεως παραμένει ένα σχετικά περιορισμένο εκπαιδευτικό πεδίο με έναν αριθμό περίπου ενηλίκων κυρίως σπουδαστών σε παγκόσμιο επίπεδο, εν αντιθέση με τα μαθητών και φοιττητών που εκπαιδεύονται σε σχολεία, κολλέγια ή πανεπιστήμια. Παρόλα αυτά η από απόσταση εκπαίδευση αποτελεί ένα καινούργιο, ζωντανό και ραγδαία εξελισσόμενο πεδίο εκπαιδευτικής έρυνας. Σημαντικό παράγοντα στην ανάπτυξη του πεδίου αυτού αποτέλεσε η ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιακών τεχνολογιών κατά την τελευταία δεκαετία. Ως εκ τούτου, έργο μείζονος σημασίας είναι η μελέτη της εντυπωσιακής σειράς των τεχνολογιών αυτών που τώρα περιμένουν να βρουν εφαρμογή στην από απόσταση εκπαίδευση. Στις εφαρμογές της συγκαταλέγονται η παγκόσμια κινητή τηλεφωνία, η «εικονική αίθουσα διδασκαλίας» μέσω δορυφόρου, το αμφίδρομο βίντεο, η τηλεδιάσκεψη με δυνατότητα εικόνας και τα πολυμέσα, η δυνατότητα videoconferencing, το ISDN, το διαδίκτυο και το e-learning το οποίο θα μελετήσουμε αναλυτικότερα στις παρακάτω ενότητες. Οι αλληλεπιδραστικές δυνατότητες των μέσων αυτών είναι τεράστιες και μολονότι θα χρησιμοποιηθούν και από την συμβατική εκπαίδευση, προορίζονται κατά κύριο λόγω για εκείνους που θα επιλέξουν να σπουδάσουν από απόσταση. [5]

15 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ E-learning Η αγορά του e-learning άρχισε να αναπτύσσεται πριν από περίπου τρία χρόνια στην Ελλάδα, αλλά βρίσκεται ακόμη σε πολύ πρώιμο στάδιο. Τα ιδρύματα και οι εταιρείες που προσφέρουν εξ αποστάσεως εκπαίδευση υιοθέτησαν αρκετά γρήγορα τη νέα τεχνολογία, η οποία γεφυρώνει σε μεγάλο βαθμό την απόσταση που χωρίζει την εκπαίδευση στην αίθουσα από αυτήν μέσω ταχυδρομείου. Στην περίπτωση του e- learning, το διαδίκτυο αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της υπηρεσίας που προσφέρεται στους εκπαιδευόμενους. Χωρίς αυτό, η νέου τύπου εκπαίδευση απλώς δεν μπορεί να προσφερθεί. [6] Όπως συμβαίνει σε κάθε νέο όρο που περικλείει ένα σύνολο από τεχνολογίες, οι επεξηγήσεις του όρου που δίνονται είναι συνήθως περισσότερες της μιας. Αυτό συμβαίνει γιατί προφανώς οι έννοιες που περιλαμβάνονται η βρίσκονται γύρω από τον όρο είναι πάρα πολλές και μπορεί να συνυπάρχουν ταυτόχρονα δύο, τρείς η και περισσότερες επεξηγήσεις μέχρι να παγιοποιηθεί το μοντέλο των τεχνολογιών που εκφράζονται μέσα από τον όρο. [7] Τι είναι το e- learning? Ένας πρώτος ορισμός μπορεί να οριστεί ως η διαδικασία εκμάθησης όπου η εκπαίδευση ή ακριβέστερα η μαθησιακή διαδικασία εκτελείται μέσα από σύγχρονες τεχνολογίες όπως προγράμματα υπολογιστών και υποδομή δικτύων. Ο εκπαιδευόμενος έχει συνήθως πλήρη έλεγχο του ρυθμού προόδου, ενώ ταυτόχρονα υπάρχει διαθέσιμη κατά βούληση υποστήριξη από τον εκπαιδευτη ή ειδικό του θέματος. Το e-learning αποτελεί μία μέθοδο εξ αποστάσεως εκπαίδευσης όπου υπάρχει η έννοια της εικονικής "τάξης". Το internet έχει δώσει τα τελευταία χρόνια σημαντική ώθηση στην ανάπτυξη των υπηρεσιών e-learning δίνοντας τη δυνατότητα της παγκόσμιας πρόσβασης των εκπαιδευομένων και των εκπαιδευτών σε εικονικές «ταξεις» που μπορούν να έχουν αναπτυχθεί οπουδήποτε χωρίς χωρικούς περιορισμούς. [8]

16 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 10 Ένας δευτέρος πιο απλοϊκός ορισμός αναφέρει ότι το e-learning είναι ένας εναλλάκτικός τρόπος εκπαίδευσης (alternative training method) της μεθόδου εκπαίδευσης με καθηγητή στην τάξη, που μας δίνει την δυνατότητα πρόσβασης στο εκπαιδευτικό υλικό 24 ώρες την ημέρα, 7 ημέρες την εβδομάδα μέσω του Παγκόσμιου Ιστού- Internet. Το περιεχόμενο της εκπαιδευτικής ύλης (μαθήματα) είναι σε μορφή multimedia, δήλαδη, όχι μόνο κειμένων (text), αλλά παρουσιάζεται και σε μορφή ήχου (audio), video και άλλων μέσων αλληλεπίδρασης ελέγχοντας και αξιολογώντας την μελέτη, την απόδοση και τον βαθμό αφομοίωσης των γνώσεων των εκπαιδευομένων. [9] Τρόποι Επικοινωνίας Μονόδρομη υπο μορφή προ-δημιουργημένων υλικών διδασκαλίας που στέλνονται από το ίδρυμα υποστήριξής και περιλαμβάνει σπουδαστές σε αλληλεπίδραση με κείμενα. Αυτου του είδους η επικοινωνία μπορεί να περιγεαφεί σαν προσομοιούμενη επικοινωνια. Αμφίδρομη π.χ. πραγματική επικοινωνία μεταξύ σπουδαστών και ιδρύματος υποστήριξης.[10] Η αμφίδρομη διακρίνεται σε Σύγχρονη και Ασύγχρονη εκπαίδευση. Η Σύγχρονη Εκπαίδευση απαιτεί την ταυτόχρονη συμμετοχή όλων των εκπαιδευτών και των εκπαιδευόμενων. Η αλληλεπίδραση μεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενου γίνεται σε πραγματικό χρόνο, και αφορά τόσο την ανταλλαγή απόψεων όσο και εκπαιδευτικού υλικού. Η ταυτόχρονη εμπλοκή μπορεί να επιτευχθεί είτε με το να βρίσκονται στον ίδιο χώρο (τάξη κλπ.) είτε με το να είναι διασυνδεδεμένοι μέσω δικτύου που επιτρέπει την ανταλλαγή ήχου ή/και εικόνας ενώ επιπλέον υπάρχει η δυνατότητα ανταλλαγής αρχείων και ηλεκτρονικού μαυροπίνακα, υλοποιώντας με αυτόν τον τρόπο τη Σύγχρονη Τηλεκπαίδευση. Η Ασύγχρονη Εκπαίδευση δεν απαιτεί την ταυτόχρονη συμμετοχή των μαθητών και των εισηγητών. Οι μαθητές δεν είναι ανάγκη να βρίσκονται συγκεντρωμένοι μαζί στον ίδιο χώρο ή την ίδια χρονική στιγμή. Αντίθετα, μπορούν να επιλέγουν μόνοι τους το προσωπικό τους εκπαιδευτικό χρονικό πλαίσιο και να συλλέγουν το εκπαιδευτικό υλικό σύμφωνα με αυτό. Η ασύγχρονη εκπαίδευση είναι περισσότερο ευέλικτη από τη

17 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 11 σύγχρονη. Στο είδος αυτό της εκπαίδευσης ανήκει η Αυτοδιδασκαλία, η Ημιαυτόνομη Εκπαίδευση και η Συνεργαζόμενη Εκπαίδευση. Η Σύγχρονη και η Ασύγχρονη τηλεκπαίδευση δε λειτουργούν ως ανταγωνιστικές έννοιες, αλλά μπορούν και πολλές φορές επιβάλλεται, να συμπληρώσουν η μία την άλλη. Η σύγχρονη τηλεκπαίδευση μπορεί να προσφέρει στην εκπαιδευτική διαδικασία, την αμεσότητα της επαφής του διδάσκοντα με τους εκπαιδευόμενους, και να δώσει μια άλλη διάσταση στο αντικείμενο της μάθησης. Οι εκπαιδευόμενοι, αν και δε βρίσκονται στον ίδιο τόπο με τον εκπαιδευτή, μπορούν να έχουν μαζί του οπτικοακουστική επικοινωνία, και με αυτό τον τρόπο αποδυναμώνονται οι περιορισμοί των αποστάσεων. Όμως κάθε συνεδρία Σύγχρονης τηλεκπαίδευσης, είναι ένα γεγονός που μπορεί να έχει αξία και πέραν της χρονικής στιγμής διεξαγωγής της, επειδή ακριβώς απαιτείται χρονικός συντονισμός όλων των παραγόντων. Η μαγνητοσκόπηση της συνεδρίας καθίσταται έτσι απαραίτητη, ώστε οι εκπαιδευόμενοι να μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτή και σε μελλοντικές χρονικές στιγμές. Επιπλέον, το μαγνητοσκοπημένο υλικό μπορεί να αξιοποιηθεί και από άλλους εκπαιδευόμενους που δε συμμετείχαν απαραίτητα στο αρχικό γεγονός, διευρύνοντας έτσι το δυνητικό κοινό της εκπαιδευτικής διαδικασίας. [11] Τα βασικά συστατικά του e- learning Μία υπηρεσία e-learning αποτελείται από δύο βασικά συστατικά χαρακτηριστικά. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που εμπεριέχει και το αντίστοιχο υλικό και σύστημα διαχείρισης της εκπαιδευτικής διαδικάσίας. Σε ότι αφορά το πρώτο χαρακτηριστικό και προκειμένου να επιτευχθεί η ποιοτική ανάπτυξη του κάθε Εκπαιδευτικού Προγράμματος θα πρέπει αρχικά να αποσαφηνιστούν οι εκπαιδευτικοί στόχοι. Για το λόγο αυτό πρέπει να διερευνηθούν σε βάθος οι εκπαιδευτικές ανάγκες. Ο σχεδιασμός του Εκπαιδευτικού Προγράμματος περιλαμβάνει την περιγραφή της δομής του, το εκπαιδευτικό υλικό, τους τρόπους συνεργασίας μαθητών - εκπαιδευτών, τις διαδικασίες ελέγχου του βαθμού πρόσληψης των γνώσεων, τις διαδικασίες πιστοποίησης του εκπαιδευτικού αποτελέσματος. Με άλλα λόγια περιλαμβάνει το σχεδιασμό του συνολικού εκπαιδευτικού σεναρίου.

18 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 12 Ένα από τα συστατικά στοιχεία των εκπαιδευτικών προγραμμάτων e-learning είναι το κατάλληλο κατά περίπτωση εκπαιδευτικό υλικό. Το εκπαιδευτικό υλικό πρέπει να αναπτυχθεί ή να μετασχηματισθεί με γνώμονα την ικανοποίηση συγκεκριμένων απαιτήσεων που προκύπτουν από τη συγκεκριμένη θεματολογία, τις εκπαιδευτικές ανάγκες αλλά και το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό υπόβαθρο των καταρτιζομένων της ομάδας στόχου. Η διαδικασία σχεδιασμού και ανάπτυξης του εκπαιδευτικού υλικού συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με την συνολική διαδικασία ανάπτυξης ενός εκπαιδευτικού προγράμματος e-learning κυρίως σε θέματα που αφορούν την τεχνική αλλά και παιδαγωγική συμβατότητα του υλικού με το σύστημα διαχείρισης και με το συνολικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Κατά το σχεδιασμό του εκπαιδευτικού υλικού θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η ανάγκη για συνεχή ανανέωση του υλικού ειδικά στα θεματικά πεδία όπου η παραγωγή νέας γνώσης συντελείται με ταχύτατους ρυθμούς. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να σχεδιαστούν και να τεθούν σε εφαρμογή μηχανισμοί που θα διασφαλίζουν σε βάθος χρόνου την επικαιροποίηση του υλικού και την προσαρμογή του στις όποιες νέες απαιτήσεις και δεδομένα. Επίσης κατά το σχεδιασμό και την ανάπτυξη εκπαιδευτικού υλικού θα πρέπει να αξιοποιηθούν στο σύνολό τους οι δυνατότητες που μας παρέχει το σύστημα διαχείρισης και διανομής του υλικού για φιλοξενία πολυμεσικού υλικού. Το βίντεο, η κίνηση, οι ήχοι, οι εικόνες (σταθερές ή κινούμενες) σίγουρα συνεισφέρουν στην βελτίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας αλλά και στην τόνωση του ενδιαφέροντος των εκπαιδευομένων. Επειδή το εκπαιδευτικό υλικό θα πρέπει να είναι επαναχρησιμοποιήσιμο θα πρέπει να αποτελείται από μικρές, αυτόνομες, αρθρωτές μονάδες που θα χαρακτηρίζονται από θεματική και νοηματική πληρότητα αλλά ταυτόχρονα και από μία διασυνδετικότητα ώστε να μπορούν να δεθούν σε ένα ενιαίο εκπαιδευτικό σύνολο. Παράλληλα θα πρέπει να προβλεφθεί η πιθανή ανάγκη προσαρμογής του υλικού σε άλλη γλώσσα και άλλη κουλτούρα, τρίτης χώρας και να υπάρχουν οι μηχανισμοί εκείνοι που θα καταστήσουν μια τέτοια απαίτηση λιγότερο επίπονη και χρονοβόρα. Ένα στοιχείο που πρέπει να συνοδεύει το εκπαιδευτικό υλικό είναι οι διαδικασίες ελέγχου των γνώσεων που αποκομίστηκαν από τον εκπαιδευόμενο κατά τη μαθησιακή διαδικασία. Σημαντική επίσης θεωρείται και η ανάπτυξη ασκήσεων και μελετών περιπτώσεων που ενισχύουν την εμπέδωση της γνώσης και τη συνεργασία μεταξύ των εκπαιδευομένων. [12]

19 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ Τα βασικά τεχονολογικά και εκπαιδευτικά χαρακτηριστικά Τα βασικά τεχνολογικά και εκαπιδευτικά χαρακτηριστικά που πρέπει να έχουν οι E-Learning πρωτοβουλίες που θα αναπτυχθούν είναι : Ολοκλήρωση. Οι δράσεις θα πρέπει να είναι ευέλικτες, ολοκληρωμένες και πλήρεις ώστε να υποστηρίζονται όλες τις σύγχρονες τεχνολογικές απαιτήσεις. Web Τεχνολογία και Ταχύτητα. Εάν το e-learning πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για την είσοδο της χώρας στο e- everything (commerce, business, government, training, education etc) θα πρέπει να υποστηρίζει τις αντίστοιχες τεχνολογίες (Ιnternet, Browser etc). Πρέπει να είναι διαθέσιμο όπου οι εκπαιδευόμενοι βρίσκονται, όταν έχουν διάθεση και χρόνο για εκπαίδευση (anytime, anywhere) και να δημιουργεί σχέσεις μάθησης και πρακτικής (communities of practice) και συνεχούς εμπλουτισμού της εμπειρίας. Γενικευμένα, Ειδικά και κατά Παραγγελία Μαθήματα. Υποστήριξη δημιουργίας θεμάτων εκπαίδευσης από τον ίδιο τον οργανισμό, από άλλους για Λογαριασμό του ή Απόκτηση από έτοιμα προϊόντα που ενσωματώνονται (make or buy). Πολλαπλοί Τρόποι Μάθησης. Πλήρη υποστήριξη και των 3 διαδεδομένων τρόπων μάθησης και μέσων με χρήση μέσων όπως video, audio, text, graphics κτλ., δηλαδή: Αυτοδιδασκαλία (self-directed) όπου ο εκπαιδευόμενος αποφασίζει για τον τρόπο και πως προχωράει, αλλά είναι υπό παρακολούθηση και αξιολόγηση προόδου (Web based, CD-ROM, Ready Products Prereguisite Αssessments or flexible, with Controlled of Free paths, with steady of free learning Pace etc). Ασύγχρονη Συνεργασία (asynchronous collaboration) υποστηρίζοντας δημιουργία ομάδων εργασίας και συζητήσεων, παρουσιάσεων, με δυνατότητες πρόσβασης στο υλικό της τάξης, με εξετάσεις και αξιολογήσεις, με ιδιαίτερη έμφαση στην λύση προβλημάτων (cases), με συζητήσεις, ερωτήσεις και απαντήσεις, με μελέτη και έρευνα. Σύγχρονη ή Εικονική Τάξη (Synchronous or Virtual Classroom) που περιλαμβάνει όλα τα παραπάνω και επιπλέον πίνακα για όλους κοινές

20 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 14 εφαρμογές, ηλεκτρονικό σήκωμα χεριού, ένδειξη ποιοι συμμετέχουν στην τάξη (on line), μηνύματα ατομικά και δημόσια, συνομιλίες κτλ. Ενθάρρυνση Δημιουργίας Κοινοτήτων Μάθησης. Οι κοινότητες ή ομάδες μάθησης μπορεί να δημιουργηθούν μεταξύ των εκπαιδευομένων, με τους εκπαιδευτές, με άλλους που συμμετέχουν σε άλλα ή τα ίδια μαθήματα. Υποστήριξη Ρόλων στην Μαθησιακή Διαδικασία. Εκπαιδευτές (Instructors). Δημιουργοί και Σχεδιαστές Μαθημάτων (Designers). Εκπαιδευόμενοι (Learners). Διαχειριστές Μαθημάτων (Administrators). Ολοκληρωμένη, Πλήρη και Οργανωμένη Διοίκηση. Στο μαθησιακό περιβάλλον οι συμμετέχοντες έχουν ένα (ή πολλούς) ρόλους για την εκτέλεση μίας σειράς εργασιών (modules), όπως: Δημιουργία Περιβάλλοντος Εργασίας και Ρόλων (Διαχειριστές). Μάθηση και Μαθησιακές Ενέργειες (Μαθητές ή Εκπαιδευόμενοι). Δημιουργία Νέων Μαθημάτων (Σχεδιαστές, Δημιουργοί) με Οιαδήποτε Περιεχόμενο. Δυνατότητα Ενσωμάτωσης Υπαρχόντων Μαθημάτων (Σχεδιαστές) με οιοδήποτε μέσο. Εγγραφή στα μαθήματα (Εκπαιδευτές). Παρακολούθηση και Διαχείριση, Έλεγχοι, Αποτίμηση (Εκπαιδευτές). Δημιουργία Αναφορών προόδου, στατιστικά κτλ. (όλοι ανάλογα με Ρόλο). Δημιουργία Καταλόγων και Πεδίων Μάθησης. Οι Φορείς Εκπαίδευσης πρέπει να έχουν την δυνατότητα να: Δημιουργούν καταλόγους από όλα τα διαθέσιμα μαθήματα (ίδια, αγορασμένα, διαθέσιμα). Αυτοματισμούς στην Εγγραφή και Παρακολούθηση των εκπαιδευομένων σε κάθε μάθημα που γράφεται και παρακολουθεί (activity tracking in all details: times, duration, tests, scores etc). Δημιουργία Πεδίων Μάθησης (ή Τμημάτων) και Παρακολούθηση των εκπαιδευομένων που τα επιλέγουν (Course Planner).

21 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 15 Παρακολούθηση και Αναφορά σε Ατομικό επίπεδο αλλά και Ομάδας, Τάξης (Assessment, Standard Reports, Statistics, Customization). Πλήρη υποστήριξη Εκπαιδευτών και Δημιουργών. Υποστήριξη για Διασύνδεση με άλλα συστήματα Πληροφορικής του Φορέα (π.χ. ERP, Σύστημα Προσωπικού). Υποστήριξη Προτύπων (π.χ. AICC, T.120, H.323, Browsers, Explorer, Netscape κ.λ.π.). Σύγχρονη Τεχνολογία Open Systems and System Software. Οι πλατφόρμες ανάπτυξης θα πρέπει να είναι βασισμένες στα ανοιχτά και διαθέσιμα συστήματα, ώστε η τεχνολογική υποδομή να μην είναι προσιτή και διαθέσιμη. Υποστήριξη πολλών γλωσσών, με δυνατότητα Ελληνοποίησης των τμημάτων που θα θεωρηθεί απαραίτητο (π.χ. διεπαφή με τους εκπαιδευόμενους). Πρόβλεψη Βιωσιμότητας τεχνολογιών Η αγορά και οι τεχνολογίες e-learning είναι πολύ νέες. Οι εξαγορές και το ρίσκο εξαφάνισης προϊόντων και εταιρειών είναι εξαιρετικά γρήγορες και πολυάριθμες. Θα πρέπει οι προτάσεις να βασίζονται σε τεχνολογίες που θα υπάρχουν τα επόμενα 3 με 6 χρόνια και έχουν πιθανότητα να καταλάβουν ένα σημαντικό μερίδιο της διεθνούς αγοράς. [13] 1.3 Πρότυπα e-learning Τα πλέον γνωστά ανοιχτά πρότυπα για πλατφόρμες e-learning είναι τα παρακάτω: Τ.120: Είναι μια σειρά από πρότυπα του ΙΤ-U (International Telecommunication Union) που δημιουργήθηκε για πραγματικού χρόνου επικοινωνίες μεταξύ πολλών σημείων (όπως απαιτείται στο e-learning Η.323: είναι επίσης ένα ΙΤ-U πρότυπο για φωνή και βίντεο μέσω ΙP, δηλαδή στο διαδίκτυο αλλά και στα επιχειρησιακά δίκτυα (Intranets). Έχει γίνει επίσης αποδεκτό από το ΙΜΤC (Instructional Teleconferencing Multimedia Consorticum) που έχει 150 μέλη από ενδιαφερόμενες εταιρείες του κλάδου.

22 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 16 IMS Πρότυπα. Το Instructional Management System είναι μια ανοιχτή ένωση εταιρειών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων που αναπτύσσουν μια σειρά από πρότυπα για κατανεμημένη, ανοιχτή εκπαιδευτική διαδικασία και αντικείμενα. AICC. Είναι ένας οδηγός και πρότυπο του Aviation Industry Computer Based Training Committee που είναι η πλέον διαδεδομένη, με ώριμες τεχνικές προδιαγραφές για ανταλλαγή μαθημάτων και παρακολούθηση της απόδοσης. SCORM(Sharable Content Object Reference Model). Το SCORM αναπτύχθηκε από το ADL(Advanced Destributed Learning), πρωτοβουλία του υπουργείου Εθνικής Άμυνας της Αμερικής(Department of Defense). Σκοπός του SCORM είναι να συνενώσει τα υπόλοιπα πρότυπα. Αυτή τη στιγμή αποτελεί το πιο δημοφιλή πρότυπο. Βασίζεται και αυτό στην XML. Η σημασία των προτύπων είναι γνωστή. Ειδικά όταν πρόκειται για νέες τεχνολογίες απαιτείται μεγαλύτερη προσοχή ώστε να μην υπάρξει μελλοντικό κλείδωμα σε μια ιδιωτική αρχιτεκτονική από όπου δεν μπορούμε π.χ. να μεταφέρουμε μαθήματα από άλλα συστήματα ή προς άλλα συστήματα κτλ. Το μέγεθος της Εταιρείας που δημιούργησε και υποστηρίζει στην ανάπτυξη της τεχνολογίας παίζει εξαιρετική σημασία, εάν δηλαδή μπορεί η εταιρεία παρακολουθήσει και να συμμετέχει στις Επιτροπές Προτύπων. Επίσης η μέχρι σήμερα συμπεριφορά της εταιρείας είναι το καλύτερο κριτήριο αξιολόγησης της Εταιρείας και Τεχνολογίων όσο αφορά τα Πρότυπα. Μια απλή δήλωση ότι θα πληρεί μελλοντικά τα υπάρχοντα πρότυπα ή αυτά που θα αναπτυχθούν, δεν θα πρέπει να γίνει αποδεκτή. Πολλά θα εξαρτηθούν για την επιτυχία των στόχων της Γ.Γ.Ε.Τ από το κατά πόσο οι τεχνολογίες που θα χρησιμοποιηθούν θα είναι ανοιχτές. [14] [15] [16] 1.4 Διεθνή Forums Λόγω της μεγάλης ανάπτυξης και της σημαντικότητας της τηλεκπαίδευσης έχουν δημιουργηθεί παγκοσμίως διάφορα forums που ασχολούνται με θέματα προτυποποίησης και ανάπτυξης νέων τεχνολογιών. Τα βασικότερα είναι: ADL (Advanced Distributed Learning). Η ADL είναι μία προσπάθεια από την κυβέρνηση, τη βιομηχανία και το ακαδημαϊκό περιβάλλον της Αμερικής για να

23 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 17 στοιχειοθετήσουν ένα κατανεμημένο μαθησιακό περιβάλλον που να επιτρέπει την συνεργασιμότητα μαθησιακών εργαλείων και μαθησιακών υλικών. Η ADL είναι η ομάδα που έφτιαξε το SCORM. AICC (Aviation Industry CBT Committee). H AICC είναι μία διεθνή ένωση για εκπαίδευση βασισμένη στην τεχνολογία επαγγελματιών. Η AICC αναπτύσσει κατευθυντήριες γραμμές για τη βιομηχανία της αεροπλοΐας για την ανάπτυξη παράδοση και αξιολόγηση CBT προγραμμάτων. ARIADNE Το ίδρυμα αυτό δημιουργήθηκε για να εξερευνήσει και να επεκτείνει τα αποτελέσματα των ευρωπαϊκών προγραμμάτων ARIADNE και ARIADNE II, τα οποία ανέπτυξαν εργαλεία και μεθοδολογίες για την παραγωγή, διαχείριση και επαναχρησιμοποίηση παιδαγωγικών πηγών και εκπαιδευτικών τεχνολογιών που βασίζονται στην τηλεματική. CETIS Metadata Special Interest Group. Το CETIS Metadata Special Interest Group ιδρύθηκε στη Μεγάλη Βρετανία για εκείνους που χρησιμοποιούν ή σκοπεύουν να χρησιμοποιήσουν metadata για την εκπαίδευση. Είναι ένα forum ανταλλαγής εμπειρίας και γνώσεων των μελών. Dublin Core Metadata Initiative είναι μία οργάνωση με σκοπό την προώθηση και όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αποδοχή των προτύπων metadata και την δημιουργία εξειδικευμένων λεξιλογίων metadata για περιγραφή πληροφοριακών πηγών που να επιτρέπει την ανάπτυξη «εξυπνότερων» συστημάτων ανακάλυψης πληροφορίας. IEEE Learning Technology Standards Committee (LTSC) H LTCS δημιουργήθηκε από την IEEE Computer Society Standards για να αναπτύξει διαπιστευμένων τεχνικών προτύπων, συνιστώμενες πρακτικές και οδηγίες για την εκπαιδευτική τεχνολογία. Η LTSC συνεργάζεται επίσημα και ανεπίσημα με άλλες οργανώσεις που αναπτύσσουν προδιαγραφές και πρότυπα για παρόμοιους σκοπούς IMS [The Instructional Management System] Global Learning Consortium, Inc. Η IMS είναι μία διεθνή κοινοπραξία με μέλη από εκπαιδευτικές, επιχειρησιακές και κυβερνητικές οργανώσεις. Σκοποί της IMS είναι να καθορίσει τεχνικές προδιαγραφές για την συνεργασία εφαρμογών και υπηρεσιών στη κατανεμημένη μάθηση και να

24 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 18 υποστηρίξει την υιοθέτηση των προδιαγραφών από προϊόντα και υπηρεσίες παγκοσμίως. IST - Fifth Framework Programme. Το IST είναι ένα ερευνητικό πρόγραμμα που βασίζεται στη σύγκλιση της επεξεργασίας πληροφορίας, των επικοινωνιών και των πολυμεσικών τεχνολογιών. [17] 1.5 Στόχοι δράσης του e-learning Απαιτείται η υποστήριξη της ανάπτυξης της εξ' αποστάσεως εκπαίδευσης και βασισμένη στις σύγχρονες τεχνολογίες εκπαίδευση στην χώρα μας. Η μετάβαση θα πρέπει να επιτευχθεί στα επόμενα λίγα χρόνια 2-3. Οι γενικοί στόχοι που επιδιώκονται στα πλαίσια της πολιτικής προώθησης της εκπαίδευσης και απασχόλησης είναι : Αύξηση της Παραγωγικότητας στις Επιχειρήσεις α) λόγω της ειδικής τεχνογνωσίας και μεταφοράς τεχνολογίας στα θέματα ανάπτυξης, χρήσης και υποστήριξης προηγμένων εκπαιδευτικών προϊόντων και β) μέσα από ένα σωστά και σύγχρονα εκπαιδευμένο (ή εκπαιδευόμενο με νέες δεξιότητες) προσωπικό. Δημιουργία έμπειρων στελεχών - αποφοίτων των Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων, οι οποίοι θα έχουν όχι μόνο γνώσεις αλλά και εμπειρία. Εμπειρία που απέκτησαν μέσα από 'εικονικές εμπειρίες σε εικονικά εργασιακά περιβάλλοντα' που πλησιάζουν την πραγματικότητα. Αναπροσαρμογή και επανεκπαίδευση του αργούντος ή υποαπασχολούμενου εργατικού δυναμικού της χώρας (π.χ. άνεργοι απόφοιτοι ΑΕΙ) για πλήρωση κενών θέσεων (π.χ. έλλειψη περίπου την επόμενη 5-ετία στον ITC κλάδο). Οι ειδικότεροι στόχοι που επιδιώκονται μέσω της παρούσας δράσης του e-learning είναι: Ανάπτυξη καινοτόμων (τεχνολογικά) προϊόντων και υπηρεσιών e-learning (με business plan). Επισημαίνεται ότι η τεχνολογική καινοτομία συνίσταται σε:

25 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 19 -Ολοκλήρωση τεχνολογιών, υλικού, μεθόδων, προϊόντων -Ανάπτυξη νέων τεχνολογιών - Ανάπτυξη νέων (τεχνολογικά υπηρεσιών) Ανάπτυξη ή προσαρμογή τεχνολογιών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών e-learning Οι στόχοι αυτοί οδηγούν στους παρακάτω μεταστόχους: Ανάπτυξη Τεχνογνωσίας και μεταφοράς τεχνογνωσίας με δημιουργία έμπειρων στελεχών Παροχή ίσων ευκαιριών εκπαίδευσης σε απομακρυσμένα σημεία Τεχνολογική διευκόλυνση της συνεχούς επανεκπαίδευσης και δια βίου και εξ αποστάσεως επιμόρφωσης Εστίαση σε κατάλληλες τεχνολογίες Η έμφαση στα έργα θα δοθεί στην υλοποίηση τελικών προϊόντων και υπηρεσιών, στην επίδειξη σε λίγα σχολεία, ή σε 1-2 επιχειρήσεις. Θα πρέπει να περιλαμβάνουν δείγμα όσο αφορά το περιεχόμενο (προτάσεις εντάσεως τεχνολογίας και όχι συλλογής υλικού) [18] 1.6 Λειτουργία συστημάτων e-learning Η αποκαλούμενη προσέγγιση συστημάτων συμπεριλαμβάνει ένα αόριστο αλλά παρόλα αυτά βοηθητικό κανόνα σχετιζόμενο με την ολιστική φιλοσοφική θεωρία. Ο Von Wright χαρακτηρίζει τη θεωρία συστημάτων σαν ένα περισσότερο ανώριμο μείγμα ελεύθερων φιλοσοφικών ιδεών και μαθηματικά μη ακριβές. Η ολιστική θεωρία τονίζει το όλο (το σύστημα) και μελετά τα επιμέρους τμήματα του όχι σαν ξεχωριστές οντότητες άλλα σαν συστατικά του όλου. Η γνώση του σκοπού που εξυπηρετεί το σύστημα για παράδειγμα δημιουργείται για την κατανόηση των λειτουργιών των επιμέρους τμημάτων του. Τα συστατικά του συστήματος της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης είναι για παράδειγμα οι σπουδαστές με τις ανάγκες και τις επιθυμίες

26 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 20 τους, οι εκπαιδευτικοί και οι διοικητικοί υπάλληλοι της υπηρεσίας υποστήριξης, τα αντικείμενα διδασκαλίας και τα προγράμματα σπουδών, οι στόχοι, η παρουσίαση του θέματος, η αλληλοεπίδραση σπουδαστών καθηγητών, οι σύμβουλοι εκπαίδευσης και οι σπουδαστές, η αποτίμηση της μάθησης, η αξιολόγηση των μαθημάτων και του συστήματος και οι κανονισμοί οργάνωσης- διοίκησης. Κατά την παρούσα εξέταση της εφαρμογής της εκπαίδευσης εξ αποστάσεως, επικεντρώνουμε το ενδιαφέρον μας περισσότερο στις διαδικασίες όπως π.χ. περισσότερο στη δημιουργία εκπαιδευτικών υλικών παρά στα μαθήματα, πιο πολύ στη διδασκαλία παρά στους εκπαιδευτικούς, στη μάθηση περισσότερο παρά στους ίδιους τους σπουδαστές. 1.7 Μοντέλα e-learning Τα βασικά μοντέλα e-learning που επικρατούν διεθνώς είναι πέντε: Το μοντέλο των εικονικών πανεπιστημίων το οποίο αφορά την άμεση παροχή υπηρεσιών εκπαίδευσης από πανεπιστήμια ή ιδιωτικούς φορείς που διοργανώνουν σεμινάρια. Ειδικότερα ο φορέας παρέχει τις υπηρεσίες του μέσω του διαδικτιου άμεσα στον τελικό χρήστη είτε πρόκειται για ένα άτομο είτε πρόκειται συνολικά για μια επιχείρηση. Το μοντέλο αυτό αποτελεί για τα περισσότερα πανεπιστήμια συμπλήρωμα της παραδοσιακής εκπαιδευτικής διαδικασίας. Το πρόγραμμα όμως σπουδών που προσφέρεται με τις μεθόδους τηλεκπαίδευσης διαφέρει ανάμεσα στα δημόσια και ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα. Συγκεκριμένα τα δημόσια ιδρύματα πρισφέρουν ένα πρόγραμμα σπουδών με ποικιλία γνωστικών αντικειμένων ενώ τα ιδιωτικά ιδρύματα παρέχουν περισσότερο συγκεκριμένα προγράμματα που απευθύνονται σε καθορισμένους τομείς της αγοράς. Τα πλεονεκτήματα που μπορεί να αποκομίσει ο εκπαιδευόμενος από το μοντέλο των εικονικών πανεπιστημίων η πρόσβαση σε διαφορετικά αντικείμενα μέσω ενός μόνο καναλιού επικοινωνίας, η επαρκής υποστήριξη καθώς και η στενή επαφή με το εκπαιδευτικό προσωπικό. Το συγκεκριμένο όμως μοντέλο έχει πλεονεκτήματα και για τα πανεπιστήμια που παρέχου υπηρεσίες e-learning. Ειδικότερα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα μπορούν να έχουν τα παρακάτω οφέλη: o Επιλογή συγκεκριμένων ομάδων εκπαιδευομένων για συγκεκριμένα αντικείμενα με τη χρήση συγχρονων μεθόδων marketing.

27 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 21 o Εξοικονόμηση χρόνου και χρήματος κατά την πραγματοποίηση συνεργασιών με άλλα πανεπιστήμια. o Άμεσσος έλεγχος της ποιότητας της εκπαιδευτικής διαδικασίας, άμεση υποστήριξη στους εκπαιδευόμενους, καθώς και άμεση τεχνική υποδομή και υποστήριξη. o Στενή συνεργασία μεταξύ του εκπαιδευτικου προσωπικου και των εκπαιδευομένων για την ανάπτυξη του εκπαιδευτικού υλικού, Το μοντέλο των εικονικών πανεπιστημίων έχει και μερικά μειονεκτήματα. Καταρχήν απαίτουνται αρκέτη πόροι και σημαντικές προσπάθειες για την απόκτηση πείρας στις συγκεκριμένες υπηρεσίες, ενώ η προσπάθεια κάλυψης όλων των πλευρών της εκπαιδευτικής διαδικασίας μέσω τηλεκπαίδευσης από ένα μόνο ίδρυμα μπορεί να αυξήσει σημαντικά το κόστος. Επιπλέον οι εκπαιδευόμενοι έχουν περιορισμένες εναλακτικές λύσεις σε περίπτωση που δεν μείνουν ικανοποιημένη από το επιπέδο εκπαίδευσης. Τέλος το εύρος του εκπαιδευτικού προγράμματαος που προδφέρει ένα εκπαιδευτικο ίδρυμα είναι περιορίσμένο με αποτέλεσμα να παρουσιάζει καθυστέρηση η προσαρμογή του προγράμματος στις ανάγκες της αγοράς. Αυτό όφείλεται στο γεγονός ότι λόγω του μεγάλου κόστους ένα μικρό εκπαιδευτικό ίδρυμα δεν μπορεί να ανανεώσει και να εμπλουτίσει άμεσα το πρόγραμμα σπουδών του με νέα αντικείμενα που απευθύνονται στις νέες απαιτήσεις της αγοράς. Το μοντέλο των e-εκπαιδευτικών συναιτερισμών και κοινοπραξιών αφορά την συνεργασία δύο ή περισσότερων εταίρων για την παροχή μαθημάτων μέσω ενός προγράμματος τηλεκπαίδευσης. Το συγκεκριμένο μοντέλο προσφέρει τη δυνατότητα σε δύο εταιρείες ή εκπαιδευτικά υδρύματα να αποκομίσουν σημαντικά οφέλη, αξιοποιώντας κάθε ένα τα συκγριτικά πλεονεκτήματα του άλλου. Τα οφέλη που μπορούν να αποκομίσουν οι εκπαιδευόμενοι από το συγκεκριμένο μοντέλο είναι η πρόσβαση και επιλογή από λίστα διαφορετικών θεμάτων, καθώς και η αξιόλογη υποστήριξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Από την άλλη μεριά, τα οφέλη που αποκομίζουν τα εκπαιδευτικά υδρίματα είναι ο καταμερισμός του κόστους για την δημιουργία ενός προγράμματος σπουδών, η δυνατότητα αξιοποίησης των δυνατών σημείων κάθε συνεργαζόμενου ιδρύματος και η καλύτερη αποδοτικότητα μέσω κοινών και συντονισμένων υπηρεσιών σε θέματα, όπως η τεχνολογική υποδομή και υποστήριξη, η ανάπτυξη μαθημάτων, κ.λ.π.

28 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 22 Τα πιθανά μειονεκτήματα που προκύπτουν από ένα κοινοπρακτικό σχήμα είναι τα ακόλουθα: o Ο συντονισμός μπορεί να αποδειχθεί δύσκολος, με αποτέλεσμα να δημιουργήσει πρόβλημα στη λήψη αποφάσεων o Η προσπάθεια για την εξασφάλιση κοινών μέτρων ποιότητας μπορεί να αποδειχθεί επίσης δύσκολη και να οδηγήσει σε προστριβές o Τα πλεονεκτήματα από τον καταμερισμό του κόστους δεν είναι τόσο μεγάλα όπως στην περίπτωση ενός επιχειρηματικού μοντέλου συνεγασίας με περισσότερους εμπλεκομένους Ο ενδιάμεσος είναι ένα επιχειρηματικό μοντέλο τηλεκπαίδευσης στο οποίο ένας ενδιάμεσος, συνήθως μια ιδιωτική επιχείρηση, αναλαμβάνει την παροχή μαθημάτων που έχουν σχεδιαστεί από γνωστά πανεπιστήμια, Για να διατηρηθεί η ποιότητα των παρεχομενων υπηρεσιών πραγματοποιούνται συμφωνίες μεταξύ των πανεπιστημίων και του ενδιάμεσου, οι οποίες περιέχουν αυστηρούς όρους σχετικά με την εμπλοκή νέων ιδρυμάτων. Στο συγκεκριμένο μοντέλο δίνεται μεγάλη έμφαση στην ποιότητα των μαθημάτων και στην αποκλειστικότητα που έχει ο ενδιάμεσος για τα μαθήματα αυτά. Οι εταιρείες που αναλαμβάνουν τον ρόλο του ενδιάμεσου είναι διατεθειμένες να καταβάλλουν μεγάλα ποσά προκειμένου να συνεργαστούν με γνωστά πανεπιστήμια ενώ οι πελάτες στους οποίους στοχεύουν είναι συνήθως μεγάλες εταιρείες. Τα οφέλη που μπορεί να αποκομίσει ο εκπαιδευόμενος κυρίως εξαιτίας της φήμης των ιδρυμάτων που συμμετέχουν σε ένα τέτοιο επιχειρηματικό μοντέλο, είναι η αυξημένη ζήτηση στην αγορά εργασίας, η υψηλή ποιότητα τόσο στο περιεχόμενο των μαθημάτων όσο και στα εκπαιδευτικά μέσα με τα οποία αυτά παρέχονται και τέλος πληθώρα μαθημάτων προς επιλογή. Από την άλλη μεριά τα οφέλη που αποκομίζουν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα είναι τα εξής: Πλεονεκτήματα μέσω της συνεργασίας με άλλα πανεπιστήμια Καλύτερη διαφήμιση και προώθηση εξειδικευμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων Εξασφάλιση χρηματοδότησης για την ανάπτυξη των μαθημάτων Επικέντρωση αποκλειστικά στην εκπαιδευτική διαδικασία και όχι στην τεχνολογική υποδομή και υποστήριξη που απαιτείται για την παροχή μαθημάτων τηλεκπαίδευσης

29 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 23 Τα πιθανά μειονεκτήματα του συγκεκριμένου μοντέλου είναι η εξάρτηση των πανεπιστημίων από τον ενδιάμεσο και οι κίνδυνοι αποτυχίας που υπάρχουν σε περίπτωση που δημιουργηθεί πρόβλημα είτε σε ένα από τα πανεπιστήμια είτε με τον ενδιάμεσο. Οι εκπαιδευτικές πύλες είναι ένα μοντέλο τηλεκπαίδευσης στο οποίο οι διάφοροι παροχείς υπηρεσιών προωθούν μαθήματα ή εκπαιδευτικά προγράμματα μέσω μιας πύλης την οποία λειτουργεί ένας ενδιάμεσος. Ειδικότερα ο ιδιοκτήτης της πύλης παρέχει κάποιο χώρο σε αυτή έναντι πληρωμής. Η πύλη παρέχει εργαλεία αναζήτησης ώστε οι εκαπιδευόμενοι να επιλέγουν τα μαθήματα που επιθυμούν, ενώ η αναζήτηση γίνεται με βάση το περιεχόμενο, τον παροχέα ή το μάθημα. Τα οφέλη που αποκομίζουν οι εκπαιδευόμενοι είναι η πρόσβαση σε μεγάλο αριθμό μαθημάτων και η δυνατότητα σύγκρισης των διαφορετικών παροχέων,των προσφερόμενων μαθημάτων και του κόστους. Αντίστοιχα τα οφέλη για τους παροχείς των υπηρεσιών συνοψίζονται στην δυνατότητα προώθησης των υπηρεσιών τους στην παγκόσμια αγορά και στην παροχή υπηρεσιών χωρίς να απαιτούνται ιδιαίτερο κόστος και τεχνογνωσία. Στα πιθανά μειονεκτήματα που μπορεί να έχει το συγκεκριμένο μοντέλο τηλεκπαίδευσης, εντάσσεται η αδυναμία ελέγχου των νέων μελών της πύλης. Οι τοπικές συνεργασίες είναι ένα μοντέλο στο οποίο αρκετά εκπαιδευτικά ιδρύματα συνήθως από την ίδια γεωγραφική περιοχή συνεργάζονται με στόχο να αποκομίσουν κάποια κοινά οφέλη. Η ειδοποιός διαφορά του μοντέλου των τοπικών συνεργασιών από το μοντέλο των e- εκπαιδευτικών συνεταιρισμών και κοινοπραξιών είναι ότι στο πρώτο μοντέλο απαιτείται για την ομαλή συνεργασία σημαντική προσπάθεια μεταξύ πολλών μελών, ενώ στο δεύτερο τα μέλη είναι πολύ λιγότερα και οι ρόλοι τους είναι σαφώς καθορισμένοι. Στο μοντέλο των τοπικών συνεργασιών τα μέλη μπορεί να είναι αποκλειστικά πανεπιστημιακά ιδρύματα, ή συνδυασμοί πανεπιστημίων με ιδιωτικές επιχειρήσεις, ενώ σε λίγες περιπτώσεις ο ενδιάμεσος αναλαμβάνει πιο ενεργό ρόλο. Το πρόβλημα στο συγκεκριμένο μοντέλο τηλεκπαίδευσης είναι ότι δεν υπάρχει επικύρωση σπουδών με αποτέλεσμα οι εκπαιδευόμενοι να είναι πιο διστακτικοί. Γενικά το μοντέλο των τοπικών συνεργασιών αν και δεν αποτελέι προς το παρόν την καλύτερη λύση μπορεί στο μέλλον να χρησιμοποιηθεί έτσι ώστε ο ενδιάμεσος να προσφέρει ένα πρόγραμμα σπουδών προερχόμενο από συνδυασμό των προγραμμάτων που προσφέρονται από τα διάφορα συνεργαζόμενα πανεπιστήμια. Τα οφέλη που αποκομίζει ο εκπαιδευόμενος από ένα πρόγραμμα σπουδών που υποστηρίζεται από το συγκεκριμένο μοντέλο είναι τα ακόλουθα:

30 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 24 Επιλογή από μεγάλο αριθμό μαθημάτων και προγραμμάτων σπουδών Επαρκής υποστήριξη και υψηλό επίπεδο μαθημάτων Μειωμένο κόστος υλοποίησης ενός προγράμματος τηλεκπαίδευσης Συνεργασία με άλλά ιδρύματα, με αποτέλεσμα τη συνεχή βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών Οσον αφορά στα μειονεκτήματα του μοντέλου τοπικών συνεργασιών, αυτά εστιάζονται κυρίως στα εξής: δυσκολίες στη συνεργασία, υποχωρήσεις εκ μέρους των μελών προκειμένου να υπάρξει αποδοτικότερη συνεργασία και δημιουργία μεγάλου ανταγωνισμού μεταξύ πανεπιστημίων που προσφέρουν παρόμοια προγράμματ σπουδών. Από προσπάθειες που έχουν γίνει στο παρελθόν έχει αποδειχτεί ότι για την επιτυχία ενός τέτοιου μοντέλου απιτούνται πολιτική υποστήριξη από τις τοπικές αρχές, χρηματοδότηση, συνεργασία μεταξύ των μελών, σαφείς στόχοι και επιχειρηματικά πλάνα. [19] 1.8 Μοντέλα που εφαρμόζονται από τα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Περιγράφονται τρία διαφορετικά μοντέλα εκπαίδευσης εξ αποστάσεως που εφαρμόζονται συνήθως από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Ορίζονται ως μοντέλο Α, μοντέλο Β, μοντέλο Γ. Το μοντέλο Α είναι μια μεγάλη τηλετάξη από συνδεδεμένες τάξεις σχολείων που βρίσκονται σε πολλές περιοχές, το μοντέλο Β υποστηρίζει την ανεξάρτητη μάθηση των εκπαιδευομένων με την καθοδήγηση των καθηγητών και το μοντέλο Γ είναι συνδυασμός ανεξάρτητης μάθησης και τηλετάξης. Περιγραφή "Σε αυτό το μοντέλο διανέμεται στους εκπαιδευόμενους οδηγός σπουδών μέσω του δικτύου υπολογιστών και ο εκπαιδευόμενος καθορίζει την εκπαίδευση του με τον δικό του ρυθμό αλλά σε τακτά χρονικά διαστήματα επικοινωνεί μέσω δικτύου υπολογιστών με άλλους μαθητές της ίδιας τάξης και σε αυτές τις κοινές συναντήσεις παρακολουθούν μάθημα από καθηγητές του κέντρου τηλεκπαίδευσης" (ΙΟΕ, 1996).

31 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 25 Χαρακτηριστικά του Μοντέλου Γ "Τα περιεχόμενα του κύκλου μαθημάτων παρουσιάζονται σε έντυπη μορφή, σε δισκέτες υπολογιστή, σε ταινίες βίντεο και σε σελίδες του Ιστού (WWW). Όλα τα μαθήματα με αυτές τις μορφές, οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να τα παρακολουθούν ο καθένας ξεχωριστά ή κατά ομάδες, σε τόπο και χρόνο που επιλέγουν οι ίδιοι.(π.χ. ο καθένας από προσωπικό υπολογιστή στο σπίτι του, στο γραφείο του, ή όλοι μαζί σε κάποια εξοπλισμένη σχολική αίθουσα) Τα ηλεκτρονικά μέσα που χρησιμοποιούνται για την παρουσίαση των μαθημάτων χρησιμοποιούνται για μια περίοδο ενός έτους. Συνήθως κάθε ταινία video που μοιράζεται στους εκπαιδευόμενους περιέχει όλα τα μαθήματα ενός μόνο καθηγητή. Τα ίδια μαθήματα που περιέχονται στην ταινία video παρουσιάζονται σε ψηφιακή μορφή μέσα από το δίκτυο υπολογιστών. Σε τακτά χρονικά διαστήματα συνδέονται οι εκπαιδευόμενοι κατά ομάδες ταυτόχρονα στο δίκτυο υπολογιστών και επικοινωνούν μεταξύ τους με σύγχρονη αλληλεπιδραστική επικοινωνία Οι συναντήσεις αυτές αποτελούν τηλετάξεις που ο χρόνος και ο τόπος λειτουργίας τους καθορίζονται από τον καθηγητή ο οποίος καθοδηγεί από απόσταση τους εκπαιδευόμενους, απαντάει σε απορίες και παρουσιάζει μαθήματα μέσω του δικτύου υπολογιστών. Ο σκοπός στις τηλετάξεις αυτές είναι να συζητούν οι μαθητές με τον καθηγητή, να αναλύουν και να διευκρινίζουν τις έννοιες του μαθήματος, να συμμετέχουν σε ομαδική επίλυση προβλημάτων και ασκήσεων, να γίνονται ομαδικές εργασίες, ή ομαδικά πειράματα με προγράμματα εξομοίωσης των εργαστηρίων και γενικά να γίνονται ασκήσεις που βοηθούν τους μαθητές να κατανοήσουν καλύτερα το μάθημα που διδάσκεται" (ΙΟΕ, 1996). [20] 1.9 Τεχνολογίες που συνθέτουν ένα περιβάλλον e-learning ComputerBasedTraining(CBT) To CBT περιλαμβάνει όλες τις τεχνολογίες που αφορούν την εκπαίδευση με τη χρήση πολυμέσων. Το μέσο που χρησιμοποιείται εδώ είναι κυρίως το CD-ROM με το οποίο ο εκπαιδευόμενος μπορεί να πάρει ένα μάθημα η μια σειρά μαθημάτων μέσα από τον

32 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 26 προσωπικό του υπολογιστή. Μέσα από το CBT παρέχεται η δυνατότητα στον εκπαιδευόμενο να έχει μια περιορισμένη αλληλεπίδραση με το μέσο, κυρίως με ασκήσεις και τυποποιημένες ερωτήσεις, αλλά το περιβάλλον στο οποίο μαθαίνει είναι απομονωμένο και δεν παρέχει βοήθεια σε απορίες. Το CBT χρησιμοποιήθηκε πολύ στο παρελθόν, αλλά έδειξε ότι πρέπει να χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με τις άλλες τεχνολογίες e-learning παίζοντας κυρίως τον ρόλο του εγχειριδίου, αφού ο άνθρωπος εδώ και 3 χιλιετίες έχει συνηθίσει να μαθαίνει σε ομάδες και όχι μόνος του. Web Based Training (WBT) Το WBT αποτελεί την επέκταση του CBT όταν άρχισε να εξαπλώνεται ραγδαία το Internet.Με την εμφάνιση του Web παρουσιάστηκαν τεχνολογίες streaming που επιτρέπουν τη συνεχή ροή πληροφοριών (εικόνες, ήχος, video, κείμενο) προς τον εκπαιδευόμενο. Ετσι στήθηκε το WBT που επιτρέπει μια συνεχή ροή εκπαιδευτικών ενοτήτων προς τον εκπαιδευόμενο πάνω από το Internet και παράλληλα πολύ μεγαλύτερο πλήθος ασκήσεων και τυποποιημένων απαντήσεων. Ε Learning ή Ηλεκτρονική Μάθηση και Εκπαίδευση, είναι ένας εξαιρετικά ευρύς όρος που καλύπτει τα παραπάνω καθώς και οτιδήποτε αφορά την χρήση των σύγχρονων τεχνολογιών στην εκπαίδευση (ΤΒΤ), ανεξάρτητα αν υλοποιείται online, offline ή με συνδυασμό τους. Το τεχνολογικό υπόβαθρο είναι εξαιρετικά ευρύ (δίκτυα, video, PCs, Interactive TV, Satellite, Broadcasts etc.). E Traning ή Ηλεκτρονική Επαγγελματική Εκπαίδευση ή Technology Based Training (TBT), είναι μέρος του e-learning που αφορά επιχειρήσεις και οργανισμούς σε αντιπαράθεση με το e-learning που αφορά μαθησιακή εκπαίδευση σε ΑΕΙ, Σχολεία κτλ. Distance Learning περιλαμβάνει όλα τα είδη εκπαίδευσης όταν o εκπαιδευόμενος απέχει από τον εκπαιδευτή (χώρος, χρόνος ή και τα δύο). Περιλαμβάνει το e-learning αλλά και άλλες μορφές (π.χ. μέσω κλασσικής αλληλογραφίας). Content ή περιεχόμενο είναι το πνευματικό αντικείμενο και γνώσεις που μεταδίδονται κατά την διάρκεια της μαθησιακής και εκπαιδευτικής διαδικασίας. Μπορεί να είναι βιβλία, CD-ROMs, multimedia, συμβουλές οδηγίες κτλ. ΙΤ Training, αφορά την εκπαίδευση σε ΙΤC τεχνολογίες με χρήση ΤΒΤ (Hardware, Networks, ERP, Software etc.). Soft skills Training, αφορά εκπαίδευση κυρίως επαγγελματικού χαρακτήρα που δεν έχουν σχέση με ΙΤ Training, δηλαδή σε περιοχές όπως: διοίκηση, πωλήσεις, ανθρώπινο δυναμικό, υπηρεσίες, λογιστικά, οικονομικά κτλ.

33 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 27 Knowledge Management, αναφέρεται στην δημιουργία, σύλληψη, οργάνωση και αποθήκευση γνώσης και εμπειριών, ατόμων ή ομάδων, ενός οργανισμού με σκοπό την διάδοση και αξιοποίηση τους με όλα τα διαθέσιμα μέσα (παραδοσιακά ή τεχνολογικά). Learning Portal, κάθε Web Site που μεταξύ άλλων προσφέρει γνώσεις πέραν από πληροφορίες, βασισμένες σε συγκεκριμένο περιεχόμενο και τρόπο παράδοσης /μετάδοσης στους χρήστες του. Learning Service Provider (LSP), είναι η εξειδίκευση του ASP που προσφέρει μια σειρά από υπηρεσίες, μέσα από την δική του υποδομή, με αμοιβή ανάλογα με τις υπηρεσίες (ολοκληρωμένη λύση, περιεχόμενο, εργαλεία κτλ.). Methods of Delivery, είναι ο τρόπος που υλοποιείται η εκπαίδευση, δηλαδή: - Self-paced ή αυτoεκπαίδευση (μόνος, ατομικός αριθμός). - Asynchronous, όπου οι συμμετέχοντες συνήθως απέχουν μεταξύ τους και αλληλεπιδρούν αλλά με διαφορά χρόνου (βλέπε και Τι είναι το e-leaning). - Synchronous, όπου οι μετέχοντες εργάζονται και μαζί ανεξάρτητα χώρου π.χ. Virtual classrooms Instructor Led Training (ILT) To ILT επιτρέπει την επικοινωνία εκπαιδευόμενου με εκπαιδευτή, όχι όμως σε πραγματικό χρόνο. Αυτό σημαίνει ότι ο εκπαιδευόμενος μπορεί να πάρει μια εκπαιδευτική ενότητα μέσα από CBT η WBT, να υποβάλλει τις ερωτήσεις του στον εκπαιδευτή μέσω η μέσω ενός Discussion Board και να λάβει τις απαντήσεις του σε κάποια άλλη χρονική στιγμή. Είναι προφανές ότι το ILT δίνει το πλεονέκτημα της περιοδικής τηλεκαθοδήγησης από τον εκπαιδευτή, και δίνει την δυνατότητα στον εκπαιδευόμενο να εκφράσει πολύ πιο ελεύθερα τις τυχόν απορίες του πάνω σε μια ενότητα πέρα από τις τυποποιημένες ερωταπαντήσεις μιας ενότητας με την μορφή CBT η WBT. Virtual Classroom (VC) Τα Virtual Classrooms είναι το προϊόν των τελευταίων εξελίξεων της τεχνολογίας αφού επιτρέπουν την διεξαγωγή ενός ολόκληρου σεμιναρίου σε πραγματικό χρόνο με τη διαφορά ότι οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να είναι σε πολύ μακρινή απόσταση από την φυσική αίθουσα διδασκαλίας. Ετσι ο εκπαιδευτής παραδίδει κανονικά την ενότητα του χρησιμοποιώντας τα εργαλεία του (π.χ. πίνακας, Powerpoint κ.λ.π) και όλη η πληροφορία που γεννιέται μέσα στην αίθουσα μεταφέρεται στον εκπαιδευόμενο σε πραγματικό χρόνο. Στην ουσία η

34 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 28 αίθουσα μετατρέπεται σε μικρό studio όπου μια κάμερα καταγράφει την εκπαίδευση και ένα ειδικό λογισμικό αναλαμβάνει να συνθέσει όλα τα στοιχεία της εκπαίδευσης (Video, οθόνη εκπαιδευτή, σημειώσεις, ασκήσεις κ.α.) και να τα αποστείλει μέσα από το Internet η μέσα από δορυφορικές συνδέσεις στον εκπαιδευόμενο. Στην περίπτωση αυτή βέβαια απαιτείται μεγάλο bandwidth (εύρος ζώνης) γιατί ο όγκος των πληροφοριών που ρέει από την αίθουσα προς τον εκπαιδευόμενο είναι μεγάλος. Ο εκπαιδευόμενος με τη σειρά του έχει την δυνατότητα να επικοινωνεί με τον εκπαιδευτή σε πραγματικό χρόνο, μέσα από μια σύνδεση Internet και την χρήση εργαλείων όπως το chat, υποβάλλοντας ερωτήσεις και απαντώντας κατευθείαν σε ασκήσεις. Επίσης έχει τη δυνατότητα να επικοινωνεί με άλλους εκπαιδευόμενους που παρακολουθούν από μακριά την ίδια εκπαιδευτική ενότητα. Γενικά θα πρέπει να αναφέρουμε ότι σήμερα οι τεχνολογίες e-learning είναι προσιτές για μια επιχείρηση και είναι χτισμένες με επίκεντρο τον εκπαιδευόμενο, για να του δώσουν τη δυνατότητα της αποτελεσματικής μάθησης στον μικρότερο δυνατό χρόνο. Οι επιχειρήσεις που θα τις χρησιμοποιήσουν θα αποκτήσουν ένα μεγάλο στρατηγικό πλεονέκτημα, όχι μόνο γιατί θα μειώσουν δραματικά το κόστος της διαρκούς εκπαίδευσης των εργαζομένων τους αλλά κυρίως γιατί θα δουν μεγάλη διαφορά στην απόδοση τους. [21] [22] [23]

35 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ Σε ποιους απευθύνεται η εκπαίδευση από απόσταση Σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης και σε εργαζόμενους ενήλικους Η εκπαίδευση από απόσταση απευθύνεται είτε σε ενήλικους είτε σε μαθητές σχολείων. Μπορεί να διαχωριστεί σε τρεις βασικές κατηγορίες. α) Εκπαίδευση και διαρκής κατάρτιση εργαζόμενων ενηλίκων, β) ανώτερη εκπαίδευση σε πανεπιστήμια και σε κολέγια, γ) κατώτερη και μέση εκπαίδευση σε μαθητές δημοτικών σχολείων και γυμνασίων λυκείων. Τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες σε κάθε χώρα ώστε τα σχολεία όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης και τα πανεπιστήμια να συνδεθούν στο παγκόσμιο δίκτυο υπολογιστών Internet. Έτσι η εκπαίδευση από απόσταση μέσω του Internet μπορεί να είναι προσιτή σε μαθητές κάθε ηλικίας από όλο τον κόσμο. Οι ενήλικοι που παρακολουθούν μαθήματα με εκπαίδευση από απόσταση συνήθως είναι εργαζόμενοι ή έχουν οικογενειακές υποχρεώσεις και δεν μπορούν να παρακολουθήσουν κανονικά παραδόσεις μαθημάτων σε διδασκαλία πρόσωπο με πρόσωπο. Στην εκπαίδευση από απόσταση με ανεξάρτητη μάθηση οι σειρές μαθημάτων παραδίδονται στο χώρο και στο χρόνο που επιλέγει ο εκπαιδευόμενος, συνήθως στο σπίτι ή στο χώρο εργασίας του. Έτσι οι εργαζόμενοι προτιμούν να παρακολουθούν μαθήματα από απόσταση. Ακόμη όταν οι εργοδότες θέλουν να βελτιώσουν την μόρφωση των υπαλλήλων τους με επιμορφωτικά σεμινάρια, χωρίς όμως οι υπάλληλοι να φύγουν από τον τόπο εργασίας τους, επιλέγουν την εκπαίδευση από απόσταση. Όταν η εκπαίδευση απευθύνεται σε μαθητές σχολείων χρησιμοποιούνται μέθοδοι προσομοίωσης της πραγματικής διδασκαλίας. Οι μαθητές επικοινωνούν με άλλα σχολεία της περιοχής ή με μαθητές από όλο τον κόσμο και συμμετέχουν σε ομαδικές εργασίες. Τα σχολεία απομακρυσμένων περιοχών παρακολουθούν μαθήματα από καθηγητές που βρίσκονται σε κεντρικές πόλεις και δεν μπορούν να επισκεφθούν τις περιοχές αυτές. Αυξάνονται οι ευκαιρίες επικοινωνίας και αυξάνεται η συμμετοχή των ατόμων που εκπαιδεύονται. Στις Η.Π.Α, τα συστήματα εκπαίδευσης από απόσταση βελτιώνονται συνεχώς και εφαρμόζονται σε όλους τους τομείς της εκπαίδευσης. Συγκεκριμένα: Κολέγια,

36 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 30 ανοιχτά πανεπιστήμια, εικονικά-δυνητικά πανεπιστήμια, δημοτικά σχολεία και γυμνάσια (Κ-12), Ιδρύματα δια βίου εκπαίδευσης ενηλίκων και διαρκούς κατάρτισης, παραδίδουν μαθήματα ή σεμινάρια μέσω του Internet και μέσω ψηφιακής τηλεόρασης σε μαθητές από όλο τον κόσμο. Σύντομα, το ίδιο αναμένεται να γίνει στην Ελλάδα και στις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής ένωσης με την σύνδεση δημοτικών σχολείων, γυμνασίων, λυκείων και πανεπιστημίων κάθε χώρας στο Internet. Σε άτομα με ειδικές ανάγκες Η εκπαίδευση από απόσταση επίσης απευθύνεται και σε ειδικές κατηγορίες ατόμων με κινητικά προβλήματα που δεν μπορούν να βγουν από το σπίτι και να παρακολουθήσουν κανονικά μαθήματα στο σχολείο. Για τα άτομα αυτά δημιουργούνται ειδικές υπηρεσίες χειρισμού του υπολογιστή, όπως ανίχνευση της κίνησης των ματιών του χρήστη με ενσωματωμένη κάμερα στον υπολογιστή και αυτόματη ενεργοποίηση των εντολών χωρίς να χρειάζεται να χρησιμοποιήσει ο χρήστης ποντίκι ή πληκτρολόγιο. Τα άτομα με ειδικές ανάγκες μπορούν να έχουν ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση και παρακολουθούν το μάθημα μιας τάξης από απόσταση. Όταν η επικοινωνία γίνεται με γραπτά κείμενα, αυτό ενισχύει την ανωνυμία των εκπαιδευόμενων και έτσι μπορούν να αποκρύψουν από τους άλλους ότι είναι τυφλοί ή έχουν κινητικά προβλήματα και να συμμετέχουν ως ίσοι στην επικοινωνία. Ένα τεχνολογικό μέσο που μπορεί να χρησιμοποιήσει ένας τυφλός είναι ένα σύστημα που συνθέτει φωνή και του ανακοινώνει τα μηνύματα που εμφανίζονται στην οθόνη, ή μπορεί να χρησιμοποιήσει ζωντανή επικοινωνία με ήχο μέσω του Internet. H ισότητα δίνει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στο άτομο με ειδικές ανάγκες. Του δίνει δυνατότητα να επικοινωνήσει με άτομα που ίσως θα δίσταζαν να επικοινωνήσουν μαζί του πρόσωπο με πρόσωπο, διότι συχνά τα άτομα με ειδικές ανάγκες απομονώνονται από τους άλλους και αποτελούν ξεχωριστή μειονότητα. Η εκπαίδευση από απόσταση δίνει στους μαθητές με ειδικά προβλήματα ένα περιβάλλον στο οποίο έχουν αποτελεσματική επικοινωνία με ειδικούς καθηγητές που τους βοηθούν να υπερνικήσουν τις φυσικές δυσκολίες και να αποκτήσουν πλήρη εκπαίδευση. Δημιουργούνται κοινότητες ατόμων με ειδικές ανάγκες και μπορούν να εκπαιδευτούν μαζί ομάδες ατόμων που αντιμετωπίζουν κοινά προβλήματα. Το άτομο με ειδικές ανάγκες έχει πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες, και έχει στη διάθεση του ένα πλήθος

37 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 31 προγραμμάτων και υπηρεσιών. Ψυχολόγοι και σύμβουλοι που κατοικούν σε μακρινές περιοχές, επικοινωνούν μαζί του και του παρέχουν οδηγίες από απόσταση. [24] 1.11 Πλεονεκτήματα e-learning Είναι πάντα διαθέσιμο, μπορούμε να το επαναλάβουμε και είναι παντού διαθέσιμο, δηλαδή όπου και να είμαστε Είναι διαθέσιμο σε όλους που έχουν στην διάθεση τους απλά μέσα, όπως ένα PC, και δεν απαιτεί οργανωμένους χώρους εκπαίδευσης Είναι εξαιρετικά πλούσιο (ή μπορεί να είναι) σε περιεχόμενο Παραδίδεται με πολλούς τρόπους ώστε να ταιριάζει στις προτιμήσεις του εκπαιδευομένου: αυτοδιδασκαλία, με ασύγχρονη συνεργασία, σύγχρονη διδασκαλία, επικοινωνία τόσο με τον εκπαιδευτή όσο και τους συμμαθητές. Συμμετοχική μάθηση με ενεργούς εκπαιδευόμενους αντί για παθητικούς δέκτες Εξοικονόμηση πόρων και κόστους για όλους τους συμμετέχοντες:φορείς, Εκπαιδευτές, Εκπαιδευόμενους. Νέες ευκαιρίες για εκπαίδευση σε προσωπικό, πολίτες και μαθητές για θέματα που δεν τους ήταν διαθέσιμα δυνατόν (κόστος, χρόνος, χώρος). Απεριόριστος πρακτικά αριθμός εκπαιδευομένων, δραστική μείωση ανάγκης προγραμματισμού δασκάλων, αιθουσών, εκπαιδευομένων.δυνατότητα προεπιλογής από τους εκπαιδευόμενους μεταξύ παρόμοιων διαθέσιμων θεμάτων.δημιουργία ατομικών προγραμμάτων εκπαίδευσης Τμηματοποίηση τόσο της παρουσίασης, όσο και του περιεχομένου προσφέροντας δυνατότητες επαναχρησιμοποίησης και δημιουργίας κοινής βάσης για πολλά θέματα Διαχείριση της προόδου και ανταλλαγής απόψεων με εκπαιδευτές και συμμετέχοντες. Μέτρηση της αποτελεσματικότητας της εκπαίδευσης και επομένως του αποτελέσματος στις επενδύσεις. [25] [26] [27]

38 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ Μειονεκτήματα e- learning Μειώνεται αισθητά η προσωπική επικοινωνία και επαφή μεταξύ του μαθητή και του διδάσκοντα. Η οθόνη είναι πολύ δύσκολο να αντικαταστήσει την φυσική παρουσία του καθηγητή στην αίθουσα. Η έλλειψη εξοικείωσης των συμμετεχόντων με την χρησιμοποιούμενη τεχνολογία δημιουργεί μία αμηχανία και κάνει τις σχέσεις πιο «τυπικές». Οι υποχρεώσεις του εκπαιδευτή αυξάνονται πολύ. Ο καθηγητής υποχρεώνεται έκτος από το χρόνο του μαθήματος να αφιερώνει και άλλο χρόνο για τη σωστότερη προετοιμασία του μαθήματος, για τη δημιουργία και συντήρηση του ψηφιακού υλικού καθώς και για την ασύγχρονη επικοινωνία με τους μαθητές (συμμετοχή σε βήματα συζητήσεων, απαντήσεις σε ηλεκτρονικά μηνύματα κλπ). Απαραίτητη η εξοικείωση τόσο του καθηγητή όσο και των μαθητών με τις νέες τεχνολογίες και επειδή αυτό δεν είναι πάντα εφικτό δημιουργείται η ανάγκη για την ύπαρξη ενός τεχνικού / διαχειριστή που να επιλύει διάφορα προβλήματα και να φροντίζει για την ομαλή διεξαγωγή του μαθήματος. Το κόστος τόσο για την προμήθεια του εξοπλισμού όσο και για την συντήρηση του είναι αρκετά υψηλό. Πρόσβαση σε δίκτυο υψηλού εύρους ζώνης για την καλύτερη διεξαγωγή του μαθήματος. [28] [29]

39 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 33 Κεφάλαιο 2 0 : Το E Learning σε Ελλάδα Ευρώπη Αμερική Προοπτικές ανάπτυξης του.

40 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ Το E Learning σε Αμερική Ευρώπη Ελλάδα 2.1 Αμερική Προς απάντηση στις τεράστιες δυνατότητες για βελτίωση των εκπαιδευτικών ευκαιριών που δημιουργούνται με την αποτελεσματική χρήση της τεχνολογίας το 1996 ανακοινώθηκε το πρώτο σχέδιο για χρήση της τεχνολογίας στην εκπαίδευση από το Υπουργείο Παιδείας (Department of Education). Το σχέδιο έθεσε τέσσερις στόχους : i. Όλοι οι εκπαιδευτές θα έχουν την εκπαίδευση και την υποστήριξη που χρειάζονται για να βοηθήσουν τους μαθητές να μάθουν χρησιμοποιώντας υπολογιστές και την λεωφόρο των πληροφοριών (διαδίκτυο). ii. Όλοι οι εκπαιδευτές και οι μαθητές θα έχουν πρόσβαση σε σύγχρονους υπολογιστές με υποστήριξη πολυμέσων στις αίθουσες διδασκαλίας iii. Κάθε αίθουσα διδασκαλίας θα είναι συνδεδεμένη με την λεωφόρο των πληροφοριών. iv. Αποτελεσματικό λογισμικό και μαθητικό υλικό που βρίσκεται στο δίκτυο θα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι κάθε σχολείου. Λόγω της μεγάλης αύξησης της εθνικής, πολιτειακής, τοπικής και ιδιωτικής επένδυσης σε τεχνολογίες εκπαίδευσης υπήρξε μεγάλη πρόοδος ως προς την επίτευξη των παραπάνω στόχων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ανάπτυξη του εικονικού σχολείου δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Virtual High School VHS). To 1997 το VHS προσέφερε μαθήματα μέσω του δικτύου σε 500 μαθητές από 27 σχολεία από 10 πολιτείες, το 200 το VHS προσέφερε 87 διαφορετικά μαθήματα σε 1700 μαθητές από 112 σχολεία από 29 πολιτείες. Το σημαντικό πλεονέκτημα που προσφέρει το VHS είναι η δυνατότητα σε μικρά ή απομακρυσμένα σχολεία που δεν έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν μεγάλη ποικιλία από μαθήματα και δεν έχουν και το εξειδικευμένο προσωπικό να δίνουν λύση σε αυτό το πρόβλημα χωρίς να χρειάζεται να προσλάβουν εκπαιδευτές η να χτίσουν καινούριες εγκαταστάσεις. Το 1999 το υπουργείο παιδείας αναθεώρησε το σχέδιο για την τεχνολογία στην εκπαίδευση και έθεσε τους παρακάτω στόχους : i. Όλοι οι μαθητές και οι καθηγητές να έχουν πρόσβαση στην τεχνολογία της πληροφορικής στις αίθουσες διδασκαλίας, στα σχολεία, στα σπίτια. ii. Όλοι οι καθηγητές θα χρησιμοποιούν την τεχνολογία αποτελεσματικά για να βοηθήσουν τους μαθητές να φτάσουν σε υψηλά ακαδημαϊκά πρότυπα.

41 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 35 iii. Όλοι οι μαθητές θα έχουν στοιχειώδεις γνώσεις πληροφορικής iv. Η έρευνα και η αξιολόγηση θα βελτιώσουν τις τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται στην εκπαίδευση. v. Το ψηφιακό περιεχόμενο και οι δικτυακές εφαρμογές θα μεταμορφώσουν την διαδικασία της εκπαίδευσης. Όπως έχει ήδη αναφερθεί και παραπάνω η τηλεκπαίδευση δεν υπάρχει μόνο στα σχολεία. Συγκεκριμένα στην Αμερική τα Ιδιωτικά Πανεπιστήμια δημιουργούν μαθήματα τα οποία κοστολογούν. Η μορφή αυτή της τηλεκπαίδευσης, κυρίως ασύγχρονη, είναι πολύ ανεπτυγμένη στην Αμερική από παλιά, στην αρχή γινόταν, και γίνεται ακόμη, με τη χρήση βιντεοκασετών, προφανώς οι νέες τεχνολογίες και το γρήγορο δίκτυο έχουν δώσει άλλες διαστάσεις και ευκαιρίες. 2.2 Ευρώπη Στην Ευρώπη η τηλεκπαίδευση δεν είναι τόσο ανεπτυγμένη όσο στην Αμερική, και κυρίως στον επιχειρησιακό τομέα. Αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό αφού στην Ευρώπη δεν υπάρχει ενιαίο εκπαιδευτικό σύστημα, η παιδεία σε πολλές χώρες είναι δημόσια και υπάρχει διαφορετική κουλτούρα. Παρ όλα αυτά η ευρωπαϊκή ένωση έχει δώσει μεγάλη προτεραιότητα στην ανάπτυξη της τηλεκπαίδευσης και θα δεσμεύσει το 10% του προϋπολογισμού για την εκπαίδευση σε προγράμματα τηλεκπαίδευσης. Ειδικότερα, η Ευρωπαϊκή Ένωση από τα τέλη της δεκαετίας του 80 έχει προγράμματα σχετικά με την εκπαιδευτική τεχνολογία. Για πολλά χρόνια στο πλαίσιο της τηλεματικής υπήρχε το ειδικευμένο πρόγραμμα Delta για την ανάπτυξη της τεχνολογίας που σχετίζεται με το εκπαιδευτικό λογισμικό. Το πρόγραμμα Delta μετεξελίχθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος Τεχνολογίες της Κοινωνίας των Πληροφοριών (IST- Information Society Technologies) σε ειδικό άξονα που εντάχθηκε στο θέμα Εκπαίδευση και Κατάρτιση (Education and Training) με τις εξής κατευθύνσεις: Το σχολείο του αύριο (School of tomorrow) Ο διδασκόμενος πολίτης (The learning citizen) Δοκιμές και καλύτερη πρακτική όσον αφορά προηγμένες λύσεις για ενδοεπιχειρησιακή κατάρτιση σε ΜΜΕ (Trials and best practice addressing advanced solutions for on-the-job in SMEs)

42 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 36 Επίσης, στο πρόγραμμα INFO-2000 υπήρξαν δράσεις για δημιουργία εκπαιδευτικού λογισμικού με έμφαση στο περιεχόμενο. Μετά τις αποφάσεις που πάρθηκαν στη Λισσαβόνα το 2000 έγινε ένα σχέδιο δράσης το οποίο ονομάζεται e-learning: designing tomorrow's education (τηλεκπαίδευση: σχεδιάζοντας την εκπαίδευση του αύριο) Το σχέδιο δράσης για την τηλεκπαίδευση που υιοθετήθηκε από την Commission τον Μάρτιο του 2001 έχει τους εξής σκοπούς : Να αποκτήσουν όλα τα σχολεία πρόσβαση στο Διαδίκτυο και σε πολυμεσικές πηγές μέχρι το τέλος του 2001 και η σύνδεση αυτή να μεγαλώσει μέχρι το τέλος του Να συνδεθούν όλα τα σχολεία με το ερευνητικό δίκτυο μέχρι το τέλος του 2002 Να επιτευχθεί μία αναλογία 5-15 μαθητές ανά υπολογιστή που να υποστηρίζει πολυμεσικές εφαρμογές μέχρι το 2004 Να εξασφαλιστεί η διαθεσιμότητα υπηρεσιών στήριξης και εκπαιδευτικών πηγών στο Διαδίκτυο μαζί με διασυνδεδεμένες (online) μαθησιακές πλατφόρμες για του εκπαιδευτές τους μαθητές και τους γονείς μέχρι το τέλος του Υποστήριξη για αξιολόγηση των σχολείων με στόχο την ολοκληρωμένη ένταξη νέων εκπαιδευτικών μεθόδων βασισμένες σε τεχνολογίες επικοινωνιών και πληροφορικής μέχρι το τέλος του Οι στόχοι οι οποίοι περιλαμβάνονται στο Σχέδιο Δράσης e Europe περιλαμβάνουν ακόμα: Εξασφάλιση μέχρι το 2003 ότι όλοι οι απόφοιτοι είχαν τη δυνατότητα να αποκτήσουν στοιχειώδεις γνώσεις πληροφορικής Κατάλληλη κατάρτιση σε όλους τους εκπαιδευτές, υιοθετώντας προγράμματα εκπαίδευσης των εκπαιδευτών Κίνητρα που να ενθαρρύνουν τους καθηγητές να κάνουν πραγματική χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας στα μαθήματά τους μέχρι το τέλος του 2002 Δυνατότητα σε κάθε εργαζόμενο να αποκτήσει βασικές γνώσεις πληροφορικής μέσα από προγράμματα δια βίου κατάρτισης μέχρι το τέλος του Τα ευρωπαϊκά προγράμματα Socrates και Leonardo da Vinci περιέχουν επίσης εκπαιδευτικές δράσεις, αλλά η έμφαση δεν είναι στον τεχνολογικό μέρος. Τα διάφορα

43 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 37 λογισμικά που παράγονται δημιουργούνται ως παραδείγματα και στο πλαίσιο ευρύτερης εκπαιδευτικής δράσης. Στο νέο πρόγραμμα EUMEDIS μία από τις πέντε δράσεις είναι εκπαιδευτικής φύσεως, αλλά η έμφαση είναι στη χρήση κάπως ώριμων τεχνολογιών και όχι στην ανάπτυξη νέων. 2.3 Ελλάδα Στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος του ΥΠΕΠΘ, αναπτύχθηκε η δράση «ΟΔΥΣΣΕΙΑ». Επίσης, έχουν γίνει μεμονωμένες προσπάθειες από εταιρείες του ιδιωτικού τομέα για την παραγωγή εκπαιδευτικών CD-ROMs. Υπάρχουν πάνω από 1500 σχολεία (κυρίως δευτεροβάθμια) συνδεδεμένα στο Διαδίκτυο. Μέχρι τέλους του 2001 το ΥπΕΠΘ λογαριάζει να έχει συνδέσει όλα τα σχολεία. Υπάρχουν πάνω από 500 σχολεία με μοντέρνο εργαστήριο υπολογιστών διαθέσιμο για δράσεις e-learning στα σχολεία. Υπάρχει (όχι αρκετό αλλά όχι αμελητέο) εκπαιδευτικό λογισμικό για ελληνικά σχολεία. Το διδακτικό δυναμικό δεν είναι ικανοποιητικά εκπαιδευμένο στη χρήση των νέων τεχνολογιών. Τα ΑΕΙ έχουν σοβαρές υποδομές για distance e-learning που δεν έχουν ακόμη αξιοποιηθεί ικανοποιητικά. Το ΕΑΠ χρησιμοποιεί κυρίως low tech λύσεις (βιβλία, ΕΛΤΑ) Σε ότι αφορά την απασχόληση και την επαγγελματική κατάρτιση επισημαίνεται ότι ενώ η τεχνολογία περιορίζει χαμηλά ειδικευμένες εργασιακές θέσεις, η ανάπτυξη νέων προϊόντων ενισχύει την εμφάνιση νέων τομέων δραστηριότητας που παρέχουν νέες ευκαιρίες εργασίας. Ειδικότερα, δε στον πανεπιστημιακό και ερευνητικό χώρο έχουν αναπτυχθεί τόσο εξειδικευμένα CD-ROMs όσο και διαδικτυακό λογισμικό. Επισημαίνεται επίσης ότι η καθαρή αύξηση σε θέσεις εργασίας είναι θετική και μεγαλύτερη στις χώρες που έχουν επενδύσει περισσότερο στην εφαρμογή νέων τεχνολογιών, την επαγγελματική κατάρτιση και την ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού. Στις αναπτυγμένες χώρες η απασχόληση αυξάνεται ταχύτερα σε κλάδους υψηλότερης τεχνολογικής έντασης. Αυτή η τάση εκδηλώνεται σε όλα τα επίπεδα: η

44 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 38 γεωργία φθίνει και οι υπηρεσίες αυξάνονται, κλάδοι υψηλής τεχνολογίας της μεταποίησης αυξάνονται όταν η μεταποίηση στο σύνολό της μειώνεται απολύτως, κλάδοι των υπηρεσιών που απασχολούν εργαζόμενους υψηλών δεξιοτήτων αυξάνονται με ρυθμούς ταχύτερους από εκείνους των υπολοίπων υπηρεσιών. Οι τάσεις αυτές αποτελούν διαρθρωτικές αλλαγές στο πλαίσιο της μετάβασης σε μια οικονομία βασισμένη στη γνώση. Η Ελλάδα ακολουθεί τις παραπάνω τάσεις. Η απασχόληση αυξάνεται ταχύτερα σε κλάδους που χρησιμοποιούν αναλογικά περισσότερο κεφαλαιακό εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας, καθώς και σε εκείνους που χρησιμοποιούν αναλογικά περισσότερους απασχολούμενους υψηλών δεξιοτήτων.. Σε ότι αφορά τον δημόσιο τομέα η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στη δημόσια διοίκηση συμβαδίζει και με μία προσπάθεια αναβάθμισης του ανθρώπινου δυναμικού. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας τριετίας, υπάλληλοι παρακολούθησαν προγράμματα συνεχιζόμενης κατάρτισης, ενώ υπάλληλοι προγράμματα πληροφορικής. Παρά ταύτα, το ανθρώπινο δυναμικό δεν μπορεί σήμερα να ανταπεξέλθει στις ανάγκες που δημιουργούνται για μία ανοιχτή και αποτελεσματική δημόσια διοίκηση. Οι ελλείψεις σε εξειδικευμένο προσωπικό αλλά και γενικότερα η έλλειψη κατάλληλων γνώσεων και δεξιοτήτων λειτουργούν ανασταλτικά στην επιτυχή υλοποίηση και ενσωμάτωση των σημαντικότερων έργων. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω βασικός στόχος του Γ ΚΠΣ είναι η δημιουργία των συνθηκών για την ενίσχυση μιας διαδικασίας οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης όπου η τεχνολογία και η γνώση αποτελούν τον κύριο μοχλό αύξησης της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας του οικονομικού ιστού, των εισοδημάτων, της απασχόλησης και της ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού. Στον άξονα αυτόν εντάσσονται δράσεις για την ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιακών υποδομών, για την ενίσχυση της οικονομικής μηχανής και της απασχόλησης με την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, για τη δημιουργία ενός συστήματος εκπαίδευσης και κατάρτισης προσαρμοσμένου στις ανάγκες του 21 ου αιώνα, καθώς και για την προβολή και την ανάδειξη της ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού. [30]

45 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ Προοπτικές ανάπτυξης της τηλεκπαίδευσης στην Ελλάδα Η τηλεκπαίδευση, παρόλο που βρίσκεται στα πρώτα διερευνητικά βήματα, εκτιμάται ότι έχει μεγάλες προοπτικές στον επιχειρηματικό χώρο της Ελλάδας. Η διαπίστωση αυτή τεκμηριώνεται από τα οφέλη που προσφέρει η τηλεκπαίδευση, τα σημαντικότερα από τα οποία είναι η οικονομία που επιτυγχάνουν οι επιχειρήσεις και τα φυσικά πρόσωπα, η αποτελεσματικότητα και η δυνατότητα ελέγχου της ποιότητας των προγραμμάτων τηλεκπαίδευσης. Συγκεκριμένα, οι επιχειρήσεις επιμορφώνοντας το προσωπικό τους με προγράμματα τηλεκπαίδευσης επιτυγχάνουν σημαντικό οικονομικό όφελος, σε σχέση με τον συμβατικό τρόπο εκπαίδευσης. Για παράδειγμα, σε έναν τραπεζικό οργανισμό μια ώρα εκπαίδευσης για 50 εκπαιδευόμενους κοστίζεί, περίπου, 60 χιλιάδες ευρώ, αν συνυπολογίσει κάποιος το κόστος μετακίνησης, διαμονής, κ.λ.π., ενώ με την εξ' αποστάσεως εκπαίδευση κοστίζει 600 ευρώ περίπου. Επίσης το e-learning προσφέρει οικονομία και στα φυσικά πρόσωπα, αφού το κόστος απόκτησης μεταπτυχιακού τίτλού, για παράδειγμα, είναι σημαντικά χαμηλότερο από τον συμβατικό τρόπο απόκτησης ενός τέτοιου πτυχίου. Όσον αφορά στην αποτελεσματικότητα την οποία προσφέρει η τηλεκπαίδευση, σχετικές έρευνες έχουν αποδείξει ότι ο τρόπος αυτός εκπαίδευσης δίνει πολύ καλύτερα αποτελέσματα από τον κλασικό τρόπο κατάρτισης των εργαζομένων. Το συμπέρασμα αυτό δικαιολογείται από το γεγονός ότι τα προγράμματα τηλεκπαίδευσης είναι εξατομικευμένα, δηλαδή προσαρμόζονται στις επιμορφωτικές ανάγκες του εκπαιδευομένου. Τέλος, τα προγράμματα τηλεκπαίδευσης προσφέρουν έλεγχο ποιότητας, αφού υπάρχει συνεχής παρακολούθηση των εκπαιδευομένων για την πρόοδο τους τόσο κατά τη διάρκεια των μαθημάτων όσο και με το πέρας αυτών. Ειδικότερα, ο έλεγχος πραγματοποιείται με την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων που επιτυγχάνουν οι εκπαιδευόμενοι στις διάφορες εξετάσεις, αλλά και από τη συμμετοχή τους στις διάφορες περιοχές συζητήσεων κ.λ.π. Το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι μία χώρα με ιδιαίτερα πρόσφορες συνθήκες για την ανάπτυξη της τηλεκπαίδευσης αποτελεί ένα επιπλέον σημαντικό λόγο, που δικαιολογεί την εκτίμηση ότι υπάρχει έδαφος για τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο e-learning. Ειδικότερα, η μορφολογία της Ελλάδας, με τις δυσπρόσιτες περιοχές όπως για παράδειγμα τα νησιά και η ύπαρξη σημαντικού αριθμού επιχειρήσεων που εκτείνονται σε πολλές πόλεις, σε συνδυασμό με τις συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες

46 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 40 εκπαίδευσης του προσωπικού τους, δημιουργούν τις προϋποθέσεις για ραγδαία ανάπτυξη της τηλεκπαίδευσης στην Ελλάδα. Οι σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης της τηλεκπαίδευσης στην Ελλάδα, οι οποίες αναλύθηκαν ήδη, συνδέονται με ορισμένους παράγοντες που αναμένεται ότι θα παίξουν με την σειρά τους καίριο ρόλο στην εξάπλωση της τηλεκπαίδευσης. Ένας από αυτούς, σύμφωνα με τους εκπροσώπους του κλάδου, είναι ότι η αγορά πρέπει να ενσωματώσει τη νέα επιχειρηματική κουλτούρα που απαιτείται για τη δόκιμη εφαρμογή του e-learning. Οι επιχειρηματίες, δηλαδή, πρέπει να συνειδητοποιήσουν τα οικονομικά, χρονικά, εκπαιδευτικά και οργανωτικά οφέλη που προσφέρουν οι εφαρμογές τηλεκπαίδευσης στην εταιρεία τους. Είναι απαραίτητο να κατανοήσουν τις διαφορές των προγραμμάτων τηλεκπαίδευσης με τις συμβατικές μεθόδους κατάρτισης και να συνειδητοποιήσουν την προσφορά του e-learning στην αύξηση της παραγωγικότητας και στη δημιουργία οικονομιών κλίμακας στην παραγωγική διαδικασία. Πέρα, όμως, από τον επιχειρηματικό χώρο, αλλαγή νοοτροπίας χρειάζεται και στο χώρο της εκπαίδευσης. Παρά το γεγονός ότι στις ΗΠΑ και στη Δυτική Ευρώπη, η χρήση της πληροφορικής για εκπαιδευτικούς σκοπούς είναι διαδεδομένη, στην Ελλάδα θα πρέπει να περάσει αρκετός χρόνος και να καταβληθεί αρκετή προσπάθεια ώστε να ικανοποιηθούν οι δυνατότητες του e-learning σε ικανοποιητικό επίπεδο. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας που απευθύνθηκε στους εκπροσώπους του κλάδου, η διαπίστωση αυτή οφείλεται στο μικρό μέγεθος της αγοράς και στη διστακτικότητα και αμηχανία από την οποία διακατέχονται οι δυνητικοί αποδέκτες. Η κατάσταση αυτή είναι δικαιολογημένη γιατί τόσο οι εκπαιδευτές όσο και οι εκπαιδευόμενοι έχουν συνηθίσει σε ένα μοντέλο εκπαίδευσης, το οποίο αφορά τη διδασκαλία σε αίθουσα από εισηγητή. Η αλλαγή, επομένως, του υφιστάμενου μοντέλου εκπαίδευσης και η υιοθέτηση προγραμμάτων τηλεκπαίδευσης δεν είναι εύκολα, αντίθετα απαιτείται χρόνος και προσπάθεια για αλλαγή νοοτροπίας. Ένας άλλος παράγοντας που αναμένεται να παίξει καίριο ρόλο στη εξάπλωση της τηλεκπαίδευσης είναι η ποιότητα των προγραμμάτων τηλεκπαίδευσης. Αξίζει να σημειωθεί ότι το περιεχόμενο είναι εκείνο που δίνει την υψηλή προστιθέμενη αξία στις λύσεις e-learning και όχι η πλατφόρμα. Η ποιότητα των προγραμμάτων τηλεκπαίδευσης είναι σημαντικός παράγοντας και για την εξάπλωση της τηλεκπαίδευσης στο χώρο της εκπαίδευσης. Έχει αποδειχθεί ότι οι χρήστες αποδέχονται πολύ θετικά μια εκπαιδευτική εφαρμογή με σωστό εκπαιδευτικό

47 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 41 σχεδιασμό, πλούσιο περιεχόμενο και χρήση πολυμέσων. Αντίθετα, οι χρήστες απορρίπτουν εκπαιδευτικές εφαρμογές που δεν κάνουν τίποτα περισσότερο από την ηλεκτρονική αποτύπωση ενός βιβλίου. Τέλος, καθοριστικό ρόλο στην εξάπλωση του e-learning αναμένεται ότι θα παίξουν, πρώτον, η σχέση της επιχείρησης με το διαδίκτυο και δεύτερον, η τυχόν μείωση του κόστους των προγραμμάτων τηλεκπαίδευσης. Όσον αφορά στο πρώτο, ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις θα είναι συνδεμένες με το διαδίκτυο στο μέλλον, με δεδομένο τον ταχύτατο ρυθμό αύξησης της διείσδυσης στο Internet στην ελληνική κοινωνία, που έχει ήδη ξεπεράσει το 10%. Όσον αφορά το δεύτερο, η μείωση του κόστους συνδέεται όχι τόσο με το κόστος των ιδίων κύκλων κατάρτισης ή του απαιτούμενου εξοπλισμού όσο με το κόστος της επικοινωνίας. Σημειώνεται, ωστόσο, ότι οι λύσεις που προσφέρονται από τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο χώρο του e-learning αποτελούνται από κάποια βασικά στοιχεία, τα οποία όμως προσαρμόζονται στις συγκεκριμένες ανάγκες του κάθε πολίτη, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να προσδιοριστεί ακριβώς το κόστος επένδυσης. Στο παραπάνω πρόβλημα έρχεται να προστεθεί άλλη μία δυσκολία στον προσδιορισμό του κόστους, η οποία αφορά τα διάφορα μοντέλα χρέωσης. Γενικά σε μία αγορά όπου η απόκτηση, η διάχυση και η αξιοποίηση της γνώσης προσδίδουν ευελιξία, προσαρμοστικότητα και ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, το e- learning αποτελεί ένα από τα σύγχρονα εργαλεία του management. Είναι, λοιπόν, αναμενόμενο ότι σε μια παγκοσμιοποιημένη αγορά και στο πλαίσιο του εντεινόμενου ανταγωνισμού, οι ελληνικές επιχειρήσεις θα εντάξουν τα προγράμματα τηλεκπαίδευσης στη λειτουργία τους. Επιπλέον, θεωρείται σύμφωνα με εκπροσώπους του κλάδου- ότι με την παρουσία περισσοτέρων επιχειρήσεων στη δραστηριοποίηση υπηρεσιών, η αγορά του e-learning θα εκτιναχθεί και θα χαρακτηριστεί από την παρουσία πολλών μικρών εταιρειών. Εκτιμάται, όμως, ότι μέσα από διαδικασίες συγχωνεύσεων στη φάση ωριμότητας- στην αγορά αυτή θα διατηρηθούν μελλοντικά λίγοι κύριοι παροχής υπηρεσιών τηλεκπαίδευσης. [31]

48 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 42 Κεφάλαιο 3 0 : Η εκπαίδευση από απόσταση στο χώρο της παιδείας

49 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ Η τηλεκπαίδευση στο χώρο της παιδείας Ο ρόλος της τηλεκπαίδευσης είναι ιδιαίτερα σημαντικός σε όλες τις βαθμίδες (πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια) της εκπαίδευσης, όπου προωθείται στον εκπαιδευτικό χώρο από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Κοινωνία της Πληροφορίας». Αυτό το πρόγραμμα στοχεύει στην προσαρμογή του εκπαιδευτικού μας συστήματος στις απαιτήσεις της ψηφιακής εποχής. Επιμέρους στόχοι του προγράμματος είναι η αυξημένη χρήση των νέων τεχνoλoγιών στην εκπαίδευση, η δικτύωση των σχολείων και των πανεπιστημίων, η κατάρτιση των εκπαιδευτικών και των μαθητών σε θέματα τεχνολογίας και η ανάπτυξη ψηφιακού εκπαιδευτικού περιεχομένου. Οι στόχοι του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Κοινωνία της Πληροφορίας» που σχετiζoνται με την πρωτοβουλία e-leaming είναι: Πλήρη εργαστήρια υπολογιστών και δικτύωση όλων των σχολείων της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, με αναλογία 10 μαθητών ανά Η/Υ, και σύνδεση όλων το σχολείων με το Διαδίκτυο. Ευαισθητοποίηση, ενημέρωση και κατάρτιση του συνόλου των εκπαιδευτικών ( περίπου) στις νέες τεχνολογίες, με στόχο την κατάρτιση εκπαιδευτικών κάθε χρόνο. Κάλυψη άνω του 50% του προγράμματος σπουδών από εκπαιδευτικά σενάρια, που αξιοποιούν ψηφιακό υλικό παιδαγωγικού περιεχομένου. Δημιουργία τουλάχιστον 100 χώρων δημόσιας πρόσβασης στο Διαδίκτυο και στις δημόσιες βιβλιοθήκες, με παράλληλη ψηφιοποίηση του υλικού τους. Δημιουργία αιθουσών τηλεκπαίδευσης στις περιφέρειες της χώρας. Προγράμματα κατάρτισης για μεγάλες ομάδες πληθυσμού σε βασικές και εξειδικευμένες δεξιότητες χρήσης τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας ή πρακτική εξάσκηση σε νέα επαγγέλματα και τομείς της Κοινωνίας της Πληροφορίας. Στον εκσυγχρονισμό και την ποιοτική αναβάθμιση της Παιδείας σημαντική είναι η συμβολή του Επιχειρησιακού Προγράμματος Εκπαίδευσης και Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΕΠΕΑΕΚ), το οποίο χρηματοδοτήθηκε αρχικά από το Β Κοινοτικό πλαίσιο στήριξης και συνεχίζει να χρηματοδοτείται από το Γ ΚΠΣ.. Ειδικότερα, το υποπρόγραμμα Τριτοβάθμια Εκπαίδευση του ΕΠΕΑΕΚ Ι -( ) είχε καταρτιστεί με αρχικό προϋπολογισμό 593 εκατ. ECU, ενώ ο συνολικός

50 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 44 προϋπολογισμός του άξονα προτεραιότητας 2 «Προώθηση και βελτίωση της εκπαίδευσης και της. επαγγελματικής κατάρτισης στο πλαίσιο της δια βίου μάθησης» του ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ ( ) ανέρχεται σε εκατ. ECU. Ο δεύτερος Άξονας Προτεραιότητας επιδιώκει την ανάπroξη και βελτίωση της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής κατάρτισης στα πλαίσια ενός ολοκληρωμένου συστήματος δια βίου εκπαίδευσής. Σκοπός αυτού του συστήματος είναι η συνεχής ανανέωση των γνώσεων και των δεξιοτήτων, νέων και ενηλίκων, για να διατηρηθεί και να βελτιωθεί η ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες, με τελικό στόχο την αύξηση της αποτελεσματικότητας και της ανταγωνιστικότητας του εκπαιδευτικού συστήματος. Οι γενικοί στόχοι του δεύτερου άξονα προτεραιότητας είναι: Σύνδεση της εκπαίδευσης με την απασχόληση αναπτύσσοντας εναλλακτικές μορφές δια βίου εκπαίδευσης. Αναμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών, ώστε να παρέχουν ουσιαστικές γνώσεις αυξάνοντας τις δυνατότητες απασχόλησης των νέων στην αγορά εργασίας. Βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης μέσα από την συνεχή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Σημαντικό μέτρο του συγκεκριμένου Άξονα Προτεραιότητας, το οποίο αφορά την τηλεκπαίδευση, είναι το Μέτρο 2.5 «Δια Βίου Εκπαίδευση» με συνολικό προϋπολογισμό 89 εκατ. ECU. Στόχος του μέτρου είναι να συμβάλλει στην δημιουργία ενός ολοκληρωμένου εκπαιδευτικού συστήματος, ανοικτού και ευέλικτου το οποίο να προάγει την δια βίου μάθηση. Δίνεται δυνατότητα σπουδών σε ηληκιακές ομάδες που δεν μπόρεσαν να εισέλθουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, διάμέσου του θεσμού του Ανοικτού Πανεπιστημίoυ και των Ινστιτούτων δια βίου εκπαίδευσης. Στα πλαίσια του συγκεκριμένου μέτρου βασική είναι η ενέργεια 2.5. Ι «Εναλλακτικές μορφές δια βίου εκπαίδευσης». Σύμφωνα με αυτήν την ενέργεια, τα ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε συνεργασία με επιστημονικές ομάδες, το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και ιδρύματα του εξωτερικού θα αναπτύξουν ευέλικτα προγράμματα συμπληρωματικής εκπαίδευσης και διατμηματικές σπουδές που θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες της αγοράς. Για την πραγματοποίηση των παραπάνω προγραμμάτων θα χρησιμοποιηθούν οι νέες τεχνολογίες (π.χ. τηλεκπαίδευση, χρήση πολυμέσων, Internet, κ.λ.π).

51 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 45 Ένα έργο που υλοποιήθηκε με τη χρηματοδότηση του ΕΠΕΑΕΚ είναι το δίκτυο Εκπαίδευσης από Απόσταση «ΤΗΛΕΜΑΘΟΣ» του Πανεπιστημίου Mακεδoνiας. Το συγκεκριμένο έργο είναι μια συντονισμένη προσπάθεια κρατικών και κοινωνικών φορέων για παροχή εκπαιδευτικών υπηρεσιών από απόσταση σε διάφορες ομάδες εκπαιδευομένων, κυρίως απομακρυσμένων περιοχών της χώρας και του εξωτερικού. Για την υλοποίηση του έργου χρησιμοποιείται η τεχνολογία της τηλεδιάσκεψης, ενώ συμπληρωματικά διατίθεται εκπαιδευτικό υλικό σε ηλεκτρονική μορφή μέσω του Διαδικτύου. Άλλο έργο που χρηματοδοτήθηκε από το Εmχειρησιακό Πρόγραμμα ΕΠΕΑΕΚ είναι το έργο «ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ» του Πανεmστημίου Κρήτης. Στόχος του «ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ» είναι η ανάπτυξη νέων μαθημάτων με χρήση πολυμέσων και τη διεξαγωγή τους μέσω του Ιστού Παγκόσμιας Εmκοινωνίας (World Wide Web - WWW), λαμβάνοντας υπ' όψιν τις παρούσες και μελλοντικές ανάγκες της αγοράς εργασίας για αποφοίτους και επαγγελματίες. Τα μαθήματα του έργου ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ απευθύνον mo πρόσφατα εmτεύγματα και τάσεις της σύγχρονης εmστήμης καθώς και την εξοικείωσή τους με νέους ελκυστικούς τρόπους διδασκαλίας των μαθημάτων (πολυμέσα και WWW). Άλλα έργα που εντάσσονται στα πλαίσια της αξιοποίησης των σύγχρονων εκπαιδευτικών και τεχνολογικών ρευμάτων είναι η δημιουργία του Κέντρου Τηλεκπαίδευσης (από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο) και του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ). Πιο συγκεκριμένα, σκοπός του Κέντρου Τηλεκπαίδευσης είναι: Η συνεχής εκπαίδευση και μετεκπαίδευση στελεχών ελληνικών οργανισμών (ιδιωτικών ή Δημοσίων) αλλά και αυτοαπασχολουμένων ή ανέργων πτυχιούχων. Η εκπαίδευση αφορά θεματικές ενότητες με επίκαφο χαρακτήρα και θα είναι προσαρμοσμένες στις γνωστικές και επαγγελματικές συνθήκες ζωής των εκπαιδευομένων. Η εξαγωγή εκπαιδευτικών. υπηρεσιών από απόσταση στις χώρες του εθνικού γεωγραφικού περίγυρου. Η εκπαιδευτική υποστήριξη της Εθνικής ομογένειας Η λειτουργία του Κέντρου ως κόμβου συσπείρωσης των εθνικών πόρων ανάπτυξης εκπαιδευτικών τεχνολογιών και παροχής εκπαιδευτικών υπηρεσιών. Σκοπός του Ελληνικού Ανοικτού Πανεmστημίου (ΕΑΠ) είναι η προαγωγή της εmστημονικής έρευνας, καθώς και η ανάπτυξη τεχνολογίας και μεθοδολογίας στο πεδίο της μετάδοσης της γνώσης από απόσταση. Το ΕΑΠ είναι Δημόσιο Πανεmστήμιo, απολύτως ισότιμο με τα άλλα Α.Ε.Ι της χώρας, και παρέχει στους

52 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 46 αποφοίτους του όλα τα επαγγελματικά δικαιώματα που προβλέπονται από το ισχύον νομικό πλαίσιο της χώρας. Μερικά από τα καινοτόμα στοιχεία του ΕΑΠ είναι: Η προσφορά των σπουδών αποκλειστικά με τη μέθοδο της εξ αποστάσεως διδασκαλίας. Η εφαρμογή του αρθρωτού συστήματος και η αντικατάσταση του Τμήματος από το ευέλικτο σχήμα του «Προγράμματος Σπουδών», που μπορεί εύκολα να μεταβάλλεται ανάλογα με τις εκάστοτε κοινωνικές και μορφωτικές ανάγκες. Η πιστοποίηση των σπουδών σε 5 διαφορετικά επίπεδα, που καλύπτουν το χώρο από τη μεταδευτεροβάθμια εmμόρφωση έως το διδακτορικό δίπλωμα Η ίδρυση Μονάδας Εσωτερικής Αξιολόγησης. Ο καθορισμός ως βασικής λειτουργικής μονάδας του ΕΑΠ της Θεματικής Ενότητας (Θ. Ε), η οποία περιλαμβάνει ύλη που αντιστοιχεί σε τρία εξαμηνιαία μαθήματα των ελληνικών A.E.I. Για την πραγματοποίηση των ενεργειών που αφορούν τη μάθηση από απόσταση με τη χρήση των νέων τεχνολογιών, σημαντική ήταν η συμβολή της διασύνδεσης σε υψηλές ταχύτητες και σε επαγγελματίες με στόχο την εκπαίδευσή τους στα των Τριτοβάθμιων Eκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (Greek Universities Network - GUNet). Το έργο, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το ΕΠΕΑΕΚ Ι, αποτέλεσε οριζόντια δράση 18 A.E.I. και 14 Τ.Ε.Ι. της χώρας. Το Συγκεκριμένο Πανεπιστημιακό Διαδίκτυο εξυπηρετεί τις ανάγκες της Ακαδημαϊκής Κοινότητας -και υποστήριξη νέων υπηρεσιών τηλεματικής. Πιο αναλυτικά, δίνει τη δυνατότητα ταχύτατης σύνδεσης σε όλα τα Ιδρύματα με το Intemet και διευκολύνει τη συνεργασία μεταξύ των Ιδρυμάτων σε επίπεδο μεταπτυχιακών σπουδών και ερευνητικών προγραμμάτων με σύγχρονες τεχνολογίες τηλε-εργασίας, προσφέροντας δυνατότητες εκπαίδεuσης από απόσταση. Πέρα, όμως, από το χώρο της δημόσιας εκπαίδεuσης, προσπάθειες έχουν αρχίσει και στον χώρο της ιδιωτικής εκπαίδεuσης. Συγκεκριμένα, δημιουργήθηκε από τον Όμιλο ΞΥΝΗ το πρώτο εικονικό Πανεπιστημιακό Κολέγιο στην Ελλάδα (e- University College), το οποίο δίνει την ευκαιρία για σπουδές ακαδημαϊκού επιπέδου με τη χρήση μεθόδων τηλεκπαίδεuσης. Τα προγράμματα σπουδών προσφέρονται σε συνεργασία με την NNC Education, η οποία συνεργάζεται με 125 πανεπιστήμια ανά τον κόσμο, ενώ το περιβάλλον εργασίας (interface) παρέχει η εταιρία PurpleTrain. Το κύριο αντικείμενο εκπαίδεuσης στο e-university College είναι η πληροφορική όπου προσφέρονται κύκλοι σπουδών που ολοκληρώνονται με την απόκτηση Bachelor, αλλά σύντομα θα προστεθούν και μεταπτυχιακοί κύκλοι σπουδών στην επιστήμη των

53 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 47 υπολογιστών αλλά και στη Διοίκηση Επιχειρήσεων (ΜΒΑ). Η εκπαίδεuση γίνεται σε όποιο χώρο επιθυμεί ο ενδιαφερόμενος, με μόνη προϋπόθεση την ύπαρξη υπολογιστή και τη σύνδεση με το Intemet, ενώ η πρόσβαση είναι δυνατή όλο το 24ωρο με δυνατότητα σύγχρονης online συνεργασίας μέσω των virtual classrooms. Ωστόσο, παρατηρείται ότι τα περισσότερα ακαδημαϊκά ιδρύματα, με εξαίρεση το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και το e-university College, δεν προσφέρουν -μέχρι σήμερα ολοκληρωμένα προγράμματα εκπαίδευσης για την απόκτηση πανεπιστημιακού ή μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών. Αυτά απλά προσφέρουν είτε ορισμένα μαθήματα τηλεκπαίδεuσης στους φοιτητές τους, είτε ορισμένα σεμινάρια που πραγματοποιούνται με μεθόδους τηλεκπαίδεuσης και απευθύνονται σε εργαζομένους από διάφορους επαγγελματικούς χώρους. Γενικά, η δραστηριοποίηση των Πανεπιστημίων στην υιοθέτηση τηλεκπαίδευσης βρίσκεται ακόμα σε αρχικό στάδιο. Εκπρόσωποι της τηλεκπαίδεuσης στον ακαδημαϊκό χώρο θεωρούν ότι η εικόνα αυτή οφείλεται τόσο στη χαμηλή εξοικείωση των ιτητών με τη συγκεκριμένη μέθοδο κατάρτισης όσο και στο υψηλό κόστος ανάπτυξης μαθημάτων τηλεκπαίδεuσης. Ειδικότερα, για την εξοικείωση των φοιτητών, ένα μικρό τμήμα της ύλης ενός μαθήματος μπορεί να διδαχθεί μέσω προγραμμάτων τηλεκπαίδεuσης. Παράλληλα, οι καθηγητές, με την προσφορά ερωτηματολογίων στους φοιτητές, αξωλογούν την αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων τηλεκπαίδευσης και πραγματοποωύν τυχόν βελτιώσεις στον τρόπο παρουσίασης των συγκεκριμένων προγραμμάτων. Αναφέρθηκε παραπάνω ότι το υψηλό κόστος αποτελεί βασικό εμπόδιο ανάπτυξης των προγραμμάτων τηλεκπαίδευσης. Αυτό οφείλεται, σύμφωνα με τις απόψεις των πανεπιστημιακών, στο γεγονός ότι η ανάπτυξη ενός κατανοητού, προσιτού και λειτουργικού προγράμματος τηλεκπαίδευσης προϋποθέτει μια ομάδα εξειδικευμένων ανθρώπων, όπως ειδικοί από άλλους επαγγελματικούς χώρους (π.χ γραφίστες; ψυχολόγοι,- κ.λ.π), πέρα από επαγγελματίες που ανήκουν στο χώρο της πληροφορικής. Οι απαιτήσεις, όμως, αυτές σε ανθρώπινο δυναμικό, σε συνδυασμό με τις αναγκαίες υποδομές για την υποστήριξη ενός προγράμματος τηλεκπαίδευσης, προϋποθέτουν αρκετούς πόρους. Ένας άλλος λόγος που περιορίζει την ανάπτυξη της τηλεκπαίδευσης στα πανεπιστήμια είναι ότι η υπάρχουσα νομοθεσία, σε αντίθεση με ότι ισχύει στην περίπτωση των συγγραμμάτων και των βιβλίων, δεν αναφέρεται στην κατοχύρωση των πνευματικών δικαιωμάτων των καθηγητών που προσφέρουν την ύλη τους σε ένα πρόγραμμα τηλεκπαίδευσης, με αποτέλεσμα η προσφορά του εκπαιδευτικού υλικού να εξαρτάται από την προθυμία των καθηγητών. Τα Πανεπιστήμια, γενικά, δεν απευθύνονται σε επιχειρήσεις που ενδιαφέρονται

54 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 48 να γίνουν χρήστες μεθόδων τηλεκπαίδευσης για να τους αναπτύξουν προγράμματα τηλεκπαίδευσης σύμφωνα με τις απαιτήσεις τους. Αντίθετα, εστιάζουν περισσότερο το ενδιαφέρον τους σε ευρωπαϊκά προγράμματα τα _ οποία αναφέρονται σε πιλοτικές εφαρμογές. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που δεν πραγματοποιούνται συνεργασίες μεταξύ πανεπιστημίων και επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στο χώρο του e-leaming, προκειμένου να αναπτύξουν προγράμματα δια βίου εκπαίδευσης και να τα προωθήσουν από κοινού στην ελληνική αγορά [32] 3.1 Μέθοδοι διδασκαλίας και μάθησης στην εκπαίδευση εξ αποστάσεως Η διδασκαλία και η μάθηση στην εκπαίδευση εξ αποστάσεως αποτελείται από τα παρακάτω δύο στοιχεία: αφενός στο εκ των προτέρων δημιουργημένο πρόγραμμα σπουδών και αφετέρου στη μη προγραμματισμένη επικοινωνία μεταξύ των σπουδαστών και του ιδρύματος οργάνωσης με τους καθηγητές και τους συμβούλους. Η σύγχρονη τεχνολογία έκανε πολλά βήματα προόδου όσων αφορά και στα δύο αυτά στοιχεία. Το προδημιουργημένο πρόγραμμα σπουδών του οποίου γίνεται η πρόκειται να γίνει χρήση, έχει αυτοδιδακτικό χαρακτήρα. Παρέχει συνήθως τυπωμένες και μαγνητοφωνημένες παρουσιάσεις. Μερικές φορές επίσης γίνεται χρήση εκπομπών ραδιοφώνου και/ή τηλεοράσεως, μαγνητοσκοπημένων ταινιών, ταινιών video, video text και άλλων συμπληρωματικών μέσων επικοινωνίας. Τα προδημιουργημένα μαθήματα ενδεχομένως να είναι πλήρη ως προς το περιεχόμενο ή να λειτουργούν σαν κατευθυντήριες γραμμές στη μελέτη ενός συνόλου προτεινόμενων κειμένων, καταγράφων κ.α.. διαιρούνται συνήθως σε ενότητες, στο τέλος των οποίων οι σπουδαστές καλούνται να απαντήσουν σε ερωτήσεις, να κάνουν υπολογισμούς, μεταφράσεις, να επιλύσουν προβλήματα, να γράψουν εκθέσεις κ.α. και να παραδώσουν τη δραστηριότητα αυτή για διόρθωση και σχόλια. Οι δραστηριότητες που παραδίδονται στο Ίδρυμα υποστήριξης ονομάζονται δραστηριότητες εργασίες. Ο ρόλος του δεύτερου συνιστάμενου στοιχείου ή μη- προγραμματισμένη επικοινωνία (με την οποία βέβαια πρωταρχικά εννοείται η αμφίδρομη αλληλεπίδραση

55 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 49 σπουδαστού- καθηγητού) είτε γίνεται γραπτώς, ή τηλεφωνικώς, ή μέσω υπολογιστή είτε μέσω οποιουδήποτε άλλου τρόπυ, διαφοροποιείται δε ανάλογα με το σύστημα εκπαίδευσης εξ αποστάσεως. Μερικοί θεωρούν την επικοινωνία σαν το βασικό στοιχείο, για άλλους έχει μερικώς ή πλήρως αντικατασταθεί από αυτό-αξιολογούμενες εξετάσεις και/ή από επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο. Μεταξύ αυτών των δύο άκρων υπάρχουν ποικοίλες ενδιάμεσες προσεγγίσεις, αναγνωρίζοντας την πρόσωπο με πρόσωπο αλληλεπίδραση σαν υποβοηθητική διαδικάσια. Για παράδειγμα, από την μια πλευρά ενώ το Ανοικτό Πανεπιστήμιο της Αγγλίας τροφοδοτεί τα απαιτούμενα για μια μη- προγραμματισμένη αμφίδρομη επικοινωνία, οργανώνει συστηματικά επαφές πρόσωπο με πρόσωπο σε κέντρα σπουδών κατά τη διάρκεια καλοκαιρινών μαθημάτων. Από την άλλη πλευρά πολλά ιδιωτικά ιδρύματα διδασκαλίας εξ αποστάσεως στην Ευρώπη, την Αμερική και αλλού προσφέρουν αμφίδρομη επικοινωνία κυρίως με μη- προγραμματισμένα μέσα, κάνοντας όμως χρήση περιστασιακά επικοινωνίας πρόσωπο με πρόσωπο. Ο ρόλος της εκπαίδευσης εξ αποστάσεως μέσα στα ιδρύματα που την προσφέρουν ποικίλει ανάλογα με τους τρόπους που παρέχεται και υποβοηθείται. Θα αναφέρουμαι δύο αντίθετες, γενικές προσεγγίσεις σαν χαρακτηριστικά, αναγνωρισμένων ιδρυμάτων διδασκαλίας εξ αποστάσεως. Πρόκειται για αυτό που αλλού έχει αποκαλεστεί ως συστήματα μεγάλης και μικρής κλίμακας εκπαίδευσης εξ αποστάσεως. Ενώ η πρώτη αναπτύσει σειρές μαθημάτων για εκατοντάδες και χιλιάδες σπουδαστές, σαν αποτέλεσμα ομαδικής εργασίας, και κατόπιν οργανώνει ομάδες καθηγητών που θα σχολιάσουν την εργασία των σπουδαστών και θα διδάξουν με τον τρόπο τους, προσέγγιση μικρής κλίμακας γίνεται αφορμή να αναπτύσουν οι καθηγητές σειρά μαθημάτων αποκλειστικά και μόνο για τους δικούς τους σπουδαστές έτσι ώστε ο συγγραφέας του μαθήματος να είναι ο ίδιος ο καθηγητής. Τα ιδρύματα μεγάλης κλίμακας όπως αντιπροσωπεύονται από το British Open University, το German FernUniversity και τις μεγάλες σχολές αλληλογραφίας, μπορούν να θεωρηθούν σαν καινοτομίες έξω από τα παραδοσιακά συστήματα εκπαίδευσης επιδή εφαρμόζουν αυτό που ο Otto Peters (1973 και 1983) ονομάζει μεθόδους βιομηχανικής λειτουργίας (καταμερισμός εργασίας, εκλογίκευση, οικονομίες κλίμακας κ.α.). Από την άλλη μεριά τα ιδρύματα μικρής κλίμακας βρίσκουν πιο σημαντικό για να λειτουργούν βάσει της επικρατούσας άποψης περί εκπαίδευσης. Σαν πρότυπο ιδρυμάτων μικρής κλίμακας μπορεί να θεωρειθεί το University of New England στην Αυστραλία το οποίο αναδύεται μέσα από τα δυαδικών μεθόδων πανεπιστήμια της Αυστραλίας, π.χ.

56 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 50 πανεπιστήμια και με τις παραδοσιακές, εντός πανεπιστημιακού χώρου δραστηριότητες για σπουδαστές διαμένοντες στην πανεπιστημιούπολη και εξωτερικές σπουδές για σπουδαστές εξ αποστάσεως. Οι παράλληλες προεκτάσεις μεταξύ αυτών των δύο τύπων σπουδών είναι επιθυμητές και πολύ αποτελεσματικές. Για τους εξ αποστάσεως μαθητές απαιτούνται συχνά και περίοδοι διαμονής εντός του πανεπιστημιακού χώρου. Οι δύο προσεγγίσεις που επισυμάνθηκαν μικρής και μεγάλης κλίμακας αντιπροσωπεύουν διαφορετικές απόψεις εκπαίδευσης εξ αποστάσεως : η τελευταία συχνά λειτουργεί μόνο σαν μορφή διανομής, αντικαθιστώντας όταν χρειάζεται παροδοσιακές μεθόδους διδασκαλίας και μάθησης. Η εκπαίδευση εξ αποστάσεως συχνά θεωρείται σαν μια καινοτομία που παρέχει στους σπουδαστές ανεξαρτησία στον υπέρτατο βαθμό. Την άποψη αυτή μεταξύ άλλων εξέφρασε ο Charles A. Wedemeyer, ένας κορυφαίος αμερικανός αντιπρόσωπος ανεξάρτητών σπουδών, κάνοντας ένα κατάλογο από επιθυμητές ενέργειες: Η διδασκαλία θα πρέπει να γίνεται σε οποιοδήποτε μέρος υπάρχουν σπουδαστές ή ακόμη και ένας σπουδαστής άσχετα με το αν ή όχι υπάρχουν εκπαιδευτικοί στον ίδιο τόπο την ίδια στιγμή. Η διδασκαλία θα πρέπει να αναθέτει μεγαλύτερη υπευθυνότητα μάθησης στον σπουδαστή. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ή σύστημα θα πρέπει να απαλλάσει τους καθηγητές από διοικητικά καθήκοντα έτσι ώστε να αφιερώνεται περισσότερος χρόνος και από τους σπουδαστές και από τους καθηγητές για πραγματικά εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Το εκπαιδευτικό σύστημα θα πρέπει να προσφέρει επιλογές ευρείας κλίμακας στους σπουδαστές (περισσότερες ευκαιρίες) όσον αφορά σε αντικέιμενα, διατάξεις και μεθοδολογίες. Το εκπαιδευτικό σύστημα θα πρέπει να χρησιμοποιεί όπως είναι σωστό κάθε διδακτικό μέσο και κάθε διδασκτική μέθοδο που έχει αποδειχτεί αποτελεσματική. Το εκπαιδευτικό σύστημα θα πρέπει να αναμιγνύει και να συνδυάζει μέσα και μεθόδους έτσι ώστε κάθε αντικείμενο να διδάσκεται σε κάθε περίπτωση με όσο το δυνατό πιο αποτελεσματικό τρόπο.

57 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 51 Η χρήση και ο σχεδιασμός των διδακτικών μέσων και της τεχνολογίας θα πρέπει να συμπληρώνουν το ένα το άλλο καθώς επίσης και να βοηθούν την οργάνωση του αντικειμένου μελέτης και του προγράμματος διδασκαλίας. Το εκπαιδευτικό σύστημα θα πρέπει να διατηρεί και να παρέχει δυνατότητες προσαρμογής σε εξατομικευμένες διαφορές μεταξύ σπουδαστών καθώς επίσης και μεταξύ εκπαιδευτικών. Το εκπαιδευτικό σύστημα θα πρέπει να αξιολογεί τις επιδόσεις των σπουδαστών όχι με το να θέτει φραγμούς σχετικά με τον τόπο που σπουδάζει ο σπουδαστής, το κόστος σπουδών του, τη μέθοδο βάσει της οποίας μελετά ή ακόμα και την πρόοδο την οποία σημειώνει, αλλά αντιθέτως με το να αξιολογεί όσο είναι δυνατόν πιο άμμεσα την επίτευξη των στόχων μάθησης. Το εκπαιδευτικό σύστημα θα πρέπει να επιτρέπει σε σπουδαστές να αρχίσουν να σταματήσουν και να μάθουν με το δικό τους ρυθμό σύμφωνα με μικρής και μεγάλης εμβέλειας στόχους, καταστάσεις και χαρακτηριστικά. Η παραπομπή αυτή μπορεί κάλλιστα να θεωρηθεί σαν μια συνοπτική τοποθέτηση με την οποία μπορει να ταυτιστέι κάθε εκπαιδευτικός εξ αποστάσεως. [33] 3.2 Συστήματα συνεργασίας για διδασκαλία και μάθηση Στα πλαίσια των συστημάτων συνεργασίας έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια και υπολογιστικά συστήματα που υποστηρίζουν τη Συνεργατική Μάθηση, η οποία ως διδακτική προσέγγιση προϋπήρχε των υπολογιστών. Η υποστηριζόμενη από υπολογιστές συνεργατική μάθηση (computer supported coliaborative learning - CSCL) αποκτά όμως νέες μoρφές με τη χρήση σύγχρονων τεχνολογικών περιβαλλόντων, στόχος των οποίων είναι η διαμεσολάβηση της επικοινωνίας μέσω υπολογιστών. Οι συνεργατικές διαδικασίες πλέoν καθίστανται εφικτές μέσω δικτυακών περιβαλλόντων συνεργατικής μάθησης για κατανεμημένη και από απόσταση μάθηση (distributed and distance learning) (Anderson & Jackson, 2000). Τέτοια συστήματα είναι το CoVis, το CSILE (και η πιο πρόσφατη εκδοχή του το Κnowledge ForumR), το Belvedere, το ΚΙΕ, και το ModellingSpace. Κάθε συνεργατικό μαθησιακό περιβάλλον θέτει τους δικούς τους ιδιαίτερους στόχους χρησιμοποιώντας τις δυνατότητες που παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία των υπολογιστών και των δικτύων. Για παράδειγμα, το Co Vis Project παρέχει στους μαθητές ένα σύνολο από

58 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 52 εργαλεία συνεργασίας και επικοινωνίας (desktop νideo teleconferencing, shared software environments for remote,real-time collabomtion, a multimedia scientist' s notebook and scientific visualίzation software) με στόχο την ανάπτυξη δεξιοτήτων όμοιων με εκείνες που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες ( Το Κnowledge Forum, στο πλαίσιο οικοδόμησης μιας κοινότητας μάθησης, προσφέρει ερyαλεία για την ανάπτυξη βάσεων δεδομένων από επιμέρους κοινότητες και τη δυνατότητα διαμοιρασμού τους με άλλες αντίστοιχες κοινότητες. Επιπρόσθετα, παρέχει εργαλεία επικοινωνίας, ανάπτυξης δικτύων εννοιών και πολλαπλής θεώρησης των δεδομένων της βάσης ( Το Be/vedere συνιστά ένα αναπαραστασιακό εργαλείο ( για την απόκτηση συνεργατικών δεξιοτήτων διερεύνησης πάνω σε πραγματικά επιστημονικά προβλήματα. Εντάσσεται στην κατηγορία εκείνων των μαθησιακών περιβαλλόντων που διαμεσολαβούν συνεργατικές μαθησιακές αλληλεπιδράσεις και παρέχουν στους χρήστες τρόπους διασύνδεσης και επικοινωνίας της αναδυόμενη ς γνώσης μέσω ενός κατάλληλου εργαλείου (Suthers, 1999). Το ModellingSpace ( είναι ένα συνεργατικό περιβάλλον που επιτρέπει τη σύγχρονη επικοινωνία και συνεργασία σε ένα κατανεμημένο χώρο εργασίας για την ανάπτυξη μοντέλων σε επιμέρους γνωστικά αντικείμενα του προγράμματος σπουδών. Επιπρόσθετα, το περιβάλλον επιτρέπει τη δημιουργία ομάδων εργασίας που εργάζονται με σύγχρονο ή ασύγχρονο τρόπο με την προοπτική της δημιουργίας κοινοτήτων μάθησης. Εκτός των συνεργατικών συστημάτων μάθησης με υπολογιστές, μεγάλη ανάπτυξη γνωρίζουν τα τελευταία χρόνια διάφορα συστήματα που υποστηρίζουν τη διδασκαλία από απόσταση επιτρέποντας τη δημιουργία εκπαιδευτικών δικτυακών τόπων (π.χ. μαθήματα σε επιμέρους αντικείμενα, θεματικές ενότητες ειδικού ενδιαφέροντος, κλπ.), ενσωματώνοντας διάφορες λειτουργίες, όπως σύγχρονη και ασύγχρονη επικοινωνία και συνεργασία, ομάδες συζητήσεων, διαχείριση χρηστών και τάξεων, υποστήριξη κατανεμημένων χώρων εργασίας, κλπ. Στον πίνακα Ι γίνεται μια επισκόπηση των πιο διαδεδομένων συστημάτων της κατηγορίας αυτής. [34]

59 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ Ανάλυση Εμπειρικών Εφαρμογών Τα παιδαγωγικά πλεονεκτήματα που προσφέρει η συνεργασία και οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες που βασίζονται σε αυτήν με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων έχουν δι,εξοδικά συζητηθεί τα τελευταία χρόνια. Στο πλαίσιο αυτό η έμφαση δίνεται στη δημιουργία κοινοτήτων μάθησης (communities of learners) (Scardamalia & Bereiter, 1994) με κοινούς στόχους, κανόνες δράσης, χρήση κατάλληλων εργαλείων και ανάλογο καταμερισμό εργασίας όπως προτείνεται από τη θεωρία της δραστηριότητας (Lewis, 1997). Η προβληματική αυτή αλλάζει και τον τρόπο σχεδιασμού μαθησιακών περιβαλλόντων με υπολογιστή (computer-mediated environments): κεντρικός στόχος τους είναι η υποστήριξη και η δόμηση των αλληλεπιδράσεων και αλληλεξαρτήσεων σε ένα σύστημα δραστηριότητας (activity system) συμπεριλαμβανομένων και των σχέσεων ανάμεσα στους μαθητές, στους καθηγητές τους, στις εργασίες που πρέπει να πραγματοποιηθούν και στις οδηγίες που παρέχονται για τον σκοπό αυτό (Gifford, Enyedy, 1999). Τα συστήματα ασύγχρονης συνεργασίας είναι αυτά που έχουν γνωρίσει τη μεγαλύτερη προς το παρόν διάδοση αφού προηγούνται χρονολογικά των συστημάτων σύγχρονης συνεργασίας και πρoσφέρoυν στους χρήστες τους μεγαλύτερη ευελιξία στη διαχείριση του διαθέσιμου χρόνου τους. Αντίθετα, τα συστήματα σύγχρονης συνεργασίας - και κυρίως αυτά που υποστηρίζουν τη συνεργασία από απόσταση - προσφέρουν στους χρήστες τους νέες πρωτόγνωρες δυνατότητες εκμηδενίζοντας πρακτικά τις αποστάσεις και τις χωρικές δυσχέρειες στην ανθρώπινη επικοινωνία και συνεργασία. Στο σημείο αυτό πρέπει εντούτοις να παρατηρήσουμε ότι τα συστήματα αυτά στηρίζονται στην προϋπόθεση ότι οι χρήστες τους έχουν διάθεση να συνεργαστούν. Όμως στην πραγματικότητα οι σχέσεις μεταξύ ατόμων στον χώρο εργασίας και μάθησης δεν είναι ποτέ απλά συνεργασιακές. Οι στόχοι συνεργατών είναι συχνά σε αντίθεση, τα κίνητρα δε των πράξεων τους μπορεί να είναι δύσκολο να μοντελοποιηθούν στα πλαίσια ενός πληροφοριακoύ συστήματος. Όταν μάλιστα το συνεργατικ6 σύστημα στοχεύει στην εκπαιδευτική διαδικασία τότε τα οφέλη μπορεί να είναι πολλαπλά αλλά και τα προβλήματα σχεδίασης αποτελεσματικών συστημάτων είναι ποικίλα και πολλές φορές δυσεπίλυτα. Τα κύρια οφέλη που υπαινίσσεται η συνεργατική μάθηση συνίσταται στην ενεργή μάθηση και στη σε βάθος επεξεργασία της πληροφορίας ενώ απαιτείται από

60 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 54 τους σπουδαστές επένδυση σημαντικής νοητική ς προσπάθειας (Dillenbourg, 1999). Στο πλαίσιο αυτό είναι δυνατόν να αναπτυχθούν δεξιότητες κριτικής σκέψης (cήtίcal thinking), επικοινωνίας και συvτoνισμoύ και να συνειδητοποιηθούν οι μηχανισμοί οικοδόμησης της γνώσης (Steeples & Mayers, 1998). Τα διαδικτυακά υπολογιστικά συστήματα προσφέρουν σε αυτό το πλαίσιο νέες δυνατότητες αλλά εγείρουν και νέα ερωτήματα: είναι πάντα εφικτή και αποτελεσματική η εξ αποστάσεως συν-εργασία (collaboratίon); Ποιοι είναι οι παράγοντες που την επηρεάζουν και πώς; Ποια είναι η επίδραση των εργαλείων (πραγματικών και συμβολικών) που διαμεσολαβούν τις ανθρώπινες δράσεις και την επικοινωνία σε τέτοια περιβάλλοντα; Ποιος είναι ο ρόλος της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης και της αμοιβαίας στήριξης όταν εργαζόμαστε ή μαθαίνουμε από κοινού; Συμβάλλει και πώς το είδος και η ετερογενείς του χρησιμοποιούμενου εκπαιδευτικού υλικού που τα περιβάλλοντα μάθησης διαθέτουν; Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πολλές ερευνητικές προσπάθειες με στόχο να δοθούν απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα. Στην ενότητα αυτή γίνεται αναφορά στα κύρια πορίσματα πέντε εμπειρικών ερευνών και μελετών περίπτωσης που σχετιζόταν με τη χρήση υπολογιστικών εργαλείων σύγχρονης συνεργασίας και μάθησης. Η έμφαση στις μελέτες αυτές δίνεται στην ανάλυση της επικοινωνίας και της αλληλεπίδρασης των χρηστών καθώς και στο είδος του χρησιμοποιούμενου μαθησιακού υλικού, όπως περιγράφεται στη συνέχεια. Οι μελέτες αυτές είχαν ως κοινό χαρακτηριστικό ότι αφορούν συνεργασία μαθητών από απόσταση με στόχο την συνεργατική επίλυση ενός προβλήματος που γίνεται σε ένα διαμοιρασμένο κοινό χώρο εργασίας, ενώ η επικοινωνία μεταξύ των συμμετεχόντων γίνεται μέσω ανταλλαγής μηνυμάτων κειμένου. Στο σχήμα 2 φαίνεται ο μηχανισμός επικοινωνίας απευθείας και μέσω του χώρου εργασίας. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά των περιβαλλόντων που χρησιμοποιήθηκαν, αναφέρονται από τους Avouris et al. (2003b) και (Fidas & Komis, 2001), (Fidas et aι, 2002), όπου περιγράφεται το σύστημα ModellingSpace. Σε έρευνα που μελετάται η από κοινού και εξ αποστάσεως - με τη χρήση ενός κατανεμημένου συνεργατικού περιβάλλοντος - ανάπτυξη ενός μοντέλου οντοτήτων - συσχετίσεων από ομάδες φοιτητών πάνω σε ένα ανοικτό πρόβλημα στο πλαίσιο εργαστηρίου του πανεπιστημιακού μαθήματος Βάσεις Δεδομένων αναδύονται ενδιαφέροντα αποτελέσματα(komis et al., 2002). Από την ανάλυση των ερευνητικών δεδομένων προκύπτει ότι οι φοιτητές ήταν σε θέση να συνεργαστούν από απόσταση

61 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 55 και να επιλύσουν ένα πρόβλημα χρησιμοποιώντας τον διαμοιρασμένο χώρο εργασίας. Η σύνθεση των ομάδων που συνεργάζονται, το περιεχόμενο της επικοινωνίας, οι ρόλοι των φοιτητών και οι επιδράσεις των χρησιμοποιούμενων εργαλείων φαίνεται να παίζουν σημαντικό ρόλο στη μαθησιακή διαδικασία. Ειδική μνεία πρέπει να γίνει στους τρόπους με τους οποίους τα εργαλεία και οι αναπαραστάσεις που δημιουργούνται από τους σπουδαστές στον κοινό χώρο, χρησιμοποιούνται με συμπληρωματικό τρόπο και υποστηρίζουν τη διαδικασία. Αντίθετα, σε άλλη έρευνα με παρόμοια ερευνητική προσέγγιση για τη μελέτη της αλληλεπίδρασης με τη χρήση του ίδιου συνεργατικού συστήματος από μαθητές δημοτικού τα αποτελέσματα φαίνεται να είναι διαφορετικά (Κόμης κ.ά., 2001). Πρόκειται για μια μελέτη περίπτωσης που αφορά στη διερεύνηση της από κοινού συγκρότησης ενός εννοιολογικού χάρτη από ομάδες μαθητών (ζεύγη συνεργάζονται με ζεύγη από απόσταση στο διαμοιρασμένο χώρο εργασίας) και βασίζεται στην ανάλυση του προφορικού λόγου στο εσωτερικό κάθε ομάδας και στην ανάλυση της χρήσης των εργαλείων του λογισμικού (εργαλεία δημιουργίας εξωτερικών αναπαραστάσεων, εργαλεία διαχείρισης ρόλων, εργαλεία επικοινωνίας) και των γραπτών μηνυμάτων που ανταλλάσσουν οι συνεργαζόμενες ομάδες. Από την ανάλυση φαίνεται ότι αν και η συνεργατική δημιουργία του εννοιολογικού χάρτη γίνεται με επιτυχία, η ουσιαστική αλληλεπίδραση διεξάγεται στο εσωτερικό των επιμέρους ομάδων που βρίσκονται στον ίδιο χώρο, με κύριο χαρακτηριστικό τον προφορικό λόγο και τη χρήση διερευνητικής ομιλίας στην οποία οι συνεργάτες συμμετέχουν συζητώντας ο ένας τις ιδέες του άλλου ασκώντας παράλληλα εποικοδομητική κριτική. Αντίθετα, η δια-ομαδική συνεργασία μεταξύ των ομάδων που βρίσκονται σε απόσταση, χαρακτηρίζεται κυρίως από την ομιλία αμφισβήτησης που βασίζεται στη διαφωνία και στην εξατομικευμένη λήψη αποφάσεων και δευτερευόντως στη συσσωρευτική ομιλία κατά την οποία οι ομιλητές δομούν θετικά την ομιλία τους αλλά χωρίς να ασκούν κριτική πάνω σε ό, τι έχει πει ο άλλος. Σε μια τρίτη έρευνα -με φοιτητές πανεπιστημιακού τμήματος - μελετάται η επίδραση εναλλακτικών σχεδιάσεων εργαλείων σύγχρονης συνεργασίας στην αλληλεπίδραση ανθρώπου - υπολογιστή (Fidas et al., 2001). Πιο συγκεκριμένα περιγράφεται η εναλλακτική σχεδίαση ενός chat tool (για γραπτή επικοινωνία) και ενός εργαλείου απευθείας χειρισμού αντικειμένων στο διαμοιρασμένο χώρο εργασίας. Από την πειραματική διαδικασία προκύπτει ότι οι εναλλακτικές σχεδιάσεις των εργαλείων αυτών επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα της συνεργασίας. Η συνεργασία φαίνεται

62 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 56 να είναι πιο αποτελεσματική όταν το σύστημα προσφέρει εργαλεία αναπαράσταση ς των ενεργειών του συνεργάτη (όπως για παράδειγμα ανάδραση σχετικά με το ποιος γράφει στο chat, αποτύπωση του γεγονότος ότι ετοιμάζεται να μετακινήσει κάποιο αντικείμενο στο χώρο εργασίας, κλπ.). Επιπρόσθετα, από την ίδια έρευνα προκύπτει ότι η ύπαρξη ή όχι κλειδιού το οποίο επιτρέπει στον κάτοχό του την αποκλειστική διαχείριση του διαμοιρασμένου χώρου εργασίας επιδρά σημαντικά στη συνεργατική δραστηριότητα. Σε μια τέταρτη έρευνα - με μαθητές Λυκείου αυτή τη φορά και με παρόμοιο σε σχέση με τις προηγούμενες έρευνες συνεργατικό περιβάλλον - μελετήθηκε η αλληλοϋποστήριξη ανάμεσα στους χρήστες που συνεργάζονται από απόσταση με σύγχρονο τρόπο για την επίλυση ενός προβλήματος καθώς και η επιρροή του ετερογενούς μαθησιακού υλικού στο τελικό αποτέλεσμα της συνεργασίας (Fidas et al., 2003). Από τα αποτελέσματα της έρευνας προκύπτει ότι υπάρχει χαμηλός βαθμός αλληλοϋποστήριξης ανάμεσα στους συνεργάτες της ηλικιακής αυτής ομάδας, σε αντίθεση με αυτούς της προηγούμενης περίπτωσης. Επίσης μια διαπίστωση ήταν ότι οι μαθητές που διαθέτουν ετερογενές μαθησιακό υλικό - αντίθετα από ότι θα περίμενε κανείς - συνεργάζονται πιο αποτελεσματικά από αυτούς που διαθέτουν το ίδιο μαθησιακό υλικό. Η ύπαρξη ετερογενούς μαθησιακού υλικού δεν είναι ανασταλτικός παράγοντας αλλά φαίνεται να ευνοεί τη σ6γχρονη συνεργασία αφού αναγκάζει τους χρήστες να συζητήσουν εκτενέστερα και σε μεγαλύτερο βάθος τις προς διαπραγμάτευση έννοιες. Τέλος σε μuι πέμπτη εμπειρική μελέτη (Μargaήti~ et al. 2003) ρ. εξετάστηκε η επίδραση του μηχανισμού ελέγχου της δράσης στον κοινό χώρο εργασίας, βλέπε σχήμα 3, σε μικρές ομάδες φοιτητών που συνεργάστηκαν από απόσταση για επίλυση προβλημάτων. Η μελέτη αυτή έδειξε ότι οι φοιτητές εκείνοι οι οποίοι χρησιμοποίησαν μηχανισμούς κλειδώματος του κοινού χώρου, έδειξαν μεγαλύτερη δραστηριότητα και αντάλλαξαν περισσότερα μηνύματα από τις ομάδες εκείνες οι οποίες είχαν ελεύθερη πρόσβαση στον κοινό χώρο εργασίας. Η ποιότητα λύσεων δε που παρήγαγαν οι 000 ομάδες δεν διέφερε σημαντικά. Εν κατακλείδι τα χαρακτηριστικά του συστήματος υποστήριξης συνεργασίας φαίνεται να επηρεάζουν τη συμπεριφορά των εξαποστάσεως συνεργαζόμενων χρηστών και το βαθμό συνεργασίας τους, ενώ η ύπαρξη μηχανισμών ελέγχου φαίνεται συχνά να αναγκάζει τους σπουδαστές να αλληλεπιδρούν σε μεγαλύτερο βαθμό. [35]

63 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ Παράγοντες που επηρεάζουν τη διαδικασία εκπαίδευσης Ορισμένα στοιχεία που πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους οι καθηγητές για την επικοινωνία μέσω υπολογιστών είναι τα εξής. Δεν έχουν όλοι οι μαθητές τις ίδιες αντιδράσεις με την εκπαίδευση από απόσταση. Άλλοι την θεωρούν χρήσιμη και ισχυρό εργαλείο ενώ άλλοι την φοβούνται και την βρίσκουν περιοριστική. Επίσης η επικοινωνία επηρεάζεται από την παρεμβολή της τεχνολογίας και από την ομάδα που συμμετέχει στην επικοινωνία και διαφέρει από την επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο. Οι τεχνολογίες παρουσίασης μαθημάτων με μορφή video χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή, προχωρημένη προετοιμασία, ώστε να μην είναι υποβαθμισμένη η ποιότητα εκπαίδευσης που παρέχεται. Ακόμη, επειδή οι τεχνολογίες του δικτύου υπολογιστών παθαίνουν συχνά βλάβες και διακόπτεται η επικοινωνία, θα πρέπει να υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι επικοινωνίας και να υπάρχει ευελιξία στην αντιμετώπιση των τεχνικών προβλημάτων. Στη διαδικασία εκπαίδευσης από απόσταση χρειάζεται η συνεχής παρέμβαση των μαθητών για να μπορέσει ο καθηγητής να διαπιστώσει τις ανάγκες και τους προσωπικούς ρυθμούς και τρόπους επικοινωνίας του κάθε μαθητή. Η ευθύνη του καθηγητή είναι να υποκινεί το ενδιαφέρον των μαθητών και να τους ενθαρρύνει να έχουν ενεργή συμμετοχή στην τηλετάξη. Η χρήση προγραμμάτων με πολυμέσα στην Ιστοσελίδα θα ενεργοποιήσει τους μαθητές και θα οδηγήσει σε νέους τύπους μάθησης. [36] 3.5 Η πορεία της έρευνας της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης Η επιστημονική έρευνα στο πεδίο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης έφτασε σε στάδιο ωριμότητας στις αρχές της δεκαετίας του Αν και τα προηγούμενα χρόνια είχαν σημειωθεί ήδη σημαντικές προσπάθειες από μεμονωμένους ερευνητές - ανάμεσά τους θα συμπεριλαμβάναμε βεβαίως τον Childs (1963) από το Πανεπιστήμιο Lincoln στη Nebraska, τον Wedemeyer (1963) από το Πανεπιστήμιοτου Wisconsin στο Madison και τον Holmberg (1960) από το MalmQ στη Σουηδία-, τη σημαντική ώθηση στην ανάπτυξη του πεδίου έδωσε μια ομάδα ερευνητών, η λεγόμενη «Ομάδα του Tίibingen».

64 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ Εκπαιδευτική Έρευνα Ποια είναι η σχέση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης με τις επιστήμες της αγωγής; Πολλά πανεπιστήμια διαθέτουν τμήματα για την εκπαίδευση και την έρευνα στις επιστήμες της αγωγής. Τα περισσότερα παιδαγωγικά τμήματα υποδιαιρούνται σε τομείς εκπαίδευσης και έρευνας. Τα περισσότερα διεξάγουν έρευνες και επιλέγουν τα διδασκόμενα αντικείμενα ανάλογα με τις ανάγκες και τις επιθυμίες των φοιτητών, του διδακτικού προσωπικού ή των κατευθύνσεων που δίνονται από την πολιτεία. Μερικά από τα αντικείμενα (φιλοσοφία της εκπαίδευσης, εκπαιδευτική ψυχολογία) θεωρούνται συχνά πολύ βασικά. Μερικά άλλα (ειδική αγωγή) γνωρίζουν σήμερα μεγάλη ανάπτυξη. Άλλα (συγκριτική εκπαίδευση) έπεσαν σε παρακμή, ενώ κάποια (εκπαίδευση ενηλίκων, εξ αποστάσεως εκπαίδευση, διοίκηση εκπαίδευσης, εκπαιδευτική τεχνολογία) χαρακτηρίζονται από μεγάλη εξειδίκευση και για τον λόγο αυτό δεν προσφέρονται σε πολλά πανεπιστήμια. Στο βιβλίο αυτό θεωρούμε πως η εξ αποστάσεως εκπαίδευση αποτελεί διακριτό πεδίο εκπαιδευτικής έρευνας και εκπαίδευσης στο πλαίσιο των επιστημών της αγωγής. Σχετίζεται με- άλλα πεδία των επιστημών αυτών, ιδιαίτερα με την εκπαιδευτική τεχνολογία, την εκπαίδευση ενηλίκων και τη μελέτη των μη παραδοσιακών ανοικτών. [37] 3.6 Οι απόψεις των εκπροσώπων της τηλεκπαίδευσεις Οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο συγκεκριμένο χώρο είναι στην πλειοψηφία τους εταιρείες πληροφορικής. Οι περισσότερες από αυτές τις επιχειρήσεις είτε εμπορεύονται έτοιμα προϊόντα τηλεκπαίδευσης (πλατφόρμες και περιεχόμενο) που κατασκευάζουν μεγάλες εταιρείες του εξωτερικού, είτε προσαρμόζουν τα προϊόντα αυτά στις απαιτήσεις των πελατών τους, ενώ μπορεί παράλληλα να προσφέρουν και κάποιες υποστηρικτικές υπηρεσίες. Επίσης, οι επιχειρήσεις μπορούν να πουλήσουν μια πλατφόρμα και ο χρήστης να αναπτύξει το περιεχόμενο που επιθυμεί. Αυτό, όμως, δεν συμβαίνει συχνά γιατί οι επιχειρήσεις που είναι χρήστες τεχνολογ!ών e-leaming μπορεί να μην έχουν την

65 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 59 τεχνογνωσία για να αναπτύξουν ένα μάθημα τηλεκπαίδευσης. Επίσης, οι χρήστες μπορεί να είναι μικρές επιχειρήσεις που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να χρηματοδοτούν συστηματικά μια εξειδικευμένη ομάδα ανθρώπων για την ανάπτυξη μαθημάτων. Τέλος, μπορεί να είναι μικρομεσαίες επιχειρήσεις που δεν διαθέτουν τμήματα εκπαίδευσης (training departments). Έτσι, η ανάπτυξη περιεχομένου από χρήστες γίνεται, κυρίως, είτε από εταιρείες πληροφορικής, που έχουν τις υποδομές και την τεχνογνωσία, είτε από μεγάλους οργανισμούς που έχουν την οικονομική δυνατότητα. να δημιουργήσουν τμήμα ανάπτυξης μαθημάτων με τεχνολογίες τηλεκπαίδευσης. Τέλος, παρατηρείται ότι πολύ μικρός αριθμός από τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο χώρο του e-learning κατασκευάζουν εφαρμογές τηλεκπαίδευσης και προσφέρουν ολοκληρωμένες λύσεις e-learning. Η εικόνα αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι η πλήρης υλοποίηση ενός προγράμματος τηλεκπαίδευσης, η οποία περιλαμβάνει το σχεδιασμό, τη συντήρηση και την υποστήριξη ενός προγράμματος, απαιτεί μεγάλο κόστος. Σημειώνεται ότι μια ολοκληρωμένη λύση αποτελείται από την πλατφόρμα (Learning Management System-LMS) και το περιεχόμενο (Leaming Content Management SystemLCMS), ενώ η κατασκευή τόσο του εκπαιδευτικού περιεχομένου, όσο και του συστήματος εκπαίδευσης περιλαμβάνει πέντε βασικά στάδια ανάπτυξης τα οποία είναι: Ανάλυση: στο στάδιο αυτό αναλύονται οι επιχειρηματικές απαιτήσεις του έργου και καθορίζεται η προσέγγιση και η στρατηγική που θα ακολουθηθεί. Αναλύονται οι απαιτήσεις και αναγνωρίζονται οι κρίσιμοι παράγοντες επιτυχίας. Οι απαιτήσεις αυτές εκπαιδευτικούς στόχους του έργου και τη μορφή που τελικά πρέπει να έχει το εκπαιδευτικό περιεχόμενο. Σχεδιασμός: στο στα δω αυτό σχεδιάζεται, με βάση τις απαιτήσεις, το εκπαιδευτικό περιεχόμενο εφαρμόζοντας τις καταλληλότερες τεχνικές για το συγκεκριμένο έργο και επιλέγεται η αποτελεσματικότερη μέθοδος παράδοσης ή συνδυασμός αυτών. Ανάπτυξη: εδώ συντελείται η ανάπτυξη του εκπαιδευτικού υλικού και της πλατφόρμας παράδοσης της εκπαίδευσης. Παραγωγή: στο στάδιο αυτό παραδίδεται το έργο στην παραγωγή λίγο πριν το roll out της εφαρμσγής. Αξιολόγηση:προδιαγραφές σχεδιασμό. ορίζουν τους τα ελληνικά προϊόντα μπορούν με την κατάλληλη υποστήριξη, από πλευράς πoλιτείας και επενδυτών, να γίνουν

66 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 60 ανταγωνιστικά έναντι των ξένων γιατί δεν στερούνται ποιότητας και τεχνογνωσίας, ενώ επιπλέον, είναι φθηνότερα λόγω του χαμηλότερου κόστους εργασiας. Σχετικά, με τον προσανατολισμό των εξαγωγών, οι απόψεις των εκπροσώπων του κλάδου, όπως καταγράφηκαν στην πρωτογενή έρευνα, διίστανται. Μερικοί υποστηρίζουν ότι οι εξαγωγές πρέπει να κατευθυνθούν στα Βαλκάνια. Η γειτνίαση και η ευκολότερη προσέγγιση της συγκεκριμένης αγοράς - με την έννοια ότι οι οικονομίες των χωρών αυτών βρίσκονται σε φάση ανασυγκρότησης και επομένως οι επιχειρηματικές ευκαιρίες που μπορούν να παρουσιαστούν σ' αυτές είναι περισσότερες - είναι οι σημαντικότεροι λόγοι που αιτιολογούν τη συγκεκριμένη θέση. Άλλοι, όμως υποστηρίζουν ότι η αγορά των Βαλκανίων δεν είναι μεγάλη. Ειδικότερα, θεωρούν ότι οι επιχειρήσεις στις συγκεκριμένες χώρες βρίσκονται στα αρχικά στάδια εκσυγχρονισμού,. δεν έχουν μεγάλα οικονομικά μεγέθη, και επομένως, δεν μπορούν να εφαρμόσουν σε μεγάλο βαθμό συστήματα τηλεκπαίδευσης. Για τον λόγο αυτό θεωρούν προτιμότερη τη στροφή προς ευρωπαϊκές χώρες. Για τη ζήτηση των προϊόντων τηλεκπαίδευσης στην ελληνική αγορά, οι εκπρόσωποι του κλάδου εvτοπίζoυν μεγαλύτερη ζήτηση για το περιεχόμενο, και κυρίως για τα προϊόντα κατά παραγγελία (customized). Η εντονότερη προτίμηση στο περιεχόμενο οφείλεται στο γεγονός ότι η ανάπτυξη περιεχομένου και εκπαιδευτικών μαθημάτων είναι μια πολύπλοκη διαδικασία με πολλές απαιτήσεις, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την πλέον σημαντική και σπουδαιότερη δραστηριότητα σε κάθε έργο εκπαίδευσης. Επίσης, στην αγορά παρατηρείται αυξημένη ζήτηση για μικτές λύσεις, δηλαδή για συνδυασμό τηλεκπαίδευσης και παραδοσιακού τρόπου εκπαίδευσης. Στα πλαίσια αυτά, μπορεί να υπάρχει ένας εισηγητής που εξοικειώνει -στο αρχικό στάδιο της εκπαίδευσης- τους χρήστες με τη νέα μέθοδο εκπαίδευσης, ή ένας εκπαιδευτής που λύνει τις απορίες των χρηστών σε διάφορες φάσεις του έργου. Τέλος, αυτό που παρατηρείται στην αγορά, είναι μεγαλύτερη ζήτηση για «ασύγχρονη» τηλεκπαίδευση. Η έλλειψη υποδομών - κυρίως τηλεπικοινωνιακών uποδομών υψηλών προδιαγραφών - που απαιτούνται για τη «σύγχρονη» τηλεκπαίδευση (π.χ. για την υποστήριξη των νίrtual classrooms) είναι ο κυριότερος λόγος που δικαιολογεί την προτίμηση των χρηστών για την «ασύγχρονη» εκπαίδευση. Μελλοντικά, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των εκπροσώπων του κλάδου, η ζήτηση για περιεχόμενο αναμένεται να αυξηθεί ακόμα περισσότερο. Σημαντική προϋπόθεση, όμως, για να εξασφαλίσει επιτυχία το συγκεκριμένο προϊόν, και επομένως να αυξηθεί η ζήτησή του, είναι να περιλαμβάνει ορισμένες ιδιότητες όπως

67 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 61 να είναι προσιτό, λειτουργικό και να μην είναι πολύπλοκο για τον χρήστη. Γενικά, για την αύξηση της ζήτησης ενός έργου εκπαίδευσης χρηστών είναι απαραίτητες οι παρακάτω προϋποθέσεις: Το πλάνο εκπαίδευσης να είναι σε συμφωνία με τους επιχειρηματικούς στόχους της Επιχείρησης Να λαμβάνονται πάντοτε υπόψη οι άνθρωποι και οι ιδιαίτερες απαιτήσεις τους Να ξεκινά το έργο συντηρητικά αλλά με υψηλούς στόχους για το μέλλον. Κάθε φάση του πρέπει να εξετάζεται και να αναλύονται τα αποτελέσματα πριν προχωρήσει στην επόμενη. Να γίνεται η πιο αποτελεσματική χρήση όλων των μεθόδων εκπαίδευσης συνδυαστικά ώστε να εκπληρώνονται οι στόχοι της επιχείρησης. Σχετικά με το γνωστικό αντικείμενο, το μεγαλύτερο ποσοστό των μαθημάτων τηλεκπαίδευσης αφορά θέματα που αναφέρονται στον ευρύτερο χώρο της πληροφορικής, ενώ ακολουθούν σε προτίμηση τα μαθήματα που αφορούν επιχειρησιακά θέματα (π.χ μάρκετινγκ, πωλήσεις, εξυπηρέτηση πελατών, κ.λ.π). Στην περίπτωση των έτοιμων προϊόντων, δηλαδή στο packaged υλικό (π.χ. μαθήματα εφαρμογών γραφείων -end-user skills, όπως Microsoft Office) προτιμάται συχνά από τους πελάτες η ενοικίαση των προϊόντων έναντι της αγοράς, γιατί είναι οικονομικότερη λύση και παρέχεται η δυνατότητα για ανταλλαγή μαθημάτων. Συνήθως, οι πελάτες που ενοικιάζουν εφαρμογές τηλεκπαίδευσης ενδιαφέρονται για τη δια βίου εκπαίδευση, με αποτέλεσμα να υπάρχουν χρήστες που ανανεώνουν για συνεχή έτη τη συνεργασία τους με τις κατασκευάστριες εταιρείες. Αντίθετα, στην περίπτωση των εφαρμογών κατά παραγγελία, τα προϊόντα αγοράζονται αφού η εκάστοτε εφαρμογή είναι προσαρμοσμένη στις ανάγκες μιας συγκεκριμένης εταιρείας και δεν μπορεί να εφαρμοστεί από κάποια άλλη εταιρεία. Η δομή της αγοράς, χαρακτηρίζεται από έντονο ανταγωνισμό μεταξύ των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στο χώρο της τηλεκπαίδευσης. Ειδικότερα, η αγορά είναι πολύ μικρή και οι περισσότερες επιχειρήσεις προσφέρουν. προϊόντα / υπηρεσίες που είναι «κλειστά» υποκατάστατα. Δεν υπάρχει, επομένως, εξειδίκευση από πλευράς επιχειρήσεων, και επειδή «όλοι ασχολούνται με όλα», δεν υπάρχουν καθορισμένα μερίδια αγοράς. Στα πλαίσια αυτού του σκληρού ανταγωνισμού, οι επιχειρήσεις ανταγωνίζονται σε επίπεδο ποιότητας ή τιμών ή βάσει των χαρακτηριστικών που διαθέτουν τα προϊόντα τους. Επίσης, οι επιχειρήσεις

68 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 62 προκειμένου να μεγαλώσουν τα μερίδια αγοράς τους προσπαθούν να αναπτύξουν καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες. Ωστόσο, τον έντονο αυτό ανταγωνισμό δεν υφίστανται οι ελάχιστες μεγάλες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο χώρο, και οι οποίες κατέχουν τα μεγαλύτερα μερίδια αγοράς λόγω της εξειδίκευσής τους και των ολοκληρωμένων λύσεων τηλεκπαίδευσης που προσφέρουν στην αγορά. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν, πρώτον, οι εταιρίες που έχουν ως κύρια δραστηριότητά τους την προσφορά εκπαιδευτικών υπηρεσιών και οι οποίες αναπτύσσουν εφαρμογές τηλεκπαίδευσης ενώ προσφέρουν και ολοκληρωμένες λύσεις τηλεκπαίδευσης. Δεύτερον, οι θυγατρικές επιχειρήσεις πολυεθνικών εταιρειών πληροφορικής οι οποίες, λόγω των προϊόντων που χρησιμοποιούν από την μητρική εταιρεία και λόγω της μεταφοράς τεχνογνωσίας και συσσωρευμένης εμπειρίας από την μητρική, έχουν ένα σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με τις άλλες επιχειρήσεις οι οποίες παράλληλα με τις άλλες δραστηριότητές τους ασχολούνται και με την τηλεκπαίδευση. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθούν ορισμένοι παράγοντες που παίζουν σημαντικό ρόλο στη δημιουργία συγκριτικού πλεονεκτήματος, και κατά συνέπεια, συντελούν στην απόκτηση σημαντικού μεριδίου της αγοράς: Πρώτον, η προσφορά μεγάλης ποικιλίας ποιοτικού περιεχομένου και υπηρεσιών σε συνδυασμό μ' ένα κατάλληλο δίκτυο προμηθευτών δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ένα ισχυρό όνομα και μια σταθερή βάση πελατών. :Έχει παρατηρηθεί ότι οι πελάτες είναι σχετικά ευαίσθητοι ως προς την τιμή, όταν πρόκειται για υψηλής ποιότητας εκπαιδευτικά προϊόντα. Επιπλέον, οι πελάτες έχουν την τάση να μην αλλάζουν εύκολα προμηθευτές από τη στιγμή που προχωρήσουν σε συμφωνία μαζί τους. Η εμπιστοσύνη των πελατών σε ένα προϊόν (brand loyalty) βοηθά τους επιτυχημένους παίκτες στην αγορά τηλεκπαίδευσης να εξασφαλίσουν μια ηγετική θέση στην αγορά. Δεύτερον, η εικονική συνεργασία των συμμετεχόντων σε ένα πρόγραμμα τηλεκπαίδευσης είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο για την επιτυχημένη εφαρμογή της εκπαίδευσης μέσω υπολογιστή (online education). Οι πωλητές, επομένως, εκπαιδευτικού υλικού πρέπει να εκμεταλλεύονται την πληθώρα των εργαλείων που υπάρχουν για να δημιουργούν μια δυναμική online τάξη με την χρήση case studies (μελέτες περιπτώσεων), προσομοιώσεων, video clips, εικονικών τάξεων, ομάδων συζητήσεων (discussion groups ή online chats). Η ικανότητα, λοιπόν, των πωλητών λύσεων τηλεκπαίδευσης να δελεάσουν τον εκπαιδευόμενο θα τους εξασφαλίσει ένα

69 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 63 σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των ανταγωνιστών τους. Τρίτον, εκτιμάται ότι οι πελάτες μελλοντικά θα αυξήσουν τη ζήτησή τους για προϊόντα που θα συνδυάζουν τυποποιημένο και κατά παραγγελία περιεχόμενο (offthe-self και customized content). Δεδομένης της συγκεκριμένης προοπτικής, οι πωλητές ολοκληρωμένων λύσεων τηλεκπαίδευσης, που θα καταφέρουν να συνδυάσουν μια πληθώρα χαρακτηριστικών και θα εισάγουν καινοτόμα μοντέλα εκπαίδευσης, θα εξασφαλίσουν μια ισχυρή θέση στην αγορά. Όσον αφορά τον κίνδυνο εισόδου νέων παι1ctών στο χώρο της τηλεκπαίδευσης στην Ελλάδα, είναι σχεδόν ανύπαρ1ctος. Η μικρή και ανώριμη αγορά, καθώς και το μεγάλο κόστος ανάπτυξης περιεχομένου ή προσφοράς ολοκληρωμένων λύσεων, αποτρέπουν νέες επιχειρήσεις να δραστηριοποιηθούν στο χώρο της τηλεκπαίδευσης. Μελλοντικά, όμως, επειδή οι προοπτικές για περαιτέρω ανάπτυξη της αγοράς τηλεκπαίδευσης είναι θετικές, αναμένεται να υπάρξει χώρος για νέους παί1ctες. Σχετικά με τις ενέργειες της πολιτείας ως προς τη στήριξη των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην τηλεκπαίδευση, οι εκπρόσωποι του κλάδου θεωρούν ότι δεν έχουν υιοθετηθεί από την πολιτεία επί της ουσίας στρατηγικές. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις τους, μέχρι σήμερα το κράτος είχε δώσει μεγαλύτερη βαρύτητα μέσω των προγραμμάτων του Γ ΚΠΣ στην υποστήριξη των ολοκληρωμένων πληροφοριακών συστημάτων (ERP, CRM). Ωστόσο, οι επιχειρήσεις αναμένούν να ανακοινωθούν από την πολιτεία δύο έργα που θα εντάσσονται στο πρόγραμμα «Κοινωνία της Πληροφορίας» και θα αφορούν την υλοποίηση υποδομών τηλεκπαίδευσης. Τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο χώρο της τηλεκπαίδευσης, είναι η έλλειψη των κατάλληλων υποδομών από τις ελληνικές επιχειρήσεις προκειμένου να υιοθετήσουν μεθόδους τηλεκπαίδευσης, η δυσκολία αλλαγής εταιρικής κουλτούρας αναφορικά με τη σπουδαιότητα της εκπαίδευσης και η έλλειψη τμημάτων εκπαίδευσης στις περισσότερες ελληνικές επιχειρήσεις.

70 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ Οι απόψεις των χρηστών των μεθόδων τηλεκπαίδευσης Η κατάρτιση του προσωπικού μιας επιχείρησης έχει σχέση με την εταιρική κουλτούρα και τη νοοτροπία του εργοδότη. Δηλαδή, αν ο εργοδότης πιστεύει ότι η κατάρτιση είναι αναγκαία για την ανάπτυξη των στελεχών του και ότι αυτή θα οδηγήσει σε αύξηση της παραγωγικότητας, τότε εφαρμόζει προγράμματα κατάρτισης. Στην αντίθετη περίπτωση δεν εφαρμόζονται. Η επιλογή της μεθόδου κατάρτισης προσωπικού εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως τη γεωγραφική κατανομή της επιχείρησης και τη φύση της. Μια εταιρεία, δηλαδή, που ασχολείται με υψηλή τεχνολογία έχει μεγαλύτερη ανάγκη να παρακολουθεί από κοντά τις εξελίξεις, και για αυτό σε αυτές τις εταιρείες εφαρμόζονται που συχνά προγράμματα τηλεκπαίδευσης. Άλλος προσδιοριστικός παράγοντας είναι το κόστος που μπορεί να «εντάξει) μια επιχείρηση. Το κόστος «ευκαιρίας», επίσης, επηρεάζει την επιλογή του εργοδότη για τη μέθοδο κατάρτισης του προσωπικού. Ειδικότερα, ο επιχειρηματίας εξετάζει τί κοστίζει περισσότερο. Εξετάζει, δηλαδή, αν θα πρέπει να εκπαιδεύσει η επιχείρησή του το προσωπικό ή να προσλάβει έτοιμα στελέχη που έχουν εκπαιδευτεί από άλλες επιχειρήσεις. Επίσης, εξετάζει το είδος της κατάρτισης που πρέπει να προσφέρει και το ποσό που πρέπει να επενδύσει. Αναλύοντας, λοιπόν, το κόστος και το όφελος που μπορεί να έχει η επιχείρησή του από τις διάφορες μεθόδους κατάρτισης, ο επιχειρηματίας τελικά επιλέγει το βέλτιστο πρόγραμμα κατάρτισης προκειμένου να μεγιστοποιήσει τα κέρδη του και να ελαχιστοποιήσει τον κίνδυνο απώλειας υπαλλήλων του. Άλλα κριτήρια επιλογής της μεθόδου κατάρτισης προσωπικού είναι η αναμενόμενη απόδοση, το είδος αναγκών, καθώς και το είδος της οργάνωσης. Οι επιχειρήσεις που υιοθετούν προγράμματα κατάρτισης θεωρούν ότι πραγματοποιούν μια επένδυση με μεγάλη απόδοση. Ανάλογα, λοιπόν, με την απόδοση που προσφέρουν τα διάφορα προγράμματα εκπαίδευσης, επιλέγουν και την κατάλληλη μέθοδο. Ωστόσο, η μέτρηση της απόδοσης είναι πολλές φορές δύσκολη, αφού δεν μπορεί να προσδιοριστεί ακριβώς ο χρόνος «ωρίμανση9> της επένδυσης. Σχετικά με την επιλογή της μεθόδου κατάρτισης ανάλογα με το είδος των αναγκών, μια

71 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 65 επιχείρηση αποφασίζει πω εύκολα να προσφέρει στο προσωπικό της προγράμματα εκπαίδευσης των οποίων τα αποτελέσματα φαίνονται αμέσως μετά την εκπαίδευση, παρά μακροχρόνια. Γενικά, αν και είναι αρκετές οι ελληνικές επιχειρήσεις που εφαρμόζουν προγράμματα κατάρτισης του προσωπικού τους, είναι ελάχιστες οι εταιρείες που εφαρμόζουν προγράμματα τηλεκπαίδευσης. Η έρευνα που διενεργήθηκε από την εταιρεία Global Link και το περιοδικό netweek τον Ιούνιο του. 2002, σχετικά με την εφαρμογή του e-leaming στις ελληνικές επιχειρήσεις, βασίστηκε στην αποστολή ερωτηματολογίων σε δείγμα 95 επιχειρήσεων, οι οποίες καλύπτουν τους τομείς οικονομικής δραστηριότητα βιομηχανία, εμπόριο και υπηρεσiες. Από αυτές τις επιχειρήσεις οι 35 είναι χρήστες e-leaming και οι 60 είναι μη χρήστες. Επίσης, το 40% των επιχειρήσεων που ερωτήθηκαν απασχολεί περισσότερους από 500 εργαζομένους, το 20% απασχολεί και το 17% απασχολεί εργαζομένους. Στην έρευνα αυτή επιχειρήθηκε, για τις επιχειρήσεις που είναι χρήστες εφαρμογών eleaming, η καταγραφή των λόγων που τις ώθησαν στην υιοθέτηση των μεθόδων τηλεκπαίδευσης, των γνωστικών πεδίων στα οποία εφαρμόζουν την τηλεκπαίδευση, τις ωφέλειες καθώς και τα προβλήματα που αντιμετώπισαν κατά την φάση υλοποίησης της συγκεκριμένης μεθόδου κατάρτισης. Αντίστοιχα, για τις επιχειρήσεις οι οποίες δεν εφαρμόζουν μεθόδους τηλεκπαίδευσης αναζητήθηκε ο προσδιορισμός των λόγων που απέτρεψαν την υιοθέτηση των συγκεκριμένων μεθόδων. Σχετικά με τις επιχειρήσεις που πρόκειται να εφαρμόσουν μεθόδους τηλεκπαίδευσης στο άμεσο μέλλον, επιχειρήθηκε η διερεύνηση τόσο των λόγων που επέβαλλαν την υιοθέτηση του e-learning όσο και των ωφελειών που αναμένουν οι επιχειρήσεις ότι θα προσκομίσουν από την εφαρμογή του. Τέλος, στην έρευνα τέθηκαν και για τις παραπάνω τρεις κατηγορίες επιχειρήσεων ερωτήσεις αναφορικά με τον προτιμώμενο τρόπο παράδοσης των προγραμμάτων τηλεκπαίδευσης και για τα κριτήρια επιλoγής του κατάλληλου partner για την υλοποίηση ενός έργου αυτής της μορφής. Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι η πλειοψηφία των επιχειρήσεων (49%) που εφαρμόζει μεθόδους τηλεκπαίδευσης ανήκει στον τομέα παροχής υπηρεσιών. Ειδικότερα, ως προς τον κλάδο δραστηριότητας προηγούνται οι εταιρείες υψηλής τεχνολογίας (14%) και ακολουθούν οι βιομηχανίες, οι τηλεπικοινωνίες και οι τράπεζες (από 11 %). Σύμφωνα με την ανάλυση των στοιχείων της έρευνας, το 66%

72 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 66 των ερωτηθέντων υποστηρίζει ότι ο μεγάλος αριθμός των εργαζομένων αποτελεί τον 1α/ρώτερο λόγο ανάληψης επενδύσεων σε μεθόδους τηλεκπαίδευσης (Διάγραμμα 1). Δεύτερος σημαντικότερος λόγος, σύμφωνα με το 60% των ερωτηθέντων, είναι οι διάσπαρτες εγκαταστάσεις των επιχειρήσεων σε πολλά σημεία. Η ευθυγράμμιση της πολιτικής μιας επιχειρήσεις με αυτήν της μητρικής, όπου υφίσταται τέτοια σχέση, αποτελεί επίσης σημαντικό λόγο για την υιοθέτηση μεθόδων τηλεκπαίδευσης (54%). Ακολουθεί με μικρότερο βαθμό σημαντικότητάς η ανάγκη απελευθέρωσης του Ανθρώπινου Δυναμικού, ενώ η επιθυμία μείωσης του κόστους της κατάρτισης και η δυνατότητα επιλογής του χρόνου εκπαίδευσης από τους εργαζόμενους συγκεντρώνουν μόλις το 11 % και 9%, αντίστοιχα, των απαντήσεων. Σχετικά με τα οφέλη που αποκόμισαν οι επιχειρήσεις επενδύοντας σε εφαρμογές e-/eαrning (Διάγραμμα 2), το 71% των ερωτηθέντων, δηλώνει ότι το σημαντικότερο όφελος ήταν η βελτίωση της αποδοτικότητας των εργαζομένων. Άλλο σημαντικό όφελος, σύμφωνα με το 69% των ερωτηθέντων, ήταν η εξοικονόμηση αυλών και υλικών πόρων. Ακολουθούν η εξειδικευμένη κατάρτιση (60%), η καλύτερη προσαρμογή στις ανάγκες της επιχείρησης (54%), η αυξημένη ικανοποίηση των υπαλλήλων (46%) και η αναβάθμιση του ρόλου της Διοίκησης Επιχειρήσεων μέσω της εκπαίδευσης (37%). Τέλος, η εξοικονόμηση χρόνου συγκέντρωσε μόλις το 11 % των απαντήσεων. Λόγοι που ωθούν τις επιχειρήσεις να επενδύσουν σε e-learning ) 65% Μεγάλος αριθμός εργαζομένων 2) 60% Γεωγραφικοί λόγοι 3) 56% Πολιτική μητρικής εταιρείας 4) 32% Ανάγκη απελευθέρωσης ανθρώπινου δυναμικού 5) 12% Μείωση κόστους 6) 10% Επιλογή χρόνου εκπαίδευσης 7) 6% Άλλος λόγος Πηγή: Netweek,2002 Διάγραμμα 1

73 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 67 Οφέλη επιχειρήσεων απο επενδύσεις σε e-learning Πηγή: Netweek, 2002 Διάγραμμα ) 71%Βελτίωση αποδοτικότητας των εργαζομένων 2) 69% Εξοικωνόμηση αυλων και υλικών πόρων 3) 60% Εξειδικευμένη κατάρτιση 4) 54% Καλύτερη προσαρμογή στις ανάγκες τις επιχείρησης 5) 46% Αυξημένη ικανοποίηση υπαλλήλων 6) 37% Αναβάθμιση ρόλου Ανθρώπινου Δυναμικού 7) 11% Εξοικονόμιση χρόνου 8) 5% Κάποιο άλλο όφελος Σύμφωνα με την έρευνα οι δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι επιχειρήσεις κατά την επένδυση σε μεθόδους τηλεκπαίδευσης (Διάγραμμα 3), το 31% των ερωτηθέντων υποστηρίζει ότι το σημαντικότερo πρόβλημα είναι η αμφισβήτηση -εντός της επιχείρησης- για την αποτελεσματικότητα της τηλεκπαίδευσης. Η διαπίστωση αυτή φανερώνει, παράλληλα, τη σπουδαιότητα που έχει η ενημέρωση των δυνητικών πελατών -από τους πωλητές προϊόντων τηλεκπαίδευσης- για την περαιτέρω ανάπτυξη της ηλε1ctρονucής κατάρτισης. Άλλα προβλήματα εντοπίζονται στη χρονοβόρα διαδικασία προσαρμογής (20%), στην ανεπάρκεια εκπαιδευτικού υλικού (17%) και στην αργή επιστροφή της επένδυσης (14%). Παρόλα τα προβλήματα που αναφέρθηκαν, αξίζει να σημειωθεί ότι ένα σημαντικό ποσοστό (26%) των επιχειρήσεων που υιοθέτησαν μεθόδους τηλεκπαίδευσης υποστήριξαν ότι δεν αντιμετώπισαν κανένα πρόβλημα. Προβλήματα κατα την επένδυση e- learning Πηγή: Netweek, 2002 Διάγραμμα ) 43% Αμφισβήτηση αποτελεσματικότητας 2) 33% Προβλήματα ΙΤ 3) 20% Χρονοβόρα διαδικασία προσαρμογής 4) 17% Μη επαρκές εκπαιδευτικό υλικό 5) 14% Αργή επιστροφή της επένδυσης 6) 14% Αδυναμία αξιολ. Εκπαιδ.διαδικ. 7) 12% Έλλειψη χρόνου 8) 9% Υψηλό κόστος 9) 7% Κάποιο άλλο

74 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 68 Από την έρευνα, επίσης, προέκυψε ότι τα γνωστικά πεδία που αναφέρονται στην Πληροφορική αποτελούν τον κυριότερο κλάδο στον οποίο εφαρμόζεται η τηλεκπαίδευση ως μέθοδο κατάρτισης. Αυτό δικαιολογείται αφενός από το γεγονός ότι στο σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον αυξάνονται ολοένα και περισσότερο οι απαιτήσεις σε γνώσεις πληροφορικής και αφετέρου από το γεγονός ότι στο συγκεκριμένο κλάδο υπάρχει μεγάλος όγκος διαθέσιμου υλικού. Τέλος, όσον αφορά στην υλοποίηση των προγραμμάτων τηλεκπαίδευσης, τα κυριότερα μέσα που χρησιμοποιούνται (Διάγραμμα 4) είναι η ζωντανή on-line διδασκαλία και το customized (κατά παραγγελία) υλικό μέσω Διαδικτύου. Μέσα υλοποίσης προγραμμάτων e- learning ) 50% Ζωντανή On-line διδασκαλία 2) 50% Customized υλικό μέσω Internet 3) 31% Customized υλικό σε CD-ROM 4) 26% Off-the-self υλικό μέσω Internet 5) 23% Off-the-self υλικό σε CD-ROM 6) 15% Internet 7) 10% Άλλο Πηγή: Netweek, 2002 Διάγραμμα 4 Πέρα, όμως, από τις επιχειρήσεις ποu έχouν ήδη uιοθετήσει μεθόδouς τηλεκπαίδεuσης, uπάρχει και ένα σημαντικό ποσοστό επιχειρήσεων (35%) το οποίο δήλωσε ότι θα προχωρήσει στην υλοποίηση ηλεκτρονικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων στο άμεσο μέλλον. Από τις απαντήσεις των ερωτηθέντων διαπιστώθηκε ότι και σε αυτή την κατηγορία επιχειρήσεων, οι σημαντικότεροι λόγοι που τους ωθούν να επενδύσουν σε μεθόδους τηλεκπαίδευσης είναι οι διάσπαρτες γεωγραφικά εγκαταστάσεις και ο μεγάλος αριθμός των εργαζομένων (62% και 57% αντίστοιχα). Σε αντίθεση, όμως, με την πρώτη κατηγορία επιχειρήσεων, οι επιχειρήσεις οι οποίες σχεδιάζουν να υιοθετήσουν μελλοντικά εφαρμογές τηλεκπαίδεuσης θεωρούν την εξοικονόμηση πόρων (71%) ως το σημαντικότερο όφελος. Ακολοuθεί η εξειδικεuμένη κατάρτιση (67%), ενώ η βελτίωση της απoδoτικότητας των εργαζομένων συγκεντρώνει μικρότερο ποσοστό απαντήσεων (57%).

75 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 69 Το σημαντικότερο πρόβλημα που θεωρούν ότι θα αντιμετωπίσουν οι μελλοντικοί χρήστες κατά την επένδυσή τους σε e-leaming είναι -όπως και για τους ήδη χρήστες- η αμφισβήτηση της αποτελεσματικότητας από τους ίδιους τους εργαζόμενους (43%). Ακολουθούν η χρονοβόρα διαδικασία προσαρμογής και η δυσκολία αξιολόγησης της εκπαιδευτικής διαδικασίας, με ποσοστά 33% και 29% αντίστοιχα. Σχετικά με τις δυσκολίες που μπορεί να παρουσιαστούν κατά την επένδυση σε εφαρμογές τηλεκπαίδεuσης, η πλειοψηφία των μελλοντικών χρηστών δεν πιστεύει ότι θα αντιμετωπίσει προβλήματα. Η συγκκεκριμένη πεποίθηση υποδηλώνει ότι οι ενδιαφερόμενοι έχουν ενημερωθεί επαρκώς, με αποτέλεσμα να αντιλαμβάνονται τις δυσκολίες που περικλείει μια τέτοια επένδυση. Σχετικά με τον κλάδο στον οποίο θεωρείται πιθανότερο ότι θα χρησιμοποιηθεί η ηλεκτρονική εκπαίδευση, η Πληροφορική κατέχει - όπως και για τους ήδη χρήστες - την πρώτη θέση. Ακολουθούν τα γνωστικά αντικείμενα που αναφέρονται στη Διοίκηση Επιχειρήσεων, στο Quality Management και στα Χρηματοοικονομικά. Ένα σημαντικό θέμα, τόσο για τους ήδη χρήστες εφαρμογών e-ieaming όσο και για τους μελλοντικούς χρήστες, είναι τα κριτήρια με τα οποία επιλέγουν τον προμηθευτή των λύσεων. Για τις επιχειρήσεις που έχουν υιοθετήσει μεθόδους τηλεκπαίδευσης, το σημαντικότερο κριτήριο με ποσοστό 54% ήταν οι υπηρεσίες μετά την πώληση των λύσεων (π.χ. συντήρηση, υποστήριξη). Άλλα κριτήρια ήταν η τεχνολογική υπεροχή και η φήμη με 51 %, η εξειδίκευση στον κλάδο της επιχείρησης (49%), ενώ ακολουθούν με μικρότερα ποσοστά η προϋπάρχουσα συνεργασία (46%) και η τιμή (40%). Για τις επιχειρήσεις που σκοπεύουν να επενδύσουν σε e-ieaming στο άμεσο μέλλον, το σημαντικότερο κριτήριο επιλογής προμηθευτή λύσεων τηλεκπαίδευσης θεωρείται -σύμφωνα με το 81 % των ερωτηθέντων- η εξειδίκευση στον κλάδο της επιχείρησης. Άλλοι παράγοντες που οι επιχειρήσεις θεωρούν ότι θα επηρεάσουν την επιλογή του προμηθευτή τους, είναι η φήμη (76%), η τεχνολογική υπεροχή (71%), η προϋπάρχουσα συνεργασία (71%) και τέλος οι υποστηρικτικές υπηρεσίες και η τιμή με ποσοστά 67% και 62% αντίστοιχα. [38]

76 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ Αλληλεπίδραση σπουδαστή καθηγητή Πολλοί μαθητευόμενοι σε απόσταση χρειάζονται υποστήριξη και καθοδήγηση για να αξιοποιήσουν στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό τις δικές τους εμπειρίες μάθησης σε απόσταση. Αυτή η υποστήριξη παίρνει τη μορφή κάποιου συνδυασμού αλληλεπίδρασης μεταξύ σπουδαστή καθηγητή και μεταξύ σπουδαστή σπουδαστή. Τα πορίσματα έρευνας επάνω στην ανάγκη για αλληλεπίδραση έχουν παράγει κάποιες σημαντικές κατευθυντήριες γραμμές για την οργάνωση σειρών μαθημάτων από τους εκπαιδευτές για τους απομακρυσμένους σπουδαστές: Οι μαθητευόμενοι εκτιμούν την έγκαιρη ανατροφοδότηση όσο αφορά τις αναθέσεις εργασιών της σειράς μαθημάτων, τις εξετάσεις, και τα έργα ομάδων σπουδαστών. Οι μαθητευόμενοι ωφελούνται σημαντικά από την ανάμιξη τους σε μικρές ομάδες μαθήσεως. Αυτές οι ομάδες παρέχουν υποστήριξη και παρακίνηση μαζί με πρόσθετη ανατροφοδότηση σε ανατιθέμενες εργασίες της σειράς μαθημάτων. Μεγαλύτερη σημασία έχει το γεγονός ότι ομάδες καλλιεργούν την αίσθηση ότι αν χρειαστούν μπορούν εύκολα να τη βρούν. Οι μαθητευόμενοι παρακινούνται περισσότερο παρακινούμενοι αν βρίσκονται συχνή επαφή με τον εκπαιδευτικό. Αυτή η επαφή αν είναι σωστά δομημένη μπορεί να χρησιμοποιείται ως ένα εργαλείο παρακίνησης. Η χρήση ατόμων διευκόλυνσης, οι οποίοι αναπτύσσουν μία προσωπική σχέση με τους σπουδαστές και είναι εξοικειωμένοι με τον εξοπλισμό και τα άλλα υλικά της σειράς μαθημάτων, αυξάνει την ικανοποίηση των σπουδαστών. Η χρήση τεχνολογιών όπως μηχανές φαξ, υπολογιστές και τηλέφωνα μπορούν επίσης να παρέχουν υποστήριξη των μαθητευομένων και ευκαιρίες αλληλεπίδρασης. [39]

77 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ Χαρακτηριστικά σπουδαστών Να παρακολουθήσουν τα μαθήματα σε χρόνο που θα επιλέξουν οι ίδιοι Να παρακολουθούν μαθήματα σταδιακά, ανάλογα με τον ελεύθερο χρόνο τους Να παρακάμπτουν κάποιες ενότητες, που ήδη γνωρίζουν ή που δεν τους ενδιαφέρουν Να επαναλαμβάνουν την παρακολούθηση κάποιων ενοτήτων Να επιλέγουν το ρυθμό εκπαίδευσης και το βαθμό εμβάθυνσης στις έννοιες των μαθημάτων, σύμφωνα με τις γνώσεις τους και τα ενδιαφέροντά τους. [41] Νέες Τεχνολογίες Υλι κό Μαθήματος Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο Μαθητής Καθηγητής Διαδίκτυο Βιβλιοθήκες Chat "Κοινότητες" Περιοδικά Πανεπιστήμια Χαρακτηριστικά καθηγητών μην κάνει διαλέξεις είναι σαφής στις προσδοκίες του από τους συμμετέχοντες είναι εύκαμπτος και υπομονετικός

78 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 72 είναι υπεύθυνος μην υπερφορτώνει τους μαθητές παρακολουθεί και να παρακινεί τους μαθητές για συμμετοχή δημιουργεί μικρές ομάδες και να τους αναθέτει μαθησιακές δραστηριότητες διευκολύνει τις διαδικασίες γράφει σχόλια για τη διδασκαλία κάθε εβδομάδα οργανώνει την αλληλεπίδραση θέτει κανόνες και πρότυπα επαληθεύει την λειτουργικότητα των κανόνων συμμετοχής και να ελέγχει την τήρησή τους προτείνει σαφείς διαδικασίες για αξιολόγηση και βαθμολόγηση αναθέτει σε ομάδες να παίξουν το ρόλο του καθηγητή κάνει έγκαιρη διάγνωση δυσλειτουργιών στην επικοινωνία και να αντιδρά άμεσα πχ να κλείνει συνδιασκέψεις που δεν είναι παραγωγικές ή έχουν πάρει λάθος δρόμο είναι ευέλικτος στην υλοποίηση του αρχικού αναλυτικού προγράμματος και να παίρνει άμεσες αποφάσεις τροποποίησης όπου αυτό απαιτείται [41] 3.8 Κίνδυνοι Όπως κάθε τεχνολογικό επίτευγμα του ανθρώπου έτσι και η τηλεκπαίδευση εκτός από τις απεριόριστες δυνατότητες που προσφέρει κρύβει και κινδύνους η ευρεία χρήση των δυνατοτήτων που προσφέρονται μπορεί να οδηγήσει σε άδειασμα των πανεπιστημιακών αιθουσών και την αποξένωση των συμμετεχόντων στην εκπαιδευτική διαδικασία (σπουδαστών και διδασκόντων). Η εμπειρία δείχνει ότι όταν γίνεται αλόγιστη χρήση της τηλεκπαίδευσης (όταν δηλαδή χρησιμοποιούνται τέτοιου είδους τεχνολογίες χωρίς να υπάρχει ανάγκη και χωρίς να προσφέρουν ουσιαστικά στην ποιότητα του μαθήματος) οδηγεί στην απώλεια του ενδιαφέροντος και της προσοχής από τους εκπαιδευόμενους. Νομικά προβλήματα που αφορούν τα πνευματικά δικαιώματα του εκπαιδευτικού υλικού, το οποίο θα είναι ελεύθερα προσβάσιμο και άρα «αντιγράψιμο». Αναφέρεται το παράδειγμα του ΜΙΤ, το οποίο έχει ήδη ανακοινώσει ότι θα δώσει

79 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 73 ελεύθερη πρόσβαση στο εκπαιδευτικό του υλικό, μέσα στην τρέχουσα δεκαετία, χωρίς βέβαια να παρέχει πιστοποιητικά εκπαίδευσης με αυτό τον τρόπο. Αυτή η εξέλιξη, ανεξάρτητα από τον χρόνο και τον τρόπο υλοποίησής της, δείχνει ότι η κατεύθυνση είναι προς την απελευθέρωση της πρόσβασης στη γνώση, και ότι οι περιορισμοί με βάση παραδοσιακές πρακτικές δεν θα μπορέσουν τελικά να επιβιώσουν μακροχρόνιο. Ο υπερβολικός αριθμός από ειδικούς σε μερικά γνωστικά αντικείμενα, μπορεί να χρειαστεί να μειωθεί, με αποτέλεσμα να υπάρχουν διαγωνισμοί και διαξιφισμοί που θα βλάψουν την εικόνα της εκπαιδευτικής κοινότητας. Τα ελλείμματα που υπάρχουν στο θεσμικό πλαίσιο των ΑΕΙΠΕΙ, που αφορούν κυρίως την «επιχειρηματική» δραστηριότητα των Ιδρυμάτων με σκοπό την ανεύρεση πόρων για τη συντήρησή τους, μπορεί να αποτελέσει ανυπέρβλητο εμπόδιο στην διάδοση της τηλεκπαίδευσης καθώς επίσης και το θεσμικό πλαίσιο που αφορά τη γλώσσα στην οποία πρέπει να διδάσκονται τα μαθήματα μπορεί να κάνει απαγορευτικές τις συνεργασίες με ξένα πανεπιστήμια και να περιορίσει την χρήση της τηλεκπαίδευσης στον ελλαδικό χώρο. Η χρήση νέων τεχνολογιών μπορεί να αποτρέψει τόσο τους διδάσκοντες όσο και τους διδασκόμενους από τη χρήση της τηλεκπαίδευσης. Οι καθηγητές, σε μία μεγάλη πλειοψηφία τους, δεν έχουν μεγάλη εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες και η χρησιμοποίηση τους από ένα περιβάλλον πολύπλοκο μπορεί να τους φοβίσει και να τους αποτρέψει. Η έλλειψη κινήτρων (όχι μόνο οικονομικών) για τους διδάσκοντες στην φάση εκκίνησης της διαδικασίας ανάπτυξης της τηλεκπαίδευσης, μπορεί να επιφέρει δυσκολίες, αφού οι διδάσκοντες είναι αυτοί που θα πρέπει να επωμιστούν το μεγαλύτερο μέρος της υλοποίησης της ανάπτυξης αυτής. Επιπλέον υπάρχει ο κίνδυνος της εγκατάλειψης των υπαρχόντων υποδομών λόγω έλλειψης οικονομικών πόρων. Οι υποδομές τηλεκπαίδευσης που δημιουργούνται χρειάζονται συντήρηση και τεχνική υποστήριξη για να είναι λειτουργικές και όχι απλά υποδομές που υπάρχουν στα «χαρτιά». [42]

80 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 74 Κεφάλαιο 4 0 : Μεθοδολογική Προσέγγιση

81 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ Μεθοδολογική Προσέγγιση Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και γενικότερα οι νέες τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο στην εκπαίδευση. Ο όρος «αλληλεπιδραστικό λογισμικό» χρησιμοποιείται για να δηλώσει το λογισμικό εκείνο που επιτρέπει στον εκπαιδευόμενο να συμμετέχει στην επιλογή του ρυθμού και της σειράς της διδασκόμενης ύλης. Η εκπαίδευση από απόσταση (Open Distance Learning - ODL) περιλαμβάνει τη χρήση νέων μεθόδων και εργαλείων με στόχο τη βελτίωση της ευελιξίας της εκπαιδευτικής διαδικασίας σε σχέση με το χώρο, το χρόνο και τα διδακτικά εργαλεία. Τα βασικά χαρακτηριστικά της εκπαίδευσης από απόσταση είναι: Ο διαχωρισμός εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενου στο χώρο ή και στο χρόνο, Η προσαρμογή των μαθημάτων σύμφωνα με τις ανάγκες τους περιορισμούς του εκπαιδευόμενου και Η μη άμεση επικοινωνία δασκάλου και μαθητή. Η πρώτη μορφή εκπαίδευσης από απόσταση ήταν τα μαθήματα δια αλληλογραφίας που ξεκίνησαν στην Ευρώπη στα μέσα του αιώνα. Η χρήση της τεχνολογίας στην εκπαίδευση ξεκίνησε πριν 40 χρόνια στην Λατινική Αμερική με το εκπαιδευτικό ραδιόφωνο, για εκπαίδευση κατοίκων αγροτικών και απομακρυσμένων περιοχών. Η χρήση τηλεόρασης στην εκπαίδευση από απόσταση τοποθετείται στη δεκαετία του 60 στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής όπου δημόσιοι και ιδιωτικοί τηλεοπτικοί σταθμοί σε συνεργασία με σχολεία και πανεπιστήμια, πρόσφεραν μαθήματα στο κοινό και σε σχολεία. Το βασικό μειονέκτημα της εκπαιδευτικής τηλεόρασης είναι η έλλειψη αμφίδρομης επικοινωνίας μεταξύ δασκάλου και μαθητών. Τα δέκα τελευταία χρόνια προσφέρεται σε μεγάλο βαθμό εκπαίδευση μέσω δορυφόρων που ξεκίνησε πριν τριάντα χρόνια από τη NASA με τους δορυφόρους εφαρμογών τεχνολογίας.

82 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 76 Η ραγδαία εξέλιξη των νέων τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών και κυρίως η ευρεία εξάπλωση του διεθνούς διαδικτύου Internet προσφέρουν λύσεις σε πληθώρα ζητημάτων πληροφόρησης, επικοινωνίας, συνεργασίας, προβολής κ.λ.π. Τεχνολογίες του διαδικτύου χρησιμοποιήθηκαν ευρέως στη διάχυση σημαντικού όγκου πληροφοριών σε εκπαιδευτικά ιδρύματα και επιχειρήσεις. Σύντομα φάνηκαν οι δυνατότητες του Internet σε νέες εκπαιδευτικές εφαρμογές, όπως οι «μάθηση από απόσταση» και η «αυτόεκπαιδευση». Ιδιαίτερα η τεχνολογία του World Wide Web μπορεί να χρησιμεύσει στην προσπέλαση μεγάλου όγκου πληροφοριών, οι οποίες είναι διαθέσιμες σε κάθε μορφή (κείμενο, εικόνα, ήχος, βίντεο) και που ανανεώνονται και εξελίσσονται πολύ εύκολα και γρήγορα. Το διαδίκτυο Internet αποτελεί την ιδανικότερη μέχρι σήμερα (πλατφόρμα) για την υλοποίηση προγραμμάτων εκπαίδευσης από απόσταση. Η δυνατότητα παροχής όλων των διαθέσιμών πληροφοριών από το ίδιο σύστημα καθώς και το χαμηλό κόστος απόκτησης τέτοιων συστημάτων αποτελεί ένα σημαντικό λόγο για την επιλογή αυτή. Τα βασικά πλεονεκτήματα που προκύπτουν από τη χρήση του Internet ως εκπαιδευτικού εργαλείου είναι η χρήση πολυμέσων (multimedia) για την παρουσίαση των μαθημάτων, η χρήση υπερκειμένου (hypertext) και υπερμέσων (hypermedia) οι δυνατότητες αλληλεπιδραστικής εκπαίδευσης καθώς και τα διαθέσιμά εργαλεία ανάπτυξης εφαρμογών. Η διάδοση της χρήσης του Internet και οι δυνατότητες πρόσβασης στα πιο απομακρυσμένα σημεία το καθιστά εξαιρετικά ελκυστικό για την υλοποίηση και παρουσίαση προγραμμάτων κατάρτισης. Η τηλεκατάρτιση μέσω της υπηρεσίας WWW του Internet είναι μία μέθοδος που αν και δεν μπορεί να επιτύχει την αμεσότητα στη σχέση εκπαιδευτή εκπαιδευομένων και να υποκαταστήσει την παραδοσιακού τύπου εκπαίδευση παρουσιάζει ωστόσο πολλά πλεονέκτημα σε σχέση με τις παραδοσιακές μορφές διδασκαλίας ιδιαίτερα στην εκπαίδευση ενηλίκων. 4.1 Ζήτημα Το ζήτημα στο οποίο επικεντρώνεται η έρευνα αυτή, είναι το γεγονός ότι στις μέρες μας δεν υπάρχει μία ηλεκτρονική σελίδα με την οποία να μπορεί εξ αποστάσεως ο εκπαιδευτής να διδάσκει τον εκπαιδευόμενο, επίσης δεν υπάρχει η

83 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 77 δυνατότητα να μπορεί ο εκπαιδευόμενος να συμμετάσχει σε on line tests και ο εκπαιδευτής να είναι σε θέση να τα διορθώνει. Δηλαδή με αυτόν τον τρόπο ο σπουδαστής μπορεί να βρίσκεται μακριά από τον τόπο που σπουδάζει η να εργάζεται και να μην μπορεί να παρευρεθεί τις ώρες διδασκαλίας, με αυτόν τον τρόπο όμως μπορεί όποια στιγμή θέλει και έχει χρόνο ακόμη και από το σπίτι του να διαβάζει και να διδάσκεται από τις σημειώσεις του καθηγητή και επιπλέον να κάνει εξάσκηση των γνώσεων που απέκτησε. Έτσι ο καθένας σπουδαστής θα μπορούσε να βρει πολύ εύκολα εξειδικευμένες πληροφορίες από καθηγητές που είναι γνώστες του αντικειμένου. Κάτι τέτοιο μπορεί να επιτευχθεί με το e learning με το οποίο οι χρήστες (σπουδαστές) που ενδιαφέρονται να διδαχθούν από απόσταση να παίρνουν σημειώσεις, να εξασκούνται με τα on line test και να λύνουν τις απορίες τους μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή άλλων τεχνολογιών επικοινωνίας. 4.2 Η διαδικασία που ακολουθήθηκε για την εύρεση λύσης Η μεθοδολογική προσέγγιση που ακολουθήθηκε στη μελέτη μας είναι η εξής: Αρχικά δόθηκε ο ορισμός του e- learning και στη συνέχεια έγινε λεπτομερής περιγραφή του τρόπου λειτουργίας της εκπαίδευσης από απόσταση. Αναλύθηκαν τα βασικά συστατικά, όπως επίσης και τα τεχνολογικά και εκπαιδευτικά χαρακτηριστικά του e- learning. Στη συνέχεια καθορίσθηκαν τα μοντέλα όπως επίσης και οι στόχοι του e- learning. Παράλληλα με αυτά, κρίθηκε αναγκαία και πολύτιμη η εξήγηση των πλεονεκτημάτων που μπορεί να προσφέρει η εξ αποστάσεως εκπαίδευση, καθώς επίσης και τα μειονεκτήματα της μεθόδου αυτής. Έπειτα κρίθηκε αναγκαία η μελέτη του e-learning για την Αμερική, την Ευρώπη και τέλος για το πώς λειτουργεί η εκπαίδευση από απόσταση στην Ελλάδα. Στην συνέχεια αναπτύχθηκαν οι προοπτικές ανάπτυξης της τηλεκπαίδευσης στην Ελλάδα τόσο για την εκπαιδευτική κοινότητα όσο και για τον επιχειρηματικό κλάδο. Στη συνέχεια αναπτύχθηκε αναλυτικότατα η τηλεκπαίδευση στο χώρο της παιδείας. Αναλύθηκαν οι μέθοδοι διδασκαλίας όπως επίσης και οι παράγοντες που επηρεάζουν τη διαδικασία της εκπαίδευσης. Τέλος κρίθηκε αναγκαίο να γίνει αναφορά

84 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 78 στο τρόπο αλληλεπίδρασης του σπουδαστή με τον καθηγητή και επιπλέον να αναφερθούν τα χαρακτηριστικά που έχουν. Στο τελευταίο κομμάτι της εργασίας έγινε η μεθοδολογική προσέγγιση του ζητήματος που μελετάμε, δόθηκε το ζήτημα και τελικά η λύση που προτείνεται. Αναφέρονται οι οδηγίες σχεδίασης, το απαραίτητο υλικό και λογισμικό και το κόστος εκπαίδευσης. 4.3 Λύση Για την λύση του προβλήματος προτείνουμε την υλοποίηση μιας εφαρμογής ψηφιακής εκπαίδευσης η οποία είναι μία ενέργεια που τώρα πρωτοεμφανίζεται στην Ελλάδα. Η εφαρμογή αυτή είναι ένα website το οποίο θα συνεργάζεται με μία βάση δεδομένων με απώτερο σκοπό την γρηγορότερη αλλά και την ακριβέστερη πληροφόρηση των χρηστών (εκπαιδευτών εκπαιδευομένων). Ποιο συγκεκριμένα υλοποιήσαμε ένα on line forum για το τμήμα μας (Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών του ΤΕΙ Καβάλας) μέσα στο οποίο μπορούν να μπουν χρήστες (καθηγητές και μαθητές) με την προϋπόθεση ότι έχουν γραφτεί πρώτα στο site και να αναζητήσουν σημειώσεις και test προκειμένου να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους. Είναι ένας πολύ διαδεδομένος τρόπος επικοινωνίας στο εξωτερικό και δυστυχώς στην Ελλάδα δεν εφαρμόζεται και πάρα πολύ. Ενώ η σχολή μας μέσω της ηλεκτρονικής της σελίδας παρέχει χρήσιμες πληροφορίες για τους σπουδαστές, όπως επίσης τράπεζα θεμάτων προηγούμενων εξεταστικών περιόδων, δεν παρέχει όμως την δυνατότητα ο σπουδαστής που βρίσκεται σε απόσταση να παρακολουθεί και να συμμετέχει. Σε αυτό ακριβώς το πρόβλημα εστιάσαμε εμείς την προσοχή μας και δημιουργήσαμε την εφαρμογή αυτή. Η εφαρμογή αυτή λοιπόν, μας δίνει την δυνατότητα να παίρνουμε σημειώσεις από όλα τα διδασκόμενα μαθήματα ης σχολής μας και να εξεταζόμαστε μέσα από τα on line tests τα οποία διορθώνονται αυτόματα και η βαθμολογία καταχωρείται απευθείας σε μία βάση δεδομένων που περιέχει τα στοιχεία όλων των χρηστών. Κατά τη διάρκεια του μαθήματος και στο τέλος κάποιων ενοτήτων ή κεφαλαίων προτείνονται στους τηλεκπαιδευόμενους ασκήσεις αυτοαξιολόγησης μέσω των οποίων μπορούν να αξιολογήσουν την πορεία τους στο μάθημα και τις γνώσεις που έχουν αποκτήσει.

85 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 79 Οι ασκήσεις που υποβάλλονται στους εκπαιδευόμενους έχουν την μορφή κλειστών ερωτήσεων στις οποίες οι εκπαιδευόμενοι επιλέγουν την απάντηση που θεωρούν σωστή (ασκήσεις πολλαπλών επιλογών multiple choice και συνδυαστικές ασκήσεις). Αμέσως μετά την ολοκλήρωση κάθε άσκησης αυτοαξιολόγησης, γνωστοποιείται στους εκπαιδευμένους αν απάντησαν σωστά ή όχι και τους δίνεται παράλληλα η σωστή απάντηση. Φυσικά αυτή είναι η προτεινόμενη λύση που δίνουμε εμείς και σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί πρότυπη λύση. 4.4 Συμπεράσματα Προοπτικές Οι έντονες τεχνολογικές εξελίξεις, όπως η αναβάθμιση των ψηφιακών τεχνολογιών και η διευρημένη διείσδυση στο διαδύκτιο η σπουδαιότητα του ανθρωπίνου κεφαλαίου στη νέα οικονομία, η γρήγορη απαξίωση των γνώσεων, η ανάπτυξη νέων προιόντων και υπηρεσιών με ταχύτατους ρυθμούς, καθώς και η διασπορά των επιχειρήσεων και των εργαζομένων ως αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης, αποτελούν μερικούς από τους περισσότερους λόγους που συνέβαλαν στην ανάπτυξη ενός νέου τρόπου κατάρτισης, την τηλεκπαίδευση. Συγκεκριμένα, πρόκειται για μια εκπαιδευτική διαδικασία που πραγματοποιείται με την χρήση των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών και η οποία απευθύνεται στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, στους αποφοίτους πανεπιστημίων και στους επαγγελματίες που επιθυμούν να επεκτείνουν ή να εκσυγχρονίσουν το γνωστικό τους αντικείμενο. Τα προγράμματα τηλεκπαίδευσης παρουσιάζουν αρκετά πλεονεκτήματα για τους εκπαιδευόμενους, τα οποία εντοπίζονται στον προγραμματισμό των μαθημάτων, τον χρόνο και τον ρυθμό μάθησης, το εκπαιδευτικό περιβάλλον, την εξατομίκευση της διδασκαλίας, το κόστος εκπαίδευσης κ.α. Πιο συγκεκριμένα με την τηλεκπάιδευση επιτυγχάνεται: Άρση φυσικών και γεωγραφικών εμποδίων, Ομοιόμορφη αντιμετώπιση της εκπαιδευτικής λειτουργίας στο σύνολο της επικράτειας δίνοντας ίσες ευκαιρίες σε όλους, Συνεχιζόμενη κατάρτιση και εκπάιδευση για την βελτίωση των ικανοτήτων των εκπαιδευομένων,

86 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 80 Επιτάχυνση της διαδικάσίας μεταφοράς γνώσης από τους εκπαιδευτές στους εκπαιδευομένους Δημιουργία μιας «ηλεκτρονικής τάξης» με εξομείωση των λειτουργιών μιας παραδοσιακής τάξης Εξοικονόμιση χρόνου και εκπαιδευτικού προσωπικού, Αύξηση του αριθμού των εκπαιδευομένων με ταυτόχρονη μείωση των λειτουργικών αναγκών Ευελιξία στον χώρο και στον ρυθμό μάθησης Έλεγχος από την πλευρά του εκπαιδευομένου για τον βαθμό προόδου που σημειώνει κατά την μαθησιακή διαδικασία Οικονομικά οφέλη για κάθε εμπλεκόμενο, με τη δυνατότητα ελαχιστοποίησης κόστους προς απόδοση Τα βασικά μοντέλα τηλεκπαίδευσης που επικρατούν διεθνώς είναι πέντε: τα εικονικά πανεπιστήμια, οι e- εκπαιδευτικοί συνεταιρισμοί και κοινοπραξίες, ο ενδιάμεσος, οι εκπαιδευτικές πύλες και οι τοπικές συνεργασίες. Οσον αφορά τα συστήματα τηλεκπαίδευσης αυτά αφορούν το κομμάτι της τεχνολογικής υποδομής των προγραμμάτων τηλεκπαίδευσης και περιλαμβάνουν συστήματα προετοιμασίας εκπαιδευτικού υλικού (authoring tools), συστήματα διαχείρισης μαθημάτων (Course Management Systems CMS), συστήματα διαχείρισης της μάθησης (Learning Management Systems LMS), συστήματα σύγχρονης μάθησης (synchronous environments) και άλλες υποστηρικτικές υπηρεσίες όπως αξιολόγηση, πιστοποίηση κ.λ.π. Τέλος τα μοντέλα με τα οποία πραγματοποιείται η τιμολόγηση των προγραμμάτων τηλεκπαίδευσης είναι η χρέωση με βάση των αριθμό των εργαζομένων, η σταθερή χρέωση, η χρέωση με βάση την πρόοδο, η χρέωση ανάλογα με τους χρησιμοποιούμενους servers και η χρονοχρέωση. Στη διεθνή αγορά οι κατηγορίες στις οποίες χωρίζονται οι προμηθευτές τηλεκπαίδευσης είναι: Προμηθευτές κατάλληλης πλατφόρμας λογισμικού η οποία υποστηρίζει υπηρεσίες τηλεκπαίδευσης Συμβουλευτικές εταιρείες οι οποίες προσφέρουν μελέτες για την σωστή οργάνωση διαδικασιών εκπαίδευσης των εργαζομένων με τη χρήση συστημάτων τηλεκπαίδευσης

87 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 81 Εταιρείες παροχής υπηρεσιών εκπαίδευσης, με την μορφή συγκεκριμένου εκπαιδευτικού περιεχομένου ανά πελάτη, βιβλιοθήκες μαθημάτων, φιλοξενία εφαρμογών τηλεκπαιδευσης Προμηθευτές κατάλληλου τεχνολογικού εξοπλισμού Εκπαιδευτικά ιδρύματα που έχουν αναπτύξει συστήματα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης για την παροχή μαθημάτων, κυρίως σε μεταπτυχιακό επίπεδο Μεγάλες εταιρείες οι οποίες χρησιμοποιούν συστήματα τηλεκπαίδευσης για την επιμόρφωση του προσωπικού τους. Στην παγκόσμια βιομηχανία τηλεκπαίδευσης, οι ΗΠΑ κατέχουν ηγετική θέση, τόσο στον χώρο των δημόσιων ή ιδιωτικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων όσο και στον χώρο των επιχειρήσεων. Πιο συγκεκριμένα, στον επιχειρηματικό χώρο, το μέγεθος της αγοράς τηλεκπαίδευσης εκτιμάται ότι ανήλθε το 2003 στα 11,4 δις δολάρια, περίπου με μέσο ετήσιο ρυθμό μεταβολής (ΜΕΡΜ) 83%. Το περιεχόμενο αποτελί το μεγαλύτερο τμήμα της αγοράς τηλεκαπίδευσης, ενώ ακολουθούν οι υπηρεσίες και τα εργαλεία. Τη χρονική περίοδο και τα τρία τμήματα της αγοράς παρουσιάζουν συνεχή ανοδική πορεία, ενώ τον μεγαλύτερο ΜΕΡΜ παρουσιάζουν οι υπηρεσίες. Σημαντικά βήματα στον τομές της τηλεκπαίδευσης έχουν σημειωθεί και στην Ευρώπη,κυρίως λόγω του μεγάλου αριθμού των χρηστών internet και των δικτυομένων σχολείων. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ευρωπαικής Επιτροπής, η αγορά του e learning στην Ευρώπη ανέρχεται σε 12 δις ευρώ, περίπου, ενώ αναπ τυσσεται με ραγδαίους ρυθμούς. Ειδικότερα, χώρες όπως η βρετανία, η Γαλλία, η Γερμανία, καθώς και οι σκανδιναβικές χώρες έχουν επιδείξει αξιόλογες προσπάθειες στον τομέα της εξ αποστασεως εκπαίδευσης, υλοποιώντας προγράμματα τηλεκπαίδευσης σε όλες της εκπαιδευτικές βαθμίδες. Γενικά η ευρωπαική αγορά τηλεκπάιδευσης αν και είναι μικρότερη και λιγότερο ώριμη από την αγορά της Αμερικής παρουσιάζει ωστόσο, οι ομοιότητες με τη συγκεκριμένη αγορά. Ειδικότερα, και στις δύο αγορές παρατηρείται ότι οι μικρές επιχειρήσεις που έχουν υιοθετήσει μεθόδους τηλεκπάιδευσης είναι κυρίως νέοι χρήστες. Αντίθετα οι πολλοί μεγάλες επιχειρήσεις που παρουσιάζουν γεωγραφική διασπορά, χρησιμοποιούν μεθόδους τηλεκπαίδευσης περισσότερα από 3 έτη. Επίσης τόσο στην Αμερική όσο και στην Ευρώπη, παρατηρείται ότι το ποσοστό προτίμησης για τον παραδοσιακό τρόπο εκαπίδευσης συνεχώς αυξάνεται. Σχετικά με τα γνωστικά αντικείμενα στα οποία εφαρμόζεται η τηλεκπάιδευση, παρατηρείται ότι και στις δύο

88 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 82 αγορές η τηλεκπάιδευσηεφαρμόζεται περισσότερο σε θέματα που αφορούν την πληροφορική και ακολουθούν μαθήματα σχετικά με το μάρκετινγκ, τις πωλήσεις, την παραγωγή κ.λ.π. Προσπάθειες αναβάθμισης όσον αφορά την τηλεκπάιδευση, πραγματοποιόυντιακ και στις χώρες της Ασίας και της Αφρικής. Η σπουδαιότητα της τηλεκπάιδευσης στις χώρες αυτές είναι τεράστια, δεδομένου ότι με τη συγκεκριμένη μέθοδο εκπάιδευσης εκσυγχρονίζονται οι μέθοδοι διδασκαλίας τους ενώ παράλληλα εκπαιδεύονται περισσότεροι άνθρωποι με λιγότερα χρήματα. Ωστόσο οι αναπτυσσόμενες χώρες στην προσπάθειες τους να αναπτύξουν την εξ αποστάσεως εκπάιδευση αντιμετωπίζουν αρκετά προβλήματα, τα σημαντικότερα από τα οποία είναι η έλλειψη υπολογιστών και η απουσία καταρτισμένων δασκάλων στις νέες τεχνολογίες. Στην Ελλάδα η τηλεκπάιδευση ξεκίνησε τα τελευταία χρόνια με μεγάλη ορμή και υψηλές επενδύσεις από κάποιες εταιρείες πληροφορικής. Ωστόσο παρά την ανάπτυξη που σημειώνεται τα τελευταία χρόνια, τα ποσοστά εφαρμογής προγραμμάτων τηλεκατάρτισης είναι χαμηλά. Η εξέλιξη αυτή δικαολογείται καταρχάς από το μικρό ποσοστό πρόσβασης των Ελλήνων στο internet και κατά δεύτερον από τα χαμηλά ποσοστά επενδύσεων σε έρευνα και ανάπτυξη. Ο ρόλος της τηλεκπαίδευσης είναι ιδιαίτερα σημαντικός στον χώρο της παιδείας. Στα πλαίσια αυτά προωθούνται, μέσω του Γ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης, έργα τα οποία στοχεύουν στην προσαρμογή του του εκπαιδευτικού μας συστήματος στις απαιτήσεις της ψηφιακής εποχής. Έτσι, στον ακαδημαικό χώρο έχουν δημιουργηθεί ινστιτούτα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης τα οποία προωθούν την δια βίου εκπαίδευση, παρέχοντας τη δυνατότητα συνεχούς ανανέωσης των γνώσεων και δεξιοτήτων. Πέρα, όμως, από το χώρο της δημόσιας εκπαίδευσης, έχουν αρχίσει οι πρώτες προσπάθειες και στην ιδιωτική εκπαίδευση, με τη δημιουργία του πρώτου εικονικού πανεπιστημιακού κολεγίου. Γενικά, η δραστηριοποίηση των Πανεπιστημίων στην υιοθέτηση της τηλεκπαίδευσης στη χώρα μας βρίσκεται ακόμα σε αρχικό στάδιο. Η εικόνα αυτή, όπως θεωρούν εκπρόσωποι της τηλεκπαίδευσης στον ακαδημαικό χώρο, οφείλεται τόσο στη χαμηλή εξοικείωση των φοιτητών με τη συγκεκριμένη μέθοδο κατάρτισης όσο και στο υψηλό κόστος ανάπτυξης μαθημάτων τηλεκπαίδευσης. Ένας άλλος λόγος που περιορίζει την ανάπτυξη της τηλεκπαίδευσης στα πανεπιστήμια είναι ότι η υπάρχουσα νομοθεσία, σε αντίθεση με ότι ισχύει στην περίπτωση των συγγραμμάτων

89 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 83 και των βιβλίων, δεν αναφέρεται στην κατοχύρωση των πνευματικών δικαιωμάτων των καθηγητών που προσφέρουν την ύλη τους σε ένα πρόγραμμα τηλεκπαίδευσης, με αποτέλεσμα η προσφορά του εκπαιδευτικού υλικού να εξαρτάται από την προθυμία των καθηγητών. Πέρα από τα πανεπιστήμια, η τηλεκπαίδευση είναι σημαντική και στον επιχειρηματικό χώρο. Οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο e-learning είναι στην πλειοψηφία τους εταιρείες πληροφορικής. Οι περισσότερες εμπορεύονται έτοιμα προιόντα τηλεκπαίδευσης (πλατφόρμες και περιεχόμενο) που κατασκευάζουν εφαρμογές τηλεκπαίδευσης και προσφέρουν ολοκληρωμένες λύσεις e-learning είναι ελάχιστες. Όσον αφορά στους πελάτες τους, αυτοί είναι κατά κύριο λόγο οργανισμοί με μεγάλη γεωγραφική διασπορά, όπως οι Τράπεζες, οι Ασφαλιστικοί Οργανισμοί, οι διάφορες βιομηχανίες κ.λ.π. Οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον χώρο της τηλεκπαίδευσης δεν έχουν αναπτύξει μέχρι σήμερα εξαγωγική δραστηριότητα. Η υστέρηση αυτή οφείλεται, σύμφωνα με τις εκτημήσεις των εκπροσώπων της τηλεκπαίδευσης, στην έλλειψη της απαιτούμενης πρωτογενής παραγωγής, στην έλλειψη ενός οργανωμένου δικτύου προώθησης των ελληνικών προιόντων στην διεθνή αγορά, στην απουσία πόρων και ουσιαστικής συνεργασίας με επενδυτές. Στην ελληνική αγορά, οι εκπρόσωποι του κλάδου εντοπίζουν μεγαλύτερη ζήτηση για το περιεχόμενο, και κυρίως για τα προιόντα κατά παραγγελία. Η εντονότερη προτίμηση στο περιεχόμενο οφείλεται στο γεγονός ότι η ανάπτυξη περιεχομένου και εκπαιδευτικών μαθημάτων είναι μια πολύπλοκη διαδικασία με πολλές απαιτήσεις, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την πλέον σημαντική και σπουδαιότερη δραστηριότητα σε κάθε έργο εκπαίδευσης. Επίσης, στην αγορά παρατηρείται αυξημένη ζήτηση για μικτές λύσεις, δηλαδή για συνδυασμό τηλεκπαίδευσης και παραδοσιακού τρόπου εκπαίδευσης. Σχετικά με το γνωστικό αντικείμενο, το μεγαλύτερο ποσοστό των μαθημάτων τηλεκπαίδευσης αφορά θέματα που αναφέρονται στον ευρύτερο χώρο της πληροφορικής, ενώ ακολουθούν σε προτίμηση τα μαθήματα που αφορούν επιχειρησιακά θέματα (π.χ. μάρκετινγκ, πωλήσεις, εξυπηρέτηση πελατών κ.λ.π). Η δομή της αγοράς, χαρακτηρίζεται από έντονο ανταγωνισμό μεταξύ των επιχειρήσεων που δραστηροποιούνται στο χώρο της τηλεκπαίδευσης. Ειδικότερα, δεν υπάρχει εξυδείκευση από πλευράς επιχειρήσεων επειδή «όλοι ασχολούνται με όλα» δεν υπάρχουν καθορισμένα μερίδια αγοράς. Στα πλαίσια αυτού του σκληρού

90 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 84 ανταγωνισμού, οι επιχειρήσεις ανταγωνίζονται σε επίπεδο ποιότητας ή τιμών ή βάσει των χαρακτηριστικών που διαθέτουν τα προιόντα τους. Ωστόσο, τον έντονο ανταγωνισμό δεν υφίστανται οι ελάχιστες μεγάλες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο χώρο, και οι οποίες κατέχουν τα μεγαλύτερα μερίδια αγοράς λόγω της εξειδίκευσης τους και των ολοκληρωμένων λύσεων τηλεκπαίδευσης που προσφέρουν στην αγορά. Ο κίνδυνος εισόδου νέων παικτών στον χώρο της τηλεκπαίδευσης στην Ελλάδα, είναι σχεδόν ανύπαρκτος. Η μικρή και ανώριμη αγορά, καθώς και το μεγάλο κόστος ανάπτυξης περιεχομένου ή προσφοράς ολοκληρωμένων λύσεων, αποτρέπουν νέες επιχειρήσεις να δραστηροποιηθούν στο χώρο της τηλεκπαίδευησης. Μελλοντικά, όμως, επειδή οι προοπτικές για περαιτέρω ανάπτυξη της αγοράς τηλεκπαίδευσης είναι θετικές, αναμένεται να υπάρξει χώρος για νέους παίκτες. Όσον αφορά στις επιχειρήσεις που εφαρμόζουν μεθόδους τηλεκπαίδευσης, η πλειοψηφία τους ανήκει στον τομέα παροχής υπηρεσιών. Πιο συγκεκριμένα, οι κυριότεροι χρήστες είναι οι εταιρείες υψηλής τεχνολογίας και ακολουθούν οι βιομηχανίες, οι τηλεπικοινωνίες και οι τράπεζες. Οι κυριότεροι λόγοι που ωθούν τις επιχειρήσεις να επενδύσουν σε μεθόδους τηλεκπαίδευσης είναι ο μεγάλος αριθμός των εργαζομένων, οι διάσπαρτες εγκαταστάσεις των επιχειρήσεων σε πολλά σημεία, η επιθυμία μείωσης του κόστους κατάρτισης και η δυνατότητα επιλογής του χρόνου εκπαίδευσης από τους εργαζομένους. Όσο για τα οφέλη που αποκομίζουν οι χρήστες τηλεκπαίδευσης, τα σημαντικότερα είναι η βελτίωση της αποδοτικότητας των εργαζομένων, η εξοικωνόμηση πόρων, η καλύτερη προσαρμογή στις ανάγκες τις επιχείρησης, η αυξημένη ικανοποιηση των υπαλλήλων και η εξοικονόμηση χρόνου. Η εφαρμογή μεθόδων τηλεκπαίδευσης, πέρα από τα πλεονεκτήματα που προσφέρει, παρουσιάζει και ορισμένα προβλήματα και δυσκολίες τα οποία αντιμετωπίζουν τόσο οι προμηθευτές όσο και οι χρήστες. Έτσι, τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις που δραστηροποιούνται στο χώρο της τηλεκπαίδευσης, είναι η έλλειψη των κατάλληλων υποδομών από τις ελληνικές επιχειρήσεις προκειμένου να υιοθετήσουν μεθόδους τηλεκπαίδευσης, η δυσκολία αλλαγής εταιρικής κουλτούρας αναφορικά με την σπουδαιότητα της εκπαίδευσης στις περισσότερες ελληνικές επιχειρήσεις. Αντίστοιχα, τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι χρήστες μεθόδων τηλεκπαίδευσης, είναι η αμφισβήτηση για την αποτελεσματικότητα της τηλεκπαίδευσης, η χρονοβόρα διαδικάσια προσαρμογής, η ανεπάρκεια εκπαιδευτικού υλικού και η αργή επιστροφή της επένδυσης.

91 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 85 Ωστόσο, παρά τα προβλήματα που παρουσιάζονται και παρά το γεγονός ότι η τηλεκπαίδευση βρίσκεται ακόμα στα πρώτα διερευνητικά της βήματα, οι προοπτικές ανάπτυξης της τηλεκπαίδευσης είναι θετικές. Η μορφολογία της Ελλάδας, με τις δυπρόσιτες περιοχές, και η ύπαρξη σημαντικού αριθμού επιχειρήσεων που χαρακτηρίζονται από γεωγραφική διασπορά δημιουργούν τις προυποθέσεις για ραγδαία ανάπτυξη της τηλεκπαίδευσης στην Ελλάδα. Άλλοι παράγοντες που θα συντελέσουν στην ανάπτυξη της τηλεκπαίδευσης μελλοντικά σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των εκπροσώπων του κλάδου είναι η αναμενόμενη άυξηση των χρηστών του διαδικτύου και η σταδιακή συνηδειτοποίηση, από πλευράς επιχειρήσεων, ότι η εκπαίδευση αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, την άυξηση της παραγωγικότητας και κατά συνέπεια την άυξηση των κερδών. Επίσης, ένας άλλος παράγοντας που αναμένεται να παίξει καίριο ρόλο στην εξάπλωση της τηλεκπαίδευσης είναι η ποιότητα των προγραμμάτων τηλεκπαίδευσης, δεδομένου ότι το περιεχόμενο είναι εκείνο που δίνει την υψηλή προστιθέμενη αξία στις λύσεις e-learning. Τέλος, η διεθνής εμπειρία αλλά και η διάδοση στην αγορά από τους χρήστες τηλεκπαίδευσης, των θετικών αποτελεσμάτων της συγκεκριμένης μεθόδου θα ωθήσει ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις να υιοθετήσουν προγράμματα τηλεκπαίδευσης. [43]

92 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 86 Κεφάλαιο 5 0 : Οδηγίες σχεδίασης

93 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ Οδηγίες σχεδίασης Ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης από απόσταση πρέπει να σχεδιαστεί με προσοχή και να δοθεί βαρύτητα στις απαιτήσεις του κύκλου μαθημάτων και περισσότερο στις ανάγκες του μαθητή. Πρέπει να υπάρξει μια προετοιμασία από το εκπαιδευτικό ίδρυμα. Να διαπιστωθούν τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του κοινού στο οποίο απευθύνεται το πρόγραμμα εκπαίδευσης, να εξακριβωθούν οι απαιτήσεις του κοινού από τη διαδικασία και να τεθούν αντικειμενικοί στόχοι στο πρόγραμμα εκπαίδευσης. Πρέπει να επιλεγεί μια ομάδα ειδικών για την ανάπτυξη και σχεδίαση του περιεχομένου. Τ α περιεχόμενα πρέπει να καταγράφονται και να ανακοινώνονται στην Ιστοσελίδα. Απαιτείται να γίνει επιλογή των μεθόδων διδασκαλίας και παρουσίασης μαθημάτων που θα χρησιμοποιηθούν, να σχεδιαστούν οι εργασίες που πρέπει να κάνουν οι μαθητές, να συλλεχθούν τα κατάλληλα προγράμματα, οι εργασίες, οι πηγές του δικτύου και το υλικό που θα χρησιμοποιηθούν στην παρουσίαση του μαθήματος. Να επιλεγούν οι κατάλληλοι καθηγητές που θα παρουσιάσουν τα μαθήματα και το τεχνικό προσωπικό που θα χειριστεί τα τεχνολογικά μέσα και θα βοηθήσει τους καθηγητές στην παρουσίαση των μαθημάτων. Πρέπει ακόμη να αποφασιστεί πόσους βαθμούς κερδίζει ο μαθητής αν ολοκληρώσει επιτυχώς τον κύκλο μαθημάτων που παρουσιάζονται και τι ποσοστό αντιπροσωπεύουν αυτοί οι βαθμοί σε σχέση με το συνολικό βαθμό που προέρχεται από όλα τα μαθήματα που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα εκπαίδευσης. Ακόμη χρειάζεται να γίνεται αξιολόγηση των μεθόδων διδασκαλίας κατά τη διάρκεια που εφαρμόζονται και να διαπιστώνονται τα αποτελέσματα τους και οι επιδράσεις που έχουν στους μαθητές. Οι πληροφορίες που προκύπτουν από την έρευνα αυτή πρέπει να ανακοινώνονται στην Ιστοσελίδα και να χρησιμοποιούνται για βελτίωση των μεθόδων στα σημεία που χρειάζεται. Είναι απαραίτητο να επιλεγεί επίσης μια ομάδα ειδικών που θα αναλάβει τον συντονισμό επικοινωνίας με τις απομακρυσμένες περιοχές. Οι ειδικοί πρέπει να γράψουν σημειώσεις για τους τρόπους επικοινωνίας και σύνδεσης των απομακρυσμένων περιοχών, με οδηγίες και τεχνικές πληροφορίες και να τις ανακοινώσουν στην Ιστοσελίδα μαζί με τα περιεχόμενα του κύκλου μαθημάτων. Να βελτιώνουν και να σχεδιάζουν μεθόδους διδασκαλίας για τις απομακρυσμένες περιοχές. Πρέπει να υπάρχουν άτομα που θα απαντούν σε όλες τις αιτήσεις των μαθητών για πληροφορίες, και ακόμη να υπάρχουν προγράμματα που στέλνουν

94 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 88 αυτόματα τις γενικές οδηγίες. Τεχνικό προσωπικό πρέπει να βρίσκεται στις απομακρυσμένες περιοχές για να διευκολύνει και να συντονίζει την επικοινωνία. Επίσης χρειάζεται να εξασφαλίζεται η πλήρης επικοινωνία και η διανομή του εκπαιδευτικού υλικού σε όλες τις απομακρυσμένες περιοχές που συμμετέχουν στο πρόγραμμα εκπαίδευσης. Να ελέγχεται και να συντηρείται συχνά ο τεχνολογικός εξοπλισμός που υπάρχει στις απομακρυσμένες περιοχές και να αναβαθμίζεται όποτε χρειάζεται. Χρειάζεται ακόμη να επιλεγεί μια ομάδα ατόμων που θα προβάλλει το πρόγραμμα θα ανακοινώσει τις πληροφορίες δημόσια, θα δημιουργήσει οδηγούς, ενημερωτικά φυλλάδια και έντυπα που θα διαφημίζουν το πρόγραμμα ώστε να γίνει γνωστό στους ενδιαφερόμενους. Είναι αναγκαίο να επιλεγεί ομάδα τεχνικών που θα αναλάβουν την σκηνοθεσία και την παραγωγή των μαθημάτων σε μορφή video και θα προετοιμάσουν τον καθηγητή για να παρουσιάσει με ικανοποιητικό τρόπο τα μαθήματα μπροστά στην κάμερα. Οι κάμερες πρέπει να βρίσκονται σε κατάλληλα σημεία της αίθουσας ώστε να λαμβάνουν κοντινά πλάνα από τον καθηγητή και τους μαθητές, να καταγράφουν τις κινήσεις του καθηγητή μέσα στην τάξη και να λαμβάνουν τις εικόνες που θέλει να παρουσιάσει ο καθηγητής. Πρέπει να σχεδιαστεί η σωστή τοποθέτηση όλων των αντικειμένων που υπάρχουν μέσα στην αίθουσα ώστε διευκολυνθεί η παρουσίαση του μαθήματος. Ο καθηγητής πρέπει να προετοιμάζεται για αυτά που θα πει, τις κινήσεις που θα κάνει, να έχει χειρόγραφες σημειώσεις που θα του υπενθυμίζουν τα σημεία που χρειάζεται. Ο ρόλος του καθηγητή μπροστά στην κάμερα είναι παρόμοιος με τον ρόλο του εκφωνητή ειδήσεων, ή του τηλεπαρουσιαστή. Οι τεχνολογίες και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται στο τηλεοπτικό στούντιο μπορούν να αποτελέσουν παράδειγμα για τον καθηγητή που παρουσιάζει το μάθημα από απόσταση και να υιοθετηθούν κάποιες μέθοδοι. Π.χ. μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένας teleprompter (συσκευή που εμφανίζει τίτλους στον εκφωνητή ειδήσεων). Όταν οι μαθητές που παρακολουθούν το μάθημα από απόσταση είναι άτομα με ειδικές ανάγκες ο διδάσκων πρέπει να είναι κάποιος ειδικός που γνωρίζει πώς να φερθεί σε αυτά τα άτομα και να τα βοηθήσει να ξεπεράσουν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν και να κατανοήσουν το μάθημα. Να είναι έμπειρος και να γνωρίζει διάφορους τρόπους παρουσίασης των μαθημάτων που έχουν σχεδιαστεί ειδικά για αυτές τις κατηγορίες ατόμων. Επιπλέον να έχει ειδικές γνώσεις ψυχολογίας και να ξέρει πώς γίνεται η

95 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 89 προσέγγιση αυτών των ατόμων. Η παρουσίαση του μαθήματος δεν είναι σωστό να γίνεται δείχνοντας στους μαθητές μόνο κεφάλια που μιλούν(talkίng heads). Κρίνεται αναγκαίο να παρουσιάζονται εικόνες από την αίθουσα διδασκαλίας, πλάνα από τους μαθητές και επιπλέον εικόνες. Το τεχνικό προσωπικό της τηλετάξης λαμβάνει την εικόνα του καθηγητή και κάνει μίξη της εικόνας με γραφικά, σχήματα, τίτλους που παράγονται από τον υπολογιστή όπου είναι απαραίτητο. Για παράδειγμα αν η εκπαίδευση απευθύνεται σε κωφούς ή σε άτομα άλλης εθνικότητας, στην οθόνη εμφανίζονται υπότιτλοι. Επίσης στην εικόνα μπορούν να παρεμβάλλονται άλλες εικόνες που αναφέρονται στο θέμα που παρουσιάζεται ή τρισδιάστατα γραφικά μοντέλα που εξηγούν το θέμα που παρουσιάζεται. Επιβάλλεται να παρεμβάλλονται εικόνες των μαθητών που παρεμβαίνουν στη διάρκεια του μαθήματος. Χρειάζεται να υπάρχει άμεση αλληλεπιδραστική επικοινωνία της τηλετάξης με τις απομακρυσμένες περιοχές μέσω του Internet. Ο καθηγητής πρέπει να συνεργάζεται στενά με την ομάδα σχεδίασης του περιεχομένου, με τους σκηνοθέτες και με το τεχνικό προσωπικό, ώστε να υπάρχει συντονισμός στην εφαρμογή του προγράμματος. Πριν την παρουσίαση του μαθήματος ο καθηγητής πρέπει να κάνει πρόβες και δοκιμές στον τρόπο παρουσίασης και στην λειτουργία του τεχνικού εξοπλισμού. Πρέπει ακόμη να προβλέπει τις πιθανές καταστάσεις που θα εμφανιστούν στη διάρκεια της παρουσίασης και να είναι προετοιμασμένος για τις αντιμετωπίσει. Να βλέπει από πριν στην οθόνη το υλικό που πρόκειται να παρουσιάσει και να βελτιώνει τις μεθόδους του. Στη διάρκεια της παρουσίασης του μαθήματος, η ομάδα τεχνικών πρέπει να συντονίζει την επικοινωνία, να δίνει λύσεις στα προβλήματα που προκύπτουν εκείνη τη στιγμή, να χειρίζεται τον εξοπλισμό. Μετά την παρουσίαση κάθε μαθήματος, όλες οι ομάδες υποστήριξης πρέπει να συναντιούνται και να κάνουν ανασκόπηση της διαδικασίας. Να βλέπουν την παρουσίαση του μαθήματος με την μορφή video, να αναλύουν τις αντιδράσεις του κοινού και να κάνουν τις αξιολογήσεις τους. Τα αποτελέσματα των αναλύσεων μπορούν να καταγράφονται και να ανακοινώνονται στην Ιστοσελίδα. Όλες οι παρατηρήσεις, οι επισημάνσεις και οι αιτήσεις του κοινού λαμβάνονται υπόψη κατά το σχεδιασμό της επόμενης παρουσίασης. Τ ο εκπαιδευτικό Ίδρυμα μπορεί να κλείνει συμφωνίες με ομιλητές και καθηγητές από άλλες περιοχές, με καθηγητές γνωστών πανεπιστημίων και να τους προσκαλεί να κάνουν τις παρουσιάσεις τους. Έτσι χρειάζεται επιπλέον προσωπικό για να προσκαλεί τους

96 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 90 καθηγητές, να επιλέγει τα ταξιδιωτικά γραφεία για την μεταφορά των καθηγητών και τα ξενοδοχεία για την διαμονή τους. Ορισμένα στοιχεία που πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους οι καθηγητές για την επικοινωνία μέσω υπολογιστών είναι τα εξής. Δεν έχουν όλοι οι μαθητές τις ίδιες αντιδράσεις με την εκπαίδευση από απόσταση. Άλλοι την θεωρούν χρήσιμη και ισχυρό εργαλείο ενώ άλλοι την φοβούνται και την βρίσκουν περιοριστική. Επίσης η επικοινωνία επηρεάζεται από την παρεμβολή της τεχνολογίας και από την ομάδα που συμμετέχει στην επικοινωνία και διαφέρει από την επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο. Οι τεχνολογίες παρουσίασης μαθημάτων με μορφή video χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή, προχωρημένη προετοιμασία, ώστε να μην είναι υποβαθμισμένη η ποιότητα εκπαίδευσης που παρέχεται. Ακόμη, επειδή οι τεχνολογίες του δικτύου υπολογιστών παθαίνουν συχνά βλάβες και διακόπτεται η επικοινωνία, θα πρέπει να υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι επικοινωνίας και να υπάρχει ευελιξία στην αντιμετώπιση των τεχνικών προβλημάτων. Στη διαδικασία εκπαίδευσης από απόσταση χρειάζεται η συνεχής παρέμβαση των μαθητών για να μπορέσει ο καθηγητής να διαπιστώσει τις ανάγκες και τους προσωπικούς ρυθμούς και τρόπους επικοινωνίας του κάθε μαθητή. Η ευθύνη του καθηγητή είναι να υποκινεί το ενδιαφέρον των μαθητών και να τους ενθαρρύνει να έχουν ενεργή συμμετοχή στην τηλετάξη. Η χρήση προγραμμάτων με πολυμέσα στην Ιστοσελίδα θα ενεργοποιήσει τους μαθητές και θα οδηγήσει σε νέους τύπους μάθησης. [44] 5.1 Απαραίτητο Υλικό και Λογισμικό Για να παρακολουθήσετε το πρόγραμμα απαιτείται: Να έχετε πρόσβαση σε ηλεκτρονικό υπολογιστή με σύνδεση στο Internet Μια ηλεκτρονική διεύθυνση. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τον υπολογιστή στο σπίτι σας ή μπορείτε να χρησιμοποιήσετε αυτόν του σχολείου σας, ή μπορείτε να επιθυμείτε να χρησιμοποιείτε συγχρόνως και τους δύο. Να έχετε σχετική εξοικείωση με την 'αναζήτηση' στον παγκόσμιο Ιστό (World Wide Web) και με την παραλαβή και αποστολή μηνυμάτων (αν δεν έχετε σχετική

97 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 91 εμπειρία, τότε σας συνιστούμε να ζητήσετε βοήθεια στον χώρο της δουλειάς σας). Να είστε προετοιμασμένοι για λίγο χρόνο ανάγνωσης των γνωστικών ενοτήτων και να συμπληρώσετε τις εργασίες τους. Να βρείτε ένα συνάδελφο ή -καλύτερα- συναδέλφους στο σχολείο ή στο κέντρο σας, ώστε να μοιραστείτε το πρόγραμμα. Να είστε διαθέσιμοι για προβληματισμό πάνω στην διδακτική πρακτική σας και να μοιραστείτε ιδέες και εμπειρίες με εκπαιδευτικούς από άλλες χώρες της Ευρώπης. Να συζητήσετε την πρόθεσή σας με τον Διευθυντή σας και να ζητήσετε την έγκρισή του [45] 5.2 Γενικός εξοπλισμός της τηλετάξης Παρακάτω υπάρχει ένας σύντομος κατάλογος συσκευών που χρησιμοποιούνται σε τηλετάξεις. Υπολογιστές με πολυμέσα Τέτοιοι υπολογιστές πρέπει να διαθέτουν Windows 95, ή 98 Microsoft και Corell Office προσαρμοσμένα με ειδικό λογισμικό για παρουσιάσεις, σύνδεση στο Internet και πολυμέσα Σύστημα τηλεδιάσκεψης με σήμα video και audio. Ενδεικτικά αναφέρουμε το σύστημα VΤEΙ Radiance video conferencing. Αυτό το σύστημα μπορεί να συνδέσει 2 περιοχές με πλήρεις Τ1 ταχύτητες από 1.54ΜΒ μέχρι 384kbps, με ποιότητα εικόνας τηλεόρασης και κινούμενη εικόνα βίντεο με 30 frames ανά δευτερόλεπτο. Βοηθητική κάμερα που δείχνει τον καθηγητή.όταν χρησιμοποιείται η λήψη με το σύστημα Parker Vision Cameraman transmitter η λήψη ακολουθεί αυτόματα τον καθηγητή στις μετακινήσεις του μέσα στην τάξη. Κυρίως κάμερα που δείχνει τους μαθητές. Μπορεί να ελεγχθεί και χειροκίνητα για εστιάσεις, κλίσεις και πανοραμlκές λήψεις με το ταμπλώ ελέγχου Radiance touch panel. Η κάμερα δεδομένων (Document Camera) δείχνει κείμενα, εικόνες ή αντικείμενα που

98 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 92 παράγονται από υπολογιστή Μετατροπέας ψηφιακών εικόνων σε αναλογlκές και αναλογικών σε ψηφιακές (Scan Converter). Ο Scan Converter μετατρέπει εικόνες που παράγονται από τον υπολογιστή, σε τηλεοπτικό σήμα (NTSC) που μπορεί να παρουσιαστεί στην οθόνη της τάξης. Επίσης μετατρέπει εικόνες που παράγονται από την κάμερα ή από συσκευή video (VCR) σε ψηφιακό σήμα το οποίο μπορεί να συμπιεστεί και να μεταδοθεί μέσω του δικτύου υπολογιστών. Συσκευές βίντεο VCRs και ψηφιακό βίντεο με συσκευές DVD ή CD Players για παρουσίαση βιντεοταινιών ή ταινιών σε CD κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Ασύρματα μικρόφωνα για χρήση από τον καθηγητή, επιτρέπουν τις μετακινήσεις στην τάξη. Μικρόφωνα σταθερά ένα για κάθε μαθητή, τα οποία ενεργοποιούνται χειροκίνητα κάθε φορά που παρεμβαίνουν οι μαθητές. Μικρόφωνα που μένουν διαρκώς ανοικτά μέσα στην τάξη και τοποθετούνται σε κεντρικά σημεία της αίθουσας. Εκτυπωτήςl φωτοαντιγραφlκόl Φαξ, πολυσυσκευές που εκτυπώνουν βγάζουν φωτοαντίγραφα και στέλνουν φαξ μέσω δικτύου υπολογιστών. Τηλέφωνα για επικοινωνία σε περίπτωση που δεν λειτουργεί η επικοινωνία μέσω δικτύου υπολογιστών" (ΕΙ Paso Community College, 1998). [46] 5.3 Πολυμέσα Επικοινωνίας Είναι διαθέσιμες στον απομακρυσμένο εκπαιδευτικό πολλές τεχνολογικές επιλογές. Μπορούν να καταταχθούν σε τέσσερις κατηγορίες: Ήχος: Διδακτικά ακουστικά εργαλεία που περιλαμβάνουν τις αλληλεπιδραστικές τεχνολογίες του τηλεφώνου, της τηλεδιάσκεψης και ραδιόφωνο βραχέων κυμάτων. Παθητικά (μονής κατεύθυνσης) ακουστικά εργαλεία περιλαμβάνουν ταινίες και ραδιόφωνο. Video: Διδακτικά οπτικά εργαλεία περιλαμβάνουν σταθερές εικόνες, όπως είναι τα slides, ταινίες, βιντεοκασέτες και κινούμενες εικόνες πραγματικού χρόνου συνδυασμένες με τηλεδιάσκεψη. Δεδομένα: Ηλεκτρονικοί υπολογιστές (ΗΥ) στέλλουν και παίρνουν πληροφορίες ηλεκτρονικά. Γι αυτό το λόγο ο όρος «δεδομένα» χρησιμοποιείται για να περιγράψει

99 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 93 αυτή την πλατιά κατηγορία διδακτικών εργαλείων. Οι εφαρμογές των ΗΥ για εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι ποικίλες και περιλαμβάνουν: Διδασκαλία βοηθούμενη από ΗΥ (Computer-assisted instruction) χρησιμοποιεί τον ΗΥ για παροχή εξατομικευμένων μαθημάτων. Οργάνωση διδασκαλίας με ΗΥ (Computer-managed instruction) χρησιμοποιεί τον ΗΥ για την οργάνωση της διδασκαλίας και την καταγραφή των βαθμών και της προόδου του μαθητή. Εκπαίδευση με τη μεσολάβηση ΗΥ περιγράφει τις εφαρμογές ΗΥ που διευκολύνουν τη διδασκαλία. Παραδείγματα είναι το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, το fax, διάσκεψη με ΗΥ σε πραγματικό χρόνο, και εφαρμογές του WWW (World-Wide Web). Εκτύπωση: Είναι βασικό στοιχείο των προγραμμάτων της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Είναι διαθέσιμη ποικιλία έντυπου υλικού, όπως βιβλία αναφοράς, οδηγοί σπουδών, βιβλία εργασιών, αναλυτικά προγράμματα κλπ. Ποια τεχνολογία είναι καλύτερη Αν και η τεχνολογία παίζει ένα βασικό ρόλο στην παροχή της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, οι εκπαιδευτικοί πρέπει να παραμένουν επικεντρωμένοι στα διδακτικά αποτελέσματα και όχι στην τεχνολογία της παροχής της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Το κλειδί στην αποτελεσματική εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι η επικέντρωση στις ανάγκες του μαθητή, τις απαιτήσεις του περιεχομένου, και τους περιορισμούς που αντιμετωπίζει ο εκπαιδευτικός πριν την επιλογή των μέσων για την παροχή της εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Τυπικά, αυτή η συστηματική προσέγγιση θα έχει σαν αποτέλεσμα ένα μίγμα μέσων, καθένα από τα οποία εξυπηρετεί ένα συγκεκριμένοι σκοπό. Για παράδειγμα: Ένα ισχυρό εκτυπωτικό μέσο μπορεί να παράσχει πολλή από το διδακτικό υλικό με τη μορφή του περιεχομένου της σειράς μαθημάτων, υλικό για ανάγνωση, το αναλυτικό πρόγραμμα, καθώς και το καθημερινό πρόγραμμα. Αλληλεπιδραστικό ακουστικό υλικό ή τηλεδιάσκεψη με video μπορεί να δώσει την ευκαιρία για πρόσωπο με πρόσωπο (ή φωνή-με-φωνή) αλληλεπίδραση. Αυτός είναι επίσης ένας οικονομικός τρόπος να εμπλέξεις φιλοξενούμενους ομιλητές και ειδικούς για διάφορα θέματα.

100 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 94 Η διάσκεψη με ΗΥ ή το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αποστολή μηνυμάτων, ανατροφοδότηση για εργασίες και για επικοινωνία με ένα ή περισσότερα μέλη της τάξης για διάφορα άλλα θέματα.. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για να αυξήσει την αλληλεπίδραση μεταξύ των μαθητών. Ταινίες video μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παρουσίαση διαλέξεων στην τάξη και για οπτικά προσανατολισμένο υλικό. Το fax μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διανομή εργασιών, ανακοινώσεις της τελευταίας στιγμής, την παραλαβή εργασιών των μαθητών και για την έγκαιρη παροχή ανατροφοδότησης. Χρησιμοποιώντας αυτή την ενοποιημένη προσέγγιση, το έργο του εκπαιδευτικού είναι να επιλέγει προσεκτικά ανάμεσα στις διάφορες τεχνολογικές επιλογές. Ο στόχος είναι να χρησιμοποιείται ένα μίγμα διδακτικών μέσων, που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες του μαθητή με τρόπο που να είναι διδακτικά αποτελεσματικό και ταυτόχρονα οικονομικά συνετός. [47] 5.4 Κόστος Εκπαίδευσης Η τηλεκπαίδευση ολοένα και περισσότερο βρίσκεται στο επίκεντρο των στόχων πολλών επιχειρήσεων και οργανισμών. Παρόλο όμως που εμπλέκονται με τη συγκεκριμένη υπηρεσία ολοένα και περισσότεροι, υπάρχει σημαντική δυγκολία στην τιμολόγησή τους. Η δυσκολία αυτή έγκειται πρώτον στο γεγονός ότι η τηλεκατάρτιση είναι υπηρεσία γνώσης και επομένως δεν αποτελεί αγαθό άμεσα συγκρίσιμο και μετρήσιμο, όπως για παράγειγμα τα εμπορεύματα και δεύτερον στο γεγονός ότι έχει λίγο χρόνο παρουσίας στην αγορά. Παρά τις δυσκολίες όμως υπάρχουν σήμερα μοντέλα χρέωσης των υπηρεσιών κατάρτισης καθένα από τα οποία έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Τα μοντέλα αυτά είναι η χρέωση με βάση των αριθμό των εκπαιδευομένων, η σταθερή χρέωση, η χρέωση με βάση την πρόο δο, η χρέωση ανάλογα με τους χρησιμοποιούμενους servers και η χρονοχρέωση. Στο μοντέλο χρέωσης με βάση των αριθμό των εκπαιδευομένων ο ενδιαφερόμενος οργανισμός πληρώνει κάποιο αντίτιμο για κάθε εκαπιδευόμενο. Σε

101 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 95 περίπτωση που οι ενδιαφερόμενοι είναι πολλοί η εταιρεία μπορεί να διαπραγματευτεί καλύτερη τιμή ανα εκπαιδευόμενο. Βέβαια όσο περισσότερο αυξάνεται ο αριθμός των ενδιαφερομένων τόσο περισσότερο συμφέρει την εταιρεία είτε να αγοράσει τα δικαιώματα της εκαπίδευσης είτε να χρησιμοποιήσει το μοντέλο της σταθερής χρέωσης. Το συγκεκριμένο μοντέλο έχει το πλεονέκτημα ότι ο μεγάλος όγκος εκπαιδευομένων μπορεί να μειώσει σημαντικά το κόστος ανά εκπαιδευόμενο αλλά έχει το μειονέκτημα ότι η μη ακριβής πρόβλεψη του αριθμού των ενδιαφερομένων μπορεί να ανεβάσει σημαντικά την τιμή με την οποία η εταιρεία χρεώνει τον εκαπιδευόμενο. Στο μοντέλο της σταθερής χρέωσης ή διαφορετικά συνδρομητικό μοντέλο, οι εταιρείες τηλεκατάρτισης παρέχουν μια σειρά μαθημάτων ή ένα ολόκληρο πακέτο με μια σταθερή ενιαία χρέωση. Στην περίπτωση αυτή οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να παρακολουθούν όλα ή όποια μαθήματα επιθυμούν και σε οποιαδήποτε στιγμή επιθυμούν χωρίς η εταιρεία να επιβαρύνεται περισσότερο οικονομικά. Και στο μοντέλο αυτό το πλεονέκτημα είναι ότι η τιμή μειώνεται γενικότερα ανά θέση, ενώ στα μειονεκτήματα καταγράφονται η απαίτηση μεγαλύτερης προκαταβολής και η μη ακριβής πρόβλεψη των ενδιαφερομένων, που μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερο κόστος σε σχέση με άλλα μοντέλα. Οσον αφορά στην χρέωση με βάση την πρόοδο οι επιχειρήσεις ή τα άτομα δεν χρεώνονται τίποτα έως ότου ξεκινήσουν κάποια μαθήματα ή θεματική ενότητα. Το θέμα που ανακύπτει είναι πότε η κάθε εταιρεία παροχής υπηρεσιών τηλεκπαίδευσης αποφασίζει να χρεώσει το μάθημα. Σε μερικές περιπτώσεις οι ενδιαφερόμενοι χρεώνονται όταν ξεκινήσουν κα ποιο μάθημα,σε άλλες μόλις το τελειώσουν. Τα πλεονεκτήματα του συγκεκριμένου μοντέλου είναι η μικρή προκαταβολή και το γεγονός ότι ο ενδιαφερόμενος πληρώνει μόνο το μάθημα που έχει κάνει. Το μειονέκτημά του είναι ότι σε περίπτωση μη ακριβούς πρόβλεψης του αριθμού των συμμετεχόντων, ενδέχεται να είναι ακριβότερο από άλλα μοντέλα. Ωστόσο το συγκέκριμένο μοντέλο θεωρείται ότι θα κυριαρχήσει στο μέλλον γιατί προσφέρει ευελιξία και ικανοποιητική κοστολόγηση. Στο μοντέλο χρέωσης ανάλογα με τους χρησιμοποιούμενους διακομιστές (server) οι παροχής υπηρεσιών τηλεκατάρτισης χρεώνουν τις υπηρεσίες τους σύμφωνα με την ανάγκη του πελάτη σε διακομιστές που έχουν το περιεχόμενο εκπαίδευσης. Το πλεονέκτημα του μοντέλου είναι ότι η σταθερή χρέωση ανά διακομιστή δίνει πρόσβαση σε πολλές προσφορές. Αντίθετα τα μειονεκτήματά του είναι πρώτον ότι ο πελάτης υποχρεώνεται πολλές φορές να αγοράσει από τον

102 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 96 παροχέα ολόκληρο το πακέτο κατάρτισης ακόμα και αν τον ενδιαφέρει ένα συγκεκριμένο μέρος του πακέτου, δεύτερον ο πελάτης μπορεί να μην συνυπολογίσει το κόστος συντήρησης ή άλλες ενδεχόμενες απαιτήσεις και τρίτον μπορεί να θεωρηθεί αρκετά εμπορικό λόγω των διαφημίσεων που συνδέονται με την προσφορά. Τέλος στο μοντέλο χρονοχρέωσης η τιμολόγηση βασίζεται στο χρόνο που καταναλώνεται σε καάποιο μάθημα. Το συγκεκριμένο μοντέλο χρέωσης μοιάζει με την κοστολόγηση των υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας αφού πληρώνεις ανάλογα με το πόσο χρησιμοποιείς τη συγκεκριμένη υπηρεσία ενώ τα εργαλεία και οι δυνατότητες του μοντέλου είναι υπό διερεύνηση. [48]

103 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 97 Κεφάλαιο 6 0 : Ανάπτυξη εικονικού περιβάλλοντος εκπαίδευσης από απόσταση για το τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών

104 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ Εισαγωγή Β ΜΕΡΟΣ Σ αυτό το κεφάλαιο θα μελετήσουμε τις υπάρχουσες τεχνολογίες για την ανάπτυξη μίας ιστοσελίδας που αφορούν τρόπους διδασκαλίας μέσω τηλεκπαίδευσης του τμήματος Διαχείρισης Πληροφοριών του ΤΕΙ Καβάλας. Η ιστοσελίδα αυτή θα παρουσιάζει τα νέα που ενδιαφέρουν κάθε νέο και παλιό φοιτητή, τα μαθήματα των εξαμήνων που πρέπει να παρακολουθήσουν οι φοιτητές, καθώς επίσης θα παρέχονται και διάφορες υπηρεσίες (on line tests). Εδώ λοιπόν θα μελετήσουμε βήμα προς βήμα την διαδικασία ανάπτυξης (από την σχεδίασή της ως την υλοποίησή της) του εικονικού μας site. Όπως αναφέραμε και παραπάνω σκοπός της εφαρμογής αυτής είναι να δείξει ένα πρότυπο site το οποίο να παρουσιάζει το e learning αλλά και δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες να εξεταστούν στα μαθήματα των διαφόρων εξαμήνων μέσω των on line tests.

105 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ Δομή Ιστόχωρου Στο σημείο αυτό θα κάνουμε την ανατομία του site βλέποντας και αναλύοντας όχι μόνο την εξωτερική του μορφή αλλά και των κώδικα που χρησιμοποιήσαμε ώστε να δώσουμε αυτή τη μορφή. Κεντρική σελίδα Σ αυτή τη σελίδα περιέχονται όλα τα εξάμηνα της σχολής, καθώς επίσης και διάφορα άλλα links που μας παρέχουν διάφορες πληροφορίες για το τμήμα μας.

106 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 100 Εξάμηνα Όπως προαναφέραμε, στην κεντρική σελίδα συγκαταλέγονται τα εξάμηνα της σχολής μας. Το εξάμηνο Α περιλαμβάνει τα μαθήματα τα οποία διδάσκονται από τους καθηγητές, σαν πρώτη επαφή του τμήματός μας

107 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 101 Το εξάμηνο Β, εκτός του ότι περιλαμβάνει τα μαθήματα της περιόδου αυτής, δίνει και την δυνατότητα στους σπουδαστές του αντικειμενοστραφούς προγραμματισμού να εξεταστούν μέσω της σελίδας αυτής, με τα on-line tests που δίδονται. Εδώ παρέχονται σημειώσεις στο μάθημα Επικοινωνίες Δεδομένων και Δίκτυα Η/Υ καθώς επίσης και των Συστημάτων Βάσεων Δεδομένων. Το πιο σημαντικό είναι ότι και εδώ οι σπουδαστές μπορούν να διαγωνιστούν στο μάθημα Δομές Δεδομένων με on line tests Δίδονται τα μαθήματα που διδάσκονται το εξάμηνο αυτό.

108 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 102 Σ αυτό το σημείο δίνονται με ακριβείς σημειώσεις οι ύλες των μαθημάτων που βρίσκονται στο εξάμηνο Ε. Αναφέρονται τα μαθήματα που πρέπει να διδαχθούν, προκειμένου να μπορέσει ο φοιτητής να διεκπεραιώσει τις σπουδές του. Συγκαταλέγονται αναλυτικά στο εξάμηνο αυτό οι σημειώσεις των αντίστοιχων μαθημάτων που πρέπει να διδαχθούν, για να περάσει ο φοιτητής στο επόμενο έτος σπουδών του.

109 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 103 Νέα - Ανακοινώσεις Μέσα από αυτή τη σελίδα, θα ενημερώνεται ο καθένας για τα νέα του τμήματος Διαχείρισης Πληροφοριών του ΤΕΙ Καβάλας και για θέματα που αφορούν τις εξελίξεις στο χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης και που ενδιαφέρουν τους σπουδαστές.

110 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 104 Το link αυτό μας βοηθάει να συλλέξουμε πληροφορίες για τις δυνατότητες που μπορεί να προσφέρει αυτή η σχολή. Στόχος της σελίδας είναι να δείξει στους χρήστες ότι η σχολή δημιουργεί άτομα ειδικά που θα απαιτήσουν την ικανότητα να αναγνωρίζουν, να διαμορφώνουν, να αξιολογούν και να αξιοποιούν οικονομικά τη ροή και τα προϊόντα των πληροφοριών. Προβλήματα - Χρήση Αυτή η σελίδα παρέχει στους χρήστες τη δυνατότητα να αναφέρουν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν ως χρήστες της σελίδας ηλεκτρονικής μάθησης, του τμήματος Διαχείρισης Πληροφοριών του ΤΕΙ Καβάλας. Μαθαίνοντας τα προβλήματα, θα δοθούν οδηγίες για να ξεπεραστούν αυτά, ώστε να γίνει πιο εύκολη η πλοήγηση στην πλατφόρμα ηλεκτρονικής μάθησης και ακόμη πιο εύκολη και κατανοητή η εκπαιδευτική διαδικασία.

111 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 105 Εγγραφή Για να μπορέσει ο κάθε σπουδαστής να συμμετάσχει στις δραστηριότητες (on line tests κ.λ.π.) του τμήματός μας, θα πρέπει μέσω αυτού του site να συμπληρώνει τα στοιχεία του..

112 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 106 Εξέταση σε μάθημα Ο σπουδαστής μπορεί να εξετάζεται με τα on line test που του παρέχονται. Απαντάει μια σειρά από ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής σε όποια μαθήματα αυτός επιθυμεί. Μετά από την εξάταση το αποτέλεσμα του test εμφανίζεται στην συγκεκριμένη οθόνη όπου μας δείχνει το πλήθος των σωστών απαντήσεων, καθώς και το ποσοστό επιτυχίας

113 Εκπαίδευση από απόσταση e-learning σελ. 107 Τέλος εάν επιθυμούμε μπορούμε να επαναλάβουμε το test πατώντας το κουμπι «take the quiz again» ή μπορούμε να δούμε τις σωστές απαντήσεις του διαγωνίσματος. 6.2 Ανάλυση διαδικασίας εξέτασης Σ αυτό το σημείο θα εστιάσουμε την προσοχή μας στον τρόπο με τον οποίο παρέχονται στους χρήστες τα on line tests. Με τη βοήθεια του PHP προσπαθήσαμε να κάνουμε πιο εύκολη την πρόσβαση των χρηστών της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και έτσι λοιπόν, δημιουργήσαμε αυτό το κομμάτι της σελίδας, για να μπορέσουν οι σπουδαστές να εξετάζονται στα διάφορα μαθήματα, ανεξαρτήτως απόστασης. Εδώ βλέπουμε αναλυτικά τα βήματα του κώδικα PHP : <HTML> <HEAD> <meta http-equiv="content-language" content="el"> <TITLE>4a</TITLE>