ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ Η: ΜΑΚΡΟΘΔΩΡΗΑ ΚΑΗ ΠΟΛΗΣΗΚΖ

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ρνιή Οηθνλνκηθψλ θαη Πνιηηηθψλ Δπηζηεκψλ Σκήκα Πνιηηηθήο Επηζηήκεο θαη Δεκόζηαο Δηνίθεζεο ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ Η: ΜΑΚΡΟΘΔΩΡΗΑ ΚΑΗ ΠΟΛΗΣΗΚΖ Νίθνο Κνπηζηαξάο ζε ζπλεξγαζία κε ηνπο Κπξηάθν Φηιίλε θαη άθε Μαλνχδα

2 ΠΖΓΔ-ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ Burda, M. - Wyplosz, Ch. (2007) Εσρωπαϊκή Μακροοικονομική, Σφκνο Α, Gutenberg, Αζήλα Krugman, P. - Wells, R. (2009) Μακροοικονομική, Δπίθεληξν, Θεζζαινλίθε Mankiw, N. G. -Taylor, M. P. (2010) Αρτές Οικονομικής Θεωρίας, Σφκνο Β, Gutenberg, Αζήλα Samuelson, P. - Nordhaus, W. (2000) Οικονομική, Σφκνο Β, Παπαδήζεο, Αζήλα Stiglitz, J. E. - Walsh,C. E. (2009) Αρτές ηης Μακροοικονομικής, Παπαδήζεο, Αζήλα

3 ΚΑΣΑΝΑΛΩΗ ΑΠΟΣΑΜΙΕΤΗ & ΕΠΕΝΔΤΗ

4 Η ζπλνιηθή απνηακίεπζε ηεο νηθνλνκίαο Σν παξαγφκελν πξντφλ κηαο νηθνλνκίαο (Τ) ηζνχηαη κε ην άζξνηζκα ηεο θαηαλάισζεο (C), ηεο επέλδπζεο (I) θαη ησλ δεκνζίσλ δαπαλψλ (G). Y=C + I+ G Y -C-G=I προζθέηονηας και αθαιρώνηας ηοσς θόροσς (Τ) (Τ-C-T) + (T-G) = I ΗΓΗΩΣΗΚΖ ΓΖΜΟΗΑ ΑΠΟΣΑΜΗΔΤΖ + ΑΠΟΣΑΜΗΔΤΖ = ΔΠΔΝΓΤΖ

5 Η ζπλάξηεζε θαηαλάιωζεο Ζ ζπλάξηεζε θαηαλάισζεο κπνξεί λα ιάβεη ηελ αθφινπζε κνξθή: C=a + c (Y-Σ) Όπνπ C ε θαηαλάισζε, a ε απηφλνκε θαηαλάισζε, c ε νξηαθή ξνπή πξνο θαηαλάισζε, Τ ην εηζφδεκα θαη Σ νη θφξνη. Ζ απηφλνκε θαηαλάισζε δελ εμαξηάηαη απφ ην εηζφδεκα. Σα άηνκα θαηαλαιψλνπλ αγαζά θαη ππεξεζίεο αμίαο a (απηφλνκε θαηαλάισζε), αθφκα θαη φηαλ ην εηζφδεκά ηνπο είλαη κεδέλ. Ζ νξηαθή ξνπή πξνο θαηαλάισζε (c) είλαη ε αχμεζε ηεο θαηαλάισζεο πνπ πξνθαιείηαη απφ κηα πξφζζεηε ρξεκαηηθή κνλάδα δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο. Ζ νξηαθή ξνπή πξνο θαηαλάισζε κπνξεί λα ιάβεη ηηο αθφινπζεο ηηκέο: 0<c<1 Όηαλ απμάλεηαη ην εηζφδεκα ησλ αηφκσλ θαηά κία ρξεκαηηθή κνλάδα, ηφηε ε θαηαλάισζε απμάλεηαη θαηά c, ελψ ην ππφινηπν πνζφ (1-c) απνηακηεχεηαη. Ζ θαηαλνκή ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο κεηαμχ θαηαλάισζεο θαη απνηακίεπζεο εμαξηάηαη, θπξίσο, απφ ην επηηφθην. Όζν πςειφηεξν (ρακειόηεξν) είλαη ην επηηφθην ηφζν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο απνηακηεχεηαη (θαηαλαιώλεηαη).

6 Δηάγξακκα 4.1: Η ζπλάξηεζε θαηαλάιωζεο Καηαλάισζε ( C ) C = a + c (Y-T) 1 Απηφλνκε Καηαλάισζε a Γηαζέζηκν Δηζφδεκα (Y-T)

7 Οη πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο ηεο θαηαλάιωζεο Σν δηαζέζηκν εηζόδεκα, ην νπνίν είλαη ην εηζφδεκα ησλ λνηθνθπξηψλ κείνλ ηνπο θφξνπο. Σν κόληκν εηζόδεκα, ην νπνίν είλαη ην κέζν καθξνρξφλην εηζφδεκα πνπ ηα άηνκα πξνζδνθνχλ λα θεξδίζνπλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπο. Ζ θαηαλάισζε εμαξηάηαη, θπξίσο, απφ ην κφληκν εηζφδεκα, παξά απφ ην ηξέρνλ (Milton Friedman). Σα άηνκα, κέζσ ηεο απνηακίεπζεο θαη ηνπ δαλεηζκνχ, πεξηνξίδνπλ ηηο δηαθπκάλζεηο ηνπ εηζνδήκαηφο ηνπο, ζπλεπψο θαη ηεο θαηαλάισζεο, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπο (ππόζεζε ηνπ θύθινπ δωήο-franco Modigliani θαη Albert Ando). Ο πινύηνο ησλ λνηθνθπξηψλ, ν νπνίνο κπνξεί λα έρεη ηε κνξθή ξεπζηψλ ρξεκαηηθψλ δηαζεζίκσλ, πάγησλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ θαη ρξεκαηννηθνλνκηθψλ πξντφλησλ, επεξεάδεη ζεηηθά ηελ θαηαλάισζε γηα θάζε δεδνκέλν επίπεδν δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο. Σν επηηόθην, επεξεάδεη ηελ θαηαλνκή ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο κεηαμχ απνηακίεπζεο θαη θαηαλάισζεο. Μηα άλνδνο (πηώζε) ηνπ επηηνθίνπ κεηψλεη (απμάλεη) ηελ θαηαλάισζε θαη απμάλεη (κεηώλεη) ηελ απνηακίεπζε, γηα θάζε επίπεδν δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο. Ζ πξόζβαζε ζην δαλεηζκό. Όζν επθνιφηεξε είλαη ε πξφζβαζε ησλ αηφκσλ ζε δαλεηαθά θεθάιαηα ηφζν πεξηζζφηεξν απμάλεηαη ε θαηαλάισζε γηα θάζε δεδνκέλν επίπεδν δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο. Ζ πξφζβαζε ζην δαλεηζκφ, ηδίσο ζηελ θαηαλαισηηθή πίζηε, εμαξηάηαη απφ ην επηηφθην θαη ην ξπζκηζηηθφ πιαίζην πνπ δηέπεη ην ρξεκαηνπηζησηηθφ ζχζηεκα.

8 Δηάγξακκα 4.2: Η θαηαλάιωζε ηνπ θύθινπ δωήο ΔΗΟΓΖΜΑ ΔΗΟΓΖΜΑ ΜΟΝΗΜΟ ΔΗΟΓΖΜΑ ΔΑΝΕΙΜΟ ΑΠΟΣΑΜΙΕΤΗ ΚΑΣΑΝΑΛΩΖ ΥΡΟΝΟ

9 Αιιάδεη ν ηξόπνο δωήο ηωλ Ακεξηθαλώλ Σν θπλήγη ηνπ πεξίθεκνπ ακεξηθαληθνχ νλείξνπ έρεη θαηαζηήζεη εδψ θαη δεθαεηίεο εμαηξεηηθά δπζδηάθξηηε ηε δηαρσξηζηηθή γξακκή κεηαμχ θηινδνμίαο θαη απιεζηίαο. Ζ ζενπνίεζε ηνπ θαηαλαισηηζκνχ ζπλεηζέθεξε ζε απηφ. Ζ επζεία ζχλδεζε ηεο θαηαλάισζεο εκπνξηθψλ πξντφλησλ κε ηελ αλζξψπηλε χπαξμε είλαη απφηνθν ηεο κεηαηξνπήο ηεο θαηαλάισζεο ζε βαζηθφ ζθνπφ ζηε δσή ησλ αλζξψπσλ. Όξνη φπσο shopping therapy εηζέβαιαλ ζηελ ςπρηαηξηθή επηζηήκε. Καη δηθαίσο, αθνχ ην θίλεηξν ηεο θαηαλάισζεο έπαςε λα είλαη ε πιήξσζε αλζξψπηλσλ αλαγθψλ, αιιά απηή θαζαπηή ε πξάμε ηεο αγνξάο ελφο πξντφληνο. Ζ χθεζε σζηφζν, φπσο θαίλεηαη απφ ηηο δηάθνξεο δεκνζθνπηθέο έξεπλεο, έρεη θινλίζεη ηηο ζηαζεξέο απηέο. ηηο Ζ.Π.Α. εηδηθφηεξα, αλ θαη είλαη λσξίο λα πεη θαλείο φηη έρεη θινλίζεη ηνλ ακεξηθαληθφ ηξφπν δσήο σο θνηλσληθννηθνλνκηθή πεπνίζεζε, θαίλεηαη πσο επεξεάδεη κε ηξφπν ζαξσηηθφ ηε δσή ησλ Ακεξηθαλψλ. ΣΟ ΒΖΜΑ, 27/09/2009

10 Οη πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο ηεο επέλδπζεο Οη πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο ηεο επέλδπζεο είλαη νη αθφινπζνη: Σν επηηόθην. Όηαλ κηα επηρείξεζε δελ δηαζέηεη ηα απαηηνχκελα θεθάιαηα γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε κηαο επέλδπζεο ζα πξνζθχγεη ζην δαλεηζκφ. Όζν πςειφηεξν είλαη ην επηηφθην ηφζν κεγαιχηεξν ην θφζηνο δαλεηζκνχ γηα κηα επηρείξεζε θαη ηφζν ιηγφηεξα ηα θεξδνθφξα επελδπηηθά πξνγξάκκαηα. Tν θόζηνο επθαηξίαο ηνπ επελδπκέλνπ θεθαιαίνπ. Μία επηρείξεζε κπνξεί λα δηαζέζεη ηα θεθάιαηά ηεο γηα λα πξαγκαηνπνηήζεη κηα επέλδπζε (ζε πάγην θεθάιαην) ή λα ηα ηνπνζεηήζεη ζε ηνθνθφξα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία. Γηα λα επηιέμεη ηελ πξαγκαηνπνίεζε κηαο επέλδπζεο ζα πξέπεη ε απφδνζή ηεο λα είλαη πςειφηεξε απφ ην επηηφθην ησλ ηνθνθφξσλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ, ην νπνίν απνηειεί θαη ην θόζηνο επθαηξίαο ηνπ επελδπκέλνπ θεθαιαίνπ. Η ηερλνινγία παξαγωγήο. Γηα λα επελδχζεη ε επηρείξεζε κηα πξφζζεηε κνλάδα θεθαιαίνπ ζα πξέπεη ε αμία ηνπ επηπιένλ πξντφληνο, πνπ ζα παξαρζεί απφ ηελ πξαγκαηνπνηνχκελε επέλδπζε, λα είλαη κεγαιχηεξε απφ ην θφζηνο ηεο. Ζ αμία ηνπ επηπιένλ πξντφληνο είλαη ζπλάξηεζε ηεο ηερλνινγίαο παξαγσγήο θαη ηεο ηηκήο ηνπ πξντφληνο (ηελ νπνία δελ κπνξεί λα επεξεάζεη κηα επηρείξεζε απφ κφλε ηεο ζε ζπλζήθεο ηέιεηνπ αληαγσληζκνχ), ελψ ην θφζηνο ηεο επέλδπζεο εμαξηάηαη απφ ην επηηφθην.

11 Οη πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο ηεο επέλδπζεο Οη πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο ηεο επέλδπζεο είλαη νη αθφινπζνη: Ο ιόγνο q ηνπ Tobin, ν νπνίνο νξίδεηαη σο εμήο: Σηκή αγνξάο εγθαηεζηεκέλνπ θεθαιαίνπ Κφζηνο αληηθαηάζηαζεο ηνπ εγθαηεζηεκέλνπ θεθαιαίνπ Ο αξηζκεηήο ηνπ q ηνπ Tobin είλαη ε αμία ηεο επηρείξεζεο, φπσο ηηκνινγείηαη ζην ρξεκαηηζηήξην, ελψ ν παξαλνκαζηήο είλαη ην ζχλνιν ηεο δαπάλεο πνπ απαηηείηαη γηα ηελ αληηθαηάζηαζε φινπ ηνπ θεθαιαηνπρηθνχ εμνπιηζκνχ ηεο επηρείξεζεο. Όηαλ ην q ηνπ Tobin είλαη κεγαιχηεξν ηεο κνλάδαο ηφηε ην εγθαηεζηεκέλν θεθάιαην ζηελ ππάξρνπζα επηρείξεζε έρεη κεγαιχηεξε αμία απφ ην θφζηνο αγνξάο θαηλνχξγηνπ θεθαιαηνπρηθνχ εμνπιηζκνχ θαη ίδξπζεο κηαο λέαο επηρείξεζεο. Έηζη, νη επηρεηξεκαηίεο ζα έρνπλ ζπκθέξνλ λα πξαγκαηνπνηήζνπλ λέεο επελδχζεηο, αγνξάδνληαο θαηλνχξην θεθαιαηνπρηθφ εμνπιηζκφ.

12 Επέλδπζε ζε απνζέκαηα Απνζέκαηα νλνκάδνληαη ηα πξντφληα πνπ θξαηνχληαη απνζεθεπκέλα, πξνθεηκέλνπ είηε λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζηελ παξαγσγή είηε λα πσιεζνχλ. Ζ επέλδπζε ζε απνζέκαηα ηζνχηαη κε ηε κεηαβνιή ησλ απνζεκάησλ ζε κηα ρξνληθή πεξίνδν. Οη επηρεηξήζεηο ζεσξνχλ επηθεξδέζηεξν λα παξάγνπλ κε έλαλ ζρεηηθά ζηαζεξφ ξπζκφ παξά λα απμνκεηψλνπλ ηελ παξαγσγή ηνπο αλάινγα κε ηηο πσιήζεηο. Ωο εθ ηνχηνπ, ζε πεξηφδνπο κείσζεο ησλ πσιήζεσλ πξνζζέηνπλ ζηα απνζέκαηά ηνπο ην πιενλάδνλ πξντφλ θαη αληίζηνηρα ζε πεξηφδνπο αχμεζεο ησλ πσιήζεσλ ξεπζηνπνηνχλ κέξνο ησλ απνζεκάησλ ηνπο. Όηαλ ε νηθνλνκία εηζέξρεηαη ζε θάζε θάκςεο ή απιψο επηβξαδχλεηαη, ηα απνζέκαηα ζπλήζσο απμάλνληαη, ρσξίο λα ην επηδηψθνπλ νη επηρεηξήζεηο. Σα εκπνξηθά θαηαζηήκαηα, γηα παξάδεηγκα, ζηεξίδνπλ ηηο παξαγγειίεο ηνπο ζηηο πξνζδνθψκελεο πσιήζεηο εάλ απηέο δελ πξαγκαηνπνηεζνχλ, ην απνχιεην εκπφξεπκα πξνζηίζεηαη ζηα απνζέκαηά ηνπο. Απηή ε κε- ζθφπηκε αχμεζε ησλ απνζεκάησλ κπνξεί πνιχ γξήγνξα λα επεξεάζεη ηελ παξαγσγή, θαζψο ηα θαηαζηήκαηα αληηδξνχλ κεηψλνληαο ηηο παξαγγειίεο ηνπο ζηα εξγνζηάζηα. Οη κηθξφηεξεο παξαγγειίεο, κε ηε ζεηξά ηνπο, νδεγνχλ γξήγνξα ζε κείσζε ηεο παξαγσγήο. Ζ κείσζε ηεο παξαγσγήο πνπ ζεκεηψλεηαη φηαλ νη επηρεηξήζεηο επηδηψθνπλ λα απνθαηαζηήζνπλ ηα απνζέκαηά ηνπο ζε θαλνληθέο δηαζηάζεηο αλαθέξεηαη σο δηφξζσζε ησλ απνζεκάησλ (inventory corrections), ελψ νη θπθιηθέο κεηαβνιέο πνπ πξνθαινχληαη ζηα απνζέκαηα απνθαινχληαη θχθινη απνζεκάησλ (inventory cycles). Stiglitz, J. E., Walsh,C. E. (2009) Αρτές ηης Μακροοικονομικής, Παπαδήζεο, Αζήλα, ζει

13 Η αγνξά δαλεηαθώλ θεθαιαίωλ Τπνζέηνπκε φηη ππάξρεη κηα αγνξά δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ, ζηελ νπνία νη απνηακηεπηέο πξνζθέξνπλ δαλεηαθά θεθάιαηα (απνηακηεχζεηο) θαη νη δαλεηδφκελνη δεηνύλ δαλεηαθά θεθάιαηα, πξνθεηκέλνπ λα ηα επελδχζνπλ. Ζ ηηκή ησλ δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ είλαη ην επηηόθην, ην νπνίν απνηειεί ηελ απόδνζε ηωλ απνηακηεύζεωλ θαη ην θόζηνο ηνπ δαλεηζκνύ. Όζν πςειφηεξν (ρακειόηεξν) ην επηηφθην ηφζν κηθξφηεξε (κεγαιύηεξε) ε δεηνχκελε πνζφηεηα δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ, θαζψο απμάλεηαη (κεηώλεηαη) ην θφζηνο ηνπ δαλεηζκνχ. Όζν πςειφηεξν (ρακειόηεξν) ην επηηφθην ηφζν κεγαιχηεξε (κηθξόηεξε) ε πξνζθεξφκελε πνζφηεηα δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ, θαζψο απμάλεηαη (κεηώλεηαη) ε απφδνζε ηεο απνηακίεπζεο. ην επηηφθην ηζνξξνπίαο (r*) ε δήηεζε δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ ηζνχηαη κε ηελ πξνζθνξά δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ (ΔΚ*). Δηάγξακκα 4.3: Επηηόθην ηζνξξνπίαο Δπηηφθην Πξνζθνξά Γαλεηαθψλ Κεθαιαίσλ (S) r* Εήηεζε Γαλεηαθψλ Κεθαιαίσλ (D) ΓΚ* Γαλεηαθά Κεθάιαηα

14 Υξεκαηνπηζηωηηθέο αγνξέο Οη ρξεκαηνπηζηωηηθέο αγνξέο είλαη νη ζεζκνί κηαο νηθνλνκίαο, κέζσ ησλ νπνίσλ απνηακηεπηέο πξνζθέξνπλ άκεζα ηα θεθάιαηά ηνπο ζηνπο δαλεηδφκελνπο. Οη θπξηφηεξεο ρξεκαηνπηζησηηθέο αγνξέο είλαη: Ζ αγνξά νκνιόγωλ. Σν νκφινγν είλαη έλα πηζηνπνηεηηθφ νθεηιήο (ηίηινο) πνπ θαζνξίδεη ηηο ππνρξεψζεηο ηνπ δαλεηδφκελνπ (εθδφηεο ηνπ νκνιφγνπ) πξνο ην δαλεηζηή (αγνξαζηήο ηνπ νκνιφγνπ). Ο αγνξαζηήο ηνπ νκνιφγνπ δαλείδεη θεθάιαηα ζηελ επηρείξεζε πνπ ην εμέδσζε έσο ηελ εκεξνκελία ιήμεψο ηνπ. Μέρξη ηελ εκεξνκελία απηή ν δαλεηδφκελνο ζα πξέπεη λα έρεη πιεξψζεη ζην δαλεηζηή ην αξρηθφ θεθάιαην θαη ηνπο ηφθνπο. Σξία είλαη ηα θπξηφηεξα ζηνηρεία ελφο νκνιφγνπ: α) ε πξνζεζκία ηνπ, ε νπνία επεξεάδεη θαη ην επηηφθηφ ηνπ (φζν καθξφηεξε ε πξνζεζκία ηνπ νκνιφγνπ, ηφζν πςειφηεξν ζα είλαη ην επηηφθηφ ηνπ), β) ν πηζησηηθφο θίλδπλνο, ν νπνίνο εμαξηάηαη απφ ηελ πηζαλφηεηα ν δαλεηδφκελνο λα κελ πιεξψζεη ηνλ ηφθν ή ην αξρηθφ θεθάιαην ζην δαλεηζηή (φζν κεγαιχηεξνο είλαη απηφο ν θίλδπλνο ηφζν πςειφηεξν ζα είλαη ην επηηφθην ηνπ νκνιφγνπ) θαη γ) ε θνξνινγηθή κεηαρείξηζε ησλ ηφθσλ ηνπ. Ζ αγνξά κεηνρώλ. Ζ κεηνρή είλαη ηίηινο ηδηνθηεζίαο κέξνπο ηεο επηρείξεζεο θαη ζπλεπψο ελζσκαηψλεη δηθαίσκα ζπκκεηνρήο ζηα θέξδε ηεο. Ζ αγνξαπσιεζία κεηνρψλ πξαγκαηνπνηείηαη κέζσ ηνπ ρξεκαηηζηεξίνπ. Ζ δήηεζε κηαο κεηνρήο θαη ε ηηκή ηεο επεξεάδεηαη, θπξίσο, απφ ηηο πξνζδνθίεο ησλ επελδπηψλ γηα ηε κειινληηθή πνξεία ησλ απνηειεζκάησλ (θέξδε ή δεκηέο) ηεο επηρείξεζεο.

15 Υξεκαηννηθνλνκηθνί δηακεζνιαβεηέο Οη ρξεκαηννηθνλνκηθνί δηακεζνιαβεηέο είλαη νη ζεζκνί κηαο νηθνλνκίαο, κέζσ ησλ νπνίσλ νη απνηακηεπηέο (δαλεηζηέο) κπνξνχλ λα πξνζθέξνπλ, έκκεζα, θεθάιαηα ζηνπο δαλεηδφκελνπο. Γχν είλαη νη θπξηφηεξνη ρξεκαηννηθνλνκηθνί δηακεζνιαβεηέο: Οη ηξάπεδεο. Μία απφ ηηο θπξηφηεξεο ιεηηνπξγίεο ησλ ηξαπεδψλ είλαη ε ζπγθέληξσζε απνηακηεχζεσλ, κέζσ ησλ θαηαζέζεσλ, θαη ε ρνξήγεζε δαλείσλ. Οη ηξάπεδεο πιεξψλνπλ ηφθνπο ζηνπο απνηακηεπηέο γηα ηηο θαηαζέζεηο ηνπο θαη ρξεψλνπλ πςειφηεξνπο ηφθνπο ζηνπο δαλεηδφκελνπο γηα ηα δάλεηα πνπ ηνπο ρνξεγνχλ. Σα ακνηβαία θεθάιαηα, κέζσ ησλ νπνίσλ ζπγθεληξψλεηαη έλα θεθάιαην γηα ηελ αγνξά ελφο ραξηνθπιαθίνπ κεηνρψλ ή/θαη νκνιφγσλ. Οη απνηακηεπηέο κπνξνχλ λα αγνξάζνπλ κεξίδηα ηνπ ακνηβαίνπ θεθαιαίνπ, απνδερφκελνη ηνλ θίλδπλν θαη ηελ απφδνζε ηνπ ραξηνθπιαθίνπ. Όηαλ ε αμία ηνπ ραξηνθπιαθίνπ απμεζεί (κεηωζεί) ηφηε σθειείηαη (δεκηώλεηαη) ν κεξηδηνχρνο ηνπ ακνηβαίνπ θεθαιαίνπ. Σν θπξηφηεξν πιενλέθηεκα ηνπ ακνηβαίνπ θεθαιαίνπ είλαη ε δηαζπνξά ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ θηλδχλνπ.

16 Φόξνη θαη απνηακίεπζε Αο ππνζέζνπκε φηη ε θπβέξλεζε εθαξκφδεη θνξνινγηθή πνιηηηθή ηφλσζεο ηεο πξνζθνξάο δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ, δειαδή αχμεζεο ηεο απνηακίεπζεο. Ζ αχμεζε ηεο πξνζθνξάο δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ κπνξεί λα επηηεπρζεί κέζσ ηεο επηβνιήο ελφο θφξνπ θαηαλάισζεο, ν νπνίνο απμάλεη ηελ απνηακίεπζε εηο βάξνο ηεο θαηαλάισζεο, ή κέζσ ηεο παξνρήο θνξνινγηθψλ θηλήηξσλ αχμεζεο ηεο απνηακίεπζεο. Όηαλ ην θξάηνο αζθεί κηα θνξνινγηθή πνιηηηθή αχμεζεο ηεο απνηακίεπζεο, ηφηε ηα άηνκα θαηαλαιψλνπλ κηθξφηεξν κέξνο ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηφο ηνπο, απμάλνληαο ηελ απνηακίεπζε. Όπσο ζην Γηάγξακκα 4.4, ε αχμεζε ηεο πξνζθνξάο δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ ζα κεηψζεη ην επηηφθην θαη ζα απμήζεη ηε δεηνχκελε πνζφηεηα δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ (επέλδπζε). Ζ θακπχιε πξνζθνξάο δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ ζα κεηαηνπηζηεί πξνο ηα θάησ θαη δεμηά (απφ ηε ζέζε S1 ζηε ζέζε S2), κε απνηέιεζκα ηε κείσζε ηνπ επηηνθίνπ ηζνξξνπίαο (απφ r1 ζε r2) θαη ηελ αχμεζε ησλ δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ ηζνξξνπίαο (απφ ΓΚ1 ζε ΓΚ2).

17 Δηάγξακκα 4.4: Φόξνη θαη απνηακίεπζε 2. ε νπνία κεηψλεη ην επηηφθην ηζνξξνπίαο Δπηηφθην (r) S1 1. Σα θνξνινγηθά θίλεηξα ηφλσζεο ηεο απνηακίεπζεο απμάλνπλ ηελ πξνζθνξά δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ r1 S2 r2 3 θαη απμάλεη ηελ πνζφηεηα ηζνξξνπίαο δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ. ΓΚ1 ΓΚ2 Γαλεηαθά Κεθάιαηα

18 Φόξνη θαη επέλδπζε Αο ππνζέζνπκε φηη ε θπβέξλεζε εθαξκφδεη θνξνινγηθή πνιηηηθή ηφλσζεο ηεο δήηεζεο δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ θαη αχμεζεο ησλ επελδχζεσλ. Γηα παξάδεηγκα, ε θπβέξλεζε ζεζπίδεη θνξνινγηθά θίλεηξα γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε επελδχζεσλ. Όηαλ ην θξάηνο αζθεί κηα θνξνινγηθή πνιηηηθή ηφλσζεο ησλ επελδχζεσλ ηφηε νη επηρεηξήζεηο ζα απμήζνπλ ηε δήηεζε δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ γηα θάζε επίπεδν επηηνθίνπ. Όπσο ζην δηάγξακκα 4.5, ε θακπχιε δήηεζεο δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ ζα κεηαηνπηζηεί πξνο ηα πάλσ θαη δεμηά (απφ ηε ζέζε D1 ζηε ζέζε D2), κε απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ηνπ επηηνθίνπ ηζνξξνπίαο (απφ r1 ζε r2) θαη ησλ δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ ηζνξξνπίαο (απφ ΓΚ1 ζε ΓΚ2). πλεπψο, κηα αιιαγή ζηνπο θνξνινγηθνχο λφκνπο πνπ απμάλεη ηηο επελδχζεηο ζα απμήζεη ην επηηφθην ηζνξξνπίαο, ηελ επέλδπζε θαη ηελ απνηακίεπζε.

19 Δηάγξακκα 4.5: Φόξνη θαη επέλδπζε 2. ε νπνία απμάλεη ην επηηφθην ηζνξξνπίαο Δπηηφθην (r) D2 S 1. Ζ παξνρή επελδπηηθψλ θηλήηξσλ απμάλεη ηε δήηεζε γηα δαλεηαθά θεθάιαηα r1 D1 r2 3 θαη απμάλεη ηελ πνζφηεηα ηζνξξνπίαο δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ ΓΚ1 ΓΚ2 Γαλεηαθά θεθάιαηα

20 Δεκνζηνλνκηθό έιιεηκκα θαη εθηνπηζκόο ηνπ ηδηωηηθνύ ηνκέα Ζ ζπλνιηθή απνηακίεπζε κηαο νηθνλνκίαο είλαη ην άζξνηζκα ηεο δεκφζηαο θαη ηδησηηθήο απνηακίεπζεο. (Τ-C-T) + (T-G) = I Όηαλ ν πξνυπνινγηζκφο κηαο θπβέξλεζεο είλαη ειιεηκκαηηθφο νη δεκφζηεο δαπάλεο (G) είλαη κεγαιχηεξεο απφ ηα δεκφζηα έζνδα (Σ). Κάζε κείσζε ηεο δεκφζηαο απνηακίεπζεο, εμαηηίαο ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ή κείσζεο ηνπ πιενλάζκαηφο ηνπ, κεηψλεη ηελ ζπλνιηθή απνηακίεπζε θαη ηελ πξνζθνξά δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ.

21 Μία θπβέξλεζε ζα πξέπεη λα εθαξκόδεη πνιηηηθέο ελζάξξπλζεο ηεο απνηακίεπζεο ή ηεο θαηαλάιωζεο; Ζ πνιηηηθή πνπ εθαξκφδεη κία θπβέξλεζε, ζρεηηθά κε ηελ παξνρή θηλήηξσλ γηα απνηακίεπζε ή θαηαλάισζε, ζα πξέπεη λα ιακβάλεη ππφςε ηεο ηελ θαηάζηαζε ζηελ νπνία ηζνξξνπεί ε νηθνλνκία. Εηδηθόηεξα: Όηαλ ε νηθνλνκία ραξαθηεξίδεηαη απφ δσναμική αναποηελεζμαηικόηηηα, ηφηε είλαη πξνηηκφηεξν γηα ηελ θπβέξλεζε λα παξάζρεη θίλεηξα γηα κείσζε ηεο απνηακίεπζεο, θαζψο ην απφζεκα θεθαιαίνπ είλαη ήδε πςειφ θαη, ιφγσ ηνπ λφκνπ ηεο θζίλνπζαο απφδνζεο, ην νξηαθφ ηνπ πξντφλ ζα είλαη κηθξφ. Ζ κείσζε ηεο απνηακίεπζεο ζην παξφλ ζα απμήζεη ηφζν ηελ ηξέρνπζα φζν θαη ηελ κειινληηθή θαηαλάισζε, εθφζνλ ε κείσζε ηνπ ξπζκνχ ζπζζψξεπζεο θεθαιαίνπ ζα απμήζεη κειινληηθά ην νξηαθφ ηνπ πξντφλ. Όηαλ ε νηθνλνκία είλαη δσναμικά αποηελεζμαηική, είλαη πξνηηκφηεξν γηα ηελ θπβέξλεζε λα παξάζρεη θίλεηξα γηα αχμεζε ηεο απνηακίεπζεο. Σν απφζεκα θεθαιαίνπ είλαη κηθξφ, άξα ην νξηαθφ πξντφλ είλαη πςειφ. Ζ αχμεζε ηεο απνηακίεπζεο ζα απμήζεη ηελ επέλδπζε θαη ην πξντφλ θαη ηελ κειινληηθή θαηαλάισζε. Σπκπεξαζκαηηθά, ε θπβέξλεζε ζα πξέπεη λα εθαξκόδεη πνιηηηθέο πνπ ζα θαζνδεγνύλ ηελ νηθνλνκία καθξηά από ηηο δύν αθξαίεο θαηαζηάζεηο. Σηελ αλάιπζε ηεο αλνηθηήο νηθνλνκίαο, ε παξαπάλω ζπδήηεζε αλαδεηθλύεη επθξηλέζηεξα (θαη ξεαιηζηηθόηεξα) ηνπο πεξηνξηζκνύο πνπ αληηκεηωπίδεη κία θπβέξλεζε.

22 Δηάγξακκα 4.6: Δεκνζηνλνκηθό έιιεηκκα θαη εθηνπηζκόο ηνπ ηδηωηηθνύ ηνκέα Όηαλ ην θξάηνο αζθεί επεθηαηηθή δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή (κείσζε ησλ θνξνινγηθψλ εζφδσλ ή/θαη αχμεζε ησλ δεκνζίσλ δαπαλψλ) κεηψλεηαη ε πξνζθνξά δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ. Ζ θακπχιε πξνζθνξάο δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ κεηαηνπίδεηαη πξνο ηα πάλσ θαη αξηζηεξά (απφ ηε ζέζε S1 ζηε ζέζε S2), κε απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ηνπ επηηνθίνπ ηζνξξνπίαο (απφ r1 ζε r2) θαη ηε κείσζε ησλ δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ ηζνξξνπίαο (απφ ΓΚ1 ζε ΓΚ2). Ζ κείσζε ησλ ηδησηηθψλ επελδχζεσλ, εμαηηίαο ηεο αχμεζεο ηνπ επηηνθίνπ, ε νπνία κε ηε ζεηξά ηεο νθείιεηαη ζηελ επεθηαηηθή δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή, νλνκάδεηαη εθηνπηζκφο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα. 2. ε νπνία απμάλεη ην επηηφθην ηζνξξνπίαο Δπηηφθην r2 r1 S1 S2 1. Σν έιιεηκκα ηνπ θξαηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ κεηψλεη ηελ πξνζθνξά δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ 3 θαη κεηψλεη ηελ πνζφηεηα ηζνξξνπίαο δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ ΓΚ2 ΓΚ1 Γαλεηαθά Κεθάιαηα

23 Η Ρηθαξληηαλή ηζνδπλακία Μηα κείωζε ηωλ θόξωλ απμάλεη πάληα ηελ ηξέρνπζα θαηαλάιωζε; Μηα κείσζε ησλ θφξσλ ζην παξφλ ζα δεκηνπξγήζεη έιιεηκκα ζηνλ θξαηηθφ πξνυπνινγηζκφ. Ζ ζπζζψξεπζε δεκνζηνλνκηθψλ ειιεηκκάησλ απνηειεί ην δεκφζην ρξένο, ην νπνίν κπνξεί λα ρξεκαηνδνηεζεί κέζσ ηνπ δαλεηζκνχ. χκθσλα κε ηηο ππνζέζεηο ηνπ κύκλοσ ζωής ηνπ Franco Modigliani θαη ηνπ μόνιμοσ ειζοδήμαηος ηνπ Milton Friedman, ε ηξέρνπζα θαηαλάισζε εμαξηάηαη απφ ηε κειινληηθή εμέιημε ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο. Οη θαηαλαισηέο, έρνληαο ζηραμμένο ηο βλέμμα ηοσς ζηο μέλλον, αληηιακβάλνληαη φηη ε αχμεζε ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο ζην παξφλ, εμαηηίαο ηεο κείσζεο ησλ θφξσλ, ζπλεπάγεηαη αχμεζε ησλ κειινληηθψλ θφξσλ, πξνθεηκέλνπ λα ρξεκαηνδνηεζεί ην δεκφζην ρξένο. Γειαδή, νη θαηαλαισηέο δελ ζα απμήζνπλ ηελ ηξέρνπζα θαηαλάισζε, αιιά ζα απνηακηεχζνπλ κέξνο ηνπ επηπιένλ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηφο ηνπο πξνθεηκέλνπ λα ην δηαηεξήζνπλ, δηαρξνληθά, ζηαζεξφ. πλεπψο, ε κείσζε ηεο θνξνινγίαο πνπ ρξεκαηνδνηείηαη κε δαλεηζκφ αθήλεη αλεπεξέαζηε ηελ ηξέρνπζα θαηαλάισζε, θαζψο ε κείσζε ηεο θνξνινγίαο ζην παξφλ ηζνδπλακεί κε αχμεζή ηεο ζην κέιινλ (Ρηθαξληηαλή ηζνδπλακία)..

24 Δηάγξακκα 4.7: Η Ρηθαξληηαλή ηζνδπλακία ζηελ Ειιάδα Κζαξφο δαλεηζκφο επηρεηξήζεσλ θαη λνηθνθπξηψλ (% ΑΔΠ) Καζαξφο δαλεηζκφο γεληθήο θπβέξλεζεο (%ΑΔΠ) Πεγή: ΟΟΑ

25 Η απνηακίεπζε ζηελ Ειιάδα εκαληηθή κείσζε έρεη παξνπζηάζεη ηα ηειεπηαία 30 ρξφληα ν ξπζκφο ηδησηηθήο απνηακίεπζεο ζηε ρψξα καο. Ζ εμέιημε απηή νθείιεηαη ζην γεγνλφο πσο απμήζεθαλ νη αλάγθεο ησλ λνηθνθπξηψλ θαη πιένλ δελ ππάξρεη πεξηζψξην γηα απνηακίεπζε. Δπηπιένλ, κειέηεο έρνπλ δείμεη πσο ε κείσζε ηνπ δείθηε γνληκφηεηαο ζηε ρψξα καο ζπλεπάγεηαη κείσζε ηεο ηδησηηθήο απνηακίεπζεο, ελψ ε αχμεζε ηνπ δείθηε γήξαλζεο έρεη σο ζπλέπεηα ηελ αχμεζε ηεο ηδησηηθήο απνηακίεπζεο. Οη ελδείμεηο απηέο εξκελεχνληαη κε βάζε ην γεγνλφο φηη ν ζεζκφο ηεο νηθνγέλεηαο είλαη ηδηαίηεξα ηζρπξφο ζηελ Διιάδα. Δίλαη γλσζηφ πσο ηα ειηθησκέλα κέιε ηεο νηθνγέλεηαο πνιχ ζπρλά είλαη δηαηεζεηκέλα λα ππνζηεξίδνπλ ηα λεφηεξα ζε θάζε θάζε ηεο δσήο ηνπο. Αθφκε δηαπηζηψλεηαη πσο ε απειεπζέξσζε ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ε δεκηνπξγία δεκνζηνλνκηθνχ πιενλάζκαηνο έρνπλ αξλεηηθή επίδξαζε ζηελ ηδησηηθή απνηακίεπζε. Αληηζέησο ε χπαξμε πιεζσξηζηηθψλ πηέζεσλ, ε αχμεζε ησλ πξαγκαηηθψλ επηηνθίσλ θαη ε αχμεζε ηνπ ξπζκνχ κεηαβνιήο ηνπ πξαγκαηηθνχ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο επηδξνχλ ζεηηθά ζηελ ηδησηηθή απνηακίεπζε. Δπνκέλσο, ε πξαγκαηηθή ζχγθιηζε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο ζα επηδξάζεη ζεηηθά ζηελ αχμεζε ηεο ηδησηηθήο απνηακίεπζεο. ηελ Διιάδα πξσηνπφξνο ηεο απνηακίεπζεο γηα πεξηζζφηεξα απφ 100 ρξφληα είλαη ην Σαρπδξνκηθφ Σακηεπηήξην ην νπνίν έρεη ζπγθεληξψζεη έλα ζεκαληηθφ κέξνο ηεο ιατθήο απνηακίεπζεο. Οη ιατθέο θαηαζέζεηο έγηλαλ ζηα ρέξηα ηνπ έλα εζληθφ θεθάιαην πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα λα ζπκβάιιεη ζηελ αλάπηπμε ηεο ρψξαο, λα ζηεξίμεη ην θξάηνο θαη ηνπο πνιίηεο, αθφκε θαη ζηηο πην δχζθνιεο ηζηνξηθέο πεξηφδνπο. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηεινχλ νη ρξνληέο 1937 θαη Σν 1937 πξαγκαηνπνηήζεθαλ νη πεξηζζφηεξεο λέεο θαηαζέζεηο (86.282), ελψ ην 1938 ζεκεηψζεθε ην κεγαιχηεξν πνζφ θαηαζέζεσλ, ζρεδφλ 2,6 δηο δξαρκέο. ηε ρψξα καο νη δχν πην δεκνθηιείο κνξθέο θαηάζεζεο είλαη νη ινγαξηαζκνί ηακηεπηεξίνπ θαη νη πξνζεζκηαθέο θαηαζέζεηο. Οη ηειεπηαίεο ζεκείσζαλ ηελ πεξίνδν ηεο θξίζεο κηα εληππσζηαθή άλνδν ζηα ππφινηπά ηνπο θαζψο νη ηξάπεδεο αλαγθάζηεθαλ λα ζηξαθνχλ ζην απνηακηεπηηθφ θνηλφ γηα ηελ άληιεζε θεθαιαίσλ. Βαζηθφο ζηφρνο ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ ζήκεξα απνηειεί ε πξνζέιθπζε απνηακηεπηψλ πνπ είλαη δηαηεζεηκέλνη λα θιείζνπλ ηα θεθάιαηά ηνπο γηα κεζν-καθξνπξφζεζκν ή κεγαιχηεξν δηάζηεκα. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί ελψ νη ίδηεο δαλείδνπλ, αλάινγα κε ηνλ ηχπν ηεο ρξεκαηνδφηεζεο, γηα δηάξθεηα απφ 3 έσο 20 ρξφληα, δαλείδνληαη απφ ηνπο θαηαζέηεο κέζσ ησλ πξνζεζκηαθψλ ινγαξηαζκψλ γηα δηάζηεκα πνπ δελ ππεξβαίλεη, ζηελ πιεηνλφηεηα ησλ πεξηπηψζεσλ, ηνλ έλα ρξφλν. ΣΟ ΒΖΜΑ, 25/10/2009