Υποσημειώσεις Υπομνήματος για το Πιλοτικό Πρόγραμμα της Ε.Ε. «Μεταβίβαση επιχειρήσεων στους εργαζομένους για την δημιουργία συνεταιρισμών»

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Υποσημειώσεις Υπομνήματος για το Πιλοτικό Πρόγραμμα της Ε.Ε. «Μεταβίβαση επιχειρήσεων στους εργαζομένους για την δημιουργία συνεταιρισμών»"

Transcript

1 Υποσημειώσεις Υπομνήματος για το Πιλοτικό Πρόγραμμα της Ε.Ε. «Μεταβίβαση επιχειρήσεων στους εργαζομένους για την δημιουργία συνεταιρισμών»

2 Υποσημείωση 1 Έκθεση σχετικά με τη συμβολή των συνεταιρισμών στην υπέρβαση της κρίσης - A7-0222_2013

3 21/6/2015 ΕΚΘΕΣΗ σχετικά με τη συμβολή των συνεταιρισμών στην υπέρβαση της κρίσης A7 0222/2013 Διαδικασία : 2012/2321(INI) Διαδρομή του εγγράφου : A7 0222/2013 Κείμενα που κατατέθηκαν : A7 0222/2013 Συζήτηση : PV 01/07/ CRE 01/07/ Ψηφοφορία : PV 02/07/ Διαδρομή στην ολομέλεια Κείμενα που εγκρίθηκαν : P7_TA(2013)0301 ΕΚΘΕΣΗ 208k 139k 12 Ιουνίου 2013 PE v02 00 A7 0222/2013 σχετικά με τη συμβολή των συνεταιρισμών στην υπέρβαση της κρίσης 2012/2321(INI) Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας Εισηγήτρια: Patrizia Toia ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ σχετικά με τη συμβολή των συνεταιρισμών στην υπέρβαση της κρίσης 2012/2321(INI) Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχοντας υπόψη τη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) και ιδίως το άρθρο 54, έχοντας υπόψη τη Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΕΕ) και συγκεκριμένα το άρθρο της 3, παρ. 3, έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 19ης Φεβρουαρίου 2009 σχετικά με την κοινωνική οικονομία (1), έχοντας υπόψη το ψήφισμά του, της 13ης Φεβρουαρίου 2012, σχετικά με το καταστατικό της Ευρωπαϊκής Συνεταιριστικής Εταιρείας αναφορικά με τον ρόλο των εργαζομένων (2), έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 15ης Ιανουαρίου 2013 που περιέχει συστάσεις προς την Επιτροπή σχετικά με την ενημέρωση και τη διαβούλευση με τους εργαζομένους, την πρόβλεψη και τη διαχείριση των αναδιαρθρώσεων (3), έχοντας υπόψη τον κανονισμό (EΚ) αριθ. 1435/2003 του Συμβουλίου της 22ας Ιουλίου 2003 περί του καταστατικού της ευρωπαϊκής συνεταιριστικής εταιρίας (SCE) (4), έχοντας υπόψη τη σύσταση αριθ. 94/1069/ΕΚ της Επιτροπής της 7ης Δεκεμβρίου 1994 περί της μεταβίβασης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) (5), έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής για τη μεταβίβαση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) (6), έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την προώθηση των συνεταιριστικών εταιρειών στην Ευρώπη (COM(2004)0018), //EP//TEXT+REPORT+A DOC+XML+V0//EL 1/8

4 21/6/2015 ΕΚΘΕΣΗ σχετικά με τη συμβολή των συνεταιρισμών στην υπέρβαση της κρίσης A7 0222/2013 έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την πρωτοβουλία για την κοινωνική επιχειρηματικότητα (COM(2011)0682), έχοντας υπόψη τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Συνεταιρισμοί και αναδιάρθρωση» (7), έχοντας υπόψη τη σύσταση της ΔΟΕ 193 για την προώθηση των συνεταιρισμών, που εγκρίθηκε από τις κυβερνήσεις και των 27 σημερινών κρατών μελών, έχοντας υπόψη το ψήφισμα του 2011 της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ με τίτλο "Οι συνεταιρισμοί και η ανθρώπινη ανάπτυξη" και έχοντας υπόψη ότι ο ΟΗΕ ανακήρυξε το 2012 Διεθνές Έτος των Συνεταιρισμών, έχοντας υπόψη το άρθρο 48 του Κανονισμού του, έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας (A7 0222/2013), Εισαγωγή 1. επισημαίνει ότι οι συνεταιρισμοί, μαζί με άλλες επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας, διαδραματίζουν ουσιώδη ρόλο στην ευρωπαϊκή οικονομία, ιδιαίτερα σε εποχή κρίσης, συνδυάζοντας αποδοτικότητα και αλληλεγγύη, δημιουργώντας ποιοτικές θέσεις εργασίας, ενισχύοντας την κοινωνική, οικονομική και εδαφική συνοχή και δημιουργώντας κοινωνικό κεφάλαιο επιπλέον, αναγνωρίζει πως για τις επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας πρέπει να προβλέπεται ένα σαφέστερο και συνεπέστερο νομοθετικό πλαίσιο, λαμβάνοντας δεόντως υπόψη τον πλούτο της ποικιλότητας των θεσμικών οργάνων της κοινωνικής οικονομίας και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους 2. σημειώνει ότι στην ΕΕ οι συνεταιρισμοί αποκτούν όλο και μεγαλύτερη σπουδαιότητα κι ότι υπάρχουν κάπου συνεταιριστικές επιχειρήσεις που ανήκουν σε 123 εκατομμύρια μέλη και παρέχουν 5,4 εκατομμύρια θέσεις εργασίας συμπεριλαμβανομένων κάπου συνεταιριστικών επιχειρήσεων στη βιομηχανία και στις υπηρεσίες, που παρέχουν 1,4 εκατομμύριο θέσεις εργασίας κι ότι οι συνεταιρισμοί συμβάλλουν κατά περίπου 5% κατά μέσον όρο στο ΑΕγχΠ κάθε κράτους μέλους σημειώνει επίσης ότι τα λίγα τελευταία έτη δημιουργήθηκαν πολλές εκατοντάδες συνεταιριστικές επιχειρήσεις στους τομείς της βιομηχανίας και των υπηρεσιών, ως αποτέλεσμα της αναδιάρθρωσης επιχειρήσεων που αντιμετώπιζαν κρίση ή ήταν χωρίς διαδοχή, σώζοντας έτσι και αναζωογονώντας τοπικές οικονομικές δραστηριότητες και θέσεις εργασίας ότι οι συνεταιριστικές επιχειρήσεις των τομέων της βιομηχανίας και των υπηρεσιών επέδρασαν σημαντικά στην περιφερειακή ανάπτυξη ορισμένων από τις πιο βιομηχανικές περιοχές της ΕΕ ότι οι λεγόμενοι «κοινωνικοί» συνεταιρισμοί που ειδικεύονται στην ενσωμάτωση στην αγορά εργασίας, παρέχουν θέσεις εργασίας σε πάνω από ατόμων με ειδικές ανάγκες ή σε μειονεκτική θέση στους τομείς της βιομηχανίας και των υπηρεσιών επισημαίνει ότι οι συνεταιρισμοί αποτελούν μοντέλο για τους ανεξάρτητους εργαζομένους και του ελεύθερους επαγγελματίες, και ότι το μοντέλο αυτό έχει αναπτυχθεί σημαντικά σε νέους τομείς, όπως είναι π.χ. οι κοινωνικές και υγειονομικές υπηρεσίες, οι ψηφιακές υπηρεσίες και η υποστήριξη επιχειρήσεων αλλά και οι υπηρεσίες γενικού συμφέροντος, που παλαιότερα τις παρείχε ο δημόσιος τομέας (π.χ. υπηρεσίες περιβάλλοντος και διαχείρισης φυσικών χώρων, εκπαίδευσης και πολιτισμού αλλά και παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές) ότι οι συνεταιρισμοί διαδραματίζουν κατά συνέπεια πολύ σημαντικό ρόλο στην οικονομική, κοινωνική και βιώσιμη ανάπτυξη αλλά και την απασχόληση της ΕΕ, πέρα από το ότι αποτελούν εφαλτήριο για κοινωνική καινοτομία, πολύ σπουδαίο θέμα τόσο της στρατηγικής «ΕΕ 2020» όσο και του προγράμματος «Ορίζοντας 2010», και συμβάλλουν στην επίτευξη του στόχου της βιώσιμης οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης των περιφερειακών και τοπικών κοινοτήτων 3. επαναλαμβάνει ότι το συνεταιριστικό επιχειρηματικό μοντέλο συμβάλλει σε έναν αληθινό οικονομικό πλουραλισμό και αποτελεί ζωτικό στοιχείο της «κοινωνικής οικονομίας της αγοράς» και είναι πλήρως ευθυγραμμισμένο με τις αξίες της Συνθήκης της ΕΕ και με τους στόχους της «Στρατηγικής ΕΕ 2020» 4. επισημαίνει ότι πολλοί συνεταιρισμοί έχουν αποδειχθεί πολύ πιο ανθεκτικοί σε καιρούς κρίσης από ό, τι πολλές συμβατικές επιχειρήσεις, τόσο από άποψη ποσοστών απασχόλησης όσο και από άποψη αριθμού επιχειρήσεων που κλείνουν τονίζει πως παρά την κρίση, δημιουργήθηκαν συνεταιρισμοί σε νέους και καινοτόμους τομείς κι ότι υπάρχουν σημαντικά στοιχεία που αποδεικνύουν αυτή την ανθεκτικότητα, ιδίως σε ό, τι αφορά τις συνεταιριστικές τράπεζες και τους συνεταιρισμούς των τομέων της βιομηχανίας και των υπηρεσιών (εργατικοί συνεταιρισμοί, κοινωνικοί συνεταιρισμοί, και συνεταιρισμοί μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων) επισημαίνει ότι, ως μοντέλο, οι ανάπτυξη συνεταιρισμών έχει αποδείξει ότι μπορεί να ανταποκριθεί σε νέες ανάγκες και να προκαλέσει τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης καλύτερα απ' ό, τι άλλα μοντέλα, χάρη στη μεγάλη ικανότητά τους να προσαρμόζονται στις αλλαγές και να συντηρούν οικονομικές δραστηριότητες ακόμη κι όταν αυτές διατρέχουν κίνδυνο, συμβάλλοντας έτσι στη συνέχιση της αποστολής τους υπογραμμίζει επί πλέον τον στρατηγικό ρόλο των συνεταιρισμών που αποτελούνται από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίοι μπορούν να διευκολύνουν τη συλλογική επίλυση κοινών προβλημάτων και την επίτευξη σημαντικών οικονομιών κλίμακας διαπιστώνει ακόμη την αυξανόμενη σπουδαιότητα των «κοινοτικών συνεταιρισμών» που, ιδίως σε απόμακρες και μειονεκτικές περιοχές, επιτρέπουν την απευθείας συμμετοχή των πολιτών στην κάλυψη διαφόρων αναγκών όπως π.χ. στις κοινωνικές και υγειονομικές υπηρεσίες, στις εκπαιδευτικές υπηρεσίες, στις εμπορικές υπηρεσίες, στις επικοινωνίες κ.λπ. 5. εκτιμά ότι οι συνεταιρισμοί μπορούν σε εποχές κρίσης να προαγάγουν αποτελεσματικά το επιχειρηματικό πνεύμα σε μικροοικονομική κλίμακα, δεδομένου ότι επιτρέπουν στους μικρούς επιχειρηματίες, συχνά και σε ομάδες πολιτών, να αναλάβουν επιχειρηματικές ευθύνες υποστηρίζει από την άποψη αυτή την ανάπτυξη συνεταιρισμών στον κοινωνικό τομέα και της πρόνοιας καθώς αυτοί διασφαλίζουν στις ασθενέστερες ομάδες τη δυνατότητα μιας μεγαλύτερης κοινωνικής συμμετοχής //EP//TEXT+REPORT+A DOC+XML+V0//EL 2/8

5 21/6/2015 ΕΚΘΕΣΗ σχετικά με τη συμβολή των συνεταιρισμών στην υπέρβαση της κρίσης A7 0222/ υποστηρίζει πως χάρη στην αποκεντρωμένη φύση του το συνεταιριστικό μοντέλο συμβάλλει σημαντικά στην υλοποίηση των προτεραιοτήτων για το 2020 που ορίζονται στην οδηγία (2009/28/EΚ) για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας καθώς και στην μετάβαση από την πυρηνική και εξ ορυκτών πηγών ενέργεια στην ανανεώσιμη ενέργεια σημειώνει σχετικά με το θέμα αυτό το γεγονός ότι πάνω από 1000 συνεταιρισμοί ανανεώσιμης ενέργειας έχουν δημιουργηθεί από πολίτες πιστεύει πως οι συνεταιρισμοί οι ενεργοί στον τομέα της ανανεώσιμης ενέργειας δίνουν στους πολίτες τη δυνατότητα να γίνουν συνεταιρικά μέλη τοπικών προγραμμάτων, και ενθαρρύνουν τις επενδύσεις σε έργα ανανεώσιμης ενέργειας, τα οποία με τη σειρά τους ενισχύουν την κοινωνική αποδοχή έναντι εγκαταστάσεων ανανεώσιμης ενέργειας φρονεί πως η συμμετοχή στην παραγωγή ενέργειας μπορεί να αυξήσει τόσο την ευαισθητοποίησή τους όσον αφορά την ανάγκη βιώσιμης και αποδοτικής ενεργειακής κατανάλωσης όσο και τον έλεγχο επί των ενεργειακών τους δαπανών ζητεί από την Επιτροπή να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στον ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι συνεταιρισμοί του κλάδου της ενέργειας στην προσπάθεια αύξησης της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης 7. εκτιμά πως αυτή η μεγαλύτερη ανθεκτικότητα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο συνεταιριστικό μοντέλο διακυβέρνησης, το οποίο βασίζεται στην συνιδιοκτησία, στη δημοκρατική συμμετοχή και στο δημοκρατικό έλεγχο, στην οργάνωση και στη διαχείριση από τα μέλη μετόχους, και στη σύμπνοια με την κοινότητα τονίζει πως η ανθεκτικότητα των συνεταιρισμών οφείλεται επίσης στη χαρακτηριστική τους μέθοδο κεφαλαιοποίησης, η οποία εξαρτάται λιγότερο από την εξέλιξη των χρηματοπιστωτικών αγορών και συνδέεται τόσο με την τοποθέτηση των πλεονασμάτων σε αποθεματικά, ει δυνατόν εν μέρει αδιαίρετα (και συγκεκριμένα υπό τη μορφή ενεργητικού που ενισχύει την συνεταιριστική κίνηση γενικότερα, μετά την αποπληρωμή οιωνδήποτε χρεών σε υποθέσεις εκκαθάρισης), όσο και με την επίτευξη των στόχων της επιχείρησης, παρουσιάζοντας ισορροπημένους κοινωνικούς και οικονομικούς στόχους και με σκοπό τη βελτίωση της λειτουργίας και δραστηριότητάς τους εκτιμά ότι το μοντέλο αυτό βοηθά τους συνεταιρισμούς να έχουν μια μακροπρόθεσμη προσέγγιση για πολλές γενεές και τις ενσωματώνει στην τοπική οικονομία, συμβάλλοντας στην τοπική βιώσιμη ανάπτυξη και αποθαρρύνοντας τη μετεγκατάστασή τους, ακόμη κι όταν αυτοί διεθνοποιούνται 8. διαπιστώνει ότι οι συνεταιρισμοί είναι σε θέση να καλύπτουν υπάρχουσες ή νέες ανάγκες με τρόπο αποτελεσματικό και αποδοτικό, σε τομείς όπως η διαχείριση πολιτιστικών πόρων και της δημιουργικότητας, η περιβαλλοντική βιωσιμότητα σε σχέση με νέους τρόπους ζωής και κατανάλωσης διαπιστώνει ότι οι συνεταιρισμοί έχουν ορίσει μεταξύ άλλων αξίες όπως προστασία της νομιμότητας: ένα παράδειγμα αποτελεί η Ιταλία, όπου σε αυτούς ανατίθεται η διαχείριση των στοιχείων που κατάσχονται σε βάρος οργανώσεων τύπου μαφίας 9. εκτιμά ότι οι συνεταιρισμοί πρέπει να ενταχθούν πλήρως στους στόχους των βιομηχανικών πολιτικών της ΕΕ και στις δράσεις που αναλαμβάνονται στο πλαίσιο αυτών των τελευταίων, λόγω μεταξύ άλλων της ουσιώδους συμβολής τους στις βιομηχανικές αναδιαρθρώσεις, που είναι ένα βασικό κεφάλαιο της νέας ευρωπαϊκής βιομηχανικής πολιτικής 10. επισημαίνει επίσης ότι οι συνεταιρισμοί, συνεργαζόμενοι μεταξύ τους, μπορούν να επιτυγχάνουν οικονομίες κλίμακας και να μοιράζονται εμπειρία και καλές πρακτικές, όπως επίσης και να συγκεντρώνουν και μεταβιβάζουν ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους, όποτε τούτο είναι αναγκαίο τονίζει ότι αυτή η εγγενής ευελιξία επιτρέπει στους συνεταιρισμούς να επιβιώνουν ακόμη και στους πιο δύσκολους καιρούς 11. επισημαίνει ότι στα διάφορα κράτη μέλη υπάρχουν διάφορες καλές πρακτικές με άριστα αποτελέσματα από συνεταιριστικές επιχειρήσεις από άποψη μεγέθυνσης, απασχόλησης, συντελεστών επιβίωσης και εκκίνησης νέων επιχειρήσεων, όπως π.χ. το σύστημα της «ενιαίας ενίσχυσης» στην Ισπανία, ο Νόμος Marcora στην Ιταλία, που επιτρέπουν τη χρηματοδότηση τη σύστασης νέων συνεταιρισμών μέσω των αποζημιώσεων ανεργίας, οι "συνεταιρισμοί απασχόλησης και δραστηριότητας" που δημιουργήθηκαν στη Γαλλία, την Ελβετία και το Βέλγιο επισημαίνει επίσης τους ομίλους μεμονωμένων συνεταιρισμών που μπορούν να μετατραπούν σε εθελοντική βάση σε μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους που καλύπτουν τομείς όπως η βιομηχανία, η γεωργία, η διανομή, τα χρηματοπιστωτικά, η Έρευνα και Ανάπτυξη, και η εκπαίδευση υψηλού επιπέδου επισημαίνει ότι η κατά τα πρότυπα της βρετανικής επιχείρησης Trust, συνεταιριστική επιχείρηση μπορεί να αποτελέσει και αποτελεσματικό υπόδειγμα χρηστής διαχείρισης επαγγελματικών ή ημι επαγγελματικών αθλητικών οργανώσεων, καθιστώντας δυνατή μια στενή ανάμιξη των σημαντικότερων ενδιαφερομένων των οπαδών στη διαχείριση ενός επαγγελματικού ή μη σωματείου καλεί την Επιτροπή να εξετάσει εμπεριστατωμένα αυτές τις καλές πρακτικές και να αξιολογήσει τη σκοπιμότητα ενσωμάτωσής τους στις ευρωπαϊκές πολιτικές υπέρ των επιχειρήσεων 12. θεωρεί σημαντική τη συμβολή των συνεταιρισμών στην ευρωπαϊκή οικονομία και στη σταθερότητα της απασχόλησης, ιδίως σε περιόδους κρίσης καλεί την Επιτροπή να επαναξιολογήσει το ρόλο της ΕΣΕτ (Ευρωπαϊκής Συνεταιριστικής Εταιρίας SCE) και να ενθαρρύνει τη σύσταση νέων συνεταιρισμών σε ευρωπαϊκή κλίμακα, μέσα από την προώθηση της ομιλοποίησης εθνικών συνεταιρισμών από διάφορα κράτη μέλη 13. τονίζει την ανάγκη ανάπτυξης, μεταξύ άλλων, του μοντέλου του Συνεταιρισμού Δραστηριοτήτων και Εργαζομένων, το οποίο οικοδομείται σταδιακά για να ανταποκριθεί στις ανάγκες των μετόχων της και εξελίσσεται όσο αναπτύσσονται οι δραστηριότητές της 14. παρατηρεί εντούτοις ότι οι συνεταιρισμοί δεν έχουν εξασφαλισμένη την επιτυχία 15. επισημαίνει ότι στα διάφορα κράτη μέλη παρατηρούνται διαφορετικές καταστάσεις οι οποίες αντικατοπτρίζουν νομικές και εννοιολογικές διαφορές ζητεί επομένως από την Επιτροπή να προβεί σε μια εξέταση των υφισταμένων νομοθεσιών, σε αναζήτηση κοινών κατευθύνσεων που, με σεβασμό προς την αρχή της επικουρικότητας, θα επιτρέψουν μια εναρμόνιση των βασικών στοιχείων, ώστε να αρθούν τα εμπόδια που παρεμβαίνουν στην ανάπτυξη //EP//TEXT+REPORT+A DOC+XML+V0//EL 3/8

6 21/6/2015 ΕΚΘΕΣΗ σχετικά με τη συμβολή των συνεταιρισμών στην υπέρβαση της κρίσης A7 0222/2013 των συνεταιρισμών 16. επισημαίνει ότι, με τη σύσταση ενός συνεταιρισμού ή με τη μεταβίβαση μιας επιχείρησης στους εργαζομένους της, αυτοί αναλαμβάνουν ένα σημαντικό οικονομικό κίνδυνο επισημαίνει ότι η χρηστή διαχείριση, ειδικά σε ένα συνεταιρισμό εργαζομένων, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την υποστήριξη και τον έλεγχο στη διαχείριση της επιχείρησης εκ μέρους των εργαζομένων Κανονιστικό πλαίσιο 17. εκτιμά πως αυτή η εγγενής ανθεκτικότητα θα πρέπει να ενισχυθεί με το να δώσουν τη σωστή προσοχή στους συνεταιρισμούς όλες οι σχετικές πολιτικές της ΕΕ που αποβλέπουν σε έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομική μεγέθυνση, και μέσω ενός διαφορετικού μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης που θα σέβεται το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο αλλά και με το να εξορθολογιστεί η ισχύουσα νομοθεσία της ΕΕ που αφορά τους συνεταιρισμούς συγκεκριμένα, εκτιμά πως πρέπει να γίνει αναφορά στο σημαντικό ρόλο των συνεταιρισμών στο πρόγραμμα δράσης για την «Επιχειρηματικότητα 2020» εκτιμά ότι θα πρέπει να ληφθούν τα αναγκαία μέτρα που θα εξασφαλίσουν δίκαιους κανόνες παιχνιδιού μεταξύ των συνεταιρισμών και των άλλων μορφών επιχειρηματικής οργάνωσης, διαφυλάσσοντας ταυτόχρονα τους σκοπούς και τις μεθόδους λειτουργίας των συνεταιρισμών καθώς και τον κοινωνικό τους χαρακτήρα 18. υπενθυμίζει την αναγκαιότητα του να αναγνωρίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση και να αντιμετωπίσει ισότιμα μέσω των νομοθετικών διατάξεων τις διαφορετικές μορφές επιχειρήσεων προκειμένου να επιτύχει το σεβασμό της ελεύθερης επιχειρηματικής πρωτοβουλίας ανεξαρτήτως του καταστατικού μιας επιχείρησης θεωρεί λυπηρό το ότι, στο «Πρόγραμμα Δράσης για την Επιχειρηματικότητα 2020», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν δίνει έμφαση στο ρόλο των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας, περιοριζόμενη στο να υπενθυμίσει τη συμβολή τους στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στην κοινωνική καινοτομία και τις μεγάλες δυσκολίες που συναντούν σε θέματα χρηματοδότησης συγκριτικά με τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις 19. καλεί συνεπώς την Επιτροπή να ενισχύσει τις υπηρεσίες της ιδρύοντας μια μονάδα αρμόδια για τους συνεταιρισμούς και τις άλλες οργανώσεις της κοινωνικής οικονομίας (όπως οι αλληλασφαλιστικές, τα ιδρύματα και οι ενώσεις με οικονομικές δραστηριότητες) με σκοπό την καλύτερη κάλυψη των μέτρων με επαρκές επίπεδο πόρων και την εποπτεία και διεκπεραίωση της χάραξης πολιτικής για κοινωνικο οικονομικές οργανώσεις παροτρύνει την Επιτροπή να επικεντρώσει όπως πρέπει την προσοχή της στην συνεταιριστικοποίηση των βιομηχανικών επιχειρήσεων και των επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών που είναι σε κρίση ή χωρίς διαδοχή, μέσω της δημιουργίας αυτού του είδους των υπηρεσιών 20. καλεί την Επιτροπή να προσδώσει μεγαλύτερη ευελιξία στους κανόνες για τις δημόσιες συμβάσεις υπέρ των επιχειρήσεων που διοικούνται από τους εργαζόμενους μέσω, λόγου χάρη, της πρόβλεψης κλειστής περιόδου υποβολής 21. καλεί επιπλέον την Επιτροπή να μεριμνήσει για τον συντονισμό των προσπαθειών στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας για την κοινωνική επιχειρηματικότητα και για την μείωση των διοικητικών φραγμών μεταξύ των δύο πρωτοβουλιών 22. καλεί τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν τη Σύσταση 193/2002 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO) και να αναθεωρήσουν τη νομοθεσία τους εκείνη που αφορά τους συνεταιρισμούς γενικότερα και ειδικότερα σε ειδικές συνεταιριστικές τυπολογίες όπως οι εργατικοί συνεταιρισμοί, κοινωνικοί συνεταιρισμοί, βιοτεχνικοί συνεταιρισμοί, συνεταιριστικές τράπεζες, ώστε να υιοθετήσουν μια συνολική πολιτική που θα στηρίζει το συνεταιριστικό επιχειρηματικό μοντέλο και θα δημιουργεί ένα κανονιστικό πλαίσιο ευνοϊκό για την αναγνώριση και την ανάπτυξη του ρόλου των συνεταιρισμών και των διευθυντικών τους οργανώσεων και για την ανάπτυξη συνεταιρισμών, ιδίως σε τομείς και κλάδους στους οποίους το μοντέλο αυτό αποδεδειγμένα έχει κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική προστιθέμενη αξία καλεί τα κράτη μέλη να προσδιορίσουν, σε συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους και τους λοιπούς κύκλους ενδιαφερομένων περιφερειακού και τοπικού επιπέδου, τους στρατηγικούς εκείνους τομείς που προσφέρονται για συνεταιριστικά σχήματα τονίζει ότι στα ανωτέρω θα πρέπει να συμπεριληφθεί η δημιουργία των κατάλληλων χρηματοπιστωτικών μηχανισμών και η αναγνώριση του ρόλου των συνεταιρισμών στο εθνικό κοινωνικό διάλογο, πέρα από το ρόλο των τραπεζών συνεταιριστικής πίστωσης που ανέκαθεν δίνουν ιδιαίτερη σημασία στη βιώσιμη και κοινωνικώς αποδεκτή χρηματοδότηση και που έχουν τοπικές ρίζες ζητεί να ληφθεί υπόψη η σύσταση αυτή κατά την αναθεώρηση του κανονισμού που αφορά το καταστατικό της Ευρωπαϊκής Συνεταιριστικής Εταιρίας (ΕΣΕτ/SCE) 23. υπογραμμίζει ότι τα οποιαδήποτε κανονιστικά μέτρα πρέπει να εκπονηθούν στο πλαίσιο ενός εύρωστου και εναρμονισμένου με τα διεθνή πρότυπα νομοθετικού πλαισίου, έτσι ώστε να αποφευχθούν αποκλίνουσες εθνικές ερμηνείες και οι κίνδυνοι εμφάνισης ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων ή μειονεκτημάτων σε περιφερειακή, εθνική ή μακροπεριφερειακή κλίμακα 24. επισημαίνει πόσο σημαντικό είναι να συμπεριλαμβάνονται οι συνεταιρισμοί σε όλα τα στάδια της διαδικασίας για μελλοντικές πρωτοβουλίες και επιχειρήσεις στις οποίες συμμετέχει η Ένωση και οι οποίες άπτονται των συνεταιρισμών Μεταβιβάσεις επιχειρήσεων και αναδιάρθρωση 25. εκτιμά πως η μεταβίβαση της κυριότητας μιας επιχείρησης στους υπαλλήλους της μέσω της σύστασης ενός συνεταιρισμού και άλλων μορφών συμμετοχής των εργαζομένων μπορεί να αποδειχθεί η καλύτερη λύση για να //EP//TEXT+REPORT+A DOC+XML+V0//EL 4/8

7 21/6/2015 ΕΚΘΕΣΗ σχετικά με τη συμβολή των συνεταιρισμών στην υπέρβαση της κρίσης A7 0222/2013 διασφαλιστεί η αδιάπτωτη συνέχειά της μιας επιχείρησης τονίζει ότι αυτού του είδους οι μεταβιβάσεις κυριότητας επιχειρήσεων στους μισθωτούς τους, ιδίως σε ό, τι αφορά τους συνεταιρισμούς εργαζομένων και τις εξαγορές από τους εργαζομένους (workers buy out), θα πρέπει να λαμβάνουν στήριξη από ειδικό κονδύλι του προϋπολογισμού της ΕΕ που να περιλαμβάνει και χρηματοπιστωτικούς μηχανισμούς ζητεί να δημιουργηθεί επειγόντως, με τη συνεργασία της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕ), των κοινωνικών εταίρων και των ενδιαφερόμενων κύκλων του συνεταιριστικού κινήματος, ένας ευρωπαϊκός μηχανισμός σχεδιασμένος να προαγάγει την ανάπτυξη των συνεταιρισμών και ειδικότερα τη μεταβίβαση της κυριότητας επιχειρήσεων μέσα από τη συνεταιριστική μορφή και, για παράδειγμα, με τη βοήθεια του μηχανισμού των αλληλασφαλιστικών ταμείων 26. τονίζει ότι η εξαγορά από τους εργαζομένους (workers buy out) γίνεται μια όλο και πιο διαδεδομένη πρακτική στα κράτη μέλη, απέναντι στην οικονομική κρίση καλεί συνεπώς την Επιτροπή να ορίσει χρηματοδοτικούς μηχανισμούς ή να επεκτείνει τους ήδη υπάρχοντες, ως κίνητρο υπέρ αυτής της πρακτικής 27. τονίζει τον ενεργό ρόλο των συνεταιρισμών κοινωνικής οικονομίας στην αναδιάρθρωση των ΜΜΕ, ειδικά μέσω των «κοινωνικών παρελκόμενων» (spin off) που διευκολύνουν την ένταξη όσων εργαζομένων μπορούν να χαρακτηρισθούν ως άτομα σε μειονεκτική θέση που αντιμετωπίζουν κρίσιμες εργασιακές συνθήκες, χάρη στο ότι μέσω της αλληλεγγύης ενισχύουν μια βελτιούμενη ικανότητα ανταπόκρισης στην κοινωνική ζήτηση 28. επισημαίνει ότι πολύ συχνά το πρόβλημα στο οποίο προσκρούει η μεταβίβαση της κυριότητας μιας επιχείρησης στους υπαλλήλους της δεν είναι μόνο πρόβλημα των μακρών διαδικασιών αλλά, ίσως και πιο σημαντικό, είναι και πρόβλημα έλλειψης γνώσεων στον τομέα του "επιχειρηματικού σεναρίου" μεταξύ των αρμοδίων επαγγελματιών (π.χ. δικηγόρων και λογιστών) και εντός του νομικού και εκπαιδευτικού συστήματος τονίζει ότι η επιμόρφωση και η ευαισθητοποίηση όλων των συντελεστών που εμπλέκονται στη σύσταση ή τη μεταβίβαση της κυριότητας των επιχειρήσεων θα μπορούσαν να συμβάλουν τα μέγιστα στην προαγωγή αυτής της πρακτικής συνιστά συνεπώς να αφιερώσουν τα οικεία προγράμματα σπουδών των πανεπιστημίων και των σχολών διαχείρισης επιχειρήσεων εκτενή χώρο στη μορφή της συνεταιριστικής επιχείρησης εκτιμά ακόμη ότι θα πρέπει επίσης να προωθηθεί μια καλύτερη γνώση του θέματος των συνεταιρισμών και να υποστηριχθεί οικονομικά η μεταβίβαση της κυριότητας επιχειρήσεων στους εργαζόμενους υπό συνεταιριστική μορφή, ακόμη και μέσω της στοχοθετημένης και έξυπνης χρήσης των διαρθρωτικών ταμείων, μεταξύ των συνδικάτων και των φορέων που αναλαμβάνουν την παροχή πληροφοριών σχετικά με την ίδρυση ή μεταβίβαση της κυριότητας επιχειρήσεων τονίζει την πραγματογνωμοσύνη που έχουν αποκτήσει οι συνεταιριστικές ομοσπονδίες σε ορισμένα κράτη μέλη σε θέματα σύστασης και μεταβίβασης επιχειρήσεων υπό μορφή συνεταιρισμού και ζητεί από την Επιτροπή να καταρτίσει διατάξεις για να διευκολύνει κυρίως τη συνεργασία και την ανταλλαγή ορθών πρακτικών και μεθόδων μεταξύ των επιχειρήσεων στο θέμα αυτό και να υποβάλει έκθεση στο Συμβούλιο και στο Κοινοβούλιο σχετικά με το αποτέλεσμα 29. καλεί τα κράτη μέλη να αναπτύξουν ένα πλαίσιο που θα διευκολύνει τις μεταβιβάσεις επιχειρήσεων στους υπαλλήλους, συμπεριλαμβανομένων χρηματοπιστωτικών μηχανισμών σχεδιασμένων για να βοηθήσουν τους υπαλλήλους να επενδύσουν σε επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν κρίση ή είναι χωρίς διαδοχή, καθώς και να θεσπίσουν προτιμησιακά δικαιώματα για τους υπαλλήλους, προκειμένου να δημιουργηθούν οι καλύτερες συνθήκες εν όψει της κατάθεσης μιας προσφοράς εξαγοράς για μια επιχείρηση που ετοιμάζεται να κλείσει 30. εκτιμά επίσης ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να υιοθετήσουν πολιτικές που να διευκολύνουν τους υπαλλήλους να συμμετέχουν στο κεφάλαιο και στα αποτελέσματα των επιχειρήσεών τους, μέσω συγκεκριμένων φορολογικών μηχανισμών υπό άλλες μορφές επίσης και στις επιχειρήσεις του βιομηχανικού κλάδου και του κλάδου των υπηρεσιών, και με την αναγκαία νομική προστασία και το αντίστοιχο ποσοστό συμμετοχής στη διοίκηση, στην εποπτεία, στη λήψη αποφάσεων και στην ευθύνη της επιχείρησης υπενθυμίζει ότι παρόμοιες δραστηριότητες θα αυξήσουν ενδεχομένως την ανταγωνιστικότητα του αντίστοιχου τομέα στο σύνολό του 31. υπογραμμίζει το θετικό στοιχείο μηχανισμών τυπικών του συνεταιριστικού μοντέλου, όπως είναι το αδιαίρετο των αποθεματικών, που επομένως δεν μπορούν να διανεμηθούν στα μέλη ούτε καν σε περίπτωση εκκαθάρισης, αλλά πρέπει να χρησιμοποιούνται για την ανάπτυξη του συνεταιριστικού κινήματος, και οι νομικές διατάξεις που διέπουν τη δυνατότητα τρίτων να εισφέρουν σε συνεταιρισμούς σε κεφάλαια κινδύνου, με ή χωρίς δικαίωμα ψήφου, όπως π.χ. ισχύει για τα αλληλασφαλιστικά ταμεία και την Cooperazione Finanza Impresa (CFI) στην Ιταλία, το Institut de Développement de l'economie Sociale (ESFIN IDES) στη Γαλλία, και η επενδυτική δομή της Mondragon Corporation στην Ισπανία 32. καλεί την Επιτροπή να προαγάγει πολιτικές και μέτρα υπέρ της διαφύλαξης των υφιστάμενων θέσεων απασχόλησης και όχι μόνο υπέρ της δημιουργίας νέων θέσεων σε νεοσυσταθείσες επιχειρήσεις ζητεί από την Επιτροπή να δημιουργήσει νέες υπηρεσίες για τις νέες επιχειρήσεις προκειμένου να υποστηριχθεί ο συνεταιριστικός τύπος επιχειρήσεων μέσω της αυξημένης ευαισθητοποίησης και των πρωτοβουλιών κατάρτισης 33. τονίζει ότι η μετατροπή μιας επιχείρησης που είναι σε κρίση σε έναν οικονομικώς βιώσιμο συνεταιρισμό απαιτεί επακριβή και έγκαιρη ανάλυση καλεί τις αρχές όλων των επιπέδων να συνεργάζονται με τους κοινωνικούς εταίρους και το συνεταιριστικό κίνημα για τη διενέργεια τέτοιων έγκαιρων αναλύσεων και για την αξιολόγηση της βιωσιμότητας και χρησιμότητας της μετατροπής μιας επιχείρησης σε συνεταιρισμό πιστεύει ότι τα συνδικάτα και οι ομοσπονδίες συνεταιρισμών πρέπει επίσης να ενταχθούν σε αυτή τη διαδικασία 34. προτείνει να κάνει η Επιτροπή μια λεπτομερή απογραφή των καλύτερων πρακτικών που εφαρμόζονται στα κράτη μέλη, και των εθνικών νόμων που ευνοούν την αναδιάρθρωση επιχειρήσεων υπό μορφή συνεταιρισμού, και ιδίως τους νόμους που αφορούν την εξαγορά επιχειρήσεων, το νομικό καθεστώς της πτώχευσης, τους χρηματοπιστωτικούς μηχανισμούς, τους φορείς στήριξης της επιχειρηματικότητας, και την "οριζόντια" //EP//TEXT+REPORT+A DOC+XML+V0//EL 5/8

8 21/6/2015 ΕΚΘΕΣΗ σχετικά με τη συμβολή των συνεταιρισμών στην υπέρβαση της κρίσης A7 0222/2013 επιχειρηματική ομαδοποίηση συνεταιριστικών επιχειρήσεων τονίζει πόσο σημαντική είναι η συμμετοχή των συνεταιρισμών σε μια τέτοια απογραφή για τον καθορισμό των προτεραιοτήτων καλεί, προς τούτο, την Επιτροπή να μελετήσει την ανάπτυξη μιας βάσης δεδομένων που θα συλλέγει συστηματικά τις περιπτώσεις και πληροφορίες σχετικά με τη συνεταιριστικοποίηση με σκοπό τη διάχυση των βέλτιστων πρακτικών και τη συλλογή συνεκτικών δεδομένων 35. ζητεί από την Επιτροπή κι από τα κράτη μέλη να διευκολύνουν και να προαγάγουν τη δημιουργία συσπειρώσεων (clusters) συνεταιρισμών και επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας για να τις βοηθήσουν να συγκεντρώσουν τους πόρους που χρειάζονται για να διαδραματίσουν σημαντικότερο ρόλο στην αλυσίδα παραγωγής και διανομής και να επιτυγχάνουν τις απαιτούμενες οικονομίες κλίμακας για τη χρηματοδότηση δραστηριοτήτων έρευνας, ανάπτυξης και καινοτομίας Πρόσβαση στη χρηματοδότηση και στην επιχειρηματική στήριξη 36. τονίζει ότι οι συνεταιριστικές επιχειρήσεις του βιομηχανικού κλάδου και του κλάδου των υπηρεσιών, και ιδίως οι μικρές και μεσαίες εξ αυτών, δεν είναι σε θέση, για διάφορους λόγους μεταξύ των οποίων και η φύση της επιχειρηματικής τους μορφής, να βρουν επιχειρηματικά κεφάλαια και πιστώσεις στην κεφαλαιαγορά επισημαίνει επίσης ότι οι συνεταιρισμοί των εργαζομένων σε τομείς έντασης κεφαλαίου δεν μπορούν συνήθως να αντλήσουν μεγάλες ποσότητες κεφαλαίων από τα μέλη τους κι ότι ενδείκνυται επομένως να δημιουργηθούν κατάλληλοι χρηματοδοτικοί μηχανισμοί που θα επιτρέπουν να γίνουν σεβαστές οι δικές τους επιχειρηματικές μορφές 37. υπενθυμίζει ότι το θέμα της πρόσβασης στις πιστώσεις για τους συνεταιρισμούς έχει ιδιαίτερη σημασία λόγω της ιδιαίτερης δομής τους καλεί επομένως την Επιτροπή, την Επιτροπή της Βασιλείας και την ΕΤΕ να καταρτίσουν και να εφαρμόσουν ποιοτικές παραμέτρους, επίσης σε ό, τι αφορά την χορήγηση πιστώσεων και χρηματοδοτήσεων, ώστε να διαφοροποιηθεί ο ρόλος των συνεταιρισμών, μεταξύ των οποίων είναι και οι συνεταιρισμοί κοινωνικής οικονομίας, έναντι των άλλων επιχειρηματικών μορφών 38. θεωρεί αναγκαία την ενίσχυση της κεφαλαιοποίησης και αυτοχρηματοδότησης των συνεταιρισμών που αξιοποιούν καλύτερα τους πόρους που μπορούν να συνεισφέρουν οι συνεταίροι καλεί την Επιτροπή να προωθήσει πρωτοβουλίες υπέρ της αυτοχρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένων φορολογικών πλεονεκτημάτων, έστω χρονικά περιορισμένων, μετά τη σύσταση ή τη διενέργεια εξαγοράς (buy out), χωρίς τούτο να θεωρείται κρατική ενίσχυση 39. επισημαίνει ότι σε μερικά κράτη μέλη οι εξωτερικοί συμβαλλόμενοι μπορούν να παράσχουν επιχειρηματικά κεφάλαια σε συνεταιρισμούς αποκτώντας μόνο περιορισμένα ή και μηδενικά δικαιώματα ψήφου, προκειμένου να γίνονται σεβαστά τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα των μελών και οι δομές ελέγχου, κι ότι αυτή η δυνατότητα επέτρεψε σε συνεταιρισμούς να βελτιώσουν το διάλογο με άλλους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς επιδοκιμάζει αυτές τις πολιτικές και προτρέπει τα κράτη μέλη να διευκολύνουν την πρόσβαση των συνεταιρισμών στην πίστωση 40. εκτιμά πως η Επιτροπή, από κοινού με την ΕΤΕ και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων θα πρέπει να φροντίσουν ώστε οι συνεταιρισμοί να έχουν πρόσβαση σε χρηματοπιστωτικούς μηχανισμούς ευρωπαϊκού επιπέδου συμπεριλαμβανομένου, όπου είναι σκόπιμο, του Σχεδίου Δράσης για τη χρηματοδότηση των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων που είχε προταθεί από την Πράξη για την Ενιαία Αγορά και να κάνουν μια ιδιαίτερη προσπάθεια μαζί με τον τραπεζικό συνεταιριστικό τομέα ώστε τούτο να καταστεί όντως δυνατό επισημαίνει ότι παρόμοιες δραστηριότητες μπορούν να βελτιώσουν την λειτουργία της ενιαίας αγοράς 41. εκτιμά ότι τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά των συνεταιριστικών τραπεζών πρέπει να ληφθούν υπόψη στον κανονισμό για τις χρηματοπιστωτικές αγορές και στην εκτελεστική νομοθεσία που ακολουθεί 42. τονίζει πως τα προγράμματα και ταμεία που δημιουργούνται βάσει του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου ( ) θα πρέπει να παίξουν σημαντικό ρόλο ως μηχανισμοί στήριξης των συνεταιρισμών υποστηρίζει ότι, κατά την κατάρτιση των διαφόρων επιχειρησιακών προγραμμάτων, θα πρέπει να δίνεται έμφαση στη διευκόλυνση της ίδρυσης νέων συνεταιρισμών, παρέχοντας στήριξης για την ανάπτυξη βιώσιμων επιχειρήσεων και για μια υπεύθυνη αναδιάρθρωση, συμπεριλαμβανομένων συγκεκριμένα μέτρων σχετικά με τη μεταβίβαση της κυριότητας των επιχειρήσεων στους υπαλλήλους, τους κοινωνικούς συνεταιρισμοί, στην τοπική ανάπτυξη και στην κοινωνική, τεχνολογική και διαδικαστική καινοτομία, με τη χρήση συνολικών επιχορηγήσεων και άλλων χρηματοπιστωτικών μηχανισμών, συμπεριλαμβανομένου του Ταμείου Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση 43. εκτιμά πως στο πλαίσιο του ενωσιακού και εθνικού χρηματοδοτικού σχεδιασμού ιδιαίτερη προσοχή (ή ένα συγκεκριμένο ποσοστό) θα πρέπει να δοθεί στους συνεταιρισμούς που έχουν ως σκοπό να διευκολύνουν να έχουν πρόσβαση στην απασχόληση οι "εργαζόμενοι σε μειονεκτική θέση" σύμφωνα με τον ορισμό του Κανονισμού ΕΚ 2204/2002, ώστε να παγιωθούν και να αναπτυχθούν υψηλότερα και καλύτερα επίπεδα κοινωνικής προστασίας 44. ζητεί από την Επιτροπή να στηρίξει, στο πλαίσιο της επόμενης οικονομικής χρήσης, ένα πιλοτικό πρόγραμμα στήριξης της μεταβίβασης της κυριότητας των επιχειρήσεων που αντιμετωπίζουν κρίση στους εργαζομένους τους, ώστε αυτοί να μπορούν να συνεχίζουν τις δραστηριότητές τους, και με τον τρόπο αυτό να δημιουργούν νέους συνεταιρισμούς που θα μπορούν να ανορθώνουν τις επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν κρίση ή είναι υπό πτώχευση 45. καλεί την Επιτροπή να λάβει μέτρα για τη στήριξη της απασχόλησης των νέων στον τομέα των συνεταιρισμών καλεί την Επιτροπή να ενθαρρύνει την εντός των κρατών μελών εξάπλωση του συνεταιριστικού μοντέλου, ως προνομιακού μέσου για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας //EP//TEXT+REPORT+A DOC+XML+V0//EL 6/8

9 21/6/2015 ΕΚΘΕΣΗ σχετικά με τη συμβολή των συνεταιρισμών στην υπέρβαση της κρίσης A7 0222/ πιστεύει ότι τα κράτη μέλη πρέπει επίσης να λάβουν μέτρα για να διευκολύνουν την πρόσβαση των συνεταιρισμών σε ολόκληρο το φάσμα των υπηρεσιών επιχειρηματικής στήριξης, διότι τούτο θα τους βοηθήσει να συμβάλουν περαιτέρω σε μια βιώσιμη ανάπτυξη των οικονομιών τους προτρέπει επομένως τα κράτη μέλη να θεσπίσουν μέτρα που θα διευκολύνουν την πρόσβαση των συνεταιρισμών στις πιστώσεις, ιδίως δε των συνεταιρισμών εργαζομένων, των κοινωνικών συνεταιρισμών, των βιοτεχνικών συνεταιρισμών και των συνεταιρισμών που σχηματίζονται από μικροσκοπικές επιχειρήσεις 47. εκτιμά πως τα κράτη μέλη θα πρέπει να υιοθετήσουν μέτρα για την άρση κάθε φραγμού νομικής, διοικητικής ή γραφειοκρατικής φύσης που εμποδίζει ή περιορίζει την ανάπτυξη των συνεταιρισμών 48. φρονεί ότι η πρόσβαση των μικρών συνεταιριστικών πιστωτικών ενώσεων στις αγορές πρέπει να διευκολυνθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη 49. εκτιμά ακόμη ότι τα δίκτυα συνεργασίας μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, όπως εκείνα που ήδη υπάρχουν στην ΕΕ υπό συνεταιριστική μορφή (βιοτεχνικοί συνεταιρισμοί, συνεταιρισμοί μικρομεσαίων επιχειρήσεων, συνεταιρισμοί δημιουργίας δραστηριοτήτων και απασχόλησης κ.λπ.), θα πρέπει να ενθαρρύνονται, δεδομένου ότι ενισχύουν σημαντικά τη δημιουργία και βιωσιμότητα των μικροσκοπικών και μικρών επιχειρήσεων μέσα από το κοινό μάρκετινγκ, τις κοινές αγορές ή άλλες υπηρεσίες και βοηθούν τις εν λόγω επιχειρήσεις να καταστούν πηγές καινοτομιών 50. πιστεύει ότι, για να υποστηριχθεί η δημιουργία νέων συνεταιρισμών, πρέπει να αναπτυχθούν υπηρεσίες για τις νέες συνεταιριστικές επιχειρήσεις πιστεύει επιπλέον ότι πρέπει να ενθαρρυνθούν τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο πρωτοβουλίες που προάγουν το συνεταιριστικό μοντέλο μεταξύ επίδοξων νέων επιχειρηματιών (π.χ. σε προγράμματα σπουδών πανεπιστημίων) 51. αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο, στην Επιτροπή, και στις κυβερνήσεις και κοινοβούλια των κρατών μελών. (1) Κείμενα που εγκρίθηκαν, P6_TA(2009)0062. (2) Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA(2012)0071. (3) Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA(2013)0005. (4) ΕΕ L 207, , σ. 1. (5) ΕΕ L 385, , σ. 14. (6) ΕΕ C 93, , σ. 2. (7) CCMI/093. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Ημερομηνία έγκρισης Αποτέλεσμα της τελικής ψηφοφορίας +: : 0: Βουλευτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία Amelia Andersdotter, Josefa Andrés Barea, Zigmantas Balčytis, Ivo Belet, Bendt Bendtsen, Fabrizio Bertot, Reinhard Bütikofer, Giles Chichester, Pilar del Castillo Vera, Christian Ehler, Vicky Ford, Adam Gierek, Norbert Glante, Jacky Hénin, Kent Johansson, Romana Jordan, Krišjānis Kariņš, Lena Kolarska Bobińska, Judith A. Merkies, Jaroslav Paška, Vittorio Prodi, Miloslav Ransdorf, Herbert Reul, Teresa Riera Madurell, Jens Rohde, Paul Rübig, Amalia Sartori, Salvador Sedó i Alabart, Patrizia Toia, Catherine Trautmann, Claude Turmes, Adina Ioana Vălean, Kathleen Van Brempt, Alejo Vidal Quadras, Ιωάννης Α. Τσουκαλάς, Владимир Уручев Αναπληρωτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία Ioan Enciu, Elisabetta Gardini, Roger Helmer, Jolanta Emilia Hibner, Yannick Jadot, Seán Kelly, Vladimír Remek //EP//TEXT+REPORT+A DOC+XML+V0//EL 7/8

10 Υποσημείωση 2 Έγκριση πρότασης από τo Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για το πιλοτικό πρόγραμμα «μεταβίβαση επιχειρήσεων στους εργαζομένους για την δημιουργία συνεταιρισμών» ύψους ευρώ

11 21/6/2015 Δίκτυο ΚΑΠΑ Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε την... ή τηλέφωνο Κωδικός πρόσβασης Εγγραφή Να παραμείνω συνδεδεμένος Ξεχάσατε τον κωδικό σας; Σύνδεση Ο χρήστης Δίκτυο ΚΑΠΑ κοινοποίησε τη δημοσίευση του χρήστη Patrizia Toia. 23 Οκτωβρίου 2014 Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε την τροποποίηση του προϋπολογισμού του 2015 μετά παρουσίαση της πρότασης από την ευρωβουλευτή Patrizia Toia σχετικά με την εκκίνηση ενός πιλοτικού προγράμματος Ευρώ για τη στήριξη της μετατροπής επιχειρήσεων στη μορφή συνεταιρισμού. Για την ΕΕ, αυτό είναι άλλο ένα βήμα προς την αναγνώριση του τρίτου τομέα και της κοινωνικής οικονομίας», είπε η κα Toia, η οποία παρουσίασε πρόσφατα μια έκθεση με θέμα «Ο ρόλος των συνεταιρισμών στην κρίση». Ευχαριστούμε την κα Toia, εξ ονόματος όλων των ευρωπαϊκών συνεταιριστικών επιχειρήσεων Η Τετάρτη ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ενέκρινε την τροποποίηση του προϋπολογισμού του 2105 που υποβλήθηκε από την επικεφαλής της αντιπροσωπείας των ευρωβουλευτών του Δημοκρατικού, Patrizia Toia, για να ξεκινήσει ένα πιλοτικό πρόγραμμα των ευρώ, με στόχο τη διευκόλυνση της δημιουργίας συνεταιρισμών εργαζομένων από εταιρίες που έχουν πτωχεύσει ή δεν έχουν διάδοχη ιδιοκτησία μετά από συνταξιοδότηση. «Είναι ένα ακόμη βήμα προς τα εμπρός για την ευρωπαϊκή αναγνώριση του τρίτου τομέα και της κοινωνικής οικονομίας, είπε η κα Toia, η οποία παρουσίασε πρόσφατα μια έκθεση με θέμα «Ο ρόλος των συνεταιρισμών στην κρίση». Το πιλοτικό σχέδιο, είπε, «έχει ως σκοπό επίσης να βοηθήσει και να εκπαιδεύσει τους εργοδότες και τους εργαζόμενους, καθώς και τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, τις επαγγελματικές ενώσεις, τις οργανώσεις εργαζομένων και τις δημόσιες αρχές σχετικά με την προστιθέμενη αξία αυτής της επιλογής μεταβίβασης των επιχειρήσεων.» Ελληνικά Απόρρητο Όροι Cookies Οι διαφημίσεις μου Περισσότερα Facebook 2015 Patrizia Toia Toia: via libera a mio progetto per le cooperative di lavoratori che rilevano le aziende Mercoledì la plenaria del Parlamento europeo ha approvato l'emendamento al bilancio 2105 presentato dalla capodelegazione degli eurodeputati Pd, Patrizia Toia, per avviare un progetto pilota con euro finalizzato a facilitare la creazione di cooperative di lavoratori per rilevare aziende in fallimento o senza successore. "E' un altro passo avanti dell'europa per il riconoscimento del terzo settore e dell'economia sociale", ha dichiarato Toia che nei mesi scorsi aveva presentato un rapporto sul "Ruolo delle cooperative nella crisi". Il progetto pilota, ha spiegato, "vuole anche contribuire a sensibilizzare imprenditori, lavoratori, così come sindacati, associazioni imprenditoriali, organizzazioni del lavoro e autorità pubbliche circa il valore aggiunto di questa opzione per il trasferimento delle imprese". Δείτε τη μετάφραση Μου αρέσει! Σχολιάστε 1/1

12 Υποσημείωση 3 Πιλοτικό πρόγραμμα «μεταβίβαση επιχειρήσεων στους εργαζομένους για την δημιουργία συνεταιρισμών»

13 21/6/2015 Growth European Commission Contracts & Grants European Commission Projects supporting business transfers to employees creating a cooperative in order to ensure the sustainability of SMEs Published on: 04/06/2015, Last update: 05/06/2015 Deadline: Number: 10/09/ /G/GRO/PPA/15/8265 The main objective of this call for expressions of interest is to improve the environment for transferring businesses to employees or workers organised in cooperative form and to raise awareness about the benefits of a cooperative model in Europe. This shou Projects to be supported under this call shall include the following categories of action: identification and assessment of the existing legislative, regulatory and administrative practices and support schemes that are related to cooperatives and/or are applied in the process of transferring businesses to employees/workers; development of a common methodology that could be used across Europe to produce comparable information on transfers of businesses to employees/workers organised into a cooperative; development of trans European methods, training modules, practices and tools for advisors in business transfers on issues related to transfers to employees/workers and to the cooperative model so that advisors are equipped with the necessary expertise and knowledge to provide a comprehensive and cooperative specific support during the whole transfer process; organisation of cross border dedicated trainings, workshops or seminars for business transfer advisors to test new methods, training modules, practices and tools, including ways of assessing their efficiency and adaptability; promoting the option of transfers to employees/workers among entrepreneurs, employees and workers themselves, business associations, trade unions, financial institutions, credit groups and investment banks, trade associations, business support providers and public authorities; ensuring a proper transfer of knowledge and expertise on transferring a business to employees/workers and the cooperative model between the administrations of EU countries with a long cooperative tradition and those where the cooperative model is not sufficiently well known and recognised. Proposals shall: be implemented by transnational consortia composed by partners established in EU countries; be technically and financially sustainable; be measurable; give visibility to the EU's support of the project. Maximum EU contribution per project: EUR 250, Submission of proposals You can submit your proposals online using the Submission and Evaluation of Proposals programme (SEP). You will need an ECAS account. The deadline for electronic submission is 10 September 2015, hours (Brussels time). Please find the text of the Call and other relevant documentation below. Please note that additional information may be posted on this webpage during the publication stage. We therefore encourage you to visit this page regularly. Documents & links databases/newsroom/cf/itemdetail.cfm?item_id=8294&lang=en&title=projects supporting business transfers to employee 1/2

14 21/6/2015 Growth European Commission Contracts & Grants Original format. PDF format with official reference. Call text Business Transfers to employees ( (175 KB) Guide for Applicants Call Business Transfers to employees ( (210 KB) Draft grant agreement Call Business Transfers to employees ( (207 KB) 5_9_2_Form B1_B2_2013.pdf ( (294 KB) Contact GROW CFP PP15 TTE GROW CFP PP15 databases/newsroom/cf/itemdetail.cfm?item_id=8294&lang=en&title=projects supporting business transfers to employee 2/2

15 Υποσημείωση 5 Έκθεση από την SGECOL προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τις συνεταιριστικές νομοθεσίες των κρατών μελών

16 21/6/2015 Φωτογραφίες Χρονολογίου Euricse European Reserach Institute on Cooperative and Social Enterprises Facebook ή τηλέφωνο Κωδικός πρόσβασης Εγγραφή Να παραμείνω συνδεδεμένος Ξεχάσατε τον κωδικό σας; Σύνδεση Φωτογραφίες Χρονολογίου Επιστροφή στο άλμπουμ Φωτογραφίες του χρήστη Euricse European Reserach Institute on Cooperative and Social Enterprises Σελίδα του χρήστη Euricse European Reserach Institute on Cooperative and Social Enterprises Προηγούμενη Επόμενο Euricse European Reserach Institute on Cooperative and Social Enterprises Interesting debate after the presentation of the Draft Principles of European cooperative law. The cooperative movement is very well represented and the issues raised are very interesting and useful for further work of the Study Group on European Cooperative Law. The biggest attention is raised by the distinction suggested by the experts in the Draft Principles between two types of cooperatives: traditional mutual cooperatives and general interest cooperatives. For more information download the document at the following link: Άλμπουμ: Φωτογραφίες Χρονολογίου Κοινοποίηση σε: Ανοίξτε την Προβολή φωτογραφιών Λήψη Δημόσια Ενσωματώστε τη δημοσίευση Δείτε τη μετάφραση 9 Ιουνίου Αρέσει στον Lucas Mprechas. 1 κοινοποίηση Εγγραφή Σύνδεση Messenger Κινητό Βρείτε φίλους Εμβλήματα Άτομα Σελίδες Τοποθεσίες Παιχνίδια Τοποθεσίες Πληροφορίες Δημιουργία διαφήμισης Δημιουργία Σελίδας Προγραμματιστές Θέσεις εργασίας Απόρρητο Cookies Οι διαφημίσεις μου Όροι Βοήθεια Facebook 2015 Ελληνικά 1/1

17 Υποσημείωση 6 Συνεταιρισμοί & κοινωνική οικονομία για την Ελλάδα Έκθεση της CICOPA με χρηματοδότηση του ILO σελίδες 23 παρ 2.3 σελίδα 27 (1500 μεταβιβάσεις επιχειρήσεων από την CICOPA) και σελίδα 58

18 Διεθνής Οργανισμός Βιομηχανικών Συνεταιρισμών και Συνεταιρισμών Προσφοράς Υπηρεσιών και Βιοτεχνών τομεακός οργανισμός της Διεθνούς Συνεταιριστικής Συμμαχίας (ICA) Έκθεση που ανατέθηκε και χρηματοδοτήθηκε από την ILO Συνεταιρισμοί & κοινωνική οικονομία για την Ελλάδα Τρόποι προώθησης της κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα μέσω εργατικών συνεταιρισμών, κοινωνικών συνεταιρισμών και συνεταιρισμών βιοτεχνών & μικρομεσαίων επιχειρήσεων Σεπτέμβριος 2013

19 Η CICOPA, o Διεθνής Οργανισμός Συνεταιρισμών Βιομηχανικών, Βιοτεχνικών, Προσφοράς Υπηρεσιών και Παραγωγών, είναι τομεακός οργανισμός της Διεθνούς Συνεταιριστικής Συμμαχίας από το Τα μέλη της είναι αντιπροσωπευτικοί οργανισμοί συνεταιρισμών παραγωγών από διαφορετικούς τομείς: κατασκευών, βιομηχανική ς παραγωγής, υπηρεσιών γενικού συμφέροντος, μεταφορών, υπηρεσιών πνευματικού τύπου, βιοτεχνικής δραστηριότητας, μέριμνας για την υγεία, κοινωνική μέριμνα κλπ. Τα συνεταιριστικά μέλη της είναι υποστηρικτικοί, οργανισμοί οι οποίοι προωθούν συνεταιρισμούς στους προαναφερθέντες τομείς. Η CICOPA, αυτήν τη στιγμή, α- παρτίζεται συνολικά από 46 μέλη σε 31 χώρες (τέσσερις από τους οποίους είναι οργανισμοί ανάπτυξης). Η CICOPA έχει δύο περιφερειακούς οργανισμούς CECOP CICOPA Ευρώπη και CICOPA Α- μερική. SECRETARIAT: Διεύθυνση: avenue Milcamps Belgium Τηλέφωνο : cicopa@cicopa.coop web : 2

20 Συνεταιρισμοί & κοινωνική οικονομία για την Ελλάδα 3

21 4

22 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ευχαριστήρια Εισαγωγή από τον Bruno Roelants, Γενικό Γραμματέα της CICOPA ΜΕΡΟΣ 1: Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 1.1. Κοινωνικός αντίκτυπος της κρίσης 1.2. Εξέλιξη και ανάπτυξη της τεχνολογίας των συνεταιρισμών και της κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα 1.3. Ανάλυση της υπάρχουσας σχετικής νομοθεσίας ΜΕΡΟΣ 2: ΒΑΣΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΤΗΣ CICOPA ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΗΣΕΙ ΣΤΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ 2.1 Το δίκτυο της CICOPA 2.2. Κοινωνικές υπηρεσίες, με ιδιαίτερη έμφαση στους παιδικούς σταθμούς και οίκους ευγηρίας 2.3. Επιχειρηματικές μεταβιβάσεις προς εργαζομένους σύμφωνα με το εργατικό συνεταιριστικό πλαίσιο 2.4. Συνεταιρισμοί βιοτεχνών και μικρών επιχειρήσεων 2.5. Παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας από συνεταιρισμούς 2.6. Συγκρότηση συνεταιριστικών «θερμοκοιτίδων» 2.7. Οικονομικά όργανα για την ανάπτυξη των συνεταιρισμών 2.8. Συγκρότηση δικτύων, ομάδων και κοινοπραξιών 2.9. Εργατικοί και κοινωνικοί συνεταιρισμοί σε αγροτικά πλαίσια Πολυμερείς συνεταιρισμοί Μεικτοί και μεταβατικού τύπου συνεταιρισμοί Συνεταιρισμοί και αναδυόμενοι τομείς όπως π.χ.. τουρισμός Εργατικοί συνεταιρισμοί που χειρίζονται ειδικές κοινωνικές προκλήσεις ΜΕΡΟΣ 3: ΠΡΟΣ ΕΝΑ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 3.1. Οργάνωση σύνθετων αναπτυξιακών σχεδίων 3.2. Επεξήγηση αναπτυξιακής στρατηγικής της CICOPA 3.3. Δημιουργία ινστιτούτων (δημιουργία και ανάπτυξη συνεταιριστικών οργανισμών 3.4. Επεξήγηση προτύπων και νομοθετική ειδική γνώση 3.5. Εμβληματικό παράδειγμα της Βραζιλίας: από γενικούς ή ανυπόστατους συνεταιρισμούς στην εφαρμογή των προτύπων της CICOPA και της έγκρισης ενός συνεταιριστικού νόμου 5

23 ΜΕΡΟΣ 4: ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Παράρτημα 1. Πρόταση 193 του ILO για την Προώθηση των Συνεταιρισμών Παράρτημα 2. Παγκόσμια Διακήρυξη για τους Εργατικούς Συνεταιρισμούς Παράρτημα 3. Παγκόσμια Πρότυπα Κοινωνικών Συνεταιρισμών της CICOPA Παράρτημα 4. Προτάσεις Πολιτικής σύμφωνα με το Διεθνές Έτος Συνεταιρισμών (IYC) Ευχαριστίες Η CICOPA επιθυμεί να ευχαριστήσει όλα τα μέλη της για τη συνεχή υποστήριξη και συνεργασία. Συγκεκριμένα, θα πρέπει να ευχαριστήσουμε τα ακόλουθα πρόσωπα για την ουσιαστική συνεισφορά τους και για τις πληροφορίες που μας παρείχαν: Jose Arildo Mota Lopes και Victor Mellẚo της Ένωσης Συνεταιρισμών και Αλληλέγγυων Επιχειρήσεων της Βραζιλίας (UNISOL), Jose Orbaiceta της Εργατικής Συνεταιριστικής Ομοσπονδίας της Αργεντινής (FECOTRA) Isabel Soto της Ανδαλουσιανής Ομοσπονδίας Εργατικών Συνεταιρισμών (FAECTA), Hazel Concoran και Peter Hough της Καναδικής Εργατικής Ομοσπονδίας Συνεταιρισμών (CWCF), Melissa Hoover της Αμερικανικής Ομοσπονδίας Εργατικών Συνεταιρισμών (USFWC) και Yoshi Yamada της Ιαπωνικής Ένωσης Εργατικών Συνεταιρισμών. Επίσης από καρδίας ευχαριστούμε από καρδιάς τους Λουκά Μπρέχα και Δημήτριο Κιτσικόπουλο που ανήκουν στον Ελληνικό Μη Κυβερνητικό Οργανισμό «Δίκτυο ΚΑΠΑ» για το υλικό που μας έστειλε, και την πολύτιμη βοήθεια που μας παρείχαν σχετικά με την ελληνική συνεταιριστική νομοθεσία, καθώς επίσης και την προσεκτική τους επανάγνωση του πρώτου μέρους αυτής της αναφοράς. 6

24 Εισαγωγή Η CICOPA βρίσκεται στην ευχάριστη θέση να παραδώσει στην ILO αυτήν την αναφορά, για το πως η εμπειρία συνεταιρισμών και οργανισμών συνεταιριστικής υποστήριξης από το παγκόσμια διαδεδομένο δίκτυό της θα μπορούσε να βοηθήσει την Ελλάδα να συνέρθει οικονομικά με ένα βιώσιμο τρόπο. Μια πολύ ξεκάθαρη παρατήρηση έχει γίνει: οι συνεταιρισμοί γενικά και αυτοί του παγκόσμιου δικτύου της CICOPA πορεύονται καλύτερα κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας κρίσης, διανύοντας τώρα την έκτη τους χρονιά, σε σύγκριση με άλλους τύπους επιχειρήσεων παρομοίων τομέων, μεγεθών και χωρών. Όχι μόνο τα στοιχεία, αλλά επίσης και οι αιτίες μιας τέτοιας ανθεκτικότητας έχουν αναλυθεί από την CICOPA και τους περιφερειακούς φορείς αυτής, καθώς επίσης και από άλλους συνεταιριστικούς οργανισμούς σε μία σειρά ερευνών, αναφορών, βιβλίων και ταινιών τύπου ντοκιμαντέρ. Δεν χρειάζεται καν να τονίσουμε εδώ, ότι αυτός ο δημιουργικός τύπος ανθεκτικότητας, είναι ένα μείγμα μιας μεγάλης καινοτομίας όλων των ήδη αναπτυχθέντων τομέων (οργανωτικών, κοινωνικών, διαχειριστικών, τεχνικών). Όπως και στις προηγούμενες κρίσεις, οι συνεταιρισμοί για άλλη μια φορά επιδεικνύουν ότι είναι ο βασικός πυλώνας στην ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας. Οι εργατικοί, κοινωνικοί και οι συνεταιρισμοί βιοτεχνών παίζουν ένα συγκεκριμένο ρόλο σε αυτό, σε πολλές βιομηχανίες και υπηρεσίες και σε περιοχές αστικές καθώς και αγροτικές όπως σε χώρες όπου οι ίδιοι συνεταιρισμοί συγκεκριμένα είναι εξαιρετικά αναπτυγμένοι (πχ. Ιταλία, Γαλλία, Καναδά ή Βραζιλία) μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι σε αυτές τις περιπτώσεις οι πιο πάνω αναφερόμενοι συνεταιρισμοί συνεισφέρουν στην ενδυνάμωση άλλων μορφών συνεταιρισμών, όπως σε αγροτικούς, καταναλωτικούς και τραπεζικούς συνεταιρισμούς καθώς επίσης και σε άλλους τύπους κινήτρων κοινωνικής και αλληλοϋποστηρικτικής οικονομίας. Στο πρώτο μέρος αυτής της αναφοράς θα συνοψίσουμε τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ελλάδα καθώς και το υπάρχον συνεταιριστικό και κοινωνικής οικονομίας πλαίσιο σε σχέση με το ρυθμιστικό πλαίσιο και με αυτό που στην πραγματικότητα υπάρχει. Στο δεύτερο πιο εκτεταμένο μέρος, θα προσπαθήσουμε να συνοψίσουμε μερικές απο τις διηπειρωτικές εμπειρίες και τεχνογνωσίες του δικτύου της CICOPA.Περιοριστήκαμε σε περιοχές που φαίνονταν να είναι περισσότερο σχετικές με το Ελληνικό πλαίσιο σήμερα, όπως επιχειρηματική μεταβίβαση επιχειρήσεων (που βρίσκονται στο χείλος του κλεισίματός τους) στους εργαζομένους τους, ένταξη ευπαθών ομάδων, κοινωνικές υπηρεσίες για τα μικρά παιδιά και τους ηλικιωμένους, αγροτική οικονομία, ομάδες βιοτεχνών, τουρισμός, οικονομική οργάνωση μεταξύ μεταναστών, πολυμετοχικές και μεικτές μορφές συνεταιρι- 7

25 σμών. Αυτός ο τομέας σκοπεύει να διευρύνει το μυαλό και να τονώσει την φαντασία του αναγνώστη και να τον καταστήσει ικανό να κατανοήσει το δυναμικό των συνεταιρισμών και τη μεγάλη διεθνή εμπειρία που θα μπορούσαν να τεθούν σε καλή χρήση στην Ελλάδα. Στο τρίτο μέρος αυτής της αναφοράς, θα περιγράψουμε την διεθνή συντονιστική εμπειρία της ίδιας της CICOPA, την λειτουργία πολύπλοκων αναπτυξιακών «πρότζεκτς», την ενθάρρυνση δημιουργίας εθνικών συνεταιριστικών ομοσπονδιών, την αναλυτική επεξήγηση τομεακών συνεταιριστικών προτύπων και τις συμβουλές τέλος που παρέχει η ίδια σε μία πληθώρα θεμάτων συνεταιριστικής νομοθεσίας. Στο τέταρτο και τελευταίο μέρος, παρέχουμε μία σειρά προτάσεων, βασιζόμενων στην α- ναπτυξιακή εμπειρία της CICOPA, σε σχέση με το πως να ξεκινήσει ένα «πρότζεκτ» κοινωνικής οικονομίας, βασιζόμενο στην προώθηση συνεταιρισμών στην Ελλάδα στο άμεσο μέλλον. Εμείς στην CICOPA ελπίζουμε ότι αυτή η αναφορά θα είναι άμεσης χρήσης από την ILO, την Ελληνική κυβέρνηση και την κοινωνία πολιτών. Είμαστε πεπεισμένοι ότι τα κοινωνικά ινστιτούτα της Ελληνικής κοινωνίας απαρτίζουν ένα σταθερό έδαφος πάνω στο οποίο εργατικοί, κοινωνικοί και βιοτεχνικοί συνεταιρισμοί μπορούν να οργανωθούν και μια κοινωνική οικονομία μπορεί να αναπτυχθεί, η οποία, εκ περιτροπής, μπορεί να συνεισφέρει ουσιαστικά σε μια οικονομική ανάκαμψη που είναι άκρως αναγκαία και την δικαιούται η Ελλάδα. Bruno Roelants Γενικός Γραμματέας CICOPA 28 Αυγούστου,

26 ΜΕΡΟΣ 1: Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 1.1 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ Μετά από μια δεκαετία ταχύτατης ανάπτυξης, η Ελλάδα κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε ετών υφίσταται μία από τις πιο δεινές οικονομικές κρίσεις στην ιστορία της, με έναν αξιοσημείωτο κοινωνικό αντίκτυπο, όσον αφορά την αυξανόμενη ανεργία, τις ανισότητες και τη φτώχεια. Από το 2011 η περικοπή του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της Ελλάδας είναι συνεχής, με περαιτέρω 6,5% ύφεση το Η ύφεση πλήττει συνεχώς και ιδιαίτερα σκληρά τον χώρο της εργασίας. Σύμφωνα με την Eurostat η Ελλάδα έχει το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας (27,0% τον Φεβρουάριο 2013) από όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ακολουθούμενη από την Ισπανία (26,8%) και την Πορτογαλία (17,8%). Η ανεργία ανάμεσα στους νέους έχει αυξηθεί, φτάνοντας πάνω από το 50%. Οι μελλοντικές προοπτικές δύσκολα ανιχνεύονται: η Ελλάδα αναμένεται να χάνει θέσεις εργασίας, ακόμη κι αν αυτό συνεχιστεί σε με χαμηλότερο ποσοστό απ ότι το Το 2014 οι θέσεις εργασίας αναμένονται να συρρικνωθούν κατά 0,5% 1. Το να αναλύσει κάποιος τα βαθύτερα αίτια της Ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι πέρα από το πεδίο αυτού του κειμένου. Αρκεί εδώ να αναφέρουμε, ότι τα μέτρα λιτότητας που ελήφθησαν για να μειώσουν τα οικονομικά ελλείμματα στο πλαίσιο του Μνημονίου των Οικονομικών Πολιτικών που συμφωνήθηκαν με την Ε.Ε, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο τον Μάιο του 2010, έχουν βεβαίως επιδεινώσει τον αντίκτυπο, που η κρίση έχει στον ελληνικό λαό. Το οικονομικό πρόγραμμα υποστηριζόμενο από την Τρόικα, συντασσόμενο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα από τον Μάιο του 2010 προβλέπει μία σταθεροποίηση της οικονομίας, περικοπές στα πραγματικά ημερομίσθια, μειώσεις συντάξεων και ουσιαστικές δομικές μεταρρυθμίσεις στον δημόσιο τομέα, καθώς επίσης και στις αγορές προϊόντων και εργασίας. Ως αποτέλεσμα της τεράστιας οικονομικής κρίσης, οι υπηρεσίες υγείας και οι κοινωνικές υπηρεσίες (όπως η παιδική μέριμνα και η κοινωνική μέριμνα για τους ηλικιωμένους), καθώς επίσης και η εκπαίδευση, έχουν υποφέρει από τις οικονομικές περικοπές, οι οποίες ως ένα σημείο έχουν επηρεάσει και την ποσότητα και την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Κατ αρχήν, η οικονομική λιτότητα εντοπίζεται με τον αντίκτυπο που έχει στα δημόσια νοσοκομεία και σε άλλες υπηρεσίες υγείας. Η κατευθυντήρια γραμμή του Υπουργείου Υγείας για το 2011 επέβαλλε μείωση 40% στους προϋπολογισμούς των νοσοκομείων, η δαπάνη για την ψυχική υγεία μειώθηκε κατά 45%, παρόλο που η ανάγκη γι αυτήν αυξήθηκε ως συνέπεια της κρίσης. Οι αυτοκτονίες φτάνουν σε επίπεδο ρεκόρ, αυξανόμενες κατά 25% από το 2009 έως το 2010 και με 40% από το 2010 ως το Η επιδείνωση του χώρου της δημόσιας υγείας αποδεικνύεται από τη μειωμένη πρόσβαση στις υπηρεσίες ιατρικής φροντίδας και με αύξηση κατά 52% στη μετάδοση του ιού HIV από το 2010 έως το Τα κέντρα αποτοξίνωσης ναρκομανών και οι ψυχιατρικές κλινικές έχουν κλείσει εξαιτίας των περικοπών 2. 1 Eurostat, Δελτίο Τύπου euroindicators, 82/ Μαΐου 2013: 2 Αλέξανδρος Κεντικελένης και Ειρήνη Παπανικόλα, Οικονομική κρίση, λιτότητα και το Ελληνικό δημόσιο σύστημα υγείας: 9

27 Σύμφωνα με την Eurostat το 2011, το 31% του ελληνικού πληθυσμού βρισκόταν στα όρια της φτώχειας, ή του κοινωνικού αποκλεισμού (σε σχέση με το 28,1% που ήταν το 2008). Η διανομή του εισοδήματος έχει μεταφερθεί προς τα χαμηλότερα εισοδήματα και το ποσοστό των Ελλήνων στα όρια της φτώχειας βρίσκεται ανάμεσα στα υψηλότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27, μαζί με τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και την Ισπανία. Πολύ άνθρωποι, συγκεκριμένα οι πιο ευάλωτες ομάδες όπως τα παιδιά, οι νέοι, οι γυναίκες, οι ηλικιωμένοι, οι μετανάστες 3 κλπ μπορούν να διολισθήσουν σε μία από τις τρείς ακόλουθες καταστάσεις: κίνδυνος να υποκύψουν στη φτώχεια, στέρηση των υλικών αγαθών ή κάτω από το όριο της φτώχειας 4. Εντούτοις, οι περικοπές δεν μειώνουν το ποσοστό του χρέους: πράγματι, μετά από μία μείωση το 2012, το ελληνικό Εθνικό Χρέος έχει αυξηθεί ξανά από εκατ. το 2012, σε εκατ. το πρώτο τρίμηνο του 2013 (160,50% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος 5 ). Η κρίση επομένως θέτει την ανάγκη να υποστηριχτεί η πραγματική οικονομία και η περιφερειακή ανάπτυξη, μέσω μιας βιώσιμης δημιουργίας και κατανομής του πλούτου, βασιζόμενης στην ανάπτυξη εκείνων των οικονομικών δραστηριοτήτων οι οποίες μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες των ανθρώπων με τον καλύτερο τρόπο. Μέσα στην πραγματική οικονομία, οι συνεταιρισμοί έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην περιφερειακή ανάπτυξη επειδή, εξ ορισμού, στοχεύουν στην ικανοποίηση αναγκών και προσδοκιών ανθρώπων στην περιοχή στην οποία ενσωματώνονται 6. Συγκεκριμένα υπάρχουν δύο είδη συνεταιρισμών οι εργατικοί και οι κοινωνικοί. Οι μεν πρώτοι παίζουν σημαντικό ρόλο στην δημιουργία σταθερών θέσεων εργασίας και οικονομικών δραστηριοτήτων καθώς και στην διατήρηση αυτών, όπου αυτές οι συγκεκριμένες θέσεις απειλούνται. Οι δε δεύτεροι παίζουν σημαντικό ρόλο στην δημιουργία της κοινωνικής ένταξης μέσω εργασίας σε ευάλωτες ομάδες πολιτών και παρέχουν υπηρεσίες υγείας, κοινωνικές, εκπαιδευτικές, πολιτιστικές και περιβαλλοντικές για το γενικό συμφέρον της κοινότητας. Δεδομένης της σύνθεσης του Ελληνικού Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (γεωργία 3,4%, βιομηχανία 16%, παροχή υπηρεσιών 80,6%) 7 οι συνεταιρισμοί, ενεργοί στους χώρους της βιομηχανίας και της παροχής υπηρεσιών, εργατικοί και κοινωνικοί, έχουν μια τεράστια πιθανότητα δημιουργίας θέσεων εργασίας και πλούτου στην χώρα αυτή, με την προϋπόθεση, ότι επαρκώς υποστηρίζεται η δημιουργία και η ανάπτυξή τους, λαμβάνοντας υπ όψιν την ανάγκη τους για αυτονομία και βασική συμμετοχή. Η ανάγκη τους για αυτονομία και συμμετοχή της βάσης τους είναι εγγενής με την ίδια την φύση των συνεταιρισμών και με την λειτουργική τους λογική. Επιπλέον, η μακροβιότητα και η σταθερότητα του επιχειρηματικού συνεταιριστικού μοντέλου, ακόμα και σε καιρούς κρίσης, οι οποίες έχουν αποδειχθεί από διαφορετικές μελέτες 8, πρέπει να είναι ένα ενδεικτικό σημάδι και πηγή προσδοκιών για όλους τους τύπους επιχειρήσεων. 3 Οι μετανάστες απαρτίζουν σχεδόν το ένα πέμπτο του εργατικού δυναμικού στην Ελλάδα, κυρίως σε αγροτικές και ανειδίκευτες θέσεις εργασίας: 4 Eurostat, Άνθρωποι σε κίνδυνο υπόκυψης στην φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό, πληροφορίες από τον Ιανουάριου 2013: rostat_information 5 Countryeconomy.com/national-debt/Greece 6 Σύμφωνα με την Πρόταση 193/2002 του ILO, ένας συνεταιρισμός είναι «μια αυτόνομη ένωση προσώπων ενωμένων εθελοντικά για να ανταποκριθούν στις κοινές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές ανάγκες και προσδοκίες τους μέσω μιας κοινά διοικούμενης και δημοκρατικά ελεγχόμενης επιχείρησης». 7 CIA, Το Παγκόσμιο Βιβλίο Δεδομένων (The World Factbook), δεδομένα από το 2012: 8 BirchallJ. Και KetilsonL.H. (2009), Απαντήσεις στην Διεθνή Οικονομική Κρίση Προσαρμοστικότητα του Συνεταιριστικού Επιχειρηματικού Μοντέλου σε Καιρούς Κρίσης, Γενεύη: ILO Sanchez Bajo C. Και Roelants B. (2011), Κεφάλαιο και παγίδα χρέους. Μαθαίνοντας από συνεταιρισμούς στην διεθνή κρίση, BasinstokeQ Palgrave Macmillan Zevi A. Et al.(2011), Πέρα από την Κρίση: Συνεταιρισμοί, Εργασία, Οικονομία Δημιουργώντας Πλούτο Μακροπρόθεσμα, Βρυξέλες: CECOP Δημο- 10

28 1.2 ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙ- ΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Όπως συμβαίνει και στις πιο πολλές χώρες, η ιστορία των συνεταιρισμών στην Ελλάδα είναι παλαιότερη από ότι είναι γενικώς γνωστό. Το 1874 ο Γάλλος Louis Boulanger, ο οποίος έζησε για δεκαετίες στην Ελλάδα έγραψε: «Οι Έλληνες έχουν έμφυτη την αίσθηση της οργάνωσης του συνεταιρισμού[...], η Ελλάδα θα διεκπεραιώσει τώρα σε καθεστώς ελευθερίας, ότι ήδη είχε αρχίσει να διεκπεραιώνει σε συνθήκες σκλαβιάς πριν από τα άλλα έθνη [...], όπου τα βάρη κατανέμονταν ανάλογα με τη δυνατότητα του κάθε πολίτη[...] και υπήρχε γόνιμο έδαφος να λειτουργούν μεγάλοι παραγωγικοί, αγροτικοί, βιομηχανικοί και ναυτικοί συνεταιρισμοί[ ], βασισμένοι στη δίκαιη διανομή των κερδών και την προσφορά εργασίας[...], και στη διάθεση αποθεματικού κεφαλαίου για την εκπαίδευση των παιδιών, για τα ορφανά, τις χήρες και τους αρρώστους» 9. Το κύριο είδος των συνεταιρισμών οι οποίοι έχουν αναπτυχθεί στην Ελλάδα είναι γεωργικοί και αγροτικοί πιστωτικοί συνεταιρισμοί. Όταν η πρώτη συνεταιριστική νομοθεσία (για όλα τα είδη συνεταιρισμών) εδραιώθηκε το 1915, μόνο ελάχιστοι γεωπόνοι εκπαιδευμένοι στη δύση, είχαν ιδρύσει συνεταιρισμούς 10. Η νέα νομοθεσία ήταν κατά κύριο λόγο μια κυβερνητική πρωτοβουλία που στόχευε στην επίλυση ελλείψεων στον χώρο της αγοράς και στον περιορισμό της αισχροκέρδειας, η οποία αφθονούσε στην ελληνική επαρχία. Επακολούθησε μια περίοδος ισχυρής ανάπτυξης γεωργικών και αγροτικών πιστωτικών συνεταιρισμών, ενδυναμωμένη από την ανταλλαγή πληθυσμού μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, περισσότερων από γηγενών Ελλήνων που έφτασαν από την Τουρκία μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και την ίδρυση της Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδας το Στην αρχή της δεκαετίας του 1930 υπήρχαν περισσότεροι από συνεταιρισμοί πρωτογενούς επιπέδου και 85 δευτερογενούς επιπέδου 11. Η οικονομική ανάπτυξη καθώς και η αυτονομία των Ελληνικών γεωργικών και αγροτικών πιστωτικών συνεταιρισμών υπήρξε τόσο σημαντική, ώστε αναζητήθηκαν άλλες ομάδες άσκησης πολιτικής πίεσης για να καταστείλουν την σημασία τους. Οι τροπολογίες στον νόμο για τους συνεταιρισμούς το 1930 προκάλεσαν μια σημαντική αποδυνάμωση της οικονομικής σημασίας αυτών και μείωσαν την αυτονομία τους από το κράτος : οι συνεταιρισμοί φαίνεται να έχουν χρησιμοποιηθεί από τις διαδοχικές κυβερνήσεις (περιλαμβανομένης της στρατιωτικής δικτατορίας μεταξύ των ετών 1967 και 1974) σαν ένα όργανο για την αγροτική τους πολιτική. Το 1979, η Ελλάδα κατήργησε τη μοναδική συνεταιριστική νομοθεσία και ενεπλάκη σε ένα σύστημα με διαφορετικούς παράλληλους νόμους, με την έγκριση του πρώτου αποκλειστικά αγροτικού συνεταιριστικού νόμου, με ουσιώδεις τροπολογίες, το 1981, οι οποίες επέτρεψαν πάλι στους συνεταιρισμούς να χρησιμοποιούνται ως πολιτικά όργανα. Διαδοχικές νομικές αλλαγές κατέστησαν τους αγροτικούς συνεταιρισμούς ακόμα περισσότερο εξαρτώμενους από τις πολιτικές δυνάμεις όσον αφορά την επιλογή των ηγετών τους 12. Ως αποτέλεσμα, οι αγροτικοί συνεταιρισμοί αποδυναμώθηκαν εκ νέου οικονομικά, όπως είχε συμβεί σιεύσεις Roelants B., Eum H., Terrasi E. & Dovgan D. Η προσαρμοστικότητα του συνεταιριστικού μοντέλου. Πως οι εργατικοί συνεταιρισμοί, οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί και άλλες επιχειρήσεις διοικούμενες από εργάτες ανταποκρίνονται στην κρίση και στις συνέπειές της, Βρυξέλες: CECOP Δημοσιεύσεις, Γεώργιος Δασκάλου Δημόσιοι και αγροτικοί συνεταιρισμοί σελίδα 61, παράθεση στο Κ Network, μια παρουσίαση σχετική με το Ελληνικό συνεταιριστικό νομοθετικό περιβάλλον. 10 Κωνσταντίνος Ηλιόπουλος,Η Εξέλιξη του Ελληνικού Συνεταιριστικού Νόμου (The evolution of the Greek cooperative Law from the First to the Last Order of Economizing), 1980, Mimeo, σελ Στο ίδιο κείμενο σελ Στο ίδιο κείμενο σελ

29 και τη δεκαετία του 30: τεράστια χρέη συσσωρεύτηκαν σε αυτούς στις δεκαετίες του 80 και του 90 και οι μετοχές τους έπεσαν περίπου κατά 50% 13. Το 2009 ο αριθμός των συνεταιρισμών στην Ελλάδα ανερχόταν στους 6376 και είχαν μέλη, έναντι των μελών που είχαν το Η παρέμβαση που ασκήθηκε από τις πολιτικές δυνάμεις μπορούσε να βοηθήσει, έτσι ώστε να ξεπεραστούν οι δυσκολίες που συνάντησαν οι Ελληνικοί συνεταιρισμοί στην ίδρυση ενός ανεξάρτητου και αποτελεσματικού συνεταιριστικού κινήματος. Εκτός από την ΠΑΣΕΓΕΣ, την Εθνικού επιπέδου ομοσπονδία αγροτικών συνεταιρισμών, που δημιουργήθηκε το 1935, φαίνεται να υπάρχουν λίγες άλλες ομοσπονδίες των οποίων η αντιπροσωπευτικότητα και η σαφής λειτουργική ικανότητα είναι δύσκολο να εκτιμηθεί: η Πανελλήνια Ομοσπονδία Κοινωνικών Συνεταιρισμών Περιορισμένης Ευθύνης που ιδρύθηκε το 2011, η Ομοσπονδία Συνεταιρισμών Ηλεκτρολόγων, η Ομοσπονδία Συνεταιρισμών Υδραυλικών ΠΟΣΕΥΔ, που ιδρύθηκε το 1980 και η Ομοσπονδία Συνεταιρισμών Φαρμακοποιών, που ιδρύθηκε το Ο ακόλουθος πίνακας 16 είναι μια περίληψη του 2012 που αφορά τους αριθμούς των δομών κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα, τους εργαζομένους σε αυτές και των μελών τους. Εάν βάλουμε στην άκρη τους συνδέσμους/σωματεία, των οποίων ο τεράστιος αριθμός (υπολογίζονται σε ) και το ευρύ φάσμα των δραστηριοτήτων και των στόχων τους, καθίσταται αμφιλεγόμενο το να υποθέσουμε ότι όλοι ανήκουν στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας, όπως είναι διεθνώς κατανοητή ως έννοια, οι αγροτικοί συνεταιρισμοί εμφανίζονται να είναι η κύρια κατηγορία, ακολουθούμενοι από τους οικιστικούς συνεταιρισμούς και τις συνεταιρικές τράπεζες. Ένα σημαντικό ποσοστό απαρτίζεται από συνεταιρισμούς μικρών επιχειρήσεων (υδραυλικοί, ηλεκτρολόγοι, αγροτουρισμός). Οι περιορισμένης ευθύνης κοινωνικοί συνεταιρισμοί (στην πραγματικότητα κοινωνικοί συνεταιρισμοί στους οποίους ε- ντάσσονται άτομα με νοητικές διαταραχές) ήταν μόλις 16. Όταν το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε (2012), οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί (βλέπε παρακάτω) δεν μπορούσαν να κατηγοριοποιηθούν, επειδή ο νόμος είχε μόλις εγκριθεί (Σεπτέμβριος 2011). Πίνακας 1: Η Κοινωνική Οικονομία στην Ελλάδα Η Κοινωνική Οικονομία στην ΕΛΛΑΔΑ 2012 αριθμός επιχειρήσεων αριθμός θέσεων εργασίας αριθμός μελών Συνεταιρισμοί κι άλλες παρόμοιες επιχειρήσεις - ΣΥΝΟΛΟ Συνεταιριστικές τράπεζες Αγροτικοί Συνεταιρισμοί Οικιστικοί συνεταιρισμοί 545 n/a Συνεταιρισμοί ηλεκτρολόγων Συνεταιρισμοί Υδραυλικών Αγροτουριστικοί συνεταιρισμοί γυναικών Συνεταιρισμοί φαρμακοποιών Περιορισμένης ευθύνης κοινωνικοί συνεταιρισμοί Συνεταιρισμοί αμοιβαίας ασφάλισης Ναυτικοί Συνεταιρισμοί αμοιβαίας ασφάλισης Ταμεία αμοιβαίας ασφάλισης και άλλες παρόμοιες μορφές - ΣΥΝΟΛΟ Ταμεία Αλληλοβοήθειας Ταμεία επαγγελματικής ασφάλισης Ενώσεις, ιδρύματα και άλλοι μη κερδοσκοπικοί και εθελοντικοί Κωνσταντίνος Παπαγεωργίου, Usage and Mis-Usage of Co-operatives. The Example of Greece, in The International Journal of Cooperative Studies, Σεπτέμβριος 2010, σελ Γεώργιος Κοκκιδίνης,(Agro)topia, a Critical Analysis of the Agricultural Cooperative Movement in Greece, PhD Thesis, Leicester University School of Management, 2010, Mimeo 15 Ιωάννης Νασιούλας, Ελληνική Κοινωνική Οικονομία στο Σταυροδρόμι (Greek Social Economy at the Crossroads), 2011 σελ Ιωάννης Νασιούλας, Social Cooperatives in Greece Introducing New Forms of So-cial Economy and Entrepreneurship, International Review of Social Research, Ιούνιος 2012, σελ

30 οργανισμοί - ΣΥΝΟΛΟ - Ενώσεις γενικά Ιδρύματα Αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες n/a n/a n/a ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΣΥΝΟΛΟ Πηγή: Νασιούλας 2012 Ο παραπάνω πίνακας δεν περιλαμβάνει τα νέα είδη των συνεταιρισμών τα οποία αναπτύχθηκαν κατά την διάρκεια των τελευταίων ετών ή ακόμα και μηνών. Οι συνεταιρισμοί καταναλωτών φαίνεται ότι είναι σχεδόν ανύπαρκτοι έως πρόσφατα. Ένας από τους λίγους παλαιούς καταναλωτικούς συνεταιρισμούς είναι ο ΙΝΚΑ, που ιδρύθηκε στην Κρήτη με το πρώτο σούπερ μάρκετ, το οποίο άνοιξε το Ξεκίνησε με 6 εργαζομένους και τώρα έχει 25 παραρτήματα και 606 εργαζόμενους και ετήσιο εισόδημα που προσεγγίζει τα 150 εκατομμύρια 17. Οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί φαίνεται να έχουν πολλαπλασιαστεί κατά την διάρκεια των τελευταίων ετών και μηνών. Ένα άρθρο αναφέρει την πρόσφατη ίδρυση του καταναλωτικού συνεταιρισμού, Ελληνική Γη, σε ένα προάστιο βόρεια των Αθηνών, με 230 μέλη που φαίνεται να επεκτείνεται διαρκώς 18. Άλλος ένας καταναλωτικός συνεταιρισμός ο «Βίος Coop», φαίνεται να δημιουργείται στην Θεσσαλονίκη 19. Άλλοι πρόσφατα ιδρυθέντες καταναλωτικοί συνεταιρισμοί είναι: «ΘΑΛΕΙΝ» και «ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΟΝ», και οι δύο σε έναν Αθηναϊκό οικισμό 20. Μία ομάδα εργατικών συνεταιρισμών έχει ιδρυθεί από το 2008 σε μεγάλες πόλεις. Για παράδειγμα, στην Αθήνα βρίσκουμε το «Παγκάκι», το «Συγκρουόμενο» και το «Ευρωπαϊκό Χωριό», τα οποία είναι καφετέριες, το «Συν Αλλοις» που είναι εισαγωγέας και πωλητής εμπορεύσιμων αγαθών, το «Συν Άπειρο» ένα κοσμηματοπωλείο, οι «Εκδόσεις των Συναδέλφων» ένας εκδότης/βιβλιοπωλείο, το «Στην Πρίζα» ένα κατάστημα επιδιόρθωσης υπολογιστών. Επίσης βρίσκουμε τις «Συλλογικές Ταχυμεταφορές» και το «Ποιοί Είμαστε» 21. Μία εταιρεία παραγωγής χημικών προϊόντων στον τομέα της οικοδομής, η «ΒΙΟΜΕ» στη Θεσσαλονίκη, προκάλεσε την γραφή εθνικών και διεθνών επικεφαλίδων εφημερίδων, αφότου έκλεισε τον Φεβρουάριο του 2013 και οι εργαζόμενοί της συνέχισαν την παραγωγή μέχρι και σήμερα, προφανώς για να επιβιώσουν, υπό νέα διοίκηση. Παρόλο που λειτουργεί ως εργατικός συνεταιρισμός, το προσωπικό της «ΒΙΟΜΕ» δεν έχει καμία αρμόζουσα νομική κάλυψη. Τελικά, οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί που υπάγονται στον νόμο 4019/2011 για την «Κοινωνική Οικονομία και Κοινωνική Επιχειρηματικότητα και άλλες παροχές» είναι ήδη 97 επιχειρήσεις, με 920 μέλη, τα περισσότερα από τα οποία είναι υποκατηγορίες της «Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης Συλλογικού και Παραγωγικού Σκοπού». Η προαναφερθείσα υποκατηγορία συνεταιρισμού είναι παρόμοια με τους εργατικούς συνεταιρισμούς (βλέπε τμήμα 1.3. «Ανάλυση της υπάρχουσας σχετικής νομοθεσίας») 22. Διαφορετικές πηγές φαίνεται να επιβεβαιώνουν μια χαμηλή ανάπτυξη κι αδύναμη απόδοση της κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα μία πηγή αναφέρει ότι: «ο κατα Ιωάννα Φωτιάδη, Ekathimerini.com, 16 Μαρτίου Artivist e-magazine, 15 Απριλίου 2013, και η πληροφορία παρέχεται από το KAPA Network η πληροφορία παρέχεται από τον Βασίλη Ρεβέλα, USFWC. 22 Βλέπε Social Economy laying the groundwork for innovative solutions to today s challenges, Comments Greece Peer Review on the social economy (2012) σελ. 5 13

31 κερματισμός των προσπαθειών, η έλλειψη κριτικής, τα χαμηλά επίπεδα δεξιοτήτων και ικανοτήτων, η απουσία προτύπων και προασπιστών αυτής της θεώρησης και η δύσκολη πρόσβαση στην οικονομία έχουν ως αποτέλεσμα τα προαναφερθέντα» 23. Στο παραπάνω αναφερόμενο άρθρο του Ιωάννη Νασούλια επισημαίνονται οι ελλείψεις στην παρακολούθηση των συνεταιρισμών και της κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα. «Η δημόσια εικόνα των παραγόντων της κοινωνικής οικονομίας έχει πληγεί από άσχημα παραδείγματα και από δαιδαλώδη χωρίς συνάφεια και ασαφή νομικά και διοικητικά πλαίσια, καθώς επίσης και ανεπαρκή παρακολούθηση και χρηματοδοτικές μηχανορραφίες [ ] Αυτή η εικόνα έχει περαιτέρω πυροδοτηθεί από δαιδαλώδη, χωρίς συνάφεια και ασαφή νομικά και διοικητικά πλαίσια, ανεπαρκή παρακολούθηση και χρηματοδοτικές μηχανορραφίες, οι οποίες τείνουν να συντηρήσουν μη αποδοτικές δομές αντί να παρέχουν κίνητρα και βοήθεια για δομικές αλλαγές» 24. Δεν είναι σύμπτωση ότι ειδικά τώρα παρατηρούμε μερικές σημαντικές πρωτοβουλίες, που στοχεύουν στην ενθάρρυνση της ανάπτυξης της κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα και μία αυξανόμενη εστίαση στην ανάπτυξη αυτής, πράγμα το οποίο αναμένεται στα επόμενα χρόνια 25. Η ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα υποστηρίζεται δυνατά από τις δομικές χορηγήσεις της ΕΕ: η ενδυνάμωση της κοινωνικής οικονομίας θεωρείται ότι είναι ένας από τους σημαντικούς άξονες παρέμβασης στο Πλαίσιο Αναφοράς Εθνικής Στρατηγικής ( ) 26. Εν τω μεταξύ, η Ελληνική κυβέρνηση και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Γενική Διεύθυνση Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ένταξης) συζητάνε, πώς οι πόροι του ESF μπορούν κάλλιστα να χρησιμοποιηθούν για να ξεκινήσει ένα πακέτο ενσωματωμένης υποστήριξης για την ανάπτυξη του οικοσυστήματος της κοινωνικής οικονομίας. Η Συντονιστική Επιτροπή ιδρύθηκε το 2011 γι αυτό το σκοπό και συγκροτείτο από μία ομάδα ανεξάρτητων Ελλήνων και Ευρωπαίων ειδικών, διοριζόμενων από κοινού από το Ελληνικό Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης και την Γενική Διεύθυνση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Εργασία και τις Κοινωνικές Σχέσεις και την Ένταξη. Η προαναφερθείσα Συντονιστική Επιτροπή ιδρύθηκε με σκοπό να παρέχει στρατηγική καθοδήγηση και ειδικές συμβουλές προς τις αρχές, οι οποίες είναι υπεύθυνες για την εφαρμογή της ημερήσιας διάταξης κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα. Η Συντονιστική Επιτροπή παρήγαγε ένα ντοκουμέντο ονομαζόμενο «Σχέδιο Στρατηγικής και Προτεραιοτήτων Δράσης για την ανάπτυξη Κοινωνικής Οικονομίας και Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας», τον Ιανουάριο του 2013, το οποίο εκπονεί ένα αναλυτικό σχέδιο δράσης βασιζόμενο σε τέσσερις κύριους άξονες: Άξονας 1ος: Ένα ικανό οικοσύστημα για την Κοινωνική Οικονομία. Άξονας 2ος: Άμεση οικονομική υποστήριξη για την έναρξη και την ανάπτυξη κοινωνικής επιχείρησης. Άξονας 3ος: Πρόσβαση σε χρηματοδότηση για την εδραίωση και κλιμάκωση κοινωνικών επιχειρήσεων. Άξονας 4ος: Καλή διοίκηση και δημιουργία ικανότητας δημόσιου τομέα. 23 Outline Strategy and Priorities for Action to develop the Social Economy and Social Entrepreneurship in Greece, σελ. 2 3) 24 Βλέπε παραπάνω σελ Κοινωνική Οικονομία Στρώνοντας το έδαφος για καινοτόμες λύσεις σε αυριανές προκλήσεις (Social Economy Laying the groundwork for innovative solutions to today s challenges, Cooments Greece Peer Review on the social economy (2012)), διαθέσιμο : 26 Βλέπε παραπάνω σελ. 8 14

32 Αξίζει να υπογραμμίσουμε για το σκοπό αυτής της αναφοράς, ότι αυτό το σχέδιο δράσης οραματίζεται: Τη δημιουργία υποστηρικτικών κέντρων σε εθνικό και περιφερειακό / τοπικό επίπεδο, με σκοπό το ξεκίνημα, την ανάπτυξη και την επέκταση κοινωνικών επιχειρήσεων, οι οποίες ικανοποιούν τις συνθήκες, οι οποίες περιγράφηκαν από τον Νόμο 4019/2011 για την «Κοινωνική Οικονομία και Κοινωνική Επιχειρηματικότητα και άλλες παροχές» (Άξονας 1) ας θυμηθούμε, ότι ο προαναφερθείς νόμος ιδρύει αποκλειστικά συνεταιρισμούς. Δημιουργία αναλυτικών κανονιστικών και διοικητικών πλαισίων για την διευκόλυνση της πρόσβασης κοινωνικών επιχειρήσεων σε δημόσιες αγορές και την καλύτερη δυνατή χρήση αυτών «στον Άξονα 1». Άμεση οικονομική υποστήριξη (στον Άξονα 2) και για τις καινούργιες επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας και για τους μετασχηματισμούς υπαρχόντων οντοτήτων (όπως επιχειρηματικές μεταβιβάσεις σε συνεταιρισμούς). Ίδρυση ομάδας με άτομα που έχουν το συγκεκριμένο καθήκον να είναι ειδικά σε θέματα κοινωνικής οικονομίας και επενδυτές από την Ελλάδα και άλλες Ευρωπαϊκές χώρες και με στόχο να εξερευνήσουν την σκοπιμότητα μιας δημόσιας, ιδιωτικής συνεργασίας για την δημιουργία ταμείου χρηματοδότησης επιχειρήσεων και διαχείρισης κινδύνου. Η προαναφερθείσα ομάδα θα δημιουργήσει τις δυνατότητες της ανάπτυξης αγοράς κοινωνικής επένδυσης (στον Άξονα 3). Διευκόλυνση διακρατικής εκπαίδευσης, έτσι ώστε να βοηθηθεί η ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας σε όλο το φάσμα των οργανωτικών κανονισμών και νομικών μορφών. Το σχέδιο δράσης που περιληπτικά αναφέραμε παραπάνω, αγγίζει μερικούς παράγοντες - κλειδιά για μία επιτυχημένη ανάπτυξη επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα, σε συμφωνία, με τις διατάξεις του Νόμου 4019/2011 ακόμη κι αν, ομοίως με τον νόμο, η χρήση του όρου «Κοινωνική Οικονομία» φαίνεται να περιορίζεται στις συνεταιριστικές οργανωτικές μορφές 27. Συγκεκριμένα, το σχέδιο δράσης, από την μία μεριά εμμένει στην μεγάλη σημασία που έχουν οι ικανοί μεριδιούχοι, μέσω οικονομικής και λειτουργικής υποστήριξης (όπου η διακρατική εκπαίδευση παίζει καθοριστικό ρόλο), και από την άλλη στην δημιουργία ικανοτήτων στον δημόσιο τομέα. Αυτά τα δύο σημεία είναι εξίσου σημαντικά για την προώθηση των συνεταιρισμών και άλλων επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα. Επίσης βάσει της εμπειρίας της CICOPA υπάρχει άλλος ένας κρίσιμος παράγοντας για την επιτυχία που πρέπει προσεχτικά να ληφθεί υπ όψιν: η καθιέρωση ενός τρίτου παράγοντα, συγκεκριμένα ενός συνεκτικού συστήματος αντιπροσώπευσης όλων των συνεταιρισμών στην Ελλάδα, ικανού να έρθει σε διάλογο με τις δημόσιες αρχές, με άλλους μεριδιούχους και να μεταφέρει την συνεταιριστική αναπτυξιακή τοπική εμπειρία σε επίπεδο δημόσιων πολιτικών, περιφερειακών και εθνικών, καθώς και σε νομοθεσίες. Μερικά από τα εμπόδια της ανάπτυξης των συνεταιρισμών και της κοινωνικής οικονομίας φαίνονται να είναι πιεστικά: 27 Η «ιδιομορφία του Νόμου 4019/2011 που ερευνάται εδώ είναι ότι πρακτικά περιορίζει το πεδίο και την συγκρότηση της Κοινωνικής Οικονομίας σε τρείς κύριες οργανωτικές μορφές: 1. Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις του Νόμου 4019/ Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί Περιορισμένης Ευθύνης του Νόμου 2716/ Δημόσιοι Συνεταιρισμοί του Νόμου 1667/1986 όταν είναι συμβατοί με τα κριτήρια που τέθηκαν από τον Νόμο 4019/2011, Άρθρο 2 και 14 (...) Αυτή η νομοθετική πράξη πρέπει να ονομαστεί «Νόμος για τις Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις». Επομένως η χρήση του όρου «Κοινωνική Οικονομία» είναι παραπλανητική. Η έννοια της Κοινωνικής Οικονομίας δεν αξιοποιείται ουσιωδώς στο σώμα του Νόμου. Επομένως αποδεικνύεται ότι είναι περιττός και χωρίς καμία πραγματική πρακτική ή νομική συνέπεια» σελ. 7 και 13 στο βιβλίο του Ιωάννη Νασιούλα, Ελληνική Κοινωνική οικονομία στο Σταυροδρόμι, (Greek Social Economy at the Crossroad,)

33 Κατακερματισμός των βασικών κινήτρων Περιορισμένη κατανόηση των συνεταιρισμών και της κοινωνικής οικονομίας στη δημόσια διοίκηση και γενικά στους πολίτες. Έλλειψη συνεταιριστικής εκπαίδευσης Έλλειψη προσβάσιμων υπηρεσιών εκκίνησης και υψηλής ποιότητας για τους συνεταιρισμούς και άλλες εταιρείες κοινωνικής οικονομίας. Έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης για το ξεκίνημα και την ανάπτυξη συνεταιρισμών και άλλων εταιρειών κοινωνικής οικονομίας. Δύσκολη πρόσβαση σε κεφάλαια. Πολύπλοκη πρόσβαση στις δημόσιες αγορές εξαιτίας της ανεπαρκούς χρήσης κοινωνικών προτάσεων στις δημόσιες προμήθειες Ποιές είναι οι ανάγκες; Βελτίωση του διοικητικού και νομικού πλαισίου (αδιαίρετα κεφάλαια). Βελτίωση του συντονισμού μεταξύ των αρμόδιων υπουργείων και των διοικητικών υπηρεσιών. Βελτίωση των δεξιοτήτων και ικανοτήτων των δημόσιων λειτουργών, διοικητών, μεσαζόντων και παρόχων υπηρεσιών στην εφαρμογή του υπάρχοντος ρυθμιστικού πλαισίου. Αλλαγές που να ευνοούν την αυτονομία από την πολιτική και από αυτούς που αποβλέπουν αποκλειστικά το κέρδος. Συνδυασμός των διαδικασιών από πάνω προς τα κάτω και βασικών διαδικασιών όπως κινητοποίηση μετόχων και δημιουργία οριζόντιων ομάδων, καθώς και νομικών προσώπων υποστήριξης (συμβουλευτικής, εκπαιδευτικής και επιχειρηματικής αναπτυξιακής υποστήριξης από άτομα). Προώθηση αντιπροσωπευτικών και μεσολαβητικών φορέων, όπως συνομοσπονδιών και ενσωμάτωσή τους στο σχεδιασμό και στην εφαρμογή των πολιτικών τους αρχών. Συνδυασμός μιας εθνικής προσέγγισης με την περιφερειακή προσέγγιση, ώστε να εξελίσσονται οι εθνικές, οι τοπικές αρχές και οι διοικητικοί φορείς. Τοπικά προσαρμοζόμενα πιλοτικά προγράμματα για τη συνεργασία μεταξύ τοπικών μετόχων και τοπικών αρχών. Συνειδητοποίησης του ρόλου των συνεταιρισμών και της κοινωνικής οικονομίας και η εφαρμογή τους. Μεταφορά εμπειριών και γνώσεων από άλλες χώρες όπως γίνεται σε μια υπερεθνική συνεταιριστική εργασία (καθώς προτάθηκε επίσης στο «Outline Strategy and Priorities for Action to develop the Social Economy and Social Entrepreneurship in Greece») 28. Ίδρυση ενός συνεκτικού συστήματος ευθύνης με σκοπό τη μέτρηση της αποτελεσματικής επιρροής των συνεταιρισμών και των φορέων κοινωνικής οικονομίας, ό- σον αφορά τον κοινωνικό, περιβαλλοντικό, και κοινοτικό τους αντίκτυπο ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ Τέσσερις διαφορετικοί συνεταιριστικοί νόμοι έχουν εντοπιστεί να είναι σε ισχύ στην Ελλάδα σήμερα: Ο Νόμος 1667/1986 για τους «Αστικούς συνεταιρισμούς κι άλλες διατάξεις» 28 σελ. XIII 16

34 Ο Νόμος 2716/1999 για τον «Εκσυγχρονισμό των υπηρεσιών ψυχικής υγείας κι άλλες διατάξεις» Ο Νόμος 2810/2000 για τους «Αγροτικούς συνεταιριστικούς οργανισμούς» Ο Νόμος 4019/2011 για την «Κοινωνική Οικονομία και Κοινωνική Επιχειρηματικότητα και άλλες διατάξεις» Αν και μόνο δύο από αυτούς τους τέσσερις νόμους εμπεριέχουν στον τίτλο τους τη λέξη «συνεταιρισμός» και οι τέσσερις είναι συνεταιριστικοί νόμοι, με την έννοια ότι η μοναδική μορφή επιχείρησης η οποία προβλέπεται και ιδρύεται μέσω του νόμου είναι ο συνεταιρισμός. Όχι μόνο ο όρος «συνεταιρισμός» χρησιμοποιείται φανερά σε όλα τα άρθρα που αφορούν την έναρξη, τον τρόπο λειτουργίας (γενική συνέλευση, συμβούλιο, κλπ.), τον έ- λεγχο και τη διάλυση, αλλά και όλες οι κατώτατες διατάξεις, που κανονίζουν τη λειτουργία των συνεταιρισμών είναι ξεκάθαρα διατυπωμένες. Οι προαναφερόμενες διατάξεις δεν είναι ομαδοποιημένες σε μία, (όπως η αρχή, που ορίζεται στη διάταξη «κάθε άτομο αριθμεί και μία ψήφο»), όπως επίσης και η έλλειψη, ή περιορισμένη οικονομική αποζημίωση των συνεταιριστικών μεριδίων, και η αναδιανομή, που γίνεται σύμφωνα με τις συναλλαγές των μελών με τον συνεταιρισμό (όταν υπάρχει αναδιανομή) και τέλος η συγκρότηση των αποθεμάτων. Η εσωτερική συνεργασία (συνεταιριστικός κανόνας 6) καλύπτεται από άρθρα, που αφορούν την ίδρυση συνδικάτων και ομοσπονδιών συνεταιρισμών, παρ ότι χρησιμοποιούνται διαφορετικές ονομασίες. Η πρώτη συνεταιριστική αρχή (εθελοντική και ανοιχτή ιδιότητα μέλους) προφανώς όχι ξεκάθαρα διατυπωμένη, δεν διευκρινίζεται στα τέσσερα νομοθετήματα, όντας εξαιρετικά περιορισμένη ως προς τις προβλεπόμενες κατηγοριοποιήσεις των μελών από κάθε έναν από τους νόμους. Εκ περιτροπής, οι συνεταιριστικές αρχές που σπάνια καλύπτονται από τη νομοθεσία (4 αυτονομία και ανεξαρτησία, 5 πληροφόρηση,6 ειδίκευση και εκπαίδευση και 7 ενδιαφέρον για την κοινότητα) δεν αναφέρονται αναλυτικά σε αυτούς τους νόμους, εκτός από αυτόν του 2011, για την «Κοινωνική Οικονομία και την Κοινωνική Επιχειρηματικότητα», ο οποίος εκφράζει έναν αυτονόητο σύνδεσμο με την κοινότητα. Την ίδια στιγμή, αυτοί οι τέσσερις νόμοι, και συγκεκριμένα οι δύο πρώτοι έχουν σημαντικές ελλείψεις και δεν είναι ολοκληρωμένοι σε σύγκριση με τα διεθνή πρότυπα, ειδικά όσον αφορά τις θεσπίσεις διατάξεων και την παρακολούθηση αυτών. Η εσωτερική συνεργασία (6 η συνεταιριστική αρχή) είναι ισχυρά περιορισμένη από την απουσία συνεταιρισμών 2 ου βαθμού. Επίσης αυτοί οι νόμοι δεν ευνοούν την πληροφόρηση, κατάρτιση και εκπαίδευση (5 η συνεταιριστική αρχή) ούτε και τα οικονομικά όργανα για την προώθηση των συνεταιρισμών 29. Άλλο ένα σημαντικό σημείο των τεσσάρων νόμων είναι η απουσία υποχρεωτικών αδιαίρετων αποθεμάτων (ή «κλείδωμα περιουσιακών στοιχείων», εννοώντας ότι μετά τη διάλυση/ ρευστοποίηση του συνεταιρισμού και πληρωμής οποιουδήποτε εκκρεμούς χρέους, αυτά τα περιουσιακά στοιχεία δεν μπορούν να αναδιανεμηθούν στα μέλη, αλλά χρησιμοποιούνται φυσικά για την ανάπτυξη των συνεταιρισμών), με ανάλογο τρόπο όπως αυτά είναι αντιληπτά σε χώρες, ή περιοχές, όπως στη Γαλλία, την Ιταλία, την Ισπανία, το Κεμπέκ και την Αργεντινή, όπου η ανάπτυξη των παραγωγικών συνεταιρισμών οφείλει πάρα πολλά στην ύ- παρξη αυτού του είδους των αποθεμάτων. Συγκεκριμένα, ούτε η ανάπτυξη της MONDRAG- ON στην Ισπανία, ούτε η ανάπτυξη μεγάλων κοινοπραξιών (κοινωνικών, βιομηχανικών συνεταιρισμών καθώς και προσφοράς υπηρεσιών) στην Ιταλία θα ήταν πιθανή χωρίς τα α- διαίρετα αποθεματικά. Τα αδιαίρετα αποθεματικά καταδεικνύονται στην 3 η συνεταιριστική αρχή, ως μία εναλλακτική, αλλά δεν είναι απαραίτητη προϋπόθεση, για να θεωρήσουμε 29 Kapa Network, Report about the Greek legislation,

35 ότι μια συνεταιρική νομοθεσία πραγματικά δημιουργεί συνεταιρισμούς. Ο μόνος από αυτούς τους τέσσερις νόμους, όπου φαίνεται ότι τα αδιαίρετα αποθεματικά είναι μια επιλογή είναι αυτός του 2011, όπου τα εκκρεμή χρεωστικά περιουσιακά στοιχεία θα έπρεπε να «καταστούν διαθέσιμα για τη χρηματοδότηση της κοινωνικής οικονομίας» που επίσης προβλέπεται από τον νόμο, αν και μόνο «όταν ολοκληρωθεί η ρευστοποίηση και το υπόλοιπο αυτών μπορεί να αναδιανεμηθεί». Δεν θα εξετάσουμε περαιτέρω τον νόμο 2716/1999 για τον «Εκσυγχρονισμό των υπηρεσιών ψυχικής υγείας και άλλων παροχών», επειδή το είδος των συνεταιρισμών, οι οποίοι ιδρύονται βάσει αυτού του νόμου, συγκεκριμένα οι «Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί Περιορισμένης Ευθύνης» ή ο Κοι.Σ.Π.Ε., περιορίζονται να φροντίζουν ασθενείς που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας. Οι συνεταιρισμοί αποκλειστικά αυτού του συγκεκριμένου είδους κοινωνικής μέριμνας αυτόματα επανεγγράφονται βάσει των διατάξεων του νόμου του 2011 για την «Κοινωνική Οικονομία και Κοινωνική Επιχειρηματικότητα», ο οποίος επομένως α- ντικαθιστά τον παλαιότερο νόμο. Ας δούμε τώρα τους τρείς εναπομείναντες νόμους. Ο νόμος 1667/1986 για τούς «Αστικούς συνεταιρισμούς και άλλες διατάξεις» ρυθμίζει ένα ευρύ φάσμα συνεταιρικών κατηγοριοποιήσεων σε αστικά πλαίσια, περιλαμβανομένων παραγωγών, καταναλωτών, προμηθευτών και τους τομείς πίστωσης και τουρισμού. Επιπλέον, οι συνεταιρισμοί ηλεκτρολόγων, υδραυλικών, γυναικείοι συνεταιρισμοί αγροτουρισμού και φαρμακοποιών έχουν ιδρυθεί με τον νόμο αυτό επίσης. Οικιστικοί συνεταιρισμοί αμοιβαίας Ασφάλισης αναγνωρίζονται ως μια μορφή κοινωνικών συνεταιρισμών και καθορίζονται από συμπληρωματικούς συγκεκριμένους νόμους και διατάγματα 30. Οι δύο κοινωνικοί συνεταιριστικοί νόμοι (νόμος 2716/1999 και νόμος 4019/2011) τους οποίους θα εξετάσουμε παρακάτω βασίζονται επίσης στο νόμο 1667/1986 για τους αστικούς συνεταιρισμούς, εκτός από συγκεκριμένες διατάξεις οι οποίες εσωκλείονται σε αυτούς τους δυο νόμους. Επομένως, ο νόμος 1667/1986 μπορεί να θεωρηθεί ως ο βασικός νόμος για μή αγροτικούς συνεταιρισμούς. Παρόλα αυτά οι κατηγοριοποιήσεις των εργατικών, κοινωνικών και συνεταιρισμών βιοτεχνών δεν είναι καθαρά διατυπωμένες στο νόμο για τους αστικούς συνεταιρισμούς. Ενώ οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί ξεκάθαρα καλύπτονται από τον νόμο 4019/2011 (βλέπε παρακάτω), είναι πιθανή η ίδρυση εργατικών τοιούτων με την ίδια νομοθεσία και πράγματι αρκετοί Ελληνικοί εργατικοί συνεταιρισμοί έχουν χρησιμοποιήσει αυτήν την ίδια. Παρόλα αυτά, ο ελάχιστος αριθμός ιδρυτικών μελών είναι μέχρι 15 (εκτός από συνεταιρισμούς καταναλωτών, που σε αυτή την περίπτωση είναι 100 και οικιστικών συνεταιρισμών, που σε αυτή την περίπτωση είναι 25), ο οποίος αριθμός είναι ιδιαίτερα υψηλός για εργατικούς συνεταιρισμούς, που μόλις ξεκινούν να λειτουργούν (ενώ μπορεί να είναι κατάλληλος για περιπτώσεις επιχειρηματικών μεταβιβάσεων προς τους εργαζόμενους, σύμφωνα με το συνεταιριστικό σχήμα, όπου ο αριθμός των εργαζομένων είναι συχνά υψηλότερος των 15). Ο ελάχιστος αριθμός των ιδρυτικών μελών είναι τώρα πολύ μικρότερος στις περισσότερες περί συνεταιρισμών νομοθεσίες στον κόσμο, όπου ο αριθμός των 15 ατόμων είναι συγκριτικά, ασυνήθιστα υψηλός, για τους εργατικούς συνεταιρισμούς 31. Εκ περιτροπής ακριβώς εξαιτίας του ελαχίστου αριθμού μελών, αυτή η νομοθεσία φαίνεται να είναι προσαρμοσμένη στους συνεταιρισμούς μικρομεσαίων επιχειρήσεων ή μικροεπιχειρήσεων, όπως οι συνεταιρισμοί βιοτεχνών, επαγγελματιών ή συνεταιρισμοί που αφορούν τον τουρισμό, «ομαδοποίηση ταξιδιωτικών πρακτόρων που λειτουργούν ατομικά». Οι 30 Σύμφωνα με το βιβλίο του Νασιούλα «Ελληνική Κοινωνική Οικονομία στο Σταυροδρόμι», 2011 σελ και επικοινωνία ηλεκτρονικής αλληλογραφίας Kapa Network 31 Κατά την διάρκεια των τελευταίων λίγων ετών, ο ελάχιστος αριθμός έχει μειωθει πχ. Από 7 σε 3 στην Γερμανία, από 9 σε 3 στην Ιταλία και από 20 σε 7 στην Βραζιλία 18

36 τελευταίοι μπορούν εύκολα να συγκεντρώσουν 15 μέλη, την ημέρα της ίδρυσής τους από ότι οι εργατικοί συνεταιρισμοί. Ο Νόμος 4019/2011 για την «Κοινωνική Οικονομία και Κοινωνική επιχειρηματικότητα και άλλες διατάξεις» καθιερώνει και ρυθμίζει μία κατηγορία ονομαζόμενη «Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση (Κοιν.Σ.Επ.)», η οποία επιμερίζεται σε τρεις διακριτές υποκατηγορίες: α) τη Συνεταιριστική Επιχείρηση Κοινωνικής Ενσωμάτωσης, που αντιστοιχεί με τον «Κοινωνικό Συνεταιρισμό Εργατικής Ενσωμάτωσης», υποκατηγορία σύμφωνα με «τα Παγκόσμια Πρότυπα Κοινωνικών Συνεταιρισμών» της ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Εργατικών Συνεταιρισμών CICOPA», αποκλειστικά για την ενσωμάτωση μέσω της εργασίας «ανθρώπων που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες». Το 40%, κατ ελάχιστον, των εργαζομένων πρέπει να ανήκει σε αυτήν την κατηγορία, το οποίο είναι υψηλότερο από τους αντίστοιχους νόμους στην Ιταλία ή Φινλανδία 32, αλλά ακόμη παραμένει υπερβολικά υψηλό για την αποτελεσματική κοινωνική επανένταξη των ευπαθών ατόμων, σύμφωνα με την Ιταλική εμπειρία σε αυτόν τον τομέα, η οποία είναι η μεγαλύτερη στον κόσμο. β) Τη Συνεταιριστική Επιχείρηση Κοινωνικής Μέριμνας, η οποία παράγει προϊόντα ή προσφέρει υπηρεσίες, στοχεύοντας στην κοινωνική μέριμνα για «συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού, όπως ηλικιωμένοι, νήπια, παιδιά, άνθρωποι με ειδικές ανάγκες καθώς και άνθρωποι, που αντιμετωπίζουν χρόνιες ασθένειες». Η έκφραση «όπως» σημαίνει, ότι αυτή η υποκατηγορία δεν περιορίζεται στη μέριμνα αυτών των ομάδων. γ) Την «Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση Συλλογής και Παραγωγής», η οποία σχετίζεται με την παραγωγή αγαθών και την προσφορά υπηρεσιών, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της κοινότητας (πολιτισμός, περιβάλλον, οικολογία, εκπαίδευση, δημόσια παροχή, χρήση τοπικών προϊόντων, διατήρηση παραδοσιακών δραστηριοτήτων και επαγγελμάτων, δραστηριότητες οι οποίες στοχεύουν στην προώθηση τοπικού και συλλογικού ενδιαφέροντος, εργασία, ενδυνάμωση κοινωνικής συνοχής και ενίσχυση τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης). Αυτή η υποκατηγορία δεν ήταν τμήμα της αρχικής νομοθετικής πρότασης και προστέθηκε λίγο πριν τον νόμο 4019 ο οποίος ψηφίστηκε από το κοινοβούλιο 33. Εαν η ερμηνεία της γ υποκατηγορίας είναι σωστή, ο νόμος 4019/ 2011 μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την καθιέρωση και την ρύθμιση μιας μεγάλης μερίδας συνεταιρισμών, κοινωνικών και εργατικών, που θα μπορούσαν να κατηγοριοποιηθούν σε άλλες χώρες και κάτω από τα παγκόσμια πρότυπα της CICOPA (διεθνή πρότυπα κοινωνικών συνεταιρισμών και παγκόσμια διακήρυξη για τους εργατικούς συνεταιρισμούς, βλέπε τομείς και 3.3. παρακάτω) και οι κοινωνικοί και τμήμα των εργατικών συνεταιρισμών δύνανται ευκολότερα να υπαχθούν στον νόμο του 1986 για «Αστικούς Συνεταιρισμούς». Λογικά, πολλές συνεταιριστικές ιδρυτικές ομάδες θα έτειναν να χρησιμοποιήσουν το νόμο του 2011, παρά αυτόν του 1986, εξαιτίας της εξ ολοκλήρου μη φορολόγησης των πλεονασμάτων, κάτι το οποίο δεν ισχύει με τον νόμο του Παρ όλ αυτά το άρθρο 10.3 για την μη φορολόγηση των πλεονασμάτων είναι χαρακτηριστικό για το αποθεματικό ταμείο και τροποποιήθηκε τον Φεβρουάριο του 2013 και αυτά τα πλεονάσματα υπόκεινται τώρα σε φορολόγηση. Όσον αφορά τον αριθμό των ιδρυτικών μελών, ο νόμος του 2011 είναι ουσιαστικά καλύτερος από τον Αστικό Συνεταιριστικό Νόμο του Ενώ ο τελευταίος νόμος προβλέπει 32 Βλέπε RoelandsB. Ed. (2009) Συνεταιρισμοί και Κοινωνικές εταιρείες Διοίκηση και Νομικό Πλαίσιο, Βρυξέλες. 33 Communication Kapa Network 19

37 κατ ελάχιστον 15 ιδρυτικά μέλη, αυτός του 2011 κατεβάζει τον αριθμό των μελών στα 7 για την υποκατηγορία α (ενσωμάτωση εργασίας) και στα 5 για τις υποκατηγορίες β και γ. Αν και ο αριθμός 7 παραμένει υψηλός, ο αριθμός των ιδρυτικών μελών του νόμου του 2011 βρίσκεται πολύ πιο κοντά στην υπάρχουσα διεθνή πρακτική απ ότι αυτός του Ο Νόμος 2810/2000 για τους «Αγροτικούς Συνεταιριστικούς Οργανισμούς», (τροποποιημένος το 2011), είναι ένας κλασικός αγροτικός συνεταιριστικός νόμος, ο οποίος επεκτείνεται σε άλλους πρωτογενείς τομείς ή αγροτικές δραστηριότητες, όπως «ψάρεμα, κτηνοτροφία, παραγωγή πουλιών, μελισσοκομία, παραγωγή μεταξοσκωλήκων, δασοκομία, αγροτουρισμός, βιομηχανία παραγωγής υφαντών και χαλιών, κατασκευής διαφόρων οικιακών προϊόντων και άλλων συνεταιρισμών, οποιουδήποτε τομέα ή δραστηριότητας της αγροτικής οικονομίας» (άρθρο 1). Ο Νόμος 4015/2011 ακύρωσε την εναλλακτική των συνεταιρισμών να ιδρύουν δευτερογενείς αγροτικούς συνεταιρισμούς: εάν οι συνεταιρισμοί επιθυμούν να συνεργαστούν μεταξύ τους επιχειρηματικά, δύναται να πράξουν το παραπάνω, καθιερώνοντας συμβατικές ιδιωτικές εταιρείες κεφαλαίου, πράγμα το οποίο είναι ένα σημαντικό βήμα προς τα πίσω σε σχέση με τις διεθνείς συνεταιριστικές αρχές (αρχή 6: συνεργασία μεταξύ συνεταιρισμών). Άλλα τμήματα της συνεταιριστικής νομοθεσίας υπάρχουν για συγκεκριμένους τομείς, όπως συνεταιρισμοί δασοκομίας, οι οποίοι ρυθμίζονται με το Νόμο 1627 του 1939 και αναφέρουν την πιθανότητα να μπορούν να λειτουργήσουν ως εργατικοί συνεταιρισμοί 34. Συμπερασματικά, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι: Η Ελληνική «συνεταιριστική» νομοθεσία «κοινωνικής οικονομίας» και «κοινωνικής επιχείρησης» μόνο καθιερώνει και υπάγει σε κανόνες, συνεταιρισμούς ως επιχειρήσεις και επομένως θα έπρεπε να θεωρηθεί αυστηρά συνεταιριστική νομοθεσία. Αν και δεν είναι ιδανική η τρέχουσα ελληνική νομοθεσία για τους συνεταιρισμούς, δίνει τη δυνατότητα όμως να ιδρυθούν όλα τα είδη εργατικών, κοινωνικών, βιοτεχνικών και μικρών επιχειρήσεων συνεταιρισμών, καθώς επίσης και αγροτικών και άλλου τύπου παραγωγικών συνεταιρισμών σε αγροτικό περιβάλλον. Συγκεκριμένα αναφέρονται τα είδη των συνεταιρισμών, για τα οποία το ελληνικό Υπουργείο Εργασίας έχει εκδηλώσει το ενδιαφέρον για να αναπτυχθούν βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα. Εν τούτοις, εάν η προώθηση των εργατικών και κοινωνικών συνεταιρισμών ήθελε βρεθεί όντως στην πολιτική ημερήσια διάταξη, η τωρινή συνεταιριστική νομοθεσία θα απαιτούσε ουσιαστικές βελτιώσεις. Οι δύο βασικοί συνεταιριστικοί νόμοι (ο Αστικός και ο Αγροτικός) πρέπει να περιλαμβάνουν λεπτομερώς τον διεθνώς συμφωνημένο συνεταιριστικό ορισμό και 7 συνεταιριστικές αρχές. Επίσης πρέπει να επιτρέπουν την ίδρυση δευτερογενών συνεταιρισμών, συνεταιριστικών κοινοπραξιών και ομάδων. Ο νόμος 4019/2011 για την ίδρυση κοινωνικών συνεταιρισμών πρέπει να περιέχει περισσότερη σαφήνεια, όσον αφορά την καθιέρωση των αδιαίρετων αποθεματικών και όσον αφορά τον αριθμό των ιδρυτικών μελών που πρέπει να μειωθεί (3 ιδρυτικά μέλη είναι η κύρια τάση στις χώρες τις Ε.Ε. σήμερα). Ένας εργατικός συνεταιριστικός νόμος πρέπει να τεθεί σε ισχύ, βασιζόμενος στο Γαλλικό μοντέλο. Πρέπει να αποφεύγεται λεπτομερώς η δημιουργία και η εξάπλωση ψευδών συνεταιρισμών, οι οποίοι είναι όργανα εργασιακής ευελιξίας και αντιβαίνουν στις συνεταιριστικές αρχές, όπως διατυπώθηκε στην Πρόταση 193 του ILO (η οποία ψηφίστηκε από την Ελληνική κυβέρνηση), όπως ο νέος Βραζιλιάνικος εργατικός συνεταιριστικός νό- 34 Υποχρεωτικός Νόμος 1627/1939 για τους Συνεταιρισμούς Δασοκομίας άρθρο 1, παράγρ.3 ένδειξη από Kapa Network 20

38 μος οι ψευδείς συνεταιρισμοί καταλήγουν να είναι υψηλού κόστους αντί να διασώζουν χρήματα, όπως θα έπρεπε, πράγμα το οποίο είναι πιθανόν πολύ σημαντικό για την κυβέρνηση (βλέπε, όσον αφορά αυτό το θέμα, τα αποσπάσματα της παρουσίασης του Βραζιλιάνου Υπουργού Εξωτερικών Paul Singer στο τμήμα 3.5. παρακάτω). Επιπρόσθετα στον εργατικό συνεταιριστικό νόμο, η Ελληνική νομοθεσία πρέπει πιθανόν να εκσυγχρονιστεί, με σκοπό να διευκολύνει την διαδικασία της επιχειρηματικής μεταβίβασης σε μία συνεταιριστικής μορφής (βλέπε την εμπειρία της Ιταλίας, Γαλλίας και Βραζιλίας σε αυτόν τον τομέα στο τμήμα 2.3. παρακάτω). Συγκεκριμένα, θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμο να δώσει στους εργάτες το δικαίωμα της προτεραιότητας στην απόκτηση επιχείρησης, η οποία τίθεται υπό πτώχευση, όπως στην περίπτωση της Βραζιλίας, Αργεντινής και Ουρουγουάης. Η έλλειψη εννοιολογικής σαφήνειας πρέπει να αποφευχθεί, όσον αφορά τους όρους «συνεταιρισμός», «κοινωνικός συνεταιρισμός», «κοινωνική επιχείρηση», «κοινωνική επιχειρηματικότητα» και «κοινωνική οικονομία». Οι όροι «συνεταιρισμός» και «κοινωνικός συνεταιρισμός» είναι ευκρινώς διατυπωμένοι σε διεθνή κείμενα. Συγκεκριμένα η δήλωση της ICA για την Συνεταιριστική Ταυτότητα εσωκλείεται επίσης στην Πρόταση του ILO 193/2002 και στα Παγκόσμια Πρότυπα Κοινωνικών Συνεταιρισμών της CICOPA αντιστοίχως (βλέπε παραρτήματα 1 και 3). Η «κοινωνική επιχείρηση» δεν ορίζεται σε παγκόσμιο επίπεδο και συνεχίζει να είναι πηγή μεγάλης σύγχυσης. Η CECOP CICOPA Ευρώπη, σε ένα βιβλίο που δημοσιεύτηκε το 2009, παρείχε έναν ορισμό αυστηρά βασισμένο στην εθνική νομοθεσία, ο οποίος ρυθμίζει τους κοινωνικούς συνεταιρισμούς ή τις κοινωνικές επιχειρήσεις (ή ισότιμους όρους) στις 11 χώρες της Ε.Ε. 35. Αυτός ο ορισμός είναι παρόμοιος με εκείνον που διατυπώθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην «Επικοινωνία για την Πρωτοβουλία της Κοινωνικής Επιχείρησης» (SBI) και δόθηκε στην δημοσιότητα το Γενικώς ο ορισμός αναφέρεται στην περιοχή των δραστηριοτήτων στις οποίες εμπλέκονται οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί, (συγκεκριμένα κοινωνικές υπηρεσίες γενικού συμφέροντος, συμπεριλαμβανομένης της εργασιακής έ- νταξης) και επεκτείνεται και σε άλλες επιχειρηματικές μορφές. Η «κοινωνική επιχειρηματικότητα» είναι μία αφηρημένη έννοια, η οποία φαίνεται να αναφέρεται στην ίδια περιοχή δραστηριοτήτων όπως η «κοινωνική επιχείρηση». Όσον αφορά τον όρο «κοινωνική οικονομία» (μία έκφραση που εμφανίστηκε στα μέσα του 19ου αιώνα στην Γαλλία), παρά την πρόσφατη τάση να περιοριστεί το πεδίο της στον τομέα της «κοινωνικής επιχείρησης», η κρατούσα αντίληψη είναι πολύ ευρύτερη, περιλαμβάνοντας όλους τους συνεταιρισμούς, όλες τις αμοιβαίες ασφαλίσεις και ένα ουσιαστικό τμήμα των ενώσεων και μερικών ιδρυμάτων. Η οικονομία της αλληλεγγύης χρησιμοποιείται συχνά ως ένας ισότιμος όρος π.χ.. στην Βραζιλία. Σύμφωνα με αυτήν την ερμηνεία έχουμε το αντικείμενο του νόμου κοινωνικής οικονομίας στην Ισπανία και προετοιμάζεται το Γαλλικό προσχέδιο του Κοινωνικού και Οικονομικού Νόμου Αλληλεγγύης. 35 Roelants B. ed. (2009) Συνεταιρισμοί και Κοινωνικές Επιχειρήσεις Διοίκηση και νομικά πλαίσια 21

39 ΜΕΡΟΣ 2: ΒΑΣΙΚΗ ΣΧΕΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΔΙΚΤΥΟ ΤΗΣ CICOPA ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΜΕΤΑΦΕΡΘΟΥΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 2.1. ΤΟ ΔΙΚΤΥΟ ΤΗΣ CICOPA Ο Διεθνής Οργανισμός Συνεταιρισμών των εργαζομένων στους χώρους Βιομηχανίας, Βιοτεχνίας και Παροχής Υπηρεσιών (CICOPA) ιδρύθηκε το Τα μέλη του είναι αντιπροσωπευτικοί οργανισμοί συνεταιρισμών παραγωγών από διαφορετικούς τομείς, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων ανήκει στους τομείς βιομηχανίας και παροχής υπηρεσιών: οικοδομή, κατασκευή, υπηρεσίες γενικού συμφέροντος, μεταφορά, βιοτεχνικές δραστηριότητες, πνευματικές υπηρεσίες, υγεία, κοινωνική μέριμνα, κλπ. Τα μέλη που συνδέονται με την CICOPA είναι υποστηρικτικοί οργανισμοί προώθησης συνεταιρισμών στους προαναφερθέντες τομείς. Με τον πρόσφατο μετασχηματισμό της παγκόσμιας οικονομίας, οι συνεταιρισμοί στους χώρους βιομηχανίας και παροχής υπηρεσιών δεν συνιστούν πλέον περιθωριοποιημένο φαινόμενο. Οι αριθμοί έχουν αυξηθεί και στις βιομηχανοποιημένες και στις αναπτυσσόμενες χώρες κατά την διάρκεια των τελευταίων ετών. Ο CICOPA πρόσφατα έχει σύνολο μελών 46 σε 31 χώρες, τέσσερις από τους οποίους είναι υποστηρικτικοί οργανισμοί. Ο υπολογιζόμενος αριθμός θυγατρικών συνεταιριστικών επιχειρήσεων είναι πάνω από Ο CICOPA είναι τομεακός οργανισμός της Διεθνούς Συνεταιριστικής Συμμαχίας (ICA), η οποία ιδρύθηκε το 1895 και έχει από τότε συντονίσει το συνεταιριστικό κίνημα παγκοσμίως καθώς και εκσυγχρονίσει τα γενικά πρότυπα της λειτουργίας των συνεταιρισμών, από όταν αυτά πρώτα διατυπώθηκαν από τους Rochdale Pioneers το 1844, στο Rochdale κοντά στο Μάντσεστερ. Ο τελευταίος εκσυγχρονισμός των συνεταιριστικών προτύπων, η Διατύπωση για την Συνεταιριστική Ταυτότητα, εγκρίθηκε από το Κογκρέσσο της ICA το 1995, μετά από μία μεγάλη διαμάχη ανάμεσα στους συνεταιριστικούς οργανισμούς όλου του κόσμου μία από τις κύριες εξελίξεις ήταν η εισαγωγή της 7 ης συνεταιριστικής αρχής (η οποία ήδη υφίστατο έμμεσα), συγκεκριμένα το ενδιαφέρον για την κοινότητα. Όλα τα στοιχεία της Διατύπωσης της Συνεταιριστικής Ταυτότητας (ορισμός, 7 λειτουργικές αρχές, 10 σημαντικές αξίες) εισχώρησαν στην Πρόταση 193 του ILO για την προώθηση των Συνεταιρισμών, η οποία εγκρίθηκε ομόφωνα (με δύο αποχές) στις 22 Ιουνίου του 2002 στην Γενεύη, περιλαμβάνοντας και τα 28 κράτη μέλη παρόντα της Ε.Ε., καθώς επίσης και οργανισμούς εθνικών συνδικάτων και εργοδοτών από όλο τον κόσμο. Οι συνεταιρισμοί διακρίνονται σε διαφορετικούς τύπους. Η κύρια κατηγοριοποίηση των συνεταιρισμών στο δίκτυο του CICOPA είναι οι εργατικοί συνεταιρισμοί, συγκεκριμένα οι συνεταιρισμοί, των οποίων τα μέλη είναι το προσωπικό της επιχείρησης, π.χ.. εργαζόμενοι μέλη. Η αποστολή κλειδί για τους εργατικούς συνεταιρισμούς είναι να δημιουργούν και να διατηρούν βιώσιμες θέσεις εργασίας, με μία δυνατή τοπική ανάπτυξη και προοπτική δημιουργίας πλούτου 36. Τα μέλη τους είναι οι εργαζόμενοι της επιχείρησης, οι οποίοι από κοινού παίρνουν τις σημαντικές επιχειρηματικές αποφάσεις, εκλέγουν και διορίζουν τους ηγέτες τους (διοικητικό συμβούλιο, διευθυντές, κλπ.). Επίσης αποφασίζουν, πως να μοιράσουν το κέρδος με διπλό στόχο: α) να παρέχουν μία δίκαιη αναδιανομή, με την μορφή των επιστροφών, βασιζόμενη 36 Οι εργατικοί «έχουν αντικειμενικό σκοπό την δημιουργία και διατήρηση βιώσιμων θέσεων εργασίας και παραγωγής πλούτου με σκοπό να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των εργαζομένων μελών, να προσδώσουν αξία στην ανθρώπινη εργασία, να επιτρέψουν δημοκρατική αυτοδιαχείριση στους εργαζομένους και να προωθήσουν την κοινοτική και τοποική ανάπτυξη» (Παγκόσμια Διακήρυξη για τους Εργατικούς Συνεταιρισμούς όπως εγκρίθηκαν από το Γενικό Συμβούλιο του CICOPA στο Όσλο το 2003 και από το Γενικό Συμβούλιο της ICA στην Καρταχένα της Κολομβίας στις 23 Σεπτεμβρίου 2005: 22

40 στην διεκπεραιωμένη εργασία (στην πραγματικότητα μία προσαρμογή της τιμής της αναδιανομής), και β) να εδραιώσουν την επιχείρηση και τις θέσεις εργασίας, δημιουργώντας μακροπρόθεσμα αποθέματα. Επιπλέον, το συνεταιριστικό πνεύμα προωθεί την πληροφόρηση και την επιμόρφωση των εργαζομένων, προϋπόθεση απαραίτητη για να αναπτυχθεί η αυτονομία, κινητοποίηση, υπευθυνότητα και οικονομική ευθύνη, που απαιτούνται σε έναν οικονομικό κόσμο, ο οποίος γίνεται προοδευτικά ανασφαλής. Μία άλλη σημαντική και ραγδαία αυξανόμενη κατηγοριοποίηση συνεταιρισμών στο δίκτυο του CICOPA είναι οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί, οι οποίοι, σε πολλές περιπτώσεις μπορούν να θεωρηθούν ως μία συγκεκριμένη υποκατηγορία εργατικών συνεταιρισμών με πρωταρχική, αναλυτική και άμεση αποστολή γενικού ενδιαφέροντος 37. Αυτοί οι συνεταιρισμοί εξειδικεύονται στην παροχή κοινωνικών, εκπαιδευτικών, περιβαλλοντικών υπηρεσιών, καθώς και υπηρεσιών στο χώρο της υγείας ή στην επανένταξη δυσπραγούντων και περιθωριοποιημένων εργαζομένων (άνθρωποι με ειδικές ανάγκες, μακροχρόνια άνεργοι, πρώην κρατούμενοι, εθισμένοι σε ουσίες, κλπ.) ή και τα δύο. Οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί αναδύθηκαν πρώτα στην Ιταλία, αλλά σήμερα μπορούν να βρεθούν σε διάφορες χώρες της Ε.Ε. και συχνά υπόκεινται σε συγκεκριμένους εθνικούς νόμους. Οι περισσότεροι από αυτούς διοικούνται εξ ολοκλήρου ή εν μέρει από τους εργαζόμενούς τους (και επομένως πασχίζουν να δημιουργήσουν βιώσιμες θέσεις εργασίας, όπως οι εργατικοί συνεταιρισμοί), ενώ προσφέρουν την δυνατότητα ή ακόμα καθιστούν υποχρεωτικό (σύμφωνα με τους εθνικούς νόμους) να περιλαμβάνουν άλλους τύπους μελών (χρήστες υπηρεσιών, δημόσιες αρχές, εθελοντές εργαζόμενους, κλπ.). Ο CICOPA έχει δύο περιφερειακούς οργανισμούς: CECOP CICOPA Ευρώπη και CICOPA Αμερικής. CECOP - CICOPA Ευρώπη είναι ο περιφερειακός οργανισμός του CICOPA στην Ευρώπη. Έχει 25 θυγατρικές εθνικές ομοσπονδίες σε 16 χώρες της Ε. Ε., καθώς επίσης και 4 αναπτυξιακούς οργανισμούς. CECOP CICOPA Ευρώπη: είναι ένα τομεακό μέλος των συνεταιρισμών στην Ευρώπη, καθώς και περιφερειακός οργανισμός της Διεθνούς Συνεταιριστικής Συμμαχίας (ICA) για την Ευρώπη. Ο CICOPA Αμερικής περιλαμβάνει 10 οργανισμούς παρόντες σε 8 χώρες της Αμερικάνικης ηπείρου. Είναι ένας τομεακός οργανισμός της ICA Αμερικής, ο περιφερειακός οργανισμός της Διεθνούς Συνεταιριστικής Συμμαχίας (ICA) για την Αμερική. Ο CICOPA Αμερικής περιλαμβάνει υπο-περιφερειακούς οργανισμούς: CICOPA Βορείου Αμερικής ( ομαδοποιημένοι συνεταιριστικοί οργανισμοί από τις Η.Π.Α., τον Καναδά και το Μεξικό) και ο CICOPA Mercosur (ομαδοποιημένοι συνεταιριστικοί οργανισμοί από την Βραζιλία, Αργεντινή, Ουρουγουάη και Παραγουάη). Εκτός από την πρωταρχική του αποστολή, άσκηση πολιτικής πίεσης και αντιπροσώπευσης βιομηχανικών συνεταιρισμών και συνεταιρισμών παροχής υπηρεσιών σε παγκόσμιο επίπεδο, ο CICOPA έχει επίσης σημαντικό ρόλο στην συγκέντρωση πληροφοριών και στην σταδιακή χαρτογράφηση της κατάστασης αυτών των συνεταιρισμών από όλο τον κόσμο μέσα από μία συνεχή ροή και ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των μελών του. Αυτή είναι μία από τις βασικές πηγές της εξειδικευμένης γνώσης και ικανότητας του CICOPA, η οποία εκ περιτροπής τροφοδοτεί προγράμματα και δραστηριότητες, διεκπεραιωμένες απο τον 37 Οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί «αναλυτικά ορίζουν μία αποστολή γενικού ενδιαφέροντος ως πρωταρχικό τους σκοπό και φέρουν εις πέρας αυτή την αποστολή άμεσα στην παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών γενικού ενδιαφέροντος. Η εργασιακή ένταξη η οποία είναι αποστολή κλειδί πολλών κοινωνικών συνεταιρισμών πρέπει να θεωρηθεί ως υπηρεσία γενικού συμφέροντος για όλες τις προθέσεις και τους σκοπούς, ανεξάρτητα από το είδος των αγαθων ή υπηρεσιών που παράγουν» (Παγκόσμια Πρότυπα Κοινωνικών Συνεταιρισμών Τα οποία εγκρίθηκαν από το Γενικό Συμβούλιο του CICOPA, που συνήλθε στην Γενεύη στις 18 Νοεμβρίου του 2009 και πήρε τελική μορφή στο Γενικό Συμβούλιο του CICOPA που συνήλθε στο Κανκούν του Μεξικού στις 16 Νοεμβρίου του 2011: 23

41 CICOPA για την προώθηση της ανάπτυξης των συνεταιρισμών βιομηχανικών και υπηρεσιών τοιούτων, σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Οι εμπειρίες, που περιγράφηκαν σε αυτόν τον τομέα έχουν τον ακριβή στόχο να στηρίξουν τις Ελληνικές αρχές και τους μεριδιούχους, στην διαδικασία μεταφοράς γνώσης από την παγκόσμια εμπειρία, η οποία είναι σημαντική πηγή έμπνευσης για την ανάπτυξη των συνεταιρισμών στο Ελληνικό πλαίσιο ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ, ΜΕ ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΟΥΣ ΠΑΙΔΙΚΟΥΣ ΣΤΑΘΜΟΥΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΣ ΕΥΓΗΡΙΑΣ Η εμπειρία των Ιταλικών κοινωνικών συνεταιρισμών: Federsolidarietẚ-Confcooperative Ιταλικές κοινωνικές συνεταιριστικές κοινοπραξίες Στην Ιταλία η εμπειρία των κοινωνικών συνεταιρισμών ξεκίνησε το Ενσωμάτωσε την ιδέα ότι η αλληλεγγύη πρακτικά μπορεί να πάρει επιχειρηματική μορφή και πιο συγκεκριμένα την μορφή ενός συνεταιρισμού. Το 1991 ένα νομικό πλαίσιο δόθηκε τελικά στους κοινωνικούς συνεταιρισμούς με την ε- φαρμογή του ιδρυτικού τους νόμου 381/91. Αυτός ο νόμος ήταν επομένως επακόλουθο μεμονωμένων εμπειριών, οι οποίες δεν είχαν κωδικοποιηθεί στον αστικό νόμο και είχαν αναπτύξει περισσότερο δομημένες μορφές, οι οποίες είχαν εξαπλωθεί σε όλη την Ιταλία. Τελικά δόθηκαν στους κοινωνικούς συνεταιρισμούς κοινωνική αναγνώριση και κανόνες. Το άρθρο 1 του νόμου 381/91 προβλέπει ότι: «Ο σκοπός των κοινωνικών συνεταιρισμών είναι η αναζήτηση του γενικού κοινοτικού συμφέροντος στην προώθηση ανθρώπινων ενδιαφερόντων και στην κοινωνική ενσωμάτωση πολιτών μέσω: α) της διαχείρισης κοινωνικών, εκπαιδευτικών και υπηρεσιών υγείας, β) της διεκπεραίωσης διαφόρων δραστηριοτήτων - γεωργικών, βιομηχανικών, επιχειρηματικών ή υπηρεσιών έχοντας σαν σκοπό την επικερδή εργασία των δυσπραγούντων. Οι κανόνες, που αφορούν τον τομέα με τον οποίο λειτουργούν οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί θα εφαρμοστούν υπό τον όρο ότι είναι συμβατοί με τον προαναφερθέντα νόμο. Το όνομα του συνεταιρισμού, ανεξάρτητα από το πως ιδρύθηκε πρέπει να περιέχει την ένδειξη ότι είναι «κοινωνικός συνεταιρισμός». Οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί είναι επομένως ένα όργανο το οποίο υπηρετεί τοπικές ανάγκες και βοηθάει στην απόκτηση διπλού αντικειμενικού σκοπού, οριζομένου από τον νόμο: Παροχή κοινωνικών, εκπαιδευτικών κι υπηρεσιών υγείας. Ανάπτυξη αγροτικών, βιομηχανικών, εμπορικών δραστηριοτήτων ή υπηρεσιών για την ενσωμάτωση μέσω της εργασίας δυσπραγούντων ατόμων, που πρέπει να αριθμούνται τουλάχιστον στο 30% του συνολικού επιχειρηματικού κατά κεφαλήν αριθμού. Μερικά χαρακτηριστικά κοινωνικών συνεταιρισμών προέρχονται από αυτές τις νομικές παροχές. Οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί είναι ιδιωτικές μη κερδοσκοπικές οντότητες, στις οποίες ο νομοθέτης έχει εμπιστευθεί ένα πολύ σημαντικό καθήκον: να επιδιώξουν το γενικό κοινοτικό συμφέρον και επομένως να υποστηρίξουν τον δημόσιο οργανισμό ( στα ποικίλα περιφερειακά του επίπεδα ) σε πράξεις, οι οποίες είχαν θεωρηθεί προηγουμένως ως αποκλειστικά προνόμια δημόσιων οντοτήτων. 24

42 Ο σκοπός τους είναι «να επιδιώξουν το γενικό κοινοτικό συμφέρον, προωθώντας τα ανθρώπινα συμφέροντα και επιδιώκοντας την κοινωνική ένταξη» (άρθρο 1 του νόμου 381/91), μέσω της ανάμειξής τους σε προγράμματα και παροχές υπηρεσιών. Αν και πράττουν τοιουτοτρόπως, μέσα στα πλαίσια του δευτερεύοντος ρόλου τους, απαιτείται από αυτούς να εφαρμόσουν στην πραγματικότητα καίριες στρατηγικές ευημερίας για τα άτομα, τις οικογένειες, την κοινότητα και όλα τα δημόσια και ιδιωτικά ινστιτούτα, τα οποία μπορούν κατά συνέπεια να συνεισφέρουν στην βελτίωση της ποιότητας της τοπικής ζωής. Όπως όλοι οι συνεταιρισμοί, αυτοί έχουν ένα δημοκρατικό και συμμετοχικό σύστημα διακυβέρνησης. Επιπρόσθετα, αυτοί είναι αυξανόμενα πολύ-μεριδιούχοι και φέρουν σε πέρας ένα πρόγραμμα υπέρ και μαζί με τους τοπικούς μεριδιούχους. Η Federsolidarietẚ-Confcooperative είναι η βασική εθνική ομοσπονδία των κοινωνικών συνεταιρισμών. Αντιπροσωπεύει τα δικά της μέλη με δημόσιους οργανισμούς, υποστηρίζοντάς τους και βοηθώντας τους σε θέματα συνδικαλιστικά, νομικά, νομοθετικά, τεχνικά και οικονομικά. Προωθεί και αναπτύσσει συνεταιρισμούς, εκπαιδεύοντας τους ηγέτες τους, διαδίδοντας σωστές πρακτικές, ερευνώντας και κάνοντας δοκιμές καινοτόμων δραστηριοτήτων, οργανώνοντας συνέδρια και σεμινάρια με σκοπό να αναλυθούν σε βάθος τα ποικίλα θέματα που προκύπτουν σχετικά με τις πολιτικές που αφορούν την πρόνοια και την εργασία. Τον Σεπτέμβριο του 2011, κοινωνικοί συνεταιρισμοί κατεγράφησαν στην Ιταλία και οι κοινοπραξίες τους είχαν καταφέρει να αυξηθούν κατά 57,7% κατά την διάρκεια των τελευταίων 6 ετών 38. Επομένως μπορούμε να εκτιμήσουμε οτι οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί, ενεργοί στην Ιταλία είναι περισσότεροι απο Το προσωπικό τους συνολικά υπερβαίνει τις , στους οποίους πρέπει να προστεθούν εργαζόμενοι που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση και που έχουν προσληφθεί από κοινωνικούς συνεταιρισμούς «β τύπου» (ένταξη στην εργασία). Το Federsolidarietẚ-Confcooperative, στις 31/12/2011, απαριθμούσε μεταξύ των μελών της κοινωνικούς συνεταιρισμούς από τους οποίους οι 256 ήταν κοινοπραξίες μεταξύ τοπικών συνεταιρισμών. Τα δύο τρίτα εξ αυτών είναι αναμεμειγμένα σε υπηρεσίες κοινωνικές, εκπαιδευτικές και υγείας, και το ένα τρίτο ενεργοποιείται στην εργασιακή ένταξη δυσπραγούντων ατόμων. Τα μέλη τους είναι , από τις οποίες οι είναι εθελοντικά μέλη. Προσφέρουν εργασία σε περίπου εργαζόμενους και δημιουργούν ένα συνολικό εισόδημα πάνω από 5,7 δις ευρώ 39. Ο «Α τύπος» κοινωνικών συνεταιρισμών επιδιώκει το γενικό συμφέρον της κοινότητας μέσω της ανθρώπινης προώθησης πολιτών και της κοινωνικής ένταξης, συγκεκριμένα μέσω διαχείρισης κοινωνικών και εκπαιδευτικών υπηρεσιών, καθώς και υπηρεσιών υγείας. Οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί «Α τύπου» της Federsolidarietẚ-Confcooperative ήταν το Τα μέλη τους σήμερα είναι , ενώ οι εργαζόμενοί τους είναι , δηλαδή μία αύξηση 4,8% τον περασμένο χρόνο και 32,2% μεταξύ 2005 και Το παγιωμένο τους εισόδημα εκατομμύρια ευρώ. Όσον αφορά το μέγεθος τους, σύμφωνα με τα πρότυπα της Ε.Ε. για τον ορισμό των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, 2% είναι μεγάλες επιχειρήσεις 15,2% είναι μεσαίου μεγέθους, 38% είναι μικρές επιχειρήσεις και 44,8% είναι πολύ μικρές. 38 Περίπου από τους αντιπροσωπεύονται από τις τρείς Ιταλικές συνεταιριστικές ομοσπονδίες. Η Confcooperative αντιπροσωπεύει περίπου από αυτές, από τις οποίες οι είναι θυγατρικές στην Federsolidarietẚ-Confcooperative. 39 Βλέπε Federsolidarietẚ-Confcooperative ιστοσελίδα: 25

43 Οι «Β τύπου» κοινωνικοί συνεταιρισμοί εργασιακής ένταξης, συνεργαζόμενοι με Federsolidarietẚ-Confcooperative, είναι % από αυτούς, δημιουργήθηκαν σε λιγότερο από 10 χρόνια. Το παγιωμένο εισόδημά τους αριθμεί περίπου 1,2 δισεκατομμύρια ευρώ. Τα μέλη τους είναι (από τα οποία 3,4% είναι νομικές οντότητες) και περισσότερο από εργαζόμενοι εργάζονται σε αυτούς τους κοινωνικούς συνεταιρισμούς, εμφανίζοντας μία αύξηση 17,5% μεταξύ 2005 και 2010, και 3,5% τον περασμένο χρόνο. Οι εργαζόμενοι μέλη έχουν αυξηθεί κατά 4,7%. Περίπου δυσπραγούντες εργαζόμενοι απολαμβάνουν αυτόν τον τύπο εργασιακής ένταξης, δηλαδή μια αύξηση 13,8% κατά την διάρκεια των τελευταίων 5 ετών. Το 25% των εργαζομένων ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις, όπως ετέθησαν από τον Ευρωπαϊκό ορισμό των «δυσπραγούντων εργαζομένων». Οι κοινοπραξίες είναι μία από τις πιο σημαντικές μορφές ένταξης μεταξύ κοινωνικών συνεταιρισμών. Οι κοινοπραξίες που είναι μέλη της Federsolidarietẚ είναι 256, από τους οποίους οι 163 έχουν προστεθεί από το Επομένως έχει υπάρξει μία εντατικοποιημένη διαδικασία ένταξης των συνεταιρισμών στις κοινοπραξίες. Ο κατά μέσο όρο αριθμός συνεταιρισμών ανά κοινοπραξία είναι αυτή την στιγμή 15. Μεταξύ των κοινοπραξιών, οι οποίες υπάγονται στην Federsolidarietẚ-Confcooperative, 239 είναι επαρχιακές, 5 είναι ενδοεπαρχιακές, 2 είναι περιφερειακές, 8 είναι ενδοπεριφερειακές και 2 είναι εθνικές κοινοπραξίες ( συγκεκριμένα CGM και Idee στην Rete). Η CGM θα εξεταστεί στη συνέχεια. Υπηρεσίες για τους ηλικιωμένους και τα παιδιά στην Ιαπωνία: η εμπειρία του Συνεταιριστικού Συνδικάτου Ιαπώνων Ε ργαζομένων: JWCU Το Συνεταιριστικό Συνδικάτο Ιαπώνων Εργαζομένων (JWCU), που ιδρύθηκε το 1979, αντιπροσωπεύει και ενώνει εργατικούς συνεταιρισμούς σε όλη την Ιαπωνία. Κάθε εργατικός συνεταιρισμός κατέχετε και ελέγχετε δημοκρατικά από τους εργαζόμενους- μέλη με σκοπό την δημιουργία θέσεων εργασίας, έτσι ώστε να προωθήσει την ευημερία κοινοτήτων μέσω της συνεργασίας οχι μόνο των εργαζομένων μελών αλλά επίσης και των χρηστών υπηρεσιών και των κατοίκων της κοινότητας. Το Μάρτιο του 2012, το JWCU είχε 58 μέλη συνεταιρισμούς, απασχολώντας εργαζόμενους μέλη συνολικά 40. Τα συνεταιριστικά μέλη του JWCU είναι ενεργά σε διαφορετικούς τομείς δραστηριοτήτων, εκ των οποίων οι υπηρεσίες προς τους ηλικιωμένους και τα άτομα με ειδικές ανάγκες είναι οι πιο σημαντικοί τομείς, ακολουθούμενοι από την παιδική μέριμνα, την λειτουργία δημόσιων εγκαταστάσεων, την συντήρηση κατασκευών και άλλες δραστηριότητες όπως μεταφορά, υπηρεσίες προσφοράς γευμάτων, λιανικό εμπόριο κ.τ.λ.. Ανταποκρινόμενο στις ποικίλες κοινωνικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ιαπωνική κοινωνία, συγκεκριμένα την γήρανση του πληθυσμού και την παιδική μέριμνα και με σκοπό να κτίσει κοινότητες που υποστηρίζουν και μεριμνούν για τον άνθρωπο, τα μέλη της JWCU έχουν ιδρύσει περισσότερα από 300 «κοινοτικά κέντρα πρόνοιας», μεταξύ 1999 και 2006, τα οποία παρέχουν μια νέα μορφή κοινωνικών υπηρεσιών σε ανθρώπους όλων των ηλικιών. Σε αυτά τα κοινοτικά κέντρα πρόνοιας, οι χρήστες υπηρεσιών (παράδειγμα οι ηλικιωμένοι, τα παιδιά, οι γονείς) καθώς και οι κοινότητες είναι ενεργά αναμειγνυόμενοι στον σχεδιασμό και την διαχείριση δραστηριοτήτων με τους εργαζόμενους-μέλη με έναν τρόπο συνεταιριστικό. Οι υπηρεσίες για τους ηλικιωμένους περιλαμβάνουν μέριμνα υγείας και προσωπική κατ οίκον φροντίδα ηλικιωμένων, γεύματα που παραδίδονται στο σπίτι καθώς και προληπτική φροντίδα. Οι Υπηρεσίες για τα παιδιά και τους γονείς περιλαμβάνουν παιδικούς σταθμούς, νηπιαγωγεία, προγράμματα για μετά το σχολείο και μέρη στα οποία γο

44 νείς και παιδιά μπορούν να συγκεντρώνονται. Ενώ μερικές από αυτές τις υπηρεσίες είναι τμήμα των δημόσιων προγραμμάτων ( π.χ. εθνική μακροπρόθεσμη κοινωνική ασφάλιση), άλλες λειτουργούν υπό την αιγίδα των δήμων (π.χ. νηπιαγωγεία, προγράμματα για μετά το σχολείο), άλλες λειτουργούν έξω από τα δημόσια συστήματα (δηλαδή πληρωμή που γίνεται ιδιωτικά σε λογικές τιμές). Για παράδειγμα, μερικά από τα μέλη παρέχουν υπηρεσίες μέριμνας κατ οίκον για ηλικιωμένους ανθρώπους, οι οποίες δεν καλύπτονται από το εθνικό κοινωνικό ασφαλιστικό σύστημα, με σκοπό να καλύψουν ποικίλες ανάγκες κατοίκων της κοινότητας, έτσι ώστε να μπορούν να παραμείνουν σε αυτήν όσο το δυνατόν περισσότερο. Τα μέλη της JWCU παρέχουν επίσης προγράμματα κατάρτισης σε άτομα, που επιθυμούν να γίνουν κατ οίκον βοηθοί (άμεσα διαθέσιμοι εργαζόμενοι παροχής μέριμνας) σε όλη την χώρα, έτσι ώστε οι απόφοιτοι αυτών των προγραμμάτων να μπορούν να επεκτείνουν αυτό το κίνημα. Το κεντρικό γραφείο της JWCU δημοσιεύει εγχειρίδια για αυτά τα εκπαιδευτικά προγράμματα, έτσι ώστε να διασφαλιστεί ότι οι εκπαιδευόμενοι αποκτούν την σωστή γνώση και τις δεξιότητες για να κατανοήσουν την φιλοσοφία των εργατικών συνεταιρισμών πριν δουλέψουν σαν εργαζόμενοι παροχής μέριμνας. Επιπλέον, το JWCU έχει ενεργά αναμειχθεί στην επαγγελματική επιμόρφωση και εργασιακή βοήθεια σε ανθρώπους με ειδικές ανάγκες, σε εκείνους που χρήζουν δημόσιας βοήθειας, σε θύματα καταστροφών και σε νέους ανθρώπους, οι οποίοι παλεύουν να ανεξαρτητοποιηθούν. Τα μέλη του JWCU στηρίζουν επίσης τους απόφοιτους αυτών των προγραμμάτων, με σκοπό να τους καταστήσουν ικανούς να ξεκινήσουν εργατικούς συνεταιρισμούς. Οι υπηρεσίες που προσφέρονται στους ηλικιωμένους και στα παιδιά αιτιολογούν σε έναν μεγάλο βαθμό τα έσοδα της JWCU. Κατά την διάρκεια του οικονομικού έτους 2011, οι υ- πηρεσίες προς τους ηλικιωμένους και τους ανθρώπους με ειδικές ανάγκες αιτιολογούσαν το 31% και οι υπηρεσίες για τα παιδιά αιτιολογούσαν το 13% των συνολικών εσόδων της JWCU (30,4 δις γιεν) ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 41 Περισσότερες από συνεταιριστικές επιχειρήσεις του δικτύου CICOPA είναι αποτέλεσμα επιχειρήσεων που επρόκειτο να κλείσουν και οι οποίες έχουν μεταβιβαστεί ή εξαγοραστεί από τους εργαζομένους και επανιδρυθεί σύμφωνα με το πλαίσιο εργατικών συνεταιρισμών. Οι περισσότερες από αυτές τις επιχειρήσεις είναι στη Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Αργεντινή, Βραζιλία, Καναδά και Κίνα. Γενικά μιλώντας, έχουν παρατηρηθεί δύο βασικά σενάρια, που οδηγούν σε αυτό τον τύπο ίδρυσης ενός συνεταιρισμού: Ιδιοκτήτες που συνταξιοδοτούνται χωρίς διάδοχο, κληρονόμο ή οικογενειακό μέλος πρόθυμο να αναλάβει την επιχείρηση. Η επιχείρηση περνάει στα χέρια των εργαζομένων. Μετά οι εργαζόμενοι μετατρέπουν τν επιχείρηση σε εργατικό συνεταιρισμό. Εξαγορές επιχειρήσεων από εργαζόμενους σε συνθήκες κρίσης (διάλυση ή πτώχευση): δηλαδή οι επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να κλείσουν ή μετά το κλείσιμο, ή όταν εξαγοράζονται από τους εργαζόμενους τους αυτοί μετά τις μετατρέπουν σε εργατικό συνεταιρισμό. 41 CECOP, Επιχειρηματικές Μεταβιβάσεις σε Εργαζομένους με την Μορφή του Συνεταιρισμού στην Ευρώπη, 2013, p-2.pdf 27

45 Η πρακτική των επιχειρηματικών μεταβιβάσεων προς τους εργαζομένους είναι αρκετά ετερογενής στην Ευρώπη. Η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία είναι οι ευρωπαϊκές εκείνες χώρες, όπου αυτή η πρακτική είναι ευρέως διαδεδομένη, ενώ μπορεί και να βρεθεί σε άλλες χώρες όπως Ηνωμένο Βασίλειο και Φινλανδία σε πιο μεμονωμένες περιπτώσεις. Φαίνεται ότι οι κύριοι παράγοντες που εξηγούν το γιατί οι επιχειρηματικές μεταβιβάσεις προς τους εργαζομένους είναι περισσότερο κοινές σε κάποιες χώρες από ότι σε άλλες, είναι: Ένα νομικό πλαίσιο που επαρκώς προστατεύει και προωθεί εργατικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις. Υψηλό επίπεδο οργάνωσης και ένωσης εργατικών συνεταιρισμών σε ομοσπονδίες. Πολιτικά μέτρα που διευκολύνουν τις επιχειρηματικές μεταβιβάσεις προς τους εργαζομένους. Το 2011, ένα από τα χειρότερα χρόνια για πολλές ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, καθώς η κρίση ξέσπασε το 2008, οι προσδοκίες για κέρδη πολλών ιδιοκτητών φαίνονταν να είναι αρνητικές ή ανεπαρκείς, γεμάτες αμφιβολία σχετικά με τη διατήρηση της δραστηριότητας, οι προσδοκίες αυτές τους οδήγησαν να ψάξουν για έναν νέο ιδιοκτήτη ή σε μερικές περιπτώσεις να μεταβιβάσουν την ιδιοκτησία της επιχείρησής τους στους εργαζόμενους. Ενώ αυτές οι επιχειρήσεις μπορεί να μην θεωρούνταν επαρκώς κερδοφόρες από τους εξωτερικούς επενδυτές, μπορεί να είναι όμως επαρκώς κερδοφόρες για τους εργαζομένους στον βαθμό εκείνο που αυτοί καθίστανται ικανοί να διατηρήσουν την εργασία τους και ταυτόχρονα να έχουν προοπτική μιας μακροπρόθεσμης οικονομικής δραστηριότητας. Οι εξαγορές επιχειρήσεων σε καιρούς κρίσης, όπως σε περιπτώσεις ρευστοποίησης, προϋποθέτει μια πολλή γρήγορη αντίδραση και ταχύτατη οικονομική κινητοποίηση των εργαζομένων, κάτι που συνήθως είναι πολύ δύσκολο να συμβεί χωρίς την υποστήριξη συνεταιριστικών συνομοσπονδιών ή ειδικών φορέων. Η μετατροπή επιχειρήσεων σε κατάσταση κρίσης σε οικονομικά βιώσιμους συνεταιρισμούς προϋποθέτει ακριβή διάγνωση. Επιπλέον, όσο πιο νωρίς μπορεί να γίνει αυτή η διάγνωση, τόσο πιο επιτυχημένη και βιώσιμη θα είναι η αναδόμηση. Γενικά μιλώντας οι επιχειρηματικές μεταβιβάσεις προς τους εργαζομένους έχουν πετύχει να διατηρήσουν τις θέσεις εργασίας και ακόμα περισσότερο να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας, αφού ολοκληρωθεί η διαδικασία μετασχηματισμού της επιχείρησης. Θα έπρεπε να αναφερθεί ότι, συχνά, δεν μπορούν να διατηρηθούν όλες οι υπάρχουσες θέσεις εργασίας κατά τη διάρκεια της διαδικασίας του μετασχηματισμού, αλλά μπορεί να δημιουργηθεί ένας σημαντικός αριθμός νέων θέσεων εργασίας καθώς ο χρόνος κυλά. Χάριν της συγκεκριμένης τους ιδιοκτησίας, διοίκησης και μοντέλου κεφαλαιοποίησης, οι εργατικοί συνεταιρισμοί έχουν μία συγκεκριμένη ικανότητα να προσαρμόζονται στις αλλαγές, στην διατήρηση θέσεων εργασίας και στις οικονομικές δραστηριότητες ακόμη κι όταν βρίσκονται σε κίνδυνο, ενώ την ίδια στιγμή, επιδιώκουν την κοινωνικής τους αποστολή (δημιουργώντας βιώσιμες θέσεις εργασίας). Το διοικητικό τους μοντέλο τους βοηθάει να προσδοκούν και να προετοιμάζουν έγκαιρες διαδικασίες αναδόμησης, σε συνεργασία με τους εργαζόμενους και τους διαφορετικούς ενδιαφερόμενους μεριδιούχους μέλη του συνεταιρισμού. Το προαναφερθέν μοντέλο διασφαλίζει επαρκείς και βιώσιμες λύσεις αναδόμησης και ελαχιστοποιεί τον αρνητικό κοινωνικό αντίκτυπο των διαδικασιών αναδόμησης. 28

46 Ένας σημαντικός παράγοντας επιτυχίας προκύπτει μέσω της συσσώρευσης κεφαλαίου, πράγμα το οποίο καταδεικνύεται από τους συνεταιρισμούς: ένα περιορισμένο τμήμα του ετήσιου πλεονάσματος αναδιανέμεται στα μέλη, όχι ως μέρισμα βασισμένο στην συνεισφορά τους στο μετοχικό κεφάλαιο, αλλά ως μία προσαρμογή της τιμής των συναλλαγών, στο τέλος του έτους, μεταξύ του συνεταιρισμού και των μελών του. Στην περίπτωση των εργατικών συνεταιρισμών, έχουμε μία προσαρμογή των αποζημιώσεων των εργαζομένων μελών. Ένα άλλο μέρος του ετήσιου πλεονάσματος καταχωρείται συνήθως στο αποθεματικό κεφάλαιο, το οποίο είναι κοινή ιδιοκτησία των συνεταιρισμών (αδιαίρετα αποθεματικά). Τα οικονομικά αποθέματα, τα οποία δημιουργήθηκαν προ της κρίσης, επιτρέπουν στους συνεταιρισμούς να προχωρήσουν πέρα από τα βραχυπρόθεσμα μέτρα ανάγκης, που προαναφέρθηκαν (όπως προσωρινές μειώσεις ημερομισθίων κ.τ.λ.). Όταν έρθει η κρίση, πρέπει να υιοθετηθούν μέτρα, προσανατολιζόμενα σε μακροπρόθεσμες αλλαγές, όπως επενδύσεις στην τεχνολογία ή σε άλλες δομικές τοιαύτες στην διαδικασία παραγωγής. Σε μερικές χώρες της Ε.Ε (όπως Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία και Η.Β., που σχετίζονται με τον συγκεκριμένο τύπο επιχείρησης), η αδιαιρετότητα των αποθεμάτων είναι νομικά υποχρεωτική, ακόμα και μετά την ρευστοποίηση της περιουσίας της επιχείρησης. Σε τέτοιου είδους χώρες, στην περίπτωση που ο συνεταιρισμός κλείσει, τα αποθέματα μεταβιβάζονται σε ένα ινστιτούτο προώθησης συνεταιρισμών, όπως σε ένα συνεταιριστικό ταμείο. Η αποτελεσματικότητα και η βιωσιμότητα των επιχειρηματικών μεταβιβάσεων στους εργαζομένους πάει ακόμη παραπέρα από τον τρόπο λειτουργίας των ατομικών επιχειρήσεων σε μικροεπίπεδο: Καθώς η εμπειρία του δικτύου της CECOP αποκαλύπτει, η επιτυχία αυτής της πρακτικής είναι ο καρπός ενός αξιοσημείωτου επιπέδου εξειδικευμένης γνώσης στους οργανισμούς, ειδικευμένους στην συνδιαλλαγή μαζί τους, περιλαμβάνοντας τις εθνικές και περιφερειακές συνεταιριστικές ομοσπονδίες με τις υπηρεσίες συμβουλευτικής και επιμόρφωσης, τα μη τραπεζικά όργανα του συνεταιριστικού συστήματος και τις συνεταιριστικές τράπεζες. Στην πραγματικότητα, ο πιο ουσιαστικός λόγος για τις επιτυχείς επιχειρηματικές μεταβιβάσεις στους εργαζομένους με συνεταιριστική μορφή, είναι η «δικτυακή επίδραση». Αυτή η δικτυακή επίδραση αποτελείται από την ύπαρξη ενός συμβουλευτικού περιβάλλοντος και ουσιαστικών οικονομικών κανονισμών. Αυτό σημαίνει ότι οι αγοραστές συνοδεύονται πάντα από ειδικούς, που είναι συναφείς με το συνεταιριστικό κίνημα, όταν πρέπει να εμφανιστούν προ του Εμπορικού Δικαστηρίου και να καταθέσουν ένα σχέδιο εξαγοράς της επιχείρησης. Η εμπειρία του Γαλλικού και Ιταλικού συνεταιριστικού κινήματος, που αναφέρεται παρακάτω, μας δίνει εμβληματικά παραδείγματα αυτής της «δικτυακής επίδρασης». Η «Δικτυακή επίδραση» (1): Η Γαλλική Εργατική συνεταιριστική συνομοσπονδία Cascop και θυγατρικές οργανώσεις σε περιφερειακές συμβουλευτικές υπηρεσίες καθώς επίσης και χρηματοδότηση Απαρτίζοντας το τρίτο μεγαλύτερο κίνημα εργατικών συνδικάτων στην Ευρώπη μετά το Γαλλικό και το Ισπανικό, το Γαλλικό εργατικό συνεταιριστικό κίνημα («sociẻtẻ coopẻrative et participative» ή SCOP στα γαλλικά) έχει μια πολύ μακριά ιστορική παράδοση και καλά οργανωμένα δίκτυα. Ρυθμίζονται από ένα γενικό συνεταιριστικό νόμο από το 1947 και συγκεκριμένα από έναν νόμο που αφορά το καθεστώς των εργατικών συνεταιρισμών το Το CG SCOP, Γαλλικό μέλος της CICOPA, αντιπροσωπεύει τους περισσότερους εργατικούς συνεταιρισμούς (SCOP) και συλλογικού ενδιαφέροντος συνεταιρισμούς (SCIC), ενός σχετικά καινούργιου και συγκεκριμένου είδους κοινωνικού συνεταιρισμού, βασιζόμενο σε ένα μοντέλο διοίκησης πολλών μετόχων. Το CG Scop αποτελείται από δεκατρία περιφερειακά συνδικάτα και τρείς τμηματικές συνομοσπονδίες που αντιπροσωπεύουν τρεις σημαντικούς κλάδους δραστηριότητας (κατασκευή, επικοινωνία και βιομηχανία). Από το 2005, ο αριθμός 29

47 των Γαλλικών εργατικών συνεταιρισμών αυξάνεται συνεχώς. Αν και οι αριθμοί παραμένουν στάσιμοι την περίοδο , μπορούμε να παρατηρήσουμε σημάδια γρήγορης ανάκαμψης τα τελευταία χρόνια. Αυτό το μοτίβο το βρίσκουμε επίσης στους αριθμούς των εργαζομένων. Το 2011 στη Γαλλία υπήρχαν εργατικοί συνεταιρισμοί. Πίνακας: Αριθμός Γαλλικών εργατικών συνεταιρισμών και το ποσοστό ανάπτυξής τους Έτος Σύνολο 1,612 1,661 1,744 1,804 1,803 1,822 1,902 Ποσοστό +4.68% +3.04% +5.00% +3.44% -0.06% +1.05% +4.39% ανάπτυξης Το Γαλλικό μέλος της CICOPA Confẻdẻration Gẻnẻrale des Scop (CG Scop) και οι περιφερειακοί της φορείς έχουν συμπληρώσει 76 επιτυχείς επιχειρηματικές μεταβιβάσεις προς εργαζομένους το 2010, και 52 το 2011: η μεταβίβαση δυνατών επιχειρήσεων χωρίς διάδοχο και η εξαγορά επιχειρήσεων από εργαζομένους σε καιρούς κρίσης. Περισσότερες από 1000 θέσεις εργασίας σώθηκαν σε αυτές τις επιχειρήσεις σε διάστημα μόνο δυο ετών χωρίς να αναφέρουμε όλες τις τοπικές οικονομικές δραστηριότητες που έλαβαν χώρα στα αρχικά στάδια καθώς και στα τελευταία στάδια πώλησης και οι οποίες έχουν επίσης διατηρηθεί. Καθώς μπορούμε να δούμε στον παρακάτω Πίνακα, 20% των εργατικών συνεταιρισμών έχουν μετασχηματιστεί από συμβατικές επιχειρήσεις σε συνεταιρισμούς κατά τη διάρκεια των ετών , οι οποίες σε άλλη περίπτωση θα είχαν κλείσει, οδηγώντας σε μία ολική κατάργηση θέσεων εργασίας, εάν οι εργάτες τους δεν είχαν αποφασίσει να τις μετασχηματίσουν σε συνεταιρισμούς. Στην περίπτωση της μεταβίβασης από υγιείς επιχειρήσεις, οι πιο πολλές επιχειρήσεις πωλήθηκαν σε εργαζομένους γιατί οι ιδιοκτήτες τους δεν μπορούσαν να βρουν διαδόχους. Πίνακας: Δημιουργία (θυγατρικών) συνεταιρισμών μεταξύ των ετών 2008 και 2011 Πηγή: CG Scop Ποσοστό Δημιουργιών ( ) Δημιουργία εκ του μηδενός 68,2% Μεταβιβάσεις υγειών επιχειρήσεων 12,7% Εξαγορά από μέρους των εργατών επιχειρήσεων που αντιμετωπίζουν δυσκολίες 7.3% Μετασχηματισμοί από συλλόγους 10,4% Μετασχηματισμοί από συνεταιρισμούς 0,9% Άγνωστης προέλευσης 0,4% Συνολικές δημιουργίες εργατικών συνεταιρισμών και συνεταιρισμοί γενικού ενδιαφέροντος 100% Οι επιχειρήσεις που μεταβιβάστηκαν στους εργαζόμενους με τη μορφή εργατικού συνεταιρισμού συχνά δείχνουν αξιοσημείωτα υψηλά ποσοστά επιβίωσης, καθώς ο χρόνος κυλά. Τα αδιαίρετα αποθεματικά και η ύπαρξη ενός ταμείου αλληλεγγύης μεταξύ Γαλλικών εργατικών συνεταιρισμών υπό την αιγίδα της CG Scop ονομαζόμενη SOCODEN, μπορεί να θεωρηθεί ως σημαντικό εργαλείο στην προστασία συνεταιρισμών από οικονομικά δεσμά. 30

48 Πίνακας: Ποσοστό επιβίωσης συνεταιρισμών που επήλθαν ως αποτέλεσμα επιχειρηματικών μεταβιβάσεων το 2012 (Γαλλία) Ποσοστό επιβίωσης Όλες οι Γαλλικές επιχειρήσεις (INSEE 42 data) 50,0% 66,0% Όλοι οι θυγατρικοί συνεταιρισμοί στην CG Scop 43 66,1% 82,5% Μετάβαση ισχυρών επιχειρήσεων σε συνεταιρισμούς 82,1% 90,5% Μετάβαση επιχειρήσεων σε κατάσταση κρίσης σε συνεταιρισμούς 61,0% 80,2% Η «Δικτυακή επίδραση» (2): Οικονομικά μη τραπεζικά όργανα προς όφελος των επιχειρηματικών μεταβιβάσεων από το Ιταλικό συνεταιριστικό κίνημα Ο νόμος 49/1985 ή <<Νόμος Μαρκορά>> έχει καταστήσει ικανή την καθιέρωση ενός ταμείου το 1986, Cooperazione Finanza Impresa (CFI), του οποίου η διαχείριση ενεπιστεύθη σε τρείς Ιταλικές συνεταιριστικές συνομοσπονδίες (Confcooperative, Legacoop και AGCI). Ο συγκεκριμένος αντικειμενικός στόχος του Νόμου Μαρκορά ήταν να εξασφαλίσει οικονομική στήριξη στους συνεταιρισμούς, οι οποίοι δημιουργήθηκαν μέσω επιχειρηματικών μεταβιβάσεων σε εργαζόμενους. Μέσω του Νόμου Μαρκορά,η CFI μπορεί να λαμβάνει μη επιστρέψιμες δημόσιες χορηγήσεις με σκοπό να συμμετέχει στο μετοχικό κεφάλαιο νέων συνεταιρισμών, οι οποίοι ε- δραιώθηκαν πάνω στα ερείπια της επιχείρησης που είχε πτωχεύσει ή επρόκειτο να, από τους εργαζόμενους της, οι οποίοι είχαν προσωρινά ή οριστικά απολυθεί. Αυτή η παρέμβαση θα μπορούσε να είναι τόσο υψηλή, όσο τρείς φορές η αξία του μετοχικού κεφαλαίου, εγγυημένου από τους εργαζόμενους, με ανώτατο όριο ανταποκρινόμενο σε τριετές όφελος εργασίας. Τοιουτοτρόπως λειτουργώντας, το κράτος αντάλλασε το κόστος το οποίο θα έπρεπε να καταβάλλει σε επίδομα ανεργίας, για μια μορφή χρηματοδότησης τέτοιας ώστε, εάν χρησιμοποιείτο επιτυχώς από τους εργαζόμενους θα μετέτρεπε την κρατική παρέμβαση σε συμμετοχική τοιαύτη. Κατά την διάρκεια της πρώτης περιόδου δραστηριότητας μεταξύ 1986 και 1997, η CFI επένδυσε περίπου 80 εκατομμύρια ευρώ στο μετοχικό κεφάλαιο 160 εργατικών συνεταιρισμών, οι οποίοι ιδρύθηκαν από εργαζόμενους επιχειρήσεων σε περίοδο κρίσης. Από το 2003, η CFI έχει επίσης χρηματοδοτήσει την έναρξη, ανάπτυξη, εδραίωση και επανατοποθέτηση σχεδίων στους υπάρχοντες συνεταιρισμούς. Από το 2003 μέχρι το 2009 η CFI διεκπεραίωσε 41 παρεμβάσεις. Απ αυτό τον αριθμό, το 51% παροχετεύθηκε με την μορφή συμμετοχής στο μετοχικό κεφάλαιο, το 6% για να εγγυηθεί μετατρέψιμα ομόλογα και το 43% με την μορφή δανείων. Το μετοχικό κεφάλαιο της CFI έφτασε 83,7 εκατομμύρια ευρώ το 2012 και τα συνολικά του κέρδη είναι περίπου 106,8 εκατομμύρια ευρώ. Μεταξύ του 2008 και του 2012, 13 νέες επιχειρηματικές μεταβιβάσεις σε εργαζομένους έχουν εφαρμοστεί, διασώζοντας περισσότερες από 300 θέσεις εργασίες. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι, κατά την διάρκεια των τελευταίων 6 ετών, 84 εκατομμύρια ευρώ μετοχικού κεφαλαίου εκχωρήθηκαν στην CFI, τα οποία έχουν δημιουργήσει μια 42 Γαλλικό Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικών και Οικονομικών Μελετών 43 Το 2012 η CG Scope προσεταιρίστηκε 2165 συνεταιρισμούς (παρέχοντας θέσεις εργασίας) ενεργούς στους τομείς βιομηχανίας και υπηρεσιών. 31

49 οικονομική επιστροφή στο κράτος, περίπου 3,8 φορές του επενδεδυμένου κεφαλαίου, με την μορφή μερίσματος, τόκων, επανεκτίμηση του κεφαλαίου της CFI, συνεισφορές κοινωνικής ασφάλισης πληρωμένους από τους συνεταιρισμούς, ατομική φορολογία εισοδήματος και φορολογία η οποία πληρώθηκε από τους συνεταιρισμούς (περιφερειακή φορολόγηση, VAT κ.τ.λ.) όπως απεικονίζεται στο παρακάτω διάγραμμα. Πηγή:Maurizio De Santis, Legacoop-ANCPL Ένα παράδειγμα επιχειρηματικής μεταβίβασης σε εργαζόμενους, συνδεδεμένο με τον νόμο Μαρκορά και την CFI είναι η Industria Plastica Toscana, ένας Ιταλικός εργατικός συνεταιρισμός, που εδρεύει κοντά στην Φλωρεντία και ιδρύθηκε το 1994 μετά την πρωτοβουλία μερικών εργαζόμενων της πρώην Ιταλικής Βιομηχανίας Πλαστικών, οι οποίοι πήραν τον έλεγχο της επιχείρησης και την μετασχημάτισαν σε εργατικό συνεταιρισμό μετά την πτώχευσή της. Ο συνεταιρισμός παράγει τσάντες αγορών και σάκους λιανικού εμπορίου καθώς και σάκους διανομής προϊόντων στην αγορά. Η CFI παρέσχε στον συνεταιρισμό οικονομική και συμβουλευτική βοήθεια σε δύο διαφορετικές περιόδους: Το 1996, παρέσχε 2 εκατομμύρια ευρώ με τους όρους του νόμου Μαρκορά. Το 2009, μετά από μια αλλαγή στην Ιταλική νομοθεσία, η οποία διακήρυττε την προοδευτική κατάργηση των πλαστικών σακουλιών από την αγορά, ο συνεταιρισμός αποφάσισε να παράγει βιοδιασπώμενες σακούλες αγοράς. Αυτή η αλλαγή συνετέλεσε στην υιοθέτηση νέων τεχνολογιών, οι οποίες προϋπέθεταν επένδυση 2 εκατομμυρίων ευρώ, τα οποία προμηθεύτηκαν από την CFI μαζί με άλλα οικονομικά ινστιτούτα από το συνεταιριστικό κίνημα καθώς επίσης και από 2 τράπεζες. Χάριν αυτής της οικονομικής βοήθειας τα έσοδα του συνεταιρισμού ανήλθαν στο 30% μεταξύ των ετών 2007 και Νομικό περιβάλλον για την διευκόλυνση μεταβιβάσεων σε εργαζομένους: παραδείγματα από Ιταλία, Ισπανία και Γαλλία Ένα επαρκές νομικό πλαίσιο είναι ζωτικής σημασίας, όσον αφορά την διευκόλυνση των επιχειρηματικών μεταβιβάσεων γενικά και για τους εργαζόμενους ειδικά. Οι δημόσιοι μηχανισμοί και τα μέτρα που κινητοποιούν τις επιχειρηματικές μεταβιβάσεις ή τις εξαγορές επιχειρήσεων από εργαζόμενους συνιστούν μεγάλη υποστήριξη για αυτούς, που επιθυμούν να πάρουν τον έλεγχο της επιχείρησης ή να την εξαγοράσουν. 32

50 Για παράδειγμα, την εποχή που η Ιταλία αντιμετώπιζε βιομηχανική κρίση, στη δεκαετία του 80, η Ιταλική κυβέρνηση πέρασε τον προαναφερόμενο Νόμο Μαρκορά, καθιερώνοντας έναν μηχανισμό, βάση του οποίου το κεφάλαιο επιχειρηματικού κινδύνου επενδύεται στις συμβατικές επιχειρήσεις, όντας μετασχηματισμένες σε συνεταιρισμούς ή σύμφωνα με τις τροπολογίες του νόμου του 2001, το κεφάλαιο επιχειρηματικού κινδύνου επενδύεται επίσης στους υπάρχοντες συνεταιρισμούς. Στη Ισπανία, συναντάμε το σύστημα Pago Unico: οι επιχειρήσεις, διοικούμενες από τους εργαζόμενους, στην Ισπανία, έχουν την εναλλακτική λύση να λαμβάνουν 3 χρόνια επίδομα ανεργίας ως «εφάπαξ ποσό», το οποίο ονομάζεται κεφαλαιοποίηση της ανεργίας ή μοναδική πληρωμή επιδόματος ανεργίας «Pago Unico». Αυτή η παροχή καθιστά το άτομο ικανό να μεταβιβάσει το επίδομα της ανεργίας του σε κεφάλαιο του συνεταιρισμού, ή σε μία εργατική κοινότητα «sociedad laboral», στη οποία θα γίνει μέλος, είτε με σκοπό την ίδρυση ενός νέου συνεταιρισμού, ή «sociedad laboral», είτε ως μέλος σε έναν υπάρχοντα συνεταιρισμό ή σε μία υπάρχουσα «sociedad laboral». Αυτή η παροχή χρησιμοποιείται επίσης από εργαζόμενους, που επιθυμούν να εξαγοράσουν την υπό διάλυση επιχείρηση και να την μετασχηματίσουν σε εργατικό συνεταιρισμό. Στην Γαλλία η Κυβέρνηση προετοιμάζει αυτή την στιγμή ένα νομοσχέδιο για την Κοινωνική Οικονομία και την Οικονομία Αλληλεγγύης και μία συγκεκριμένη ομάδα μέτρων αναγγέλλονται υπέρ των εργατικών συνεταιρισμών και συγκεκριμένων επιχειρηματικών μεταβιβάσεων στους εργαζόμενούς τους, με την μορφή εργατικού συνεταιρισμού. Προβλέπεται ένα προνομιακό δικαίωμα στους εργαζομένους για τις εξαγορές των επιχειρήσεων, καθώς επίσης και επιμόρφωση, που αφορά τα δικαστήρια, τα οποία είναι υπεύθυνα για τις πτωχεύσεις και για τους επαγγελματίες, οι οποίοι χειρίζονται αυτές τις επιχειρηματικές μεταβιβάσεις. Σχεδιάζεται η δημιουργία ενός καθεστώτος για τους νέους εργατικούς συνεταιρισμούς, πράγμα το οποίο προβλέπει την συγκρότηση μίας μεταβατικής κατάστασης, η ο- ποία θα καταστήσει ευκολότερη την δημιουργία ή τον μετασχηματισμό των επιχειρήσεων για τους εργαζομένους τους. ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΣΕ ΕΞΑΓΟΡΕΣ ΠΟΥ ΔΙΕΚΠΕΡΑΙΩΝΟΥΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΣΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΜΙΑΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ UNISOL (ΒΡΑΖΙΛΙΑ) Στην αρχή της δεκαετίας του 90, η Βραζιλιανή εγχώρια παραγωγή άρχισε να υποφέρει από τις αρνητικές επιδράσεις μιας ανοιχτής πολιτικής, βασισμένης στο ξένο εμπόριο που εφαρμόστηκε από τον Collor de Melo (Βραζιλιάνο πρόεδρο από το 1990 εώς το 1992). Οι πιο αναπτυγμένες βιομηχανικές περιοχές εκείνης της περιόδου, που βρίσκονταν κατά κύριο λόγο στις αστικές περιοχές του Σάο Πάολο, επηρεάστηκαν πάρα πολύ: ανεργία, πτωχεύσεις και αυξήσεις επιτοκίων. Η αβεβαιότητα ήταν κυρίαρχη και το κύμα ιδιωτικοποιήσεων δημόσιων υπηρεσιών μεσουρανούσε σε μια γνήσια κοινωνική και οικονομική κρίση. Αυτή η συγκυρία συνεισέφερε σε ένα νέο πλαίσιο ιδεών για τον αγώνα του συνδικαλιστικού κινήματος. Το συνδικάτο των μεταλλουργών της ABC (SMABC Sindicato dos Metalủrgicos do ABC), αναζητώντας λύσεις και καλυτέρευση των συνθηκών για την εργατική τάξη, προσεταιρίστηκε με τη βασική Βραζιλιάνικη συνδικαλιστική συνομοσπονδία CUT και μαζί με άλλα συνδικάτα, ενδυνάμωσαν τις σχέσεις τους με συνδικάτα του εξωτερικού. Στην περίπτωση του SMABC, αυτή η περίοδος ανταλλαγής είχε ως αποτέλεσμα την καλύτερη κατανόηση εναλλακτικών μοντέλων στην οργάνωση της εργασίας, συγκεκριμένα διαπιστώθηκε ό,τι ο ρόλος 33

51 των εργατικών συνεταιρισμών είναι μία ευκαιρία για να αντιμετωπιστεί η κρίση και να διευρυνθεί το αντικείμενο της δράσης του συνδικαλιστικού κινήματος. Το 1997, η SMABC, σε συνεργασία με άλλα συνδικάτα και με τη βασική Βραζιλιάνικη συνδικαλιστική συνομοσπονδία (CUT Central Ủnica dos Trabalhadores), υποστήριξαν τους εργάτες της Conforja στο Σάο Πάολο, ένα από τα μεγαλύτερα χυτήρια της Λατινικής Αμερικής με περισσότερους από 500 εργάτες - συνδικαλιστές με στόχο την ανάκτηση της πτωχευμένης βιομηχανίας σε συνεταιριστική με το όνομα UNIFORJA το Η επιχείρηση είναι τώρα οικονομικά βιώσιμη. Άλλες παρεμφερείς εμπειρίες επαναλήφθηκαν κατά τη διάρκεια των επόμενων ετών και εκείνα τα συνδικάτα προώθησαν την ίδρυση της UNISOL για να αντιπροσωπεύσει αυτούς τους συνεταιρισμούς το Στις μέρες μας, η UNISOL έχει αναπτυχθεί και δρα σε όλες τις περιοχές της Βραζιλίας, αντιπροσωπεύοντας περισσότερους από 800 συνεταιρισμούς σε ένα ευρύ φάσμα οικονομικών τομέων, έχοντας περισσότερους από εργάτες. Μεταξύ των προσεταιριζόμενων συνεταιρισμών της Unisol, υπάρχει ένας αριθμός επιχειρήσεων που ήταν σε κατάσταση κρίσης και έχουν μετατραπεί σε συνεταιρισμούς. 2,034 Εργατικοί Συνεταιρισμοί στα Βραζιλία 346,839 εργάτες μέλη 8,109 εργάτες - μη μέλη 2.4. ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ ΒΙΟΤΕΧΝΩΝ ΚΑΙ ΜΙΚΡΩΝ ΜΕΣΑΙΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Οι συνεταιρισμοί μεταξύ ατομικών βιοτεχνιών και μικρών βιοτεχνιών είναι μια άλλη μορφή συνεταιρισμών του δικτύου της CICOPA. Εννοούμε εδώ συνεταιρισμούς μεταξύ κτιστών, ξυλουργών, κομμωτριών, αρτοποιών, κρεοπωλών, οδηγών ταξί, οδηγών μικρών φορτηγών, κλπ. Πάνω από 1000 τέτοιοι συνεταιρισμοί υπάρχουν στο δίκτυο της CICOPA στην Ιταλία. Πάνω από 1000 μπορούν να βρεθούν στη Γερμανία και πάνω από 300 τέτοιοι συνεταιρισμοί στη Γαλλία. Επίσης μπορούμε να τους βρούμε στην Ινδία και στις Αφρικανικές χώρες μεταξύ παραδοσιακών τεχνιτών. Πολλοί συνεταιρισμοί, ταξί για παράδειγμα, μπορούν να βρεθούν στη Βραζιλία. Οι συνεταιρισμοί των ταξί επιτρέπουν στους οδηγούς ταξί να έχουν κοινά συντονιστικά συστήματα σε λογική τιμή (καθώς είναι συνιδιοκτήτες της υπηρεσίας). Οι συνεταιρισμοί των αρτοποιών είναι μια επιτυχημένη ιστορία στη Γερμανία, όπου το 90% των Γερμανών αρτοποιών είναι μέλη τέτοιων συνεταιρισμών, καθιστώντας τους ικανούς να αγοράσουν μηχανήματα σε χαμηλότερες τιμές και αλεύρι καθώς και άλλες εισαγωγές προϊόντων, (να τα προμηθευτούν δηλαδή έγκαιρα και σε συνθήκες οι οποίοι έχουν μηδενικό απόθεμα). Οι Γερμανοί αρτοποιοί μπορούν επομένως να παραμείνουν ανταγωνιστικοί προσφέροντας χειροποίητο και υψηλής ποιότητας ψωμί αντίθετα με τις πολυεθνικές εταιρείες παραγωγής άρτου. Οι συνεταιρισμοί βιοτεχνών και μικρών παραγωγών επεκτείνονται στην Ευρώπη ακόμα και υπό την κρίση, και φαίνεται να ανταποκρίνονται στις πολλές επείγουσες ανάγκες των ατόμων παραγωγών, για τους οποίους καθίσταται αυξανόμενα πιο δύσκολο να ανταγωνιστούν ενάντια σε μεγάλες επιχειρήσεις του ιδίου τομέα. Οι συνεταιρισμοί επιτρέπουν σε αυτούς τους παραγωγούς να διατηρήσουν τη δραστηριότητά τους, εκτελώντας την με τον δικό τους 34

52 προσωπικό τρόπο, να αγοράσουν εφόδια, να συντονίσουν πωλήσεις ακόμη και να διεθνοποιηθούν καθώς και να μοιραστούν κοινές υπηρεσίες όπως διοίκηση και διαχείριση. Η Γαλλική Ομοσπονδία Συνεταιρισμών και Ομάδων Βιοτεχνών FFCGA συγκεντρώνει συνεταιρισμούς, ομάδες τεχνιτών και αντιπροσωπεύει το Γαλλικό βιοτεχνικό συνεταιριστικό κίνημα, προωθώντας δράσεις, απαραίτητες για την προώθηση και ανάπτυξή τους. Η FFCGA αναφέρει μια σταδιακή αύξηση του αριθμού των βιοτεχνικών συνεταιρισμών από 320 το 2005 σε 425 το Ο ετήσιος αριθμός των νέων βιοτεχνικών συνεταιρισμών αυξήθηκε από 9 το 2005 σε 40 το δημιουργίες συνεταιρισμών έγιναν το 2012, σχεδόν 10% παραπάνω από το ποσοστό των αντίστοιχων δημιουργιών τα τελευταία τρία έτη. Τα τελευταία τρία χρόνια δημιουργήθηκαν 118 νέοι βιοτεχνικοί συνεταιρισμοί. Ο τομέας, ο οποίος συγκεντρώνει το περισσότερο ενδιαφέρον με βάση αυτήν την αυξήσει, είναι η οικοδομή, όπου 18 νέοι συνεταιρισμοί δημιουργήθησαν το 2012 οι ομαδοποιημένοι βιοτεχνικοί συνεταιρισμοί είναι αναμεμειγμένοι σε μια ποικιλία τομέων δραστηριότητας των βιοτεχνών στην Γαλλία. Η ανάπτυξη αυτή ανταποκρίνεται στις αυξανόμενες απαιτήσεις, σε σχέση με την ανταγωνιστικότητα και την πρόσβαση στην τεχνολογία νέων αγορών. Οι βιοτεχνικοί συνεταιρισμοί καθιστούν τα μέλη τους ικανά να ανταποκριθούν σε προκλήσεις, ενώ ταυτόχρονα διατηρούν την ανεξαρτησία τους 44. Ένα άλλο μοντέλο συνεταιρισμών μικροεπιχειρήσεων είναι ο συνεταιρισμός δραστηριοτήτων και εργασίας (CAE), το οποίο υπάρχει στην Γαλλία και σε μερικές άλλες χώρες. Είναι παρόμοιο με τους βιοτεχνικούς συνεταιρισμούς, με την έννοια οτι ανασυντάσσει διαφορετικούς τρόπους ατομικής παραγωγής αγαθών ή υπηρεσιών. Εντούτοις, σε αντίθεση με τους βιοτεχνικούς συνεταιρισμούς, που είναι μονο-τομεακοί, οι CAE τυπικά ομαδοποιούν παραγωγούς, ενεργούς σε διαφορετικούς τομείς, σε μια δεδομένη περιοχή. Για παράδειγμα, μπορούμε να βρούμε στην ίδια CAE έναν αρχιτέκτονα, έναν σχεδιαστή μόδας, έναν μεταφραστή και έναν ηχολήπτη. Όπως οι βιοτεχνικοί συνεταιρισμοί, οι προηγούμενοι καθιστούν αμοιβαίες τις διοικητικές και διαχειριστικές υπηρεσίες, αλλά, επιπρόσθετα, παρέχουν στα μέλη τους ένα εργασιακό καθεστώς (μισθωτού) και όχι αυτοαπασχολούμενου. Οι CAE λειτουργούν εν μέρει ως θερμοκοιτίδες, καθώς επιτρέπουν σε πολλά άτομα να δημιουργήσουν και να ενδυναμώσουν τα επαγγελματικά τους πρότζεκτ και μετά να δημιουργήσουν παρακλάδια από τον συνεταιρισμό. Μερικοί από αυτούς επιτρέπουν σε άνεργους, σταδιακά, να αφήσουν το καθεστώς της ανεργίας τους μέσω μίας μετάβασης, κατά την διάρκεια της οποίας αυτοί μαθαίνουν πλήρως την νέα τους δραστηριότητα και γίνονται οικονομικά αυτάρκεις. Οι CAE έχουν αναπτυχθεί στην Γαλλία από το 1995, όταν ο πρώτος από αυτούς, Cap services, ιδρύθηκε στην Λιόν 45. Κατόπιν, αυτή η μορφή επιχειρηματικότητας σταδιακά αυξήθηκε από το Στο Βέλγιο, οι πρώτες CAE, Azimut, ιδρύθηκαν το 1999 στην Charleroi. Το 2007, υπήρχαν περισσότεροι από 70 συνεταιρισμοί CAE στην Γαλλία, 8 στο Βέλγιο και 1 στην Σουηδία, προσφέροντας όλες μαζί εργασία σε εργαζόμενους/ επιχειρηματίες 46. Στην Ιταλία συναντάμε ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για την ίδρυση συνεταιρισμών επαγγελματιών, οι οποίοι έχουν διευκολυνθεί, με την είσοδό τους σε ένα νομοθέτημα της 6 ης Απριλίου του 2013, καθιστώντας τους ικανούς στο να δημιουργήσουν εταιρείες μεταξύ επαγγελματιών, οι οποίες συμπεριλαμβάνονται στο συνεταιριστικό τύπο 47. Η Ιταλική ομο- 44 Για περισσότερες πληροφορίες βλέπε την αναφορά της FFCGA του 2013 «Les societiẻs cooperatives artisanales», διαθέσιμη εδώ:

53 σπονδία Legacoop, με σκοπό να διευκολύνει την ίδρυση συνεταιρισμών, έχει δημοσιεύσει ένα εγχειρίδιο τοιούτων και προωθεί συναντήσεις με αντιπροσώπους διαφόρων οργανισμών επαγγελματιών, με στόχο να δημιουργήσει τις απαραίτητες συνθήκες μιας καρποφόρας συνεργασίας μεταξύ του συνεταιριστικού κινήματος και του κόσμου των επαγγελματιών. Επιπλέον, η Legacoop έχει πρόσφατα ξεκινήσει μία έρευνα με σκοπό να εκτιμήσει τους συνεταιρισμούς επαγγελματιών, οι οποίοι ήδη υπάρχουν και λειτουργούν σε διαφορετικούς τομείς στην Ιταλία. Σύμφωνα με την έρευνα αυτή, υπάρχουν 617 συνεταιρισμοί επαγγελματιών στην Ιταλία με εργαζόμενους, (από τους οποίους είναι μέλη και είναι απλοί εργαζόμενοι), καταγράφοντας συνολικά έσοδα πάνω από 454 εκατ.. Οι περισσότερο πολυάριθμοι συνεταιρισμοί είναι εκείνοι των δημοσιογράφων (162 με μέλη και 500 εργαζόμενους), ακολουθούμενοι από εκείνους της βιομηχανίας υπολογιστών (118 με μέλη και 262 εργαζόμενους), των μηχανικών και σχεδιαστών (108 με 858 μέλη και 577 εργαζόμενους αντιστοίχως) και διοικητικής και διαχειριστικής συμβουλής (101 με μέλη και 454 εργαζόμενους) 48. Σύμφωνα με αυτήν την έρευνα, οι Ιταλοί επαγγελματίες έλκονται από τις εργατικές συνθήκες, οι οποίες δίνονται από την συνεταιριστική μορφή, επειδή τους επιτρέπουν να κατακτήσουν στόχους, που διαφορετικά θα ήταν δύσκολο να κατακτηθούν, ανεξάρτητα από το διαθέσιμο αρχικό κεφάλαιο και την ηλικία. Επιπλέον, αυτό το συνεταιριστικό μοντέλο επιτρέπει την πολύ πιο γρηγορότερη ανάπτυξη και μειώνει τους κινδύνους που χαρακτηρίζουν τη σημερινή αγορά εργασίας. Με αυτό το συνεταιριστικό μοντέλο δίνεται η ευκαιρία πρόσβασης σε μία ευρύτερη και πιο ποιοτική αγορά, καθώς και η πιθανότητα απόκτησης δημόσιας χρηματοδότησης ή προσέλκυσης επενδυτών ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΟ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥΣ Η Enercoop είναι ένας πάροχος ανανεώσιμης ενέργειας στην Γαλλία, που λειτουργεί μέσα στα πλαίσια της ανοιχτής ηλεκτρικής αγοράς. Είναι μία Συνεταιριστική Κοινωνία Συλλογικού Ενδιαφέροντος (SCIC), η οποία αριθμεί στα μέλη της τους χρήστες, παραγωγούς, εργαζόμενους, και αρκετούς ΜΗ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ, όπως η Greenpeace και συνεταιρισμούς όπως Biocoop, καθώς επίσης και ειδικούς στον τομέα της ανανεώσιμης ενέργειας και αντιπροσώπους τοπικών κοινοτήτων. Έχουν ιδρυθεί αρκετοί περιφερειακοί συνεταιρισμοί Enercoop και αυτή σταδιακά αναδιαμορφώνεται ως συνεταιριστική ομάδα. Οι κοινοτικοί συνεταιρισμοί ανανεώσιμης ενέργειας υπάρχουν σε πολλά μέρη του Ηνωμένου Βασιλείου, συγκεκριμένα στα νησιά της Σκωτίας και βρίσκονται συνήθως σε ένα χωριό, όπου τοποθετείται μία αιολική τουρμπίνα, χρησιμοποιώντας κοινοτικά ομόλογα και μετοχές, τα οποία χρησιμοποιούνται για την εκχώρηση δανείων, έτσι ώστε να χρηματοδοτηθεί εν μέρει το σχέδιο. Οι κάτοικοι του χωριού τροφοδοτούνται με αξιόπιστα διατιμημένο ηλεκτρικό και αποταμιεύουν χρήματα με σκοπό να εξοφλήσουν το δάνειο. Όταν έχουν αποπληρώσει τα χρέη, συγκεντρώνουν κεφάλαια για το χωριό ή μειώνουν την τιμή του ηλεκτρικού τους. Στην Ιαπωνία, το Nanohana (Rapeseeds) Project είναι μία συνεταιριστική πρωτοβουλία, όπου τα μέλη επινοικιάζουν μη χρησιμοποιημένα στρέμματα γης για να καλλιεργήσουν κράμβη. Επίσης παράγουν λάδι κράμβης από τα πρώτα αποστάγματα και βιοκαύσιμα από τα δεύτερα μέσω ενδο-τομεακών συνεργασιών

54 CPL CONCORDIA (Ιταλία) Η CPL CONCORDIA είναι μία Ιταλική συνεταιριστική ομάδα, που ιδρύθηκε το 1899 και αποτελείται από 70 εταιρείες και 1600 εργαζόμενους με παγιωμένα έσοδα 413 εκατομμύρια. Οι δραστηριότητές της καλύπτουν κάθε μορφή ενέργειας: από την προμήθεια και τη διανομή, στην πώληση και στη χρέωση για υγραέριο και ηλεκτρικό, καθώς επίσης και την παραγωγή ενέργειας μέσω παραδοσιακών και ανανεώσιμων συστημάτων. Καλύπτουν επίσης τον σχεδιασμό μέχρι την υλοποίηση λύσεων, οι οποίες βελτιώνουν την αποδοτικότητα της ενέργειας και δημιουργούν εξοικονόμηση αποθεμάτων για τους δημόσιους και ιδιώτες καταναλωτές. Η CPL CONCORDIA λειτουργεί σε τέσσερις ηπείρους: Ευρώπη, Αφρική, Βόρεια Αμερική, Νότια Αμερική Και Ασία. Η CPL CONCORDIA ιδρύθηκε το Από τον τόπο έναρξης του συνεταιρισμού, ο συνεταιρισμός ρίζωσε παντού όπου υπήρξε και εξακολουθεί να υπάρχει γόνιμο έδαφος για προσφορά εργασίας και ευκαιρία ανάπτυξης. Στράφηκε στην κατασκευή σιδηροδρομικών, οδικών δικτύων καθώς και υποδομών παροχής νερού από την εκχέρσωση γης και την κατασκευή καναλιών (στις αρχές του αιώνα). Το 1963 η CPL CONCORDIA έφτασε σε ένα σημείο καμπής και άρχισε να εργάζεται στον τομέα της ενέργειας: έκτισε το πρώτο της δίκτυο διανομής υγραερίου. Από αυτό το σημείο δημιουργήθηκαν νέες δυνατότητες και εξειδικεύσεις, οι οποίες σήμερα ανταποκρίνονται στις ανάγκες κάθε πλευράς της ενεργειακής αγοράς. Από τον σχεδιασμό έως και την εφαρμογή λύσεων, οι οποίες βελτιώνουν την ενεργειακή αποτελεσματικότητα και παράγουν εξοικονόμηση αποθεμάτων για τους κρατικούς και ι- διώτες πελάτες, η CPL CONCORDIA συνεισφέρει στη μείωση επιβλαβών καυσαερίων ανά τον κόσμο, ενώ ταυτόχρονα δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας. Η εξοικονόμηση ενέργειας και η αποδοτικότητα είναι οι στόχοι που η CPL CONCORDIA επιδιώκει για περισσότερο από 30 χρόνια στις ακόλουθες δραστηριότητες: διαχείριση ενέργειας και εγκαταστάσεων, διεθνής εξυπηρέτηση, τοπική κεντρική θέρμανση, δημόσιος φωτισμός, όργανα καθώς και λογισμικό για τον εξ αποστάσεως έλεγχο ενεργειακής κατανάλωσης. Η CPL CONCORDIA παρέχει επίσης λύσεις για μικρές πόλεις: ενεργειακός σχεδιασμός, λύσεις Επιστήμης και Τεχνολογίας, χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης κτίρια και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ανάμεσα σε άλλα πράγματα, η CPL CONCORDIA σχεδιάζει και κατασκευάζει φωτοβολταϊκούς πίνακες και συστήματα μεσαίας και μεγάλης κλίμακας φωτοβολταϊκής δύναμης στις στέγες των κτιρίων, σε περιοχές μεγάλης επιφάνειας, όπως βιομηχανικά κτίρια, εμπορικά κέντρα, υποστυλωμένες οροφές, χώρους στάθμευσης αυτοκινήτων, αθλητικά κέντρα και οικολογικά σπίτια. Η CPL CONCORDIA έχει ξεκινήσει διαδικασία διεθνοποίησής της, προσδοκώντας να κερδίσει το 30% των αποθεμάτων της, σε διεθνές επίπεδο, μέσα στα επόμενα 10 χρόνια. Γι αυτόν τον λόγο, η εταιρεία αποφάσισε να προσθέσει την κατασκευή και την προώθηση επώνυμων προϊόντων της CPL CONCORDIA INDUSTRIAL στις κεντρικές της επιχειρήσεις. Σήμερα, η CPL CONCORDIA λειτουργεί σε πέντε ηπείρους: Ευρώπη, Αφρική, Βόρεια και Νότια Αμερική και Ασία. Η CPL CONCORDIA αριθμεί εργαζόμενους, από τους οποίους οι 806 είναι μέλη. Η αξία της παραγωγής ήταν 412,61 εκατομμύρια ευρώ το

55 2.6. ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΩΝ «ΘΕΡΜΟΚΟΙΤΙΔΩΝ» Η Alter Incub, ιδρύθηκε το 2007 στο Montpellier και είναι μία θερμοκοιτίδα επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας στην Γαλλική περιοχή Languedoc Roussillon. Είναι τμήμα περιφερειακής ένωσης εργατικών συνεταιρισμών (μία από τις 13 περιφερειακές ενώσεις της Γαλλικής CICOPA μέλος SG Scop, όπως περιγράφησαν στο 2.2. παραπάνω), που ιδρύθηκε σε συνεργασία με Languedoc Roussillon Region, τον οργανισμό Caisse des Dẻpỏts et Consignations και αρκετούς οργανισμούς κοινωνικής οικονομίας. Η Alter Incub βοηθάει τους υποστηρικτές επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας, παρέχοντάς τους τον σύνδεσμο μεταξύ έρευνας (πανεπιστημιακές μονάδες κοινωνικών επιστημών) και κοινών οικονομικών αναγκών, όπως αυτές ταυτοποιήθηκαν σε διαφορετικές κοινότητες ή τομείς. Κινητοποιώντας και την εμπειρία των παραγόντων της κοινότητας, καθώς και τις πανεπιστημιακές πηγές, ο συνεταιρισμός «θερμοκοιτίδα» πασχίζει να προωθήσει την ανάδειξη καινοτόμων σχεδίων, τα οποία δημιουργούν θέσεις εργασίας καθώς και κοινωνικό οικονομικό πλούτο. Μετά από τέσσερα χρόνια ύπαρξης, το Alter Incub έχει συνεισφέρει σε 33 πρότζεκτ (από τα πάνω από 100 πρότζεκτ που έλαβε), με μερικά από αυτά να είναι ολοκληρωμένα και άλλα σε εξέλιξη και με κατά μέσο όρο διάρκεια πρότζεκτ 18 μηνών. Η πλειοψηφία των εταιρειών θερμοκοιτίδων είναι συνεταιρισμοί, παρόλο που η θερμοκοιτίδα είναι ανοιχτή σε προγράμματα όλων των μορφών κοινωνικής οικονομίας. Πολλοί κομιστές σχεδίων δεν γνωρίζουν ποιο είδος επιχείρησης κοινωνικής οικονομίας θα ιδρύσουν, όταν παρουσιάζουν τα σχέδια τους οι κομιστές θα καταλήξουν στην τελική τους επιλογή μέσα από μία επιμόρφωση που ακολουθεί, κατά την διάρκεια της οποίας θα τους δοθούν μία σειρά εναλλακτικών λύσεων. Αυτή η διαδικασία επιλογής ξεκινά κατόπιν απαίτησης για προγράμματα και μέσω πληροφοριακών συναντήσεων. Οι υποψήφιοι μετά προσχεδιάζουν τα προγράμματά τους και τα καταθέτουν. Οι υποψήφιοι πρώτα εξετάζονται από μια τεχνική επιτροπή, αφού καταθέσουν τα προγράμματά τους και έπειτα επιλέγονται από μία επιτροπή επιλογής. Η τεχνική επιτροπή εκτιμά τους προεπιλεγμένους υποψηφίους, που κατόπιν εισέρχονται σε μια περίοδο «προεπώασης», κατά την διάρκεια της οποίας η διαδικασία της «επώασης» θα σχεδιαστεί αναλυτικά. Οι προεπιλεγμένοι κομιστές προγραμμάτων τελικά επιλέγονται, μετά από περίοδο 3 6 μηνών, για την τελική «επώαση». Οι επιλεγμένοι κομιστές προγραμμάτων θα υποβληθούν σε μία περίοδο μηνών «επώασης». Η Alter Incub είναι μέρος ενός ευρύτερου προγράμματος ανάπτυξης συνεταιρισμών στην περιοχή, η οποία ξεκίνησε το 2004, με την εισαγωγή νέων περιφερειακών δημόσιων πολιτικών, για την προώθηση των συνεταιρισμών και την ουσιαστική ίδρυση ενός συνεταιριστικού σχολείου, ενός επιχειρηματικού κέντρου κοινωνικής οικονομίας και συνεργασιών με τα πανεπιστήμια. Αυτές οι δομές, μαζί με την Περιφερειακή Ένωση Εργατικών Συνεταιρισμών, σχημάτισαν το δίκτυο REALIS Laguedoc-Roussillon, το οποίο απέκτησε το Βραβείο Αριστείας το 2013 της REVES, του Ευρωπαικού Δικτύου Πόλεων και Περιφερειών για την Κοινωνική Οικονομία (του οποίου η CECOP CICOPA Ευρώπη είναι μέλος) 49. Σαν αποτέλεσμα, ο αριθμός των εργατικών και κοινωνικών συνεταιρισμών που σχετίζονται με την Περιφερειακή Ένωση Εργατικών Συνεταιρισμών Laguedoc-Roussillon αυξήθηκε από 50 συνεταιριστικές εταιρείες με 500 εργαζόμενους το 2006, σε 130 συνεταιριστικές εταιρείες με μέλη το Ο αντικειμενικός σκοπός της Περιφερειακής Ένωσης είναι τώρα να φτάσει τις θέσεις εργασίας και να ανεξαρτητοποιηθεί από τις δημόσιες επιδοτήσεις βλέπε: 50 Συνέντευξη με Fatima Balerdej, διευθύντρια Alter-Incub, Montpellier, Ιούλιος

56 2.7. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ Οι εργατικοί συνεταιρισμοί συνήθως αντιμετωπίζουν μη ευνοικές συμπεριφορές από τραπεζικά ινστιτούτα και όταν κάνουν αίτηση για δάνειο και πίστωση αντιμετωπίζουν πολύ απαιτητικές προϋποθέσεις και συνθήκες πρόσβασης στα προαναφερόμενα. Πέραν από το γεγονός ότι ο τραπεζικός τομέας ή οι τομείς κοντά στον τραπεζικό τομέα δεν είναι πρόθυμοι να χορηγήσουν στους συνεταιρισμούς πίστωση, οι δυσκολίες που αυτοί αντιμετωπίζουν στη απόκτηση κεφαλαίου έναρξης σχετίζονται με: Το σύστημα αναδιανομής του κέρδους τους, το οποίο δίνει προτεραιότητα στην κατανομή των κερδών, στην επιχορήγηση επιστροφών στα μέλη τους (υπολογιζόμενων με βάση το είδος της σχέσης μεταξύ των μελών και του συνεταιρισμού και όχι με βάση την αποζημίωση του κεφαλαίου) και στα ταμεία αδιαίρετων αποθεματικών. Το σύστημα ελέγχου τους, το οποίο διαθέτει πολύ περιορισμένη δύναμη έως καθόλου για τους εξωτερικούς μεριδιούχους (μόνο σε συγκεκριμένες χώρες η εθνική νομοθεσία παρέχει την δυνατότητα σε συμβατικούς εξωτερικούς επενδυτές να έχουν ένα συνολικό δυναμικό, ισοδύναμο του μέγιστου της τάξης του 33%, υπό τον όρο ότι το γενικό συμβούλιο του συνεταιρισμού εγκρίνει αυτή τη δομή, πράγμα το οποίο σπανίζει). Αυτές οι δυσκολίες έχουν ενθαρρύνει τους εργατικούς συνεταιρισμούς και τις ομοσπονδίες τους να θέσουν σε εφαρμογή συγκεκριμένα οικονομικά όργανα, με σκοπό να ανταποκριθούν στις ανάγκες τους. Σε μερικές χώρες, οι εθνικοί νόμοι υποχρεώνουν τους συνεταιρισμούς, που έχουν θετικά αποτελέσματα, να μεταβιβάσουν ένα ποσοστό των πλεονασμάτων τους στα ταμεία αλληλεγγύης. Αυτά τα ταμεία διοικούνται από συνεταιριστικές ομοσπονδίες, οι οποίες παρέχουν επιπλέον της οικονομικής υποστήριξης, συμβουλευτικές και ενημερωτικές υπηρεσίες σε διαφορετικούς τομείς, όπως επιχειρηματικές μεταβιβάσεις σε εργαζομένους αλλά και σε ξεκινήματα συνεταιριστικής και επιχειρηματικής ανάπτυξης. Παρεμβαίνουν μέσω διαφορετικών κοινωνικών οργάνων, όπως υποδεέστερης σημασίας δάνεια, κεφάλαιο επιχειρηματικού κινδύνου, πιστοποιητικά συμμετοχής, ή εγγυητικά κεφάλαια. Μερικά από αυτά τα ταμεία είναι εξ ολοκλήρου στραμμένα στους ενεργούς συνεταιρισμούς στους χώρους, βιομηχανίας και υπηρεσιών (όπως CFI στη Ιταλία, καθώς προαναφέρθηκε, και SOCODEN στην Γαλλία, που θα αναλυθεί παρακάτω). Άλλα ταμεία επίσης εμπλέκονται σε άλλους συνεταιριστικούς τομείς ( όπως Coopfond και Fondosviluppo στην Ιταλία, βλέπε παρακάτω). Συνεταιριστικά κεφάλαια ανάπτυξης («fondi mutualistici») στην Ιταλία Ο Ιταλικός νόμος του 59/1992 καθιέρωσε τα αμοιβαία κεφάλαια και εισήγαγε τη δυνατότητα να μπορούν τα αποθέματα να διατεθούν για τη χρηματοδότηση μελών που δεν συνδέονται με συνεταιρισμό με αμοιβαία ανταλλαγή. Το άρθρο 11 του Νόμου 59/1992 καθιερώνει τη δυνατότητα για εθνικούς συνδέσμους εμπλεκόμενους στην αντιπροσώπευση, στην παροχή βοήθειας και στην επίβλεψη του συνεταιριστικού κινήματος, να δημιουργήσουν κεφάλαια για την προώθηση και την ανάπτυξη συνεταιρισμών. Οι τρείς συνεταιριστικοί σύνδεσμοι ίδρυσαν τρείς εταιρείες περιορισμένης ευθύνης για να διαχειριστούν αυτές τις πηγές: Coopfond Legacoop Fondosviluppo Confcooperative General Fond AGCI. Οι συνεταιρισμοί απαιτείται από τον νόμο να πληρώνουν τα ακόλουθα στα ταμεία: 39

57 α) συνεισφορά ισοδύναμη με το 3% των ετήσιων κερδών πριν τη φορολόγησή τους. β) τα εναπομείναντα κέρδη, που επήλθαν από τη διάλυση συνεταιρισμών που σταματούν τις δραστηριότητές τους. Η υποπαράγραφος 2 του άρθρου 11 του νόμου 59/1992 ορίζει ότι ο κοινωνικός σκοπός των κεφαλαίων συνεταιριστικής ανάπτυξης έχει ως ακολούθως: «ο κοινωνικός σκοπός πρέπει να συνίσταται αποκλειστικά στην προώθηση και χρηματοδότηση νέων εταιρειών και να δίνει κίνητρα για την ανάπτυξη συνεργασιών, κατά προτίμηση σε προγράμματα σχεδιασμένα για την προώθηση τεχνολογικών καινοτομιών, αύξηση της εργασίας και ανάπτυξη του Νότου». Η υποπαράγραφος 3 ορίζει, ότι τα μέτρα της παρέμβασης τα οποία μπορούν να εφαρμοστούν σωστά ανάλογα με την ευχέρεια των ταμείων, δεν υπόκεινται σε καμία ελεγχόμενη πολιτική: o Να προωθήσουν τη δημιουργία συνεταιρισμών ή εταιρειών ελεγχόμενων από συνεταιρισμούς. o Να χρηματοδοτήσουν συγκεκριμένα προγράμματα ανάπτυξης συνεταιρισμών και κοινοπραξιών. o Να οργανώσουν και να λειτουργήσουν μαθήματα επαγγελματικής εκπαίδευσης. o Να προωθήσουν μελέτες και έρευνα για θέματα οικονομικά και κοινωνικά μείζονος σημασίας για το συνεταιριστικό κίνημα. Τα ταμεία έχουν υιοθετήσει τους δικούς τους κανόνες, με σκοπό να ρυθμίζουν τις παρεμβάσεις τους για την υποστήριξη συνεταιρισμών και έχουν τη δυνατότητα να παρέχουν αυτήν την υποστήριξη με τη μορφή είτε ενός εγχειρήματος ή χρεωστικού κεφαλαίου. Οι Coopfond, Fondosviluppo και General Fond μοιράζονται δυο βασικούς τύπους χρηματοδότησης: o Προώθηση δραστηριοτήτων για τη δημιουργία νέων συνεταιρισμών και νέων εταιρειών ελεγχόμενων από συνεταιρισμούς. o Παρεμβάσεις για την υποστήριξη προγραμμάτων έτσι ώστε να γίνουν επενδύσεις σε σταθερά κεφάλαια. Το μέγιστο ποσοστό οικονομικής παρέμβασης, που παρέχεται από το ταμείο, είναι γενικώς το 50% της συνολικής αξίας της επένδυσης, αλλά στην περίπτωση της κάλυψης αρχικού κεφαλαίου επιχείρησης, η αξία που καλύπτεται από το ταμείο δεν μπορεί να υπερβεί την αξία που καλύπτεται από τους εργαζόμενους-μέλη. Μέχρι τώρα, τα ταμεία έχουν προτιμήσει να παρέχουν αρχικό κεφάλαιο επιχείρησης ως οικονομικά μέλη αυτών των επιχειρήσεων, εφ όσον με αυτόν τον τρόπο επιτρέπεται το ταμείο να εξέλθει από την δομή του συνεταιρισμού, εάν αυτό επιθυμεί. Το μέγιστο ποσό, που μπορούν να παρέχουν, σαν οικονομικά μέλη νεοσυσταθέντων επιχειρήσεων, είναι ευρώ, ενώ σε άλλες περιπτώσεις είναι πιθανό το μέγιστο ποσό να είναι ευρώ, όπως στην μεσοπρόθεσμη επιχορήγηση που παρέχεται για να υποστηρίξει την διαδικασία της κεφαλαιοποίησης δεσμευόμενης από τα μέλη. Η παρέμβαση με την μορφή κεφαλαίου, διαφορετικών μηχανισμών σχετικών με την επιστροφή κεφαλαίου έχει καταστήσει δυνατόν για τα Ταμεία να συμμετέχουν στο κεφάλαιο των συνεταιρισμών, βασιζόμενα στην εμπειρία, που απέκτησαν με την πάροδο του χρόνου. Επομένως τα ταμεία αποκτούν μία αυξανόμενα εξειδικευμένη γνώση, όσον αφορά τα εσωτερικά θέματα εκάστου ατομικού συνεταιρισμού. Εκ περιτροπής, η προαναφερθείσα δια- 40

58 δικασία βοήθησε στην απόκτησης εμπειρίας και τεχνογνωσίας, τεράστιας αξίας και αυτό το γεγονός βεβαίως, είναι προς το συμφέρον ολόκληρου του συνεταιριστικού κινήματος. Η παρέμβαση των ταμείων με την μορφή κεφαλαίου και δανείων είναι και συνεχίζει να είναι ένα έξοχο όργανο για την ενθάρρυνση των εργαζόμενων μελών των συνεταιρισμών για την αύξηση της συνεισφοράς τους στο αρχικό κεφάλαιο. Και οι δύο προαναφερόμενες πράξεις έχουν ενδυναμώσει σημαντικά τους ατομικούς συνεταιρισμούς στην σχέση τους με τρίτα οικονομικά σώματα (αρχίζοντας με το τραπεζικό σύστημα). Ένα θέμα το οποίο δεν πρέπει να υποτιμηθεί, είναι το γεγονός ότι τα αποθέματα, τα οποία είναι συγκεντρωμένα από τα ταμεία συνεταιρισμών όλων των τύπων (εργατικών, καταναλωτικών, αγροτικών, πιστωτικών, κτλ.) μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν σε διαφορετικούς τύπους συνεταιρισμών. Αυτό σημαίνει, ότι το ετήσιο ποσό αποθεμάτων, που είναι συγκεντρωμένο από τα Ταμεία, παραμένει, τουλάχιστον ως ένα βαθμό, σχετικά ανεξάρτητο, από τον οικονομικό κύκλο κάθε ατομικού τομέα. Συνεπώς, οι πιθανότητες χρήσης των ταμείων δεν έχουν υποστεί σημαντικές αλλαγές και με αυτό τον τρόπο είναι πιθανό να ξεπεράσουν συγκεκριμένες σύνθετες φάσεις, μέσω της χρήσης των κεφαλαίων, τα οποία συνεισφέρουν οι συνεταιρισμοί ενός διαφορετικού είδους σε έναν άλλο τομέα. Εάν τα ταμεία είχαν βασιστεί στους τομείς, τα προαναφερόμενα δεν θα είχαν συμβεί. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι σημαντικό να τονίσουμε, ότι μέρος της προστιθέμενης αξίας δημιουργείται, όταν οι συνεταιρισμοί παρόμοιου τύπου σχηματίζουν ένα δίκτυο μεταξύ τους η προστιθέμενη αξία είναι ακόμα μεγαλύτερη σε ορισμένες περιπτώσεις, στις οποίες οι σχέσεις είναι εδραιωμένες μεταξύ διαφορετικών τύπων συνεταιρισμών. Όλα τα ταμεία έχουν υπογράψει συμφωνίες με τραπεζικά ιδρύματα, ειδικά το Istituto Centrale delle Banche di Credito Cooperativo (ICCREA) το Κεντρικό Ινστιτούτο Συνεταιριστικών Πιστωτικών Τραπεζών, η UGF Banca (τμήμα του UGF τραπεζικού και ασφαλιστικού ομίλου, ο οποίος ελέγχεται από έναν συνεταιρισμό) και την Banca Etica, μια συνεταιριστική τράπεζα. Κατά τη διάρκεια της περιόδου τα ταμεία χρηματοδότησαν 310 επιχειρήσεις, ευνοώντας εργατικούς και κοινωνικούς συνεταιρισμούς και παρείχαν συνολικό ποσό χρηματοδότησης σχεδόν 113 εκατομμύρια, περισσότερο από το 1/3 του οποίου, δόθηκε με τη μορφή αρχικού κεφαλαίου επιχείρησης. Οι παρεμβάσεις που ευνοούσαν εργατικούς συνεταιρισμούς υπερέβαιναν κατά δύο φορές το ποσό το οποίο διατίθετο υπέρ των κοινωνικών συνεταιρισμών, αλλά αντιστοιχούσαν σε σημαντικά υψηλότερα ποσοστά χρηματικών πόρων. Πίνακας: Οικονομικές παρεμβάσεις που έγιναν από τα ταμεία συνεταιριστικής ανάπτυξης ( /000) Εργατικοί Συνεταιρισμοί Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί Σύνολο Παρεμβάσεις Μέθοδος χρηματοδότησης Κεφάλαιο καθαρής αξίας 34,757 6,192 40,949 Δάνεια 64,651 7,212 71,863 Σύνολο 99,408 13, ,812 Πηγή: βάσει των δεδομένων που παρήχθησαν από τα Αμοιβαία Κεφάλαια 41

59 Πίνακας: Επιχορηγούμενη χρηματοδότηση από ταμεία συνεταιριστικής ανάπτυξης ανά τύπο παρέμβασης ( ) Τύπος Παρέμβασης Αριθμός παρεμβάσεων Αριθμός θέσεων εργασίας που δημιουργήθηκαν Επιχορηγούμενη χρηματοδότηση ( /000) Κεφάλαιο Δάνεια καθαρής αξίας Εξαγορά εργατών -Εργατικοί συνεταιρισμοί ,000 -Κοινωνικοί συνεταιρισμοί Παρακλάδια -Εργατικοί συνεταιρισμοί Κοινωνικοί συνεταιρισμοί Συγχωνεύσεις -Εργατικοί συνεταιρισμοί ,500 3,050 -Κοινωνικοί συνεταιρισμοί , Εργασίες ανάπτυξης -Εργατικοί συνεταιρισμοί ,843 25,093 -Κοινωνικοί συνεταιρισμοί 34 1,820 2,223 6,551 Δημιουργία ελεγχόμενων εταιρειών -Εργατικοί συνεταιρισμοί ,279 13,566 -Κοινωνικοί συνεταιρισμοί Άλλες παρεμβάσεις ,289 12,191 Σύνολο 198 3,934 30,960 62,275 -Εργατικοί συνεταιρισμοί 162 2,204 28,336 56,250 -Κοινωνικοί συνεταιρισμοί 36 1,970 3,452 6,651 Πηγή: βάσει των παρεχόμενων δεδομένων από το Συνεταιριστικό Ταμείο Ανάπτυξης Socoden και IDES στην Γαλλία Η δημιουργία της SOCODEN στη Γαλλία είναι μία ενδιαφέρουσα περίπτωση οικονομικής υποστήριξης, σχεδιασμένη για την ανάπτυξη των συνεταιρισμών. Η SOCODEN είναι ένα βασικό εσωτερικό οικονομικό όργανο, που δημιουργήθηκε το 1965 από το εργατικό συνεταιριστικό κίνημα στη Γαλλία και χρηματοδοτήθηκε από ένα τμήμα εισοδημάτων όλων των θυγατρικών εργατικών συνεταιρισμών, που είχαν θετικά αποτελέσματα. Τα κεφάλαια τα οποία δόθηκαν συγκεκριμένα από την SOCODEN για καθορισμένα προγράμματα, που στόχευαν να ανταποκριθούν στις ανάγκες των εργατικών συνεταιρισμών στα ποικίλα στάδια της ζωής τους, από νεοσυσταθείσες, ή εξαγοραζόμενες, έως και επιχειρήσεις εξωτερικής ανάπτυξης (γενικά με τη μορφή δανείων ή συμμετοχικών πιστοποιήσεων). Κάθε χρόνο 150 προγράμματα επιχειρηματικής ανάπτυξης εφαρμόζονται από την SOCODEN και τις θυγατρικές της. Οι νεοσυσταθείσες και οι εξαγοραζόμενες από τους εργαζομένους επιχειρήσεις αντιπροσωπεύουν το 35% του συνόλου, οι επιχειρήσεις ανάπτυξης το 37%, σωτηρίας το 19% και μετάβασης υγιών επιχειρήσεων στους εργαζομένους τους το 10%. Το Ινστιτούτο Ανάπτυξης Κοινωνικής Οικονομίας (IDES) ιδρύθηκε στη Γαλλία με σκοπό να επιτραπεί η συνδρομή σε πιστοποιήσεις συμμετοχών. Με σκοπό να υπάρξει έναρξη πιστοποίησης συμμετοχής στην αγορά, που την ίδια στιγμή φαινόταν αναγκαίο να κινητοποιηθεί το κεφάλαιο, που στόχο είχε κατά κύριο λόγο τη συνδρομή σε βεβαιώσεις συμμετοχής. Επομένως η IDES που σχηματίστηκε στις 10 Μαρτίου 1983, σε μία αρχική προσέγγιση, φέρ- 42

60 νει κοντά τα βασικά οικονομικά ινστιτούτα της κοινωνικής οικονομίας: συνεταιριστικές τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες, συνεταιριστικές ομοσπονδίες και οργανισμούς ασφάλισης και υγείας επιπλέον των αντίστοιχων οργανισμών του κράτους. Η IDES επομένως αποτελεί τμήμα ενός συστήματος αμοιβαίων κεφαλαίων, καθώς οι μέτοχοί της δεν προσδοκούν ουσιαστικές επιστροφές από αυτήν, αλλά δυνατή και ισορροπημένη διαχείριση, που την καθιστά ικανή να δημιουργήσει οικονομικούς πόρους, απαραίτητους για να συνεχίσει τις δραστηριότητές της ενόψει των χαρακτηριστικών της προϊόντων. Όταν πρωτοιδρύθηκε, η IDES χρηματοδοτήθηκε με κεφάλαιο 9 εκατομμυρίων ευρώ, το οποίο αυξήθηκε στη συνέχεια σε 15 εκατομμύρια και μετά το 2002 σε 30 εκατομμύρια και αυτή τη στιγμή υφίσταται νέα αύξηση του κεφαλαίου της. Σύμφωνα με το καταστατικό της, από τότε που ιδρύθηκε, η IDES έχει δύο αποστολές: o Να παρέχει καθαρής αξίας κεφάλαιο σε επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας ή στις θυγατρικές τους με τη μορφή πιστοποιήσεων συμμετοχής ή μετατρέψιμων ομολόγων. o Να εκτελέσει αποστολές δημοσίου συμφέροντος στη δημιουργία συνθηκών, οι οποίες ευνοούν την ανάπτυξη του τομέα της κοινωνικής οικονομίας και τη διευκόλυνση πρόσβασης επιχειρήσεων στις νέες αγορές, κατόπιν αιτήματος του Κράτους. Επομένως το Κράτος έχει πάντα κρατήσει ένα ποσοστό περίπου 26%, με το υπόλοιπο του κεφαλαίου κρατημένο από Κυβερνητικές υπηρεσίες (10% από Caisse des Dẻpỏts et Consignations), ή από τα ινστιτούτα κοινωνικής οικονομίας με οικονομική λειτουργία (συνεταιριστικές τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρείες). Παραδοσιακά συμβατικά επιχειρηματικά εγχειρήματα αναζητούν κατά κύριο λόγο την αύξηση του κεφαλαίου που επενδύουν σε μία εταιρεία. Επομένως, είναι απρόθυμα να επενδύσουν σε επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας, στις οποίες αυτός ο στόχος δεν μπορεί να επιτευχθεί, από τον σχεδιασμό τους και μόνο. Η IDES είναι η μόνη συμβατική επιχείρηση, ικανή να δράσει με υψηλό καθαρό ενεργητικό στην κοινωνική οικονομία και να συνδράμει στις πιστοποιήσεις συμμετοχής ή στα μετατρέψιμα ομόλογα. Σε μία πορεία 27 ετών εργασίας υπέρ της κοινωνικής οικονομίας, η IDES έχει επενδύσει 59,95 εκατομμύρια σε 403 επιχειρήσεις σε αυτόν τον τομέα, 280 από τις οποίες ήταν εργατικοί συνεταιρισμοί. Στις 31 Δεκεμβρίου του 2009 ήταν μέτοχος σε 105 επιχειρήσεις με μετοχές αξίας καθαρού κέρδους Κατά μέσο όρο το ποσοστό των επενδύσεων της IDES στους εργατικούς συνεταιρισμούς είναι ακόμη χαμηλότερο των Είναι υψηλότερο για τους συνεταιρισμούς καταστημάτων λιανικής πώλησης και για δίκτυα όπως η BIOCOOP. Οι εξαιρέσεις αφορούν επιχειρήσεις εξωτερικής ανάπτυξης, για τις οποίες οι ανάγκες μπορούν να είναι τόσο υψηλές μέχρι , αλλά αυτές είναι λίγες σε αριθμό. Στο ήμισυ των δραστηριοτήτων της η IDES χρηματοδοτεί τα επεκτατικά εγχειρήματα των επιχειρήσεων. Το 40% των συνεχιζόμενων επενδύσεών της πηγαίνουν σε περισσότερο διακινδυνευμένα εγχειρήματα, περιλαμβάνοντας τον σχηματισμό, αναδόμηση και εξαγορά των επιχειρήσεων. Τελικά, το 8% των συνεχιζόμενων επενδύσεων αφορούν εγχειρήματα που περιλαμβάνουν το κληροδότημα επιχειρήσεων σε έναν διάδοχο ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΔΙΚΤΥΩΝ, ΟΜΑΔΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΠΡΑΞΙΩΝ Ο συνεταιριστικός τρόπος λειτουργίας είναι δομημένος στην αρχή του ενδο-συνεταιρισμού, ο οποίος εφαρμόζεται μέσω της δημιουργίας και της ανάπτυξης ποικίλων φορέων, όπως 43

61 ινστιτούτα επιχειρηματικής υποστήριξης, κοινοπραξίες και ομοσπονδίες, και παίζει ένα ρόλο ζωτικής σημασίας στη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη των συνεταιρισμών. Αν και οι συνεταιρισμοί συχνά συνεργάζονται με τις δημόσιες αρχές, μέσω συμβολαίων, παραχωρήσεων κλπ., τα ινστιτούτα που τους υποστηρίζουν αποτελούν τη βασική πηγή συνεταιριστικής ανάπτυξης, επειδή σχεδιάστηκαν για να ανταποκρίνονται στις συγκεκριμένες ανάγκες ανάπτυξης των συνεταιρισμών. Ανάμεσα στους ποικίλους τρόπους ενδο-συνεργασίας μεταξύ συνεταιρισμών, οι συνεταιριστικές ομάδες, συγκεκριμένα οι οριζόντιες ομάδες (ομότιμες) μεταξύ αυτών, αποτελούν έναν από τους πιο αυθεντικούς επιχειρηματικούς συνδυασμούς, στους οποίους οι συνεταιρισμοί έχουν συνεισφέρει στην επιχειρηματικότητα. Επιτρέπουν στις ατομικές, βασικές επιχειρήσεις να παραμείνουν μικρές έως και μεσαίου μεγέθους (Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις), ενώ συνεισφέρουν στη δημιουργία κοινών επιχειρησιακών στρατηγικών, καινοτομίας, έρευνας και ανάπτυξης, χρηματοδότησης, διεθνοποίησης, εκπαίδευσης, σχέσης με πανεπιστήμια και με κυβερνητικούς φορείς κλπ., δηλαδή συγκεκριμένα δημιουργούν αναπτυγμένες ομάδες. Mondragon στην Ισπανία Η Mondragon είναι η πιο γνωστή και η πιο αναπτυγμένη από τις συνεταιριστικές ομάδες, που ανήκουν στο δίκτυο της CICOPA. Είναι μία ομάδα με πάνω από 110 συνεταιρισμούς, που βρίσκεται στην αυτόνομη περιοχή των Βάσκων στην Ισπανία, συγκεκριμένα γύρω από τη μικρή πόλη Mondragon/ Arrasate. Η ομάδα κυρίως δραστηριοποιείται στη βιομηχανία, αλλά επίσης και στο λιανικό εμπόριο, στις τραπεζικές συναλλαγές, στη γεωργία, στις υπηρεσίες, στην εκπαίδευση και στην έρευνα. Είναι η πρώτη επιχειρηματική ομάδα στην περιοχή των Βάσκων και η 10 η στην Ισπανία με ετήσιο εισόδημα περίπου 14 δις, το περισσότερο από το οποίο παράγεται με πελάτες εκτός Ισπανίας, καθώς επιπλέον είναι και ο 4 ος Ι- σπανός εργοδότης προσφέροντας εργασία περίπου εργαζόμενους. Έχει γίνει σιγάσιγά διεθνής με 73 παρακλάδια σε 18 χώρες του κόσμου. Η ομάδα MONDRAGON δημιουργήθηκε το 1943, όταν ένας καθολικός ιερέας, Jose Maria Arizmendiarrieta, ένας από τους βασικούς εμπνευστές της συνεταιριστικής εμπειρίας, ίδρυσε ένα επαγγελματικού προσανατολισμού σχολείο στην Mondragon. Το 1956 μια ομάδα σπουδαστών από το σχολείο ίδρυσε τον πρώτο βιομηχανικό συνεταιρισμό, με βάση το πρότυπο του εργατικού συνεταιρισμού, τον οποίον ακολούθησαν αρκετοί άλλοι: αυτοί οι συνεταιρισμοί μαζί ίδρυσαν μεταξύ τους μία πρώτη ομάδα καθώς και μία συνεταιριστική τράπεζα (Caja Laboral, το 1959), με πολύ πρωτοπόρα διεύθυνση, η οποία εκ περιτροπής λειτούργησε ως θερμοκοιτίδα για άλλους συνεταιρισμούς και συνεταιριστικές ομάδες. Αρκετές κοινές υπηρεσίες σταδιακά καθιερώθηκαν μεταξύ των συνεταιρισμών και επομένως δημιουργήθηκαν υπηρεσίες, συγκεκριμένα στην εκπαίδευση, έρευνα (πολύ νωρίς για το 1974, με το Ινστιτούτο Ikerlan), στην πρόνοια και στην ασφάλιση (το 1978 με το Lagun Aro). Στις αρχές της δεκαετίας του 80, η εμπειρία MONDRAGON υπεβλήθη στην πρώτη μεγάλη δοκιμασία ικανότητας της προσαρμογής της: η περιοχή των Βάσκων χτυπήθηκε από μία σημαντική οικονομική κρίση, όμως η ομάδα κυριολεκτικά δεν υπέφερε από κλείσιμο επιχειρήσεων και χάσιμο θέσεων εργασίας. Προσαρμόζοντας τον εαυτό της στην είσοδο στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην παγκοσμιοποίηση, οι συνεταιρισμοί της Mondragon ίδρυσαν δημοκρατικά μεταξύ τους μία εταιρεία το 1991, με νέα οικονομικά όργανα, συγκεκριμένα στον τομέα των επενδύσεων και με μία δυναμική στρατηγική διεθνοποίησης, προσεγγίζοντας τους πελάτες τους και τους συνεταίρους παραγωγής σε επίπεδο διεθνούς αλυσίδας παραγωγής και διανομής. 44

62 Τα ποικίλα εκπαιδευτικά κέντρα ομαδοποιήθηκαν για να ιδρύσουν ένα πανεπιστήμιο το 1997, (τώρα με περισσότερους από φοιτητές). Ο όμιλος MONDRAGON είναι ένα άριστο παράδειγμα οριζόντιου και δημοκρατικού επιχειρησιακού ομίλου, που νομιμοποιεί όλες τις αποφάσεις, περιλαμβάνοντας περισσότερες από 100 επιχειρήσεις και δεκάδες χιλιάδες μέλη εργαζόμενους μέσω δημοκρατικών διαδικασιών. Παρέχει απόλυτη αυτονομία σε κάθε συνεταιρισμό, καθώς επίσης κάθε συνεταιρισμός και κάθε συνεταιριστικό μέλος έχει λόγο στις συνολικές στρατηγικές αποφάσεις του ομίλου σαν ένα σύνολο, σαν μία διαδικασία, η οποία κορυφώνεται στο Κογκρέσσο της MONDRAGON. Η MONDRAGON επίσης παρέχει συγκεκριμένα ένα επιτυχημένο παράδειγμα για το πώς μία συνεταιριστική ομάδα δεν μπορεί μόνο να δημιουργήσει πρωτοπορία και εργασία, αλλά να μετασχηματίσει ολοκληρωτικά μια ολόκληρη Ευρωπαική περιοχή. Πράγματι, η Χώρα των Βάσκων είναι 2 η σε σχέση με την Μαδρίτη, όσον αφορά το Ακαθάριστο Εγχώριο Προιόν ανά κάτοικο και μια από τις υψηλότερες στην Ευρώπη σύμφωνα με την Eurostat. Η Χώρα των Βάσκων οφείλει πολλά στην MODRAGON, η οποία δημιουργεί πάνω από 3% του περιφερειακού Α.Ε.Π. CGM στην Ιταλία Ιδρύθηκε το 1987 (πρίν την εισαγωγή του νόμου 381 το 1991 για τους κοινωνικούς συνεταιρισμούς ) CGM (Consorzio Gino Mattarelli) είναι ο μεγαλύτερος Ιταλικός όμιλος κοινωνικών συνεταιρισμών, που απαρτίζεται από 969 συνεταιρισμούς και 80 συνεταιριστικές κοινοπραξίες σε όλα τα μέρη της Ιταλίας, με συνολικό εργατικό δυναμικό εργαζομένων (μεταξύ των οποίων περίπου το 10% βρίσκονταν σε μειονεκτική θέση) και με συνολικό εισόδημα 1.1 δις το οποίο, παρά την κρίση, αυξήθηκε κατά 15% μεταξύ του 2008 και του Από τις διαφορετικές υπηρεσίες που παρέχονται από τους συνεταιρισμούς του ομίλου ωφελούνται οικογένειες στην Ιταλία, κυρίως στους τομείς κοινωνικής μέριμνας, περίθαλψης υγείας και εκπαίδευσης. Η CGM παρέχει μία εθνική πλατφόρμα μεταξύ των τομέων που αναφέρθηκαν για την α- νταλλαγή πληροφοριών, την μεταφορά τεχνογνωσίας και την εκπαίδευση. Τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν από την CGM κατά τη διάρκεια των πρόσφατων ετών είναι ένα καλό παράδειγμα στρατηγικής για ανάπτυξη και προσδοκώμενη αλλαγή (περιλαμβανομένων των κρίσεων): το 2006, η CGM επανασυστάθηκε ως ομότιμος όμιλος («gruppo paritetico»), ένα νέο νόμιμο σώμα στην Ιταλία και ίδρυσε οκτώ θυγατρικές ελεγχόμενες από τις τοπικές κοινοπραξίες που την απαρτίζουν και ειδικεύτηκε επιπροσθέτως σε διάφορους τομείς: η Accordi (για το περιβάλλον και την εργασιακή εμπειρία), η Comunitẚ solidali (για υπηρεσίες κοινωνικής μέριμνας),η Luoghi per crescere (για την εκπαίδευση), η Mestieri (για επαγγελματικό προσανατολισμό και εκπαίδευση), η Cgm Finance (για χρηματοδότηση), η Solidarete (για διεθνοποίηση), η Ένωση Ανθρώπων για την Κοινωνική Ένταξη των Μεταναστών και η Wellfare Italia (για υπηρεσίες υγείας). Ενώ το σύστημα CGM σταδιακά αναπτύχθηκε από τοπικό σε διεθνές επίπεδο, με μια δυναμική από τα κάτω προς τα πάνω, αυτό το πολύπλοκο σύστημα υπηρεσιών με θυγατρικές, έχει εκ περιτροπής αναπτυχθεί και από εθνικό σε τοπικό επίπεδο, δίνοντας την παροχή προϊόντων και υπηρεσιών στην τοπική πρωτοβουλία, η οποία υποστηρίζεται από τους συνεταιρισμούς που απαρτίζουν το CGM. CNS (Consorzio Nazionale dei Servizi) στην Ιταλία Το Consorzio Nazionale dei Servizi (CNS) δημιουργήθηκε στην Ρώμη στις 27 Σεπτεμβρίου του 1977 ως συνεταιρισμός δευτερογενούς επιπέδου, με την πρωτοβουλία 11 εργατικών 45

63 συνεταιρισμών ενεργών στο τομέα των υπηρεσιών. Ο αρχικός σκοπός της κοινοπραξίας ήταν η απόκτηση εργατικών συμβολαίων από ιδιωτικούς ή δημόσιους φορείς, έτσι ώστε να διεκπεραιωθούν από τα συνεταιριστικά μέλη. Αρχικά οι δραστηριότητες αναπτύσσονταν στους ακόλουθους τομείς: στην καθαριότητα, τα αχθοφορικά επαγγέλματα, τη συντήρηση, τις οικολογικές υπηρεσίες, την τροφοδοσία και τις κοινωνικές υπηρεσίες. Με το πέρασμα του χρόνου οι ικανότητες και οι ειδικότητες επεκτάθηκαν και αυξήθηκαν και τα συνεταιριστικά μέλη πολλαπλασιάστηκαν και διευρύνθηκαν. Από τον αρχικό αριθμό των 11 μελών το 1977, ο αριθμός των συνεταιριστικών μελών έφτασε τα 200 μέλη το 2000 και οι ακόλουθοι τομείς δραστηριότητας προστέθηκαν στο αρχικό χαρτοφυλάκιο της κοινοπραξίας: στις υπηρεσίες υποδοχής και των πορτιέρηδων των ξενοδοχείων, του τουρισμού και των μουσείων, στη διαχείριση της ενέργειας και πάνω από όλα στη διαχείριση εγκαταστάσεων. Με άλλα λόγια η συνολική διαχείριση κάλυψε ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών. Σήμερα, η κοινοπραξία είναι ένας κυρίαρχος πάροχος υπηρεσιών στην Ιταλία και αριθμεί 232 συνεταιρισμούς μέλη που προσφέρουν εργασία σε εργαζομένους. Τα συνολικά έσοδα έχουν καταγράψει συστηματική πρόοδο, η οποία είναι κατά μέσο όρο περίπου 1,87% (+1,71% το 2010/2009 και +2,04% το 2011/2010) και έχουν φτάσει τα 600 εκατομμύρια το Ως αποτέλεσμα των συντονισμένων δραστηριοτήτων, η κοινοπραξία αποκτά κοινωνικά συμβόλαια, ή προνόμια, κατά κύριο λόγο εκ μέρους των εταιρειών μελών, και διαπραγματεύεται τα συμβόλαια, πριν επιβεβαιώσει ότι αυτά θα διεκπεραιωθούν μέσω της τεχνικής, οργανωτικής και διαχειριστικής δομής, μέσω του εξοπλισμού και του εργατικού δυναμικού των μελών της στους οποίους εμπιστεύεται την ανάληψη της εργασίας. Έχει γίνει μεγάλη προσπάθεια με σκοπό την παροχή υπηρεσιών προς τα μέλη της. Η κοινοπραξία οργανώνει δραστηριότητες προώθησης για να βοηθήσει τα μέλη της να αξιοποιήσουν διαθέσιμες ευκαιρίες στην αγορά και ορίζει συγκεκριμένες πρωτοποριακές δράσεις, οι οποίες περιλαμβάνουν τα επιχορηγούμενα μέλη στη διαχείριση σύνθετων συμβολαίων και στην προώθηση νέων επιχειρηματικών τομέων. Η CNS έχει επίσης ξεκινήσει ένα συνεταιριστικό σχολείο εκπαιδευτικής διαχείρισης στον τομέα των υπηρεσιών. Εννέα περιφερειακά γραφεία είναι υπόλογα στο εκτελεστικό και διοικητικό γραφείο στη Μπολόνια. Χάρις στην εξάπλωση και παρουσία των περιφερειακών γραφείων και της ο- μοιογενούς παρουσίας των συνεταιριστικών μελών σε διάφορες περιφέρειες, η κοινοπραξία είναι σήμερα εδραιωμένη σε ολόκληρη την Ιταλία. Είτε έμμεσα, μέσω των δικών της μελών, είτε απευθείας μέσω συγκεκριμένων προγραμμάτων, τα οποία αναλαμβάνουν οι δικοί της κοινωνικοί συνεταιρισμοί μέλη, η κοινοπραξία ενεργώς προωθεί πρακτικές, που στοχεύουν στην κοινωνική ένταξη ευπαθών ατόμων σε μία καλύτερη, ολοκληρωμένη ενσωμάτωση του ατόμου στο κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο στο οποίο ζει. Ως προς την τεχνογνωσία και τις εμπορικές σχέσεις θα πρέπει να σημειωθεί ότι πολλοί από τους κοινωνικούς συνεταιρισμούς, που είναι μέλη της CNS, έχουν καταστεί ικανοί να λειτουργήσουν με επιτυχία στην αγορά και να ανταποκριθούν στις συνεχώς αυξανόμενες πολύπλοκες προϋποθέσεις που η αγορά επιβάλλει. Όντως, το 19% των συνολικών εσόδων των κοινωνικών συνεταιρισμών που είναι μέλη της CNS, παράγεται μέσω συμβολαίων τα οποία έχουν κατακυρωθεί στην κοινοπραξία. Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι η ανάπτυξη της κοινοπραξίας οφείλεται στη θέση της μέσα στο ευρύτερο συνεταιριστικό κίνημα. Η CNS είναι ένα μέλος εθνικών, περιφερειακών και επαρχιακών οργάνων της Ιταλικής συνεταιριστικής συνομοσπονδίας Legacoop και συντονίζεται 46

64 με τέτοιο τρόπο από κάθε άποψη αποτελώντας δομή και τμήμα του συνεταιριστικού κινήματος στην υπηρεσία των συνεταιρισμών. Με αυτόν τον τρόπο, η CNS υπάρχει ως όργανο ανάπτυξης και εδραίωσης συνεταιριστικών επιχειρήσεων μελών και είναι ένα σύστημα που επιτρέπει τη μεταφορά ειδικοτήτων και επαγγελματισμού με σκοπό να διατηρήσει τα υψηλά πρότυπα λειτουργίας και να προωθήσει την ανάπτυξη της επιχείρησης γενικότερα και σε γεωγραφικές μη ιδιαίτερα αναπτυγμένες περιοχές. Red Grafica Cooperativa (Συνεταιριστικό Δίκτυο Γραφικών) στην Αργεντινή Μία καινοτόμα στρατηγική που αναπτύχθηκε για να διευθύνει αυτές τις προκλήσεις είναι ο σχηματισμός τον Σεπτέμβριο του 2007 ενός δευτερογενούς επιπέδου συνεταιρισμού, του La Red Grafica Cooperativa ή Cooperative Graphics Network (CGN) από εφτά Αργεντίνικους συνεταιρισμούς ενεργούς στον τομέα των γραφικών. Σήμερα η Red Grafica ανασυντάσσει δεκαοκτώ συνεταιρισμούς, όπου 11 από αυτούς είναι αποτέλεσμα εξαγορών που έκαναν οι εργαζόμενοι. Η Red Grafica προωθεί την ανταγωνιστικότητα και την οικονομική και κοινωνική βιωσιμότητα των συνεταιριστικών μελών. Για το σκοπό αυτό, ενθαρρύνει την ενσωμάτωση της παραγωγής, την εφαρμογή των επιχειρηματικών εργαλείων διαχείρισης, την εκπαίδευση, την καινοτομία, τη δημιουργικότητα και την τακτική άσκηση αλληλοϋποστήριξης, δημοκρατίας και υπευθυνότητας. Οι βασικοί αντικειμενικοί σκοποί της Red Grafica είναι η εφαρμογή κοινών στρατηγικών, σχετιζομένων με την αγορά, την αποθήκευση, την παραγωγή, την ποιότητα, την έρευνα και ανάπτυξη, καθώς και σχετιζομένων με τους ανθρώπινους πόρους, όπως η εκπαίδευση και η ανάπτυξη, το στρατηγικό και διαχειριστικό σχεδιασμό, την επιχορήγηση, την πώληση και προώθηση προϊόντων, τον τύπο, τη ραδιοφωνία, την τηλεόραση και την διαφήμιση. Επιπλέον, η Red Grafica βοηθά στην εξαγορά επιχειρήσεων γραφιστικών με τη μορφή του εργατικού συνεταιρισμού. Τα παρακάτω γραφήματα δείχνουν την ανάπτυξη της Red Grafica κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών σε σχέση με τα έσοδα και τις θέσεις εργασίας. 1.Διάγραμμα 2 Red Grafica Πωλήσεις - Έσοδα σε Πέσο Αργεντινής (ars) FACTURACIÓN

65 2.Διάγραμμα 3 Red Grafica Αριθμός εργατών CANTIDAD DE TRABAJADORES CoopZone Developers Network Co-operative (Καναδάς) Το CoopZone Developers Network Co-operative είναι ένα δίκτυο ανθρώπων και οργανισμών, το οποίο βοηθά να ξεκινήσουν και να αναπτυχθούν συνεταιρισμοί και να ενθαρρυνθεί το ενδιαφέρον για τη μάθηση περισσότερων πραγμάτων σχετικών με τους συνεταιρισμούς. Στοχεύει να ενδυναμώσει την ποιότητα ζωής στον Καναδά, προωθώντας και υποστηρίζοντας την επέκταση και ανάπτυξη συνεταιρισμών, μέσω της κινητοποίησης συνεταιριστικών παραγόντων ανάπτυξης αφοσιωμένων στο όραμα και τους κοινωνικούς στόχους του συνεταιριστικού κινήματος. Λειτουργίες Κλειδιά του CoopZone Developers Network είναι : Να αναγνωρίσει και να αναπτύξει μία αυτό-υποστηριζόμενη ομάδα συνεταιριστικών παραγόντων ανάπτυξης που είναι αφοσιωμένη στο όραμα και τους κοινωνικούς στόχους του συνεταιριστικού κινήματος. Να αυξήσει την αλληλεπίδραση μεταξύ συμβούλων, παραγόντων ανάπτυξης και άλλων επαγγελματιών που εργάζονται με τους υπάρχοντες ή καινούργιους συνεταιρισμούς. Να τονώσει την ανάπτυξη και την ανταλλαγή συνεταιριστικών αποθεματικών υλικών. Να παρέχει ευκαιρίες για τη συνεχιζόμενη αναβάθμιση ικανοτήτων και εκπαίδευσης. Να παρέχει στα μέλη της CZDN πρόσβαση σε συνεταιριστικές ευκαιρίες ανάπτυξης, όπου αυτές είναι εφαρμόσιμες. Να τονώσει την ανάπτυξη νέων συνεταιρισμών, δημιουργώντας σύνδεσμο μεταξύ ομάδων με προσόντα και ομάδων εχόντων συνεταιριστικές αναπτυξιακές ευκαιρίες. Να ενθαρρύνει νέους και υπάρχοντες συνεταιρισμούς να ενωθούν με τους κατάλληλους συνεταιριστικούς τομεακούς οργανισμούς. Η ιδιότητα μέλους CoopZone περιλαμβάνει: ανεξάρτητους παράγοντες ανάπτυξης (συμβούλους) και προσωπικό συνεταιριστικών ομοσπονδιών και οργανισμών (επαρχιακών και εθνικών). Η ιδιότητα μέλους της έχει επεκταθεί πρόσφατα, έτσι ώστε να περιλαμβάνει ένα δίκτυο συνεταιριστικών δικηγόρων. Το δίκτυο φέρνει σε πέρας τις δραστηριότητες που καταγράφηκαν παραπάνω με προϋπολογισμό περίπου $ το χρόνο, ένα υπερβολικά 48

66 μέτριο προϋπολογισμό, ο οποίος κυρίαρχα επιτρέπει να δικτυώσει τα μέλη του και παρέχει ένα επικοινωνιακό μέσο (listsery) για την ανταλλαγή των ιδεών. Το δίκτυο επίσης έχει αναπτύξει τέσσερα μαθήματα συνεταιριστικής αναπτυξιακής εκπαίδευσης που παρέχουν εισαγωγική, έως και προχωρημένη εκπαίδευση, για οργανωτές συνεταιριστικής ανάπτυξης. Αυτά τα εκπαιδευτικά προγράμματα είναι αυτό-υποστηρικτικά μέσω διδάκτρων και τα έ- σοδα από αυτά δεν περιλαμβάνονται στον προαναφερθέντα προϋπολογισμό. Η ανάπτυξη της CoopZone και της προηγούμενης Worker Coop Developers Network, η ο- ποία δημιουργήθηκε από την CWCF το 2000, είναι μία αντίδραση στο γεγονός ότι σε όλες τις περιοχές εκτός του Κεμπέκ, υπάρχουν πολύ λίγα οικονομικά αποθέματα που αφιερώνονται στη συνεταιριστική ανάπτυξη και με αυτό τον τρόπο κυριολεκτικά δεν υπάρχει η ικανότητα να έχουν ταγμένο στην υπηρεσία προσωπικό πλήρους απασχόλησης, το οποίο να υ- ποστηρίζει τη συνεταιριστική ανάπτυξη. Δεδομένης της γεωγραφίας του Καναδά (με περισσότερο από τον πληθυσμό του εξαπλωμένο νότια σε έκταση 7000 χιλιομέτρων, για να μην αναφέρουμε την τεράστια βόρεια περιοχή), είναι υπερβολικά ακριβό να έχεις συνεταιριστικές αναπτυξιακές αποθεματικές ομάδες διασκορπισμένες σε όλη τη χώρα. Αυτό επίσης σημαίνει, ότι το επιτελείο παραγόντων συνεταιριστικής ανάπτυξης είναι εξαπλωμένο πολύ αραιά σε όλη τη χώρα. Έτσι η CoopZone κάνει μία προσπάθεια να φέρει κοντά αυτήν τη γεωγραφικά διασκορπισμένη ομάδα και να βοηθήσει στο ξεκίνημα ομάδων που θέλουν να δημιουργήσουν ένα συνεταιρισμό στην κοινότητα τους και να βρουν έναν παράγοντα ανάπτυξης που είναι πράγματι κάτοχος γνώσης για θέματα που αφορούν τους συνεταιρισμούς ΕΡΓΑΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ ΣΕ ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Ο σύνδεσμος μεταξύ συνεταιρισμών και αγροτικών συνεταιρισμών αντιπροσωπεύει μία κεντρική αναπτυξιακή κινητήρια δύναμη. Συγκεκριμένα οι εργατικοί και κοινωνικοί συνεταιρισμοί συνεισφέρουν στη σταθερή δημιουργία θέσεων εργασίας, κοινωνικής και εργασιακής ένταξης ατόμων από ευπαθείς ομάδες και μιας βιώσιμης χρήσης και αξιοποίησης των τοπικών πηγών. Χάρις στη δυνατή κοινοτική αναγνώριση, αυτοί οι συνεταιρισμοί ουσιαστικά συνεισφέρουν στην κοινωνική συνοχή και στην τοπική δημοκρατία ακόμα και στην επαρχία. Ειδικά ένας αριθμός συγκεκριμένων εμπειριών αποδεικνύει, ότι οι συνεταιρισμοί, ενεργοί στους χώρους βιομηχανίας και προσφοράς υπηρεσιών, μπορούν να παίξουν ένα κεντρικό ρόλο όσον αφορά τη δύναμη των αγροτικών κοινοτήτων, προλαμβάνοντας φαινόμενα, ό- πως είναι η πληθυσμιακή μείωση, η κατάρρευση της τοπικής αγοράς και η γενική εγκατάλειψη. Ανδαλουσία Στην Ανδαλουσία υπάρχουν συνεταιρισμοί, από τους οποίους το 79,4% είναι εργατικοί συνεταιρισμοί, οι οποίοι προσφέρουν εργασία σε περισσότερους από ανθρώπους. Κατά τη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου του 2013 η δημιουργία νέων συνεταιρισμών αυξήθηκε κατά 36,36% συγκρινόμενο με την αντίστοιχη περίοδο του Το 80% των Ανδαλουσιανών Δήμων έχει τουλάχιστον έναν συνεταιρισμό, ο οποίος παίζει σημαντικό ρόλο ως παράγοντας τοπικής ανάπτυξης. Το συνεταιριστικό μοντέλο της τοπικής ανάπτυξης υποστηρίζει την επιχειρηματικότητα και τη δημιουργία σταθερών και νόμιμων θέσεων εργασίας. H FAECTA, η Ανδαλουσιανή ομοσπονδία εργατικών συνεταιρισμών, αναπτύσσει μία στρατηγική για να ενθαρρύνει την τοποθέτηση επιχειρήσεων και θέσεων εργασίας σε αγροτικές 49

67 ζώνες. Η πρόταση της FAECTA περνά μέσω της δημιουργίας νέων συνεταιρισμών, ειδικά συνεταιρισμών δημιουργημένων από νέους ανθρώπους. Η στρατηγική της FAECTA είναι βασισμένη στους παρακάτω στυλοβάτες: να υποστηρίξει μια δυνατότερη σύνδεση μεταξύ εργατικών συνεταιρισμών και άλλων φορέων και παραγόντων της Κοινωνικής Οικονομίας. να βελτιώσει τη δύναμη της εκπαίδευσης και των ανθρώπων. να αναπτύξει τοπικούς εργατικούς συνεταιρισμούς. να αυξήσει εργασιακές ευκαιρίες για νέους και γυναίκες. να υποστηρίξει την εργασιακή ενσωμάτωση ατόμων σε μειονεκτική θέση (μακροχρόνια ανέργων, ηλικιωμένων κλπ). να προσφέρει καλής ποιότητας υπηρεσίες σε συνεργασία με τους Δήμους. Ο επόμενος πίνακας αντικατοπτρίζει μια ιδιαίτερα επίπεδη διανομή μεταξύ περισσότερων αστικών περιφερειών όπως η Σεβίλλη και η Μάλαγα με περισσότερο αγροτικές περιφέρειες. Πίνακας: Ανδαλουσιανοί Εργατικοί Συνεταιρισμοί ανά περιφέρεια Αλμερία 6,2% Καντίζ 9.8% Κόρδοβα 11,8% Γρανάδα 12,2% Ουέλβα 7,6% Χαέν 12,2% Μάλαγα 12,5% Σεβίλλη 27,8% Ardelaine (Γαλλία) 51 Με έδρα το St. Pierreville στη Γαλλική Περιοχή της Rhỏne Alpes, οι εργατικοί συνεταιρισμοί της Ardelaine ιδρύθηκαν το 1982 για την επεξεργασία τοπικής παραγωγής μαλλιού και την κατασκευή κλινοσκεπασμάτων και ρούχων. Ο στόχος ήταν να αναζωογονηθεί και να προωθηθεί η χρήση της τοπικής παραγωγής μαλλιού (βρίσκεται στη βασική περιοχή του τμήματος εκτροφής προβάτων) και να αναδομήσει τον τομέα με σκοπό την ίδρυση βιομηχανίας, βασιζόμενης σε μια οικολογική και νομίμου εμπορίου προσέγγιση. Αυτό είναι ένα παραστατικό παράδειγμα για το πως οι συνεταιρισμοί μπορούν να επηρεάσουν την τοπική ανάπτυξη, προωθώντας τους τοπικούς πόρους μιας παραμελημένης περιοχής. Το μαλλί παράγεται από 250 φάρμες προβάτων που αντιπροσωπεύουν περίπου πρόβατα και επεξεργάζεται μέσω παλαιών σπάνια σύγχρονων στις μέρες μας μηχανών, που αποκτήθηκαν, όταν τα παλιά βαμβακουργεία έκλεισαν και χρησιμοποιήθηκαν έτσι για την παραγωγή μικρών ποσοτήτων. Κάθε στάδιο της παραγωγής διεκπεραιώνεται στο σπίτι, χρησιμοποιώντας παραδοσιακές διαδικασίες: το κούρεμα προβάτων, το πλύσιμο του μαλλιού, τον φυγοκεντρητή, το στέγνωμα, την επεξεργασία του μαλλιού, το κλώσιμο κλπ. Τα 51 Περισσότερο λεπτομερείς πληροφορίες για τον συνεταιρισμό μπορούν να βρεθούν στο «Συνεταιρισμοί, Περιοχές και Θέσεις Εργασίας: είκοσι εμπειρίες συνεταιρισμών ενεργών στους τομείς βιομηχανίας και υπηρεσιών σε όλη την Ευρώπη», CECOP Εκδόσεις,

68 προϊόντα πωλούνται στο κατάστημα το οποίο βρίσκεται στην περιοχή της παραγωγής, καθώς και στο Διαδίκτυο, σε οικολογικά παζάρια και εκθέσεις. Μέσω της στρατηγικής της Ardelaine, που βασίζεται στην τοπική εξάρτηση, στην επέκταση και στη δημιουργία θέσεων εργασίας με περιφερειακούς πόρους, ο συνεταιρισμός Ardelaine κατά τη διάρκεια των τελευταίων 25 ετών έχει δημιουργήσει και διατηρήσει κατά μέσο όρο περισσότερες από μια θέσεις εργασίας ολικής απασχόλησης ανά έτος και προσφέρει εργασία σήμερα σε 44 ανθρώπους. Σύμφωνα με τη στρατηγική της αποζημίωσης για τη γεωγραφική απομόνωση της περιοχής και βελτιώνοντας την ελκυστικότητά της, ο συνεταιρισμός Ardelaine έχει επίσης αναπτύξει μερικές πολιτιστικές και τουριστικές δραστηριότητες. Μέχρι τώρα, ο συνεταιρισμός έχει αναπτύξει διαφορετικούς τύπους δραστηριοτήτων: Upstream (κούρεμα, συλλογή, λανάρισμα μαλλιών, επεξεργασία μαλλιού). Επεξεργασία (εργαστήριο στρωμάτων, εργαστήριο κλινοσκεπασμάτων, πλέξιμο και εργαστήριο ενδυμάτων). Απευθείας προώθηση προϊόντων στην αγορά (καταστήματα πωλήσεων που βρίσκονται στην περιοχή, παζάρια εμπορικά και εκθέσεις βιολογικών προϊόντων, ταχυδρομικές παραγγελίες καθώς και πωλήσεις μέσω διαδικτύου). Τουρισμός και πολιτισμός (ένα δρομολόγιο που περιλαμβάνει επίσκεψη στο μουσείο στο οποίο ο επισκέπτης μπορεί να δει την ιστορία των μεθόδων που ακολουθήθηκαν για να γίνει η επεξεργασία του μαλλιού). Επιπρόσθετα, η συμπληρωματική εργασία της Ardelaine, μαζί με άλλες οικονομικές δραστηριότητες, θα έπρεπε να τονιστεί ότι: έχει μια μακράς διάρκειας σχέση με 250 εκτροφείς προβάτων, των οποίων τα πρόβατα κουρεύονται και συλλέγεται το μαλλί τους. Σε πολλές περιπτώσεις, ο συνεταιρισμός έχει εργαστεί με τους ίδιους εκτροφείς για περισσότερα από 25 έτη ή έχει εδραιώσει μια εργασιακή σχέση με νέους εκτροφείς, οι οποίοι έχουν αναλάβει τις φάρμες προβάτων στην περιοχή. Επιπλέον, ο συνεταιρισμός αναζητά την ανάπτυξη διαλόγου με όλους τους παράγοντες αυτού του τομέα: Upstream (με 230 εκτροφείς), στο ενδοτομεακό επίπεδο (ποικίλοι τομείς καλύπτονται από την Andrelaine) και Downstream (οι πελάτες). Με σκοπό ο συνεταιρισμός να πετύχει αυτό τον στόχο, προσφάτως συντονίζει ένα δίκτυο πελατών, οι οποίοι έχουν εκφράσει την αλληλεγγύη τους στις αξίες που υπερασπίζεται ο συνεταιρισμός (πέρα από την απλή κατανάλωση των προϊόντων τους). Η Ardelaine έχει αποφασίσει συνειδητά να αντισταθεί στη γενική τάση προς μια αποκεντρωμένη οικονομία, η οποία εργαλειοποιείται από τις οικονομικές αγορές και αυτοματοποιεί τους οργανισμούς. Τα μέλη του συνεταιρισμού θεωρούν, ότι η πραγματική επιχείρηση του συνεταιρισμού δεν είναι ούτε το μαλλί ούτε ο τουρισμός, παρά η ανάπτυξη της περιοχής στην οποία αυτός είναι μέρος της. Αυτός θα συνεχίσει να αναπτύσσεται μέσω μιας επέκτασης των δραστηριοτήτων του υπό τον όρο οτι αυτό ωφελεί την περιοχή γενικότερα. Προσφάτως (το 2010), η Ardelaine δημιούργησε ένα εστιατόριο με την μορφή θυγατρικού συνεταιρισμού (βλέπε τμήμα 2.12 παρακάτω) για την προώθηση τοπικών προϊόντων τροφίμων και την εκπαίδευση ανθρώπων σχετικά με αυτά, έχει εντατικοποιήσει τις προσπάθειές της να αναπτύξει εκπαιδευτικά εργαλεία για την βιώσιμη ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας και της τοπικής ανάπτυξης. 51

69 Ο συνεταιρισμός φιλοξενεί και διοργανώνει επισκέψεις σχολείων (όλων των ηλικιών μέχρι φοιτητών πανεπιστημίου) και εργάζεται σε συνεργασία με την Rhŏne Alpes Region (η οποία έχει ταυτοποιηθεί ως μία από τους «θησαυρούς της βιώσιμης ανάπτυξης στην Rhŏne Alpes» περιοχή) και με το Περιφερειακό Φυσικό Πάρκο Monts d Ardẻche ΠΟΛΥΜΕΡΕΙΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ Η τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη προϋποθέτει, πρώτα και κύρια, την ενεργή εμπλοκή διαφόρων κατηγοριών μεριδιούχων στη συγκεκριμένη περιοχή. Τα μέλη του συνεταιρισμού δεν είναι παθητικά αντικείμενα βοήθειας, αλλά ιδιοκτήτες μέτοχοι που από κοινού ελέγχουν τους οικονομικούς οργανισμούς, μέσω των οποίων ικανοποιούνται οι ανάγκες και οι προσδοκίες τους. Αυτό το χαρακτηριστικό επομένως δημιουργεί ένα βασικό σύνδεσμο με την περιοχή. Στην περίπτωση των μελών εργαζομένων, οι οποίοι απαρτίζουν τους εργατικούς και κοινωνικούς συνεταιρισμούς, δημιουργείται ένας βασικός σύνδεσμος που είναι ιδιαίτερα δυνατός καθώς τον βιώνουν καθ όλη διάρκεια της ζωής τους ως εργαζόμενοι. Οι συνεταιρισμοί πολλών μετόχων δημιουργούνται, όταν διαφορετικές ομάδες μετόχων έχουν κοινό συμφέρον την επιτυχία της επιχείρησης. Οι διάφορες ομάδες ή ομάδες μελών προσδιορίζονται στους κανονισμούς του συνεταιρισμού και μπορούν να περιλάβουν άτομα από διαφορετικές ομάδες, όπως καταναλωτές, παραγωγούς, ή εργάτες. Μπορούν επίσης να συμπεριλάβουν ενσωματωμένους οργανισμούς, όπως μη κερδοσκοπικούς, συνεταιρισμούς, επιχειρήσεις ή δήμους. Οι συνεταιρισμοί αυτοί συχνά χρησιμοποιούνται σαν εργαλείο για την κοινοτική και κοινωνική ανάπτυξη βασιζόμενη στη συνεισφορά πολυποικίλων ομάδων όπως εργαζόμενοι, πελάτες, κοινοτικοί οργανισμοί, κοινότητες, κυβερνητικοί οργανισμοί ή επενδυτές. Συνεταιρισμοί αλληλεγγύης στο Κεμπέκ Στον Καναδά, το μοντέλο συνεταιρισμών πολλών μετόχων πρωτοχρησιμοποιήθηκε στο Κεμπέκ, όπου είναι γνωστό ως «συνεταιρισμός αλληλεγγύης». Αυτό το είδος συνεταιρισμού, το οποίο καθιερώθηκε από το «Συνεταιριστικό Άρθρο» του 1997, ξεκίνησε βασικά για την κοινωνική μέριμνα και την κατ οίκον φροντίδα, αλλά πρόσφατα, έχει χρησιμοποιηθεί σε σχέση με τα τοπικά προϊόντα, τα βιοκαύσιμα και την κοινοτική οικονομική ανάπτυξη 52. Στους συνεταιρισμούς αλληλεγγύης, μπορούν να υπάρξουν 3 διαφορετικές κατηγορίες μελών: 1) χρήστες προσφερόμενων υπηρεσιών από τον συνεταιρισμό, 2) εργαζόμενοι, 3) ο- ποιοδήποτε άλλο άτομο ή εταιρεία έχει οικονομικό ή κοινωνικό συμφέρον στην επίτευξη των αντικειμενικών στόχων του συνεταιρισμού μπορεί να είναι μέλος του συνεταιρισμού ως «υποστηρικτικό μέλος». Ο αντίκτυπος του μοντέλου αυτού στο Κεμπέκ υπήρξε πολύ μεγάλος: στην δεκαετή περίοδο από το 1997 έως το 2007, 479 συνεταιρισμοί αλληλεγγύης δημιουργήθηκαν 53. Ο συνεταιρισμός αλληλεγγύης αναπτύχθηκε έτσι ώστε να προσελκύσει νέους βασικούς παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών. Το «La Mauve» είναι ένας συνεταιρισμός αλληλεγγύης στην περιοχή Bellechasse του Κεμπέκ που εστιάζει στη βιώσιμη ανάπτυξη, κάνοντας χρήση καινοτόμων αγροτικών και γεωργο-δασοκομικών πρακτικών. Με σκοπό την προώθηση της κοινωνικής και οικονομικής 52 Βλέπε την ιστοσελίδα CCA (Canadian Co-operative Association): 53 Jean-Piere Girard, Solidarity Co-operatives (Quebec, Canada): Πως οι Κοινωνικές Επιχειρήσεις μπορούν να συνδυάσουν Κοινωνικούς Οικονομικούς Στόχους, University of Sherbrook, Καναδάς (2009) 52

70 αλληλεγγύης ανάμεσα στις γενιές, ο συνεταιρισμός επίσης υποστηρίζει τους τοπικούς παραγωγούς και το νόμιμο εμπόριο μέσω καταστημάτων τροφίμων και τους διανομείς θερινών προϊόντων. Αυτές οι δραστηριότητες καθιστούν τον συνεταιρισμό ικανό να ενδυναμώσει τους δεσμούς μεταξύ καταναλωτών και μικρών παραγωγών 54. SCIC στη Γαλλία Οι Collective Interest Cooperative Societes (SCIC) 55 ιδρύθηκαν από σχετικό Γαλλικό νόμο το Σύμφωνα με αυτό τον νόμο, τουλάχιστον τρεις κατηγορίες πρέπει να αντιπροσωπεύονται και οι πρώτες δύο είναι υποχρεωτικές: 1) εργαζόμενοι-μέλη, 2) χρήστες, 3) οποιοδήποτε φυσικό ή νομικό πρόσωπο το οποίο δεν υπόκειται στις πρώτες δύο κατηγορίες (πχ. σύλλογοι, εθελοντές, δημόσιες αρχές κλπ). Η SCIC παράγει όλους τους τύπους αγαθών και υπηρεσιών, οι οποίοι ανταποκρίνονται στις συλλογικές ανάγκες μιας περιοχής με την καλύτερη δυνατή κινητοποίηση των οικονομικών και κοινωνικών της πόρων, ενώνοντας εργαζόμενους, χρήστες, εθελοντές και τοπικές αρχές για να εφαρμόσουν τοπικά αναπτυξιακά προγράμματα. Η κοινωνική χρησιμότητα της SCIC εγγυάται την οργάνωση μίας πρακτικής διαλόγου, δημοκρατικής αντιπαράθεσης και ενδυνάμωσης της εθνικότητας μεταξύ οποιωνδήποτε δρώντων προσώπων. To SCIC τηρεί τους συνεταιριστικούς κανόνες: η διοίκηση βασίζεται στην αρχή «ενός προσώπου = μίας ψήφου», περιλαμβάνοντας όλα τα κατά τη λειτουργία της επιχείρησης μέλη, καθώς επίσης και τη διαχείρισή της, διατηρώντας όλα τα αποτελέσματα της εταιρείας σε αδιαίρετα κεφάλαια για να εγγυηθεί την αυτονομία της και τον πολυετή της χαρακτήρα. Όπως οποιαδήποτε άλλη επιχείρηση υπόκειται στις απαιτήσεις καλής διαχείρισης και καινοτομίας, επιπρόσθετα, ευνοεί τοπική βιώσιμη ανάπτυξη της περιφέρειας στην οποία ανήκει. Το 2012, περίπου 200 SCIC καταγράφηκαν στην Γαλλία (με ρυθμό 2 συνεταιρισμοί ανά μήνα κατά τη διάρκεια των τελευταίων 2 ετών), το 59% από αυτούς ιδρύθηκαν εκ του μηδενός, το 31% μετασχηματίστηκαν από συνδέσμους και το 10% ήταν το αποτέλεσμα μετατροπής από έναν άλλο τύπο επιχείρησης. Για παράδειγμα, το SCIC Cinẻmas Bocage έχει μία κοινωνική-εκπαιδευτική αποστολή: είναι υπεύθυνο για τον προγραμματισμό και τη διαχείριση 7 κινηματογράφων σε διάφορα Γαλλικά τμήματα του Poitou-Charentes στις περιφέρειες Loire. Επιτρέπει στον τοπικό πληθυσμό της επαρχίας να έχει πρόσβαση σε κινηματογράφους σε λογικές τιμές. Οι τοπικές κοινότητες είναι μέλη αυτού του συνεταιρισμού ΜΕΙΚΤΟΙ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ Ένας αριθμός νομοθετημάτων και συνθηκών καθιστά δυνατή τη δημιουργία ενός μεικτού τύπου εργατικών συνεταιρισμών, με την προοδευτική μετάβαση τους σε εξ ολοκλήρου εργατικούς συνεταιρισμούς. Υπάρχουν συγκεκριμένοι μηχανισμοί με τους οποίους ένας εργοδότης μπορεί να περάσει την επιχείρησή του στο προσωπικό της σε διάρκεια μερικών ετών. Το σχέδιο νόμου της Γαλλικής Κοινωνικής και Αλληλοϋποστηρικτικής Οικονομίας στοχεύει να βελτιώσει αυτόν τον μηχανισμό και να παρέχει στους εργαζομένους τον έλεγχο της πλειοψηφίας στις επιχειρήσεις τους, λίγα χρόνια πριν αυτοί αποκτήσουν πλήρη ιδιοκτησία. Αυτό μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρήσιμο σε μεγαλύτερους τύπους επιχειρησιακών μεταβιβάσεων στους εργαζο

71 μένους, στις οποίες οι τελευταίοι δεν μπορούν να κάνουν ακριβές επενδύσεις μονομιάς, ακόμη και με τη βοήθεια τραπεζικών δανείων και την παρέμβαση συνεταιριστικών μη τραπεζικών οικονομικών ινστιτούτων. Ο μηχανισμός, που αναζητείται από αυτό το Γαλλικό σχέδιο νόμου, εμπνέεται από μία ήδη υπάρχουσα τυπολογία στο Κεμπέκ, τον συνεταιρισμό πολλών μετόχων, αυτός είναι ένας συνεταιρισμός μεταξύ εργατών μιας συμβατικής εταιρείας. Οι εργάτες συνεισφέρουν συνεταιριστικά μερίδια προς τον συνεταιρισμό, ενώ ο τελευταίος επενδύει (συμβατικά) μερίδια στη συμβατική εταιρεία. Αυτό μπορεί να επιτρέψει στους εργαζόμενους να έχουν μια μειονότητα που να μπορεί να δεσμεύει και να αποκτά έσω επιχειρησιακή πληροφόρηση παριστάμενοι στο συμβούλιο, πράγμα το οποίο μπορεί να θέση τη βάση για μία μετάβαση προς την εργατική εξαγορά. Η Ισπανική συνεταιριστική νομοθεσία προβλέπει τον τύπο «μεικτών συνεταιρισμών», στους οποίους οι συμβατικοί επενδυτές ή ένας άλλος συνεταιρισμός μπορούν να αποκτήσουν έως το 49% του μετοχικού κεφαλαίου. Στην Γαλλία μπορούμε να βρούμε δύο νέες κατηγοριοποιήσεις του ετεροχρονισμένου μετασχηματισμού σε συνεταιρισμό: Α) Εξαγορά από ένα εργατικό συνεταιρισμό και διατήρηση με την μορφή θυγατρικής προτού να γίνει η πιθανή μετατροπή. Αυτό σημαίνει την εξαγορά της επιχείρησης από έναν υπάρχοντα συνεταιρισμό, το οποίο δεν οδηγεί απαραίτητα στην άμεση μετατροπή της σε συνεταιρισμό αλλά μεταφέρει χρονικά την διαδικασία αυτήν αργότερα. Β) Δημιουργία ελέγχουσας εταιρείας εξαγοράς. Η εταιρεία η οποία έχει εξαγοραστεί είναι μία εξ ολοκλήρου διοικούμενη θυγατρική μιας ελέγχουσας εταιρείας η οποία στην πλειοψηφία της διοικείται από τον συνεταιρισμό. Το πρώτο στάδιο προς μία έξοδο της μορφής συνεταιρισμού εξαρτάται από την αποπληρωμή του χρέους της ελέγχουσας εταιρείας προς τους τραπεζικούς εταίρους μέσω πληρωμών μεριδίων, ενώ ταυτόχρονα αναζητά ένα οικονομικό κόστος που είναι χαμηλό όσο είναι δυνατόν. Ένα αρχείο εξόδου συμφωνίας των μεριδιούχων διατηρείται μετά από την αποζημίωση του αποκτηθέντος χρέους, όταν οι χρηματοοικονομικοί σύμβουλοι εισέρχονται στην ελέγχουσα εταιρεία εξαγοράς μαζί με τον συνεταιρισμό. Είναι υποχρεωτικό για τις μετοχές, οι οποίες κατέχονται από τους οικονομικούς επενδυτές, να πουληθούν στον συνεταιρισμό. Ο συνεταιρισμός κατόπιν ορίζει το 100% της ελέγχουσας εταιρείας. Η εταιρεία, ο έλεγχος της ο- ποίας έχει δοθεί, καθίσταται μία θυγατρική του εργατικού συνεταιρισμού, ο οποίος μπορεί να προχωρήσει, όπως επιθυμεί. Ο συνεταιρισμός μπορεί, είτε να προχωρήσει σε μία συγχώνευση της ίδιας της εταιρείας, είτε να διατηρήσει μια εξ ολοκλήρου διοικούμενη θυγατρική, σύμφωνα με τις συνθήκες που αναφέρθησαν προηγουμένως. Με άλλα λόγια, για τα 10 κατοπινά χρόνια, θα πρέπει σταδιακά να πουλήσει τις μετοχές στους εργαζόμενους, οι οποίοι τελικά μπορούν να έχουν μόνο το 34% της θυγατρικής εταιρείας ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΟΙ ΤΟΜΕΙΣ: ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ο τουρισμός είναι ένας τομέας κλειδί για την ευρωπαϊκή οικονομία, ο οποίος δίνει πάνω από 10% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (άμεσα ή έμμεσα) και προσφέρει εργασία σε 9,7 εκατομμύρια πολίτες σε 1,8 εκατομμύρια επιχειρήσεις. Είναι 56 Soulage F. France: μία επίπονη προσπάθεια στην Εταιρική Μεταφορά, στο Zevi at Al: Πέρα από την Κρίση: Συνεταιρισμοί, Εργασία Οικονομία, Βρυξέλες: Εκδόσεις CECOP,

72 όντως μία από τις οικονομικές δραστηριότητες με τις πιο σημαντικές πιθανότητες να παράγουν μελλοντική ανάπτυξη και εργασία στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Καθώς τέθηκε υπό συζήτηση στην «Ημερήσια Διάταξη για έναν βιώσιμο και έναν ανταγωνιστικό ευρωπαϊκό τουρισμό» και εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Οκτώβριο του 2007, μία από τις σημαντικές σύγχρονες προκλήσεις ήταν και είναι να βρεθεί «η σωστή ισορροπία μεταξύ μιας αυτόνομης ανάπτυξης των τουριστικών προορισμών και η προστασία του περιβάλλοντός τους από τη μία μεριά και η ανάπτυξη μιας ανταγωνιστικής οικονομικής δραστηριότητας από την άλλη». Επιπλέον, ο «τουρισμός είναι ιδιαίτερα σημαντικός, όσον αφορά την προσφορά εργασιακών ευκαιριών στους νέους, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν κατά δύο φορές περισσότερο το εργατικό δυναμικό στον τομέα του τουρισμού από ότι στους υπόλοιπους τομείς της οικονομίας». Οι συνεταιρισμοί παρέχουν μια ουσιαστική συνεισφορά στη βιώσιμη ανάπτυξη αυτού του τομέα με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Ο συνεταιριστικός τουρισμός μπορεί να βελτιώσει την τουριστική ζήτηση στην Ευρώπη ποιοτικά και ποσοτικά, εκμεταλλευόμενος τις τεράστιες προοπτικές του, όσον αφορά την περιφερειακή και την επιχειρηματική ικανότητα. Συνεταιριστικός τουρισμός στη Μάλτα Το μέλος της CICOPA Koperattive Malta (μία συνεταιριστική ομοσπονδία που ιδρύθηκε από την Πράξη Συνεταιριστικών Κοινωνιών του 2001, με μοναδικό σκοπό την αντιπροσώπευση και προώθηση του συνεταιριστικού κινήματος στα Νησιά της Μάλτας), βοηθά, μεταξύ άλλων, 13 συνεταιρισμούς που κατατάσσονται στην κατηγορία «Γεωργίας και Καλλιέργειας». Οι περισσότεροι συνεταιρισμοί βρίσκονται σε ποικίλες περιοχές στη Μάλτα και στο Γκόζο. Αυτές οι περιοχές προσφέρουν ένα πλούσιο αγροτικό τοπίο με πιθανή εκμετάλλευση για αγροτουριστικές δραστηριότητες. Επιπρόσθετα, αυτοί οι συνεταιρισμοί παίρνουν μέρος σε διάφορες κοινοτικές γιορτές που διοργανώνονται από τον δήμο σε ετήσια βάση. Μερικά παραδείγματα είναι: Γιορτή της Κολοκύθας, Γιορτή της Φράουλας, Γιορτή Αρτοποιών, Γιορτή Πατήματος Σταφυλιών από τους Αγρότες του Siggiewi. Επιπλέον, υπάρχουν άλλοι συνεταιρισμοί των οποίων οι δραστηριότητες είναι βαθιά ριζωμένες στην περιοχή τους με δυνατό τουριστικό δυναμικό: Συνεταιρισμός Ψαράδων: ένας συνεταιρισμός, ο οποίος παρέχει υπηρεσίες στους ψαράδες - μέλη καθώς προς το παρόν επεκτείνει τις υπηρεσίες του, στοχεύοντας στην παροχή οργανωμένων ταξιδιών γύρω από τη Μεσόγειο Θάλασσα σε τουρίστες, χρησιμοποιώντας παραδοσιακές τεχνικές ψαρέματος και προσφέροντας εδέσματα. Συνεταιρισμοί Νόμιμου Εμπορίου: ένας συνεταιρισμός ο οποίος πουλά υλικά φτιαγμένα από βιοτέχνες και δεξιοτέχνες από αναπτυσσόμενες χώρες. Συνεταιρισμός Βιοτεχνών και Τεχνιτών στο Γκόζο: ένας συνεταιρισμός ο οποίος περιλαμβάνει την παραδοσιακή «κατασκευή δαντέλας», καθώς επίσης και την κατασκευή άλλων παραδοσιακών προϊόντων όπως κεραμικά, φυσητό γυαλί και άλλα που κατασκευάζονται στο αδελφό νησί Γκόζο. Συνεταιρισμός Barklori ένας συνεταιρισμός που εστιάζει στην παραδοσιακή Μαλτέζικη κατασκευή βάρκας και στοχεύει στη αναζωογόνηση και στη διατήρηση καθώς επίσης και στη δημιουργία της γνώσης γι αυτήν τη σημαντική παραδοσιακή βάρκα. Οι δραστηριότητες περιλαμβάνουν την κατασκευή βάρκας (πολύχρωμες βάρκες) καθώς και τουριστικά ταξίδια στην περιοχή του Μεγάλου Λιμανιού της Μάλτας κυρίως για τουρίστες. 55

73 Συνεταιρισμός Αρτοποιών ένας συνεταιρισμός που ενώνει παραδοσιακούς Μαλτέζους αρτοποιούς Οι τουρίστες έχουν τη ευκαιρία να επισκεφτούν τα παλαιά αρτοποιία και να γευτούν το ψωμί τους. Επιπλέον, υπάρχουν ενδιαφέροντα παραδείγματα συνεταιρισμών των οποίων οι δραστηριότητες είναι άμεσα συνδεδεμένες με την αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς: Archaeology Services Cooperative Ltd: στοχεύει στον εμπλουτισμό της γνώσης και στην εκτίμηση για την αρχαιολογική και την ιστορική κληρονομιά της χώρας. Διαχειρίζεται αυτές τις τοποθεσίες και επίσης τις συντηρεί και τις διατηρεί. Παρέχει επαγγελματική συμβουλή, όσον αφορά την επίδραση του αντίκτυπου που έχει στο περιβάλλον. Ο Συνεταιρισμός Αναπαλαίωσης και Συντήρησης αυτός ο συνεταιρισμός ιδρύθηκε με σκοπό να προσφέρει μία αποδοτική και βιώσιμη υπηρεσία στους τομείς συντήρησης, αναπαλαίωσης και αρχειοθέτησης της εθνικής κληρονομιάς και αντικειμένων αξίας για τους Μαλτέζους και για τη διεθνή κοινότητα. Επίτευξη Οικονομιών Κλίμακας: η συνεταιριστική κοινοπραξία COOPRENA (Κόστα Ρίκα) Η COOPRENA RL, το Διεθνές Δίκτυο Συνεταιρισμών στον Τομέα του Οικολογικού Τουρισμού: είναι ένας οργανισμός που δημιουργήθηκε στην Κόστα Ρίκα για να βελτιώσει τη ζωή των αγροτικών κοινοτικών της μελών, εξελίσσοντας μη παραδοσιακά προϊόντα τουρισμού. Ο οργανισμός εργάζεται για να προωθήσει τον αγροτικό τουρισμό και να εντάξει τον βιοπορισμό και να χρησιμοποιήσει τα ταλέντα του κάθε συνεταιρισμού στην τουριστική βιομηχανία 57. Η COOPRENA συνδέει 23 οργανισμούς που ανάμεσα τους είναι συνεταιρισμοί, οργανισμοί ανάπτυξης και τουριστικοί σύνδεσμοι. Έχει εφαρμόσει προγράμματα, που περιλαμβάνουν περισσότερες από 40 κοινότητες στην Κόστα Ρίκα. Αυτή τη στιγμή, η COOPRENA λειτουργεί σε αρκετές διαφορετικές περιοχές σε όλη την Κόστα Ρίκα. Η COOPRENA στοχεύει σε τουρίστες που ενδιαφέρονται να εμβαθύνουν στον πολιτισμό της Κόστα Ρίκα, να μάθουν τη γλώσσα, να δοκιμάσουν κοινά πιάτα και να δημιουργήσουν μια ουσιαστική σχέση μεταξύ αυτών και οικοδεσποτών τους. Κάθε συνεταιρισμός ή τοποθεσία που διευκολύνεται από την COOPRENA δημιουργεί νέες εναλλακτικές, έτσι ώστε να διαφοροποιήσει τα κοινοτικά προιόντα και να δημιουργήσει έναν βιώσιμο τρόπο χρησιμοποίησης των φυσικών πόρων. Η COOPRENA παρέχει στα μέλη της τις παρακάτω υπηρεσίες: Τεχνική βοήθεια και εκπαίδευση Χρηματοδότηση Προώθηση προϊόντων στην αγορά και πωλήσεις Διαχειριστικές υπηρεσίες Πωλήσεις τουριστικών προϊόντων μελών μέσω του ταξιδιωτικού γραφείου «Symbiosis Cooprena Tours» Προώθηση του συνεταιριστικού μοντέλου αγροκοινοτικού τουρισμού

74 2.13. ΕΡΓΑΤΙΚΟΙ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ ΠΟΥ ΧΕΙΡΙΖΟΝΤΑΙ ΕΙΔΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ Υποστήριξη μεταναστών στις ΗΠΑ Υπάρχει μία σειρά οργανισμών που εγκαθιδρύει εργατικούς συνεταιρισμούς με μετανάστες στις Ηνωμένες Πολιτείες. Γενικά αυτοί είναι δύο ειδών: Μη Κυβερνητικοί Οργανισμοί: έχουν μία διευρυμένη κοινωνική αποστολή για την υποστήριξη των μεταναστών (για παράδειγμα, εργατικά κέντρα, τα οποία προστατεύουν ευάλωτους εργάτες συγκεκριμένων βιομηχανιών ή οργανισμούς υποστήριξης οικογενειών σε μία συγκεκριμένη πόλη). Αυτές οι ομάδες γενικά βλέπουν τους εργατικούς συνεταιρισμούς σαν ένα εργαλείο, για να προωθήσουν μεγαλύτερου μεγέθους αποστολές, ή ανταποκρίνονται στις ανάγκες των ατόμων που τις απαρτίζουν, ή στις παρακλήσεις αυτών, με στόχο να αναπτύξουν συνεταιρισμούς. Τείνουν να αναπτύξουν συνεταιρισμούς στις βιομηχανίες, στις οποίες οι μετανάστες - μέλη τους ήδη εργάζονται. Επίσης οι συνεταιρισμοί αυτοί στοχεύουν να δημιουργήσουν καλύτερες συνθήκες εργασίας και να σταθεροποιήσουν την εργασία. Μερικά παραδείγματα τέτοιων βιομηχανιών είναι: καθαρισμός σπιτιών, φροντίδα παιδιών, φροντίδα ηλικιωμένων και τροφοδοσία. Υπάρχει ένας αριθμός παραδειγμάτων τέτοιων οργανισμών: Κέντρο για την Οικογενειακή Ζωή στη Νέα Υόρκη, Ισπανόφωνο Οικονομικό Αναπτυξιακό Κέντρο στη Μινεάπολη και το «Project» Υπεράσπισης Εργατών στη πόλη Ώ- στιν. Οι οργανισμοί συνεταιριστικής ανάπτυξης συγκεκριμένα ιδρύθηκαν για να υποστηρίξουν την ανάπτυξη εργατικών συνεταιρισμών με ομάδες μεταναστών. Αυτοί οι οργανισμοί έχουν αφιερώσει πόρους και προσωπικό για να βοηθήσουν το ξεκίνημα εργατικών συνεταιρισμών και για να κάνουν γενικά μια πιο εμπεριστατωμένη εργασία σε τομείς όπως: σχεδιασμός, κεφαλαιοποίηση και συνεχιζόμενη υποστήριξη. Τείνουν να αναπτύξουν συνεταιρισμούς σε μία μοναδική βιομηχανία - στόχο, την οποία μελετούν και στην οποία ελπίζουν να έχουν έναν ευρύτερο αντίκτυπο. Θέτοντας ένα παράδειγμα, οι συνεταιρισμοί στοχεύουν να σταθεροποιήσουν τις θέσεις εργασίας και να αποκτήσουν πλούτο για τα μέλη τους, καθώς επίσης να καλυτερεύσουν τις συνθήκες εργασίας και αμοιβής στη βιομηχανία. Παραδείγματα αυτών των βιομηχανιών μέχρι τώρα είναι σε τομείς όπως καθαρισμός σπιτιών και κατ οίκον νοσηλεία, οι συνεταιρισμοί αυτού του τύπου τείνουν να είναι πολύ μεγαλύτεροι και μακροβιότεροι από αυτούς του πρώτου μοντέλου. Ένα παραστατικό παράδειγμα οργανισμού συνεταιριστικής ανάπτυξης είναι η Δράση Γυναικών Απόκτησης Οικονομικής Ασφάλειας (WAGES) 58, βρίσκεται στο Όκλαντ και ασχολείται αποκλειστικά με την προώθηση της οικονομικής και κοινωνικής ευημερίας χαμηλόμισθων γυναικών (κυρίως μεταναστριών), μέσω εργατικών συνεταιρισμών, που δίνουν έμφαση σε περιβαλλοντικές φιλικές τεχνικές. Με αυτό τον τρόπο προστατεύουν την υγεία των εργαζομένων και το περιβάλλον. Οι συνεταιρισμοί παρέχουν βελτιωμένη οικονομική σταθερότητα σε χαμηλόμισθους εργαζόμενους και επεκτείνουν την οικονομική και κοινωνική ενδυνάμωση των οικογενειών και των κοινοτήτων τους στην ευρύτερη περιφέρεια Bay Area. Αυτή τη στιγμή ο συγκεκριμένος οργανισμός υποστηρίζει πέντε ακμάζοντες συνεταιρισμούς με περισσότερο από 95 γυναίκες. Οι 95 αυτές γυναίκες είναι εργαζόμενοι ιδιοκτήτες των φιλικών προς το περιβάλλον επιχειρήσεων στον τομέα καθαρισμού οικιών

75 Η εμπειρία της Αργεντινής σε προσφερόμενες υπηρεσίες για φυλακισμένους Η Αργεντίνικη εργατική συνεταιριστική ομοσπονδία FECOOTRA αναπτύσσει ένα ειδικό πρόγραμμα επανένταξης, το οποίο στοχεύει στην επανένταξη έγκλειστων φυλακισμένων μέσω συνεταιριστικής εργασίας. Ο εργατικός συνεταιρισμός «Kbrones», ο οποίος δημιουργήθηκε το 2010, είναι ο πρώτος συνεταιρισμός αυτού του είδους στην Αργεντινή και ο δεύτερος στην Νότιο Αμερική. Δραστηριοποιείται στους τομείς των υφασμάτων και δερμάτινων προϊόντων. Αυτός ο συνεταιρισμός είναι απόδειξη ότι είναι πιθανόν να εξαλείψουμε την αντικοινωνική συμπεριφορά μέσω της συνεταιριστικής εμπειρίας. Εκτός από το γεγονός ότι ο παραπάνω συνεταιρισμός αποτελείται από πρώην φυλακισμένους και συγγενείς τους, συνδέεται επίσης με ποικίλους επαγγελματίες, στον τομέα των υφασμάτων, διαφορετικών εθνοτήτων οι οποίοι διαμένουν σε επισφαλείς συνθήκες εργασίας. Η FECOOTRA και οι ιδρυτές του συνεταιρισμού Kbrones οργανώνουν μαθήματα επιμόρφωσης με σκοπό να πολλαπλασιάσουν αυτήν την εμπειρία. Όντως, ένας άλλος συνεταιρισμός υφασμάτων, ο οποίος συγκεντρώνει φυλακισμένους, ο «Elefante Negro», έχει ιδρυθεί σην επαρχία Corrientes, στην Αργεντινή, όπου τα ποσοστά επανεμφάνισης εγκλημάτων είναι πολύ υψηλά. Ο παραπάνω συνεταιρισμός περιλαμβάνει περισσότερους από 25 φυλακισμένους και απαρτίζεται από 10 εργαζόμενους μέλη, 2 από τους οποίους είναι έξω με εγγύηση. Άλλες παρόμοιες πρωτοβουλίες αναπτύσσονται τώρα και το Αργεντίνικο Δικαστήριο Επιβολής Νόμου για τα Εγκλήματα, διακήρυξε ότι η συνεταιριστική μορφή είναι η πιο κατάλληλη για να ασκηθεί το δικαίωμα στην εργασία στις φυλακές 58

76 ΜΕΡΟΣ 3: ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΗΣ CICOPA ΣΕ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΣΧΕΔΙΑ - ΙΔΡΥΣΗ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΩΝ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΥΠΑ 3.1. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΥΝΘΕΤΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Κατά τη δεκαετία του 1990, η CICOPA απέκτησε άμεση εμπειρία στον σχεδιασμό και τον συντονισμό αναπτυξιακών προγραμμάτων σε διάφορα μέρη του κόσμου, συγκεκριμένα στον Βόρειο κώνο της Νοτίου Αμερικής, Κεντρικής Αμερικής, Δυτικής Αφρικής, Ινδίας και Κίνας. Τα τελευταία δύο ήταν ιδιαίτερης σημασίας. Το πρόγραμμα της CICOPA στην Ινδία ( ), συγχρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαική Επιτροπή, αναζωογόνησε πολλούς βιοτεχνικούς συνεταιρισμούς (μεταξιού, βαμβακιού, μάλλινου, κατασκευής υποδημάτων κλπ.) στην Rajasthan, Madhya, Pradesh και Karnataka, οι οποίοι είχαν σταματήσει την παραγωγή, ακολουθούμενοι από το τέλος της συστηματικής κρατικής προμήθειας στην αρχή της δεκαετίας του Ο αριθμός των αναζωογονημένων συνεταιρισμών αυξήθηκε από 62 σε 99 μονάδες μεταξύ των ετών 1997 και 1999 και ο αριθμός των θέσεων εργασίας αυξήθηκε επίσης από περίπου σε περιπού κατά την ίδια περίοδο 59. ο πρότζεκτ της CICOPA στην Ινδία ( ), συγχρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαική Επιτροπή, αναζωογόνησε πολλούς βιοτεχνικούς συνεταιρισμούς (μεταξιού, βαμβακιού, μάλλινου, κατασκευής υποδημάτων κ.τ.λ.) στην Rajasthan, Madhya, Pradesh και Karnataka, οι οποίοι είχαν σταματήσει την παραγωγή, ακολουθούμενοι από το τέλος της συστηματικής κρατικής προμήθειας στην αρχή της δεκαετίας του Ο αριθμός των αναζωογονημένων συνεταιρισμών αυξήθηκε από 62 σε 99 μονάδες μεταξύ των ετών 1997 και 1999 και ο αριθμός των θέσεων εργασίας αυξήθηκε επίσης από περίπου σε περιπού κατά την ίδια περίοδο 59. Το πρότζεκτ στην Κίνα της CICOPA ( ), επίσης συγχρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαική Επιτροπή, εστίασε σχεδόν αποκλειστικά στην περιοχή της Σανγκάης και στις μεταβιβάσεις επιχειρήσεων στους εργαζομένους με το συνεταιριστικό σχήμα επίσης είδε την ίδρυση ενός κέντρου ανάπτυξης ονομαζόμενου Ximeng, το οποίο συντόνισε την μετάβαση των επιχειρήσεων σε συνεταιρισμούς 99 κρατικών ή «συλλογικών» επιχειρήσεων σε διάφορους βιομηχανικούς τομείς και εκμεταλλεύτηκε το κύμα ανοικοδόμησης και ιδιωτικοποίησης μετά το 1997, όπου το Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος αποφάσισε να «κρατήσει τις μεγάλες (επιχειρήσεις) και να αφήσει τις μικρές (επιχειρήσεις)» (zhua da fang xiao). Αυτό ήταν μία σταγόνα στον ωκεανό, δηλαδή ήταν πιθανόν στην πραγματικότητα μία από τις μεγαλύτερες και γρηγορότερες διαδικασίες επαναδόμησης στην παγκόσμια ιστορία ( με την πλειοψηφία των Κινέζικων επιχειρήσεων να ανασυγκροτούνται σε εταιρείες περιορισμένης ευθύνης, οι πιο πολλές από τις οποίες σε λιγότερο από μία περίοδο τριών ετών). Εντούτοις, οι επιχειρήσεις, που έγιναν συνεταιρισμοί, προσέφεραν εργασία σε πάνω από εργαζόμενους, οι περισσότεροι από τους οποίους έγιναν εργάτες-μέλη και διατήρησαν τις δουλειές τους, ενώ το μέλλον των τελευταίων και το μέλλον της επιχειρησής τους ήταν περισσότερο από αβέβαιο, καθώς αυτές οι επιχειρήσεις κλείσανε ή είχαν ανοικοδομηθεί κάτω από ένα διαφορετικό επιχειρησιακό μοντέλο. 59 CICOPA: Appui au dẻveloppement des entreprises cooperatives industrielies et de services de l Inde, deuxiẻme rapport intermẻdiaire,

77 Στην τελική αναφορά του πρότζεκτ προς την Ευρωπαική Επιτροπή, εκτιμήθηκε οτι τουλάχιστον 9000 θέσεις εργασίας είχαν δημιουργηθεί ή διατηρηθεί μέσω του πρότζεκτ. Με σκοπό να παράσχει στρατηγικής σημασίας ενημερώσεις προς τους ηγέτες αυτών των πρότζεκτ και να εκπαιδεύσει τους χειριστές τους η CICOPA άμεσα διoργάνωσε ταξίδια στην Σανγκάη, έτσι ώστε να αναλυθούν τα προγράμματά της από αντιπροσώπους από την Ισπανία και την Γαλλία και Κινέζους αντιπροσώπους στην Ιταλία, Γαλλία και Ινδία 60. Στα πλαίσια ενός προηγούμενου πρότζεκτ, οι αρχηγοί Κινέζικων συνεταιρισμών είχαν ήδη επισκεφτεί την Mondragon δύο φορές, το 1993 και το Από το 1998 η CECOP CICOPA Ευρώπης (ο περιφερειακός οργανισμός για την Ευρώπη της CICOPA) άρχισε να συντονίζει πρότζεκτ στην Κεντρική Ανατολική Ευρώπη. Στα πλαίσια του CECOP Ανατολικού πρότζεκτ, οι αρχηγοί των συνεταιρισμών από την Πολωνία, την Τσεχική Δημοκρατία την Σλοβακία και την Βουλγαρία έκαναν μία σειρά ανταλλαγών με συνεταιριστικούς οργανισμούς από την Δυτική Ευρώπη. Ανάμεσα στα άλλα, προετοιμάστηκε και οργανώθηκε μία εβδομαδιαία επίσκεψη για μελέτη στην Mondragon. Αυτό το πρότζεκτ ακολουθήθηκε από άλλα μεγαλύτερα και πιο πολύπλοκα πρότζεκτ SCOPE 1 και SCOPE 2 μεταξύ των ετών 2000 και 2005, περιλαμβάνοντας 37 συνεταιριστικούς οργανισμούς από 17 Ευρωπαικές χώρες (7 Δυτικοευρωπαικές χώρες και 10 υπό ένταξη χώρες της Κεντρικής Ανατολικής Ευρώπης). Αυτά τα δύο διαδοχικά πρότζεκτ επικεντρώθηκαν στην προσαρμογή συνεταιριστικών οργανισμών των τελευταία αναφερθέντων χωρών στην νομοθεσία της Ευρωπαικής Ένωσης και στην εδραίωση αυτών των οργανισμών (ίδρυση κατασκευή). Πολλά ταξίδια για μελέτη και εκπαίδευση οργανώθηκαν (πχ. Οι Εσθονοί στην Φινλανδία, οι Ρουμάνοι στην Γαλλία, οι Πολωνοί στην Ιταλία κ.τ.λ.) με σκοπό να δυναμώσουν τις στρατηγικές και τεχνικές ικανότητες των συνεταιριστικών οργανισμών της Κεντρικής Ανατολικής Ευρώπης ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΗΣ CICOPA Βασισμένη στην άμεση αναπτυξιακή εμπειρία σε πρότζεκτ μίας και μισής δεκαετίας και σε εμπειρία περιφερειακής και εθνικής ανάπτυξης πολλών δεκαετιών των μελών της, η CICOPA ανάπτυξε μαζί με τα μέλη της μία Στρατηγική Συνεταιριστικής Ανάπτυξης παγκοσμίως, βασιζόμενης σε τρία επίπεδα: 1. Μικρό-επίπεδο 2. Μέσο- επίπεδο 3. Εθνικό και διεθνές επίπεδο Τα ακόλουθα είναι ένα απόσπσσμα της Στρατηγικής Συνεταιριστικής Ανάπτυξης που εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση της CICOPA το 2009: 1. Μικρό επίπεδο Μία διαδικασία ανάπτυξης συνεταιρισμού πάντα ξεκινά σε ένα μικρό επίπεδο. Οι άνθρωποι θα έπρεπε να μπορούν να ιδρύσουν έναν συνεταιρισμό με χαμηλές διοικητικές προυποθέσεις. Σε χώρες όπου η παραοικονομία είναι δυνατή, οι προ-συνεταιρισμοί θα έπρεπε να επιτρέπεται να συγκροτούνται και σταδιακά ακολούθως να μετασχηματίζονται σε πλήρως επίσημους τομεακούς συνεταιρισμούς. 60 CICOPA: ΕΕ- Συνεταιριστικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα στην Κίνα Τελική Αναφορά,

78 Με σκοπό να ξεκινήσει μία διαδικασία ανάπτυξης συνεταιρισμού ένα βασικό σύστημα υποστήριξης είναι απαραίτητο, το οποίο μπορεί: Να ορίσει τόπους συνάντησης, όπου οι ιδέες των μετεχόντων στους συνεταιρισμούς μπορούν να συζητηθούν και η κινητοποίηση τους μπορεί να ξεκινήσει. Να παρέχει μόρφωση και εκπαίδευση, δίνοντας τα απαραίτητα ουσιώδη εφόδια για να ξεκινήσει μία συνεταιριστική επιχείρηση. Να παρέχει συμβουλή μέσω μιας ομάδας υποστηρικτικών ειδικών και συμβουλευτικών υπηρεσιών, οι οποίες εγγυώνται την ακολουθία των δραστηριοτήτων. Να ξεκινήσει ένα πιστωτικό σύστημα: η αρχική πίστωση πρέπει να παρέχεται από εδραιωμένους ή επαρχιακούς συνεταιριστικούς οργανισμούς μέσου επιπέδου, μέσα στο πλαίσιο του βασικού προτζεκτ. 2. Μέσο-επίπεδο Η συνεταιριστική δράση σε εξέλιξη δεν μπορεί να στοχεύει απλά σε «μικρό-επίπεδο». Μια «ενδιάμεση» διάσταση είναι απαραίτητη. Αυτή ανταποκρίνεται στην 6 η συνεταιριστική αρχή του ενδο-συνεταιρισμού. Οι οργανισμοί μέσου επιπέδου είναι ζωτικής σημασίας για τη βιώσιμη εξέλιξη των συνεταιρισμών. Οι ακόλουθες δομές μέσου-επιπέδου είναι πολύ κρίσιμες για να εδραιωθεί και να βελτιστοποιηθεί μία διαδικασία ανάπτυξης συνεταιρισμού: Οι οργανισμοί επιχειρηματικής υποστήριξης, είναι γενικά καθιερωμένοι στην περιφέρεια, όπως τα συνεταιριστικά αναπτυξιακά κέντρα, τα εκπαιδευτικά κέντρα, οι συμβουλευτικοί οργανισμοί, οι οργανισμοί έρευνας και ανάπτυξης, τα μη τραπεζικά οικονομικά όργανα (που επιτρέπουν μια καλύτερη πρόσβαση στα τραπεζικά δάνεια κλπ.). Στοχεύουν στην προώθηση και υποστήριξη συνεταιριστικών επιχειρήσεων, με σκοπό τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας της δραστηριότητάς τους, περιλαμβάνοντας την ανάπτυξη νέων πρωτοποριακών προτύπων και λύσεων, ανταποκρινομένων σε σαφείς ανάγκες και προσδοκίες. Κατά το δυνατόν πιθανόν αυτοί οι οργανισμοί θα έπρεπε να ανήκουν στους ίδιους τους συνεταιρισμούς και να ελέγχονται από αυτούς, ακόμη κι αν αυτοί λαμβάνουν κυβερνητικές επιχορηγήσεις, επειδή έτσι είναι περισσότερο πιθανόν να ανταποκριθούν στις βασικές ανάγκες των συνεταιρισμών (όπως συνεταιρισμοί συνεταιρισμών). Οι κοινοπραξίες, ομάδες συνεταιρισμών που συγκροτούνται για να συμμετέχουν σε μία κοινή δραστηριότητα ή για να μοιράζονται τα έσοδά τους για την επίτευξη κοινών σκοπών. Η δημιουργία τους προέρχεται είτε από την έντονη ανάγκη μίας μοναδικής εταιρείας είτε από τη συλλογική κατανόηση πιθανών ωφελειών. Μπορούν να κατανείμουν γεωγραφικά τους τομείς επιχείρισής τους, σύμφωνα με σαφείς αντικειμενικούς στόχους και ανάγκες. Η επιρροή του δικτύου, διαμορφωμένου από οικονομικές, ανθρώπινες και τεχνικές συνεργασίες, δημιουργεί μία ενδο-επιχειρησιακή βαρύτητα και συνείδηση. Η εξέλιξη της δημιουργίας της ομάδας μπορεί να ξεκινήσει με απλά δίκτυα και να εξελιχθεί σε κοινοπραξίες (συνεταιρισμούς συνεταιρισμών), μέχρι και σε ενσωματωμένες οριζόντιες (ή ομότιμες) ομάδες. Τοπικές/περιφερειακές/εθνικές ομοσπονδίες, σύμφωνα με τις διαστάσεις και τις ανάγκες του συνεταιριστικού κινήματος. Είναι υπεύθυνες για την αντιπροσώπευση των συμφερόντων με οργανισμούς (δημόσιες αρχές, συνδικάτα, πανεπιστήμια κλπ.) και άλλων συναφών ειδών/πολιτικών δικτύων μεταξύ των αντιπροσωπευομένων συνεταιρισμών. Η από τις κυβερνήσεις αυτονομία και η δημοκρατία των οργανισμών μέσου-επιπέδου (των οποίων η ηγεσία εκλέγεται από νόμιμα μέλη) εγγυάται τη 61

79 δέσμευση, επικεντρωμένη στη βούληση των μελών/δικαιούχων και των απλών πολιτών. 3. Εθνικό και Διεθνές επίπεδο Είναι βασική αρχή: Να δημιουργηθεί ή να ενδυναμωθεί ένα συνεκτικό σύστημα αντιπροσώπευσης (υπόεθνικό και εθνικό, τομεακό και ενδο-τομεακό), το οποίο να αντιπροσωπεύει όλους τους συνεταιρισμούς σε ένα δεδομένο εθνικό περιβάλλον. Το σύστημα θα έπρεπε να είναι ικανό να μεταθέτει αμοιβαία την τοπική εμπειρία ανάπτυξης του συνεταιρισμού σε περιφερειακές και εθνικές δημόσιες πολιτικές και νομοθεσίες (να ρυθμίσει, ελέγξει και προωθήσει συνεταιρισμούς), μέσω άσκησης πολιτικής πίεσης και διαπραγματεύσεων και όταν είναι εφικτό, μέσω μόνιμων δρώντων προσώπων σε συμβούλια ή σε φορείς κοινωνικού διαλόγου. Να ολοκληρώσει μία νομοθετική συνεταιριστική εργασία και να βελτιώσει το νομικό συνεταιριστικό πλαίσιο (ενδοτομεακό τομεακό), όσον αφορά τους εργατικούς, κοινωνικούς και συνεταιρισμούς βιοτεχνών. Να προωθεί διεθνές εμπόριο μεταξύ συνεταιρισμών, επομένως να βοηθά τους συνεταιρισμούς να συμμετέχουν στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία. Οι συνεταιρισμοί, εμπλεκόμενοι στη βιομηχανία και στην προσφορά υπηρεσιών, έχουν συνεργαστεί μόνο ως ένα περιορισμένο βαθμό σε διεθνές επίπεδο στους τομείς κοινών πρωτοποριακών προγράμματα ανταλλαγής πληροφορίας και τεχνογνωσίας, κοινής εφαρμογής σε διεθνείς οργανισμούς κλπ. Να υποστηρίξει τη δημιουργία τοπικών, περιφερειακών, εθνικών και διεθνών δικτύων συνεταιρισμών, ικανών να μοιραστούν και να ανταλλάξουν επιχειρησιακές σχέσεις, ειδικότητες, γνώση, τεχνογνωσία και καλές πρακτικές. Η κατασκεύη δικτύου είναι πιθανή και επιθυμητή σε κάθε οργανωτικό και γεωγραφικό επίπεδο. Να υποστηρίξει τη δημιουργία και ενδυνάμωση εθνικών, περιφερειακών και παγκόσμιων αλυσίδων παραγωγής και διανομής στις οποίες οι συνεταιρισμοί είναι παρόντες ή εν μέρει ή ολοκληρωτικά και στις οποίες μπορούν να έχουν μερικό ή ολικό έλεγχο.» 3.3 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΩΝ (δημιουργία και ανάπτυξη συνεταιριστικών οργανισμών) Η δημιουργία και η ανάπτυξη συνεταιριστικών αντιπροσωπευτικών οργανισμών (ομοσπονδίες) είναι το κλειδί για την ανάπτυξη των συνεταιρισμών, μόλις αυτοί φτάσουν σε μία ελάχιστη κρίσιμη λειτουργία. Η θεσμική ανάπτυξη του συνεταιριστικού κινήματος έχει ξεκάθαρα καταδείξει, πάνω από έναν αιώνα, στο περισσότερο ετερόκλητο πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον σε όλον τον κόσμο οτι είναι το κλειδί για την ανάπτυξη των συνεταιρισμών. Τα αναφερόμενα παραπάνω προγράμματα SCOPE 1 και SCOPE 2 εν μέρει επικεντρώθηκαν στην εγκαθίδρυση συγκρότηση, ενδυναμώνοντας τους ήδη υπάρχοντες συνεταιριστικούς οργανισμούς. Αλλά η CICOPA έχει συντελέσει στο να συνεισφέρει στην ίδρυση συνεταιριστικών οργανισμών από το μηδέν. Μέσω των προγραμμάτων SCOPE, η SECOP CICOPA Ευρώπης ευνόησε τη δημιουργία εκ του μηδενός ενός Εσθονικού συνεταιριστικού οργανισμού. Με τη βοήθεια του Καναδικού μέλους, η CICOPA έχει συνεισφέρει στην ίδρυση της Αμερικάνικης Ομοσπονδίας Εργατικών Συνεταιρισμών (US Federation of Worker Cooperatives) το

80 Η CICOPA - Mercosur, ιδρυθείσα δύο χρόνια πριν μεταξύ των μελών της CICOPA από την Αργεντινή, Βραζιλία, Ουρουγουάη και Παραγουάη, έχει υπάρξει το κλειδί για την προώθηση των εργατικών συνεταιρισμών στην Παραγουάη οι συνεταιρισμοί ήταν όλοι μη ουσιαστικά υπαρκτοί στην Παραγουάη και συμμετείχαν σε ένα πρόγραμμα ανταλλαγής, σύμφωνα με το οποίο, Αργεντίνικες, Βραζιλιάνικες και Ουρουγουανές εργατικές συνεταιριστικές ομοσπονδίες συνετέλεσαν, έτσι ώστε να ξεκινήσει η διαδικασία δημιουργίας ομοσπονδίας στη χώρα (οι ομοσπονδίες αυτές έχουν μία δυνατή ειδικότητα στην ανάπτυξη εργατικών συνεταιρισμών). Μία εργατική συνεταιριστική ομοσπονδία είναι ήδη στη διαδικασία δημιουργίας της στην Παραγουάη ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΚΡΙΤΗΡΙΑ Η CICOPA, όντας ο τμηματικός οργανισμός της Internatinal Cooperative Alliance (ICA) για βιομηχανικούς, βιοτεχνικούς και προσφοράς υπηρεσιών συνεταιρισμούς και όντας ο μόνος συνεταιριστικός οργανισμός που αντιπροσωπεύει εργατικούς συνεταιρισμούς και κοινωνικούς σε παγκόσμιο επίπεδο ανέπτυξε παγκόσμια πρότυπα για εργατικούς συνεταιρισμούς (2004) και κοινωνικούς συνεταιρισμούς (2011) μέσω σύνθετων συμβουλευτικών διαδικασιών με τα μέλη της σε παγκόσμιο επίπεδο η CICOPA με τα μέλη της έφτασαν στο σημείο να παίρνουν αποφάσεις γενικού συμβουλίου. Αυτά τα κριτήρια είναι εφαρμόσιμα κριτήρια για τους εργατικούς και κοινωνικούς συνεταιρισμούς διεθνών συνεταιριστικών αρχών. Σκοπός τους είναι να αποσαφηνίσουν τον ορισμό των εργατικών και κοινωνικών συνεταιρισμών και να καταστήσουν μη αμφιλεγόμενο, οτιδήποτε σχετικά με αυτόν, να βελτιώσουν τη διοίκηση αυτών των τύπων συνεταιρισμών και να παρέχουν ελάχιστα στοιχεία για να αναπτυχθούν διεξοδικά εργατικές και κοινωνικές συνεταιριστικές νομοθεσίες παγκοσμίως. Τα κριτήρια της CICOPA για τους εργατικούς συνεταιρισμούς (Παγκόσμια Διακήρυξη για τους εργατικούς συνεταιρισμούς, είναι διαθέσιμα στην ) και χρησιμοποιήθηκαν μεταξύ άλλων σαν βάση για την επεξεργασία του Βραζιλιάνικου συνεταιριστικού νόμου ο οποίος εγκρίθηκε τον Ιούλιο του Εμπειρία των μελών στην Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Η.Β., Βουλγαρία, Αργεντινή, Βραζιλία και Καναδά, οι οποίοι, εκτός των άλλων, έχουν αποκλειστικούς και αφοσιωμένους σε θέματα νομοθεσίας ειδικούς Υπάρχει πλούτος εξειδικευμένης γνώσης στην συνεταιριστική νομοθεσία, στο δίκτυο της CICOPA. Την ίδια στιγμή, υπάρχουν πολλά νέα εθνικά νομοθετήματα για την δημιουργία και ανάπτυξη εργατικών και κοινωνικών συνεταιρισμών, τα οποία πέρασαν κατά την διάρκεια των τελευταίων 20 ετών, καθώς επίσης και νομοθετήματα, που αφορουν τις συνεταιριστικές ομάδες και τα συνεταιριστικά οικονομικά όργανα. Η ανάπτυξη αυτή είναι η αιτία και ταυτόχρονα το αποτέλεσμα της αύξησης της εξειδικευμένης νομοθετικής γνώσης στο δίκτυό μας. Εννέα (9) εθνικά νομοθετήματα για τους κοινωνικούς συνεταιρισμούς έχουν εγκριθεί από το 1991 (σε μία περίοδο 22 ετών): Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία, Πορτογαλλία, Πολωνία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Κεμπέκ και Ουρουγουάη. Τρία από τα παραπάνω νομοθετήματα έχουν αναβαθμισθεί (στην Πολωνία, στην Γαλλία και στην Ελλάδα). Ο όρος «εργατικός συνεταιρισμός» άρχισε να αναφέρεται σε έναν αριθμό γενικά αναθεωρημένων νομοθετημάτων, που αφορούν τους συνεταιρισμούς, όπως στην Μάλτα, στην Νότιο Αφρική, στις Φιλιππίνες, στην Σερβία και στην Κροατία. Ένα εντελώς καινούργιο νομοθέτημα πάνω στους εργατικούς συνεταιρισμούς πέρασε στην Βραζιλία τον περασμένο χρόνο και ένας γενικός συνεταιριστικός νόμος με διατάξεις για τους κοινωνικούς και 63

81 εργατικούς συνεταιρισμούς πέρασε στην Κορέα. Ένας εργατικός συνεταιριστικός νόμος συζητείται στην Ιαπωνία και στην Αργεντινή. Νόμοι για τις συνεταιριστικές ομάδες υπάρχουν στην Ισπανία και στην Ιταλία. Υπάρχουν αρκετά νομοθετήματα για τα οικονομικά όργανα των εργατικών και κοινωνικών συνεταιρισμών στην Ιταλία και στην Γαλλία. Οι περισσότεροι από αυτούς τους νόμους έχουν καταδείξει, ότι ήταν ένας παράγοντας-κλειδί ανάπτυξης για τους εργατικούς και κοινωνικούς συνεταιρισμούς, με την προϋπόθεση, ότι η διοίκηση υπεύθυνη χειρισμού του νόμου, λειτουργεί σωστά (ίδρυση, διάλυση, επιτήρηση και κυρώσεις) ΤΟ ΕΜΒΛΗΜΑΤΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΒΡΑΖΙΛΙΑΣ: ΑΠΟ ΜΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΨΕΥΔΟ- ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΥΠΩΝ ΤΗΣ CICOPA ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΕΝΟΣ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΟΥ ΝΟΜΟΥ Αποσπάσματα από την παρουσίαση, η οποία έγινε από τον Paul Singer, Βραζιλιάνο Υπουργό Προεδρίας της Κυβέρνησης για την Οικονομία Αλληλεγγύης την Παγκόσμια Εργατική Συνεταιριστική Ημέρα, η οποία οργανώθηκε από την CICOPA και CG SCOP στην Μασσαλία στις 16 Νοεμβρίου του 2012, επί τη ευκαιρία του ανακηρυχθέντος Διεθνούς Έτους των Συνεταιρισμών από τα Ηνωμένα Έθνη. «Κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1980, βιώσαμε μία από τις χειρότερες διεθνείς οικονομικές κρίσεις, η οποία προκλήθηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες με μία πολιτική λιτότητας και υψηλότερων επιτοκίων από τον τότε Πρόεδρο της Federal Reserve, Paul Volcker, και η οποία πολιτική οικονομικής λιτότητας είχε έναν βαθύ αντίκτυπο σε όλα τα κράτη της Λατινικής Αμερικής ήταν η περίφημη κρίση χρέους. Αυτή η κρίση συγκεκριμένα επηρρέασε την Βραζιλία και διήρκεσε 20 χρόνια. Δεν υπήρξε κυριολεκτικά καμία ανάπτυξη στην Βραζιλία στις δεκαετίες του 80 και του 90, οι οποίες ονομάζονται σήμερα χαμένες δεκαετίες. Εκατομμύρια θέσεις εργασίας χάθηκαν, εκ των οποίων μόνο στο χώρο της βιομηχανίας. Η ανεργία έφτασε σε επίπεδα, που ποτέ δεν είχε φανταστεί κανείς (δεν υπήρχε καμία οικονομική βοήθεια για τους άνεργους εκείνη τη εποχή). Ο κοινωνικός αποκλεισμός ήταν γιγαντιαίος, πολλοί άνθρωποι είδαν τα σπίτια τους να βγαίνουν στον πλειστηριασμό και κατέληξαν να ζούν στους δρόμους ή να ζουν σε «φαβέλες». Είναι σε αυτό το πλαίσιο, που αναδύθηκαν οι ψευδο-εργατικοί συνεταιρισμοί. Οι εργατικοί συνεταιρισμοί την εποχή εκείνη, αποτελούντο από αυτο-απασχολούμενους, οι οποίοι κατά συνέπεια δεν επωφελήθηκαν καθόλου από την εργατική νομοθεσία. Ήταν πολύ εύκολο μέσω αυτών των ψευδο-συνεταιρισμών οι εργαζόμενοι, να συνεχίσουν να εργάζονται, αποκηρύσσοντας τα εργατικά τους δικαιώματα. Η εταιρεία, η οποία πρόσφερε εργασία σε εργαζόμενους, μέσω μιας «λογικής πληρωμής της εργασίας στον εργατικό συνεταιρισμό», σήμαινε το μισό κόστος εργασίας συγκριτικά με αυτό των κανονικών εργαζόμενων. Η Βραζιλία βίωσε μία επιδημία ψευδο-συνεταιρισμών, ψευδών, επειδή ακριβώς δεν είχαν κανένα από τα συνεταιριστικά χαρακτηριστικά της αυτο-διαχείρισης. Ο συνεταιρισμός ήταν ιδιοκτησία του ιδιοκτήτη της εταιρείας, η οποία προσλάμβανε εργαζόμενους μέσω αυτής. Οι εργαζόμενοι συνέχιζαν να εργάζονται, παρά το γεγονός ότι τους είχε ήδη ανακοινωθεί, ότι είχαν όλοι απολυθεί. Πράγματι, η εταιρεία δεν έχανε ούτε μία εργάσιμη μέρα αυτών των εργαζομένων. Οι εργαζόμενοι ήταν αναγκασμένοι να πάνε σε μία συγκκεκριμένη διεύθυνση και να εγγραφούν σε έναν «συνεταιρισμό», ο οποίος ήδη υπήρχε και είχε ιδρυθεί αποκλειστικά γι αυτό το σκοπό. Οι εργαζόμενοι έπρατταν τοιουτοτρόπως, επειδή ήταν ζωτικής σημασίας γι αυτούς να συνεχίσουν να εργάζονται, επειδή υπήρχε τεράστια ανεργία. Αλλά 64

82 εξαιτίας αυτού, οι εργαζόμενοι έχασαν τα ιστορικά τους κεκτημένα όσον αφορά τον εργασιακό τους νόμο εξαιτίας της ανεργίας και της κρίσης. Το 2003, ο Lula εξελέγει πρόεδρος και δημιούργησε ένα κρατικό Υπουργείο για την Οικονομία Αλληλεγγύης, το οποίο υπάρχει ακόμα και σήμερα και για το οποίο είμαι υπεύθυνος. Την πρώτη μέρα που έγινα Υπουργός Προεδρίας για την Οικονομική Αλληλεγγύη, μία κυρία με περίμενε στο γραφείο μου, η οποία ήταν η αντιπρόεδρος της OCB, του Οργανισμού Βραζιλιάνικων Συνεταιρισμών. Μου είπε, ότι η δικαιοσύνη έκλεινε όχι μόνο τους ψευδοεργατικούς συνεταιρισμούς, αλλά επιπλέον και τους πραγματικούς. Πράγματι εκείνο τον καιρό, πραγματικοί εργατικοί συνεταιρισμοί ιδρύθησαν από άνεργους εργαζόμενους, οι οποίοι ήταν δημοκρατικοί και αυτο-διαχειριζόμενοι, όπως θα έπρεπε. Η δικαιοσύνη δεν μπορούσε να διακρίνει τον έναν τύπο συνεταιρισμού από τον άλλον. Όντως, ούτε οι πραγματικοί εργατικοί συνεταιρισμοί μπορούσαν να ωφεληθούν από τα εργατικά δικαιώματα. Όλοι οι εργατικοί συνεταιρισμοί αληθινοί ή ψεύτικοι εθεωρήθησαν ότι ήταν αθέμιτος ανταγωνισμός για τις εταιρείες, με αποτέλεσμα να πληρώνουν αυτό το αντίτιμο. Επομένως υπήρχε μαζική θνησιμότητα ψευδο-εργατικών συνεταιρισμών, αλλά συχνά και αληθινών, οι οποίοι, σύμφωνα με την αποψή μας, σηματοδότησαν το ξεκίνημα μίας νέας φάσης του συνεταιριστικού κινήματος στην Βραζιλία. Συζητήσαμε εκτενώς και διεξαγάγαμε έρευνα, για το πως το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε στην Ευρώπη από το Υπουργείο μας. Ανακαλύψαμε, ότι υπήρχε νομοθεσία για τους εργατικούς συνεταιρισμούς σε χώρες όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία, η οποία νομοθεσία εξασφαλίζει, ότι οι εργατικοί συνεταιρισμοί καθιστούν τους εαυτούς τους υπεύθυνους για τα μέλη τους, ώστε να έχουν τα τελευταία, δικαίωμα στις αργίες, μία πληρωμένη εβδομαδιαία ανάπαυση κι όλα τα άλλα δικαιώματα, τα οποία το Βραζιλιάνικο Σύνταγμα εγγυάται κατ αρχήν στους εργαζόμενους. Χρειαζόμασταν έναν νόμο, ο οποίος λεπτομερειακά θα προστάτευε τα δικαιώματα των εργαζομένων στους εργατικούς συνεταιρισμούς. Έτσι εμείς αρχίσαμε να εκπονούμε ένα νομοσχέδιο με την OCB κι άλλες συνεταιριστικές οργανώσεις. Ήταν τότε που η CICOPA, την οποία εκείνη την εποχή δεν γνώριζα καλά ακόμα, της οποίας ο ρόλος ήταν καθοριστικής σημασίας και αυτό θέλώ να το τονίσω εδώ. Μία πρόταση της CICOPA έφτασε σε εμάς μέσω της OCB, δείχνοντας, ότι ένα μέλος εργατικής συνεταιριστικής εργασίας είχε διττή φύση: ιδιοκτήτης επιχειρηματίας και εργαζόμενος. Ως εργαζόμενος, δεν υπόκειτο σε ένα αφεντικό, όμως υπόκειτο σε μία συλλογική εργασιακή πειθαρχία, στην οποία όλοι οι εργαζόμενοι πρέπει να υπόκεινται, ειδάλλως ο συνεταιρισμός δεν λειτουργεί και δεν παράγει τίποτα. Αυτή η έννοια της διττής φύσης ήταν καθοριστικής σημασίας για μας. Υποστηριχτήκαμε από το Υπουργείο Εργασίας, από το οποίο εξαρτάται το Υπουργείο μου και συζητήσαμε με δικαστές, ειδικούς πάνω στο εργατικό δίκαιο και έπειτα από πολύ συζήτηση αποφασίσαμε, ότι η ίδια η κυβέρνηση θα έπαιρνε την πρωτοβουλία να εγκρίνει ένα νομοσχέδιο, το οποίο έπειτα, «ταξίδευε» για επτά χρόνια μεταξύ κοινοβουλίου και γερουσίας και τελικά εγκρίθηκε τον Ιούλιο αυτής της χρονιάς (2012). Αυτό χαροποίησε πολλούς, προκάλεσε όμως τον προβληματισμό μερικών. Πράγματι, ένα μεγάλο τμήμα των εργατικών συνεταιρισμών στην Βραζιλία αποτελείται από πολύ φτωχούς ανθρώπους, που ήταν άνεργοι, και με σχεδόν καθόλου δικό τους κεφάλαιο. [...] (Πράγματι), οι περισσότεροι εργατικοί συνεταιρισμοί στην Βραζιλία είναι πτωχοί, οι οποίοι, στην αρχή θα περάσουν δύσκολα για να εξασφαλίσουν όλα τα εργασιακά δικαιώματα στους εργαζομένους τους. Ο νόμος έχει σχεδιαστεί με έναν ικανοποιητικά έξυπνο τρόπο, για να ταιριάζει σε αυτές τις περιπτώσεις. Σχεδιάστηκε, έτσι ώστε κανείς να μην βρίσκετε σε μειονεκτική θέση. Ο συνεταιρισμός, σύμφωνα με τον νόμο, πρέπει να 65

83 συγκαλεί μία γενική συνέλευση των μελών του, η οποία πρέπει να αποφασίζει, κατά πόσο σύντομα οι συνεταιρισμοί θα εφαρμόσουν τον νόμο. Ο συνεταιρισμός έχει το δικαίωμα να καθορίσει τον χρόνο αυτόν μόνος του: έξι μήνες, ένα χρόνο, δύο χρόνια.... Επειδή οι εργαζόμενοι του συνεταιρισμού ενδιαφέρονται να εφαρμόσουν τον συνεταιριστικό νόμο, δεν έχουν κανένα κίνητρο να μειώσουν αυτό τον χρόνο επ αόριστον. (Πράγματι), πέρα από αυτό, ο νόμος παρέχει επίσης ένα πρόγραμμα προώθησης εργατικών συνεταιρισμών, (σύμφωνα με τον οποίο νόμο μόνο οι συνεταιρισμοί που τον έχουν εφαρμόσει είναι κατάλληλοι), συμπεριλαμβάνοντας τεχνικές βοήθειες, πιστώσεις, οικονομική υποστήριξη κ.τ.λ..το Υπουργείο μας, πολύ πιθανόν, θα είναι υπεύθυνο γι αυτό το πρόγραμμα. Για μας είναι πρόκληση, πιο πολύ από ότι υπευθυνότητα να διασφαλίσουμε, ότι κανένας συνεταιρισμός δεν θα κλείσει εξαιτίας του νόμου. (...) είμαι πεπεισμένος, ότι αυτός ο νόμος θα ενδυναμώσει σημαντικά τους συνεταιρισμούς στην Βραζιλία». 66

84 ΜΕΡΟΣ 4: ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙ- ΣΜΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Συμφωνα με δεκαετίες αναπτυξιακής εμπειρίας της CICOPA και των μελών της, κανένα πρότζεκτ ή πρόγραμμα προώθησης συνεταιρισμών δεν έχει πετύχει ποτέ, όταν απλά επιβάλλετε από εξωτερικά δρώντα άτομα σε ανθρώπους, που υποτίθεται, οτι είναι οι βασικοί συντελεστές αυτών των συνεταιρισμών, είτε πρόκειται για κυβερνητικούς οργανισμούς, συνδικάτα, πανεπιστήμια, Μη Κυνερνητικούς Οργανισμούς, ξένους οργανισμούς είτε, ειδικούς, χωρίς την φανερή συμμετοχή των ίδιων των παραγόντων.μία δυναμική από τα πάνω προς τα κάτω πρέπει πάντα να συνδιάζεται με μία δυναμικλη από τα κάτω προς τα επάνω στα συνεταιριστικά σχέδια. Πράγματι, η ουσία των συνεταιρισμών είναι να ανταποκριθεί στις κοινωνικό-οικονομικές ανάγκες των απλών πολιτών μέσω μίας επιχείρησης, την οποία τα ίδια τα άτομα ελέγχουν δημοκρατικά. Είναι αναγκαίο να εισέλθουμε στην συνεταιριστική λογική, με σκοπό να προωθήσουμε τους συνεταιρισμούς. Αν αυτός ο θεμελιώδης παράγοντας είναι απών και δεν προωθείται συνειδητά, οποιαδήποτε πρωτοβουλία προώθησης συνεταιρισμών και κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα είναι πιθανόν να αποτύχει, με σημαντική σπατάλη οικονομικών αποθεμάτων και, ακόμη χειρότερα, μία άσχημη εμπειρία, η οποία μπορεί να πάρει χρόνια ή ακόμα δεκαετίες να ξεπεραστεί στη κοινή γνώμη, όπως έχει ήδη συμβεί σε ένα μεγάλο αριθμό χωρών 61. Επομένως, είναι αναγκαίο να ταυτοποιήσουμε τους διαφορετικούς παράγοντες, οι οποίοι μπορούν να συνεισφέρουν στην συνεταιριστική ανάπτυξη στην Ελλάδα. Είναι ακόμα περισσότερο σημαντικό να αναγνωρίσουμε και να συμπεριλάβουμε σε αυτό το πρότζεκτ τους Έλληνες, οργανισμούς και δίκτυα τα οποία έχουν ήδη αρχίσει να εργάζονται για την προώθηση συνεταιρισμών με τον ένα ή με τον άλλον τρόπο, καθώς επίσης και τους υπάρχοντες συνεταιρισμούς ή συνεταιρισμούς που είναι στην διαδικασία συγκρότησης και που ανήκουν σε τομείς προτεραιότητας και τύπων. Ειδικά σε χώρες όπου ένας τέτοιος τύπος προγράμματος πρέπει να ξεκινήσει κυριολεκτικά εκ του μηδενός, η εμπειρία του δικτύου της CICOPA δείχνει, ότι εναι πιο αποτελεσματικό πρώτα να επικεντρωθούμε σε μια ομάδα περιοχών, όπου η πιλοτική εμπειρία μπορεί να αναπτυχθεί. Η προώθηση πιλοτικών προγραμμάτων δεν είναι μόνο συνεταιριστική στρατηγική. Αυτή η στρατηγική είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα σε προγράμματα ανάπτυξης συνεταιρισμών, όπου οι δραστηριότητες ξεκινούν εκ του μηδενός και όπου ενυπόστατα πρότυπα στην ίδια χώρα με δρώντα άτομα που εκφράζουν τους εαυτούς τους με την ίδια γλώσσα, μπορούν να μοιραστούν με το υπόλοιπο του εθνικού πληθυσμού και επομένως να δημιουργήσουν εμπιστοσύνη. Όπως προαναφέρθηκε η Στρατηγική Ανάπτυξης Συνεταιρισμών, που αναπτύχθηκε διεξοδικά από την CICOPA, είναι ένα θεμελειώδες στοιχείο των αναπτυσσόμενων συνεταιρισμών μετά το «μικρό» επίπεδο στα πολύ αρχικά στάδια και είναι η «μέσο» διάσταση, η οποία ανταποκρίνεται στους ειδικούς οργανισμούς υποστήριξης επιχειρήσεων, ομάδων, κοινοπραξιών, ομοσπονδιών και κέντρων ανάπτυξης. Στην Ελληνική περίπτωση το πρώτο «μέσο» στοιχείο είναι, κατά την γνώμη μας, η ίδρυση ενός αναπτυξιακού κέντρου ειδικού στην ανάπτυξη συνεταιρισμών και κοινωνικής 61 Όπως στο Περού στα τέλη της δεκαετίας του 60, στην Πορτογαλλία στα μέσα της δεκατίας του70, στην Γαλλία στη δεκαετία του 60 και 70 με Lip and Manufrance, στην Ινδία στην δεκαετία του 90 με Kamani Tubes κ.τ.λ. 67

85 οικονομίας, με υποσύνολα μια ομάδα περιοχών πιλοτικών προγραμμάτων, που είναι επιλεγμένες, με μια ομάδα (τουλάχιστον δύο τριών ατόμων) ειδικευμένου προσωπικού ολικής απασχόλησης σε κάθε μία από τις περιοχές αυτού. Τα κέντρα θα έπρεπε να εξετάσουν την συμμετοχή των ατόμων και των οργανισμών, που επιφορτίζονται με την ανάπτυξη των συνεταιρισμών και της κοινωνικής οικονομίας. Ένας οικονομικός μηχανισμός, συνδεδεμένος με αυτό το κέντρο, θα πρέπει να δημιουργηθεί με σκοπό να παρέχει αρχική επιχορήγηση για το ξεκίνημα των συνεταιρισμών ή των προγραμμάτων ανασυγκρότησης. Δεδομένης της αντικειμενικής έλλειψης τεχνογνωσίας σε ποικίλους τεχνικούς τομείς, που είναι απαραίτητοι για να προωθήσουν αποδοτικά τους συνεταιρισμούς στους προαναφερόμενους τύπους και τομείς (οικονομική διαχείριση συνεταιρισμού, συνεταιριστική διοίκηση, συμμετοχή μελών εργαζομένων, διαχείριση ανθρώπινων αποθεματικών, συνεταιριστικά οικονομικά όργανα, νομικά θέματα, παρακλάδια και ομάδες, κ.τ.λ.), οι χειριστές του κέντρου και των υποσυνόλων θα έπρεπε να λάβουν εντατική εκπαίδευση σε άλλες χώρες για έναν ή δύο μήνες (συνοδευόμενοι απο διερμηνέα, εάν είναι απαραίτητο) σε επιλεγμένες περιοχές, όπου η σαφής και άμεσα χρησιμοποιήσιμη γνώση μπορεί να γίνει γνωστή. Ξένοι, ειδικοί σε τεχνικούς τομείς, στους οποίους οι χειριστές θα έχουν εκπαιδευτεί στο εξωτερικό, θα έπρεπε κατόπιν, να είναι διαθέσιμοι να επισκέπτονται σε τακτικά διαστήματα τις περιοχές των πιλοτικών προγραμμάτων, με σκοπό να συνεχίσουν την εκπαίδευσή τους και να παρέχουν συνεχή πληροφόρηση και συμβουλή που περιλαμβάνονται στις συγκεκριμένες συνεταιριστικές επιχειρήσεις, που έχουν ιδρυθεί αρχικά. Μόνο όταν τα πιλοτικά προγράμματα έχουν αρχίσει ήδη να κυοφορούνται στη συνεταιριστική πραγματικότητα, θα έπρεπε να αρχίσει το δεύτερο στάδιο συγκεκριμένα θα έπρεπε να υπάρξει μία επέκταση σε άλλες περιοχές της χώρας πιθανόν μέσω ενός συστήματος προσφορών. Η απαιτούμενη προσοχή στην ομάδα των πιλοτικών προγραμμάτων, δεν θα πρέπει να ελαττωθεί: αντιθέτως, θα πρέπει την ίδια στιγμή να ενδυναμωθεί, καθώς η θνησιμότητα επιχειρήσεων συγκεντρώνεται στα πρώτα δύο χρόνια λειτουργίας τους και καθώς τα πέντε χρόνια ύπαρξης είναι απαραίτητα για να θέσουν τις επιχειρήσεις στην δοκιμασία της οικονομικής βιωσιμότητας. Εάν είναι απαραίτητο, ο αριθμός των ξένων ειδικών που παρακολουθούν τα τοπικά προγράμματα, θα έπρεπε να αυξηθεί στην αρχή της δεύτερης φάσης και να συνεχίσει να παρακολουθεί τα αρχικά πιλοτικά προγράμματα καθώς και τα νέα που καθιερώνονται. Όσον αφορά τους κοινωνικούς συνεταιρισμούς, που εμπλέκονται στην φροντίδα των παιδιών και των ηλικιωμένων, η ίδρυση αυτών δεν θα πρέπει να είναι ισοδύναμη με μείωση της δημόσιας ευθύνης και της δημόσιας επιχορήγησης για την συγκεκριμένη περιοχή. Η επιτυχής εμπειρία σε άλλες χώρες (για παράδειγμα στην Ιταλία και στην Ιαπωνία, δύο περιπτώσεις που ήδη αναφέρθηκαν) δείχνουν οτι, οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί, ενεργοί σε αυτούς τους τομείς, μπορούν να λειτουργήσουν σωστά, αφ ενός εάν μπορούν να βασιστούν στο κράτος για την επιχορήγηση μέρους των δραστηριοτήτων τους και των πελατών τους και αφετέρου χωρίς την κρατική επιχορήγηση. Οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί έχουν δείξει παντού, οτι μπορούν να παρέχουν μια καλύτερη και πιο οικονομική αξιοποίηση των δημόσιων πόρων, υπό τον όρο ότι η παραπάνω συνθήκη ισχύει. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι πιθανά αναγκαίο να προβλεφθούν εκπαιδευτικά ταξίδια για δημόσιους υπαλλήλους, έτσι ώστε μία επίσκεψη σε μέρη, όπου οι συνεταιρισμοί ιδρύθηκαν με επιτυχία στο εξωτερικό, να βοηθήσει για την καλύτερη κατανόηση του 68

86 οικονομικού και συμβατικού πλαισίου, κάτω από το οποίο λειτουργεί η συνεργασία δημοσίων αρχών και κοινωνικών συνεταιρισμών. Θα ήταν αποφασιστικής σημασίας η εμπλοκή των συνδικάτων σε ένα τέτοιο πρόγραμμα και συγκεκριμένα στον τομέα επιχειρηματικών μεταβιβάσεων των επιχειρήσεων (με τον κίνδυνο να κλείσουν), στους εργαζομένους τους (εργατικές εξαγορές). Τα συνδικάτα έχουν συχνά πρόσβαση σε ενδοεπιχειρησιακή πληροφόρηση, η οποία μπορεί να είναι ζωτικής σημασίας, με σκοπό να οργανώσει μια επιχειρηματική μετάβαση προς τους εργαζομένους, προτού να είναι, είτε πολύ αργά, είτε πριν το εγχείρημα να προυποθέτει μαζική χρηματοδότηση. Τελευταία αλλά όχι λιγότερο σημαντικά, ένα τέτοιο πρόγραμμα θα έπρεπε να προβλέπει, σαν τρίτο στάδιο, την καθιέρωση μιας Ελληνικής ομοσπονδίας συνεταιρισμών στους τομείς της βιομηχανίας και της προσφοράς υπηρεσιών. Έχοντας ένα συνομιλιτή με καθαρή εντολή από τους βασικούς συνεταιρισμούς, ο οποίος αντιπροσωπεύει τους τελευταίους, αυτός διαπραγματεύεται εκ μέρους τους, αναπτύσσει διεξοδικά στρατηγικής ανάπτυξης σχέδια και καθιερώνει συμμαχίες με άλλους δρώντες της κοινωνίας των πολιτών αυτό είναι προς το συμφέρον όλων των συμβαλλομένων (εθνικές και τοπικές αρχές, συνδικάτα, οργανώσεις εργοδοτών, εμπορικό επιμελητήριο, δικαστήρια, τράπεζες, Μη Κυβερνητικούς Οργανισμούς, κ.τ.λ..), καθώς έχει επανειλημμένα καταδειχθεί σε πολλές χώρες σε όλον τον κόσμο. 69

87 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Παράρτημα 1: Πρόταση 193/2002 του ILO για την Προώθηση των Συνεταιρισμών 62 Η Γενική Συνδιάσκεψη της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας Η οποία συγκλήθηκε από το Διοικητικό Συμβούλιο του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας και συνήλθε στη Γενεύη στις 3 Ιουνίου 2002 στην ενενηκοστή - δεύτερη σύνοδο, Αφού ανεγνώρισε την σημασία των συνεταιρισμών για τη δημιουργία θέσεων εργασίας, για την κινητικότητα του ανθρωπίνου δυναμικού και για την ενεργοποίηση των επενδύσεων καθώς επίσης και για την συμβολή τους στην οικονομία, Αφού ανεγνώρισε ότι οι συνεταιρισμοί υπό τις ποικίλες μορφές τους συμβάλλουν στην πλήρη συμμετοχή ολόκληρου του πληθυσμού στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, Αφού ανεγνώρισε ότι η παγκοσμιοποίηση είναι για τους συνεταιρισμούς πηγή πιέσεων, προβλημάτων και προκλήσεων αλλά και πηγή νέων και ποικίλων ευκαιριών και ότι κατ αυτήν επικρατούν πιο ισχυρές μορφές ανθρώπινης αλληλεγγύης σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο ούτως ώστε να ευνοείται µια δικαιότερη διανομή των πλεονεκτημάτων της παγκοσμιοποίησης, Αφού έλαβε υπ όψη την Διακήρυξη της.ο.ε., η οποία αφορά στις αρχές και στα θεμελιώδη δικαιώματα σχετικά µε την εργασία και η οποία υιοθετήθηκε από τη Διεθνή Συνδιάσκεψη Εργασίας στην ογδοηκοστή - έκτη σύνοδό της (1998), Αφού έλαβε υπ όψη τα δικαιώματα και τις αρχές, τα οποία έχουν διατυπωθεί στις διεθνείς συμβάσεις και συστάσεις για την εργασία, ιδιαιτέρως δε : την σύμβαση για την αναγκαστική εργασία (1930), την σύμβαση για την συνδικαλιστική εργασία (1930), την σύμβαση για την συνδικαλιστική ελευθερία και την προστασία της συνδικαλιστικής ελευθερίας (1948), την σύμβαση για την συλλογική οργάνωση και διαπραγμάτευση (1949), την σύμβαση για την ισότητα μισθών και ημερομισθίων (1951), την σύμβαση για την κοινωνική ασφάλιση (ελάχιστο όριο) (1952), την σύμβαση για την κατάργηση της αναγκαστικής εργασίας (1957), την σύμβαση για την πολιτική της απασχόλησης (1964), την σύμβαση για το ελάχιστο όριο ηλικίας (1973), την σύμβαση και την σύσταση για τις οργανώσεις των εργατών της γης (1975), την σύμβαση και την σύσταση για την αξιοποίηση του ανθρωπίνου δυναμικού(175), την σύμβαση για την πολιτική της απασχόλησης (συμπληρωματικές διατάξεις) (1984), την σύσταση για την δημιουργία θέσεων εργασίας στις µμικρομεσαίες επιχειρήσεις (1998) και την σύμβαση για τις χειρότερες μορφές παιδικής εργασίας (1999), Υπενθυμίζοντας την αρχή της Διακήρυξης της Φιλαδέλφειας, σύμφωνα µε την οποία «η εργασία δεν αποτελεί εμπόρευμα», Υπενθυμίζοντας ότι η επίτευξη αξιοπρεπούς εργασίας για τους εργαζομένους, όπου και αν ευρίσκονται αυτοί, αποτελεί πρωταρχικό στόχο της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, Αφού αποφάσισε να υιοθετήσει διάφορες διατάξεις για την προαγωγή των συνεταιρισμών, θέμα το οποίο αποτελεί το τέταρτο σημείο της ημερήσιας διάταξης της συνόδου, Αφού αποφάσισε οι διατάξεις αυτές να λάβουν την μορφή μιας σύστασης, Υιοθετεί σήμερα εικοστή ημέρα του Ιουνίου του έτους δύο χιλιάδες - δύο την ακόλουθη Σύσταση η οποία θα αναφέρεται ως Σύσταση για την Προαγωγή των Συνεταιρισμών (2002)

88 Ι. ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ 1. Αναγνωρίζεται ότι οι συνεταιρισµοί δραστηριοποιούνται σε όλους τους τοµείς της οικονοµίας. Η Σύσταση αυτή εφαρµόζεται σε όλες τις κατηγορίες και µορφές συνεταιρισµών. 2. Στα πλαίσια της Σύστασης αυτής, µε τον όρο «συνεταιρισµός» νοείται µια αυτόνοµη και εθελοντική ένωση προσώπων µε σκοπό την ικανοποίηση κοινών τους οικονοµικών, κοινωνικών και πολιτιστικών αναγκών και προσδοκιών διαµέσου κοινής ιδιόκτητης και µε δηµοκρατικό τρόπο, διοικούµενης επιχείρησης. 3. Η προώθηση και ισχυροποίηση της συνεταιριστικής ταυτότητας θα πρέπει να γίνει µε βάση τα εξής : (α) τις συνεταιριστικές αξίες της αυτοβοήθειας, της αυτοευθύνης, της δηµοκρατίας, της ισότητας, της αλληλεγγύης, όπως επίσης και τις ηθικές αξίες της τιµιότητας, της ε- λευθερίας, της κοινωνικής υπευθυνότητας και της µέριµνας για τους άλλους, και (β) τις συνεταιριστικές αρχές όπως αυτές διατυπώθηκαν από το διεθνές συνεταιριστικό κίνηµα και όπως αυτές αναφέρονται στο προσαρτώµενο Παράρτηµα. Οι αρχές αυτές είναι : η προαιρετική και ελεύθερη συµµετοχή των µελών, η αυτονοµία και ανεξαρτησία, η οικονοµική συµµετοχή των µελών, η εκπαίδευση, κατάρτιση και ενηµέρωση, η συνεργασία µεταξύ συνεταιρισµών και η µέριµνα για την περιρρέουσα κοινότητα. 4. Πρέπει να υιοθετηθούν µέτρα για να προωθηθεί ο συνεταιριστικός θεσµός σε όλες τις χώρες και τούτο ανεξαρτήτως του βαθµού ανάπτυξής τους, µε σκοπό να ενισχυθούν οι συνεταιρισµοί και τα µέλη τους για να : (α) ιδρύσουν και αναπτύξουν οικονοµικές δραστηριότητες και βιώσιµη και αξιοπρεπή απασχόληση (β) αναπτύξουν τις δυνατότητες του ανθρωπίνου δυναµικού και την γνώση των συνεταιριστικών αξιών καθώς και τα πλεονεκτήµατα και τα ευεργετικά αποτελέσµατα του συνεταιριστικού κινήµατος διαµέσου της συνεταιριστικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (γ) αναπτύξουν τις επιχειρησιακές δυνατότητες, συµπεριλαµβανοµένων των επιχειρηµατικών και διοικητικών δεξιοτήτων, (δ) ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητά τους και επιτύχουν επίσης την πρόσβασή τους στις αγορές και στους χρηµατοδοτικούς θεσµούς, (ε) αυξήσουν την αποταµίευση και την επενδυτικότητα, (στ) βελτιώσουν την κοινωνική και οικονοµική ευηµερία, λαµβάνοντας υπ όψη την ανάγκη για εξάλειψη όλων των µορφών διακρίσεων, (ζ) συµβάλουν στην αειφόρο ανάπτυξη του ανθρώπου, και (η) ιδρύσουν και διευρύνουν ένα βιώσιµο και δυναµικό, διακριτό δε, τοµέα της οικονοµίας ο οποίος να περιλαµβάνει τους συνεταιρισµούς, σε τρόπο που αυτός να ανταποκρίνεται στις κοινωνικές και οικονοµικές ανάγκες της κοινωνίας. 5. Η υιοθέτηση ειδικών µέτρων, πρέπει να υποστηριχθεί σε τρόπο που να επιτρέψει στους συνεταιρισµούς να ανταποκριθούν, ως αλληλέγγυες επιχειρήσεις και οργανώσεις, στις ανάγκες των µελών της αλλά και στις ανάγκες της κοινωνίας, συµπεριλαµβανοµένων των µή προνοµιούχων οµάδων µε σκοπό την κοινωνική τους ένταξη. ΙΙ. ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ 6. Για λόγους κοινωνικής αρµονίας, επιβάλλεται να υπάρχουν ισχυροί δηµόσιοι και ιδιωτικοί τοµείς (της οικονοµίας) καθώς και ισχυρός συνεταιριστικός και αλληλοβοηθητικός τοµέας, αλλά και άλλες κοινωνικές και µή-κυβερνητικές οργανώσεις. Οι κυβερνή- 71

89 σεις οφείλουν, στα πλαίσια αυτά, να υιοθετήσουν µια ευνοϊκή πολιτική και ένα νοµικό καθεστώς, τα οποία να συµφωνούν µε την ταυτότητα και τα χαρακτηριστικά των συνεταιρισµών, και να έχουν ως βάση τις συνεταιριστικές αξίες και αρχές οι οποίες αναφέρονται στην παράγραφο 3, µε σκοπό να : (α) καθιερώσουν ένα θεσµικό πλαίσιο το οποίο να εξασφαλίζει την ταχύτερη, απλούστερη, µή δαπανηρή, και όσο είναι δυνατόν σίγουρη έγκριση των συνεταιρισµών, (β) προωθήσουν πολιτικές οι οποίες θα έχουν ως σκοπό να επιτρέψουν την δηµιουργία καταλλήλων συνεταιριστικών αποθεµατικών των οποίων ένα τουλάχιστον µέρος θα πρέπει να είναι αδιαίρετο, καθώς και δηµιουργία ταµείου αλληλεγγύης (γ) προβλέψουν µέτρα εποπτείας των συνεταιρισµών τα οποία να συµβαδίζουν µε την ταυτότητα και τις χαρακτηριστικές τους λειτουργίες, να προστατεύουν την αυτονοµία τους, να είναι σύµφωνα µε την νοµοθεσία και την πρακτική του κράτους στο θέµα αυτό και, τέλος, τα µέτρα αυτά να µή είναι λιγότερο ευνοϊκά από εκείνα που εφαρµόζονται σε άλλες κατηγορίες επιχειρήσεων και οργανώσεων κοινωνικού χαρακτήρα. (δ) διευκολύνουν την προσχώρηση των συνεταιρισµών σε συνεταιριστικές δοµές ανταποκρινόµενες στις ανάγκες των µελών τους, (ε) ενθαρρύνουν την ανάπτυξη των συνεταιρισµών ως αυτόνομων και αυτοδιοικου- µένων επιχειρήσεων, ιδίως σε περιπτώσεις κατά τις οποίες οι συνεταιρισµοί µπορούν να παίξουν ένα σηµαντικό ρόλο ή να προσφέρουν υπηρεσίες τις οποίες δεν µπορούν να προσφέρουν άλλοι φορείς. 7. (1) Η προώθηση των συνεταιρισµών, βασισµένη στις αξίες και αρχές οι οποίες διατυπώνονται στην παράγραφο 3, πρέπει να θεωρείται ως ένας από τους πυλώνες της ε- θνικής και παγκόσµιας οικονοµικής και κοινωνικής ανάπτυξης. (2) Οι συνεταιρισµοί οφείλουν να επωφεληθούν από εκείνες τις συνθήκες οι οποίες ενώ είναι σύµφωνες µε την νοµοθεσία και τις εθνικές πρακτικές, δεν είναι λιγότερο ευνοϊκές από αυτές που αφορούν σε άλλες κατηγορίες επιχειρήσεων και κοινωνικών οργανώσεων. Οι κυβερνήσεις οφείλουν να λάβουν, αν τούτο επιβάλλεται, µέτρα στήριξης των συνεταιριστικών δραστηριοτήτων οι οποίες αφορούν σε ορισµένους στόχους κοινωνικής και κρατικής πολιτικής, όπως η προώθηση της απασχόλησης ή η ανάπτυξη δραστηριοτήτων προς όφελος κοινωνικών οµάδων ή περιοχών υποβαθµισµένων. Τα µέτρα αυτά θα µπορούσαν να συµπεριλάβουν, µεταξύ άλλων και στο µέτρο του δυνατού, φορολογικές ελαφρύνσεις, δάνεια, δωρεές και διευκολύνσεις για συµµετοχή σε προγράµµατα δηµοσίων έργων καθώς και ειδικές διατάξεις για θέµατα αγορών του ηµοσίου. (3) Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στο ζήτηµα της αυξηµένης συµµετοχής των γυναικών σε όλα τα επίπεδα του συνεταιριστικού κινήµατος, ιδιαίτερα δε στον τοµέα διοίκησης και διεύθυνσης. 8. (1) Η εθνική πολιτική στο θέµα των συνεταιρισµών οφείλει κυρίως : (α) να προωθήσει τις βασικές νοµικές διατάξεις εργασίας της.ο.ε. καθώς και την ιακήρυξη της.ο.ε. την σχετική µε τις βασικές αρχές και τα δικαιώµατα εργασίας για όλους τους εργαζοµένους των συνεταιρισµών, χωρίς εξαίρεση καμµία, (β) να λάβει µέτρα σε τρόπο που να µη µπορούν να δηµιουργηθούν συνεταιρισµοί ή να µη µπορούν να χρησιµοποιηθούν (οι υπάρχοντες) για την καταστρατήγηση της εργατικής νοµοθεσίας και για την δηµιουργία καµουφλαρισµένων εργασιακών σχέσεων, απαγορεύοντας έτσι τους ψευδο-συνεταιρισµούς οι οποίοι παραβιάζουν τα δικαιώµατα των εργαζοµένων και φροντίζοντας ούτως ώστε τα εργατικά δικαιώµατα να εφαρµόζονται στις επιχειρήσεις παντός είδους, 72

90 (γ) να προωθήσει την ισότητα των φύλων στους συνεταιρισµούς και στις δραστηριότητές τους, (δ) να λάβει τα κατάλληλα µέτρα ούτως ώστε στον τοµέα της οικονοµίας οι συνεταιρισµοί να εφαρµόζουν τις καλλίτερες εργασιακές πρακτικές, συµεριλαµβανο- µένης και της πρόσβασης στην ενηµέρωση επί επικαίρων θεµάτων, (ε) να αναπτύξει τις τεχνικές και επαγγελµατικές δεξιότητες, τις επιχειρησιακές και διευθυντικές ικανότητες, τις γνώσεις για τις δυνατότητες των συναλλαγών και γενικώς την οικονοµική και κοινωνική πολιτική επαγγελµατικής κατάρτισης των µελών, των εργαζοµένων και των διευθυντών των συνεταιρισµών, βελτιώνοντας τους όρους πρόσβασής τους στην τεχνολογία της πληροφόρησης και της επικοινωνίας (στ) να προωθήσει την διδασκαλία των συνεταιριστικών αρχών και των υφισταµένων πρακτικών εφαρµογής τους καθώς και της επιµόρφωσης που αφορά σε αυτές, σε όλα τα επίπεδα όλων των εθνικών συστηµάτων παιδείας και κατάρτισης και σε ολόκληρη την κοινωνία, (ζ) να προωθήσει την λήψη µέτρων σχετικών µε την ασφάλεια και την υγεία στους χώρους εργασίας, (η) να λάβει µέτρα για την επιµόρφωση και για την βοήθεια κάθε άλλης µορφής σε τρόπο που να βελτιωθεί το επίπεδο της παραγωγικότητας και συναγωνιστικότητας των συνεταιρισµών όπως επίσης και η ποιότητα των αγαθών και υπηρεσιών τα οποία προσφέρουν αυτοί, (θ) να διευκολύνει την πρόσβαση των συνεταιρισµών στη δανειοδότηση, (ι) να διευκολύνει την είσοδο των συνεταιρισµών στις αγορές, (κ) να διευκολύνει την ενηµέρωση του κοινού για τους συνεταιρισµούς, (κα) να επιδιώξει να βελτιωθούν τα στατιστικά στοιχεία για τους συνεταιρισµούς µε σκοπό την χρησιµοποίησή τους για την µελέτη και εφαρµογή της αναπτυξιακής πολιτικής. (2) Η εθνική πολιτική θα πρέπει, επίσης : (α) να αποκεντρώσει τις δοµές και την εφαρµογή της πολιτικής ρυθµίσεων και διοίκησης οι οποίες αφορούν στους συνεταιρισµούς, µεταφέροντας αυτές, εάν υπάρχει ανάγκη, στο περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, (β) να προσδιορίσει τις νοµικές υποχρεώσεις των συνεταιρισµών σε θέµατα όπως η εγγραφή τους σε µητρώο, ο οικονοµικός και κοινωνικός έλεγχός τους και η επίτευξη α- δειών κάθε µορφής, (γ) να προωθήσει τις δέουσες πρακτικές σε θέµατα αυτοδιοίκησης των συνεταιρισµών. 9. Οι κυβερνήσεις οφείλουν να προωθήσουν τον σηµαντικό ρόλο των συνεταιρισµών στην µετατροπή δραστηριοτήτων οι οποίες συχνά είναι βραχύβιες (δραστηριότητες οι οποίες ενίοτε χαρακτηρίζονται µε τον όρο «άτυπη οικονοµία») σε άλλες µορφές οι ο- ποίες απολαµβάνουν νοµικής προστασίας και εντάσσονται πλήρως στην οικονοµική ζωή. ΙΙΙ. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 10. (1) Τα Κράτη Μέλη οφείλουν να υιοθετήσουν νοµοθεσία και ειδικούς κανονισµούς για τους συνεταιρισµούς βασισµένους στις συνεταιριστικές αξίες και αρχές οι οποίες διατυπώνονται στην παράγραφο 3 καθώς και να αναθεωρούν αυτή την νοµοθεσία και αυτούς τους κανονισµούς όταν επιβάλλεται τούτο. (2) Οι κυβερνήσεις οφείλουν να συµβουλεύονται τις συνεταιριστικές οργανώσεις όπως επίσης τις ενδιαφερόµενες οργανώσεις εργοδοτών και εργαζοµένων, σε θέµατα εκπό- 73

91 νησης και αναθεώρησης της νοµοθεσίας, της πολιτικής και των κανονισµών επί των συνεταιρισµών. 11. (1) Οι κυβερνήσεις οφείλουν να διευκολύνουν την πρόσβαση των συνεταιρισµών σε υπηρεσίες στήριξης µε σκοπό να ενισχύσουν και να βελτιώσουν την οικονοµική τους βιωσιµότητα και την ικανότητά τους να δηµιουργούν θέσεις εργασίας και διαχείρισης εισοδηµάτων. (2) Στο µέτρο του δυνατού, οι υπηρεσίες στήριξης των συνεταιρισµών πρέπει να συµπεριλαµβάνουν τα εξής : α) προγράµµατα αξιοποίησης του ανθρωπίνου δυναµικού β) έρευνες και συµβουλές για την διαχείριση γ) συµµετοχή στη δανειοδότηση και στις επενδύσεις δ) λογιστικά και έλεγχος ε) ενηµέρωση σε θέµατα διαχείρισης στ) πληροφόρηση και δηµόσιες σχέσεις ζ) συµβουλές σε θέµατα τεχνολογίας και εκσυγχρονισµού η) νοµικές και φορολογικές συµβουλές θ) υπηρεσίες στήριξης και εµπορίας ι) λοιπές υπηρεσίες στήριξης, εάν παρίσταται ανάγκη. (3) Οι κυβερνήσεις οφείλουν να διευκολύνουν την οργάνωση υπηρεσιών στήριξης. Οι συνεταιρισµοί και οι οργανώσεις τους πρέπει να ενθαρρύνονται να συµµετέχουν στην οργάνωση και στη διαχείριση αυτών των υπηρεσιών και αν τούτο είναι δυνατό και ωφέλιµο, στη χρηµατοδότησή τους. (4) Οι κυβερνήσεις οφείλουν να αναγνωρίζουν το ρόλο των συνεταιρισµών και των οργανώσεών τους, δηµιουργώντας το κατάλληλο πλαίσιο και τα µέσα για να ιδρυθούν και να αναπτυχθούν οι συνεταιρισµοί σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. 12. Οι κυβερνήσεις οφείλουν να υιοθετούν, σε περίπτωση ανάγκης, κατάλληλα µέτρα για να διευκολύνουν την πρόσβαση των συνεταιρισµών στη χρηµατοδότηση των επενδύσεών τους καθώς και στη δανειοδότηση. Τα µέτρα πρέπει κυρίως : α) να επιτρέπουν την πρόσβαση σε δανειοδοτήσεις και σε άλλες πιστωτικές πηγές β) να απλοποιούν τις διοικητικές διαδικασίες, να θεραπεύουν σε κάθε επιβαλλόµενη περίπτωση την ανεπάρκεια των κεφαλαίων των συνεταιρισµών και να µειώνουν το κόστος των συναλλαγών δανειοδότησης. γ) να προτιµούν ένα αυτόνοµο σύστηµα δανειοδότησης των συνεταιρισµών, συµπεριλαµβανοµένων των αποταµιευτικών και πιστωτικών συνεταιρισµών, τις συνεταιριστικές τράπεζες και τους ασφαλιστικούς συνεταιρισµούς. δ) να προβλέπουν την υιοθέτηση ειδικών διατάξεων για τις λιγότερο ευνοηµένες κατηγορίες ατόµων. 13. Για την ανάδειξη του συνεταιριστικού κινήµατος, οι κυβερνήσεις οφείλουν να διαµορφώνουν συνθήκες οι οποίες να ευνοούν την ανάπτυξη τεχνικών, εµπορικών και χρηµατιστικών δεσµών µεταξύ όλων των κατηγοριών συνεταιρισµών µε σκοπό να διευκολυνθούν η µεταξύ τους ανταλλαγή εµπειριών και η συµµετοχή στα πλεονεκτήµατα και στους κινδύνους. 74

92 IV. ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ ΕΡΓΟ ΟΤΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ, ΤΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ ΣΧΕΣΕΙΣ 14. Οι οργανώσεις εργοδοτών και εργαζοµένων, αναγνωρίζοντας τον σηµαντικό ρόλο των συνεταιρισµών σε θέµατα υλοποίησης των στόχων της αειφόρου ανάπτυξης, οφείλουν να αναζητήσουν, σε συµφωνία µε τους συνεταιρισµούς, τις διαδικασίες και τα µέσα περαιτέρω προώθησης των συνεταιρισµών. 15. Οι οργανώσεις εργοδοτών οφείλουν να προβλέπουν, όταν τούτο επιβάλλεται, την διεύρυνση της συµµετοχής σε αυτές των συνεταιρισµών οι οποίοι επιθυµούν να γίνουν µέλη τους, όπως επίσης και να τους προσφέρουν κατάλληλες υπηρεσίες στήριξης, µε τους ίδιους όρους που τις προσφέρουν στα µέλη τους. 16. Οι οργανώσεις των εργαζοµένων οφείλουν να : α) συµβουλεύουν και να στηρίζουν τους εργαζοµένους των συνεταιρισµών για να γίνουν µέλη τους β) να βοηθούν τα µέλη τους να ιδρύουν συνεταιρισµούς µε στόχο, εκτός των άλλων, να προµηθεύονται αγαθά και να απολαµβάνουν υπηρεσίες πρώτης ανάγκης. γ) να συµµετέχουν σε επιτροπές και οµάδες εργασίας σε επίπεδο τοπικό, εθνικό και διεθνές, οι οποίες είναι αρµόδιες για θέµατα οικονοµικής και κοινωνικής σηµασίας µε συνέπειες για τους συνεταιρισµούς δ) να βοηθούν και να συµµετέχουν στην ίδρυση νέων συνεταιρισµών µε σκοπό την δηµιουργία θέσεων εργασίας ή την διατήρηση των υφισταµένων σε περίπτωση διακοπής λειτουργίας επιχειρήσεων ε) να βοηθούν και να συµµετέχουν σε προγράµµατα τα οποία στοχεύουν στην βελτίωση της παραγωγικότητας των συνεταιρισµών στ) να προωθούν την ισότητα ευκαιριών για τους εργαζοµένους στους συνεταιρισµούς ζ) να προάγουν την άσκηση των δικαιωµάτων των εργαζοµένων- µελών των συνεταιρισµών η) να αναλάβουν κάθε άλλη δραστηριότητα για την ανάπτυξη των συνεταιρισµών, συµπεριλαµβανοµένων εκείνων της εκπαίδευσης και κατάρτισης. 17. Οι συνεταιρισµοί και οι οργανώσεις οι οποίες τους εκπροσωπούν, πρέπει να προσπαθούν : α) να δηµιουργούν δραστήριες σχέσεις µε τις εργοδοτικές και εργατικές οργανώσεις καθώς και µε τους κυβερνητικούς και µή-κυβερνητικούς φορείς µε σκοπό την διαµόρφωση ενός ευνοϊκού κλίµατος για την ανάπτυξη των συνεταιρισµών β) να διαχειρίζονται τις δικές τους υπηρεσίες στήριξης των συνεταιρισµών, συµβάλλοντας και στη χρηµατοδότηση αυτών των υπηρεσιών γ) να προσφέρουν στους συνεταιρισµούς-µέλη τους εµπορικές και χρηµατοδοτικές υπηρεσίες δ) να βοηθούν και να κάνουν επενδύσεις στην αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναµικού των συνεταιρισµών-µελών τους, των εργαζοµένων και των διευθυντών ε) να βοηθούν στην δηµιουργία εθνικών και διεθνών συνεταιριστικών οργανώσεων και να συµµετέχουν σε αυτές ως µέλη στ) να εκπροσωπούν το συνεταιριστικό κίνηµα της χώρας τους εντός αυτής αλλά και διεθνώς ζ) να αναλαµβάνουν κάθε άλλη δραστηριότητα αναγκαία για την επέκταση των συνεταιρισµών. V. ΙΕΘΝΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΣΜΟΣ 18. Ο διεθνής συνεργατισµός πρέπει να αναπτυχθεί διαµέσου των εξής ενεργειών: 75

93 α) την ανταλλαγή πληροφοριών για την πολιτική και τα προγράµµατα τα οποία απεδείχθησαν αποτελεσµατικά για την δηµιουργία θέσεων εργασίας και την απόκτηση εισοδήµατος από τα µέλη των συνεταιρισµών β) την υποβοήθηση και την προαγωγή των σχέσεων µεταξύ εθνικών και διεθνών συνεταιριστικών φορέων οι οποίοι συµµετέχουν στην ανάπτυξητων συνεταιρισµών, προκει- µένου να διευκολύνουν : 1) τις ανταλλαγές προσωπικού και ιδεών, εκπαιδευτικού υλικού και υλικού για την κατάρτιση και µεθοδολογία καθώς και λοιπό σχετικό υλικό. 2) την συγκρότηση και χρήση υλικού για έρευνες καθώς και άλλων δεδοµένων για τους συνεταιρισµούς και την ανάπτυξή τους 3) την οργάνωση διεθνών ενώσεων και κοινοπραξιών µεταξύ των συνεταιρισµών 4) την ανάδειξη και την προστασία των συνεταιριστικών αξιών και αρχών (κανόνων) 5) την οργάνωση εµπορικών σχέσεων µεταξύ των συνεταιρισµών γ) την πρόσβαση των συνεταιρισµών στα εθνικά και διεθνή δεδοµένα όπως η πληροφόρηση και οι «αγορές, η νοµοθεσία, οι µέθοδοι και οι τεχνικές της κατάρτισης, της τεχνολογίας και της πιστοποίησης των προϊόντων δ) την εκπόνηση, όταν τούτο επιβάλλεται και είναι δυνατό, περιφερειακών και διεθνών κανονισµών και νοµοθεσιών, σε συνεργασία µε τις ενδιαφερόµενες συνεταιριστικές, εργοδοτικές και εργατικές οργανώσεις. VI. ΑΚΡΟΤΕΛΕΥΤΙΑ ΙΑΤΑΞΗ 19. Η παρούσα Σύσταση αναθεωρεί και αντικαθιστά την προηγούµενη Σύσταση του 1966 για τους συνεταιρισµούς στις αναπτυσσόµενες χώρες. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΤΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ Απόσπασµα της ιακήρυξης για την συνεταιριστική ταυτότητα η οποία υιοθετήθηκε από την Γενική Συνέλευση (31ο Συνέδριο της εκατοενταετίας) της ιεθνούς Ένωσης Συνεταιρισµών (ICΑ) το Οι συνεταιριστικές αρχές (κανόνες) αποτελούν κατευθυντήριες διατάξεις οι οποίες επιτρέπουν στους συνεταιρισµούς να θέσουν σε πρακτική εφαρµογή τις συνεταιριστικές αξίες : Εθελοντική και ελεύθερη συµµετοχή για όλους Οι συνεταιρισµοί είναι εθελοντικές οργανώσεις, ανοιχτές σε όλα τα άτοµα τα οποία αναλαµβάνουν να κάνουν χρήση των υπηρεσιών τους και τα οποία είναι αποφασισµένα να επωµισθούν τις ευθύνες τους ως µέλη, και τούτο χωρίς καµία διάκριση φύλου, κοινωνικής θέσης, φυλής, πολιτικών πεποιθήσεων ή θρησκείας. ηµοκρατική διοίκηση ασκούµενη από τα µέλη Οι συνεταιρισµοί είναι δηµοκρατικές οργανώσεις διοικούµενες από τα µέλη τους τα οποία συµµετέχουν ενεργώς στη διαµόρφωση της δράσης των συνεταιρισµών καθώς και στη λήψη των αποφάσεων. Οι άνδρες και γυναίκες οι οποίοι εκλέγονται ως εκπρόσωποι των µελών, λογοδοτούν ενώπιον των τελευταίων αυτών. Στους πρωτοβάθµιους συνεταιρισµούς, τα µέλη έχουν δικαιώµατα ψήφου µε βάση τον κανόνα «κάθε µέλος µία ψήφος» ενώ και οι συνεταιρισµοί ανωτέρου βαθµού είναι οργανωµένοι κατά δηµοκρατικό επίσης τρόπο. 76

94 Οικονοµική συµµετοχή των µελών Τα µέλη συµβάλλουν κατά ισότιµο τρόπο στο κεφάλαιο των συνεταιρισµών τους και διαχειρίζονται τούτο κατά δηµοκρατικό τρόπο. Ένα τουλάχιστον µέρος του κεφαλαίου αυτού αποτελεί συνήθως την από κοινού περιουσία του συνεταιρισµού. Τα µέλη δεν απολαµβάνουν συνήθως παρά περιορισµένη αποζηµίωση για τις µερίδες που καταβάλουν για να γίνουν µέλη. Τα µέλη διαθέτουν τα πλεονάσµατα από τις δραστηριότητές τους εξ ολοκλήρου ή εν µέρει για τους ακόλουθους σκοπούς : για την περαιτέρω ανάπτυξη του συνεταιρισµού τους, για την δηµιουργία ενδεχοµένως αποθεµατικών από τα οποία ένα τουλάχιστον µέρος θα είναι αδιανέµητο, για «επιστρεφόµενα» στα µέλη κατ αναλογία προς τις συναλλαγές τους µε τον συνεταιρισµό και για την στήριξη άλλων δραστηριοτήτων εγκεκριµένων από τα µέλη. Αυτονοµία και ανεξαρτησία των συνεταιρισµών Οι συνεταιρισµοί είναι αυτόνοµες οργανώσεις αλληλοβοήθειας, διοικούµενες από τα µέλη τους. Η σύναψη συµφωνιών µε άλλες οργανώσεις, συµπεριλαµβανοµένων των κυβερνήσεων, καθώς και η αναζήτηση κεφαλαίων από πηγές εκτός συνεταιρισµών, οφείλουν να γίνονται µε όρους οι οποίοι διασφαλίζουν την δηµοκρατική διοίκηση των µελών και εξασφαλίζουν την ανεξαρτησία του συνεταιρισµού τους. Εκπαίδευση, κατάρτιση και ενηµέρωση Οι συνεταιρισµοί παρέχουν στα µέλη τους, στους αιρετούς διοικητές, στα διευθυντικά στελέχη και στους υπαλλήλους τους την απαιτούµενη εκπαίδευση και κατάρτιση προκειµένου αυτοί να µπορούν να συµβάλλουν κατά τρόπο αποτελεσµατικό στην ανάπτυξη του συνεταιρισµού τους. Ενηµερώνουν επίσης, ιδιαιτέρως δε τους νέους και τους διαµορφωτές της κοινής γνώµης, σχετικώς µε την ταυτότητα και τα πλεονεκτήµατα του συνεταιρισµού. ιασυνεταιριστική συνεργασία Οι συνεταιρισµοί, προκειµένου να προσφέρουν καλλίτερες υπηρεσίες στα µέλη τους και να καταστήσουν ισχυρότερο το συνεταιριστικό κίνηµα, συνεργάζονται από κοινού µεταξύ τους διαµέσου τοπικών, εθνικών, περιφερειακών και διεθνών δοµών τους. Υποχρεώσεις των συνεταιρισµών για την ευρύτερη κοινότητα Οι συνεταιρισµοί συµβάλλουν στη βιώσιµη ανάπτυξη της ευρύτερης κοινότητας στα πλαίσια κατευθύνσεων εγκεκριµένων από τα µέλη τους. Το πιο πάνω κείµενο είναι το αυθεντικό κείµενο της Σύστασης, δεόντως υιοθετηµένο από την Γενική Συνδιάσκεψη της ιεθνούς Οργάνωσης Εργασίας κατά την εννενηκοστή σύνοδο η οποία έλαβε χώρα στη Γενεύη και η οποία περατώθηκε στις 20 Ιουνίου Προς πιστοποίηση υπέγραψαν τούτο την εικοστή πρώτη Ιουνίου 2002, οι: Jean Jacques ELMIGER Ο Πρόεδρος της Συνέλευσης Juan SOMAVIA Γενικός ιευθυντής ιεθνούς Γραφείου Εργασίας 77

95 Παράρτημα2: CICOPA Παγκόσμια Διακήρυξη για τους Εργατικούς Συνεταιρισμούς Εγκρίθηκε από το Γενικό Συμβούλιο της ICA στην Καρταχένα της Κολομβίας στις 23 Σεπτεμβρίου 2005 Αυτή η Διακήρυξη θα προσαρμοστεί στις διαφορετικές γλώσσες του κόσμου, λαμβάνοντας υπ όψιν τους διαφορετικούς πολιτισμούς, τις γλωσσικές παραδόσεις και τις συνεταιριστικές εκφράσεις που χρησιμοποιούνται, βασιζόμενη στην αυθεντική Αγγλική ή Ισπανική ερμηνεία ή και στις δύο. ΓΕΝΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ 1. Το ανθρώπινο είδος μονίμως αναζητά μια ποιοτική βελτίωση των μορφών οργάνωσης εργασίας και καταβάλλει επίπονη προσπάθεια να κατορθώσει να έχει ακόμη καλύτερες, πιο δίκαιες και πιο αξιοπρεπείς εργατικές σχέσεις. 2. Προς το παρόν, οι άνθρωποι φέρουν εις πέρας τις επαγγελματικές τους δραστηριότητες με βάση τρία βασικά μέτρα: (α) εργαζόμενοι ανεξάρτητα ως αυτοαπασχολούμενοι και οριζόμενοι από τις δικές τους ικανότητες και τους δικούς του κανονισμούς, (β) ημερομίσθιοι, υπό την συνεχή υποταγή σε ένα εργοδότη, ο οποίος παρέχει αποζημίωση ως αποκλειστικό αποτέλεσμα των ατομικών ή συλλογικών διαπραγματεύσεων και (γ) με μία τρίτη μορφή εργασίας, ονομαζόμενη ιδιοκτησία εργατών, σύμφωνα με την οποία εργασία και διαχείριση οι οποίες ολοκληρώνονται από κοινού χωρίς τους τυπικούς περιορισμούς της ατομικής εργασίας και χωρίς αποκλειστικά η εργασία να υπάγεται στους κανόνες του συμβατικού ημερομισθίου που βασίζεται στην εργασία. 3. Ένα από τα μέτρα εργατικής ιδιοκτησίας, που οργανώνεται μέσω των εργατικών συνεταιρισμών, έχει φτάσει στο υψηλότερο επίπεδο ανάπτυξης και σημασίας αυτή την στιγμή στον κόσμο. Αυτό το μέτρο είναι δομημένο με βάσει τις παγκόσμιες συνεταιριστικές αρχές, αξίες και λειτουργικές μεθόδους, όπως αυτές εσωκλείονται στην Διατύπωση για την Συνεταιριστική Ταυτότητα (Manchester, 1955), όπως συμφωνήθηκε μέσα στο πλαίσιο της Διεθνούς Συνεταιριστικής Συμμαχίας (ICA) και ενσωματώθηκε στην Πρόταση 193/2002 του ILO σχετικά με την Προώθηση των Συνεταιρισμών. 4. Οι εργατικοί συνεταιρισμοί είναι υποχρεωμένοι να κυβερνώνται από την προαναφερόμενη Διατύπωση για την Συνεταιριστική Ταυτότητα. Επιπλέον, έχει καταστεί απαραίτητο να οριστούν σε παγκόσμιο επίπεδο μερικοί βασικοί χαρακτήρες και εσωτερικοί λειτουργικοί κανόνες, που είναι αποκλειστικοί σε αυτόν τον τύπο των συνεταιρισμών. Οι προαναφερόμενοι συνεταιρισμοί έχουν συγκεκριμένους στόχους και λόγους ύπαρξης, που διαφέρουν από τους συνεταιρισμούς οι οποίοι ανήκουν σε άλλες κατηγορίες. Ο ορισμός αυτός θα εμπλουτίσει την συνοχή και την διεθνή ταυτότητα της συνεταιριστικής εργατικής ιδιοκτησίας, θα προωθήσει την ανάπτυξή τους και θα επιφέρει αναγνώριση σε παγκόσμιο επίπεδο της κοινωνικής και οικονομικής λειτουργίας, όσον αφορά την δημιουργία αξιοπρεπών και βιώσιμων εργασιακών θέσεων. Επίσης θα αποτρέψει αποκλίσεις ή καταχρήσεις. 5. Μια παγκόσμια διακήρυξη είναι επίσης απαραίτητη, με σκοπό να εστιάσει στην σημασία της συνεταιριστικής εργατικής ιδιοκτησίας, στην προώθηση των εργατικών συνεταιρισμών, καθώς επίσης και στην σχέση τους με συνεταιρισμούς που ανήκουν σε άλλες κατηγορίες, θα προωθήσει επίσης την σχέση τους με τον Κράτος, με διεθνείς οργανισμούς, με τον επιχειρηματικό κόσμο και με τα συνδικάτα. Θεωρείται, ότι είναι απαραίτητη μία τέτοια διακήρυξη για να εγγυηθεί την ανάπτυξη και προώθηση των εργατικών συνεταιρισμών, την πλήρη αναγνώριση του ρόλου τους, 78

96 ως δρώντες για την λύση των προβλημάτων της ανεργίας και του κοινωνικού αποκλεισμού και ως υπερασπιστές ενός πιο αναπτυγμένου, δίκαιου και αξιοπρεπούς προτύπου εργασιακών σχέσεων. Επίσης θεωρείται ότι είναι απαραίτητη μία τέτοια διακήρυξη για να εγγυηθεί την υπεράσπιση της δημιουργίας και της κατανομής πλούτου και της δημοκρατικοποίησης της ιδιοκτησίας και της οικονομίας. 6. Αν και η CICOPA επίσης προσεταιρίζεται συνεταιρισμούς ατόμων βιοτεχνών και άλλων μορφών συνεταιριστικής διαχείρισης, που βασίζονται στις κεντρικές αντιλήψεις της εργασίας και της παραγωγής, η παρούσα διακήρυξη στοχεύει ειδικά στους εργατικούς συνεταιρισμούς. Αυτό δεν αποκλείει, ότι θα μπορούσε, όσο αυτό είναι πιθανό, να χρησιμοποιηθεί από συνεταιρισμούς και να εφαρμοστεί σε συνεταιρισμούς χρηστών, οι οποίοι επίσης επιχορηγούν την ιδιότητα μέλους και την ιδιοκτησία των εργαζόμενών τους, ως ένα διαφοροποιημένο τμήμα από τα άλλα μέλη, με τέτοιο τρόπο, που τα συμφέροντα τους να αντιπροσωπεύονται επαρκώς. Θα μπορούσε βέβαια να εφαρμοστεί ή να χρησιμοποιηθεί από άλλες μορφές διαχείρισης, οι οποίες προσδίδουν ιδιαίτερη αναγνώριση στην ανθρώπινη εργασία καθώς και εκείνες οι οποίες το διεκπεραιώνουν, όπως εργατικές εταιρείες περιορισμένης ευθύνης (sociedades anonimas laborales SALs), οι οποίες έχουν οφέλη συνεταιριστικής φύσης για τους εργαζόμενούς τους. Γενικά μπορεί να εφαρμοστεί και να χρησιμοποιηθεί από όλες εκείνες τις επιχειρήσεις κοινοτικού χαρακτήρα, που παρέχουν ειδικές εργασιακές σχέσεις στα μέλη τους πέρα από το γεγονός ότι τους προσφέρουν υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας. Βασιζόμενη στις προαναφερθέντες σκέψεις, η CICOPA ομόφωνα εγκρίνει την Παγκόσμια Διακήρυξη για τους Εργατικούς Συνεταιρισμούς. Ι. ΒΑΣΙΚΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ Με βάσει τον ορισμό, τις αξίες και τις αρχές που εσωκλείονται στην Διατύπωση της Συνεταιριστικής Ταυτότητας (Manchester, 1995) και ενσωματώθηκαν στην Πρόταση 193/2002 του ILO για την Προώθηση των Συνεταιρισμών 63, οι εργατικοί συνεταιρισμοί περιέχουν τους ακόλουθους βασικούς χαρακτήρες: 1. Έχουν τον αντικειμενικό σκοπό να δημιουργούν και να διατηρούν βιώσιμες θέσεις εργασίας και πλούτου, με σκοπό να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των εργατών μελών, να καταστήσουν την ανθρώπινη εργασία αξιοπρεπή, να επιτρέψουν την δημοκρατική αυτοδιαχείριση των εργαζομένων και να προωθήσουν την κοινοτική και τοπική ανάπτυξη. 2. Η ελεύθερη και εθελοντική ιδιότητα μέλους ορίζεται από την ύπαρξη τόπων εργασίας, με σκοπό τα μέλη του συνεταιρισμού να συνεισφέρουν με την προσωπική τους εργασία και τους οικονομικούς τους πόρους. 63 Ένας συνεταιρισμός είναι «ένας αυτόνομος σύνδεσμος προσώπων ενωμένων εθελοντικά για την εξυπηρέτηση κοινών οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών αναγκών και προσδοκιών μέσω μιας από κοινού κατέχουσας και δημοκρατικά ελεγχόμενης επιχείρησης» (ILO Πρόταση 193, άρθρο 2). Οι συνεταιριστικές αρχές είναι: «εθελοντική και ανοικτή ιδιότητα μέλους: δημοκρατικός έλεγχος μέλους, οικονομική συμμετοχή μέλους, αυτονομία και ανεξαρτησία, εκπαίδευση, επιμόρφωση και πληροφόρηση, συνεργασία μεταξύ συνεταιρισμών και ενδιαφέρον για την κοινότητα» (ILO Πρόταση 193, άρθρο 3(β)). Οι συνεταιριστικές αξίες είναι: «αυτοβοήθεια, αυτουπευθυνότητα, δημοκρατία, ισότητα, αίσθημα δικαίου και υποστήριξη, καθώς επίσης και τις ηθικές αξίες της ειλικρίνιας, της ευθύτητας, της κοινωνικής ευθύνης και του ενδιαφέροντος για τους άλλους» (ILO Πρόταση 193, άρθρο 3(α)) 79

97 3. Γενικά η εργασία θα έρχεται σε πέρας από τα μέλη. Αυτό σημαίνει, ότι η πλειοψηφία των εργαζομένων σε μία δεδομένη εργατική συνεταιριστική επιχείρηση είναι μέλη και αντιστρόφως. 4. Η σχέση των εργαζομένων μελών με τον συνεταιρισμό θα θεωρείται ως διαφορετική από εκείνη της συμβατικής ημερομίσθιας εργασίας και από εκείνη της αυτόνομης ατομικής εργασίας. 5. Ο εσωτερικός κανονισμός των συνεταιρισμών ορίζεται επίσημα από το καθεστώς που δημοκρατικά συμφωνήθηκε και έγινε αποδεκτό από τα μέλη του συνεταιρισμού. 6. Οι συνεταιρισμοί θα είναι αυτόνομοι και ανεξάρτητοι από το κράτος και άλλους φορείς, όσον αφορά τις εργασιακές τους σχέσεις και την διοίκηση, χρήση και διαχείριση των παραγωγικών μέσων. II. ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Οι εργατικοί συνεταιρισμοί πρέπει να λαμβάνουν υπ όψιν, όσον αφορά τις εσωτερικές τους λειτουργίες, τους ακόλουθους νόμους. 1. Αυτοί θα αποζημιώνουν την εργασία των μελών τους δίκαια, λαμβάνοντας υπ όψιν την λειτουργία, την υπευθυνότητα, την πολυπλοκότητα και την ιδιαιτερότητα που προϋποτίθεται από τις θέσεις εκάστου μέλους, την παραγωγικότητά τους και την οικονομική ικανότητα της επιχείρησης. Θα προσπαθούν επίσης να μειώσουν την διαφορά μεταξύ των υψηλότερων και των χαμηλότερων αποζημιώσεων. 2. Οι συνεταιρισμοί θα συνεισφέρουν στην αύξηση του κεφαλαίου και στην κατάλληλη ανάπτυξη αδιαίρετων αποθεματικών και επενδυμένων κεφαλαίων. 3. Οι συνεταιρισμοί θα παρέχουν θέσεις εργασίας με φυσικές και τεχνικές διευκολύνσεις, που έχουν σκοπό να πετύχουν μια σωστή λειτουργία κι ένα καλό οργανωτικό κλίμα. 4. Οι συνεταιρισμοί θα προστατεύουν τους εργαζομένους μέλη με κατάλληλα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας, κοινωνικής ασφάλισης και συνθήκες υγιεινής σε χώρους εργασίας. Διαπνεόμενοι από τα εν ενεργεία πρότυπα προστασίας, οι συνεταιρισμοί προστατεύουν τα μέλη τους όσον αφορά θέματα μητρότητας, φροντίδας παιδιών και ανηλίκων στην εργασία. 5. Οι συνεταιρισμοί εφαρμόζουν τις δημοκρατικές αρχές στις αποφασιστικές περιπτώσεις του οργανισμού και σε όλα τα στάδια της διοικητικής διαδικασίας. 6. Οι συνεταιρισμοί θα διασφαλίζουν μόνιμη εκπαίδευση και επιμόρφωση, έτσι ώστε τα μέλη τους να καταστούν ικανά και να τους δοθεί πληροφόρηση, με αυτόν τον τρόπο σκοπεύουν να εγγυηθούν την προσωπική γνώση και ανάπτυξη του συνεταιριστικού εργατικού προτύπου και να τονώσουν την καινοτομία και την καλή διαχείριση. 7. Οι συνεταιρισμοί θα συνεισφέρουν στην βελτίωση των συνθηκών ζωής του οικογενειακού πυρήνα και της βιώσιμης ανάπτυξης της κοινότητας. 8. Οι συνεταιρισμοί μάχονται ενάντια στο να γίνουν οι ίδιοι όργανα, στοχεύοντας στο να καταστήσουν τις συνθήκες εργασίας των ημερομισθίων των εργαζομένων περισσότερο επισφαλείς. Μάχονται επίσης, ώστε οι εργαζόμενοι να μην υπόκεινται σε ευέλικτα ωράρια εργασίας και αγωνίζονται επίσης να μην γίνουν συμβατικοί μεσολαβητές για εργασία. 80

98 III. ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ Έχει γίνει μία δυνατή πρόσκληση για το συνεταιριστικό κίνημα γενικά: 1. Να καταστήσει δυνατή την προώθηση των εργατικών συνεταιρισμών ως μία από τις βασικές προτεραιότητες στο παγκόσμιο συνεταιριστικό κίνημα, να συνεισφέρει αποτελεσματικά στην δημιουργία νέων επιχειρήσεων τέτοιου τύπου. 2. Να δημιουργήσει στρατηγικές συμμαχίες, που υιοθετούν την ανάπτυξη των εργατικών συνεταιρισμών και να καταστήσει δυνατά τα επιχειρηματικά τους σχέδια. Το προαναφερόμενο περιλαμβάνει πρόσβαση σε επαρκή χρηματοδότηση και προώθηση προσφερόμενων υπηρεσιών και παραγομένων προϊόντων. 3. Να καθιερώσει μηχανισμούς σχηματισμού κεφαλαίου στους εργατικούς συνεταιρισμούς, περιλαμβάνοντας τη συνεισφορά στους τελευταίους επιχειρηματικού κεφαλαίου κινδύνου από συνεταιρισμούς άλλων κατηγοριών. Οι μηχανισμοί αυτοί διασφαλίζουν την οικονομική αποζημίωση κάλυψης των ωφελειών, που θα μπορούσαν να είχαν κερδηθεί από μια εναλλακτική χρήση της ίδιας πηγής (opportunity cost) και μία κατάλληλη συμμετοχή στην διαχείριση, χωρίς να θέσουν σε κίνδυνο την αυτονομία των συνεταιρισμών και την ανεξαρτησία τους. 4. Να προωθήσει αντιπροσωπευτικούς οργανισμούς εργατικών συνεταιρισμών σε επίπεδα τοπικά, εθνικά, περιφερειακά και διεθνή. Να προωθήσει επίσης την συνεργασία μεταξύ συνεταιρισμών και να υποστηρίξει την δημιουργία δευτεροβάθμιων οντοτήτων, επιχειρηματικών ομάδων, κοινοπραξιών και κοινών κοινωνικοοικονομικών συμφωνιών μεταξύ συνεταιρισμών. Τα προαναφερθέντα προωθούνται με σκοπό να παρέχονται επαρκείς επιχειρηματικές υπηρεσίες, να ενδυναμωθεί το συνεταιριστικό κίνημα και να αγωνιστεί για ένα πρότυπο κοινωνίας που χαρακτηρίζεται από την κοινωνική ένταξη και την αλληλεγγύη Να προωθήσει πρωτοβουλίες, που διασφαλίζουν, ότι το Κράτος και οι διάφοροι τομείς του, δημιουργούν και βελτιώνουν τα όργανα ανάπτυξης αυτού του τύπου συνεταιρισμών, περιλαμβάνοντας σχετική και κατάλληλη νομοθεσία. Αυτό επίσης σημαίνει μία περαιτέρω έκκληση προς τους βουλευτές με σκοπό να καταστήσουν τέτοια νομοθεσία πιθανή. 6. Να προωθήσουν, όσο αυτό είναι πιθανό, την ενσωμάτωση των ημερομίσθιων εργατών των συνεταιρισμών σε εργάτες μέλη. IV. ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥΣ ΚΑΙ ΜΕ ΕΝΔΟΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΟΥΣ ΘΕ- ΣΜΟΥΣ 1. Οι κυβερνήσεις πρέπει να κατανοούν την σημασία της προώθησης και της ανάπτυξης των εργατικών συνεταιρισμών ως αποτελεσματικών παραγόντων στην δημιουργία εργασίας και ενσωμάτωσης ης εργατικής ζωής των άνεργων κοινωνικών ομάδων. Γι αυτό τον λόγο, οι κυβερνήσεις δεν πρέπει να κάνουν διακρίσεις εναντίον των εργατικών συνεταιρισμών, πρέπει δε να συμπεριλαμβάνουν στις πολιτικές τους και στα προγράμματά τους την προώθηση και την ανάπτυξη αυτού του τύπου των επιχειρήσεων, με σκοπό 64 «Η υιοθέτηση ειδικών μέτρων θα πρέπει να ενθαρρύνεται να καταστήσει ικανούς τους συνεταιρισμούς ως επιχειρήσεις και οργανισμούς που εμπνέονται από την αλληλεγγύη. Θα πρέπει επίσης τα μέτρα αυτά να ενθαρρύνονται για να καταστήσουν τους συνεταιρισμούς ικανούς να ανταποκριθούν στις ανάγκες των μελών τους και τις ανάγκες της κοινωνίας, περιλαμβάνοντας εκείνους των ομάδων δυσπραγούντων ατόμων με σκοπό να καταφέρουν την κοινωνική τους ενσωμάτωση» (ILOΠρόταση 193/2002, άρθρο 5). 81

99 να αντιπαλέψουν με μερικά από τα πιο σημαντικά προβλήματα, από τα οποία υποφέρει ο κόσμος σήμερα και τα οποία δημιουργήθηκαν ως αποτέλεσμα αποκλεισμού λόγω της παγκοσμιοποίησης και της ανάπτυξης όπως η ανεργία και η ανισότητα. 2. Τα Κράτη πρέπει να καθιερώσουν εθνικά και περιφερειακά κανονιστικά σχήματα, με σκοπό να καταστήσουν την εργατική συνεταιριστική ιδιοκτησία μια πραγματικά εναλλακτική λύση και τα οποία να αναγνωρίσουν την συγκεκριμένη νομική φύση αυτού του τύπου συνεταιρισμών. Αυτό θα τους επιτρέψει να δημιουργήσουν αγαθά ή υπηρεσίες κάτω από βέλτιστες συνθήκες και να αναπτύξουν όλη τους την επιχειρηματική δημιουργικότητα και δυναμικότητα για το συμφέρον των εργαζομένων μελών τους και την κοινωνία ως σύνολο. 3. Συγκεκριμένα τα Κράτη πρέπει: Να αναγνωρίζουν μέσω της νομοθεσίας τους, ότι η συνεταιριστική εργατική ιδιοκτησία επηρεάζεται από εργατικές και βιομηχανικές σχέσεις, οι οποίες διαφοροποιούνται από την βασιζόμενη σε ημερομίσθιο εργασία, την αυτοαπασχόληση ή την ανεξάρτητη εργασία και να αποδέχονται, ότι οι εργατικοί συνεταιρισμοί ε- φαρμόζουν αντίστοιχους κανόνες και κανονισμούς. Να διασφαλίζουν την εφαρμογή της γενικής εργατικής νομοθεσίας σε εργαζομένους μη μέλη εργατικών συνεταιρισμών, με τους οποίους οι συμβατικές σχέσεις, βασιζόμενες στο ημερομίσθιο, είναι καθιερωμένες. Να διασφαλίζουν την έννοια της Αξιοπρεπούς Εργασίας του ILO στους εργατικούς συνεταιρισμούς. Πρέπει επίσης να παρέχουν ακριβείς και συνεκτικούς κανονισμούς κοινωνικής προστασίας στους τομείς της υγείας, συντάξεων, επιδόματος ανεργίας, υγιεινής χώρων εργασίας και εργατικής ασφάλειας, λαμβάνοντας υπ όψιν τις συγκεκριμένες τους εργατικές σχέσεις. Να ορίζουν επίσης συγκεκριμένες παροχές, που θα ρυθμίζουν την οικονομική διακυβέρνηση και τον αυτοδιαχειριζόμενο οργανισμό των εργατικών συνεταιρισμών, έτσι ώστε να μπορούν οι τελευταίοι να καταστούν ικανοί να προωθήσουν την α- νάπτυξή τους Οι συνεταιρισμοί πρέπει να εγγράφονται και / ή να υπόκεινται σε λογιστικό έλεγχο, με σκοπό να λαμβάνουν την κατάλληλη μεταχείριση από το Κράτος. 4. Οι κυβερνήσεις πρέπει να διασφαλίζουν πρόσβαση σε κατάλληλες οικονομικές συνθήκες για τα επιχειρηματικά σχέδια, που παρουσιάζονται από τους εργατικούς συνεταιρισμούς, δημιουργώντας συγκεκριμένες δημόσιες επιχορηγήσεις ή εγγυήσεις δανείων ή συμφωνητικά για την πρόσβαση σε οικονομικούς πόρους και την προώθηση οικονομικών συμμαχιών με το συνεταιριστικό κίνημα. 5. Τα Κράτη και οι περιφερειακοί και οι ενδοκυβερνητικοί θεσμικοί οργανισμοί πρέπει να προωθούν προγράμματα, βασιζόμενα στην ανταλλαγή επιτυχών εμπειριών (για πληροφόρηση) και ανάπτυξη δομών επιχειρηματικής και θεσμικής υποστήριξης των εργατικών συνεταιρισμών. Τα προαναφερθέντα γίνονται μέσα στο πλαίσιο της διεθνούς και περιφερειακής συνεργασίας για την δημιουργία θέσεων εργασίας, βιώσιμων επιχειρηματικών πρωτοβουλιών, ισότητα των φύλων και για τον αγώνα ενάντια στην φτώχεια και στην περιθωριοποίηση. 6. Η συνεταιριστική εργατική ιδιοκτησία πρέπει να προωθείται σαν μία εναλλακτική λύση και σαν ένα επιχειρηματικό πρότυπο, τόσο στις διαδικασίες επιχειρηματικής αλλαγής και αναδόμησης, επαναδραστηριοποιήσεις, ιδιωτικοποιήσεις, μετατρο- 82

100 πές επιχειρήσεων σε κατάσταση κρίσης και μεταβίβαση επιχειρήσεων χωρίς κληρονόμους, όσο η παραχώρηση δημόσιων υπηρεσιών και δημόσιων προμηθειών, στις οποίες το Κράτος πρέπει να ορίζει τους υποθετικούς όρους που κινητοποιούν την τοπική ανάπτυξη μέσω εργατικών συνεταιριστικών επιχειρήσεων. 7. Είναι σημαντικό να τονίσουμε τις καθοδηγητικές γραμμές της Πρότασης 193 του ILO, στο πλαίσιο των σχέσεων με το Κράτος, που αφορούν την αναγκαιότητα της καταβολής επίπονης προσπάθειας για την εδραίωση μιας χαρακτηριστικής περιοχής της οικονομίας, η οποία περιλαμβάνει τους συνεταιρισμούς 65. Αυτή είναι μια περιοχή στην οποία το κέρδος δεν είναι το πρώτο κίνητρο και η οποία χαρακτηρίζεται από αλληλεγγύη, συμμετοχή και οικονομική δημοκρατία. V. ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΕΡΓΟΔΟΤΩΝ Οι οργανώσεις εργοδοτών μπορούν να προωθήσουν την ανάπτυξη συνεταιριστικής εργατικής ιδιοκτησίας ως ένας επιχειρηματικός τύπος, του οποίου ο πρώτος αντικειμενικός σκοπός είναι η δημιουργία βιώσιμων και αξιοπρεπών θέσεων εργασίας με επιχειρηματική προστιθέμενη αξία. Πρέπει επίσης να προωθήσουν την ανάπτυξη της συνεταιριστικής εργατικής ιδιοκτησίας ως μία κατάλληλη στρατηγική εξόδου για την ανάκαμψη των επιχειρήσεων σε κατάσταση κρίσης ή σε διαδικασία ρευστοποίησης, σεβόμενοι την αυτονομία τους και επιτρέποντας την ελεύθερη επιχειρηματική τους ανάπτυξη χωρίς να γίνεται κατάχρηση αυτού του συνειρμικού εργατικού μέτρου με σκοπό την παραβίαση των εργατικών δικαιωμάτων. VI. ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΕΡΓΑΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ Το συνεταιριστικό κίνημα πρέπει να διατηρήσει ένα μόνιμο διάλογο με τα συνδικάτα, καθώς και με τους αντιπροσώπους των εργαζομένων, με σκοπό να διασφαλιστεί, ότι αυτοί κατανοούν την φύση και την ουσία της συνεταιριστικής εργατικής ιδιοκτησίας, ως ένα ξεχωριστό τρόπο ύπαρξης εργασιακών σχέσεων και ιδιοκτησίας 66 με αυτόν τον τρόπο μπορούν να ξεπεραστούν οι τυπικές διαμάχες για την βασιζόμενη σε ημερομίσθιο εργασία πρέπει επίσης να διατηρηθεί ο διάλογος με τα συνδικάτα και τους αντιπροσώπους των εργαζομένων, έτσι ώστε να υποστηριχτεί η εργασιακή συνεταιριστική ιδιοκτησία, λαμβάνοντας υπ όψιν την σημασία της και τις προοπτικές που προσφέρει στην ανθρώπινη κοινωνία. Αυτή η διακήρυξη βρίσκεται σε αντιστοιχία με την Πρόταση 193 του ILO που ε- γκρίθηκε από κυβερνήσεις, εργοδοτικές και εργατικές οργανώσεις παγκοσμίως 67. Επομένως, ελπίζουμε ότι οι τελευταίοι την λαμβάνουν υπ όψιν τους σοβαρά, με σκοπό να συνεισφέρουν στην εύρεση λύσης ενός ανησυχητικού παγκόσμιου προβλήματος ανεργίας, που επηρεάζει την ανθρωπότητα και θέτει σε κίνδυνο την παγκόσμια ειρήνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα. 65 «Μια ισορροπημένη κοινωνία καθιστά απαραίτητη την ύπαρξη δυνατών δημόσιων και ιδιωτικών τομέων, καθώς επίσης κι ενός δυνατού συνεταιριστικού αμοιβαίου και άλλων κοινωνικών και μη κυβερνητικών τομέων. (ILO Π.193, άρθρο 6). Μέτρα θα πρέπει να υιοθετηθούν για την προώθηση του δυναμικού των συνεταιρισμών σε όλες τις χώρες, ανεξάρτητα από το επίπεδο ανάπτυξής τους, με σκοπό να βοηθηθούν οι συνεταιρισμοί και τα μέλη τους να (...) καθιερώσουν και να επεκτείνουν ένα βιώσιμο και δυναμικό ξεχωριστό τομέα της οικονομίας ο οποίος περιλαμβάνει συνεταιρισμούς και ανταποκρίνεται στις κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες της κοινότητας» (ILO Π. 193, άρθρο 4). 66 Σε αυτό το πλαίσιο, η Πρόταση 193/2002 του ILO δηλώνει ότι «Οι εργατικές οργανώσεις πρέπει να ενθαρρύνονται να (...) προωθούν την άσκηση των δικαιωμάτων των εργατών μελών των συνεταιρισμών» (άρθρο 16g) 67 Η Πρόταση δηλώνει ότι «Η προώθηση των συνεταιρισμών (...) πρέπει να θεωρείτε ως ένας από τους στυλοβάτες της εθνικής και διεθνούς οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης» (άρθρο 7 (1)). 83

101 Παράρτημα 3: CICOPA Παγκόσμια Πρότυπα Κοινωνικών Συνεταιρισμών Κατά κύριο λόγο, έχει παρατηρηθεί η εμφάνιση νέων τύπων συνεταιρισμών, που ανταποκρίνονται σε ανεκπλήρωτες ανάγκες κυρίως στους τομείς παροχής κοινωνικών υπηρεσιών και εργασιακής ενσωμάτωσης σε όλο τον κόσμο. Σε κάποιες χώρες, αυτές οι νέες μορφές συνεταιρισμών έχουν σταδιακά αποκτήσει το δικό τους νομικό καθεστώς, υπό διαφορετικές εξουσίες, όπως είναι «ο κοινωνικός συνεταιρισμός», «ο κοινωνικός συνεταιρισμός αλληλεγγύης», «ο κοινωνικός συνεταιρισμός πρωτοβουλιών», «ο συνεταιρισμός αλληλεγγύης» και «κοινωνικού ενδιαφέροντος συνεταιριστικές εταιρίες». Η εμφάνιση αυτών των συνεταιρισμών τονίζει την σημασία αυτού του φαινομένου μέσα στο συνεταιριστικό κίνημα. Η CICOPA, ως ένας διεθνής οργανισμός, που αντιπροσωπεύει τους «βιομηχανικούς συνεταιρισμούς, τους συνεταιρισμούς βιοτεχνών, τους συνεταιρισμούς παροχής υπηρεσιών και τους κοινωνικούς τοιούτους καθώς και συνεταιρισμούς εργατικής ιδιοκτησίας» 68, οργάνωσε μία διετή συμβουλευτική διαδικασία με τα μέλη της, με σκοπό να αναπτύξει μία κοινή αντίληψη, όσον αφορά αυτόν τον τύπο συνεταιρισμών. Τα Παγκόσμια Πρότυπα Κοινωνικών Συνεταιρισμών είναι το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας. Εγκρίθηκαν επί της ουσίας στο Γενικό Συμβούλιο της CICOPA, που διεξήχθη στην Γενεύη στις 18 Νοεμβρίου του 2009 και πήραν την τελική τους μορφή στο Γενικό Συμβούλιο της CICOPA που διεξήχθη στο Κανκούν του Μεξικού στις 16 Νοεμβρίου του Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί ως νεοαναδυόμενοι συνεταιρισμοί στο συνεταιριστικό κίνημα Οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί είναι μία από τις βασικές απαντήσεις του συνεταιριστικού κινήματος στις ανακύπτουσες ανάγκες των ανθρώπων. Αυστηρά βασιζόμενοι στον διεθνώς συμφωνημένο ορισμό των συνεταιρισμών, στις αξίες και τις αρχές τους, έχουν επιπρόσθετα δικά τους διακριτά χαρακτηριστικά. Η ταξινόμηση των κοινωνικών συνεταιρισμών μέσα στο συνεταιριστικό κίνημα διαφέρει από χώρα σε χώρα εξαιτίας των διαφορετικών εθνικών και περιφερειακών πλαισίων. Οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί μοιράζονται θεμελιωδώς όλα τα κοινά συμφωνηθέντα πρότυπα του συνεταιριστικού μοντέλου, παρά τις διαφορές τους, κυρίως τον ορισμό, τις αξίες και τις λειτουργικές αρχές, όπως εσωκλείονται στην Δήλωση για την Συνεταιριστική Ταυτότητα του ICA (Μάντσεστερ, 1995) και στην Πρόταση 193 του ILO για την Προώθηση των Συνεταιρισμών (Γενεύη, 2002). Την ίδια στιγμή, οι συνεταιρισμοί επίσης διαθέτουν σημαντικά διαφορετικά χαρακτηριστικά 2. Βασικά χαρακτηριστικά 2.1 Ρητή αποστολή γενικού συμφέροντος Το πιο διακριτό χαρακτηριστικό των κοινωνικών συνεταιρισμών είναι ότι αυτοί ρητά ορίζουν μία αποστολή γενικού συμφέροντος ως τον πρωταρχικό τους σκοπό και διεκπεραιώνουν αυτήν την αποστολή άμεσα στην παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών γενικού συμφέροντος. Η ένταξη στην εργασία, αποτελεί την βασική αποστολή πολλών κοινωνικών συνεταιρισμών και πρέπει να θεωρηθεί ως υπηρεσία γενικού συμφέροντος για όλες τις προθέσεις και σκοπούς, ανεξάρτητα από τους τύπους των α- γαθών ή υπηρεσιών που αυτοί παράγουν. 68 Κανόνες της CICOPA, άρθρο

102 Οι συνεταιρισμοί γενικά βασίζονται στις από κοινού ανάγκες και προσδοκίες των ανθρώπων και επομένως εγγενώς έχουν μία κοινωνική διάσταση, ανεξαρτήτως συνεταιριστικής μορφής, από τις αρχές του συνεταιριστικού κινήματος και σε συμφωνία με τα προαναφερόμενα διεθνώς συμφωνηθέντα πρότυπα. Επιπρόσθετα, η έ- βδομη συνεταιριστική αρχή αναφέρει με σαφήνεια το ενδιαφέρον του συνεταιρισμού για την κοινότητα. Παρ όλα αυτά, η αποστολή γενικού συμφέροντος, ως πρωταρχικός σκοπός, είναι ουσιώδες χαρακτηριστικό των κοινωνικών συνεταιρισμών. Η έννοια του γενικού συμφέροντος είναι συνδεδεμένη με τις θεμελιώδης ανθρώπινες ανάγκες σε μια δεδομένη περιοχή ή κοινότητα. Ο σκοπός της καλύπτει τις ανάγκες όλων των πολιτών που ζουν εκεί. Οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί συχνά διαχειρίζονται δραστηριότητες γενικού συμφέροντος, εγκαταλελειμμένες ή ανεκπλήρωτες από τον δημόσιο τομέα. Η αποστολή γενικού συμφέροντος των κοινωνικών συνεταιρισμών διεκπεραιώνεται άμεσα μέσω της παραγωγής αγαθών και παροχής υπηρεσιών γενικού συμφέροντος. Η αποστολή του γενικού συμφέροντος των κοινωνικών συνεταιρισμών δεν συνυπάρχει με άλλες αιτίες, αλλά ο βασικός λόγος της ίδιας τους της ύπαρξης Μη-κυβερνητικός χαρακτήρας Οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί είναι μη κυβερνητικές οντότητες σε συμμόρφωση με τον 4 ο συνεταιριστικό κανόνα (αυτονομία και ανεξαρτησία). Ως μη κυβερνητικές ο- ντότητες πρέπει να είναι ουσιωδώς ανεξάρτητες από τον δημόσιο φορέα και από άλλες οντότητες, ανεξάρτητα από τις μορφές και τα ποσά βοήθειας που μπορεί να λαμβάνουν, τις συμφωνίες συνεργασίας με τις κυβερνητικές αρχές, στις οποίες συμφωνίες μπορούν να εισέλθουν και ακόμα την αντιπροσώπευση των κρατικών αρχών που μπορεί να υπάρχει στα μέλη τους. - Οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί είναι μη κυβερνητικές οικονομικές οντότητες βασιζόμενες στην ελεύθερη ένωση ανθρώπων, όπως όλοι οι συνεταιρισμοί, παρά το γεγονός, ότι οι δραστηριότητες, που αυτοί φέρουν εις πέρας, χρηματοδοτούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό, δεδομένου του χαρακτήρα κοινού συμφέροντος αυτών των δραστηριοτήτων. - Εάν οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί χρησιμοποιούνται κακώς ως απλά όργανα της κρατικής εξουσίας ή άλλων οντοτήτων, τότε ο συνεταιριστικός τους χαρακτήρας, ως αυτόνομες και ανεξάρτητες οντότητες, θα τεθεί σε κίνδυνο. - Εάν οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί εξαρτώνται κύρια από τακτικές κρατικές επιδοτήσεις, έτσι ώστε να διεκπεραιώνουν την βασική τους αποστολή, καθίσταται δύσκολο γι αυτούς να διατηρήσουν την αυτονομία τους από τις κρατικές αρχές. Επομένως, οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί πρέπει να αποφεύγουν να εξαρτώνται κυρίαρχα από τακτικές δημόσιες επιδοτήσεις, για να καθίστανται ικανοί να διεκπεραιώνουν την βασική τους αποστολή. Οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί, στο ίδιο πνεύμα, πρέπει να αποφεύγουν την υπερβολική επιρροή και έλεγχο από τις δημόσιες αρχές, την δύναμη της ψήφου των δημοσίων σωμάτων στην κυβερνητική δομή. Οποτεδήποτε τα δημόσια σώματα μπορούν να είναι μέλη ενός κοινωνικού συνεταιρισμού τότε πρέπει πάντοτε να παραμένουν χαμηλότερα σε σύγκριση με τα ιδιωτικά νομικά ή φυσικά πρόσωπα μέλη του συνεταιρισμού. 85

103 2.3. Δομή πολυμετοχικής ιδιότητας μέλους Μία μορφή διοίκησης ενδεχομένως ή αποτελεσματικά βασιζόμενη στην πολυμετοχική ιδιότητα μέλους είναι ένα σημαντικό χαρακτηριστικό των κοινωνικών συνεταιρισμών - Η αποστολή γενικού συμφέροντος των κοινωνικών συνεταιρισμών συνεπάγεται, ότι είναι πιθανόν, να περιλαμβάνουν διαφορετικούς μετόχους όπως εργάτες, χρήστες, νομικές αρχές, διαφορετικούς τύπους νομικών προσώπων, κλπ. - Μία δομή πολυμετοχικής ιδιότητας μέλους είναι ένα διοικητικό πρότυπο, στο οποίο διαφορετικά είδη μετόχων είναι ή μπορεί να είναι μέλη του συνεταιρισμού και μπορούν επομένως από κοινού να κατέχουν και δημοκρατικά να ελέγχουν την επιχείρηση. Αυτή η δομή πολυμετοχικής ιδιότητας μέλους είναι μία καινοτόμος συνεισφορά των κοινωνικών συνεταιρισμών για την ανάπτυξη δημοκρατικής και συμμετοχικής διαχείρισης, ανταποκρινόμενη στην αποστολή γενικού συμφέροντος και στην αποτελεσματική εφαρμογή της 2.4. Ουσιαστική αντιπροσώπευση εργαζομένων μελών Οι εργαζόμενοι μέλη πρέπει να αντιπροσωπεύονται σε κάθε πιθανό επίπεδο διοικητικής δομής του κοινωνικού συνεταιρισμού. Η αντιπροσώπευση των μελών πρέπει να είναι υψηλότερη από το ένα τρίτο των ψήφων σε κάθε διοικητική δομή. Στην περίπτωση των κοινωνικών συνεταιρισμών εργασιακής ένταξης, τουλάχιστον 51% των μελών (δυσπραγούντες εργαζόμενοι και άλλοι εργαζόμενοι μαζί) πρέπει να είναι εργάτες. Και στις δύο περιπτώσεις, τουλάχιστον 51% των εργαζομένων πρέπει να είναι μέλη. Επιπλέον, όλα τα πρότυπα της Παγκόσμιας Διακήρυξης για τους Εργατικούς Συνεταιρισμούς πρέπει να ισχύουν για τους εργαζόμενους μέλη. - Ενώ, η σύνθεση της διοικητικής δομής πολυμετόχων μπορεί να ποικίλει ανάλογα με τις διαφορετικές περιστάσεις, οι εργαζόμενοι μέλη πρέπει να αντιπροσωπεύονται ουσιαστικά μέσα στις διοικητικές δομές, επειδή αυτοί είναι πάντοτε οι βασικοί μέτοχοι των κοινωνικών συνεταιρισμών, είτε ως πάροχοι υπηρεσιών είτε ως δικαιούχοι δραστηριοτήτων εργασιακής ένταξης. - Η ουσιαστική αντιπροσώπευση των εργαζομένων μελών αποτελεί ένα ουσιώδες σημείο της ανάπτυξης των κοινωνικών συνεταιρισμών. Πρώτα απ όλα, επιτρέπει στους εργάτες να συμμετέχουν καλύτερα στο σχεδιασμό και την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών γενικού συμφέροντος, ενθαρρύνοντας την οργανωτική και τεχνική καινοτομία και την κινητοποίηση των εργαζομένων. Στην συγκεκριμένη περίπτωση της παροχής υπηρεσιών σε πρόσωπα, οι εργαζόμενοι παίζουν ένα καθοριστικό ρόλο ως πάροχοι άμεσης υπηρεσίας. Το επίπεδο της κινητοποίησής τους είναι το κλειδί για την διασφάλιση υψηλής ποιότητας υπηρεσιών. Δεύτερον, η αντιπροσώπευση των εργαζομένων στις διοικητικές δομές μπορεί να αντισταθμίσει και να ο- λοκληρώσει το συμφέρον των χρηστών. - Η ένταξη των δυσπραγούντων εργατών στην διοικητική δομή, στην συγκεκριμένη περίπτωση των κοινωνικών συνεταιρισμών εργασιακής ένταξης, μπορεί να εγγυηθεί μία αποτελεσματική διαδικασία ένταξης. - Επιπλέον, η συσσωρευμένη εμπειρία έχει δείξει, ότι, με σκοπό να εγγυηθούμε μια πραγματική εργασιακή ένταξη, λαμβάνοντας υπ όψιν τις οικονομικές διαστάσεις 86

104 της επιχείρησης, καθώς επίσης και με σκοπό να αποφύγουμε μια ευκαιριακή χρησιμοποίηση αυτού του τύπου του συνεταιρισμού, η αναλογία των δυσπραγούντων εργαζομένων πρέπει να είναι μεταξύ 30% και 50% του συνολικού εργατικού δυναμικού Μη ή περιορισμένη κατανομή πλεονάσματος Ενώ οι συνεταιρισμοί μπορούν να χρησιμοποιούν μέρος του πλεονάσματός τους για να ωφελούν τα μέλη τους ανάλογα με τις συναλλαγές τους με τον συνεταιρισμό «3ος συνεταιριστικός κανόνας», οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί μπορούν να εφαρμόσουν περιορισμένη κατανομή ή μη κατανομή του πλεονάσματος. Παρ όλα αυτά, θα πρέπει να προσαρμοστεί σε κάθε συγκεκριμένο πλαίσιο ο τρόπος της εφαρμογής του 3ου συνεταιριστικού κανόνα. - Επειδή η ανακατανομή του πλεονάσματος προς τα συνεταιριστικά μέλη γίνεται σε αναλογία με τις συναλλαγές των τελευταίων με το συνεταιρισμό, αυτό αποτελεί ρύθμιση της τιμής συναλλαγής. - Οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί με πολυμετοχική ιδιότητα μέλους χρειάζεται να λάβουν υπ όψιν τους διαφορετικούς τύπους συναλλαγών με διαφορετικούς τύπους μετόχων μελών στην κατανομή των πλεονασμάτων. Ανεξάρτητα με τον τρόπο με τον οποίο γίνεται η πληρωμή των συναλλαγών (απευθείας πληρωμή από τον χρήστη ή μερική πληρωμή από τρίτο συμβαλλόμενο ή ολική πληρωμή μέσω δημόσιων σχημάτων), οι χρήστες μέλη του κοινωνικού συνεταιρισμού μπορεί να έχουν μεγαλύτερο συμφέρον στην απόκτηση μιας βελτιωμένης υπηρεσίας και / ή σε μειωμένο κόστος υπηρεσιών, από ότι θα ωφελούνταν από την ανακατανομή του πλεονάσματος, λαμβάνοντας υπ όψιν τον χαρακτήρα γενικού συμφέροντος των υπηρεσιών. - Η μη κατανομή ή η περιορισμένη κατανομή του πλεονάσματος στους κοινωνικούς συνεταιρισμούς επιβεβαιώνει ότι η αποστολή γενικού συμφέροντος είναι ο πρωταρχικός τους σκοπός. 3. Προτάσεις για τις δημόσιες αρχές Οι δημόσιες αρχές ποικίλων επιπέδων πρέπει να λαμβάνουν υπ όψιν της παρακάτω προτάσεις στον τρόπο συμπεριφοράς τους προς τους κοινωνικούς συνεταιρισμούς. 1) Η διαδικασία της θεσμοποίησης και του σχεδιασμού πολιτικών βασίζεται στις απόψεις και στις γνώμες των μετόχων, ειδικά στους κοινωνικούς συνεταιρισμούς τους ίδιους και στους αντιπροσωπευτικούς τους οργανισμούς, εάν αυτοί ήδη υ- πάρχουν. 2) Καθώς οι επιχειρήσεις αναζητούν μία αποστολή κοινού συμφέροντος, ο προσδιορισμός των κοινωνικών συνεταιρισμών πρέπει ορθά να αναγνωρίζεται από τις δημόσιες αρχές. 3) Όταν οι δημόσιες αρχές εισάγουν νέα νομοθεσία για τους κοινωνικούς συνεταιρισμούς, πρέπει να λαμβάνουν υπ όψιν τους τα παρόντα πρότυπα, τα οποία βασίζονται στην εμπειρία και την πρακτική των παραγόντων σε αυτό τον τομέα. Όταν οι δημόσιες αρχές αναλύουν πολιτικές, συγκεκριμένα στον τομέα υπηρεσιών κοινού συμφέροντος, κοινωνικής ένταξης, τοπικής ανάπτυξης και επιχειρη- 87

105 ματικής ανάπτυξης, πρέπει να αναγνωρίζουν τους συγκεκριμένους χαρακτήρες των κοινωνικών συνεταιρισμών. - Επειδή οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί φέρουν εις πέρας αποστολές γενικού συμφέροντος, μπορεί να εμπλέκονται σε δραστηριότητες, οι οποίες κύρια χρηματοδοτούνται από τον δημόσιο τομέα και τίθενται σε εφαρμογή σε συνεργασία με τις δημόσιες αρχές. - Οι προτάσεις, οι οποίες έχουν παραπάνω διατυπωθεί, δεν είναι σχεδιασμένες για να αιτούνται καμία μορφή ευνοϊκής συμπεριφοράς για τους κοινωνικούς συνεταιρισμούς, αλλά απλά διατυπώνονται για να καταστήσουν τους κοινωνικούς συνεταιρισμούς ικανούς να εφαρμόσουν πλήρως την αποστολή γενικού συμφέροντος. - Η κρατική επιχορηγούμενη βοήθεια για τους κοινωνικούς συνεταιρισμούς, συγκεκριμένα για την ένταξη των δυσπραγούντων εργαζομένων, πρέπει να κατανοηθεί, ως μία δίκαιη αποζημίωση για την εξυπηρέτηση του γενικού συμφέροντος, που παρέχεται, περιλαμβανομένης της ελαχίστης παραγωγικότητας της εργατικής δύναμης, που απορρέει από αυτούς ή το επιπρόσθετο κόστος που επιβαρύνονται φροντίζοντάς τους. - Οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί, όντας παράγοντες στον τομέα, πρέπει να αναγνωρίζονται ως ουσιαστικοί συνέταιροι στην διαδικασία σχεδιασμού πολιτικής. 88

106 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΑΝ ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΤΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ 2012 ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΥΣ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥΣ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ! ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2013 Οι ακόλουθες προτάσεις πολιτικής έχουν διαμορφωθεί από την CICOPA - τη παγκόσμια οργάνωση που αντιπροσωπεύει εργατικούς και κοινωνικούς συνεταιρισμούς στο ξεκίνημα μιας Παγκόσμιας Εργατικής Συνεταιριστικής Ημέρας, η CICOPA συνεδρίασε στη Μασσαλία (Γαλλία) στις 16 Νοεμβρίου 2012 μέσα στα πλαίσια του αναγορευμένου από τα Ηνωμένα Έθνη Διεθνούς Έτους Συνεταιρισμών (IYC). Οι προτάσεις απαρτίζουν το βασικό συμπερασματικό μήνυμα της CICOPA για το IYC, το οποίο έχει μόλις ολοκληρωθεί. Θα καταβάλλουμε κάθε επίπονη προσπάθεια για να τις ε- φαρμόσουμε κατά την διάρκεια της ακόλουθης Συνεταιριστικής Δεκαετίας, στην οποία το συνεταιριστικό κίνημα μόλις ξεκίνησε. Αυτές δεν αποτελούν θεωρητικές προτάσεις, αλλά βασίζονται σε συγκεκριμένη εμπειρία 150 ετών σε πολλές χώρες όλων των ηπείρων και σε πολλαπλές και ποικίλες οικονομικές δραστηριότητες, οι οποίες έχουν επανειλημμένα αποδείξει την κοινωνικοοικονομική βιωσιμότητα του επιχειρηματικού μας μοντέλου. Μια τέτοια βιωσιμότητα έχει για άλλη μια φορά επιτυχημένα δοκιμαστεί στην τωρινή δύσκολη περίοδο για την παγκόσμια οικονομία. Ελπίζουμε ότι αυτές οι προτάσεις πολιτικής, θεμελιωμένες στην Πρόταση 193/2002 για την Προώθηση των Συνεταιρισμών του Διεθνούς Εργατικού Οργανισμού (ILO), στην οποία η CICOPA έπαιξε έναν ουσιαστικό ρόλο, θα συνεισφέρουν στην ανάπτυξη συνεταιρισμών ως οικονομικών οργανισμών, που στοχεύουν στη ικανοποίηση αναγκών των πολιτών και στην δημιουργία και κατανομή μακράς διάρκειας πλούτου για όλους. ΕΠΑΡΚΕΣ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥΣ Οι Δημόσιες αρχές πρέπει να λαμβάνουν υπ όψιν τους την Παγκόσμια Διακήρυξη για τους Εργατικούς Συνεταιρισμούς, όταν εισάγουν νέα νομικά πλαίσια για εργατικούς συνεταιρισμούς (όπως εγκρίθηκε από το Γενικό Συμβούλιο του ICA1 69 στην Καρταχένα της Κολομβίας, στις 23 Σεπτεμβρίου, 2005). Επίσης όταν οι αρχές εισάγουν νέα νομικά πλαίσια για τους κοινωνικούς συνεταιρισμούς πρέπει να λαμβάνουν υπ όψιν τα Διεθνή Πρότυπα των Κοινωνικών Συνεταιρισμών (όπως αυτά εγκρίθηκαν από το Γενικό Συμβούλιο της CICOPA στο Κανκούν του Μεξικού, στις 16 Νοεμβρίου, 2011) Νομικές παροχές, οι οποίες θεσμοθετούν ολικώς αφορολόγητα αδιαίρετα αποθεματικά σε συνεταιρισμούς, στα Κράτη, όπου τα αδιαίρετα αποθεματικά δεν είναι ήδη κατοχυρωμένα στην νομοθεσία, είναι έντονα επιβεβλημένες. Σε χώρες, όπου τα αδιαίρετα αποθεματικά ήδη περιλαμβάνονται στην νομοθεσία, επιβάλλεται ολική μη φορολόγηση αυτών. Πρέπει επίσης να ενθαρρύνονται και να προστατεύονται από τον νόμο συνοδευτικοί μηχανισμοί σε βιομηχανικούς και συνεταιρισμούς παροχής υπηρεσιών και σε άλλες επιχειρήσεις, διοικούμενες από άλλους εργαζομένους, όπως η μη κατανομή συνεταιριστικών επιστροφών (ή μη άμεση) και η επανεκτίμηση των μετοχών των μελών (σύμφωνα με τους μηχανισμούς που ορίζονται και που είναι ανεξάρτητες από το χρηματιστήριο). 69 Διεθνής Συνεταιριστική Συμμαχία 89

107 Οι νόμοι για τους εργατικούς συνεταιρισμούς πρέπει να ανταποκρίνονται στα γενικά και συγκεκριμένα κριτήρια της αξιοπρεπούς εργασίας, όπως απαιτείται από την Πρόταση 193 για την Προώθηση των συνεταιρισμών του Διεθνούς Εργατικού Οργανισμού (ILO). Οι εθνικές νομοθεσίες πρέπει να ενθαρρύνονται να καταστήσουν υποχρεωτικό για ό- λους τους συνεταιρισμούς, να αφιερώνουν ένα ποσοστό των εσόδων τους ή των αποτελεσμάτων τους για να βοηθήσουν να ιδρυθούν νέοι συνεταιρισμοί, να ενδυναμώσουν τους ήδη υπάρχοντες και να αναδομήσουν επιχειρήσεις, που απειλούνται από κλείσιμο, σε συνεταιρισμούς. Αυτές οι χορηγήσεις αλληλεγγύης πρέπει να διαχειρίζονται υπό την επιτήρηση των ίδιων συνεταιριστικών οργανώσεων για όλους τους συνεταιρισμούς, οι οποίοι προσεταιρίζονται τέτοιους οργανισμούς. Βοήθεια πρέπει να παρέχεται από τις δημόσιες αρχές με σκοπό να ενθαρρυνθούν οι εργατικοί συνεταιρισμοί και η κοινωνική συνεταιριστική συμμετοχή σε δημόσιες προμήθειες, συγκεκριμένα καθιστώντας ευκολότερη την χρήση των κοινωνικών προτάσεων και ιδεών. Η εργασία, που διεσώθη μέσω της διαδικασίας μετάβασης επιχειρήσεων με κίνδυνο κλεισίματος, σε συνεταιρισμούς, πρέπει να αναγνωρίζεται ως αξία προστιθέμενη, όταν αυτοί οι συνεταιρισμοί λαμβάνουν μέρος σε προμήθειες του δημοσίου. ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ Τα Κράτη πρέπει να προωθούν και να υιοθετούν μέτρα, που να ευνοούν την επιχειρηματική μεταβίβαση σε εργαζομένους με μορφή συνεταιριστική, με σκοπό να διατηρήσουν θέσεις εργασίας, οικονομικές δραστηριότητες και επιδεξιότητες (που αναπτύσσονται τοπικά και με αυτό τον τρόπο δεν θα εξαφανιστούν. Τα μέτρα αυτά πρέπει να προωθηθούν και να υιοθετηθούν με σκοπό να μετατραπούν οι προαναφερθείσες δραστηριότητες σε βιώσιμες τοιαύτες. Πολύ συχνά, το πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί στις επιχειρηματικές μεταβιβάσεις στους εργαζομένους, σε περιπτώσεις πτωχεύσεων, είναι η έλλειψη γνώσεων γι αυτό το επιχειρηματικό σενάριο ανάμεσα σε ενδιαφερόμενους επαγγελματίες, (δικηγόρους, λογιστές, κλπ.) και μέσα στο δικονομικό σύστημα. Η επιμόρφωση των επαγγελματιών είναι επομένως ζωτικής σημασίας για την προώθηση αυτής της πρακτικής. Καλύτερη γνώση για τους συνεταιρισμούς πρέπει να προωθείται επίσης σε συνδικάτα και ανάμεσα σε δομές και φυσικά πρόσωπα, των οποίων η αποστολή είναι να ενημερώνουν σχετικά με την δημιουργία ή την μεταβίβαση επιχειρήσεων. Η μετατροπή επιχειρήσεων σε κατάσταση κρίσης σε οικονομικά βιώσιμες τοιαύτες προϋποθέτει μία ακριβή διάγνωση της κατάστασης. Επιπλέον, όσο πιο νωρίς γίνει η διάγνωση, τόσο πιο επιτυχημένη και βιώσιμη θα είναι η ανοικοδόμηση της επιχείρησης. Οι αρχές όλων των επιπέδων πρέπει να συνεργάζονται με το συνεταιριστικό σύστημα, για να διευκολύνουν την καθιέρωση έγκαιρων διαγνώσεων για επιχειρηματικές κρίσεις και για την πραγματοποίηση του μετασχηματισμού τους σε συνεταιρισμούς. Τα Συνδικάτα πρέπει να συνδέονται με αυτές τις διαδικασίες. Ευνοϊκά δικαιώματα πρέπει να δίνονται στους εργαζομένους με σκοπό να έχουν τις καλύτερες συνθήκες για προσφορά εξαγοράς της επιχείρησης, που αντιμετωπίζει κλείσιμο. Άμεσοι οικονομικοί μηχανισμοί, που στοχεύουν στο να βοηθούν εργαζόμενους να ε- πενδύσουν σε επιχειρήσεις ή σε κατάσταση κρίσης ή χωρίς κληρονόμους (με σκοπό να 90

108 θέσουν σε εφαρμογή επιχειρηματικές μεταβιβάσεις σε εργαζόμενους συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον συνεταιριστικό τύπο), πρέπει να ενθαρρύνονται εντόνως. Μηχανισμοί όπως οφέλη για ανέργους ή οποιαδήποτε άλλα οφέλη διαθέσιμα για απολυμένους εργαζόμενους πρέπει να διατίθενται, έτσι ώστε οι εργαζόμενοι, που είναι πρόθυμοι να τα χρησιμοποιήσουν ως κεφάλαιο για προσφορές. Συγκεκριμένες κρατικές παροχές βοήθειας πρέπει να υιοθετηθούν από τα Κράτη, σε συντονισμό με την οικονομική πολιτική τους, ευνοώντας την διάσωση και την ανάπτυξη οικονομικά βιώσιμων επιχειρήσεων, οι οποίες απειλούνται από κλείσιμο, συγκεκριμένα μέσω επιχειρηματικών μεταβιβάσεων στους εργαζόμενους. ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Νομικά πλαίσια πρέπει να υιοθετούνται για την δημιουργία συνεταιριστικών οριζόντιων ομάδων, καθώς επίσης και μέτρα πρέπει να λαμβάνονται για την προώθησή τους. Πρέπει να ενθαρρύνονται ενδο-συνεταιριστικά δίκτυα μικρομεσαίων επιχειρήσεων με την συνεταιριστική μορφή (πχ. Συνεταιρισμοί τεχνιτών, συνεταιρισμοί μεσαίων επιχειρήσεων, συνεταιρισμοί δραστηριοτήτων και εργασίας, κλπ.). Τα προαναφερθέντα δίκτυα πρέπει να ενθαρρύνονται, γιατί ενδυναμώνουν σημαντικά την βιωσιμότητα των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Αυτά τα δίκτυα είναι κυριολεκτικά ο μόνος τρόπος, με τον οποίο μικρομεσαίες επιχειρήσεις μπορούν να είναι πηγή καινοτομίας. Ενδοσυνεταιριστικά διεθνή δίκτυα μικρομεσαίων επιχειρήσεων με συνεταιριστική μορφή πρέπει να ενθαρρύνονται, ιδιαίτερα σε στρατηγικούς τομείς. Πρέπει να προωθείται η δημιουργία και η ενδυνάμωση οργανισμών επιχειρηματικής αλληλοϋποστήριξης ανάμεσα σε βιομηχανικούς και συνεταιρισμούς παροχής υπηρεσιών. Τα προαναφερθέντα ισχύουν και για τον χώρο της οικονομίας, επιμόρφωσης και εκπαίδευσης, υπηρεσιών επιχειρηματικής και νομικής συμβουλής κλπ., που από κοινού διοικούνται και ελέγχονται από επιχειρήσεις που τα χρησιμοποιούν. Πρέπει να ενθαρρύνεται η δημιουργία διεθνών επιδοτήσεων για την υποστήριξη και την προώθηση συνεργασιών μεταξύ συνεταιρισμών διαφορετικών χωρών. 91

109 92

110 93

111 94

112 Υποσημείωση 7 Δήλωση Διευθυντή Συνεταιρισμών Ευρώπης για την Ελλάδα στην εφημερίδα Guardian

113 21/6/2015 Co operation an alternative to austerity, says co operative expert Guardian Sustainable Business The Guardian Co-operation an alternative to austerity, says co-operative expert Director of Co-operatives Europe believes there is an immediate role for co-ops in Greece Simon Birch Tuesday 6 November GMT Co-operatives are a badly needed alternative to the austerity policies that are currently crippling the crisis-hit economies of Greece and southern Europe says the director of Cooperatives Europe. Speaking to the Guardian at the end of the Co-ops United conference in Manchester, Klaus Niederländer said: "There is clearly an immediate role for co-ops in the Greece where we're seeing huge swathes of the Greek economy being sold off to the private sector at knockdown prices. Why not set up co-operatives that can be owned by the people themselves rather than external investors who just want to drain off the cash-flow?" "It's not going to solve all the problems in the Greek economy of course, but there is a great deal of evidence that points towards the co-operative enterprise business model as being of great benefit to the long-term recovery of the Greek economy." Whilst at the local level people in Greece are actively organising new co-ops that for example are directly linking consumers with farmers, this has yet to translate into a bigger, national movement. "The main barrier to the Greek co-op sector is that the legal framework doesn't yet provide the support to enable growth on a national scale," says Niederländer. Whilst the grassroots co-operative movement in Greece is now focussing its efforts on getting a completely new law for Greek co-ops through parliament, Niederländer doubts that this new law will come any time soon. "Unfortunately the Greek parliament doesn't have the best track record of developing legislation and getting it approved in a short time-frame." Further west in Spain the picture is one great regional variations says Niederländer, with the northern provinces of Catalonia, Galicia and the Basque country having strong cooperative sectors which have proved to be able to withstand the worst impact of the Spanish economic crisis. Niederländer cites the example of Mondragon, the giant Basque co-op whose continued success has helped the Basque Country stem its unemployment rate to just half of that of enterprise network/2012/nov/06/co operation alternative austerity 1/2

114 21/6/2015 Co operation an alternative to austerity, says co operative expert Guardian Sustainable Business The Guardian the Spanish average. In Italy a recently published survey by the European Research Institute on Co-operative and Social Enterprises provides more evidence of the ability of co-ops to outperform regular businesses in the face of an economic downturn. The survey found that between 2006 and 2010 co-operatives in the Trentino region of Italy outperformed shareholder companies in Bologna by a factor of almost three to one. The Trentino region of northern Italy has one of the most vibrant co-operative sectors in the country with co-ops making up 90% of the agricultural sector and 60% of the banking and financial services sectors. "The strength of the co-operative banking sector in Trentino leads to banks collecting local money that is re-invested back into the local economy," says Niederländer. "Crucially money isn't leaking outside the region and this is the secret of successful cooperative-based economies." Dan Gregory winner of the Ethical Consumer 2012 essay prize 'Is there a co-operative alternative to capitalism?' which was announced during Co-ops United, says that it's vital that policy makers are made aware of the strength of the co-operative model. "Spanish co-operatives have seen an increase in employment by an average of over seven per cent in the last quarter of 2011 despite wider unemployment at record levels," says Gregory an advisor at Common Capital, adding that: "Co-operatives have higher resilience in economic crises." Simon Birch has been reporting from the Co-operatives United event in Manchester This content is brought to you by Guardian Professional. To join the social enterprise network, click here. More blogposts Topics Social enterprises Co-operative Group Europe Greece Financial crisis More enterprise network/2012/nov/06/co operation alternative austerity 2/2

115 Υποσημείωση 8 Μαζί με τον Jose Orbaiceta από την Αργεντινή, πρόεδρο της CICOPA Αμερικής και τον Arildo Mota Lopes από τη Βραζιλία, αντιπρόεδρο της CICOPA Αμερικής

116 ΑΘΗΝΑ 13 ΜΑΙΟΥ 2013 Συζήτηση: Συνεταιρισμοί Εργαζομένων και Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις Καλεσμένοι της CECOP-CICOPA (Συνομοσπονδία Συνεταιρισμών στη Βιομηχανία και τις Υπηρεσίες), βρεθήκαμε στην Αθήνα για μια ενδιαφέρουσα συζήτηση σχετικά τόσο με τη δημιουργία συνεταιρισμών εργαζομένων και κοινωνικών συνεταιριστικών επιχειρήσεων, όσο και τη μεταβίβαση ιδιωτικών κεφαλαιουχικών επιχειρήσεων στους εργαζομένους τους. Το παράδειγμα της ΒΙΟΜΕ είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση ιδιωτικής κεφαλαιουχικής επιχείρησης η οποία αντί να οδηγηθεί στο κλείσιμο (με αποτέλεσμα να χαθούν θέσεις εργασίας και τεχνογνωσία), οι εργαζόμενοι αποκτούν τόσο τη διαχείριση όσο και την ιδιοκτησία της επιχείρησης με σκοπό τη συνέχιση της λειτουργίας της. Εκτός από εκπρόσωπο της ΒΙΟΜΕ, υπήρχαν και εκπρόσωποι από την κίνηση 136 για την απόκτηση της ΕΥΑΘ, από τον ραδιοφωνικό σταθμό FLASH αλλά και άλλες παρόμοιες πρωτοβουλίες. Ο Bruno Roelants (γενικός γραμματέας της CECOP-CICOPA Ευρώπης) μίλησε για τη σημασία της δημιουργίας μιας πλατφόρμας-δικτύου η οποία θα μπορούσε να προσφέρει: Μεταφορά τεχνογνωσίας από χώρες όπου οι μεταβιβάσεις επιχειρήσεων στους εργαζομένους είναι συνηθισμένη πρακτική (Γαλλία, Αργεντινή, Ιταλία, Ισπανία), παροχή συμβουλευτικής σχετικά με την οικονομική ανάπτυξη των επιχειρήσεων αυτών, εκπαίδευση, κατάρτιση, μικροπιστώσεις κλπ. Ο Claude Dorion από τον Καναδά μίλησε για τη σημασία ανάπτυξης της αίσθηση της αυτοευθύνης και της συνεργατικής κουλτούρας η οποία είναι απαραίτητη σε επιχειρήσεις όπου οι εργαζόμενοι έχουν τον αποκλειστικό έλεγχο αλλά και την ιδιοκτησία της επιχείρησης.

117 Ο Pierre Laliberte από το Διεθνές Γραφείο Εργασίας (I.L.O. του Ο.Η.Ε) μίλησε για το ρόλο που θα μπορούσε να παίξει το ILO στην Ελλάδα στην προσπάθεια διαμόρφωσης ενός κατάλληλου νομικού πλαισίου για τις μεταβιβάσεις επιχειρήσεων. Ο Maurizio De Santis από τη Legacoop (Ιταλία) μίλησε για τη δική του πολυετή εμπειρία στον τομέα της μεταβίβασης επιχειρήσεων και παρουσίασε τις ιδέες του σχετικά με την πλατφόρμαδίκτυο. Μίλησε επίσης για τη διαφορετική προσέγγιση που έχουν οι ιδιωτικές κεφαλαιουχικές επιχειρήσεις, οι οποίες χρησιμοποιούν την εργασία για να παράγουν κέρδος, σε σχέση με τους συνεταιρισμούς εργαζομένων, οι οποίοι χρησιμοποιούν το κέρδος για να παράγουν εργασία (νέες θέσεις). Στη μία περίπτωση δηλαδή το κέρδος είναι ο σκοπός ενώ στην άλλη είναι το μέσο. O Arildo Mota Lopes από τη Βραζιλία, ως αντιπρόεδρος της CICOPA Αμερικής, μίλησε για τη σημασία της εκπαίδευσης ώστε η μεταβίβαση αλλά και η λειτουργία της επιχείρησης να είναι επιτυχημένη. Μίλησε για τη βοήθεια που είχαν λάβει στη Βραζιλία από την Ισπανία (Συνεταιριστικός Όμιλος Mondragon από το 1977) και την Ιταλία αλλά και το σημαντικό ρόλο που έ- παιξε η δυνατότητα συσπείρωσης και δικτύωσης των συνεταιρισμών και των συνεταιριστικών οργανώσεων στη Βραζιλία. Ο Jose Orbaiceta από την Αργεντινή, ως πρόεδρος της CICOPA Αμερικής μίλησε για την α- νάπτυξη που είχε το συνεταιριστικό κίνημα στην Αργεντινή όταν με την κρίση κατανόησαν ότι έπρεπε να κάνουν τα πράγματα με διαφορετικό τρόπο και έτσι οδηγήθηκαν στο συνεταιριστικό επιχειρηματικό μοντέλο.

118 Στην εκδήλωση έγινε και η πρώτη προβολή στην Ελλάδα του ντοκιμαντέρ Together της CECOP-CICOPA Ευρώπης, την οποία το δίκτυο Κ.Α.Π.Α. είχε τη χαρά να υποτιτλίσει στα ελληνικά. Θα είμαστε σε επαφή με τη CECOP-CICOPA για να συνεχίσουμε την προσπάθεια δημιουργίας αυτής της πλατφόρμας-δικτύου η οποία θα υποστηρίζει τόσο τα εγχειρήματα μεταβίβασης επιχειρήσεων στους εργαζομένους, όσο και τις προσπάθειες δημιουργίας συνεταιρισμών εργαζομένων και κοινωνικών συνεταιριστικών επιχειρήσεων. Δίκτυο Κ.Α.Π.Α.

119 Υποσημείωση 9 Εκπαιδευτικό υλικό του Συνεταιριστικού Ομίλου Mondragon

120 Curso: Dirección y gestión de entidades cooperativas y de la economía social - ACI A... Page 1 of 2 Go 14 captures 28 Ιουν Απρ 12 Mapa del sitio English Website Area para miembros Contacto Sindicación Portada del sitio Servicios Curso: Dirección y gestión de entidades cooperativas y de la economía social Enviar por Versión para imprimir Compartir: La Alianza Cooperativa Internacional de las Américas tiene como misión representar y defender el Movimiento Cooperativo de América, así como promover su desarrollo e integración. El mundo de hoy implica nuevos retos para promover los valores y principios cooperativos, para que continúen siendo una práctica sustentable y un motor de desarrollo en los contextos económicos, sociales y culturales de cada país. Para poder darle cumplimiento a nuestra misión y al quinto principio cooperativo "Educación, entrenamiento e información", la ACI-Américas en acuerdo con Mondragón Unibersitatea, Innómades e Ihardun Multimedia S. Coop, ofrece la oportunidad de acceder al un curso autoformativo con contenidos especialmente diseñados para las organizaciones cooperativas y de la economía social. Ofreciendo la posibilidad de acceder a una certificación otorgada directamente por ACI-Américas y Mondragón Unibersitatea. El programa se compone de ocho módulos formativos que pueden tomarse individualmente o bien en su totalidad, en cada caso puede optar por la certificación respectiva. Cada uno de ellos es ofrecido en modalidades educación a distancia e incluyen dentro del paquete formativo un sistema de software que se instala en cualquier servidor informático, llamado Plataforma Tutorial. La Plataforma Tutorial permite albergar y gestionar los diferentes contenidos temáticos que forman parte del programa realizando además, las funciones de comunicación (entre los alumnos y sus tutores) permitiendo el seguimiento, la dinamización, la evaluación y otros elementos del trabajo de autoformación. Para completar el proceso, se ofrece la posibilidad de efectuar sesiones presenciales, que sirven para desarrollar prácticas de lo impartido. Curso "Dirección y gestión de entidades cooperativas y de la economía social". 28/1/2013

121 Curso: Dirección y gestión de entidades cooperativas y de la economía social - ACI A... Page 2 of 2 Es un Curso de nivel avanzado con certificación de ACI-Américas y Mondragón Unibersitatea. Los módulos que ofrece programa son los siguientes: Go Módulo 1: Las Claves Del 14 Cooperativismo: captures Valores Y Desarrollo 28 Ιουν Απρ 12 Módulo 2: Cómo Se Gestiona Una Empresa Cooperativa I Módulo 3: Cómo Se Gestiona Una Empresa Cooperativa II Módulo 4: Negociación Y Resolución De Conflictos Módulo 5: Plan Estratégico Y Plan De Gestión Anual Cooperativos Módulo 6: Plan de Mercadeo y Mercadeo Estratégico Módulo 7: La Gestión De Equipos Módulo 8: Gestión Económica Cooperativa Cada módulo comprende los siguientes elementos autoformativos estructura: 40 horas autoformativas en CD 2 horas de nuevos contenidos On Line. 4 horas de teletutorización. Los contenidos están diseñados para ser recibidos alternativamente por personas individuales o bien grupos de personas y pueden solicitarse específicamente sobre el tema de interés o bien poder optar por la una certificación otorgada directamente por ACI-Américas y Mondragón Unibersitatea completando el programa en su totalidad. VER PRESENTACION DETALLADA DEL CURSO Y PROCEDIMIENTO DE MATRICULA RECURSOS INFORMATIVOS Biblioteca en línea Legislación cooperativa Estadísticas Declaraciones de ACI Videoteca cooperativa Principios y valores cooperativos SERVICIOS Curso de dirección y gestión Incidencia y desarrollo cooperativo Balance Social Fundepos TEMAS Y SECTORES Juventud Equidad de Género Cooperativas financieras Cooperativas de seguros Ambiente y cooperativas Red de Universidades Alianza Cooperativa Internacional para las Américas - Sitio xhtml / css válido desarrollado con tecnología 28/1/2013

122 Υποσημείωση 10 Paper Jose Mari Luzarraga UNDERSTANDING MONDRAGON GLOBALIZATION PROCESS: LOCAL JOB CREATION THROUGH MULTI- LOCALIZATION

123 UNDERSTANDING MONDRAGON GLOBALIZATION PROCESS: LOCAL JOB CREATION THROUGH MULTI-LOCALIZATION Facing globalization threats to community stability Jose Mari Luzarraga Monasterio Mondragon Unibertsitatea Dr. Dionisio Aranzadi Telleria Universidad de Deusto Dr. Iñazio Irizar Etxebarria Mondragon Unibertsitatea Abstract The stability of local communities is threatened by globalization and the international industrial migration process. This article explores Mondragon s international multilocalization strategy as an effective strategy to avoid de-localization and defend parent cooperatives employment while creating new jobs in developing countries. At the end of 2006, the Mondragon Cooperative Corporation (here after MCC) located in the North of Spain, had 25 Globalized Cooperatives with 65 production plants abroad employing people. Based on the Mondragon cooperatives activity between , this paper: - Measures the relationship of creating employment abroad and defending employment at home. - Analyses the impact that having production plants abroad has on the number of members vs. non members evolution in the parent cooperative and in the company as a whole. This research includes analysis from 40 production plants in China, India, Mexico, Brazil and Eastern Europe. Resumen Las comunidades locales están amenazadas por el proceso migratorio industrial internacional de la Globalización. Este artículo analiza la estrategia de multilocalización internacional de Mondragón para evitar la des-localización y defender el empleo en las cooperativas matrices al tiempo que crea empleo en países en vías de desarrollo. En 2006, Mondragon Corporación Cooperativa (MCC en adelante), situada en el norte de España, tenía 25 Cooperativas Globales con 65 fábricas productivas en el extranjero que empleaban a personas.

124 Basado en la actividad de las cooperativas industriales de Mondragón de , el presente articulo: - Mide la relación existente entre crear empleo exterior y defender empleo en casa. - Analiza el impacto de tener plantas de producción en el exterior en la evolución del numero de socios vs. no socios en las cooperativas matriz y en total. Esta investigación contempla el análisis de 40 empresas participadas en China, India, Méjico, Brasil y Europa del Este. Resumé Les communautés locales sont menacées par le processus migratoire industriel international de la Globalisation. Cet article analyse la stratégie de multilocalisation Internationale de Mondragon pour éviter la deslocalisation et défendre l emploi au milieu des matrices coopératives et en même tant créer des emplois dans des pays en voie de développement. En 2006, Mondragon Corporation Coopérative (MCC), située au Nord de l Espagne, possédait 25 Coopératives Globales avec 65 fabriques productives à l étranger que employaient personnes. Basé sur l activité des coopératives industrielles de Mondragon de , cet article : - Mesure la relation existante entre la création d emplois extérieur et la défense des emplois locaux. - Analyse l impacte d avoir des unités de production à l étranger dans l évolution du nombre de travailleurs associés et non associés dans la matrice coopérative ainsi qu internationalement. Cette investigation contient l analyse de 40 unités de production en Chine, Inde, Mexique, Brésil, et en Europe de l Est. 1. INTRODUCTION As a result of the worldwide acceleration of economy globalization, we are witnessing an unprecedented creation of multinational production plants in developing countries, and a North-South and West-East industrial migration process. In the international Free Trade framework, firms pursue lower cost and market growth expectations in the socalled BRIC Countries 1 (Brazil, Russia, India and China) to succeed in the global markets. 1 This concept was presented in Dreaming with BRIC Goldman Sachs report in It predicted that Brazil, Russia, India and China would be giant economic forces in the coming century. 2

125 At the end of 2006 MCC s international structure employed people worldwide. Over are working abroad in the 65 production plants participated in by the 25 Parent cooperatives, with at least one factory abroad (hereafter refers to as GLOBAL COOPS) 2. Mondragon s Globalization Process has several key aspects to be analysed: the maintenance of the cooperatives values at home and abroad, the impact of foreign subsidiaries upon the economic development of their regions abroad, the subsidiaries workers participation in management, profits and property, and the subsidiaries impact on the parent cooperatives. This article is focused on the impact of international multilocalization strategy on parent cooperatives local jobs and the evolution of cooperative employment 3. Industrial capitalist firms, to remain competitive, may assume parent companies downsizing or closing as strategic alternatives. Mondragon, as a worker cooperative committed to their coop member s community, cannot. International multi-localization Foreign Direct Investment (hereafter refers to as FDI) seems to be the solution to avoid de-localization, thus defending their local community from the trigger of globalization threats, unemployment. This article addresses the following questions: First, do Mondragon s GLOBAL COOPS through multi-localization FDI, better defend local community stability creating more jobs in the parent Cooperatives and in their local community? Second, does Mondragon FDI policy have an impact on the evolution of Parent Cooperatives number of coop members vs. non members over time? 2 The so called in literature multinational cooperative holdings (Cote 2001, Spear 2001) 3 In this article we use indistinctly cooperative employment as cooperative members jobs and non cooperative employment as non cooperative members jobs. 3

126 In order to answer these questions, we use a specific database based on MCC s Companies annual activity reports for This paper brings together and contributes to three literature mainstreams. The first includes the paper by Inbroscio, Williamson and Alperovitz (2003) who present different place-based ownership models as a better counterforce to globalization s threats to local community stability. We address this issue, presenting Mondragon and their international defensive strategy to maintain local community stability as a worker cooperative empirical example. The second mainstream investigates the impact of Mondragon s multi-localization FDI policy on cooperative principles and non-cooperative employment evolution (Bakaikoa et al.2004 or Cheney 1999). Our contribution is that we present new data based on a quantitative analysis of Mondragon s cooperative member s evolution in Parent Cooperatives. Finally, we present the case of Mondragon in Spain, adding new data to Economic Geography research on FDI impact on parent companies employment (Barba Navaretti and Castellani 2003) and on developing countries support through employment (Karnani 2006) This article is the result of a four-year research project conducted during by Mondragon University 4. The overall research, as whole is considered a Single Holistic case study (Yin 2003), combining different research methodologies from Mondragon cooperatives archival analysis, more than 100 interviews with MCC employees worldwide, an analysis of 40 production plants in China, India, Mexico, Brazil, Eastern 4 The whole research was undertaken with the financial support from the Social Economy Department of the Basque Government, in collaboration with Mondragon University. 4

127 Europe and Turkey and 9 holistic multiple case studies of Mondragon international subsidiaries best practices. 2. THE MAINTENANCE OF THE COOPERATIVE IDENTITY IN THE GLOBALIZATION PROCESS Globalization breaks industrial firm s national and local structure. To remain competitive in global markets, companies look for new international placements to reduce costs by investing in lower labour cost countries (LDC) based on an industrial activity Vertical Integration (VFDI), access to market share in new emerging countries through Horizontal integration (HFDI) or a combination of both. This globalization race results in de-localization, companies closing their parent companies industrial activity to immediately open the same activity abroad (Irizar 2006), a re-location when the activity closed does not come from the parent company, or an expansionist multi-localization, when the new factory opened abroad does not necessarily mean the closings of an existing factory. 5 These industrial localization movements have a substantial impact on local communities stability. On the one hand, foreign firms employment and FDI contribute to socio-economic development and a step forward in terms of poverty reduction (Karnani 2005, Sachs 2005 or Mandle 2001), although this assumption has been questioned by numerous scholars 6. On the other hand the global market competition results in manufacturing firms downsizing and shutting down operations in 5 Literature is using de-localization, delocation or relocation being its French translation délocalisation Spanish translation deslocalización (see IRIZAR 2006, Husson 2005) 6 See Anderson and Cavanagh, Field Guide to the Global Economy, 47 or Dani Rodrik, The new Global Economy and Developing Countries: Making Openness Work, Washington: John Hopkins University Press. Collected also in Williamson, Inbroscio and Alperovitz 2001, p

128 those countries with higher labour costs, which has an important social and economical impact. (Moore 1996). Recent studies conclude that even though parent companies employment declines, it would have declined even more if these firms had not invested abroad. (Barba Navaretti 2003). According to the European Commission, de-localization is the biggest worry of the European (E15) community. Economic Geography emerges as an alternative to this phenomenon, attempting to reinforce the importance of place-based socio-economic development and the role of community enterprises or industrial worker cooperatives. (Hudson 2001, Williamson et al 2002). Here we find, probably, the biggest difference between firms committed or not to its local community. An industrial capitalist firm, to remain competitive can face the challenge of globalization with at least two options or strategies: multi-localization or de-localization. A worker cooperative committed to their coop members community, has only one option, multi-localization, what is more, it seems to be the solution to avoid de-localization, defending their local community from the impact of globalization s trigger threat, unemployment. But the globalization process is also affecting community-based, democratic and social enterprise structures. The traditional local structure of worker cooperatives was not adequately prepared to compete in a capitalistic global market. The new global structures were needed by the cooperatives, causing a demutualization or a cooperatives hybridization process (Spear 2001, Borzaga 2001). This has lead to the appearance of new cooperative realities Cooperative holding (Cote 2001, Chaves 6

129 1999) and new concepts such as neo-cooperativism (Larrañaga 2005) or coopitalism (Defourny, 1999). That was the case for Mondragon, which, as a network of worker cooperatives committed to the Basque region 7 choose to handle foreign investment in a multilocalization strategy, opting to use FDI on private companies while creating new greenfield affiliate firms abroad or while acquiring partially (through joint ventures) or firms owned exclusively by a Coop. This fact has been pointed out as a divergence from their traditional cooperative approach and a mutation of its model in the sense that MCC behaves as a traditional capitalist employer operating in low-wage countries (Huet 1997) with a capitalist expansionism growth illogic for worker-owned business finite growth ethic, sacrificing the long-valued buffer zone between them and the turbulence of the international market (Cheney ). At the same time, some authors keep a close look on the Mondragon Cooperative Experience s evolution, with the hope that infant affiliate companies evolve through adolescence to maturity, following their Parent Companies spirit (Vanek 2007), the possibility of MCC becoming a new Democratic Multinational Enterprise (Errasti et al 2003), or one of the best examples of democracy in the business world (Malone 2001). At the end of 2006 the 12 Industrial divisions of MCC employed people, cooperative members, employees working abroad in 65 production factories of 25 Multinational Cooperative Companies (GLOBALCOOPS) and international sales 7 According to MCC mission statement approved on the VII Congress on May

130 represented 56,7% of their total sales. 9 This makes MCC the 7 th biggest corporation in Spain in total sales and the first of the European ranking in Employee Shareownership companies MULTI-LOCALIZATION VS. DE-LOCALIZATION Contrary to what one might think, MCC s first international steps had no strategic plan nor did a debate about globalization of cooperatives take place. According to MCC s international department director If we could have maintained our business here we would not have moved abroad. and followed with We were doing what we had to do; the worst service we could do to the society was to disappear 11. The decisions were taken to defend local employment in the coming future. That was the case with one of the first factories created abroad back in COPRECI S.Coop 12, a cooperative that makes components for household appliances (founded in 1963) was asked to open a factory in Mexico by their US customer in order to continue being a strategic global provider. Curiously the same US client recently (2006) has relocated their factory to China, COPRECI Group still provides the same product but now from their production plant in China. COPRECI Mexico is still open, with a 600 employee s workforce and lead by a Mexican general manager that recently has become a Coop collaborator -member 13. Once MCC opted to remain competitive in its markets competing at home and abroad against multinationals (Clamp 2003) the necessity of international multi-localization became apparent. As far as the issue of competitiveness is concerned, several studies 9 Based on MCC 2006 annual report and its cooperatives annual reports. 10 According to Actualidad Economica No1258, June 2006 and European federation fo Share Ownership 11 Herrasti J., 2005, Mondragon International Congress, Openning Session 12 Copreci S.Coop at the end of 2006 Copreci S.Coop in Aretxabaleta (Mondragon region) had 863 employees being 688 coop members. Copreci Group had employees spread worldwide in their 6 factories. As a Copreci spin-off was created in 1973 Orkli S.Coop that at the end of 2006 had 697 employees being 476 coop members. 13 Copreci s international collaborator coop members policy is one of the best practices analyzed in the current research that will be published in future papers. 8

131 have shown that multinationals perform better than companies limited to one country in global and local markets. 14 As we mentioned before, for a traditional capitalist firm delocalization or relocation is an alternative, for a worker cooperative is not. This defensive strategy, which may anticipate a shorter or longer future, has been the common cause behind all MCC international projects abroad. Given the fact that the international dimension was identified as a fundamental tool for Mondragon industrial cooperatives competitiveness, a specific Internationalisation department was created in the new MCC central services structure in The first Internationalisation four-year plan was launched for with one objective, to promote the cooperatives internationalisation process. How has Mondragon been able to maintain employment in the parent companies in the Mondragon region where labour costs are 5-8 times higher cost than in Eastern Europe or than in China or India? 16 The phenomenon of downsizing, plant closures and multiple layoffs has reached crisis proportions in high cost labour countries in Northern Europe and in the North of the US 17. In order to avoid this same fate, MCC needed to globalize and quickly. A new slogan in the minds of MCC managers typified their approach: How many new jobs do we need to create abroad to maintain one job at home? 18 It has been already almost 20 years since Mondragon s first production plant was created abroad and since 1996 there exists homogeneous, comparable data for the 14 See for instance, Doms and Jensen (1998) provide evidence on the US, Criscuolo and Martin (2003) and Girma, Kneller and Pisu (2003) on the UK, Castellani and Zanfei (2003) on Italy and Bellman and Jungnickel (2002) on Germany. 15 MCC Corporative Internationalization Strategic Plan See Eurostat 2004, Irizar 2006 or CH-ina Survey 2005 Behind the China Kaleidoscope 17 See Williamson, Imbroscio and Alperovitz Making a place for a community to have a deep theoretical and empirical analysis of US impact of freer international trade. (p 9-16, 31-41) 18 This question was mentioned in almost all the 100 interviews conducted with Mondragon managers 9

132 Mondragon Cooperatives activity. We believe this is sufficient time to do a quantitative analysis of the social and economical efficiency of this international strategy. Therefore, we have chosen to analyze MCC Global activity during for MCC Industrial Division Cooperatives. Furthermore, we focus on what Ormaechea (co-founder of MCC 19 ) considers worker s cooperatives most important action, employment growth. This is done at three levels: the level of the Parent cooperative, the level of the Mondragon Region local community and the global level (Parent Coop + traditional environment + abroad). We compare those cooperatives with at least a production plant abroad (GLOBAL COOPS) with the rest of the industrial LOCAL COOPS. At the end of 2006, we identified 25 GLOBALCOOPS with 65 production plants abroad. (See Figure 1) Previous research on international multi-localisation impact on employment As we mentioned before, several studies have analyzed the impact of FDI and international multi-localization dimension on firms competitiveness and economic performance. FDI impact on employment has not been so widely studied and the debate is still ambiguous depending on the methodology used and the countries analyzed. Some of the relevant descriptive studies done in the 90s in the US (Scott 2000, Kletzer 1998 or Sachs and Shatz 1994) conclude that trade has been a net destroyer of domestic jobs, estimated at 40% of manufacturing jobs lost in the United States during 1978 and They also conclude that a direct relationship exists between job displacement rates and import penetration. 19 See IRIZAR, I.,2006, Chapter 4, pp where Ormaechea, co-forunder or ULGOR the first cooperative in Mondragon created in 1956 and President of MCC during , affirms Cooperatives have a strong social commitment, it s most important action, even if it is not always been recognize, their compulsive commitment to maintain and create employment. 10

133 But it has only been in the last decade when due to more reliable datasets 20 and the use of more sophisticated regression approaches, that several studies analysing the direct impact of FDI on parent companies, downsizing and employment destruction have appeared (Barba Navaretti and Castellani 2003 or Kiyota and Matsuura 2006)). Barba Navaretti s studies are especially relevant (Navaretti et al 2003 and 2006). These studies measure the impact of FDI investment on employment growth using propensity score matching while analyzing firms in Italy and France during They also conclude that the parent companies employment reduction would have been greater if those firms did not follow a multi-location strategy through FDI. Based on propensity score matching a counterfactual statement was created to estimate what would be the hypothetical behaviour in the event that the company would not have invested abroad. (A version of this methodology is used in the current study. Test 2: H3 and H4) International multi-localization can respond to a Vertical industrial Integration (VFDI) or Horizontal industrial integration (HFDI) strategies. Even if differences exist in the previous approach, according to some studies, both strategies (VFDI and HFDI) tend to unify. Current FDI investment flows pursue a cost production reduction and a market access at the same time. That it is the case with continental European FDI into the new EU members Poland, Czech Republic. (Becker 2005). Most of the researches try to compare Multinational firms (MNE), LOCAL and those local companies that assume FDI and for the first time switch to MNEs (hereafter refers 20 The databases used in some of the studies have records since late 90s, that is the case of the French Enquêtes filiales maintained by the Direction of Foreign Economic Relations (DREE) of the French Ministry of Economic and Finances, which has records of firm with more than 20 employees investing abroad for the first time between 1995 and The Italian Reprint directory, maintained by the Polytechnic of Milan and the Italian Institute for External 1993 and 1998 or the Japanese Kigyou Katsudou Kihon Chousa Houkokusho prepared annually by the Research and Statistics Department, METI ( ). 11

134 to as SW). It is widely accepted that MNEs behave better in terms of economic performance. Another relevant aspect is firm ownership. Conclusions about their performance on employment destruction differ, being wider accepted than the theory that FOREIGN companies have greater employment volatility. Economic geography proposes place-based ownership models as a strong alternative to local employment instability. With ownership and control held in a more collective or community-oriented fashion, such enterprises tend to anchor or root investment more securely in communities, providing a counterforce to globalization. (Inbroscio, Williamson, Alperovitz, 2003.) Until now, this ownership dimension has not been taken into account in the research conducted on employment growth and multi-location strategy. Another aspects such as the use of net job growth or gross job growth 21, the influence of the difference in wages and geographical distance in between parent companies and their subsidiaries, firm size or the industry and period have been analyzed Empirical analysis and Methodology Our analysis of Mondragon s international multi-localization strategies impact on employment and net job growth addresses the following question: are Mondragon GLOBAL COOPS through FDI, able to defend better than Mondragon LOCAL COOPS local community stability by creating more jobs in the parent Cooperatives and in their local environment? The analysis includes the following primary variables as indicators of cooperative employment: 21 Net Job Growth, is defined as the job creation minus job destruction, this is widely accept but might cause misunderstanding, we can have a negative net job growth with a high job creation. Gross job growth takes into account both job creation and job destruction. 12

135 VARIABLE NAME VARIABLE DESCRIPTION Employment PT Total number of jobs PIN Number of jobs in Spain PCOOP Number of jobs in Parent Cooperative PEX Number of jobs abroad MEM Number of Coop members Coop members vs. Non members MEMdPT Coop members divided by Total jobs (MEM/PT) MEMdPCOOP Coop members divided by Parent Coop jobs (MEM/PCOOP) Table 1: Variable description The sample has been constructed from MCC annual reports. This database includes cooperative activity reports during for Mondragon industrial Cooperatives. For the first time a merged database of Mondragon GLOBAL COOPS exists, allowing us to compare their performance with other cooperatives. WORKFORCE AT 31 DEC. GROWTH GLO_PT 13,318 21,049 32,041 18,723 GLO_PIN 11,884 15,255 18,123 6,239 GLO_PCOOP 11,367 13,832 14,554 3,187 Table 2: MCC Industrial Division workforce: GLOBAL COOPS Source: ex novo, adapted from MCC annual cooperatives reports Two different tests are conducted in order to measure FDI impact on employment generation: Test 1: Comparing GLOBAL COOPS vs. LOCAL COOPS The working hypotheses are: H1: Those Cooperatives with at least one production plant abroad create more jobs IN THEIR PARENT COOPERATIVE. H2: Those Cooperatives with at least one production plant abroad create more jobs IN THEIR LOCAL COMMUNITY. 13

136 Based on PCOOP and PIN two new variables were defined (PCOOP_99) and (PIN_99). These two variables were used to confront both groups as a paired sample in two alternative hypotheses about the distribution: parametric and non parametric The statistical analysis is based on paired samples annually for the period Following both a Parametric, Normal Bivariant Distribution or a Non-parametric one, comparing both samples means in order to measure if a statistically significant difference exists or not and the direction of the relationship. The parametric distribution uses a T-student test being K=n-1. For the non parametric distribution we will use the Wilcoxon test. Test 2: Measuring FDI s impact on employment growth for SW-GLOBALCOOPS It is a descriptive approach to Barba Navaretti and Castellani s (2003) FDI analysis. The working hypotheses are: H3: FDI generates a bigger net-job growth IN THEIR PARENT COOPERATIVE during the three years after starting FDI. H4: FDI generates a bigger net-job growth IN THEIR LOCAL COMMUNITY during the three years after starting FDI. In order to measure the specific impact of FDI on cooperative employment, we have to select SW-GLOBALCOOPS. Therefore, we identified those GLOBALCOOPS at the end of 2006 that were not GLOBAL COOPS in It can be said that those COOPs which assumed their first FDI (opened their first production plant abroad) during the period analyzed ( ) switched from being LOCAL to GLOBALCOOPS. 14

137 SW-GLOBALCOOPS YEAR FIRST FDI FAGOR INDUSTRIAL FAGOR AUTOMATION 1999 MAIER EIKA 2000 DIKAR WINGROUP LKS 2001 FAGOR EDERLAN MATZ ERREKA CIKAUTXO 2002 DANOBAT SORALUCE ORKLI 2004 TAJO 2005 COINALDE Table 3: MCC Industrial Division SW-GLOBAL COOPS ( ). Source: ex novo, adapted from MCC annual reports We have to compare the performance of the SW firms before exante and after expost (the FDI). According to Barba Navaretti and Castellani , the expost SW behaviour needs to be compared with the performance that the company would had if it did not assume the FDI investment. Firms behaviour cannot be replicated as in a laboratory test, therefore propensity score matching is used in order to construct a counterfactual firm with which to compare. It is said, based on the company s previous performance (sales, employment, etc) the closest LOCAL company in the database is selected comparing the expost performance of the SW company with this counterfactual LOCAL company. Inspired by this approach and taking into account that K=14 for our SW-GLOBAL COOPS we create a specific counterfactual LOCAL enterprise. The counterfactual 22 This methodological approach was built in 2003 analyzing Italian firms during Afterwards has been replicate in other countries: 11 European countries (Navaretti and Venables 2004) and Italian and French SWs firms (Navaretti, Castellani and Disdier 2006) with a reliable and robust performance. 15

138 criterion selected is the average of MCC LOCAL COOPS employment growth during the specific years for each SW-GLOBALCOOPS investment date. 23 Concretely we make an adaptation of (SW) and difference-in-difference estimator (DID). The DID estimator compares the difference between pre and post-investment performance growth in both groups. It measures the difference in the change of the steepness of the performance trajectories for the two groups of firms. In our case we only include employment performance (L), not including in the analysis other economic performance (sales, output, etc). We define (SWI) for the expost comparison in between (SW_GLOBALCOOPS) and (HIPOTHETIC) behaviour. We define (LDID) for the comparison in between employment net-job growth expost and exante for both variables: (SW_GLOBALCOOPS) and (HYPOTHETIC) Formally, are given by: α SWI = [ L 1 it+ 3 L 0 it+ 3 ] α LDID Being: = [ L 1 it+ 3 L 1 it 3 ] [ L 0 it+ 3 L 0 it 3 ] L 1 it+ 3 = The mean employment growth achieved by the company on the third year after the company FDI L 0 it+ 3 = The mean employment growth achieved by the counterfactual company on the third year after the company FDI 23 Please note that we do not apply computer propensity score matching. In future papers will be used integrating Basque Country industrial companies database or Spanish worker cooperatives database. 16

139 y 1 it 3 = The mean employment growth achieved by the company on the previous three years before the FDI y 0 it 3 = The mean employment growth achieved by the counterfactual company on the previous three years before the FDI Li t = Employment growth achieved in the three years prior to the FDI i = the specific company K=14 t = the FDI year, being different for each company The statistical analysis is based on paired samples for every SW-GLOBALCOOP. Following both a Parametric, Normal Bivariant Distribution or a Non-parametric one, comparing both samples means in order to measure if a statistically significant difference exists or not and the direction of the relationship. The parametric distribution uses a T-student test being K=n-1. For the non parametric distribution we will use the Wilcoxon test. Results According to the statistical tests results (See Figure 2a): The H1 and H2 are ACCEPTED, Those Cooperatives with at least one production plant abroad create more jobs IN THEIR PARENT COOPERATIVE (H1) and IN THEIR LOCAL COMMUNITY (H2) 17

140 TOTAL COOPS GLOBAL COOPS LOCAL COOPS PT 20,531 18,723 1, % % 21.04% PIN 8,233 6,239 1, % 52.50% 24.71% P COOP 4,285 3,187 1, % 28.04% 13.71% Table 4: Employment growth from 1999 to 2006, measured in net-jobs creation and net-jobs % growth: TOTAL vs. GLOBAL vs. LOCAL COOPS Source: ex novo, adapted from MCC annual reports In the second test we specifically analyzed the impact on employment growth prior to the exante and after expost a local coop is assumed to open an international production plant abroad. The H3 is NOT ACCEPTED and H4 is ACCEPTED. (See Figure 3a and 3b). Based on Mondragon SW_GLOBAL_COOPS annual employment growth during the three years after their first FDI. We may affirm: The production activity abroad through FDI created significantly more jobs IN THE LOCAL COMMUNITY but, even if it created more, is not significantly bigger than the growth IN THE PARENT COOPERATIVE. The employment growth has been compared with the hypothetical performance of SW_GLOBAL COOPS would have if did not assume the FDI. This was measured by the new counterfactual variables (HYPOTHETIC) created to compare with SW growth. 18

141 REAL SW (FDI) HYPOTHETIC (NOT FDI) PT 3, % 11.86% PIN 1, % 11.78% P COOP % 7.56% Table 5: Employment growth since FDI to 3 years after FDI measured in net-jobs created and net-jobs % growth: SW_GLOBALCOOPS vs. HYPOTHETIC From the local community stability, Mondragon GLOBAL COOPS defend their local community employment from globalization threats better. According to MCC, GLOBAL COOPS also have better economic results as far as total sales, international sales, turnover and Parent Cooperatives total sales. 24 In both cases (SW_GLOBALCOOPS) and (HYPOTHETIC) we observed that their annual growth is reduced, coherent with previous studies that affirm that state that lately the employment growth in high cost countries is reduced but less that what would be if these companies did not assume an FDI investment. Unlike previous studies in the case of Mondragon there is not a Parent companies employment net-growth destruction but instead an employment creation. This conclusion is coherent with Inbroscio, Williamson and Alperovitz s (2003) conclusions that presenting place-based ownership models as a superior counterforce to globalization s threats to local community stability. Future studies should specifically confront Mondragon employment growth with neighbour traditional capitalist firms in Spain. The previous analysis may prove that Mondragonians were right in their intuition to use international multi-localization FDI as a tool to maintain and increase cooperative 24 According to J. Herrasti presentation at Basque economy observatory on 2007 February the 28 tt. 19

142 employment at home 25, but the strategy of introducing capitalistic structures might have a direct impact on Cooperatives members evolution. 4. COOP MEMBERS vs. NON MEMBERS: Numerous scholars have recently pointed out the risk of Mondragon s international policy, which is, growing their non-cooperative employment under affiliated private economic structures. The original Mondragon commitment to never employ more than 10% non members was exceed using a variety of contractual relationships. Furthermore, the fact that they do not have a plan to transform these affiliated companies into a cooperative has been considered a departure from cooperative principles (Huet 1997). Therefore our second analysis is focused on Mondragon GLOBAL COOPS 26 cooperative member s evolution and their representation out of the total workforce and the Parent cooperatives workforce. There are previous qualitative analyses on Mondragon workers democratic control degeneration process (Kasmir 1996, Cheney 1999). Our analysis does not measure nor include the qualitative impact, but the quantitative evolution of coop members vs. non members. Empirical analysis We use a quantitative criterion measuring Mondragon s number of coop members over total workforce (MEMdPT) and over Parent Cooperative workforce (MEMdPCOOP). Here again, we compare GLOBAL COOPS with LOCAL COOPS. 25 On Mondragon University postgraduate Master in Cooperativism in March 2007 we had the opportunity to share with A. Cancelo, MCC President in between , he was positively surprised by the historical archival analysis of the strategies they had to promote at that time. 26 The term that academia has given to this new structure of worker cooperatives parent companies owing private branches Multinational Cooperative Holdings. In the current research we will use the term GLOBAL COOPS 20

143 COOP MEMBERS vs. NON MEMBERS GLO_MEM/PT 67.41% 53.09% 38.25% GLO_MEM/PCOOP 78.97% 80.78% 84.22% LOC_MEM/PT 54.96% 60.62% 65.58% LOC_MEM/PCOOP 58.98% 63.91% 74.90% Table 6: MCC Industrial Division Coop member s representation evolution Source: adapted from MCC cooperatives annual reports Methodology and working hypotheses The working hypotheses are: H5: Those cooperatives with at least one affiliated production plant abroad do not necessarily have a smaller number of members out of total workforce INTERNATTIONALLY. H6: Those cooperatives with at least one affiliated production plant abroad do not necessarily have a smaller number of members out of total workforce IN THE PARENT COOPERATIVE. In these two hypotheses we follow the same paired sample analysis done previously on H1 and H2. Results According to the previous test the results obtained (See Figure 4): The H5 is REJECTED; the number of members out of total employees is necessarily smaller for GLOBALCOOPS than LOCALCOOPS measured year by year for the period of The H6 is ACCEPTED; the number of members out of total Parent Cooperative workforce is not necessarily smaller for GLOBALCOOPS than LOCALCOOPS We may conclude that Mondragon s international policy: 21

144 - Does not necessarily affect cooperative employment evolution in Parent Cooperatives. Additionally we may observe that it is bigger in GLOBAL COOPS increasing from 79% in 1999 to 84% in 2006 while LOCAL COOPS go from 59% in 1999 to 75% in Both of them are increasing annually while LOCAL COOPS is increasing faster. - Does affect GLOBAL COOPS cooperative employment evolution internationally. The GLOBAL COOPS increased from 67% in 1999 to 38% in 2006 while LOCAL COOPS went from 55% in 1999 to 66% in Therefore an international workers participation policy is needed. Nevertheless, a specific analysis should be conducted to measure the qualitative dimension of democratic workers participation. 5. DATA AND METHODOLOGY LIMITATIONS In order to properly interpret the previous results the following data limitations have to be taken into consideration: - The period analyzed ( ) is short, especially for using a statistical test. - When considering the expansionist internationalization phase of Mondragon Industrial Coops, all coops except for 5 GLOBAL COOPS are in their 10 first years of globalization. This fact is critical while interpreting the results. - Test 1 is descriptive and not cause-effect : therefore when interpreting, we assume Post hoc, ergo propter hoc. - The criteria used in Test 2, does not include propensity score matching, it should be replicated using the same test, including a database of other industrial companies and cooperatives outside Mondragon. 22

145 - Does not include Information about employment in production plants abroad with less than 3 Million euros, service or sales representative affiliated companies is not included, nor those with a share of ownership by the parent cooperatives smaller than 20%. - The 25 GLOBAL COOPS included are those which at the end of 2006 have a productive plant abroad, this has to be taken into account while interpreting other periods such as alone. - The influence of economic growth in the Mondragon region, Spain, Europe and worldwide during the period analyzed, The conclusions are based on merged information; the different stages, sizes and strategies followed in the globalization process by those 25 GLOBAL COOPS are not analyzed. (forth coming publications on the same dataset will include this analysis) - The employment data analyzed is based on net growth : it does not include people who left the company or those who retired. This fact is especially important when interpreting growth in the number of Coop members. - The information about cooperatives employment has been gathered based on MCC cooperatives annual activity reports and specific information provided by MCC. Information previous to 1999 did not have enough statistical reliability to be included. - Information about ULMA Group employment, which joined MCC in 2001, has been included since that year in order to be coherent with MCC reports. Hypotheses tests including and not including this data have been done with similar results. - A 95% probability was used on H1, H2, H5 and H6 and a 90% probability on H3 and H4. 23

146 - Information of new cooperatives created or cooperatives that closed has not been specially treated. 6. CONCLUSIONS The current paper Multi-localization vs. De-localization demonstrates quantitatively: - The interest of international production multi-localization strategy to deal with globalization s threats to community stability (downsizing and de-localization), based on MCC activity during Mondragon parent cooperatives with foreign production plants, (GLOBAL COOPS) have a bigger net job growth than Mondragon Local Coops in parent cooperative (28% > 14%), in the local community (52%>25%) and in total (141% >21%) during the period analyzed (H1 and H2) - Mondragon Cooperatives FDI has a direct positive impact on employment growth in the local community (21%>12%) and a similar behaviour in the parent cooperative (7,8% = 7,5%) during the three years after FDI investment. (H3 and H4) - Mondragon GLOBAL COOPS number of coop members over total workforce internationally has been strongly affected by their international affiliated companies policy. (H5) - Mondragon GLOBAL COOPS number of coop members out of total workforce at Parent cooperatives has not been significantly affected by their international affiliated companies policy. (H6) Being higher on GLOBALCOOPS (84% >75%) The previous conclusions are coherent with Place-based ownership models as a better counterforce to Globalization threats to community stability (Inbroscio, Williamson and 24

147 Alperovitz 2003). Mondragon Cooperatives not only has maintained but has created new jobs in their local community employment. FDI does not necessarily result on parent companies jobs destruction, (Barba Navaretti and Castellani 2004). In the case of Mondragon Industrial Cooperatives, even exist a positive relationship and creates new jobs. Horizontal integration has been the main reason for cooperatives multi-localization abroad in Brazil, Mexico, India or Turkey. China and some specific cases in Eastern Europe respond to Horizontal and Vertical integration at the same time. We may say that jobs abroad, even in LDC countries, are not especially unskilled ones. The General Manager of the 30% of the production plants in these countries is local, and as an average only one Director from the parent cooperative is working there, so local teams drive the production plants. We conclude, on the one hand globalization presents important threats to local traditional community stability and cooperatives structure. On the other hand leverages the capacity of wealth creation through employment growth 27 on economic developed countries ( new jobs since 1999) and on the developing ones ( new jobs since 1999). But Mondragon Cooperative Experience is not just employment growth, since its very beginning was pursuing a New type of enterprise, coherent with the Human, Christian and Work community solidarity ideals (Aranzadi 1976). On future papers we study the reality of those 65 production plants abroad and their current challenges to evolve from infancy through adolescence to maturity (Vanek 2007). 27 As mentioned previously this contribution is considered by Ormaechea, co-founder of ULGOR, the first cooperative in Mondragon, the most important contribution of cooperatives to society. Additionally according to Karnani 2005 Fortune at the bottom of the pyramid: a mirage, creating opportunities of steady employment at reasonable wages is the best way to eradicate poverty. 25

148 7. FIGURES GLOBAL COOPS AFFILIATED COMPANIES COUNTRY ACTIVITY CIKAUTXO FAGOR EDERLAN MAIER COPRECI EIKA Cikautxo CZ CZECH R. Cikautxo SK SLOVAK R. Nova Paranoa Fundicao Brasileiras BRAZIL BRAZIL Fagor Ederlan - Slovensko SLOVAK R. Maier UK UK Maier CZ CZECH R. Copreci Mexico MEXICO Copreci CZ CZECH R. Copreci Brasil Copreci Systems Copreci Turkia Copreci China BRAZIL ITALY TURKEY CHINA FONDEIK sro CZECH R. CZEika sro CZECH R. Eika Mexico Eika Polska MEXICO POLAND FAGOR ELECTRONICA FAGOR Thailand THAILAND Semiconductors Erreka Mex MEXICO Plastic products for automotive and household MATZ ERREKA Matz-Erreka-Kovoplast CZECH R. products ORKLI TAJO Orkli Ningbo Orkli Do Brasil CHINA BRAZIL Treboplast CZECH R. Tabiplast POLAND EMBEGA Embega Polska POLAND Household electrical components ELECTRA VITORIA ULMA CONSTRUCCION ORBEA Quality Lifts Products Sprinte EV Elevadores EV Internacional Bauma Alpi Nantont Huarong Orbea USA Lusorbea Montagem Bicic. UK FRANCE MEXICO POLAND ITALY CHINA USA PORTUGAL COINALDE Coinalde Polska POLAND DIKAR WINGROUP IRIZAR Shanghai Wingroup Ningbo East Armortech Industries Irizar Tianjin Irizar Magreb Irizar Brasil Irizar México Irizar TVS Irizar Southern Africa PTY Extra Electro Menagers Fagor Mastercook FAGOR ELECTRODOMESTICOS Fagor Brandt FAGOR INDUSTRIAL Fagor Brandt Verolanouva Fagor Shanghai Fagor Industrial Mexico Fagor Industrial Turkey Fagor Industrial Poland Danube Internacional Setricefradue CHINA CHINA CHINA CHINA MOROCO BRAZIL MEXICO INDIA SOUTHAFRICA MOROCO POLAND FRANCE ITALY CHINA MEXICO TURKEY POLAND FRANCE MATRICI-BATZ MB Lusitana de Matrices PORTUGAL Injection-moulded and pressed products MONDRAGON ASSEMBLY Mondragon Assembly Mondragon Assembly Gaindu Mondragon Assembly ITALY FRANCE GERMANY MEXICO FAGOR AUTOMATION BJ Equipment CHINA Electric components for Machine toods DANOBAT Danomar Overbeck Gmbh Newall UK RUMANIA GERMANY SORALUCE Danobat Bimatec GERMANY Machine tools EGURKO Egurko - Planerko RUMANIA Machine tools UK Rubber products for automotive and household products Iron & aluminium products for automotive sector Plastic products for automotive sector Household electrical components Components for cookers: electric hot plates, resistances Safety components for household gas products Plastic products for automotive and household products Lift manufacture, installation & maintainance Industrial equipment for construction Bycycles Industrial equipment for construction Indoor fitness products & sports goods Luxury coaches Household electrical goods: Kitchens, laundries, refrigerators & mini size goods Industrial Cooking goods for hotels and restaurants MONDRAGON ASSEMBLY Machine tools *Those ones highlighted in grey are the ones visited and analyzed in the current research Figure 1: Mondragon 25 GLOBAL COOPS with 65 production plants abroad (2006) 26

149 Pair 1 Pair 2 Pair 3 GLO_PT_99 - LOC_PT_99 GLO_PIN_99 - LOC_PIN_99 GLO_PCOOP_99 - LOC_PCOOP_99 Mean Paired Samples Test Paired Differences 95% Confidence Interval of the Std. Error Difference Std. Deviation Mean Lower Upper t df Sig. (2-tailed) Test Statistics b Z Asymp. Sig. (2-tailed) a. Based on positive ranks. b. Wilcoxon Signed Ranks Test LOC_ LOC_PIN_99 PCOOP_99 - LOC_PT_ GLO_PIN_ GLO_ GLO_PT_99 99 PCOOP_ a a a Figure 2a: Hypotheses H1 and H2 parametric and non parametric tests results NEW PIN JOBS CREATED TOTAL COOPS GLOBAL COOPS LOCAL COOPS YEAR Figure 2b: MCC Industrial D: Local community net job growth (PIN) 27

150 Pair 1 Pair 2 Pair 3 PCOOP_REAL - PCOOP_HYP PIN_REAL - PIN_HYPO PT_REAL - PT_HYPO Mean Paired Samples Test Paired Differences 95% Confidence Interval of the Std. Error Difference Std. Deviation Mean Lower Upper ******** ******** ******** ******** ******** ******** ******** ******** ******** ******** ******** ******** Test Statistics b t df Sig. (2-tailed) Z Asymp. Sig. (2-tailed) a. Based on positive ranks. b. Wilcoxon Signed Ranks Test PCOOP_HYP - PCOOP_ PIN_HYPO - PT_HYPO - REAL PIN_REAL PT_REAL a a a Figure 3a: Hypotheses H3 and H4 parametric and non parametric tests results (SWI) Paired Samples Test Pair 1 Pair 2 Pair 3 LDID_PCOOP_REAL - LDID_PCOOP_HYP LDID_PIN_REAL - LDID_PIN_HYPO LDID_PT_REAL - LDID_PT_HYPO Mean Paired Differences 95% Confidence Interval of the Std. Error Difference Std. Deviation Mean Lower Upper ******** ******** ******** ******** ******** ******** ******** ******** ******** ******** ******** ******** Z Asymp. Sig. (2-tailed) a. Based on positive ranks. b. Based on negative ranks. Test Statistics c LDID_ PCOOP_HYP - LDID_ PCOOP_ c. Wilcoxon Signed Ranks Test LDID_PIN_ HYPO - LDID_ LDID_PT_ HYPO - LDID_ REAL PIN_REAL PT_REAL a b a t df Sig. (2-tailed) Figure 3b: Hypotheses H3 and H4 parametric and non parametric tests results (LDID) 28

151 EMPLOYMENT: POSTS SW_PCOOP SW_PT SW_PIN HYP_PT HYP_PCOOP HYP_PIN FDI YEAR Figure 3c: Merged SW_GLOBALCOOPS vs. HIPOTHETIC employment growth Paired Samples Test Pair 1 Pair 2 Pair 3 Pair 4 GLO_MEMdPT - LOC_ MEMdPT GLO_MEMdPT_99 - LOC_MEMdPT_99 GLO_MEMdPCOOP - LOC_MEMdPCOOP GLO_MEMdPCOOP_99 - LOC_MEMdPCOOP_99 Mean Paired Differences 95% Confidence Interval of the Std. Error Difference Std. Deviation Mean Lower Upper t df Sig. (2-tailed) Test Statistics c Z Asymp. Sig. (2-tailed) a. Based on positive ranks. b. Based on negative ranks. LOC_ MEMdPT - GLO_ c. Wilcoxon Signed Ranks Test LOC_ MEMdPT_99 - GLO_ LOC_ MEMdPCOOP - GLO_ LOC_ MEMd PCOOP_99 - GLO_ MEMd MEMdPT MEMdPT_99 MEMdPCOOP PCOOP_ a b a b Figure 4: Hypotheses H4 and H5 parametric and non parametric tests results 29

152 8. REFERENCES ARANZADI D., 1976, Cooperativismo industrial como sistema, empresa y experiencia. Universidad de Deusto, Bilbao BAKAIKOA B., ERRASTI A. M. and BEGIRISTAIN A., 2004, Gobierno y Democracia en los Grupos Empresariales Cooperativos ante la Globalización: El Caso de Mondragon Corporación Cooperativa, Revista de la economía pública, social y cooperativa, No 048, pp , CIRIEC, Valencia. BARBA NAVARETTI G. and CASTELLANI D., 2003, Investment abroad and performance at home. Evidence from Italian multinationals, CEPR Discussion Paper N BARBA NAVARETTI G., and VENABLES. A.J., 2004, Multinational firms in the world economy, Princeton University Press. BARBA NAVARETTI G., CASTELLANI D., and FISHIER A., 2006, How does Investing in Cheap Labour Countries Affect Performance at Home? France and Italy, CERP Discussion Paper, N BECKER S.O., EKHOLM K., JACKLE R. MUNDLER M., 2005, Location choice and employment decisions: a comparison of German and Swedish multinationals, Deutsche Bundesbank Discussion Paper, No 08/2005. BELLMAN L. and JUNGNICKEL R. 2002, "(Why) do foreign-owned firms in Germany achieve above-average productivity?, in R. Jungnickel (ed.) Foreign-owned firms: are they different?, Palgrave-Macmillan, Houndmills. BORZAGA C, DEFOURNY J., and others 2004, (ed) The emergence of Social Enterprise, EMES research network, Routledge. CHAVES R., 1999, "Grupos empresariales de la economia social: un análisis desde la perspectiva española", in BAREA, J. et al. Grupos Empresariales de la Economía Social, CIRIEC, Valencia. CHENEY G., 1999, Values at Work: Employee Participation meets Market Pressure at Mondragon, NY: Cornell University Press. CLAMP C., 2003., The Evolution of Management in the Mondragon Cooperatives, Mapping Cooperative Studies in the New Millennium, University of Victoria. COTE D., 2003, Les Holdings coopératives, Evolutions ou Transformation Définitive? Jalons, De Boeck, Paris. DEFOURNY J., 1999, L Économie Social au Nord et au Sud, Jalons, De Boeck, Paris. DOMS M., JENSEN B., 1998, "Comparing Wages, Skills, and Productivity between Domestically and Foreign-Owned Manufacturing Establishments in the Unites States", in Baldwin R., Lipsey R. and Richardson J. Ed. Geography and Ownership as Bases for Economic Accounting, Studies in Income and Wealth, Vol. 59, The University of Chicago Press, Chicago and London.. ERRASTI A.M., HERAS I., BAKAIKOA B. and ELGOIBAR P., 2003, "The internationalization of cooperatives: the case of the Mondragon Cooperative Corporation", Annals of Public and Cooperative Economics 74:4, pp , CIRIEC, Valencia. 30

153 FIRESTONE D., 2001, "A chief Exporter, and Not At All Pleased About It," The New Yok Times, February 23. HUDSON R., 2000, Production, Place and Environment - Changing Perspectives in Economic Geography, Prentice Hall, London. HUET T., 1997, "Can coops go global? Mondragon is trying", Dollar &Sense, November IRIZAR, I., 2006, Cooperativas, globalización y deslocalización, Ed. Mondragon Unibertsitatea, Arrasate. KARNANI A., 2006, Fortune at the Bottom of the Pyramid: A Mirage, Ross School of Business, wp 1035, September 2006, University of Michigan. KASMIR S., 1996, The Mith of Mondragon, State University of New York Press, Albany. KIYOTA K. and MATSUURA T., 2006, Employment of MNEs in Japan: New Evidence, RIETI Discussion Paper Series 06-E-014. KLETZER L.G., 1998, "International Trade and Job Displacement in U.S. Manufacturing, ," in Susan Collins, ed, Imports, Exports, and the American Worker (Washington DC, Brookings Institution, 1998), LARRAÑAGA J. 2005: Dilema del cooperativismo en la Era de la Globalización, Ed. Federación de cooperativas de Euskadi. MALONE T. W., 2004, The Future of Work, Boston, Harvard Business School Press MANDEL J., 2001, Reforming Globalization, Challenge, March-April 2001, RODICK D., 1999, The New Global Economy and Developing Countries: Making Openness Work, Washington: John Hopkins University Press. SACHS J. and SHARTZ H. J., 1994, "Trade and Jobs in U.S. Manufacturing," Brookings papers on Economic Activity, 1994, vol. 1, SCOTT R.E., 2000, "The facts about Trade and Job Creation," Economic Policy Institute Issue Brief, March 24, SPEAR R. and BORZAGA, C., 2004, "Trends and challenges for Co-operatives and Social Enterprises in developed and transition countries", Edizioni31, Trento SPEAR, R., 2001, Globalisation et stratégies des coopératives, In Coté, D. ed. Holdings Coopératifs: Mutation ou Dérive?, pp , De Boeck, Brussels. VANEK J., 2007, "A note on the future and dynamics of economic democracy", Advances in the Economics Analysis of Participatory and Labor-managed Firms, Volume, 10, pp WILLIAMSON T., IMBROSCIO D. and ALPEROVITZ G., 2002, Making a place for a community: local democracy in a global era, Routledge, New York. WILLIAMSON T., IMBROSCIO D. and ALPEROVITZ G., 2003, Local Policy Responses to Globalization: Place-Based Ownership Models of Economic Enterprise, The Policy Studies Journal, Vol. 31, No. 1, YIN R.K., 1984, Case Study Research: Design and Methods, SAGE, US. 31

154 Υποσημείωση 11 World s largest federation of worker-owned cooperatives Mondragon Josu Uugarte

155 21/6/2015 What s Next for the World s Largest Federation of Worker Owned Co Ops? by Mary Hansen YES! Magazine What s Next for the World s Largest Federation of Worker-Owned Co-Ops? A conversation with Mondragon President Josu Ugarte on the future of the mega-cooperative. YES! illustration by Jennifer Luxton posted Jun 12, 2015 In early May, President Barack Obama visited Nike s headquarters in Oregon to gather support for the Trans Pacific Partnership, a trade deal between the United States and 11 other Pacific Rim countries. Critics of the deal have charged that it would increase income inequality, weaken labor and environmental protections, and encourage U.S. companies to offshore jobs. With its history of offshoring American jobs, Nike is an obvious ally for the deal, argues commentator Rose Aguilar at The Guardian. economy/world s largest federation of worker owned co operatives mondragon josu ugarte 1/6

156 21/6/2015 What s Next for the World s Largest Federation of Worker Owned Co Ops? by Mary Hansen YES! Magazine But what if there were an alternative corporate model for the president and other world leaders to shape their thinking around? A model that was still globally competitive but empowered local workers and addresses income inequality? Mondragon Corporation, a federation of 103 worker-owned cooperatives based in the Basque region of Spain, could provide an example. Unlike Nike, which is controlled by a small group of shareholders, ordinary workers are deeply involved in Mondragon s decision-making process. Mondragon made about 11.6 billion ($13.1 billion) in income in The corporation employs more than 74,000 people around the world. About 60,000 are worker-owners, or associates, who own assets in the company and can be elected to the General Assembly, the body that oversees the corporation. With Mondragon, you won t find the pay gap between executives and workers that are typical of multinational corporations. Managers at Mondragon cannot make more than six times the salary of their lowest paid workers. Mondragon is not without its challenges. In 2013, it had to close Fagor Electrodomesticos, a member cooperative that manufactured domestic appliances and employed almost 2,000 people. But the way it handled that crisis shows how having workers in control makes a difference. Instead of sending the laid-off workers to seek unemployment benefits from the government, Mondragon retrained them and found new jobs for most of them at other member cooperatives. YES! talked with Josu Ugarte, the president of Mondragon International, about cooperative values, how its member co-ops support one another, and how it interacts with its workers outside of Spain. This interview has been edited. Hansen: How is Mondragon different from other companies? Ugarte: For us, people are the most important asset. For example, let s say we have one business that makes a profit of 1 percent. We could move this business to China or Poland and have a profit margin of 7 percent. But we don t do that. Social issues are important to us. It s true that if we don t have profits, we don t have employment. But we combine economic issues with social ones. And we created a different way, in my opinion, for co-ops to work together. Apart from sharing profits, ownership, and management, we have three key values: solidarity, inter-cooperation, and social transformation. economy/world s largest federation of worker owned co operatives mondragon josu ugarte 2/6

157 21/6/2015 What s Next for the World s Largest Federation of Worker Owned Co Ops? by Mary Hansen YES! Magazine Hansen: When you talk about social transformation, what do you mean? Ugarte: Our solidarity in terms of salaries changes The challenge is how the distribution of wealth in society. If the Basque to integrate our region in Spain were a country, it would have the workers who are second-lowest income inequality in the world. So outside of Spain. for me, this is social transformation. And I think that instead of starting by asking the state for some things, you could transform the United States by creating cooperatives and then putting all of them together, with the principle one worker, one voter. Hansen: Tell me about a challenge you ve experienced with the cooperative model. Ugarte: For me, the challenge is how to integrate our workers who are outside of Spain. Currently we have 71 percent of our sales in industrial activities abroad. And we think that in 2020 that number will reach 80 percent. So that means that a lot of our profits come from outside of Spain. We have 12,000 workers abroad. We should study how to integrate these people because they will become more and more important in Mondragon s future. We need them to have a Mondragon mentality. Hansen: And what is that mentality? Ugarte: People come first in the Mondragon mentality. We re transparent. And we want to have everybody participating in the company. But when we ve tried to integrate workers in other countries, we couldn t do that. For me this is the most important challenge. Hansen: What do you think about international trade deals like the Trans Pacific Partnership? The argument is simple. It s that you will be the owner of your future. Ugarte: Trade deals of that type tend to result in factories being moved overseas. Whereas Mondragon aims to keep existing businesses, while sometimes building new ones abroad. It s the difference between delocalization and multilocalization. Delocalization is moving businesses and destroying employment at home. For the United States, that s normal. Mondragon cannot do that because we would need to vote in the general assembly. Our workers aren t going to vote to eliminate their own jobs. economy/world s largest federation of worker owned co operatives mondragon josu ugarte 3/6

158 21/6/2015 What s Next for the World s Largest Federation of Worker Owned Co Ops? by Mary Hansen YES! Magazine We see multilocalization as a winning strategy. In the end, if you have different factories in different parts of the world, the risk is reduced and performance is better. For example, we have one company, Orkli, that has facilities in Spain, China, and Brazil. It s a leading manufacturer of heating equipment, like water heaters and components for central heating systems. Hansen: When did Mondragon first establish a plant outside of Spain? Ugarte: The first one was in Copreci, Mexico, in Hansen: You mentioned that Mondragon s workers outside of Spain are nervous about becoming worker-owners. Why do you think that is? Ugarte: We ve run into two different kinds of situations. For example, workers in Poland didn t want to have to take on the additional responsibility. As I said before, if you are a member or associate, then you may be chosen to be part of the supervisory board, which is a serious responsibility. For example, you will help make decisions about things like changing salaries or work hours. The people in Poland did not want to take this kind of position. They prefer to work from 8 to 5 and forget everything. In France it was different. There, the unions were difficult. Some of their members were communists and wanted to become a company of the state. They didn t want to become associates. It s not easy to convince other people from other cultures to become associates. Hansen: What are your arguments to try to convince them to become workerowners or associates? Ugarte: The argument is simple. It s that you will be the owner of your future. You will decide your future. You will not be in the hands of one guy who will decide to move this factory to another country. You will not be in the hands of the CEO or of Wall Street. If you become an associate, you will decide what you want to do. Hansen: What about closer to home? How do Mondragon cooperatives work together or support each other? Ugarte: We help cooperatives negotiate with the banks. And we help when they have to relocate workers who ve become unemployed. We contact the other co-ops and see if they can hire the people who are unemployed. Hansen: Are there conflicts or challenges that arise with this kind of collaboration? economy/world s largest federation of worker owned co operatives mondragon josu ugarte 4/6

159 21/6/2015 What s Next for the World s Largest Federation of Worker Owned Co Ops? by Mary Hansen YES! Magazine Ugarte: One thing I want to point out is that we re a business, so we need to remain competitive. If we don t do that, then we cannot create and share value. It comes up when one co-op needs to source supplies. If there s another Mondragon company that makes those supplies, our manufacturer will ask them first. But if the price is not competitive, we ll buy it from China. The second point is that there are differences in the profitability of different companies within Mondragon. For example, if one company is turning a profit every year, then they are giving 30 percent of that profit to Mondragon. Then another company gives nothing because they are not making a profit. That can seem unfair. But the company that is successful today may have needed help 20 years ago. That is the best example of Mondragon and one of the keys of our success. Mary Hansen wrote this article for YES! Magazine. Mary is a regular contributor to YES! Address Sign Up READ MORE Own the Change: Building Economic Democracy One Worker Co-op at a Time What If Uber Were a Unionized, Worker-Owned Co-Op? These Denver Cabbies Are Making It Happen Is the Local Economy Too Local? Why Co-Ops and Credit Unions Need a Broader Strategy economy/world s largest federation of worker owned co operatives mondragon josu ugarte 5/6

160 Υποσημείωση 13 Περιγραφή εκπαιδευτικού υλικού για την Κοινωνική Οικονομία ΚΑΝΕΠ - ΓΣΕΕ

161 21/6/2015 Κοινωνική Οικονομία ΚΑΝΕΠ ΓΣΕΕ Κέντρο Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής rss Αρχική Προφίλ Επικοινωνία Χρήσιμοι Σύνδεσμοι Ανοικτή Πολιτεία Profile Επικαιρότητα Θέσεις Απόψεις Συνδικαλιστική Εκπαίδευση Προγράμματα Καταναλωτή Εκπαιδευτικές Δράσεις Έρευνες Μελέτες Εκδόσεις Προσκλήσεις Διαγωνισμοί Κοινωνική Οικονομία Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ αποτελεί το ενδιάμεσο πρόγραμμα των Προγραμμάτων για την Κοινωνική Οικονομία και τα Δικαιώματα του Καταναλωτή της ΓΣΕΕ, που ευαισθητοποιεί και εξοικειώνει τα στελέχη των Εργατικών Κέντρων της χώρας με το νομοθετικό πλαίσιο, την ιστορική αναδρομή και τις θεωρητικές προσεγγίσεις που αφορούν τον Τρίτο Τομέα της οικονομίας και την Κοινωνική Οικονομία. Το πρόγραμμα σπουδών του προγράμματος ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ, συνολικής διάρκειας 40 διδακτικών ωρών, περιλαμβάνει συγκεκριμένες ασκήσεις δράσεις για την ευαισθητοποίηση των εκπαιδευομένων και των στελεχών σε θέματα που αφορούν στις κοινωνικές επιχειρήσεις και ευρύτερα στην έννοια και το περιεχόμενο του «Τρίτου Τομέα της Οικονομίας», αποδίδοντας ιδιαίτερη έμφαση στην πρακτική και βιωματική τους εκπαίδευση και στην ανάπτυξη των ικανοτήτων και δεξιοτήτων τους. Τα μαθησιακά αντικείμενα που αναπτύσσονται καλύπτουν θεματικά πεδία όπως: Σημαντικές όψεις του Μοντέλου Ανάπτυξης, Παγκοσμιοποίηση: μύθος και πραγματικότητα, Βασικές Οικονομικές Έννοιες, ο Τρίτος Τομέας, τα χαρακτηριστικά της Κοινωνικής Επιχείρησης και Επιχειρηματικότητας, τα Μοντέλα Κοινωνικής Οικονομίας, τους Φορείς Κοινωνικής Οικονομίας παλιότερα και τώρα, το Θεμιτό και Αλληλέγγυο Εμπόριο, το Συνεταιριστικό και Συνεργατικό κίνημα και τη σημασία αυτών στο περιβάλλον μιας παγκόσμιας χρηματο οικονομικής κρίσης. Οι εκπαιδευόμενοι στο πρόγραμμα ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ αξιολογούνται και με την επιτυχημένη (αξιολόγηση γνώσεων και δεξιοτήτων) και επαρκή (παρουσία) φοίτησή τους αποκτούν σχετικό Πιστοποιητικό Εκπαίδευσης της Δια Βίου Μάθησης. Εκπαιδευτική Επικαιρότητα Νέα Ανακοινώσεις Έκθεση για τα σχολεία της ΕΕ: Σχετική βελτίωση στις θετικές επιστήμες και την ανάγνωση, αλλά ανεπαρκείς επιδόσεις στα μαθηματικά Τέσσερις φορές από πανελλαδικές εξετάσεις θα περνούν οι μαθητές του Λυκείου Το νέο σχέδιο για το Τεχνικό Λύκειο Το αναλυτικό πρόγραμμα και οι 12 νέοι Τομείς Το σχέδιο για το Νέο Λύκειο και τις Πανελλαδικές Εξετάσεις Education at a Glance 2013 έκθεση του ΟΟΣΑ για την εκπαίδευση Διαβάστε περισσότερα Βιβλίο Δραστηριοτήτων Θεωρητικές Σημειώσεις & Νομοθεσία gsee.gr/prostasia katanalwth/koinwnikh oikonomia 1/2

162 21/6/2015 Κοινωνική Οικονομία ΚΑΝΕΠ ΓΣΕΕ Κέντρο Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής Οδηγός Σπουδών Like 0 ΚΑΝΕΠ ΓΣΕΕ All Rights Reserved gsee.gr/prostasia katanalwth/koinwnikh oikonomia 2/2

163 Υποσημείωση 14 Διεθνής Συνάντηση: Δημιουργία και διατήρηση των θέσεων απασχόλησης από συνεργατισμούς ΚΑΝΕΠ - ΓΣΕΕ

164 21/6/2015 Διεθνής Συνάντηση: Δημιουργία και διατήρηση των θέσεων απασχόλησης από συνεργατισμούς ΚΑΝΕΠ ΓΣΕΕ Κέντρο Ανάπτυξης Εκπαιδε rss Αρχική Προφίλ Επικοινωνία Χρήσιμοι Σύνδεσμοι Ανοικτή Πολιτεία Profile Επικαιρότητα Θέσεις Απόψεις Συνδικαλιστική Εκπαίδευση Προγράμματα Καταναλωτή Εκπαιδευτικές Δράσεις Έρευνες Μελέτες Εκδόσεις Προσκλήσεις Διαγωνισμοί Διεθνής Συνάντηση: Δημιουργία και διατήρηση των θέσεων απασχόλησης από συνεργατισμούς Το Κέντρο Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής της ΓΣΕΕ (ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ), ως υποστηρικτικός και ερευνητικός φορέας της ΓΣΕΕ για την εκπαίδευση, έχει πιστοποιηθεί για την ανάπτυξη συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων Δια Βίου Εκπαίδευσης, καταρτίζοντας τα προγράμματα σπουδών και διαμορφώνοντας τα εκπαιδευτικά υλικά σε στρατηγικούς τομείς ανάπτυξης της συνδικαλιστικής δράσης και της εκπαίδευσης των ενεργών πολιτών. Το Μάρτιο του 2009 από και σε ειδική εκδήλωση στο ξενοδοχείο CARAVEL η ΓΣΕΕ ανακοίνωσε δύο σημαντικές πρωτοβουλίες της για την ανάπτυξη του καταναλωτικού κινήματος και της κοινωνικής επιχειρηματικότητας στη χώρα μας, την ίδρυση της ΕΝΩΣΗΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ ΕΛΛΑΔΑΣ (ΕΕΚΕ) και του ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ & ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ (ΣΚΟΚ), υλοποιώντας σχετικές αποφάσεις των συνεδρίων της. Το ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ σχεδίασε το περιεχόμενο των εκπαιδευτικών δράσεων των δύο αυτών πρωτοβουλιών και τις ενέταξε στην υλοποίηση των 69 εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε όλη την επικράτεια μέσω του συγχρηματοδοτούμενου προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» ΕΣΠΑ Το Φεβρουάριο του 2013 ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας (ILO) ενημερωμένος για τις εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες της ΓΣΕΕ στον τομέα της Κοινωνικής Οικονομίας, εισηγήθηκε τη συστημαιτκή συνεργασία στο θέμα, και για αρχή τη χρηματοδότηση μιας κοινής εκπαιδευτικής/ ενημερωτικής δραστηριότητας μεταξύ εκπροσώπων του παγκόσμιου συνεργατικού κινήματος με στελέχη του ελληνικού συνδικαλιστικού αντικείμενου με θέμα: «Δημιουργία και διατήρηση των θέσεων απασχόλησης από συνεργατισμούς» Η πενταήμερη εκπαιδευτική συνάντηση θα πραγματοποιηθεί στο Ξενοδοχείο NOVOTEL στην Αθήνα από τη Δευτέρα 30 Σεπτεμβρίου 2013 μέχρι και την Παρασκευή 4 Οκτωβρίου 2013 (από τις 09:00 το πρωί μέχρι και τις 17:00 το απόγευμα στην αίθουσα Πλειάδες στον ημι όροφο του ξενοδοχείου). Στην εκπαιδευτική συνάντηση σχετικά θέματα θα εισηγηθούν εκπρόσωποι συνεργατικών φορέων όπως η CICOPA EUROPE (TheEuropeanConfederationofWorkers Cooperatives, Social Cooperatives and Social and Participative Enterprises), η MCEConseils (της Confederationof Νational ΤradeUnion CSNQuebec, Canada), η Federsolidarieta (οργάνωση της πολιτικής και συνδικαλιστικής εκπροσώπησης των κοινωνικών συνεταιρισμών και των κοινωνικών συνεργατικών επιχειρήσεων στην Ιταλία) και η CGSCOP (Scop Société cooperative et participative, της Γαλλίας). Σας επισυνάπτουμε το αναλυτικό πρόγραμμα της εκπαιδευτικής συνάντηση. Εκπαιδευτική Επικαιρότητα Νέα Ανακοινώσεις Έκθεση για τα σχολεία της ΕΕ: Σχετική βελτίωση στις θετικές επιστήμες και την ανάγνωση, αλλά ανεπαρκείς επιδόσεις στα μαθηματικά Τέσσερις φορές από πανελλαδικές εξετάσεις θα περνούν οι μαθητές του Λυκείου Το νέο σχέδιο για το Τεχνικό Λύκειο Το αναλυτικό πρόγραμμα και οι 12 νέοι Τομείς Το σχέδιο για το Νέο Λύκειο και τις Πανελλαδικές Εξετάσεις Education at a Glance 2013 έκθεση του ΟΟΣΑ για την εκπαίδευση Διαβάστε περισσότερα gsee.gr/content/diethnis synantisi dimioyrgia kai diatirisi ton theseon apasholisis apo synergatismoys 0?fb_action_ids= /2

165 21/6/2015 Διεθνής Συνάντηση: Δημιουργία και διατήρηση των θέσεων απασχόλησης από συνεργατισμούς ΚΑΝΕΠ ΓΣΕΕ Κέντρο Ανάπτυξης Εκπαιδε Like 8 ΚΑΝΕΠ ΓΣΕΕ All Rights Reserved gsee.gr/content/diethnis synantisi dimioyrgia kai diatirisi ton theseon apasholisis apo synergatismoys 0?fb_action_ids= /2

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας 27.2.2013 2012/2321(INI) ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με τη συμβολή των συνεταιρισμών στην υπέρβαση της κρίσης 2012/2321(INI) Επιτροπή

Διαβάστε περισσότερα

Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας. της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας

Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας. της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας 26.10.2010 2010/0075(NLE) ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας προς την Επιτροπή Διεθνούς Εμπορίου σχετικά

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2014/2236(INI) 15.4.2015

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2014/2236(INI) 15.4.2015 ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2014-2019 Επιτροπή Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων 15.4.2015 2014/2236(INI) ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με την κοινωνική επιχειρηματικότητα και την κοινωνική καινοτομία στην καταπολέμηση

Διαβάστε περισσότερα

Έγγραφο συνόδου B7-0000/2012 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. εν συνεχεία της ερώτησης για προφορική απάντηση B7-0000/2012

Έγγραφο συνόδου B7-0000/2012 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. εν συνεχεία της ερώτησης για προφορική απάντηση B7-0000/2012 ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Έγγραφο συνόδου 15.5.2012 B7-0000/2012 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ εν συνεχεία της ερώτησης για προφορική απάντηση B7-0000/2012 σύμφωνα με το άρθρο 115, παράγραφος 5, του Κανονισμού

Διαβάστε περισσότερα

Έγγραφο συνόδου B7-0000/2013 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. εν συνεχεία των ερωτήσεων για προφορική απάντηση B7-0000/2013 και B7-xxx

Έγγραφο συνόδου B7-0000/2013 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. εν συνεχεία των ερωτήσεων για προφορική απάντηση B7-0000/2013 και B7-xxx ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Έγγραφο συνόδου 13.5.2013 B7-0000/2013 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ εν συνεχεία των ερωτήσεων για προφορική απάντηση B7-0000/2013 και B7-xxx σύμφωνα με το άρθρο 115 παράγραφος 5 του

Διαβάστε περισσότερα

Έγγραφο συνόδου B7-0000/2013 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. εν συνεχεία της ερώτησης για προφορική απάντηση B7-0000/2013

Έγγραφο συνόδου B7-0000/2013 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. εν συνεχεία της ερώτησης για προφορική απάντηση B7-0000/2013 ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Έγγραφο συνόδου 22.4.2013 B7-0000/2013 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ εν συνεχεία της ερώτησης για προφορική απάντηση B7-0000/2013 σύμφωνα με το άρθρο 115, παράγραφος 5, του Κανονισμού

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2016/2008(INI)

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2016/2008(INI) Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Επιτροπή Συνταγματικών Υποθέσεων 2016/2008(INI) 05.10.2016 ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με την ηλεκτρονική δημοκρατία στην Ευρωπαϊκή Ένωση: δυναμικό και προκλήσεις (2016/2008(INI))

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2010/2088(INI) της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας

ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2010/2088(INI) της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας 12.11.2010 2010/2088(INI) ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας προς την Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας

Διαβάστε περισσότερα

Έγγραφο συνόδου ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. εν συνεχεία δηλώσεων του Συμβουλίου και της Επιτροπής. σύμφωνα με το άρθρο 123 παράγραφος 2 του Κανονισμού

Έγγραφο συνόδου ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. εν συνεχεία δηλώσεων του Συμβουλίου και της Επιτροπής. σύμφωνα με το άρθρο 123 παράγραφος 2 του Κανονισμού Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Έγγραφο συνόδου B8-0184/2019 11.3.2019 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ εν συνεχεία δηλώσεων του Συμβουλίου και της Επιτροπής σύμφωνα με το άρθρο 123 παράγραφος 2 του Κανονισμού σχετικά

Διαβάστε περισσότερα

Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας. της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας. προς την Επιτροπή Νομικών Θεμάτων

Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας. της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας. προς την Επιτροπή Νομικών Θεμάτων ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας 2.12.2013 2013/0110(COD) ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας προς την Επιτροπή Νομικών Θεμάτων σχετικά

Διαβάστε περισσότερα

Έγγραφο συνόδου ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. εν συνεχεία της ερώτησης με αίτημα προφορικής απάντησης B8-1803/2016

Έγγραφο συνόδου ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. εν συνεχεία της ερώτησης με αίτημα προφορικής απάντησης B8-1803/2016 Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Έγγραφο συνόδου B8-1134/2016 19.10.2016 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ εν συνεχεία της ερώτησης με αίτημα προφορικής απάντησης B8-1803/2016 σύμφωνα με το άρθρο 128 παράγραφος 5 του

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Επιτροπή Βιοµηχανίας, Έρευνας και Ενεργείας. της Επιτροπής Βιοµηχανίας, Ερευνας και Ενέργειας

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Επιτροπή Βιοµηχανίας, Έρευνας και Ενεργείας. της Επιτροπής Βιοµηχανίας, Ερευνας και Ενέργειας ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Βιοµηχανίας, Έρευνας και Ενεργείας 07.5.2013 2012/2295(INI) ΓΝΩΜΟ ΟΤΗΣΗ της Επιτροπής Βιοµηχανίας, Ερευνας και Ενέργειας προς την Επιτροπή Περιβάλλοντος, ηµόσιας

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2012/2134(INI) σχετικά με τη βελτίωση της πρόσβασης των ΜΜΕ σε χρηματοδότηση (2012/2134(INI))

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2012/2134(INI) σχετικά με τη βελτίωση της πρόσβασης των ΜΜΕ σε χρηματοδότηση (2012/2134(INI)) ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής 19.9.2012 2012/2134(INI) ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με τη βελτίωση της πρόσβασης των ΜΜΕ σε χρηματοδότηση (2012/2134(INI)) Επιτροπή

Διαβάστε περισσότερα

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 ΚΕΙΜΕΝΑ ΠΟΥ ΕΓΚΡΙΘΗΚΑΝ P8_TA(2015)0237 Κινητοποίηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση: αίτηση EGF/2015/000 TA 2015 Τεχνική βοήθεια με πρωτοβουλία της

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2013/2064(INI)

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2013/2064(INI) ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Πολιτισμού και Παιδείας 20.6.2013 2013/2064(INI) ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με τον εθελοντισμό και την εθελοντική δραστηριότητα στην Ευρώπη (2013/2064(ΙΝΙ) Επιτροπή

Διαβάστε περισσότερα

Έγγραφο συνόδου B7-0000/2013 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. εν συνεχεία της ερώτησης για προφορική απάντηση B7-0000/2013

Έγγραφο συνόδου B7-0000/2013 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. εν συνεχεία της ερώτησης για προφορική απάντηση B7-0000/2013 ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Έγγραφο συνόδου 15.7.2013 B7-0000/2013 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ εν συνεχεία της ερώτησης για προφορική απάντηση B7-0000/2013 σύμφωνα με το άρθρο 115, παράγραφος 5, του Κανονισμού

Διαβάστε περισσότερα

B8-1051/2016 } B8-1052/2016 } B8-1055/2016 } B8-1056/2016 } B8-1058/2016 } RC1/Τροπ. 26

B8-1051/2016 } B8-1052/2016 } B8-1055/2016 } B8-1056/2016 } B8-1058/2016 } RC1/Τροπ. 26 B8-1058/2016 } RC1/Τροπ. 26 26 Maria Arena, Edouard Martin, Kathleen Van Brempt, Maria João Rodrigues Yannick Jadot, Karima Delli, Ernest Maragall, Bart Staes Παράγραφος 5 α (νέα) 5α. ζητεί, η εν λόγω

Διαβάστε περισσότερα

Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας. της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας. προς την Επιτροπή Νομικών Θεμάτων

Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας. της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας. προς την Επιτροπή Νομικών Θεμάτων ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009 2014 Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας 4.12.2012 2011/0389(COD) ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας προς την Επιτροπή Νομικών Θεμάτων σχετικά

Διαβάστε περισσότερα

Ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 14ης Ιουνίου 2012 σχετικά µε το µέλλον του ευρωπαϊκού εταιρικού δικαίου (2012/2669(RSP))

Ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 14ης Ιουνίου 2012 σχετικά µε το µέλλον του ευρωπαϊκού εταιρικού δικαίου (2012/2669(RSP)) P7_TA(0)059 Το µέλλον του ευρωπαϊκού εταιρικού δικαίου Ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της ης Ιουνίου 0 σχετικά µε το µέλλον του ευρωπαϊκού εταιρικού δικαίου (0/669(RSP)) Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ

ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ Εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση της ICA στην Καρταχένα της Κολομβίας στις 23 Σεπτεμβρίου 2005 Η διακήρυξη αυτή θα πρέπει να προσαρμοστεί στις διαφορετικές

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Επιτροπή Βιοµηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας. της Επιτροπής Βιοµηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Επιτροπή Βιοµηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας. της Επιτροπής Βιοµηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Βιοµηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας 2.12.2010 2010/2105(INI) ΓΝΩΜΟ ΟΤΗΣΗ της Επιτροπής Βιοµηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας προς την Επιτροπή Οικονοµικής και Νοµισµατικής

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση κανονισμού (COM(2017)0825 C8-0433/ /0334(COD)) Κείμενο που προτείνει η Επιτροπή

Πρόταση κανονισμού (COM(2017)0825 C8-0433/ /0334(COD)) Κείμενο που προτείνει η Επιτροπή 3.7.2018 A8-0227/ 001-018 ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ 001-018 κατάθεση: Επιτροπή Περιφερειακής Ανάπτυξης Έκθεση Ruža Tomašić Πρόγραμμα στήριξης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων A8-0227/2018 (COM(2017)0825 C8-0433/2017 2017/0334(COD))

Διαβάστε περισσότερα

9110/17 ΔΙ/μκρ 1 DG G 3 C

9110/17 ΔΙ/μκρ 1 DG G 3 C Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 19 Μαΐου 2017 (OR. en) 9110/17 COMPET 336 IND 120 ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Αποδέκτης: Επιτροπή των Μονίμων Αντιπροσώπων (1ο Τμήμα) Συμβούλιο αριθ. προηγ. εγγρ.: 8944/17

Διαβάστε περισσότερα

Επιτροπή Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων

Επιτροπή Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Επιτροπή Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων 2016/0282(COD) 6.3.2017 ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων προς την Επιτροπή Προϋπολογισμών

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες, 16 Απριλίου 2010 (22.04) (OR. en) 8263/10 CULT 25 SOC 246 REGIO 28 FSTR 21

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες, 16 Απριλίου 2010 (22.04) (OR. en) 8263/10 CULT 25 SOC 246 REGIO 28 FSTR 21 ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 16 Απριλίου 2010 (22.04) (OR. en) 8263/10 CULT 25 SOC 246 REGIO 28 FSTR 21 ΣΗΜΕΙΩΜΑ της : Γενικής Γραμματείας του Συμβουλίου προς : Επιτροπή των Μονίμων Αντιπροσώπων

Διαβάστε περισσότερα

8461/17 ΘΚ/ριτ 1 DGG 2B

8461/17 ΘΚ/ριτ 1 DGG 2B Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 25 Απριλίου 2017 (OR. en) 8461/17 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Αποστολέας: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου Με ημερομηνία: 25 Απριλίου 2017 Αποδέκτης: Αντιπροσωπίες

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2019/0000(INI)

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2019/0000(INI) Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2019-2024 Επιτροπή Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής 2019/0000(INI) 19.8.2019 ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με τις οικονομικές πολιτικές της ζώνης του ευρώ (2019/0000(INI)) Επιτροπή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Επιτροπή Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Επιτροπή Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2014-2019 Επιτροπή Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής 2014/2059(INI) 1.8.2014 ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών: εφαρμογή

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2009/0059(COD) της Επιτροπής Ανάπτυξης. προς την Επιτροπή Διεθνούς Εμπορίου

ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2009/0059(COD) της Επιτροπής Ανάπτυξης. προς την Επιτροπή Διεθνούς Εμπορίου ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Ανάπτυξης 18.1.2010 2009/0059(COD) ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ της Επιτροπής Ανάπτυξης προς την Επιτροπή Διεθνούς Εμπορίου σχετικά με την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού

Διαβάστε περισσότερα

Επιτροπή Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων

Επιτροπή Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων 19.3.2012 2012/2039(INI) ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων προς την Επιτροπή Νομικών Θεμάτων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ. που συνοδεύει το έγγραφο

ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ. που συνοδεύει το έγγραφο ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 11.7.2019 SWD(2019) 331 final ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ που συνοδεύει το έγγραφο Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Διαβάστε περισσότερα

Έγγραφο συνόδου ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. εν συνεχεία δηλώσεων του Συμβουλίου και της Επιτροπής. σύμφωνα με το άρθρο 123 παράγραφος 2 του Κανονισμού

Έγγραφο συνόδου ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. εν συνεχεία δηλώσεων του Συμβουλίου και της Επιτροπής. σύμφωνα με το άρθρο 123 παράγραφος 2 του Κανονισμού Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Έγγραφο συνόδου B8-0154/2019 6.3.2019 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ εν συνεχεία δηλώσεων του Συμβουλίου και της Επιτροπής σύμφωνα με το άρθρο 123 παράγραφος 2 του Κανονισμού σχετικά

Διαβάστε περισσότερα

Έγγραφο συνόδου ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. εν συνεχεία της ερώτησης με αίτημα προφορικής απάντησης B8-0319/2017

Έγγραφο συνόδου ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. εν συνεχεία της ερώτησης με αίτημα προφορικής απάντησης B8-0319/2017 Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Έγγραφο συνόδου B8-0445/2017 28.6.2017 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ εν συνεχεία της ερώτησης με αίτημα προφορικής απάντησης B8-0319/2017 σύμφωνα με το άρθρο 128 παράγραφος 5 του Κανονισμού

Διαβάστε περισσότερα

''Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για τη Νεολαία -Νέοι και Αγορά Εργασίας: προκλήσεις και προοπτικές''

''Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για τη Νεολαία -Νέοι και Αγορά Εργασίας: προκλήσεις και προοπτικές'' ''Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για τη Νεολαία -Νέοι και Αγορά Εργασίας: προκλήσεις και προοπτικές'' Άρης Περουλάκης Αναπληρωτής Επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της ΕΕ στην Ελλάδα Τμήμα Επικοινωνίας / Εταιρικών

Διαβάστε περισσότερα

5126/15 ΣΠΚ/γομ 1 DGB 3A LIMITE EL

5126/15 ΣΠΚ/γομ 1 DGB 3A LIMITE EL Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 12 Ιανουαρίου 2015 (OR. en) 5126/15 LIMITΕ SΟC 7 EMPL 5 ECOFIN 16 SAN 3 ΣΗΜΕΙΩΜΑ της: Προεδρίας προς: την Ομάδα «Κοινωνικές Υποθέσεις» με ημερομηνία: 23 Ιανουαρίου

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ

ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ Διεθνής Οργάνωση Συνεταιρισμών Βιομηχανίας, Βιοτεχνίας, και Υπηρεσιών Τομεακή Οργάνωση της Διεθνούς Συνεταιριστικής Συμμαχίας (ICA) ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ Εγκρίθηκε από τη Γενική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΙΑΣΚΕΨΗ ΝΕΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΡΟΕΔΡΙΑΣ. Θεσσαλονίκη, 10-12 Μαρτίου 2014 ΚΟΙΝΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΙΑΣΚΕΨΗ ΝΕΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΡΟΕΔΡΙΑΣ. Θεσσαλονίκη, 10-12 Μαρτίου 2014 ΚΟΙΝΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΙΑΣΚΕΨΗ ΝΕΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΡΟΕΔΡΙΑΣ Θεσσαλονίκη, 10-12 Μαρτίου 2014 ΚΟΙΝΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ Η Ευρωπαϊκή Διάσκεψη Νέων είναι ένα στοιχείο της διαδικασίας του Διαρθρωμένου Διαλόγου που φέρνει σε επικοινωνία

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα, 20-21 Νοεμβρίου 2014 ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ

Αθήνα, 20-21 Νοεμβρίου 2014 ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ Αθήνα, 20-21 Νοεμβρίου 2014 ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ Oι πολυάριθμοι φορείς της κοινωνικής οικονομίας και επιχειρηματικότητας που συμμετείχαν και συνεργάστηκαν στο Φόρουμ Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας, 20-21 Νοεμβρίου

Διαβάστε περισσότερα

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 3 Νοεμβρίου 2017 (OR. en)

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 3 Νοεμβρίου 2017 (OR. en) Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 3 Νοεμβρίου 2017 (OR. en) 12980/17 CULT 114 DIGIT 204 ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Αποδέκτης: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου Επιτροπή των Μονίμων Αντιπροσώπων / Συμβούλιο

Διαβάστε περισσότερα

9895/19 ΜΜ/μκρ 1 ECOMP.2B

9895/19 ΜΜ/μκρ 1 ECOMP.2B Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Αποστολέας: Αποδέκτης: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου Αντιπροσωπίες αριθ. προηγ. εγγρ.: 9101/19 + COR 1 Αριθ. εγγρ. Επιτρ.: COM(2019) 21 final

Διαβάστε περισσότερα

B8-0311/2014 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. σύµφωνα µε το άρθρο 123 παράγραφος 2 του Κανονισµού

B8-0311/2014 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. σύµφωνα µε το άρθρο 123 παράγραφος 2 του Κανονισµού ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2014-2019 Έγγραφο συνόδου 25.11.2014 B8-0311/2014 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ εν συνεχεία δήλωσης της Επιτροπής σύµφωνα µε το άρθρο 123 παράγραφος 2 του Κανονισµού σχετικά µε την αναθεώρηση

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτική για την καινοτομία

Πολιτική για την καινοτομία Πολιτική για την καινοτομία Η καινοτομία διαδραματίζει όλο και πιο σημαντικό ρόλο στην οικονομία μας. Παρέχει οφέλη τόσο για τους πολίτες όσο και για τους καταναλωτές και τους εργαζόμενους. Είναι απαραίτητη

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες, 26 Οκτωβρίου 2010 (04.11) (OR. fr) 15448/10 CULT 97 SOC 699

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες, 26 Οκτωβρίου 2010 (04.11) (OR. fr) 15448/10 CULT 97 SOC 699 ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 26 Οκτωβρίου 2010 (04.11) (OR. fr) 15448/10 CULT 97 SOC 699 ΣΗΜΕΙΩΜΑ της: Γενικής Γραμματείας του Συμβουλίου προς: την Επιτροπή των Μονίμων Αντιπροσώπων (1ο τμήμα)

Διαβάστε περισσότερα

* ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2013/0241(NLE)

* ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2013/0241(NLE) ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας 11.11.2013 2013/0241(NLE) * ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με την πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου που αφορά την κοινή επιχείρηση βιομηχανιών

Διαβάστε περισσότερα

EL Eνωµένη στην πολυµορφία EL A7-0430/1. Τροπολογία. Bas Eickhout εξ ονόµατος της Οµάδας Verts/ALE

EL Eνωµένη στην πολυµορφία EL A7-0430/1. Τροπολογία. Bas Eickhout εξ ονόµατος της Οµάδας Verts/ALE 8.1.2014 A7-0430/1 1 Παράγραφος -1 (νέα) -1. θεωρεί ότι δεν θα πρέπει να δοθεί δηµόσια στήριξη για την ανάπτυξη της CCS στον κλάδο της παραγωγής ενέργειας 8.1.2014 A7-0430/2 2 Παράγραφος 1 1. αναγνωρίζει

Διαβάστε περισσότερα

Επιτροπή Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής. Επιτροπή Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής. Συντάκτρια γνωμοδότησης (*): Angelika Werthmann

Επιτροπή Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής. Επιτροπή Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής. Συντάκτρια γνωμοδότησης (*): Angelika Werthmann ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής 28.11.2013 2013/2157(INI) ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με το ευρωπαϊκό εξάμηνο για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών: Ετήσια

Διαβάστε περισσότερα

Κινητοποίηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση (αίτηση EGF/2013/006 PL/Fiat Auto Poland S.A. - Πολωνία)

Κινητοποίηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση (αίτηση EGF/2013/006 PL/Fiat Auto Poland S.A. - Πολωνία) ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2014-2019 ΚΕΙΜΕΝΑ ΠΟΥ ΕΓΚΡΙΘΗΚΑΝ P8_TA(2014)0081 Κινητοποίηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση (αίτηση EGF/2013/006 PL/Fiat Auto Poland S.A. - Πολωνία) Ψήφισμα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2004 2009 Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας 2008/2205(INI) 15.12.2008 ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας προς την Επιτροπή Διεθνούς Εμπορίου σχετικά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Επιτροπή Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Επιτροπή Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2014-2019 Επιτροπή Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών 18.5.2015 2015/2089(INI) ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με τη βελτίωση της νομοθεσίας για την ενιαία αγορά (2015/2089 (INI))

Διαβάστε περισσότερα

9580/16 1 EL. Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 30 Μαΐου 2016 (OR. en) 9580/16 COMPET 336 RECH 213

9580/16 1 EL. Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 30 Μαΐου 2016 (OR. en) 9580/16 COMPET 336 RECH 213 Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 30 Μαΐου 2016 (OR. en) 9580/16 COMPET 336 RECH 213 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Αποστολέας: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου Αποδέκτης: Αντιπροσωπίες αριθ. προηγ.

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΈΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2011/2085(INI)

ΣΧΕΔΙΟ ΈΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2011/2085(INI) ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών 22.6.2011 2011/2085(INI) ΣΧΕΔΙΟ ΈΚΘΕΣΗΣ σχετικά με τη διαδικασία αμοιβαίας αξιολόγησης σύμφωνα με την οδηγία για

Διαβάστε περισσότερα

ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ Δελτίο Τύπου Αθήνα, 17 Οκτωβρίου 2014

ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ Δελτίο Τύπου Αθήνα, 17 Οκτωβρίου 2014 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ EΡΓΑΣΙΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ Δελτίο Τύπου Αθήνα, 17 Οκτωβρίου 2014 «Λειτουργία Περιφερειακών Μηχανισμών Υποστήριξης της κοινωνικής επιχειρηματικότητας για την δημιουργία

Διαβάστε περισσότερα

15573/17 ΜΙΠ/ριτ 1 DG C 1

15573/17 ΜΙΠ/ριτ 1 DG C 1 Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 11 Δεκεμβρίου 2017 (OR. en) 15573/17 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Αποστολέας: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου Με ημερομηνία: 11 Δεκεμβρίου 2017 Αποδέκτης: Αντιπροσωπίες

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟΙ ΤΩΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕΛΩΝ, I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟΙ ΤΩΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕΛΩΝ, I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 14.6.2014 EL Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης C 183/5 Ψήφισμα του Συμβουλίου και των αντιπροσώπων των κυβερνήσεων των κρατών μελών, συνερχομένων στα πλαίσια του Συμβουλίου, της 20ής Μαΐου 2014,

Διαβάστε περισσότερα

Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας

Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας 21.6.2011 2011/2107(INI) ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ 205-385 Σχέδιο έκθεσης Marisa Matias (PE464.836v001-00) σχετικά με την Πράσινη Βίβλο: Από

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2011/2034(INI) Σχέδιο έκθεσης Francisco Sosa Wagner (PE v02-00)

ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2011/2034(INI) Σχέδιο έκθεσης Francisco Sosa Wagner (PE v02-00) ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας 28.3.2011 2011/2034(INI) ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ 1-216 Σχέδιο έκθεσης Francisco Sosa Wagner (PE458.823v02-00) σχετικά με τις προτεραιότητες

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2015/0009(COD) της Επιτροπής Περιφερειακής Ανάπτυξης

ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2015/0009(COD) της Επιτροπής Περιφερειακής Ανάπτυξης ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2014-2019 Επιτροπή Περιφερειακής Ανάπτυξης 24.2.2015 2015/0009(COD) ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ της Επιτροπής Περιφερειακής Ανάπτυξης προς την Επιτροπή Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής

Διαβάστε περισσότερα

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 17 Νοεμβρίου 2017 (OR. en)

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 17 Νοεμβρίου 2017 (OR. en) Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 17 Νοεμβρίου 2017 (OR. en) 14368/17 COMPET 765 IND 311 MI 830 ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Αποδέκτης: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου Επιτροπή των Μονίμων Αντιπροσώπων

Διαβάστε περισσότερα

11170/17 ΘΚ/γπ/ΜΑΠ 1 DGG1B

11170/17 ΘΚ/γπ/ΜΑΠ 1 DGG1B Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 11 Ιουλίου 2017 (OR. en) 11170/17 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Αποστολέας: Αποδέκτης: Θέμα: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου Αντιπροσωπίες EF 162 ECOFIN 638 UEM

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Επιτροπή Προϋπολογισμών ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. προς την Επιτροπή Οικονομικών και Νομισματικών Θεμάτων

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Επιτροπή Προϋπολογισμών ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. προς την Επιτροπή Οικονομικών και Νομισματικών Θεμάτων ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2014-2019 Επιτροπή Προϋπολογισμών 28.8.2014 2014/2059(INI) ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ της Επιτροπής Προϋπολογισμών προς την Επιτροπή Οικονομικών και Νομισματικών Θεμάτων σχετικά με το Ευρωπαϊκό

Διαβάστε περισσότερα

10667/16 ΠΜ/γπ 1 DGG 2B

10667/16 ΠΜ/γπ 1 DGG 2B Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 27 Ιουνίου 2016 (OR. en) 10667/16 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Αποστολέας: Αποδέκτης: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου Αντιπροσωπίες FSTR 35 FC 29 REGIO 42 SOC 434

Διαβάστε περισσότερα

15015/16 ΤΤ/γπ 1 DG B 1C

15015/16 ΤΤ/γπ 1 DG B 1C Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 1 Δεκεμβρίου 2016 (OR. en) 15015/16 ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Αποδέκτης: SOC 755 EMPL 505 ECOFIN 1136 EDUC 409 JEUN 104 Επιτροπή των Μονίμων Αντιπροσώπων(1ο Τμήμα)

Διαβάστε περισσότερα

Μόνο με Ηλεκτρονική Ταχυδρόμηση Αθήνα, 12 Μαΐου 2015 Α.Π. 16003

Μόνο με Ηλεκτρονική Ταχυδρόμηση Αθήνα, 12 Μαΐου 2015 Α.Π. 16003 Ελληνική ΕΞ. ΕΠΕΙΓΟΝ- ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ ΓΕΝ. Δ/ΝΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Δ/ΝΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

Σχέδιο συμπερασμάτων του Συμβουλίου για τη χρηματοδότηση του τελωνειακού τομέα

Σχέδιο συμπερασμάτων του Συμβουλίου για τη χρηματοδότηση του τελωνειακού τομέα Conseil UE Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 23 Μαρτίου 2017 (OR. en) 7586/17 LIMITE PUBLIC UD 83 ENFOCUSTOM 84 ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Αποδέκτης: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου Αντιπροσωπίες αριθ.

Διαβάστε περισσότερα

***I ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2017/0334(COD)

***I ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2017/0334(COD) Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Επιτροπή Περιφερειακής Ανάπτυξης 2017/0334(COD) 10.4.2018 ***I ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. EL In Vielfalt geeint EL 2010/2211(INI) της Επιτροπής Περιφερειακής Ανάπτυξης

ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. EL In Vielfalt geeint EL 2010/2211(INI) της Επιτροπής Περιφερειακής Ανάπτυξης ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Περιφερειακής Ανάπτυξης 24.11.2010 2010/2211(INI) ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ της Επιτροπής Περιφερειακής Ανάπτυξης προς την ειδική επιτροπή για τις προκλήσεις πολιτικής

Διαβάστε περισσότερα

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 29 Σεπτεμβρίου 2017 (OR. en)

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 29 Σεπτεμβρίου 2017 (OR. en) Conseil UE Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 29 Σεπτεμβρίου 2017 (OR. en) PUBLIC 12599/17 LIMITE ECOFIN 755 ENV 776 CLIMA 248 FIN 575 ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Αποδέκτης: Θέμα: Γενική Γραμματεία του

Διαβάστε περισσότερα

PUBLIC LIMITE EL ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες,14Σεπτεμβρίου2011(20.09) (OR.en) 14224/11 LIMITE SOC772 ECOFIN583 EDUC235 REGIO74 ΣΗΜΕΙΩΜΑ

PUBLIC LIMITE EL ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες,14Σεπτεμβρίου2011(20.09) (OR.en) 14224/11 LIMITE SOC772 ECOFIN583 EDUC235 REGIO74 ΣΗΜΕΙΩΜΑ ConseilUE ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣΕΝΩΣΗΣ PUBLIC Βρυξέλλες,14Σεπτεμβρίου2011(20.09) (OR.en) 14224/11 LIMITE SOC772 ECOFIN583 EDUC235 REGIO74 ΣΗΜΕΙΩΜΑ της: προς: Θέμα: Προεδρίας τηνεπιτροπήτων ΜόνιμωνΑντιπροσώπων(1οτμήμα)/τοΣυμβούλιο

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 10.6.2016 COM(2016) 395 final 2016/0184 (NLE) Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για τη σύναψη, εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της συμφωνίας του Παρισιού που εγκρίθηκε στο

Διαβάστε περισσότερα

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 ΚΕΙΜΕΝΑ ΠΟΥ ΕΓΚΡΙΘΗΚΑΝ P8_TA(2017)0055 Καθυστερημένη έναρξη εφαρμογής των επιχειρησιακών προγραμμάτων των ΕΔΕΤ - επιπτώσεις στην πολιτική συνοχής και πορεία προς τα εμπρός

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2014-2019. Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας. σχετικά με τις οικογενειακές επιχειρήσεις στην Ευρώπη (2014/2210(INI))

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2014-2019. Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας. σχετικά με τις οικογενειακές επιχειρήσεις στην Ευρώπη (2014/2210(INI)) ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2014-2019 Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας 18.3.2015 2014/2210(INI) ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με τις οικογενειακές επιχειρήσεις στην Ευρώπη (2014/2210(INI)) Επιτροπή Βιομηχανίας,

Διαβάστε περισσότερα

Παγκόσμια Πρότυπα των Κοινωνικών Συνεταιρισμών

Παγκόσμια Πρότυπα των Κοινωνικών Συνεταιρισμών Παγκόσμια Πρότυπα των Κοινωνικών Συνεταιρισμών Κυρίως από το 1970, η ανάδυση νέων τύπων συνεταιρισμών που ανταποκρίνονται σε ακάλυπτες ανάγκες, κυρίως στους τομείς της παροχής κοινωνικών υπηρεσιών και

Διαβάστε περισσότερα

Η χρηματοδότηση των Διευρωπαϊκών Δικτύων

Η χρηματοδότηση των Διευρωπαϊκών Δικτύων Η χρηματοδότηση των Διευρωπαϊκών Δικτύων Τα Διευρωπαϊκά Δίκτυα (ΔΕΔ) χρηματοδοτούνται εν μέρει από την Ευρωπαϊκή Ένωση και εν μέρει από τα κράτη μέλη. Η χρηματοδοτική ενίσχυση της ΕΕ λειτουργεί ως καταλύτης,

Διαβάστε περισσότερα

15320/14 ΕΠ/γπ 1 DG E - 1 C

15320/14 ΕΠ/γπ 1 DG E - 1 C Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 13 Νοεμβρίου 2014 (OR. en) 15320/14 ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Αποδέκτης: CULT 127 TOUR 24 REGIO 123 RELEX 908 Επιτροπή των Μονίμων Αντιπροσώπων(1ο Τμήμα) Συμβούλιο

Διαβάστε περισσότερα

8361/17 ΜΑΚ/νικ 1 DG B 2B

8361/17 ΜΑΚ/νικ 1 DG B 2B Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 25 Απριλίου 2017 (OR. en) 8361/17 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Αποστολέας: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου Με ημερομηνία: 25 Απριλίου 2017 Αποδέκτης: Αντιπροσωπίες

Διαβάστε περισσότερα

Στρατηγικοί στόχοι για το Ευρωπαϊκό Σύστημα Τυποποίησης* μέχρι το 2020

Στρατηγικοί στόχοι για το Ευρωπαϊκό Σύστημα Τυποποίησης* μέχρι το 2020 Στρατηγικοί στόχοι για το Ευρωπαϊκό Σύστημα Τυποποίησης* μέχρι το 2020 Η Ευρωπαϊκή τυποποίηση θα αποτελέσει ουσιαστικό παράγοντα για την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης σε παγκόσμιο επίπεδο, την ανάπτυξη,

Διαβάστε περισσότερα

Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας. της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας. προς την Επιτροπή Διεθνούς Εμπορίου

Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας. της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας. προς την Επιτροπή Διεθνούς Εμπορίου ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας 24.11.2011 2010/2301(INI) ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας προς την Επιτροπή Διεθνούς Εμπορίου σχετικά

Διαβάστε περισσότερα

9713/19 ΔΑ/γπ 1 ECOMP 3 C

9713/19 ΔΑ/γπ 1 ECOMP 3 C Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 28 Μαΐου 2019 (OR. en) 9713/19 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Αποστολέας: Με ημερομηνία: 28 Μαΐου 2019 Αποδέκτης: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου Αντιπροσωπίες αριθ.

Διαβάστε περισσότερα

Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων

Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων 2013/2061(INI) 5.9.2013 ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με το σχέδιο δράσης για την ηλ-υγεία 2012-2020: καινοτομική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 1999 2004 Ενιαίο νοµοθετικό κείµενο 6 Ιουλίου 2000 2000/0022(COD) PE1 ***I ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ που καθορίσθηκε σε πρώτη ανάγνωση στις 6 Ιουλίου 2000 εν όψει της έγκρισης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2004 2009 Επιτροπή Μεταφορών και Τουρισμού 2008/2136(INI) 1.12.2008 ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με τη δημιουργία Κοινού Αεροπορικού Χώρου με το Ισραήλ (2008/2136(INI)) Επιτροπή Μεταφορών

Διαβάστε περισσότερα

10254/16 ΕΚΜ/γομ 1 DGC 2B

10254/16 ΕΚΜ/γομ 1 DGC 2B Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 20 Ιουνίου 2016 (OR. en) 10254/16 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Αποστολέας: Με ημερομηνία: 20 Ιουνίου 2016 Αποδέκτης: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου Αντιπροσωπίες

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2016/2307(INI)

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2016/2307(INI) Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Επιτροπή Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων 2016/2307(INI) 23.11.2016 ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών: απασχόληση

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2013/2008(INI)

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2013/2008(INI) ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Περιφερειακής Ανάπτυξης 13.11.2013 2013/2008(INI) ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με την 7η και την 8η έκθεση προόδου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την πολιτική συνοχής της

Διαβάστε περισσότερα

8529/17 ΘΚ/ριτ/ΠΜ 1 DRI

8529/17 ΘΚ/ριτ/ΠΜ 1 DRI Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 28 Απριλίου 2017 (OR. en) Διοργανικός φάκελος: 2016/0110 (COD) 8529/17 ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Αποδέκτης: Θέμα: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου CODEC

Διαβάστε περισσότερα

13864/18 ΜΜ/γπ 1 ECOMP 1A

13864/18 ΜΜ/γπ 1 ECOMP 1A Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 7 Νοεμβρίου 2018 (OR. en) 13864/18 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Αποστολέας: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου Με ημερομηνία: 6 Νοεμβρίου 2018 Αποδέκτης: Θέμα: Αντιπροσωπίες

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΕΡΙΔΑ Σ.Ε.Γ ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΓΕΩΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

ΗΜΕΡΙΔΑ Σ.Ε.Γ ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΓΕΩΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Επιστημονικός Υπεύθυνος Έργου: Δρ Πέτρος Κουτσοβίτης Επιστημονικοί Συνεργάτες: Αμαλία Ρούφη Δρ Παύλος Τυρολόγου Υπόβαθρο Το έργο INTRAW είναι μέρος του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ορίζοντας 2020

Διαβάστε περισσότερα

Επιτροπή Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων

Επιτροπή Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Επιτροπή Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων 2015/0000(INI) 25.6.2015 ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων προς την Επιτροπή Οικονομικής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2004 2009 Επιτροπή Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών 2008/2173(INI) 20.11.2008 ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με την προστασία των καταναλωτών, ιδίως των ανηλίκων, όσον αφορά

Διαβάστε περισσότερα

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 ΚΕΙΜΕΝΑ ΠΟΥ ΕΓΚΡΙΘΗΚΑΝ P8_TA(2018)0053 Κινητοποίηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση: αίτηση EGF/2017/006 ES/Galicia apparel Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2010/2076(INI)

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2010/2076(INI) ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Νομικών Θεμάτων 18.6.2010 2010/2076(INI) ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με την 26 η ετήσια έκθεση για τον έλεγχο της εφαρμογής του κοινοτικού δικαίου (2008) (2010/2076(INI))

Διαβάστε περισσότερα

Η Έννοια της Εταιρικής Σχέσης & τα νέα Χρηματοδοτικά Εργαλεία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Η Έννοια της Εταιρικής Σχέσης & τα νέα Χρηματοδοτικά Εργαλεία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Η Έννοια της Εταιρικής Σχέσης & τα νέα Χρηματοδοτικά Εργαλεία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Δρ. Ράλλης Γκέκας Επιστημονικός Συνεργάτης ΚΕΔΕ Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Δημάρχων & Δημοτικών Συμβούλων Πρόγραμμα Επιμόρφωσης

Διαβάστε περισσότερα

Η ενίσχυση της βιομηχανίας στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής βιομηχανικής στρατηγικής ως προτεραιότητα για την ανάκαμψη της οικονομίας

Η ενίσχυση της βιομηχανίας στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής βιομηχανικής στρατηγικής ως προτεραιότητα για την ανάκαμψη της οικονομίας Κοινή παρέμβαση ΣΕΒ - Ελληνικής Παραγωγής - Περιφερειακών Βιομηχανικών Συνδέσμων και Συνδέσμου Θεσσαλικών Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών, για την θέσπιση εθνικού στόχου για τη μεταποίηση και την εναρμόνιση

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2013/2077(INI) Σχέδιο έκθεσης Sajjad Karim (PE v01-00)

ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2013/2077(INI) Σχέδιο έκθεσης Sajjad Karim (PE v01-00) ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Νομικών Θεμάτων 2013/2077(INI) 2.9.2013 ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ 1-19 Σχέδιο έκθεσης Sajjad Karim (PE514.600v01-00) Καταλληλότητα του κανονιστικού πλαισίου της ΕΕ και επικουρικότητα

Διαβάστε περισσότερα

EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL A8-0389/2. Τροπολογία. Dominique Bilde εξ ονόματος της Ομάδας ENF

EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL A8-0389/2. Τροπολογία. Dominique Bilde εξ ονόματος της Ομάδας ENF 25.1.2017 A8-0389/2 2 Αιτιολογική αναφορά 18 έχοντας υπόψη τη δήλωση για την προαγωγή της ιδιότητας του πολίτη και των κοινών αξιών της ελευθερίας, της ανοχής και της αποφυγής των διακρίσεων μέσω της εκπαίδευσης

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2013/2058(INI)

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2013/2058(INI) ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Ανάπτυξης 2013/2058(INI) 7.2.2014 ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με την έκθεση της ΕΕ του 2013 για τη συνοχή της αναπτυξιακής πολιτικής (2013/2058(ΙΝΙ)) Επιτροπή Ανάπτυξης

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ EL Ενωμένη στην πολυμορφία EL 2010/2095(INI) Σχέδιο έκθεσης Bernd Lange (PE v01-00)

ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ EL Ενωμένη στην πολυμορφία EL 2010/2095(INI) Σχέδιο έκθεσης Bernd Lange (PE v01-00) ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας 16.11.2010 2010/2095(INI) ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ 378-494 Σχέδιο έκθεσης Bernd Lange (PE445.790v01-00) σχετικά με μια βιομηχανική πολιτική

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ VI ΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ VI ΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ VI ΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ 6.1 Εισαγωγή Κατά την διάρκεια των τελευταίων ετών οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Φροντίδας

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2012/0000(INI)

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2012/0000(INI) ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων 29.11.2012 2012/0000(INI) ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με την εκπαιδευτική και εργασιακή κινητικότητα των γυναικών στην

Διαβάστε περισσότερα

Έγγραφο συνόδου B7-0000/2011 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. εν συνεχεία της ερώτησης για προφορική απάντηση B7-0000/2011

Έγγραφο συνόδου B7-0000/2011 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. εν συνεχεία της ερώτησης για προφορική απάντηση B7-0000/2011 ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Έγγραφο συνόδου 15.3.2011 B7-0000/2011 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ εν συνεχεία της ερώτησης για προφορική απάντηση B7-0000/2011 σύμφωνα με το άρθρο 115, παράγραφος 5, του Κανονισμού

Διαβάστε περισσότερα