ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΧΕΙΑ

Transcript

1 ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ ΔΑΣΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ Τριμηνιαία Έκδοση της ΕΝΩΣΗΣ ΤΩΝ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΣΦΑΚΙΑΝΩΝ, Ζαλόγγου 13-15, ΑΘΗΝΑ ΦΥΛΛΟ , έτος 44, ΙΟΥΝΙΟΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010 ΚΩΔ: 1077 τιμή φύλλου 0,01j Γ. ΞΕΝΟΥΔΑΚΗΣ Κ. Κ. Αιγάλεω 207 ΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΩΠΟΛΗ ΣΦΑΚΙΩΝ: Απίστευτη κοσµοσυρροή στη γιορτή της γραβιέρας ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΧΕΙΑ Έ να μόνιμο θέμα συζήτησης και στόχος σε συλλόγους που διακονούν την παράδοσή μας, είναι η απόδοση της σε αυθεντική μορφή. Κι αυτή την αυθεντική μορφή ψάχνοντας, μπαίνει το θέμα του ποια είναι αυτή, άρα του ποιο χρονικό σημείο είναι αυτό μέχρι το οποίο διαφυλάχτηκε. Κι εκεί ξεκινάει μια μεγάλη κουβέντα, που δεν έχει μέχρι τώρα κλείσει και που έχει δημιουργήσει ατέρμονες ανταλλαγές α- πόψεων. Μια σημαντική συμβολή στη συζήτηση αυτή στο χώρο του ριζίτικου τραγουδιού έκαμε πρόσφατα με τεκμηριωμένο κείμενο του ο βαθύς γνώστης του θέματος και μερακλής τραγουδιστής Μιχάλης Φραγκεδάκης. Παρ όλο που το θέμα του περιορίζεται στο ριζίτικο, η τεκμηρίωση έχει ε- φαρμογή σ όλο το φάσμα αυτού που ονομάζουμε παράδοση. Το όλο ζήτημα ήδη είναι μια αφορμή για μελαγχολία: Η παράδοση δεν είναι πια κάτι που βγαίνει μέσα από την κοινωνία αλλά από τους συλλόγους. Οι ο- ποίοι, προς τιμήν τους, διατηρούν ό,τι έχει απομείνει από αυτήν, αλλά, κατά την εύστοχη έκφραση του Θοδωρή Ρηγινιώτη, καλλιεργούν τα έθιμα κι όχι τα ή- θη, τα τελευταία άλλωστε είναι ευθύνη της κοινωνίας να τα διαφυλάξει και να τα συνεχίσει. Όταν λοιπόν η κοινωνία δεν είναι σε θέση να αναπαραγάγει τα ήθη της, αυτά μεταπίπτουν σε μουσειακό είδος και γίνονται παράδοση, που σημαίνει κάτι νεκρό, ξεκομμένο από μας τους σύγχρονους, που το παρατηρούμε και το μιμούμαστε πιθανόν με νοσταλγία, αλλά δεν το ζούμε, δεν το βιώνουμε. Μπορεί λοιπόν να αναβιώσει η παράδοση; Κι αν όχι, ποιο είναι το χρονικό σημείο εκείνο μέχρι το οποίο υπήρχε αυθεντικό και πότε σταμάτησε να υφίσταται; Έχουν και γι αυτό προταθεί χρονικά σημεία, που ειδικά σε μια παράδοση σαν την κρητική φτάνουν πολύ κοντά στο σήμερα κι ίσως και να το καλύπτουν. Υπάρχει ακόμα ζωντανή παράδοση; Αν για άλλες περιοχές της Ελλάδος δεν υπάρχει, στην Κρήτη μπορεί να υποστηριχτεί ό- τι ακόμα αντέχει. Υπό προϋποθέσεις ίσως, σε τοπικό επίπεδο ί- σως. ΕΚΛΟΓΕΣ ΕΝΩΣΗΣ ΤΩΝ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΣΦΑΚΙΑΝΩΝ Το πρόβλημα που κάνει την παράδοση μας να υποχωρεί δεν είναι η επέλαση του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού. Εξέλιξη πάντα θα υπάρχει. Αλλά όταν η ταυτότητα μας είναι δυνατή, τότε τα εξωτερικά ερεθίσματα τα προσλαμβάνει και τα εντάσσει μέσα στις δομές της, τα εξελληνίζει και κρατάει από αυτά ο,τι χρειάζεται. Έτσι γινόταν παλιά, από την αρχαιότητα μέχρι τη δεκαετία του 60. Σήμερα όμως η ταυτότητα μας είναι σε υποχώρηση. Τα ξένα στοιχεία έρχονται και τα υιοθετούμε αυτούσια, γιατί δεν έ- χουμε τη δυνατότητα, την πολιτιστική δύναμη να τα αφομοιώσουμε. Και καταλήγουμε να προσαρμοζόμαστε εμείς σ αυτά, χάνοντας λίγο λίγο τον εαυτό μας. Επομένως το πρόβλημα σήμερα είμαστε εμείς. Γι αυτό δε μπορούμε να εξελίξουμε τα ήθη μας, γι αυτό απλά αναβιώνουμε τα έθιμα των παλιών μας. Υπάρχει λύση; Οι περισσότεροι είναι απαισιόδοξοι. Όχι από μιζέρια, αλλά από συναίσθηση της πραγματικότητας. Δεν έχουν αυταπάτες, και γι αυτό, όπου σώζονται νησί- συνέχεια στη σελίδα 6 Την Κυριακή θα γίνουν οι εκλογές της Ένωσής μας στην αίθουσα της οδού Ζαλόγγου και Μπενάκη. Η διαδικασία θα αρχίσει στις 9.00 πρωί με τον απολογισμό και θα ακολουθήσουν οι αρχαιρεσίες μέχρι τη δύση του ήλιου. Οι ενδιαφερόμενοι για υποψηφιότητα παρακαλούνται να επικοινωνήσουν με το Σήφη Μανουσογιαννάκη, γ. γραμματέα της Ένωσης, στο Κάθε χρόνο και καλύτερα διεξάγεται από το 2004 η αναβίωση της γιορτής για τη Mαδαριανή Γραβιέρα των Σφακιών από τους κτηνοτρόφους της Ανώπολης, με πρωτεργάτη τον Πολιτιστικό Σύλλογο του χωριού, ο οποίος, φέτος, το βράδυ της Κυριακής 15 Αυγούστου κατόρθωσε να συγκεντρώσει πάνω από χίλιους επισκέπτες, ξεπερνώντας έ- τσι όλες τις προηγούμενες χρονιές συμμετοχής κόσμου. Τη γιορτή την ξεκίνησε με επιτυχία πριν α- πό πολλά χρόνια ο Αγροτικός Σύλλογος της Ανώπολης, αλλά στην πορεία για άγνωστους λόγους σταμάτησε, για να την συνεχίσει σταθερά από το 2004 μέχρι σήμερα ο Πολιτιστικός Σύλλογος με πρώτο πρόεδρο τον κ. Φάνη Αρβανιτάκη. Στη φετινή γιορτή, πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου ήταν ο κ. Γιώργος Πρωτοπαπαδάκης που μας είπε τα εξής: Συλλογικά και υπεύθυνα συνεχίζουμε την καθιερωμένη γιορτή της γραβιέρας με στόχο να την κάνουμε θεσμό, αφού όλοι οι χωριανοί, ο καθένας όπως μπορεί, βοηθάει στην πραγματοποίηση της. Η φετινή γιορτή είναι αφιερωμένη στο μεγάλο ζήτημα της παιδείας στα Σφακιά και δεν θα σταματήσουμε να αγωνιζόμαστε για την αναβάθμιση της παρεχόμενης εκπαίδευσης στον τόπο αυτό. Η Ανώπολη, εκτός από ορεινό και ι- στορικό χωριό που γέννησε μεγάλες μορφές αγωνιστών, κατορθώνει παρά τις αντιξοότητες να διατηρεί αρκετό πληθυσμό με νέες οικογένειες. Τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται μάλιστα ραγδαία, αποκτώντας τουριστική υποδομή. Είμαστε ένα μεγάλο χωριό με εννέα γειτονιές, τα Καμπιά, τα Μαριανά, η Σκάλα, ο Κάμπος, τα Παυλιανά, ο Άγιος Δημήτριος, ο Γύρος, Ρίζα και τα Λιμνιά που κατοικούνται όλες. Στην αποψινή γιορτή έχουμε καλέσει το συγκρότημα του καλλιτέχνη Περικλή Τζουγανάκη, ενώ θα χορέψει ο παραδοσιακός μουσικοχορευτικός Σύλλογος «Τα Σφακιά» και θα τραγουδήσουν «ριζίτικα» από τον παραδοσιακό Σύλλογο Κρητικών α- σμάτων «Χρυσόθεμις». Ανάμεσα μας βρίσκονται πολλοί δημοτικοί σύμβουλοι, υποψήφιοι πολιτευτές, ο πρόεδρος Κρητών Νέας Υόρκης κ. Γιάννης Κριαράς, ο πρόεδρος της Ένωσης των απανταχού Σφακιανών κ. Παύλος Πολάκης και μας τιμά με την παρουσία της η ανεξάρτητη βουλευτής κα Σοφία Σακοράφα που παραθερίζει στην περιοχή μας. Παραθέτουμε φωτογραφικά στιγμιότυπα από τη θαυμάσια Ανωπολίτικη γραβιεροβραδιά, το τραπέζι που στρώθηκε με την πλούσια περιποίηση και το χορό που κράτησε μέχρι τα ξημερώματα. Η ΕΝΩΣΗ ΤΩΝ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΣΦΑΚΙΑΝΩΝ ΣΑΣ ΚΑΛΕΙ ΣΕ ΕΝΑ ΓΝΗΣΙΟ ΣΦΑΚΙΑΝΟ ΓΛΕΝΤΙ ΤΟ ΜΕΣΗΜΕΡΙ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΣΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΖΟΡΜΠΑΣ, ΙΦΙΓΕΝΕΙΑΣ ΚΑΙ Λ. ΣΥΓΓΡΟΥ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΘΕΑ. Στον νεοεκλεγέντα Δήμαρχο Σφακίων κ. Παύλο Πυλάκη, καθώς και σ ολους τους νέους Δημοτικούς και Κοινοτικούς συμβούλους, εκφράζουμε τα θερμά μας συγχαρητήρια για την εκλογή τους και τους ευχόμαστε καλή δύναμη στο δύσκολο έργο που τους περιμένει, σ αυτούς τους χαλεπούς καιρούς. Η συντακτική επιτροπή (Αναλυτικά αποτελέσματα των Δημοτικών εκλογών στο Δήμο μας, στις σελ )

2 2 ΙΟΥΝΙΟΣ ΕΙΣΦΟΡΕΣ 1) ΚΟΠΑΣΗΣ ΛΕΥΤΕΡΗΣ & ΝΙΚΟΣ ) ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΑΡΚΑΒΑΤΣΟΣ )ΕΜΜ. ΨΑΡΟΥΔΑΚΗΣ ) ΜΠΟΛΙΩΤΗΣ ΜΑΝΩΛΗΣ ) ΒΟΛΟΥΔΑΚΗ ΖΑΧΑΡΙΕΝΑ ) ΚΑΠΡΙΔΑΚΗΣ ΙΩΣΗΦ...20 Για εφηµερίδα δωρητές Βερυκάκης Γεώργιος Αυστραλία...60 ευρώ Λυκουρίνας Αλέξανδρος Αυστραλία...60 ευρώ Τζατζιμάκη Δέσποινα...30 ευρώ Τζατζιμάκη Αθηνά...30 ευρώ Μπονάτος Χρήστος στη μνήμη του πατέρα του Στυλιανού...100ευρώ Τζιγκουνάκης Ζαχαρίας...20 ευρώ Ιερός Ναός Αγίου Ιωσήφ ευρώ Γεωργεδάκης Γεώργιος USA ευρώ Παττακός Εμμανουήλ Ευρώ Παπαδομαρκάκη Σταυρούλα...50 ευρώ Νταμπακάκης Εμμανουήλ Ηράκλειο...50 ευρώ Βοτζονικολής (γυδάρης)...50 ευρώ Καγιαδάκης Βασίλης...10 ευρώ ΠΡΟΣΦΟΡΕΣ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙ Α 1) ΚΑΓΙΑΔΑΚΗ ΑΡΓΥΡΩ, ΒΟΥΒΑΣ-ΧΑΝΙΑ ) ΤZΙΓΚΟΥΝΑΚΗΣ ΖΑΧΑΡΗΣ, ΧΑΝΙΑ ) ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΧΙΩΤΑΚΗ ΜΑΡΙΝΑΚΗ...50 ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΤΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ EΝΟΡΙΑ ΧΩΡΑΣ ΣΦΑΚΙΩΝ ΕΓΚΑΙΝΙΑ I. Ν. ΑΓΙΟΥ ΣΠΥΡΙ ΩΝΟΣ ΧΩΡΑΣ ΣΦΑΚΙΩΝ Το εκκλησιαστικό συμβούλιο και ο ε- φημέριος βρίσκεται στην ευχάριστη θέση να ευχαριστήσει όλους όσους μας τίμησαν με την παρουσία τους στα ε- γκαίνια του ιερού ναού άγιου Σπυρίδωνος Χώρας Σφακίων που πραγματοποιήθηκε στις 3 Ιουλίου Σάββατο. Πρώτα από όλα ευχαριστούμε και τιμούμε τον άγιο Σπυρίδωνα και του ζητάμε να είναι προστάτης και βοηθός μας στην ζωή μας. Έπειτα ευχαριστούμε τον σεβασμιότατο μητροπολίτη μας κ.κ. Ειρηναίο για την τιμή που μας έ- κανε να έρθει να εγκαινιάσει τον ιερό ναό του άγιου Σπυρίδωνος, τοποθετώντας μέσα στην αγία τράπεζα σε κοίλο μέρος το οποίο μετά σφραγίσθηκε λείψανα των άγιων μαρτύρων,αγίου Ραφαήλ από Μυτιλήνη, άγιου Γεωργίου του τροπαιοφόρου, και αγίου Χαραλάμπους. Στην αγία τράπεζα τοποθετούνται ό- πως ανέφερε και ο σεβασμιότατος κ.κ. Ειρηναίος στο λόγο του λείψανα αγίων μαρτύρων που έχυσαν το αίμα τους για τον χριστιανισμό.έπειτα ευχαριστούμε αυτούς που πριν χρόνια ξεκίνησαν να χτίσουν αυτό το εκκλησάκι, το τότε εκκλησιαστικό συμβούλιο που αποτελούνταν από τον π. Κων/νο Χομπιτακη, Παύλο Βοτζάκη, Στέλιο Τσιριντάνη, Αγγελική Δουρουντάκη, Κλεονίκη Βαρδουλάκη επίσης τους δωρητές Αλίκη Βολουδάκη (μητέρα του πρώην βουλευτή Μανούσου Βολουδάκη) την Παπαδάκη Φασουλή Στέλλα, και τον αείμνηστο σύζυγο της Παντελή όπου πράγματι δούλεψαν για τον ναό, την Μαρία Βαρδουλάκη, Χρυσή Μπουλταδάκη, Μαρία Μαράκη, Κων/νο Θυμιανό, Σοφία Σταματάκη, Κλεονίκη Βαρδουλάκη, Αντρέα Φασουλάκη, Αγγελική Μαγγελάκη, Σταύρο Περράκη, και όλοι την οικογένεια των Περράκηδων όπου φροντίζουν για την εκκλησία, την οικογένεια Κουρμούληδων όπου μας τίμησαν με την παρουσία τους, όπου μετά τα ε- γκαίνια ετελεσθει επιμνημόσυνη δέηση στο μνημείο του οπλαρχηγού Κουρμούλη που βρίσκεται στην αυλή του α- γίου Σπυρίδωνα. Ευχαριστούμε όλους όσους πρόσφεραν παλαιότερα και μας διαφεύγουν τα ονόματα τους, που είτε με προσωπική εργασία είτε με χρήματα βοήθησαν. Επίσης την κ. Γεωργία Κουριδάκη που πρόσφερε 50 ε για τον Άγιο Σπυρίδωνα. Ευχόμαστε δια πρεσβειών του Αγίου Σπυρίδωνα υγεία ευλογία και προστασία στους δωρητές και κοπιάσαντες για το έργο της εκκλησίας μετά τιμής ο εφημέριος της ενορίας πρωτ. Αθανάσιος Κουκουνάρης ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010 ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΛΑΜΠΗΣ ΣΥΒΡΙΤΟΥ ΚΑΙ ΣΦΑΚΙΩΝ ΕΝΟΡΙΑ ΧΩΡΑΣ ΣΦΑΚΙΩΝ Το εκκλησιαστικό συμβούλιο της ενορίας χώρας Σφακιών και ο εφημέριος ευχαριστεί και επαινεί αυτούς που προσφέρουν στο έργο της ενορίας και κατ επέκταση στην τοπική κοινωνία. 1) Αναστασία Βαρελά δωρεά στον ιερό ναού Χριστού για αγορά θυμιατού και άλλων εκκλησιαστικών ειδών ) Ελένη Μπασδάνη δωρεά άγιο Αντώνιο ) Χερπετ Γκροσουαερ δωρεά Ιερό ναό Ζωοδόχου Πηγή (μεσοχώρι) ) Ελένη Κελαιδή δωρεά ιερό ναό Κων/νου & Ελένης ) Γεωργία Κουριδάκη δωρεά Άγιο Σπυρίδωνα ) Στους προσφέροντας στον ιερό ναό Αγίας Τριάδος (όπου ετελέσθη η ιερά πανήγυρις του Αγίου Πνεύματος) οικογένεια Μάρκου Παντελίτσας Τσιριντάνη και σε όσους πρόσφεραν εδέσματα και προσωπική εργασία. 7) στους προσφέροντας στην ιερά πανήγυρη του Αγίου Γεωργίου (περιοχή Ξενία) 8) στους προσφέροντας στην ιερά πανήγυρη Απόστολου Παύλου (περιοχή Διχαλώματα) οικογένειες Μπατζελήδων και στους προσκυνητές που αν και δύσβατη η περιοχή υπήρξε μεγάλη συμμετοχή. Ευχόμαστε υγεία και ευλογία στους δωρητές και προσφέροντας για το έργο της εκκλησίας. Μετά τιμής ο εφημέριος της ενορίας πρωτ. Αθανάσιος Κουκουνάρης ΘΑ ΗΘΕΛΑ ΝΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΣΩ ΚΑΙ ΔΙΑ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΤΟ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΣΦΑΚΙΑΝΩΝ ΝΟΜΟΥ ΧΑΝΙΩΝ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ ΤΟΝ ΤΕΩΣ ΠΡΟΕΔΡΟ Κο. ΒΑΛΥΡΑΚΗ ΣΤΡΑΤΗ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΤA ΜΕΛΗ:ΘΕΟΔΟΣΟΥΛΑΚΗ ΜΙΧΑΛΗ-ΖΑΧΑΡΙΑ ΑΝΔΡΕΑ-ΣΤΑΜΑΤΑΚΗ ΠΑΥΛΟ-ΜΠΟΛΙΩΤΗ ΑΝΤΙΓΟΝΗ-ΠΑΠΑΔΟΣΗΦΟ ΙΩΑΝΝΗ-ΓΛΥΝΙΑΔΑΚΗ ΝΙΚΟΛΑΟ-ΑΘΗΤΑΚΗ ΧΑΡΗ-ΚΑΡΚΑΝΗ ΜΑΝΩΛΗ-ΚΟΥΡΙΔΑΚΗ ΝΙΚΟΛΑΟ. ΓΙΑ ΤΗΝ ΧΟΡΗΓΙΑ ΤΩΝ 1500 ΕURO.TA ΟΠΟΙΑ ΔΩΘΗΚΑΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΤΟΥ ΒΟΥΒΑ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΤΟ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙ Ο ΕΚΑΣΤΟΤΕ ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΙΑΤΡΟΣ ΩΣ ΕΞΕΤΑΣΤΗΡΙΟ,ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΠΙΠΛΩΝ- ΠΟΛΥΜΗΧΑΝΗΜΑΤΟΣ FAX ΕΚΤΥΠΩΤΗΣ,ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΒΑΨΙΜΟ ΤΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΔΙΟΡΘΩΣΗ ΚΑΠΟΙΩΝ ΒΛΑΒΩΝ. ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ. Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Τ.ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΟΥ Δ.Δ. ΑΣΦΕΝΔΟΥ. ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΟΛΙΩΤΗΣ τριμηνιαία έκδοση της Ένωσης των Απανταχού Σφακιανών Ιδιοκτήτης Ένωση των Απανταχού Σφακιανών Εμμανουήλ Μπενάκη & Ζαλόγγου Αθήνα τηλ.: , Εκδότης Διευθυντής Μανώλης Εγγλέζος - Δεληγιαννάκης paxulits@otenet.gr Επιστημονικοί συνεργάτες Πολάκης Παύλος, Τζαρδής Περικλής. Γουμενάκης Βαγγέλης ΕΝΟΡΙΑ ΧΩΡΑΣ ΣΦΑΚΙΩΝ ΙΕΡΑ ΠΑΝΗΓΥΡΗΣ ΑΓΙΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΙ ΕΛΕΝΗΣ Το εκκλησιαστικό συμβούλιο και ο εφημέριος θέλει να ευχαριστήσει αυτούς που προσφέρουν για το έργο της εκκλησίας, διότι εκτός των άλλων δίνουν δύναμη και πίστη, ώστε κάθε φορά να λέμε ότι όταν ξεκινάμε ένα έργο, με την δύναμη του θεού και των αγίων, αυτό πραγματοποιείται πιο εύκολα και με συνέχεια την οποία ούτε και εμείς θα μπορούσαμε τόσο καλά να προγραμματίσουμε. Αυτό ακριβώς έγινε με τον ιερό ναό Άγιου Κων/νου & Ελένης όπου πρόσφεραν οι εξής και τους ευχαριστούμε θερμά: 1) Γεώργιο Ντουρουντού τοιχοποιία εξωτερική αυλή του ναού 2) Ιωάννης Χατζηδάκης (νταμάρι χώρας Σφακίων) γέμισμα με χώμα την αυλή και στρώσιμο 3) Χρήστος Σηφαλός στρώσιμο μπετόν αυλής με 2 εργάτες δωρεάν 4) Ιωάννης Χατζηδάκης δωρεάν το μισό κόστος μπετόν και πρέσας της αυλής του ναού 5) Ελένη Κελαϊδή πρόσφερε στο έργο 100 6) Στέλιο Τσιριντάνη τοποθέτηση εξωτερικό φωτισμό του ναού ευχόμαστε σε όλους υγεία και ευλογία των Αγίων Κων/νου & Ελένης μετά τιμής ο εφημέριος της ενορίας πρωτ. Αθανάσιος Κουκουνάρης Συντακτική επιτροπή Βαγγέλης Γουμενάκης, Αντρέας Κούνδουρος Επιμέλεια φωτογραφιών: Νίκος Κάντας Επιταγές - εμβάσματα Προς Ένωση Απανταχού Σφακιανών Εμμανουήλ Μπενάκη & Ζαλόγγου 15, Αθήνα Επιμέλεια εντύπου - Ηλεκτρονική σελιδοποίηση Αθηναϊκό Κέντρο Τύπου & Ενημέρωσης τηλ , fax: ΕΝΟΡΙΑ ΧΩΡΑΣ ΣΦΑΚΙΩΝ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΚΟΣ ΕΡΑΝΟΣ Για την κυρία που έχει ανάγκη (συνέχεια στον κατάλογο) πρόσφεραν οι εξής: 1) Πιτερ και Τζεην ) Πολλ ) Γεώργιος Περράκης...50 Ευχόμαστε υγεία ευλογία στους προσφέροντας και στους έχοντας ανάγκητο εκκλησιαστικό συμβούλιο Χώρας Σφακίων ΠΡΟΣΦΟΡΑ 500 ΑΝΤΙ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΣΤΟΝ ΣΥΛΛΟΓΟ ΣΦΑΚΙΑΝΩΝ ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΠΕΤΡΟΥ ΣΠΛHΝΗ Αργυρώ Καγιαδάκη

3 ΙΟΥΝΙΟΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010 «ΠΑΝΤΑ ΕΠΙΚΑΙΡΟΣ Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΟΥΡΗΣ» ΓΡΑΦΕΙ: ΣΤΡΑΤΗΣ ΒΡΕΤΟΥΔΑΚΗΣ Προικισμένος με γνήσια ανεξάντλητη σατυρική φλέβα ο Γιώργος Σουρής , γελοιογραφούσε την κοινωνία της εποχής του και επεσήμανε τις αδυναμίες της. Εξέδιδε τη Σατυρική εφημερίδα «ΡΩΜΙΟΣ» από τις στήλες της οποίας περνούσε γενναίες δεκατέσσερις όλα τα κακώς κείμενα προπαντός της Άρχουσας τάξης, ακόμη και τον Βασιλιά Γεώργιο τον Α που ολιγωρούσε στα εθνικά μας θέματα, του άσκησε όμως ποινική δίωξη! Και κρυβόταν να μη συλληφθεί. Αργότερα όμως η Βουλή των Ελλήνων αναγνώρισε το έργο του και τον επρότεινε και για βραβείο ΝΟΜΠΕΛ! Όταν πέθανε ετάφη με δημόσια δαπάνη και με τιμές Στρατηγού. Στις αρχές του περασμένου αιώνα έγραψε στίχους για τη πολιτική και οικονομική κατάσταση της χώρας μας και επειδή τους βρήκα πολύ επίκαιρους με τα σημερινά δεδομένα την οικονομική μα και πολιτική κατάσταση της Ελλάδος, που αντί από τότε να είμαστε 100 χρόνια μπροστά, ξαναγυρνάμε 100 χρόνια πίσω στην εποχή ΣΟΥΡΗ! Τους παραθέτω στην εφημερίδα μας και ίσως συγκινηθούν μερικοί. «ΠΟΙΟΣ ΕΙΔΕ ΚΡΑΤΟΣ ΛΙΓΟΣΤΟ Σ ΟΛΗ ΤΗ ΓΗ ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΕΚΑΤΟ ΝΑ ΕΞΟΔΕΥΕΙ ΚΑΙ ΠΕΝΗΝΤΑ ΝΑ ΜΑΖΕΥΕΙ ΝΑ ΤΡΕΦΕΙ ΟΥΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΑΡΓΟΥΣ Κ ΑΧΡΙΣΤΟΥΣ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥΣ ΤΑΜΕΙΟ ΔΙΧΩΣ ΧΡΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΔΟΞΗΣ ΤΟΣΑ ΜΝΗΜΑΤΑ ΝΑΧΕΙ ΚΛΗΤΗΡΕΣ ΚΑΙ ΦΡΟΥΡΑ ΚΑΙ ΝΑ ΣΕ ΚΛΕΒΟΥΝ ΦΑΝΕΡΑ ΚΑΙ ΕΝΩ ΑΥΤΟΙ ΣΕ ΚΛΕΒΟΥΝΕ ΤΟ ΚΛΕΦΤΗ ΑΥΤΟΙ ΝΑ ΓΥΡΕΥΟΥΝΕ» ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ 3 30η Παγκρήτια Ορειβατική Συνάντηση Κυριακή 12 Σεπτεμβρίου ώρα 5 μ. μ., οροπέδιο ΛΑΧΑΝΑ ανατολικά, πάνω από τό Ασκύφου Σφακίων. Απόλυτη τάξη!!!! Σαν να μην ανέβηκε κανείς!!! Και όμως, λίγες ώρες πριν 300 πεζοπόροι χάρηκαν την ανέγγιχτη Φύση και πέρασαν έ- να ξεχωριστό Σαββατοκύριακο. Περισσότερα από 120 αντίσκηνα σκέπασαν το έρημο, αλλά πανοραμικό τοπίο και συντρόφεψαν το εκκλησάκι του Αϊ Γιώργη του Μεθυστή, που στέκει μοναχικό κι αγναντεύει την περιοχή. Αλλη μια επετειακή εκδήλωση για τα 80 χρόνια από την ίδρυση του Ορειβατικού Χανίων ήταν και αυτή η 30η παγκρήτια ορειβατική συνάντηση. Πεζοπόροι από όλη την Κρήτη, από την Αττική, τη Βόρεια Ελλάδα, την Κύπρο περπάτησαν από τον οικισμό Γωνί και ανέβηκαν στην κατασκήνωση σε 1.30 ώρα, από καλοσημαδεμένο μονοπάτι. Ξεροτήγανα νοικοκυρεμένα, δροσερή τσικουδιά και φιστίκια σύφλουδα περίμεναν στην αφετηρία τους περιπατητές. Αλλά και "ταξιθέτης" για να βολέψει τα λεωφορεία και τα δεκάδες μικρά αυτοκίνητα, που σταματούσαν στον μικρό οικισμό. Ακόμα και τζιπ και φορτηγάκια, ήταν έτοιμα και μετέφεραν τα βαριά σακκίδια, από ένα χωματόδρομο που προσέγγιζε την κατασκήνωση. Ετσι, χωρίς φορτίο, ανέβηκαν ευκολότερα τα 400 μέτρα υψομετρικής διαφοράς από το χωριό οι ορειβάτες, το Σάββατο το απόγευμα. Το βράδυ έγινε παραδοσιακό γλέντι χωρίς ηχεία και χωρίς μεγάφωνα. Ριζίτικα και τραγούδια "τσι τάβλας" λύρες και λαούτα, δίπλα σε άφθονο βραστό και πιλάφι σε γραβιέρα και σε ντάκους χορταστικούς, ξεπείνασαν όλους τους παρευρισκόμενους. Το πρωί της Κυριακής μετά τον σύντομο εκκλησιασμό και το πλούσιο αρωματικό πρωινό έγινε ανάβαση στην κοντινή κορυφή Μέγα Ορος. Τα βουνά είναι όμορφα, πολύ όμορφα ακόμα και αν δεν είναι πολύ ψηλά. Χίλια διακόσια μέτρα υψόμετρο είναι το Μέγα Ορος και όμως η Γαύδος, τα Παξιμάδια από το Λιβυκό και το Ακρωτήρι και η Δραπανοκεφάλα από το Κρητικό Πέλαγος φαίνονται καθαρά. Η φιλοξενία των πεζοπόρων συνεχίστηκε μέχρι το μεσημέρι της Κυριακής. Κατά τους αποχαιρετισμούς περισσότερα συγχαρητήρια και ευχαριστήρια σίγουρα δεν έχομε ξανακούσει. Μακριά από τον καναπέ και την τηλεόραση άλλο ένα διήμερο άδειασε το μυαλό μας από την πολύβουη καθημερινότητα. Θέλω να ευχαριστήσω τον Δήμο Σφακίων, τον πρόεδρο της Κοινωφελούς Επιχείρησης Σταύρο Καυκαλά, τον Μανούσο Αθητάκη οικοδεσπότη της περιοχής και πρόεδρο του Τοπικού Συμβουλίου Ασκύφου, τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση για την υποστήριξη και όλους τους χορηγούς για τους ο- ποίους έγινε ξεχωριστό ευχαριστήριο στον τοπικό Τύπο. Ομως, αγαπητοί φίλοι χωρίς τη συνδρομή και την προσφορά εργασιών των είκοσι εθελοντών μελών του Ορειβατικού Συλλόγου δεν θα είχαμε αυτή την επιτυχία. Τους ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου και τους εύχομαι υγεία και ορειβατικές ανησυχίες αλλά και να συνεχίσουν να έχουν τέτοια όρεξη για προσφορά στις ασταμάτητες εκδηλώσεις του Συλλόγου μας. Ετσι και ο Ορειβατικός Χανίων θα παραμείνει στους κορυφαίους Συλλόγους πανελλήνια αλλά και η σωματική και ψυχική τους ηρεμία θα διαιωνίζεται. Στ. Μπαδογιάννης ΕΝΩΣΗ ΤΩΝ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΣΦΑΚΙΑΝΩΝ/ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β. ΕΛΛΑ ΟΣ Η «Ένωση των Απανταχού Σφακιανών» δραστηρι οποι είται στον τομέα του πολιτιστικού κινήματος της Κρητικής Παροικίας (ήτοι των κατοικούντων ε- κτός Κρήτης) για περισσότερο από επτά δεκαετίες και αριθμεί πάνω από εγγεγραμμένα ενεργά μέλη, γεγονός που την καθιστά ένα από τα μεγαλύτερα κρητικά σωματεία σε πανελλήνιο επίπεδο, αγκαλιάζοντας στις τάξεις της όλους τους Σφακιανούς και τους καταγόμενους από τα Σφακιά, οι οποίοι διαβιούν εκτός Κρήτης. Πέρα από την ενεργή πολιτιστική της δράση, με διοργάνωση κάθε είδους εκδηλώσεων (ομιλίες, παρουσιάσεις βιβλίων, μουσικές και χορευτικές εκδηλώσεις, εκθέσεις, συνεντεύξεις τύπου, συνέδρια, εκδηλώσεις μνήμης και τιμής κλπ.), η Ένωσή μας παρεμβαίνει με έργα και προτάσεις σε πλείστα κοινωνικά και περιβαλλοντικά θέματα που άπτονται τόσο της επαρχίας Σφακίων, όσο βέβαια και της Κρητικής Παροικίας του νομού Αττικής και των υ- πολοίπων περιοχών της Ελλάδας. Η «Ένωση των Απανταχού Σφακιανών», στα πλαίσια της αποστολής της ως σωματείου που αγκαλιάζει τους Σφακιανούς σε όλη την Ελλάδα, ανακοινώνει την ίδρυση «Παραρτήματος Βορείου Ελλάδος», με έδρα την πόλη της Θεσσαλονίκης. Η διεύθυνση αλληλογραφίας του Παραρτήματος θα είναι «ΤΑΧ. ΘΥΡΙΔΑ 10046, ΤΚ 54110, Θεσσαλονίκη» και η ηλεκτρονική διεύθυνση αλληλο γραφίας «theodoros_papa dakis@yahoo.gr». Η απόφαση για την ίδρυση του Παραρτήματος ελήφθη δυνάμει του από Πρακτικού Συνεδρίασης του Δ.Σ. της «Ένωσης των Απανταχού Σφακιανών», και πάντοτε σύμφωνα με τα οριζόμενα στο Καταστατικό της Ένωσης. Ως υπεύθυνος του Παραρτήματος Β. Ελλάδος επιλέχθηκε το μέλος της Ένωσης κ. Θεόδωρος ΠΑΠΑ ΔΑΚΗΣ του Γεωργίου, κάτοικος Συκεών Θεσσαλονίκης και καταγόμενος από την οικογένεια των Παπαδάκηδων ή Δασκαλιανών του ιστορικού χωριού Καλλικράτης Σφακίων. Από εδώ και στο εξής, ΚΑΛΟΥΜΕ όλους τους Σφακιανούς και τους καταγόμενους από την επαρχία Σφακίων, που κατοικούν στη Βόρεια Ελλάδα, από την Ήπειρο και τη Μακεδονία έως τη Θράκη, να εγγραφούν ως μέλη και να ενδυναμώσουν την «Ένωση των Απανταχού Σφακιανών», ερχόμενοι σε επαφή με τον ανωτέρω υ- πεύθυνο του Παραρτήματος. Μετά την εγγραφή τους, τα μέλη της Ένωσης θα ενημερώνονται για τα τεκταινόμενα αυτής και θα μπορούν να συμμετέχουν σε όλες τις δραστηριότητές της, με τις πράξεις, τις ιδέες, τις σκέψεις και τις προτάσεις τους. ΒΡΑΒΕΙΟ ΡΙΖΙΤΙΚΟΥ Ο ΚΑΓΙΑΔΑΚΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ο Συνεπαρχιώτης μας από το Βουβά σε πανελλήνιο διαγωνισμό Ριζίτικου εβραβεύθη με τρίτο έπαινο που διοργάνωσε ο Σύλλογος στιχουργών Χανίων στις και είναι το εξής: Για τη μάχη της Κρήτης. MOBILE «ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΗΝΤΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΕΙΣ ΤΣΗ ΑΓΙΑΣ ΤΣΗ ΠΑΝΤΕΣ ΦΑΙΝΕΤΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΝΑ ΧΑΛΑ ΚΙ ΑΝΤΑΡΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΜΑΥΡΑ ΓΕΡΑΚΙΑ ΠΛΑΚΩΣΑΝ ΚΙ ΑΣΤΡΟΠΕΛΕΚΙ ΡΙΧΝΟΥΝ, Ο ΧΙΤΛΕΡ ΜΑΣ ΤΑ ΕΜΠΕΨΕ ΤΗ ΚΡΗΤΗ ΝΑ ΚΟΥΡΣΕΨΟΥΝ ΜΑ ΕΤΣΑ ΔΕΝ ΤΗΝ ΑΦΗΝΟΜE ΤΗ ΚΡΗΤΗ ΤΩ ΚΟΥΡΣΑΡΩ ΘΑ ΤΗN ΠΛΕΡΩΣΟΥΝ ΑΚΡΙΒΑ»

4 4 ΙΟΥΝΙΟΣ ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ Ντοκιµαντέρ για τους ροσουλλίτες ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010 Στον Ηρωικό χώρο του Φραγγοκάστελου μια ομάδα φίλων κινηματογραφιστών έκανε τα γυρίσματα για λογαριασμό της ΕΡΤ 3 ενός ντοκιμαντέρ για το φαινόμενο των Δροσουλλιτών και α- ναπαράσταση της μάχης μέσα στο κάστρο όπου συμμετείχαν. Τα παιδιά του μουσικοχορευτικού συλλόγου ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ χορεύοντας και κάνοντας αναπαράσταση των δραματικών στιγμών της φονικής μάχης με τον Χατζη Μιχάλη Νταλιάνη το 1828 την άλλη μέρα στο χωριό Καλλικράτη συνεχίστηκαν τα γυρίσματα με ριζίτικα τραγούδια συνεντεύξεις και χορό με μουσικούς το Μάνο και Ανδρέα Μανουσέλη,ένα μεγάλο ευχαριστώ στους παραγωγούς και σκηνοθέτη για τη φιλότιμη προσπάθεια τους αλλά και στην ΕΡΤ 3 Γιατι δεν ξεχνά την Ιστορία και το πολιτισμό της υπαίθρου. Σ-ΜΑΝ

5 ΙΟΥΝΙΟΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010 ΕΝΟΡΙΑ ΧΩΡΑΣ ΣΦΑΚΙΩΝ Το εκκλησιαστικό συμβούλιο της ενορίας χώρας σφακίων και ο εφημέριος ευχαριστεί αυτούς που προσφέρουν στο έργο τις ενορίας προς όφελος της εκκλησίας και τις τοπικής κοινωνίας: οικογένεια Ιερέως Εμμαν. & Αννας Καγιαφτάκη εις μνήμη Ανδρέα Ψυλλάκη Ι.Ν.αγ, Παντελεημονα 150 ευρω Δέσποινα κελαίδη εις μνήμη Ανδρέα Ψυλλάκη& αντί στεφάνων...50 ευρω ιερέας Αθανάσιος Κουκουνάρης 2 κουρτινόξυλα και 1 σετ κηροπήγια Ι.Ν.. Αγίου Γεωργίου γυμνάσιο ανώνυμος στον άγιο παντελεημονα...20 ευρω Δέσποινα Κελαίδη εις μνήμη Παντελή Κελαίδη...50 ευρω Υβόνη Ηλιάκη εις μνήμη της μητέρας της Στυλιανής ευρω Αναστασία Βαρελά στον άγιο Παντελεημονα για αγορά θυμιατού ευρω Ελένη Μπασδάνη στον άγιο Αντώνιο...50 ευρω Γεώργιος Κουκουνάρης στον άγιο Αντώνιο...50 ευρω Γεώργιος Καβρός (αμερικάνος) Παναγία πλατεία ευρω οικογένεια ιερέως Εμμαν. & Αννας Καγιαφτάκη εις μνήμη Ανδρέα Ψυλλάκη αγιογραφία του αποστόλου Ανδρέα στον άγιο παντελεημονα ΐ2)Ανδριάννα Μπούχλη Παπαλυμπερίου εις μνήμη Ελένης Δαμανάκη...20 ευρω Ιωσήφ Δαμανάκης δωρεά 50 κιλά λάδι για τις εκκλησίες Ευθύμιος & χρυσή Σκάλτσα εις μνήμη Μιχάλη Τσιριντάνη αγ. Παντελ ευρω Κώστας & Μαρία Κατάκη εις μνήμη Μιχάλη Τσιριντάνη αγ. Παντελεημί...00 ευρω Βακάκη Σουλτάνα από Αμερική εις μνήμη Ζωής Μπραουδάκη...60 δολλαρια Μπραουδάκη Μαρία από Αμερική εις μνήμη Ζωής Μπραουδάκη δολλαρια Μπραουδάκη Ζωή από Βρύσες Αποκορώνου εις μνήμη Ζωής Μπραουδάκη μία εικόνα στον ιερό ναό του χριστού 19)στους προσφέροντας στην ιερά πανήγυρη προφήτη Ηλία οικογένεια Γεωργίου & Χρυσής Βοτζάκη, και άλλοι. 20)στους προσφέροντας στην ιερά πανήγυρη τις αγίας Παρασκευής 21) στους προσφέροντας στην ιερά πανήγυρη του αγίου & ιαματικού Παντελεήμονα, Βαρδουλάκη Εμμανουήλ, Μαρία Βαρδουλάκη, Στέλλα Φασουλάκη, Αγγελική Δουρουντάκη Κλεονίκη Βαρδουλάκη» Σοφία Φυντικάκη, Νικόλαο Βοτζάκη, Ιωάννη Βοτζάκη, πρεσβυτέρα Χρυσή Κουκουνάρη, τον ιερέα Σπυρίδωνα Δαμανάκη και άλλους. 22)στους προσφέροντας στην ε- ορτή αγ.ιωάννου του ριγολόγου, Γεώργιος & Ελευθερία Δουρουντάκη, Σοφία Σταματάκη και άλλοι. Ευχόμαστε υγεία ευλογία προκοπή βίου, στους δωρητές & προσφέροντας για το έργο της εκκλησίας Μετά τιμής Ο εφημέριος χώρας Σφακίων Πρωτ. Αθανάσιος Κουκουνάρης ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ 5 Τα Σφακιανάκια στα ΑΕΙ και ΤΕΙ Κατά τις εισαγωγικές εξετάσεις στα ΑΕΙ και ΤΕΙ είχαμε αθρόες επιτυχίες στα Σφακιανάκια μας φέτο. Συγχαίρω τα ελπιδοφόρα αυτά παιδιά και εύχομαι ολοψύχως εις όλα τους να έχουνε συνέχεια επιτυχίες στην ζωή και να φτάσουνε στις ανώτερες βαθμίδες στην υπαλληλική ιεραρχία και στην κοινωνία. Συγχαίρω τους γονείς τους και εύχομαι να τα δούνε όπως αυτοί επιθυμούνε. Είναι τα εξής: Γερωνυμάκης Γεώργιος του Ευαγγ. Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών Ε.Μ.Π. Γερωνυμάκης Θεόδωρος του Εμμ. Μηχανικών Περιβάλλοντος Πολυτεχνείο Κρήτης Τοψιχαλίδου Ιωάννα του Χαρ. Παιδαγ. Δημ. Εκπαίδευσης Αθήνα Καγιαδάκης Μανούσος του Παν. Διοίκηση Επιχειρήσεων Ηράκλειο Καρκάνη Ειρήνη του Σπύρου ΤΕΙ Θεσσαλονίκης Χoμπιτάκη Δήμητρα του Ιωαν. Μαθηματικό Κρήτης Ηράκλειο Περράκης Χαράλαμπος του Χ. Βιολογικά Θερμ. Καλλ. και ανθοκομίας ΤΕΙ Κρήτης Χιωτάκης Σταύρος του Στ. Μηχανολογία ΤΕΙ Κρήτης Ηράκλειο Χιωτάκης Σπύρος του Εμμ. Ηλεκτρολογία ΤΕΙ Κρήτης Ηράκλειο Μανούσακας Σήφης Παύλος του Σ. Διοίκηση Επιχειρήσεων ΤΕΙ Καβάλας Θεοδοσουλάκη Μαρία του Π. Παιδαγ. Δημοτικής Εκπαιδεύσεως Κρήτης Ρέθυμνο Γιαλεδάκης Ιερώνυμος του Ανδρ. Βιολογ. Θερμ. καλλ. και ανθοκομία ΤΕΙ Κρήτης Παπασηφάκη Αικατερίνη του Ηλ. Αρχιτεκτόνων- Μηχανικών Πάτρα Κοπασάκη Ιωάννα του Χ. Διοίκηση Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων και Οργανισμών ΤΕΙ Μεσολογγίου. Μανουσουδάκη Δέσποινα του Γ. Νοσηλευτική ΤΕΙ Κρήτης Ηράκλειο Τζωρτζάκης Ιωάννης του Ι. Οργάνωση και διαχείριση Αθλητισμού Σπάρτη Αν κάποια Σφακιανάκια που και αυτά πετύχανε στις εισαγωγικές, μα μου διαφύγανε, και αυτά τα συγχαίρω, και σε αυτά εύχομαι πάντα επιτυχίες και προόδους. Κανάκης Γερωνυμάκης Συγγραφέας-Λαογράφος Εργοστάσιο παραγωγής Κορακιές - Χανιά Τ.Κ Τηλ.: Fax: Πρατήριο Αθηνών: Δεκελείας 119 Αχαρναί «Πήγασος Α.Ε.» Τηλ Πρατήριο Χανίων: Αποκορώνου 14 Τηλ.: Ιδιοκτησία Αφοί Χιωτάκη ΕΠΕ Σφακιανές πίτες, καλιτσούνια, ξεροτήγανα κ.λ.π.

6 6 ΙΟΥΝΙΟΣ δες αυθεντικότητας μιλούν για εξαιρέσεις. Προσφάτως, σε μια ριζίτικη παρέα κάποιος έβαλε ένα τραγούδι του Παπασηφάκη, από αυτά που αποκαλούν νεοριζίτικα, ν ακούσουμε δίχως να πει τι είναι. Τα λόγια και το ύφος του τραγουδιού δεν το έκαναν να ξεχωρίζει από τα παλιά τραγούδια. Κι αυτό μας έκαμε εντύπωση. Μιαν αντίστοιχη εξαίρεση αναφέρει κι ο Μιχάλης Φραγκεδάκης στο άρθρο του. Ίσως, λοιπόν, εκεί να βρίσκονται τα κλειδιά για τις απαντήσεις που θέλουμε και τις αγωνίες που εκφράζουν όσοι νοιάζονται για την ταυτότητα αυτού του λαού: Στις εξαιρέσεις. Σε ανθρώπους, μεμονωμένες περιπτώσεις, που έχουν έντονη μέσα τους τη δύναμη της ταυτότητάς μας, και που μπορούν να προσλάβουν και να εντάξουν τα ξένα στοιχεία της προόδου μέσα στους μηχανισμούς της παράδοσής μας που είναι σ αυτούς βιωματική. Αυτό δεν είναι απαραίτητο να γίνεται μόνο με όσους ζουν στη μαδάρα. Αν έχεις τη δύναμη της παράδοσής σου ζωντανή, θα γίνει όπου και να είσαι. Και στα χωριά, και στις πόλεις. Βέβαια, αν έχεις την παράδοσή σου ζωντανή αυτή δε θα επιτρέψει την Νεοριζίτικο από Καγιαδάκη Βασίλη Παρακαλώ σας φίλοι μου και εσάς τους συγγενείς μου αδιάρετέ με το φτωχό να κτίσω μοναστήρι, να το αφιερώσομε στον Άγιο το Σήφη, τση Παναγιάς το Σύμβουλον, πατέρα του Χριστού μας. Να λειτουργούνται οι χριστιανοί κάθε λαμπρή και σχόλη, να ευλογούνται αντρόγυνα και να μεταλαμβάνουν και να βαπτίζονται παιδιάνα κάνουν πανηγύρια, να το διασκεδάζουνε! Σαν μεγαλώσει ο άνθρωπος και πάει να γεράσει του έρχονται στη μνήμη του αυτά πούχει περάσει. Θυμίζομαι τση κατοχή τα μαύρα χρόνια εκείνα που εβαδίζανε μαζί ο φόβος με την πείνα. Ήμουνα έντεκα χρονώ μ απόκτησα εμπειρία στη πείνα και στα βάσανα και στη ταλαιπωρία. Οι Γερμανοί ήρθαν στο χωριό κι έκαψαν κι εσκοτώσαν και τα βουνά επιάσανε εκείνοι π εγλιτώσαν. Εμείς εκαταλήξαμε σε μια σπηλιά στο δάσος και τη ζωή εκείνη δα ποτέ δε θα ξεχάσω. Με ένα ξεροκόμματο κι ένα μπουκάλι λάδι και το φεγγάρι φωτισμό είχαμε κάθε βράδυ. ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ κατάντια της Ελλάδας σε μη παραγωγική χώρα. Δε θα επιτρέψει το γιγαντισμό του Αθηναϊκού πριγκιπάτου και την επιβολή του στην υπόλοιπη Ελλάδα. Θα επιβάλει συνθήκες κοινοτισμού, κοινωνικής αλληλεγγύης και συνοχής. Αυτά όμως δε γίνονται σήμερα. Γι αυτό δε δημιουργούμε πια παράδοση. Το λάθος θα είναι να θεωρήσουμε ότι οι εξαιρέσεις που προαναφέραμε οφείλονται σε υστέρηση των ανθρώπων αυτών. Δηλαδή αποκοπή τους από την υπόλοιπη σύγχρονη κοινωνία. Και άρα να αποκτήσουμε κι ένα άλλοθι ότι ε- μείς, που θεωρούμε τους εαυτούς μας ενταγμένους στη σύγχρονη κοινωνία, δεν είναι δυνατό να είμαστε και βιωματικά παραδοσιακοί. Αυτό είναι το στοίχημά μας: Να ζήσουμε εκεί που ο καθένας μας δημιουργεί, να αντισταθούμε στον απάνθρωπο και απρόσωπο τρόπο ζωής, να εντάξουμε στην καθημερινότητά μας τις αξίες των παλιών μας. Τότε, θα αρχίσει να αλλάζει ο κόσμος γύρω μας. Θα αρχίσουμε να βιώνουμε την παράδοσή μας. Θα γίνουμε κι εμείς εξαιρέσεις. Κι όταν αυτές οι εξαιρέσεις γίνουν πολλές, τότε θα είμαστε πια ο κανόνας! Μ Ε-Δ ΕΙΣΦΟΡΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΟΥ ΑΓ. ΙΩΣΗΦ ΦΟΥΝΤΟΥΛΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ 100 ευρω για τον ΑΓΙΟ ΙΩΣΗΦ ΑΠΟ ΕΝΑ ΠΡΟΒΑΤΟ: ΣΦΗΝΙΑΣ ΝΙΚΟΣ ΤΟΥ ΙΩΣΗΦ ΜΠΟΛΙΩΤΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΕΝΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΗΣ Τ ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΒΟΤΖΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Τ ΝΤΑΜΟΥΛΗ ΧΟΜΠΙΤΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Τ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΧΙΩΤΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Τ ΙΩΣΗΦ ΣΗΦΑΛΟΥΔΑΚΗΣ ΣΗΦΗΣ Τ ΙΩΣΗΦ ΣΗΦΗΣ ΜΑΝΟΥΣΟΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΝΑΥΑΡΧΟΣ...50 ευρώ ΓΡΥΛΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ Τ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ευρώ ΜΑΝΟΥΣΕΛΗΣ ΝΙΚΗΤΑΣ ΤΟΥ ΜΑΝΟΥΣΟΥ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ ΣΦΑΚΙΩΝ Και μια αχλάδα ήτανε σε κοντινό σημείο την είχα εστιατόριο και ζαχαροπλαστείο. Πρωί πρωί σηκώνουμαι πρηχού φωτίσει η μέρα κι η φύση με αγκάλιαζε σαν στοργική μητέρα. Και τα πουλάκια στα δεντρά εγλυκοκελαιδούσα κι αιστάνουμου πως γύρω μου τα πάντα μ αγαπούσα. Εις την αχλάδα πήγαινα κι έβανα στο μυαλό μου αν πάνε οι αίγες πλιά μπροστά χάνω το πρωινό μου. Η φύση σαν να μούλεγε εγώ θα σε φροντίζω θα λιάζω μέσα στη σπηλιά κι απ όξω θα χιονίζω. Είχα τη φύση συνταγή μαζί και φαρμακείο κι ούτε γιατρό εγνώριζα ούτε νοσοκομείο. Εγώ δεν πήγα σε σχολειό δεν έπιασα βιβλίο μόνο τη φύση απόλαυσα σ όλο το μεγαλείο. Την άσπρη μέρα τση ζωής δεν είχα γω γνωρίσει την άσπρη μέρα έβλεπα άντε θε να χιονίσει. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΑΣΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗ Οι ήρωες πάντα εµπνέουν την ποιητική φλέβα Ο Δασκαλογιάννης άφησε μια μεγάλη παρακαταθήκη και κληρονομιά για όλες τις γενιές. Η ηρωική του μορφή πάντοτε θα εμπνέει την ποιητική φλέβα παρακινώντας τους ποιητές της Κρήτης, να υμνούν τη ζωή, την προσφορά, τη μεγάλη φεγγοβολιά, που προσέφερε η θυσία του στον τόπο μας. Θυσία η οποία άνοιξε τον δρόμο για την απελευθέρωση της Κρήτης. Αυτό επεσήμανε η λογοτέχνης και Νομαρχιακή Σύμβουλος Χανίων κα Πηνελόπη Ντουντουλάκη κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης για την παρουσίαση του βιβλίου του Σήφη Μ. Παπασηφάκη Δασκαλογιάννης, το Σάββατο στο Θέατρο Ανατολικής Τάφρου. Τόσο το βιβλίο όσο και η εκδήλωση, ήταν αφιερωμένα στη μνήμη του εθνομάρτυρα Γιάννη Βλάχου ή Δασκαλογιάννη, εμπνευστή και ηγέτη της πρώτης Μεγάλης Επανάστασης για την απελευθέρωση της Τουρκοκρατούμενης Κρήτης το Όπως ανέφερε ο συγγραφέας του βιβλίου κ. Σήφης Μ. Παπασηφάκης ο Δασκαλογιάννης είναι η ταυτότητα για όλους τους Κρητικούς. Υπήρξε ο πρώτος Ελληνας που σήκωσε ανάστημα κατά των Τούρκων. Αποτελεί μεγάλη τιμή για μας που είναι Κρητικός, Σφακιανός και κυρίως Ανωπολίτης αφού γεννήθηκε στην Ανώπολη. Αξίζει αυτή η μορφή να μείνει αθάνατη όσες γενιές και να περάσουν για να μάθουν οι νεώτεροι την ιστορία του τόπου τους και να τη διδάξουν στα παιδιά τους. Ο άνθρωπος αυτός από τη στιγμή που γεννήθηκε φαινόταν, ότι θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη συνέχεια της ζωής του. Ηταν ο μοναδικός εφοπλιστής στην Κρήτη, διέθεσε όλα του τα πλούτη, την πολυμελή οικογένειά του, μπήκε στον πόλεμο, προδόθηκε, έχασε την Επανάσταση αλλά καμία επανάσταση δεν χάνεται. Γιατί η επανάσταση αυτή οδήγησε στην απελευθέρωση της Κρήτης τόνισε ο κ. Παπασηφάκης. Η ιατρός, λογοτέχνης και Νομαρχιακή Σύμβουλος Χανίων κα Πηνελόπη Ντουντουλάκη, παρουσιάζοντας το βιβλίο, ανέφερε ότι η εκδήλωση είναι αφιερωμένη σε έναν μεγάλο ήρωα, σε έναν εθνομάρτυρα των Σφακίων, της Κρήτης και της Ελλάδας, τον Γιάννη Βλάχο ή Δασκαλογιάννη. Το αφιέρωμα πραγματοποιείται με αφορμή την παρουσίαση του νέου βιβλίου του Σήφη Μ. Παπασηφάκη Δασκαλογιάννης. Ο Δασκαλογιάννης υπήρξε ένας δάσκαλος φωτισμένος, που έφερε πάνω του την σφραγίδα του ηγέτη. Αποφάσισε να ε- λευθερώσει την Κρήτη τη στιγμή που τα Σφακιά ήταν ελεύθερα και ο ίδιος ζούσε ελεύθερος. Πλήρωσε αυτήν την ευθύνη, την οποία έφερε και κουβάλησε ο ίδιος με γενναιότητα, πλήρωσε για την απόφασή του, που έδειξε εμπιστοσύνη σε φίλους και συμμάχους, που ήταν πρόθυμοι μόνο στα λόγια, με τίμημα την ίδια του την ζωή, που τέλειωσε με έναν πολύ μαρτυρικό τρόπο στο Ηράκλειο. Αφησε πίσω του μια μεγάλη παρακαταθήκη, μια μεγάλη κληρονομιά για ό- λες τις γενιές και πάντοτε θα εμπνέει την ποιητική φλέβα. Διότι πάντα οι ποιητές της Κρήτης, παραδοσιακοί και μη, θα παρακινούνται να υμνούν τη ζωή, την προσφορά και την μεγάλη φεγγοβολιά που προσέφερε η θυσία του στον τόπο μας. Θυσία, η οποία άνοιξε και τον δρόμο για την απελευθέρωση της Κρήτης. Ιστορικός ομιλητής στην εκδήλωση ήταν ο πρώην Νομάρχης Χανίων κ. Γεώργιος Κατσανεβάκης. Αποσπάσματα από το βιβλίο απήγγειλαν οι: Σήφης Μανουσογιαννάκης, μηχανικός ήχου, Σήφης Μανούσακας, μαθητής Λυκείου, Κωνσταντίνος Κοπάσης, μαθητής Γυμνασίου,και Γιάννης Καρναλής, μαθητής Δημοτικού. Την εκδήλωση πλαισίωσαν ο Παραδοσιακός Σύλλογος Ν. Χανίων Τα Σφακιά, ο Παραδοσιακός Σύλλογος Κρητικών Ασμάτων Χρυσόθεμις και οι καλλιτέχνες της κρητικής μουσικής Γιώργος Μαγγελάκης (λύρα) και Δημήτρης Πρινάρης (λαούτο). Την εκδήλωση διοργάνωσαν ο δήμος Χανίων, η ΚΕΔΗΧ και ο δήμος Σφακίων. Ελ. Φ. ΑΦΡΟ ΙΤΗ ΣΦΗΝΙΑ Μια νέα επιστήμονας από τα Σφακιά και ειδικότερα από το Ασφένδου μετά από τις επιτυχείς σπουδές της στην οδοντιατρική σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου, έ- κανε τα εγκαίνια του ιατρείου της στις 11 του μήνα στα Χανιά. Όλοι οι Σφακιανοί αισθανόμαστε υπερήφανοι για την αξιόλογη επιστήμονα που ξεκινά την επαγγελματική της σταδιοδρομία και της ευχόμαστε κάθε επιτυχία και υγεία για το καλό του τόπου μας γιατί γνωρίζοντας τον χαρακτήρα της θα είναι ένας καλός βοηθός στον συνάνθρωπο της. Στους γονείς και τα αδέλφια και συγγενείς να την καμαρώνουν και να παρακολουθούν υπερήφανοι την επιστημονική της και κοινωνική της εξέλιξη. Σ-ΜΑΝ

7 ΙΟΥΝΙΟΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010 ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ 7 ΕΟΡΤΗ ΣΦΑΚΙΑΝΩΝ ΑΓΙΩΝ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΩΝ MANOYHΛ ΚΑΙ ΙΩΑΝΝΗ Κατά την επικρατούσα εκκλησιαστικήν τάξιν οι ανωτέρω Άγιοι εορτάζουν κατ έτος την πρώτη Κυριακή μετά της Παναγίας 15 Αυγούστου. Γνωστοί Ιεροί ναοί είναι οι κάτωθι: Οροπέδιον Ασκύφου Σφακίων Οροπέδιον Μανικά Σφακίων Νήσος Χίος τόπος μαρτυρίου αυτών Νήσος Μύκονος. Κεντρικός Μητροπολιτικός Ναός τόπος κατοικίας του Αγ. Μανουήλ. Είχε 6 παιδιά Απόγονοι με το όνομα Χανιωτάκης υπάρχουν. Παζινός Ακρωτηρίου Μέγας καλλιμάρμαρος Ιερός Ναός ιδιοκτήτες Μανώλης Λιονάκης, Μανώλης Καλφάκης. Ακρωτήρι Εικονοστάσιον Χωραφάκια, ιδιοκτήτης Μανώλης Κουτράκης. Οροπέδιον Λασηθίου. Οροπέδιον Ψηλορείτη Γεράνι Κυδωνιάς. 10)Αγκουσελιανά Ρεθύμνης, ιδιοκτήτης Γεώργιος Κουρμούλης Ιερέας Παναγιώτης Χιωτάκης Κορακιές Ακρωτηρίου Σύλλογος Γονέων & Κηδεμόνων Δημοτικού Σχολείου & Νηπιαγωγείου Ασκύφου Ασκύφου 13/08/10 ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ Η Πρόεδρος του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων Δημοτικού Σχολείου και Νηπιαγωγείου Ασκύφου κ. Ζούλη - Γλυνιαδάκη Παγώνα και το Διοικητικό Συμβούλιο του επιθυμούν να ευχαριστήσουν θερμώς όλους αυτούς που βοήθησαν με τις εισφορές τους το Σύλλογο μας την χρονιά που πέρασε: 1. Την Ένωση Σφακιανών Νομού Χανίων για το ποσό των 1000 ευρώ 2. Την Ενορία Ασκύφου για το ποσό των 350 ευρώ 3. Την Βιοτεχνία Παραδοσιακών Προϊόντων Αφών Χιωτάκη για την ευγενική χορηγία διαφόρων εδεσμάτων στην κοπή της Πρωτοχρονιάτικης πίτας μας 4. Τους Ευριπίδη Σταματίου, Τάσο Ψαλιδάκη και Ελισάβετ Βερούλη για το ποσό των 235 ευρώ από την συναυλία που διοργάνωσαν 5. Όλους τους Ασκυφιώτες που προσφέρανε απλόχερα την βοήθεια τους στο Σύλλογο μας όποτε το ζητήσαμε. Θέλουμε να ενημερώσουμε ότι τα χρήματα τα οποία συγκεντρώσαμε κατά την διάρκεια της σχολικής χρονιάς που πέρασε διατέθηκαν στον εμπλουτισμό της παιδικής χαράς του σχολείου μας, στην αγορά θερμαντικών σωμάτων για την αίθουσα Ευαγγελίας Αθητάκη, στην αγορά δώρων Χριστουγέννων για τα παιδιά του σχολείου και στην χρηματοδότηση για την ενοικίαση λεωφορείου για την τελική εκδρομή των μαθητών. Σας ευχαριστούμε θερμά για την υ- ποστήριξη σας την χρονιά που πέρασε και ευελπιστούμε για την καινούργια χρονιά που έρχεται. Μετά τιμής, Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου Γονέων & Κηδεμόνων Δημοτικού Σχολείου & Νηπιαγωγείου Ασκύφου. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ Σαν νεοσύστατος σύλλογος νιώθουμε την ανάγκη να ευχαριστήσουμε θερμά την ενώσεις σφακιανών νομού Χανίων για την πολύτιμη οικονομική στήριξή τους στα πρώτα μας βήματα. Την Κυριακή τελέσαμε μνημόσυνο για τους εκτελεσθέντες χωριανούς μας από τους γερμανούς. Ευχαριστούμε θερμά τους χωριανούς κτηνοτρόφους για την δωρεά κρέατος. 1. Γύπαρη Δημήτρη 2. Γιανναράκη Θρασίβουλο 3. Γιανναράκη Ανδρέα 4. Γιαννακάκη Χρήστο 5. Κανδηράκη Ανδρέα 6. Κατσουλό Γιώργη Πέτρο 7. Μανουσέλη Νεκτάριο Χριστόφορο 8. Μανουσέλη Ανδρέα 9. Μανουσέλη Μανώλη 10. Μανουσέλη Μανούσο 11. Μανουσέλη Στρατή 12. Μανουσέλη Σταύρο 13. Μαρκουτσάκη Ευτίχη 14. Μαρκουτσάκη Μάρκο 15. Παπαδόσηφος Δημήτρης Και ακόμα την οικ.του Μανώλη και Αγγέλικας Μανουσέλη για την βοήθεια στην οργάνωση και στην τέλεση της εκδήλωσης. Τελειώνοντας ευχαριστούμε την Αντιδήμαρχο Σφακίων κυρία Ιωάννα Ποποδα, τον βουλευτή Χανίων κύριο Χρήστο Μαρκογιαννάκη, τους συλλόγους «ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ», «Χρυσόθεμις», και «Ανωπόλεως». Τις ενώσεις Σφακιανών νομού Χανίων και Αθηνών και τους χωριανούς καλιτέχνες Μανουσέλη Μανούσο και Μανουσέλη Ανδρέα. Στα Σφακιά ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Στις 27-Ιουλίου-2010 εορτή του αγίου & ιαματικού παντελεήμονα, είχαμε την τιμή να μας επισκεφθεί και να λειτουργήσει για πρώτη φορά στα Σφακιά, στο χωριό Ασκύφου ο πάπας & πατριάρχης Αλεξάνδρειας κ.κ. Θεόδωρος Β. Τον πατριάρχη υποδέχθηκαν στην είσοδο τις ε- παρχίας Σφακιών στο λεκανοπέδιο Κράπης,ο σεβασμιώτατος μητροπολίτης μας κ.κ. Ειρηναίος και ο δήμαρχος Σφακίων κ. Ιωσήφ Λύκος. Στην συνέχεια έγινε υποδοχή στο άγιο Παντελεήμονα Ασκύφου, με τιμές από το ναυτικό, το στρατό ξηράς και δεκάδες πιστών. Ετελεσθη θεία λειτουργία όπου προεξείχε συμπαραστούμενος από τον οικείο μητροπολίτη κ.κ. Ειρηναίο και τον μητροπολίτη Ηλιουπόλεως Αλεξάνδρειας κ.κ. Θεόδωρο, αρχιμανδρίτες και ιερείς, σύμφωνα με το προτώκολλο. Στον λόγο του ο πατριάρχης Θεόδωρος ανάφερε συγκινημένος για τον πόθο του να έρθει στα Σφακιά, να πέραση από τους τόπους που παλιότερα υπηρετώντας στην μητρόπολη Λάμπης & Σφακιών γνώριζε καλά, επιτελώντας τα εκκλησιαστικά του καθήκοντα. Μετά το τέλος της θειας λειτουργίας & των λόγων, όπου και ο οικείος μητροπολίτης τον καλοσωρισε και δόξασε τον θεό και τον Άγιο Παντελεήμωνα για την τιμή που δόθηκε στα Σφακιά, όπου για πρώτη φορά τελέσθηκε πατριαρχική θεία λειτουργία, ο Δήμος Σφακιων παραχώρησε επίσημο γεύμα στο κέντρο «Λευκοριτης» στο Ασκύφου, και εκεί αντάλλαξαν δώρα και υποσχέσεις για μια καλύτερη επαφή των Σφακίων με το πατριαρχείο Αλεξάνδρειας, διότι όπως τόνισε και στον λογο του ο πατριάρχης Θεόδωρος, αυτό που χρειάζεται μονάχα είναι να νιώθει ότι τον στηρίζουμε και τον σκεπτόμαστε. Εμείς ευχόμαστε από την θέση αυτή, στον πάπα & πατριάρχη Θεόδωρο Β Αλεξάνδρειας, ο θεός να του δίνει υγεία & δύναμη ώστε να μπορεί να επιτελεί τα εκκλησιαστικά του καθήκοντα με τις τόσες πολλές δυσκολίες που σίγουρα θα α- ντιμετωπίζει στην τεράστια και αχανή ήπειρο τις Αφρικής. Μετά τιμής Ο Αρχιερατικός Σφακίων Πρωτ. Αθανάσιος Κουκουνάρης Εφημέριος χώρας Σφακίων

8 8 ΙΟΥΝΙΟΣ ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010 «ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΩΝ ΜΑΧΩΝ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ» Οµιλία ηµήτρη Νικολακάκη* στην Παναγία Θυµιανή ( ) Κ άθε φορά που βρίσκεται κανείς στα Σφακιά, διακατέχεται από δέος και θαυμασμό. Τόσο για το, ανυπέρβλητου κάλους, φυσικό περιβάλλον, όσο και για τη μακραίωνη ιστορική και πολιτιστική παρακαταθήκη ετούτου του τόπου. Όλοι εμείς που γεννηθήκαμε στην Κρήτη, δικαιολογημένα αισθανόμαστε περηφάνια για την καταγωγή μας. Και τούτο γιατί το μεγαλείο του κρητικού λαού αναβλύζει από παντού: Η αγάπη για τη λευτεριά, η παλικαριά, η φιλοτιμία, η φιλοξενία, μα πάνω απ όλα η αξιοπρέπεια και η αυτοθυσία, είναι τα κύρια χαρακτηριστικά των Κρητικών. Όμως, πολύ περισσότερη συγκίνηση και περηφάνια, νομίζω ότι πρέπει να αισθάνονται όσοι γεννήθηκαν σε τούτο τον ευλογημένο τόπο, ο οποίος σε όλους του εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες υπήρξε πρωτοπόρος και ηρωικός, και που τόσα και τόσα τέκνα του πότισαν με το αίμα τους το θαυμαστό δέντρο της Ελευθερίας. Δεν ήταν δυνατόν, λοιπόν, να μην έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο οι Σφακιανοί και στην επανάσταση του 1821 εναντίον των Τούρκων, για την έναρξη της οποίας πήραν απόφαση οι καπετάνιοι όλης της Κρήτης στις 29 Μαΐου του 1821, σε τούτη εδώ την εκκλησία, που βρισκόμαστε τώρα. Δεν θα αναφερθώ λεπτομερώς στο συγκεκριμένο γεγονός που, νομίζω, έχει φωτιστεί επαρκέστατα, ιδίως από το 1966 και μετά, οπότε με νόμο καθιερώθηκε ο παγκρήτιος εορτασμός του. Η έρευνά μου επικεντρώνεται στα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στην Κρήτη, καθ όλη τη διάρκεια του δεκαετούς αυτού απελευθερωτικού αγώνα. Γεγονότα που, δυστυχώς, ελάχιστοι γνωρίζουν, όχι μονάχα στην ηπειρωτική Ελλάδα, αλλά και εδώ στο νησί μας. Στο λίγο χρόνο που είχα στη διάθεσή μου για να προετοιμαστώ, μελέτησα δεκάδες ιστορικά βιβλία και δημοσιεύματα και έφτιαξα το συνοπτικό ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ των σημαντικότερων μαχών της επανάστασης, το οποίο και σας παρουσιάζω. Δυσκολεύτηκα πάρα πολύ με τις ακριβείς ημερομηνίες και τον αριθμό των θυμάτων πολλών μαχών, γιατί, α- πό βιβλίο σε βιβλίο και από ερευνητή σε ερευνητή, υπήρχαν αποκλίσεις. Όμως έγινε η αρχή. Και πιστεύω ότι σε σύντομο χρονικό διάστημα, με τη συμβολή του Τύπου, του διαδικτύου και την αρωγή των πολλών ιστορικών ερευνητών που αγαπούνε τον τόπο μας, το χρονολόγιο αυτό θα συμπληρωθεί και θα βελτιωθεί. Ξεκινάμε λοιπόν με την πρώτη μάχη, νικηφόρα για τους επαναστάτες, που έγινε στον Λούλο Κεραμειών Ιουνίου. Σφαγές χριστιανών από τους Τούρκους στην πόλη των Χανίων και στο Σέλινο. 14 Ιουνίου. Νικηφόρα μάχη των επαναστατών στο Λούλο Κεραμειών (Χάλης, Παπαδογεωργάκης, Μουτσογιάννης, Σήφακας, Βαρδουλομανούσος κλπ). Νεκροί: Οθωμανοί 18, Κρήτες Ιουνίου. Ξεσηκωμός Πρασσιανών και Βαμιανών 15 Ιουνίου. Μεγάλες σφαγές αμάχων και κληρικών στην πόλη των Χανίων. 400 θύματα. 17 Ιουνίου. Νικηφόρα μάχη επαναστατών σε Ζουρίδι, Ρούστικα και Αγ. Κων/νο Ρεθύμνου. (Μανουσέλης, Δεληγιαννάκης κλπ.) 17 Ιουνίου. Νικηφόρα μάχη επαναστατών εναντίον των Αμπαδιωτών Ρεθύμνου στον Άγιο Ιώαννη Καημένο. (Βουρδουμπάς, Κουρμούλης, Τσουδερός κλπ.) Νεκροί: Οθωμανοί 300, Κρήτες Ιουνίου. Κατάληψη των Μουρνιών Κυδωνίας και Καλυβών Αποκορώνου από τους Οθωμανούς 17 Ιουνίου. Έναρξη πολιορκίας Πύργου Αληδάκη (Πρωτοπαπαδάκης κλπ.) 18 Ιουνίου. Ήττα του Αλή Σοφτά στους Αρμένους. 19 Ιουνίου. Κατάληψη φρουρίου Αλμυρού Αποκορώνου. Νεκροί όλοι οι υπερασπιστές του. 21 Ιουνίου. Επανακατάληψη Καλυβών. Μάχη Τσιβαρά (Πρωτοπαπαδάκης, Τσελεπής, Σήφακας κλπ.) Νεκροί: Οθωμανοί 350, Κρήτες 8 23 Ιουνίου. Εξόρμηση των Τούρκων προς τους Λάκκους. Επιτυχής αναχαίτησή τους από τους επαναστάτες (Χάληδες,Φασούλης, Παναγιωτάκης κλπ.) Νεκροί Οθωμανοί Ιουνίου. Μεγάλες σφαγές Χριστιανών (λαϊκών και κληρικών) σε Ηράκλειο και Λασίθι. Νεκροί Ιουνίου. Καταδρομικές ενέργειες Τσελεπή στον Κάμπο των Χανίων. Πυρπόληση τσιφλικιών. 27 Ιουνίου. Δολιοφθορά από τους επαναστάτες στην ύδρευση της πόλης των Χανίων. 28 Ιουνίου. Νικηφόρα μάχη στο Βαθιακό Ρεθύμνου (Βουρδουμπάς, Μανουσέλης, Κωστόπωλος, Τσουδερός κλπ.) Πλήρης εξολόθρευση Αμπαδιωτών. 29 Ιουνίου. Σφαγή Χριστιανών στα χωριά του Ακρωτηρίου. Λεηλασίες των Μονών Γουβερνέτου και Αγίας Τριάδας. 4 Ιουλίου. Νίκη των επαναστατών στην περιοχή Γάλλου Ρεθύμνου μετά από τετραήμερη μάχη. (Μανουσέλης, Δεληγιαννάκης, Πρωτοπαπαδάκης, Κωστόπωλος, Τσουδερός κλπ.) 5 Ιουλίου. Πανωλεθρία Λατίφ πασά στους Λάκκους Κυδωνίας (Παναγιωτάκης, Σαρρήδες, Πρωΐμηδες, Χάληδες, Φασούλης, Τσελεπής κλπ.) Νεκροί: Οθωμανοί 500. Κρήτες Ιουλίου. Καταδρομική επιδρομή 150 Τούρκων στον Καλικράτη. Πυρπόληση μιας γειτονιάς του. 14 Ιουλίου. Εκστρατεία Καούνη πασά εναντίον των Σφακίων. Καταστροφή του Καλικράτη. 15 Ιουλίου. Κατάληψη Ασφένδου. Θάνατος Κωστόπωλου. 18 Ιουλίου. Σφοδρή μάχη στον Κατρέ Ασκύφου. Κατατρόπωση Καούνη από τους επαναστάτες (Μανουσέλης, Δεληγιαννάκης, Βουρδουμπάς, Πωλογεωργάκης κλπ.) Νεκροί: Οθωμανοί 2000, Κρήτες Ιουλίου. Νικηφόρα μάχη επαναστατών στα Μπουτσουνάρια (Χάληδες, Φασούλης, Δασκαλάκης) 28 Ιουλίου. Εκστρατεία Ομέρ αγά Σητείας, εναντίον των Σφακίων. Αναχαίτισή του στην Άμπελο Ασκύφου (Βουρδουμπάς, Μανουσογιαννάκης, Μανουσέλης, Πρωτοπαπαδάκης κλπ.) Νεκροί: Οθωμανοί Αυγούστου. Εκστρατεία Οσμάν πασά εναντίον των Χανίων. Προσπάθεια αναχαίτησής του στην Επισκοπή Ρεθύμνου: Ήττα Επαναστατών. 3 Αυγούστου. Νέα ήττα επαναστατών στα Δράμια. 9 Αυγούστου. Κατάληψη του Αποκόρωνα από τον Οσμάν πασά. Πυρπόληση πολλών χωριών. Ολοκληρωτική καταστροφή Βαφέ. Εξόντωση 130 γυναικοπαίδων στο σπήλαιο Κρυονερίδας. Νεκροί ε- παρχίας Αποκορώνου: Οθωμανοί 500. Κρήτες Αυγούστου. Επιδρομή Καούνη εναντίον Λάκκων και Θερίσου. Νικηφόρα αντεπίθεση επαναστατών (Τσελεπής, Μανουσέλης, Βουρδουμπάς, Μανουσογιαννάκης κλπ.) Νεκροί: Οθωμανοί 200, Κρήτες Αυγούστου. Εκστρατεία Οσμάν πασά στα Σφακιά. Κατάληψη επαρχίας. Μεγάλες καταστροφές. 6 Οκτωβρίου. Απώθηση των Τούρκων από Αποκόρωνα και Κυδωνία. Ανακατάληψη Μαλάξας. (Δαμινός, Πρωτοπαπαδάκης, Νικολούδης, Τσελεπής, Πίπος, Λεράς κλπ.) 2 Δεκεμβρίου. Ανεπιτυχής προσπάθεια των Τούρκων να καταλάβουν τους Λάκκους και τη Μαλάξα. 6 Δεκεμβρίου. Εκστρατεία επαναστατών εναντίον των Οθωμανών του Σελίνου (Τσελεπής, Παναγιωτάκης, Χάλης, Παπαδαντρέας). Μάχη στο Σταυρό. Θάνατος Τσελεπή. 10 Νοεμβρίου. Κατάληψη Σέμπρωνα από Καούρη. Σφαγή όλων των γυναικόπαιδων του χωριού Ιανουαρίου. Κατάληψη της Μονής Αρκαδίου από τους Τούρκους. 17 Ιανουαρίου. Ανακατάληψη της Μονής από τους Επαναστάτες (Δεληγιαννάκης, Μανουσέλης, Πωλογεωργάκης, Μαυροθαλασσίτης κλπ.) Νεκροί: Οθωμανοί Ιανουαρίου. Μάχη στα Ακόνια Ρεθύμνου (Χούρδος, Μελιδόνης, Μαυροθαλασίτης κλπ.) Νεκροί Οθωμανοί 150, Κρήτες Ιανουαρίου. Κατάληψη της Μεσσαράς από τους Τούρκους. 10 Φεβρουαρίου. Ανακατάληψη της Μεσσαράς από τους επαναστάτες (Μεληδόνης, Μανουσέλης, Δεληγιαννάκης κλπ.) Νεκροί: Οθωμανοί Φεβρουαρίου. Μάχη στην περιοχή Αμπαδιάς (Χατζη Γιώργης Κελαϊδής) Νεκροί: Κρήτες Φεβρουαρίου. Εξουδετέρωση των Τούρκων στο Βαθειακό Μυλοποτάμου (Μελιδόνης). 30 Μαρτίου. Μάχη στο Αργαστήρι Σελίνου (Νικηφόρος Χατζηδάκης). Ήττα επαναστατών. 15 Απριλίου. Επίθεση επαναστατών στα περίχωρα των Χανίων. Τριήμερη πολιορκία του φρουρίου της πόλης. 25 Απριλίου. Νικηφόρα μάχη επαναστατών στο Δαράτσο (Δαμινός, Σήφακας, Ι. Χάλης, Μανουσοσήφης κλπ.) Νεκροί: Οθωμανοί Απριλίου. Νίκες των επαναστατών στην Επισκοπή Ρεθύμνου και το Μαλεβίζι (Χούρδος, Ζερβουδάκης) 25 Μαΐου. Κατάληψη των Κουνουπιδιανών από τους επαναστάτες. Πολιορκία των Στερνών (Δαμινός, Τσακίρης, Πρινόλης, Λεράς) 30 Μαΐου. Επιτυχής επίθεση επαναστατών εναντίον των Τουρκοαιγυπτίων στη Σούδα (Παναγιωτάκης, Σήφακας κλπ.) Νεκροί: Οθωμανοί Ιουνίου. Πυρπόληση του Οθωμανικού πύργου των Στερνών. 12 Ιουνίου. Ήττα των επαναστατών στα Τσικαλαριά. Νεκροί Οθωμανοί 100, Κρήτες Ιουνίου. Κατάληψη της Μαλάξας από τους Τουρκοαιγυπτίους. Μεταφορά του στρατοπέδου τους στον Κλαδισό. 2 Ιουλίου. Εκστρατεία Τούρκων στα Ανώγεια. Καταστροφή του χωριού. 5 Ιουλίου. Φονικές μάχες στην περιοχή Ηρακλείου (Μανουσογιαννάκης, Μανουσέλης, Δεληγιαννάκης, Βουρδουμπάς, Τσουδερός, Κουρμούλης, Χούρδος κλπ.) Νεκροί: Οθωμανοί 150, Κρήτες Ιουλίου. Νικηφόρες μάχες σε Άγιο Μύρωνα και Κρουσώνα. Νεκροί: Οθωμανοί Ιουλίου. Κατάληψη της Μαλάξας από τον Χασάν πασά. Ανεπιτυχής προσπάθεια ανακατάληψης α- πό τους Χριστιανούς. Νεκροί: Κρήτες Ιουλίου. Αποχώρηση Τούρκων από τη Μαλάξα. Επανακατάληψή της από τον Σήφακα. 4 έως 6 Αυγούστου. Επιδρομή Χασάν πασά από Πλατανιά προς Λάκκους και Θέρισο. Ήττες των επαναστατών (Μανόλης Πρωτοπαπαδάκης, Τσουδερός, Φασούλης, Σήφακας κλπ.) Νεκροί: Οθωμανοί 500, Κρήτες Αυγούστου. Καταστροφική προέλαση Χασάν πασά σε Αποκόρωνα, Ρέθυμνο και Μυλοπόταμο. 30 και 31 Αυγούστου. Νικηφόρες μάχες επαναστατών στο Μοναστήρι της Χαλέπας και στο Σκλαβόκαμπο. (Ζερβουδάκης, Χούρδος, Χάλης κλπ.) Νεκροί: Οθωμανοί Σεπτεμβρίου. Επιτυχής απόκρουση από τους επαναστάτες αγήματος Τουρκικής ναυτικής μοίρας στις Καλύβες και στο Παλαιόκαστρο (Φασούλης, Μαυράκης, Παπαδάκης) Νεκροί: Οθωμανοί Σεπτεμβρίου. Ήττες επαναστατών σε Παλαιόκαστρο και Μαχαιρούς (Παπαδάκης, Αλεβίζος κλπ.) Νίκες σε Μελιδόνι και Αρμένους (Σήφακας). Νεκροί: Οθωμανοί 250. Οκτώβριος Νοέμβριος.Σφοδρές μάχες στην περιοχή Βιάνου και στο Λασίθι. Λεηλασίες Χριστιανικών ε- παρχιών από τον εχθρό Φεβρουαρίου. Επίθεση επαναστατών στην Κίσαμο. (Τσουδερός, Σήφακας, Χάλης κ.λ.π.) Εγκλεισμός των Τούρκων στα φρούρια Καστελίου και Γραμπούσας. Αρρώστια και θάνατος Σήφακα. 15 Φεβρουαρίου. Ήττες επαναστατών σε Ηράκλειο και Λασίθι. 15νθήμερη πολιορκία του σπηλαίου Μηλάτου. Τραγικός θάνατος χιλιάδων χριστιανών. 25 Μαΐου. Κατάληψη Καστελίου Κισάμου (Τομπάζης, Πρωτοπαπαδάκης κ.λ.π.) Νεκροί Οθωμανοί 80, Κρήτες Μαΐου. Εκστρατεία Κρητών εναντίον των Οθωμανών του Σελίνου. 2 Ιουνίου. Κατάληψη της Κανδάνου (Τομπάζης κ.λ.π.). Νεκροί: Οθωμανοί 1000, Κρήτες Ιουλίου. Κάψιμο του χωριού Δαράτσο από τους ε- παναστάτες (Γερανιώτης, Λούπης, Μουτσάκης κ.λ.π.) 15 Ιουλίου. Καταδρομική επιδρομή επαναστατών στην Εβληγιά Ρεθύμνου Νεκροί: Οθωμανοί Αυγούστου. Κατάληψη Ανατολικής Κρήτης από Χουσεϊν πασά. 20 Αυγούστου. Ήττα των επαναστατών από τον Χουσεΐν στις Αμουριέλες Ηρακλείου. Νεκροί: Κρήτες Οκτωβρίου. Εκκαθάριση επαναστατημένων περιοχών από Χουσεΐν πασά. Τρίμηνη πολιορκία 370 γυναικόπαιδων και 30 αγωνιστών στο Γεροντόσπηλιο Μελιδονίου. Τραγική εξόντωσή τους. 11 Δεκεμβρίου. Ανεπιτυχής προσπάθεια κατάληψης του φρουρίου της Γραμπούσας (Παναγιωτάκης, Μπουζομάρκος, Μαυράκης, Παπαδάκης κ.λ.π.) Νεκροί: Κρήτες Δεκεμβρίου. Ανεπιτυχής προσπάθεια πυρπόλησης του Τουρκοαιγυπτιακού στόλου στη Σούδα από τον Τομπάζη Φεβρουάριος. Λεηλάτηση του Αποκόρωνα από τον Χουσεΐν. Σφαγή 100 χριστιανών στους Κεφαλάδες. 20 Μαρτίου. Εκστρατεία Χουσεΐν εναντίον των Σφακίων. Κατάληψη Ανώπολης. Ερήμωση της επαρχίας. 26 Μαρτίου. Προσωρινή αναχαίτιση του εχθρού στο φαράγγι της Αράδαινας. 28 Μαρτίου. Αναχώρηση Χουσεΐν από Σφακιά. 24 Απριλίου. Προέλαση Χουσεΐν σε Κυδωνία, Σέλινο και Κίσαμο. Μεγάλες καταστροφές. Νεκροί: Κρήτες 1500 απ τους οποίους 600 στο Λαφονήσι. 1 Νοεμβρίου. Ναυμαχία Ελληνικού με Αιγυπτιακό στόλο υπό Ιμπραήμ, έξω από το Ηράκλειο (Κάναρης, Βώκος, Ραμπότσης). Αρκετές καταστροφές του ε- χθρικού στόλου σε έμψυχο και άψυχο υλικό Μαΐου. Ναυμαχία του Ελληνικού με τον ενωμένο Τουρκικό και Αιγυπτιακό στόλο, έξω από το λιμάνι της Σούδας. Απώλεια μιας Τουρκικής φρεγάτας 14 κανονιών και 30 Οθωμανών ναυτών. 9 Αυγούστου. Απελευθέρωση της Γραμπούσας από τους Έλληνες (Βρατσόλης, Παναγιωτάκης, Παχυνάκης κ.λ.π.) 9 Αυγούστου. Κατάληψη του φρουρίου της Κισάμου από τους επαναστάτες. 25 Σεπτεμβρίου. Αποτυχημένη απόπειρα των Τούρ-

9 ΙΟΥΝΙΟΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010 ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ 9 κων για ανακατάληψη της Γραμπούσας Ιούνιου. Εξόρμηση Μουσταφάμπεη στον ξεσηκωμένο Αποκόρωνα. Διασκόρπιση των επαναστατών. 15 Οκτωβρίου. Νικηφόρα μάχη επαναστατών στην Αγία Μαρίνα Κυδωνίας (Νιώτης, Τσουδερός κ.λ.π.) Οκτωβρίου. Επιδρομή ομάδας Σφακιανών στην ε- παρχία Κυδωνίας. Επίθεση εναντίον Τούρκων. Αρπαγή αιγοπροβάτων. 20 Νοεμβρίου. Απόβαση Γραμπουσιανών επαναστατών υπό τον Ι.Χάλη στον Άγιο Νικόλαο. Εξουδετέρωση 400 Οθωμανών στη Νεάπολη. 9 Δεκεμβρίου. Ήττα των επαναστατών στην επαρχία Πεδιάδος. 300 νεκροί στο Μοχό Μαρτίου. Κατάληψη του Φραγκοκάστελου από τον Χ Μιχάλη Νταλιάνη. 28 Μαρτίου. Κατάληψη της Μονής Οδηγήτριας Μεσσαράς από τους Τούρκους. 8 Μαΐου. Επίθεση των επαναστατών από τα Σφακιά στον Αποκόρωνα, εναντίον Ρεθυμνίων Τούρκων (Χ Μιχάλης Νταλιάνης, Μανουσέλης, Μανουσογιαννάκης). Αρπαγή ζώων. Νεκροί: Οθωμανοί Μαΐου. Εκστρατεία Μουσταφά πασά εναντίον των Σφακίων. 18 Μαΐου. Μάχη στο Φραγκοκάστελο. Οδυνηρή ήττα των επαναστατών. Θάνατος Χ Μιχάλη Νταλιάνη. Νεκροί: Οθωμανοί 800, Κρήτες Μαΐου. Εκκένωση Φραγκοκάστελου από τους η- ρωϊκούς υπερασπιστές του. 29 Μαΐου. Καταστροφή της στρατιάς του Μουσταφά από τους επαναστάτες στην Αγριμοκεφάλα και στα Χάλαρα. Νεκροί: Οθωμανοί 1902, Κρήτες 9. 3 Αυγούστου. Απελευθέρωση χωριών του Αποκόρωνα και του Ρεθύμνου από Σφακιανούς επαναστάτες (Δεληγιαννάκης, Μανουσογιαννάκης, Πρωτοπαπαδάκης κ.λ.π.) 8 Αυγούστου. Απελευθέρωση περιοχών Κυδωνίας, Κισάμου και Σελίνου από τους επαναστάτες (Παναγιωτάκης, Βασ. Χάλης κ.λ.π.) 15 Αυγούστου. Σφαγή 800 Χριστιανών στη Μεσσαρά. 19 Αυγούστου. Σφαγή 90 χριστιανών στην Αρκούδαινα. 20 Αυγούστου. Νικηφόρα μάχη επαναστατών στο χωριό Αρμενόκαμποι Ρεθύμνου (Μανουσέλης, Τσουδερός) Νεκροί: Οθωμανοί Αυγούστου. Σφαγή 800 χριστιανών στο Κάστρο του Ηρακλείου. 8 Δεκεμβρίου. Εισβολή των επαναστατών στη Σητεία (Πρωτοπαπαδάκης, Τσουδερός, Ζερβουδάκης, Καζανομανώλης κ.λ.π.) Πολιορκία φρουρίων Ιεράπετρας και Σπιναλόγκας. Απελευθέρωση όλης της επαρχίας. Νεκροί: Οθωμανοί Δεκεμβρίου. Απόκρουση επίθεσης Τούρκων στα Περιβόλια Κυδωνίας (Β.Χάλης, Σήφακας, Πίπος). Νεκροί: Οθωμανοί Ιανουαρίου. Ανακατάληψη της Σητείας από τους Τούρκους. 15 Φεβρουαρίου. Μάχη στην περιοχή Γάλλου Ρεθύμνης (Μανουσέλης, Δεληγιαννάκης, Μανουσάκης κ.λ.π.) Αναχαίτιση του εχθρού. 20 Φεβρουαρίου. Κατάληψη από τους Τούρκους της Μονής Οδηγητρίας μετά από πολυήμερη πολιορκία. Νεκροί: Οθωμανοί 30, Κρήτες Μαρτίου. Μάχες σε Μαλάξα, Αγία Μαρίνα Κυδωνίας, Τσικαλαριά και Νεροκούρου. Νεκροί: Οθωμανοί 50, Κρήτες Μαρτίου. Αμφίροπες μάχες σε Πλατανιά και Γαλατά Κυδωνίας (Γερανιώτης, Χατζημιχελάκης, Κουμής) 25 Ιουνίου. Νικηφόρα μάχη Σφακιανών επαναστατών στους Αρμένους Αγίου Βασιλείου (Μανουσέλης, Δεληγιαννάκης, Πρωτοπαπαδάκης, Τσουδερός κ.λ.π.) Νεκροί: Οθωμανοί 200, Κρήτες Σεπτεμβρίου. Σώμα 60 ιππέων υπό τον ίππαρχο Αθαν. Βασιλείου, υποστηριζόμενο από Χανιώτες οπλαρχηγούς και επαναστάτες, εξαναγκάζει τους κατοικούντες στην επαρχία Τούρκους της Κυδωνίας, του Ρεθύμνου και του Ηρακλείου να κλειστούν στα μεγάλα φρούρια μέχρι τα μέσα του Ιουνίου. Πλοία των Μεγάλων Δυνάμεων φτάνουν στον όρμο του Παλαιόκαστρου Ηρακλείου για να επιβάλουν την ειρήνη στη νήσο, εις βάρος των κατοίκων της. 6 Σεπτεμβρίου. Ανεπιτυχής προσπάθεια Κρητών επαναστατών να ανακαταλάβουν το φρούριο της Γραμβούσας. Το κύκνειο άσμα της επανάστασης. Κυρίες και κύριοι Η δεκαετής αυτή πολυαίμακτη όπως διαπιστώσατε-κρητική επανάσταση, τελικά έμεινε χωρίς αντίκρισμα. Με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου (22 Ιανουαρίου 1830) οι τότε Μεγάλες Δυνάμεις άφηναν τη Μεγαλόνησο έξω από τα όρια του Ελληνικού κράτους. Η Κρήτη υποτάχτηκε στη αδυσώπητη μοίρα της. Αλλά το «Κρητικό Ζήτημα» είχε ήδη δημιουργηθεί, και η διπλωματία των ισχυρών της Ευρώπης υποχρεώθηκε να το αντιμετωπίσει ως μια απ τις πλέον σοβαρές πτυχές του μεγάλου «Ανατολικού Ζητήματος». Τελικά απέκτησε την ανεξαρτησία της το 1898, μετά α- πό άλλες εφτά αιματηρές επαναστάσεις. Την πρώτη του Δεκέμβρη του 1913, η Κρήτη ξαναγύρισε στην αγκαλιά της μητέρας Ελλάδας, με το ματωμένο κεφάλι ψηλά, με τη μητρική γλώσσα ακέραια, με τα Ελληνικά ήθη και έθιμα ζωντανά και την Εθνική συνείδηση καθαρή και περήφανη. Δίκαια λοιπόν ο ποιητής έγραψε τότε: «Μεριάστε κάστρα και βουνά και πολιτείες και Χώρες. Και σεις νίκες λευκόφυτες και νίκες λευκοφόρες, ανοίξτε δρόμο διάπλατα: ΓΙΑ ΝΑ ΠΕΡΑΣΕΙ Η ΚΡΗΤΗ». Σας ευχαριστώ. *Διευθυντής Πολιτισμού και Παιδείας της Νομαρχίας Χανίων. Συγγραφέας ιστορικός ερευνητής. Αντώνη Πλυμάκη, Μνήμες Σαμαριάς, Χανιά 2010 Του Δρος ΧΑΡΗ ΣΤΡΑΤΙΔΑΚΗ Στις αρχές του νέου χρόνου, ο Χανιώτης -με ρεθεμνιώτικα παιδικά βιώματα- φίλος Αντώνης Πλυμάκης, κυκλοφόρησε σε ιδιωτική έκδοση το νέο του πόνημα «Μνήμες Σαμαριάς. Το φαράγγι και οι άνθρωποί του στο πέρασμα των αιώνων». Το βιβλίο αυτό (σε σελιδοποίηση-εκτύπωση της «Γραφοτεχνικής»), 422 σελίδων, όπως και το προηγούμενο «Κούμοι, μιτάτα και βοσκοί στα Λευκά Όρη και στον Ψηλορείτη», 631 σελίδων εκείνο, αποτελούν κατά τη γνώμη μου βιβλία αναφοράς για τα θέματα που πραγματεύονται και, ασφαλώς, όχι μόνο λόγω του μεγέθους τους. Το εντυπωσιακό στην περίπτωση του Α. Πλυμάκη, είναι το γεγονός της κυκλοφορίας πέντε εξαιρετικών βιβλίων μέσα σε μόλις τρία χρόνια. Γιατί στα δύο παραπάνω θα πρέπει να προστεθούν ακόμη τα «Σφακιά των φαραγγιών και των σπηλαίων» (σ.σ. 105, Χανιά 2009), «Οι Πρωτοπόροι της Ορειβασίας στα Χανιά» (σ.σ. 152, Χανιά 2008) και το δίγλωσσο λεύκωμα «Χανιά» (σ.σ. 204, Χανιά 2007) σελίδες σε τρία χρόνια... Προκύπτει το ερώτημα, πώς ένας άνθρωπος σε σχετικά προχωρημένη ηλικία, κατορθώνει να προσφέρει τέτοιας ποιότητας έργο σε τόσο λίγο χρόνο. Η απάντηση δεν είναι δύσκολη: το αποτέλεσμα αυτό προκύπτει σήμερα συσσωρευτικά, επειδή προηγήθηκαν πέντε σχεδόν δεκαετίες ύπαρξης μέσα στους ε- ρευνούμενους χώρους, προσεκτικής παρατήρησης, καταγραφής, μελέτης και προβληματισμού του συγγραφέα. Κι ακόμη παραπέρα, επειδή από μικρός διέθετε εξαιρετικές ικανότητες, τόσο δυσεύρετες σήμερα: ικανότητες παρατήρησης, σύγκρισης, αναγωγής, ταξινόμησης, συλλογής (σε σημείο υπερβολής), αλλά και ικανότητες πεζοπορικές, ο- ρειβατικές, σπηλαιολογικές, ερευνητικές, ακόμη και φυσικής αντοχής. Και μάλιστα, σε μια εποχή που η ενασχόληση με τη φύση όχι μόνο δεν αποτελούσε μόδα, αλλά ε- κλαμβανόταν ως «ψώνιο», κατά το νεοελληνικώς λεγόμενο, και ως «κουζουλάδα», κατά τα καθ ημάς. Επ αυτού, θα συνιστούσα στους φιλαναγνώστες να μελετήσουν προκαταβολικά το εξαιρετικό άρθρο του «Έρχονται οι κουζουλοί», για να συνειδητοποιήσουν ότι μόνο ένας «κουζουλός» με τη φύση και τους ανθρώπους που τη ζωντανεύουν, θα μπορούσε να προσφέρει βιβλία-έπη, όπως και το πρόσφατο. Παράλληλα, θα τους πρότεινα να συμβουλευτούν το παράρτημά του, για να συνειδητοποιήσουν ότι χρειάστηκαν να προηγηθούν 220 δημοσιεύματα για το θέμα του, αλλά και περισσότερα από 20 υπομνήματα, καταγγελίες και επιστολές για την υποβάθμιση του φαραγγιού της Σαμαριάς. Αρα, το εξαιρετικό αποτέλεσμα δεν οφείλεται μόνο στις ικανότητες του συγγραφέα του, αλλά και σε κόπους, αφάνταστους κόπους και στην πολλή δουλειά... Ο Α. Πλυμάκης ερευνώντας το χώρο (το φαράγγι, αλλά και τα παράπλευρα φαράγγια και συνολικότερα τα Λευκά Ορη) για περισσότερα από πενήντα χρόνια και πατώντας γερά στην υπάρχουσα βιβλιογραφία, έρχεται να το παρουσιάσει απ όλες του τις πλευρές, πολυεπίπεδα, συνολικά. Ξεκινώντας από το χώρο και τις ιδιαιτερότητές του, συνεχίζει με τους ανθρώπους που τον κατοίκησαν από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι σήμερα και τον πολιτισμό τους, όπως αυτός εκφράστηκε στην προϊστορία και ιστορία τους, στα κτίσματα, στα εργαλεία, στην τεχνογνωσία, στη θρησκευτικότητα και στις δοξασίες τους. Συνεχίζοντας τις αρετές του βιβλίου με τη βαθιά γνώση της βιβλιογραφίας, θα αναφερθώ εδώ στην τεκμηρίωση των πληροφοριών μέσω διαφόρων ιστοριών της Κρήτης, απομνημονευμάτων, αρχαιολογικών τεκμηριώσεων, εκθέσεων Ενετών προβλεπτών, περιηγητών, χαρτών, απογραφών, κωδίκων, συμβολαίων, γεωγραφιών, έμμετρων αφηγήσεων, μελετών κάθε είδους, δορυφορικών φωτογραφικών λήψεων, συλλογών λαογραφικού υλικού, συγγραμμάτων κάθε είδους, εφημερίδων, περιοδικών, ημερολογίων, εγκυκλίων υπουργείων και οργανισμών, και αρκετών ακόμη τεκμηριωτικών πηγών. Ρόλο τεκμηρίωσης υπέχουν επίσης τα αντικείμενα που είχε διασώσει ο συγγραφέας από τον εγκαταλελειμμένο οικισμό της Σαμαριάς, οι δεκάδες φωτογραφίες που είχε τραβήξει και εκείνες που του παραχωρήθηκαν α- πό τους ιδιοκτήτες τους για δημοσίευση (συνολικά 500!, με αρχαιότερες εκείνες του τέλους του 19ου αιώνα) και οι πληροφορίες που ε- πί πενήντα χρόνια κατέγραψε, και συνεχίζει μέχρι σήμερα να καταγράφει, από τους τελευταίους πια επιζώντες κατοίκους του οικισμού της Σαμαριάς. Δεν είναι όμως, νομίζω, όλες οι παραπάνω και πολλές ακόμη πηγές που οδήγησαν τον συγγραφέα να μας προσφέρει το εξαιρετικό αποτέλεσμα που έχουμε την ευκαιρία να κρατήσουμε στα χέρια μας. Αντίθετα, είναι η σφαιρική θέαση του θέματός του και η ικανότητά του να στέκεται απέναντί του ως ερευνητής, που τον οδήγησαν σε τόσο πολυδαίδαλες ατραπούς. Η πολυσυλλεκτι-κότητα του Α. Πλυμάκη, είχε φανεί τουλάχιστον δέκα χρόνια πριν, στην εξαιρετική έκθεση υλικών αντικειμένων και δημιουργικής φωτογραφίας που είχε διοργανώσει για τις Μαδάρες, στα Νεώρια των Χανίων. Όμως, η ικανότητά του να «βασανίζει» τις πηγές του και να ταξινομεί τις πληροφορίες που αποσπά από αυτές, φάνηκε περισσότερο με την μνημειώδη έκδοση των μιτάτων και επιβεβαιώνεται σήμερα με την ανάλογη για τον κόσμο της Σαμαριάς. Η ζωή σε ακραίες συνθήκες: η περίπτωση της Σαμαριάς Προκύπτει εδώ μια σειρά από ερωτήματα: πώς οι κάτοικοι αυτού του μικρόκοσμου μπορούσαν να ζουν τόσο απομονωμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο; Ήταν αναγκασμένοι ή η διαβίωσή τους εκεί αποτελούσε επιλογή τους; Ήταν φτωχοί, για τα μέτρα της εποχής; Αισθάνονταν φτωχοί; Ο συγγραφέας κατορθώνει με τα στοιχεία που παραθέτει, να τεκμηριώσει τις λιγότερο πιθανές από τις απαντήσεις που αυθόρμητα θα δίναμε: οι άνθρωποι που ζούσαν στα βάθη του Φαραγγιού, δεν υπήρξαν σε καμιά ιστορική περίοδο απομονωμένοι, διαβιούσαν εκεί περισσότερο από επιλογή τους και λιγότερο από συνήθεια, δεν υπήρξαν ποτέ φτωχοί (για τα τότε δεδομένα) και δεν αισθάνονταν φτωχοί. Υπήρξαν, βέβαια, κάποιοι που ακολούθησαν το δρόμο της μετανάστευσης οι πεοισσότεροι όμως, απ αυτούς όχι για λόγους βιοποριστικούς, αλλά για να αποφύγουν αντεκδικήσεις. Οι πολλοί που έμειναν, που συγκροτούσαν 39 συνολικά οικογένειες, ζούσαν σχετικά άνετα, εκμεταλλευόμενοι με σεβασμό τις πλουτοπαραγωγικές πηγές του τόπου που γεννήθηκαν ή αποφάσισαν να μετοικήσουν με το γάμο τους. Οι φυσικές πηγές αυτές, δεν ήταν άλλες από την ξυλεία και τα γενικότερα προϊόντα της χλωρίδας του φαραγγιού και των πέριξ βουνών και η ενέργεια που παρείχαν τα νερά. Δεν ήταν μόνο η άφθονη και εκλεκτή ξυλεία, το ρετσίνι, ο πίτυκας, το δασόμελο, τα βοτάνια, τα κτηνοτροφικά προϊόντα κάθε λογής και η -περιορισμένη- παραγωγή λαδιού και σιτηρών και η αφθονότερη κηπευτικών. Ήταν και η δωρεάν υδροκίνηση, που έδινε ζωή σε ένα ολόκληρο μυλοτόπι αλευρόμυλων, ρασοτριβών και καταρρακτών κοπής ξυλείας και καθιστούσε τη Σαμαριά κατεξοχήν βιοτεχνικό κέντρο των Σφακίων. Ήταν, τέλος, τα προϊόντα της θάλασσας της Αγιάς Ρουμέλης και το άφθονο κυνήγι, συμπεριλαμβανομένου εκείνου του κρητικού αίγαγρου. Μόνο που στις παλιότερες εποχές το κυνήγι είχε τους άγραφους κανόνες του, που τύγχαναν γενικής εφαρμογής, σε α- ντίθεση με τους θεσμοθετημένους σημερινούς που γράφονται στα παλαιότερα των υποδημάτων. Απ αυτή την άποψη χρήσιμες αλλά και συγκινητικές είναι οι -επώνυμες- εκμυστηρευσεις αγριμολόγων στο συγγραφέα του βιβλίου, που αναφέρονται σε εσωτερικές απαγορεύσεις κυνηγιού θηλυκών αγριμιών, μετά από παρακολούθηση σκηνών μητρικού αποχωρισμού. Δεν θα πρέπει, ασφαλώς να ξεχνούμε ότι οι άνθρωποι εκείνοι, μοιραζόμενοι τον ίδιο δύσκολο χώρο με την κτηνοτροφική πανίδα (αιγοπρόβατα, γουρούνια, ορνιθοειδή κ.ά.), αλλά και την άγρια (σαλιγκάρια, πέρδικες λαγούς, αγριοκάτσικα, ιχθυοειδή) οι Αγιορουμελιώτες ήταν παραπάνω από φυσικό να θεωρούσαν ότι είχαν δικαιώματα πάνω σε όλα αυτά, στο βαθμό μάλιστα, που οι επεμβάσεις τους δεν θα είχαν μακροπρόθεσμη επίπτωση στην επιβίωση των ειδών. Πρόκειται για την πολυπόθητη σήμερα αειφορία των φυσικών πηγών, που τότε είχε εφαρμογή όχι μόνο στην πανίδα, αλλά και στην χλωρίδα του τόπου, με την εφαρμογή των περίτροπων χρόνων στην κοπή των δέντρων, την αφαίρεση πίτυκα μόνο από τα υποψήφια για κοπή δέντρα και την αυστηρή διαστασιολόγηση των τομών ροής ρετσινιού στους φλοιούς των πεύκων. Οσο για την απομόνωση, το βιβλίο αυτό έρχεται να αποδείξει ότι και ο πλέον απομονωμένος από τη φύση τόπος, δεν μπόρεσε σε καμία ιστορική περίοδο να παρεμποδίσει την επικοινωνία των ανθρώπινων κοινωνιών. Αρκεί η ανάγνωση των πολλαπλών επιλογών -θερινών και χειμερινών- που είχαν οι κάτοικοι του οικισμού της Σαμαριάς για επικοινωνία με την υπόλοιπη διοικητική περιφέρεια των Χανίων, αλλά και συνολικά με την δυτική Κρήτη, για να διαπιστώσει κανείς ότι η θεωρούμενη «απομόνωση» σταθμίζεται με τα σημερινά δεδομένα ταχύτητας που κάθε σημείο της γης δεν απέχει περισσότερο από ενάμισι εικοσιτετράωρο από οποιοδήποτε άλλο. Μόνο που οι τότε κοινωνίες αν και έντασης εργασίας, δεν υπήρξαν κοινωνίες ταχύτητας και των αναπόφευκτων σημερινών επακολουθημάτων της καθημερινής έντασης και του άγχους. Οι κοινωνίες εκείνες μπορούσαν να διαχωρίζουν τον ιδιωτικό από τον δημόσιο χρόνο, την ατελείωτη εργασία από τις ώρες της σχόλης, είτε κυριακάτικη και γιορτινή ήταν αυτή, είτε αναφέρονταν σε σημαντικές κοινωνικές στιγμές (γέννηση, γάμος, βάφτιση, αλλά και θάνατος). Στα παραπάνω προτερήματα του βιβλίου, θα πρέπει να προστεθεί ότι ο Αντώνης Πλυμάκης, δεν υπέκυψε στη βαρύτητα του λαογραφικού ενδιαφέροντος σε βάρος άλλων τομέων, του οικονομικού, του αρχιτεκτονικού, του ιστορικού, του τοπωνυμικού κ.λπ. Γι αυτό και το βιβλίο, όπως και το προηγούμενο, είναι σίγουρο ότι θα αποδειχτεί εξαιρετικά χρήσιμο στις επιστήμες όχι μόνο της λαογραφίας, αλλά και της εθνολογίας, της κοινωνικής ανθρωπολογίας, της κοινωνιολογίας, της γλώσσας, της οικονομίας και του περιβάλλοντος. Δεν είναι εδώ ο χώρος όπου θα εξαντληθούν οι αρετές του βιβλίου. Κάτι τέτοιο θα γίνει σε λίγες μέρες, σε εκδήλωση παρουσίασης και αποτίμησής του, από κοινού με τα προηγούμενα, στην οποία οι ενδιαφερόμενοι θα μπορέσουν και να τα προμηθευτούν. Εναπόκειται στην χανιώτικη και συνολικά στην κρητική κοινωνία, να αναλογιστούν το μέγεθος της προσφοράς του ανδρός και να την τιμήσουν, όχι με λόγους και μετάλλια (από τα οποία, άλλωστε, τόσα έχει συσσωρεύσει), αλλά με την ανάληψη του κόστους έκδοσης όλων των ε- πόμενων εργασιών του. Εναπόκειται, τέλος, στους σημερινούς διαχειριστές του χώρου (κατοίκους, δασοφύλακες, διαχειριστικό φορέα και επισκέπτες), να επιδείξουν ανάλογο σεβασμό, αλλά και γνώση, χωρίς τα οποία οι επεμβάσεις τους μπορούν να αποδειχτούν όχι απλά ά- στοχες αλλά και καταστροφικές. Τη γνώση την έχουν πλέον στο «πιάτο» τους με το βιβλίο που τέθηκε στη διάθεσή τους. Απομένει να αποδείξουν και την ευαισθησία τους...

10 10 ΙΟΥΝΙΟΣ ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010 Εκδηλώσεις µνήµης και τιµής στις 12 και στο Φραγκοκάστελο Σφακίων, για το Χατζή Μιχάλη Νταλιάνη Σ τη μνήμη των νεκρών Ηπειρωτών που πολέμησαν και έπεσαν στη μάχη του Φραγκοκάστελλου στα Σφακιά υπό την αρχηγία του Χατζή Μιχάλη Νταλιάνη στις 18-Μαΐου 1828, η Πανηπειρωτική Συνομοσπονδία Ελλάδος, η Πανελλήνια Ομοσπονδία Κρητικών Σωματείων, με την συμμετοχή των σωματείων ηπειρωτών Κρήτης, της Ένωσης Απανταχού Σφακιανών και το Δήμο Σφακίων πραγματοποίησαν εκδήλωση τιμής και μνήμης στον ιερό χώρο θυσίας. Η εκδήλωση ξεκίνησε το απόγευμα του Σαββάτου στον ιερό χώρο που βρίσκεται η Προτομή του ήρωα Χατζή Μιχάλη Νταλιάνη, του ήρωα Δεληγιαννάκη Στρατή και η μαρμάρινη πλάκα των ηρωικών αδελφών Πατσών. Με πομπή με τα λάβαρα της Ομοσπονδίας και των φίλων Ηπειρωτών και με τους μουσικούς περπατητές φθάσαμε στον ιερό χώρο, όπου οι ιερείς της επαρχίας μας, προεξάρχοντος του αρχιερατικού Επιτρόπου Σφακίων πατήρ Αθανάσιου Κουκουνάρη μαζί με τον ε- φημέριο της ενορίας πατέρα Νικόλαο Παπαδόσηφο έψαλαν επιμνημόσυνη δέηση στη μνήμη των ηρωικών αγωνιστών. Ακολούθησε κατάθεση στεφάνων και στη συνέχεια μεταβήκαμε στο χώρο εκδηλώσεων στο κάστρο με τους ήχους του κλαρίνου. Στο σύντομο χαιρετισμό του Δημάρχου κ. Σήφη Λύκου έγινε αναφορά στο αντάμωμα των Ηπειρωτών και των Σφακιανών, γεγονός που είναι διαχρονική απόδειξη των δεσμών Κρήτης και Ηπείρου. «Οι Ηπειρώτες ήταν πάντα παρόντες στους αγώνες για την Απελευθέρωση της Κρήτης, όπως και οι Κρήτες σε όλους τους απελευθερωτικούς αγώνες του Έθνους, αυτοί οι αγώνες των προγόνων μας έδωσαν την ανεξαρτησία του έθνους., πολέμησαν και θυσιάστηκαν για την ελευθερία που σήμερα εμείς απολαμβάνουμε». Ο Μανώλης Πατεράκης, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Κρητικών Σωματείων σημείωσε: «Πριν πέντε χρόνια πήραμε την πρωτοβουλία και πήγαμε στο Γιάννενα όπου μαζί με τους εκεί συμπατριώτες μας κάναμε μια εκδήλωση αφιερωμένη στη μνήμη του Χατζή Μιχάλη Νταλιάνη. Ξεκινώντας από αυτή την ιδέα, προτείναμε στην Πανηπειρωτική να κατεβούμε στα Σφακιά, και να που η πρόταση μας πραγματοποιήθηκε σήμερα και έγινε το αντάμωμα τιμής και μνήμης στο χώρο των ηρωικών αγωνιστών.» Ο ομιλητής εκ μέρους των Ηπειρωτών ή- ταν ο πρόεδρος της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας κ. Αλεξίου Κώστας, ο οποίος τόνισε: «Η Πανηπειρωτική Συνομοσπονδία ως εκ του χρέους της, επιδιώκει σε κάθε ευκαιρία και με κάθε πρόσφορο μέσο της ανάδειξης της πλούσιας πολιτιστικής και ιστορικής μας κληρονομιάς και ιδιαίτερα εκείνων των στοιχείων που την συνθέτουν και δεν είναι τόσο η καθόλου γνωστά. Μέσα σ αυτούς τους στόχους από καιρό είχαμε συμπεριλάβει σχετική εκδήλωση αποτίνοντας φόρο τιμής σ αυτούς που θυσιάστηκαν σ αυτό τον τόπο κάνοντας πιο ευρύτερα γνωστό ένα πρώτης κατά την εκτίμηση μου γραμμής ηρωικό γεγονός κατά τη διάρκεια της αποτίναξης τεσσάρων αιώνων τουρκικής τυραννίας και παλιγγενεσίας του γένους μας, εδώ στα ιερά χώματα των Σφακιών. Το Μάιο του 1828 τριακόσιοι ογδόντα Ηπειρώτες με επικεφαλής τον Χατζή Μιχάλη Νταλιάνη και έπεσαν ηρωικά.» Μετά τις ομιλίες ακολούθησε καλλιτεχνικό πρόγραμμα μέσα στο Κάστρο με την ωραία μουσική κομπανία των Ηπειρωτών, τα χορευτικά του συλλόγου Ηπειρωτών Χανίων, το υ- πέροχο πολυφωνικό συγκρότημα της Ηπείρου και τα παιδιά του μουσικοχορευτικού συλλόγου Σφακίων καθώς και τα ριζίτικα τραγούδια για τον Ηρωα Χατζιμηχάλη και τους ηρωικούς μαχητές από την ριζίτικη ομάδα Χρυσόθεμις, ενώ οι Σφακιανοί μουσικοί Μάνος και Ανδρέας Μανουσέλης έδωσαν ευχάριστη νότα στην εκδήλωση αλλά και το κλαρίνο στον ιερό χώρο του κάστρου ξύπνησε τις συνειδήσεις και παρουσίασε νοερά στη φαντασία μας τους Δροσουλίτες, ηρωικές μορφές των μαχητών. Την καλλιτεχνική επιμέλεια και φροντίδα της εκδήλωσης είχε ο Αλέξανδρος Λαμπίδης έφορος Πολιτισμού και σκηνοθέτης Το βράδυ έγινε δεξίωση από το Δήμο προς τιμή των Ηπειρωτών. Την Κυριακή οι φίλοι μας Ηπειρώτες κατέθεσαν στεφάνι περνώντας από το χωριό Ίμβρο στη προτομή του ηρωικού αρχηγού του Βόρειο-Ηπειρωτικού αγώνα Νικολάου Ψαρού, στη συνέχεια στο σχολείο του χωριού στη προτομή του μεγάλου πολιτικού και ευεργέτη Γεωργίου Ξενουδάκη και στον Ιερό Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου, στο μνημείο του Αναγνώστη Μανουσογιαννάκη, Γενικού Στρατάρχη Κρήτης, Φιλικού, Αγωνιστή του 1821 και σε όλες τις επαναστάσεις μέχρι τα βαθιά γεράματα. Η φιλοξενία του Μανούσου Χιωτάκη ήταν αξιέπαινη καθώς και η φιλική συμμετοχή του Ρουσάκη Μιχάλη Γ.Γ. της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Κρητικών Σωματείων. Ο Γεν. Γραμματέας της Ένωσης Απανταχού Σφακιανών συνόδεψε τους φίλους μας Ηπειρώτες στο πούλμαν από τα Χανιά, τους τάφους των Βενιζέλων και όλο το διήμερο, ε- νημερώνοντας και ξεναγώντας τους για την ιστορία των Σφακιών από την Μυθολογία μέχρι και τις μέρες μας.. Σήφης Μανουσογιάννης Γ. Γραμματέας Ένωσης Απανταχού Σφακιανών

11 ΙΟΥΝΙΟΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010 ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ 11 ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΝΩΠΟΛΗ ΣΦΑΚΙΩΝ Μ ε λαμπρότητα εορτάσθηκε και φέτος χθες το πρωί, στην Ανώπολη Σφακίων, παρουσία πολιτικών και στρατιωτικών αρχών αλλά και πλήθους κόσμου, η επανάσταση του 1770 στο νησί με αρχηγό και πρωτεργάτη τον Δασκαλογιάννη, έμπορο και πλοιοκτήτη των Σφακίων. Στην επιμνημόσυνη δέηση και στο μνημόσυνο, που προηγήθηκε στον καθεδρικό ναό του χωριού, προεξήρχε ο σεβασμιώτατος μητροπολίτης Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου και Βιάννου κ. Ανδρέας, με καταγωγή από την επαρχία Σφακίων. Κεντρικός ομιλητής στην εκδήλωση τιμής και μνήμης για τον Δασκαλογιάννη και τους νεκρούς της Κρητικής Επανάστασης του 1770, χθες, στην Ανώπολη, ήταν ο υφυπουργός Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας κ. Σταύρος Αρναουτάκης, ο οποίος τόνισε ότι: Ο λαός, που γνωρίζει την ιστορία του, κλείνει στην ενότητά του σωστά αυτά που συμβαίνουν σήμερα αλλά και προβλέπει ασφαλέστερα αυτά που θα συμβούν στο μέλλον. Έχουν περάσει 240 χρόνια από την Επανάσταση του Δασκαλογιάννη. Πρώτος αυτός τόλμησε κατά των Τούρκων και η μνήμη των ηρωικών και συνάμα τραγικών εκείνων γεγονότων παραμένει ζωντανή για να μας υπενθυμίζει ότι το αίσθημα της ελευθερίας. Η επίσημη αναγνώριση της Επανάστασης του Δασκαλογιάννη ως γεγονός εξαιρετικής ιστορικής σημασίας, καθιερώθηκε επίσημα για ο- λόκληρη την Κρήτη με το υπ αριθ. 34/2008 Π.Δ. (ΦΕΚ Α 60/ ) αλλά η φετινή γιορτή τιμής και μνήμης είχε εντελώς διαφορετικό χαρακτήρα από προηγούμενες καθώς για πρώτη φορά, ομάδα επιστημόνων σε προγραμματισμένο Επιστημονικό Συνέδριο στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου στο Ηράκλειο, την Πέμπτη και την Παρασκευή 17 και 18 Ιουνίου, αντίστοιχα, διερεύνησε στοιχεία από αρχεία του μακρινού παρελθόντος. Τα συμπεράσματα του Επιστημονικού Συνεδρίου συζητήθηκαν στο Δημοτικό Σχολείο της Ανώπολης προχθές, παραμονή της εκδήλωσης τιμής και μνήμης των νεκρών της Επανάστασης του 1770 παρουσία και της νομάρχου Ηρακλείου κας Βαγγελιώς Σχοιναράκη, η οποία στον σύντομο χαιρετισμό της εξέφρασε την ικανοποίησή της. Ενδεικτικά και πολύ περιληπτικά καταγράφουμε τις επιστημονικές απόψεις των παρακάτω συνέδρων. Κωστής Κοκκινοκόφτας, ερευνητής στο Κέντρο Μελετών της Μονής Κίκου: Μελέτησα τα Κυπριακά έντυπα της εποχής και για να καταδειχθούν οι σχέσεις του Δασκαλογιάννη και του ιστορικού πλαισίου της εποχής εκείνης στην Κρήτη και τις επιπτώσεις που είχε το κίνημα εδώ στη ζωή των Κυπρίων και στη ζωή των Κρητικών που υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα Σφακιά και να καταφύγουν στην Κύπρο είτε ως δάσκαλοι είτε ως αγιογράφοι είτε ως απλοί κάτοικοι του νησιού λόγω της επανάστασης. Γεώργιος Νικολακάκης, μέλος της οργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου: Είναι ένα σημαντικό συνέδριο γιατί ανέδειξε άγνωστες πτυχές της προσωπικότητας του Δασκαλογιάννη, δουλεύτηκε από τις ε- πόμενες γενιές για να φτάσει ας πούμε στο σημερινό ενδιαφέρον ξανά, δηλαδή ότι η ιστορία δεν είναι κάτι που αφορά τα γεγονότα που έ- γιναν μια φορά αλλά αφορά κάθε ε- ποχή, τα επαναξιολογεί και τα επανερμηνεύει και νομίζω ότι έφτασε η στιγμή και η επανερμηνεία αυτή της προσωπικότητας, της συνεισφοράς της Επανάστασης του Δασκαλογιάννη, της πραγματικής της εποχής, να ιδωθεί κάτω από το πρίσμα των σημερινών συνθηκών και νομίζω ότι το συνέδριο αυτό ανέδειξε πολλά ζητήματα για ιστορικούς, για ανθρωπολόγους, για λαογράφους, για ανθρώπους που μελετούν τα αρχεία. Ήτανε θα λεγα ο Δασκαλογιάννης και η εποχή του μύθος και πραγματικότητα, που σημαίνει ότι ο Δασκαλογιάννης προσπαθούσε, είναι ένα μυθικό πρόσωπο ας πούμε στη συνείδηση των Κρητικών, των Σφακιανών. Προσπαθούμε να γίνει ιστορία και μέσω της ιστορίας να εμπλουτιστεί και ο μύθος που θέλουμε να παραμείνει. Γεώργιος Πατριδάκης από τα Σφακιά: Αυτό το συνέδριο έβγαλε ορισμένα πολύ σημαντικά πράγματα. Το ένα είναι, το πιθανόν επίθετο του Δασκαλογιάννη, ενώ είχαμε μέχρι τώρα να κάνουμε μ έναν ήρωα που είχε όνομα το Γιάννης, ενώ δεν είχε το επίθετό του. Τώρα βγήκε ότι μάλλον πρόκειται για τον Ιωάννη Ανδρουλουδάκη, αναφέρει ένα συμβόλαιο που βρέθηκε και παρουσίασε ο κ. Νίκος Ψιλάκης στην ομιλία του, ότι ο δάσκαλος Ιωάννης Ανδρουλουδάκης ή Ανδρουλιδάκης αγόρασε ένα οικόπεδο στο Λουτρό. Πάρα πολύ πιθανόν και όλοι οι επιστήμονες που συμμετείχαν στο συνέδριο συμφώνησαν ότι ο Δασκαλογιάννης, να ονομαζόταν Ιωάννης Ανδρουλουδάκης ή Ανδρουλιδάκης που μπορεί να είναι η σημερινή οικογένεια Ανδρουλακάκη που υπάρχει στο Λουτρό. Αυτό είναι ένα σημαντικό συμπέρασμα. Το δεύτερο έ- χει να κάνει με τον ίδιο τον Δασκαλογιάννη και το πώς ήταν, ενώ οι πηγές, μας μεταφέρουν τώρα έναν ηλικιωμένο άνθρωπο μεσαίου αναστήματος οι πραγματικές πηγές που παρουσίασε ο κ. Νίκος Ψιλάκης πάλι λένε ότι ήταν ένας πολύ ψηλός άνθρωπος, γενναίος προσκυνητής, ευγενής, δηλαδή έχουμε μια εικόνα διαφορετική πολύ πιο ρωμαλέος απ ό,τι τον φανταζόμαστε ε- μείς. Ένα άλλο σημαντικό που έ- βγαλε πάλι ο κ. Ψιλάκης στην ομιλία του είναι το εξής. Το τραγούδι του Δασκαλογιάννη, το τραγούδι του Μπάρμπα Μπατζελιού που λέμε, δεν γράφηκε 15 χρόνια μετά την Επανάσταση, δηλαδή το 1785, αλλά γράφηκε γύρω στο 1860 και επομένως δεν πρέπει να το αντιμετωπίζουμε σαν ένα ιστορικό πόνημα. Για ένα πόνημα λογοτεχνικής αξίας πρέπει, για ένα ιστορικό πόνημα δεν πρέπει. Άρα τα γεγονότα που περιγράφονται δεν είναι αυτά ακριβώς που νομίζουμε σήμερα ούτε ο ρόλος των ανθρώπων ο συγκεκριμένος. Υπάρχουν πάρα πολλά κενά για την ιστορία του Δασκαλογιάννη. Ο Δασκαλογιάννης ήτανε ένας από τους μεγάλους ήρωες της Ελλάδας, έκανε μια Επανάσταση το 1770, πενήντα χρόνια πριν από την Επανάσταση του 1821, είναι μια συγκλονιστική μορφή αλλά οι λεπτομέρειες που αναφέρονται στο τραγούδι του Μπάρμπα Μπατζελιού και ο ρόλος συγκεκριμένων ανθρώπων δεν είναι τεκμηριωμένος. Η Επανάσταση έγινε, ο Δασκαλογιάννης υπήρξε αλλά ήταν τόσο μεγάλη αυτή η καταστροφή που προέκυψε από αυτή την Επανάσταση του 1770 που χάθηκε ακόμα και το επίθετό του. Νίκος Ψιλάκης, συντονιστής Προεδρείου: Ήταν μια κορυφαία στιγμή στην ιστορία του εορτασμού της επετείου της Επανάστασης το 1770 για τον Δασκαλογιάννη διότι ετέθησαν πάρα πολλά ζητήματα που α- φορούν στην ιστορία και στην παράδοση τη Σφακιανή και γενικότερα την Κρητική. Εξετάστηκε πολυπρισματικά η εποχή εκείνη και η μεγάλη συμβολή του Δασκαλογιάννη α- πό μια πληθώρα επιστημόνων και θεωρούμε ότι όλη αυτή η ιστορία πρέπει να έχει μια συνέχεια και να μην μείνει εδώ. Στο Δημοτικό Σχολείο σήμερα είμαστε πέντε άτομα και κάναμε μια συζήτηση πάνω στα συμπεράσματα του συνεδρίου. Μια επιστημονική ομάδα που αποτελείται από τον καθηγητή της Ανθρωπολογίας τον κ. Γιώργο Νικολακάκη και τον προϊστάμενο των Αρχείων του Κράτους στον Νομό Ηρακλείου, τον φιλόλογο κ. Μανώλη Δρακάκη επεξεργάστηκαν τα συμπεράσματα του Συνεδρίου, τα ανακοίνωσαν και μια άλλη ομάδα πάλι μέσα από το Συνέδριο τα συζήτησε. Σήφης Λύκος, δήμαρχος Σφακίων: Το τριήμερο συνέδριο που διοργανώσαμε μαζί με τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το ΤΕΙ Κρήτης ίσως αποτελέσει μια απαρχή για να αρχίσουν οι κριτικοί να ψάχνουν την ιστορία με βάση την επιστημοσύνη που υ- πάρχει στην Κρήτη, τα Πανεπιστημιακά ιδρύματα, ώστε να μας δώσουν πολύ γόνιμα συμπεράσματα για την αυτογνωσία μας, αλλά θα μας δώσουν επίσης πολλά όπλα για να παλέψουμε σύγχρονα τα σημερινά δύσκολα προβλήματα που α- ντιμετωπίζουνε οι Έλληνες. Το δίδαγμα του Δασκαλογιάννη είναι ε- πίκαιρο, είναι ένα δείγμα αυτοθυσίας, ηρωισμού, αυταπάρνησης, αλληλεγγύης, συγκρητισμού και παραμένει πάντα επίκαιρο σε αυτό τον αγώνα που δίνουμε πάλι οι Έλληνες σήμερα για να είμαστε ελεύθεροι και να ζούμε ελεύθεροι. Για το πνεύμα της εκδήλωσης κατά την ομιλία του ο σεβασμιώτατος μητροπολίτης κ. Ανδρέας, επεσήμανε: Σήμερα ολοκληρώθηκε το συνέδριο για τον Δασκαλογιάννη που ξεκίνησε στο Ηράκλειο και τα συμπεράσματά του ήρθαμε να τα α- νακοινώσουμε εδώ στην Ανώπολη, τη γενέτειρά του. Ήταν ένα πάρα πολύ σημαντικό συνέδριο με λαμπρούς ομιλητές. Μελετήθηκε η ε- ποχή του Δασκαλογιάννη, η επαρχία Σφακίων, η δύναμη της κοινωνίας, η σχέση της επαρχίας Σφακίων με τις άλλες περιοχές της Κρήτης, η σχέση του Δασκαλογιάννη με τη Ρωσία και με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Πιστεύω ότι έχουν μία επαναπροσέγγιση αυτής της μεγάλης προσωπικότητας και μορφής της Κρήτης, του Δασκαλογιάννη, γι αυτό και υποσχεθήκαμε ότι θα ξανασυνέλθουμε για να εμβαθύνουμε ακόμα περισσότερο την προσφορά του στο έργο του, στη δημιουργική του παρουσία και Επανάσταση στην Κρήτη, στην Ελλάδα και στον Ελληνισμό. Ευτύχης Τζιρτζιλάκης, οικονομολόγος, μέλος του συνεδρίου: Ο Δασκαλογιάννης πιο επίκαιρος από ποτέ, γιατί από τη μια είναι πάντα επίκαιρος ως η απαρχή της αντίστασης της Κρήτης και από την άλλη αυτό το παράδειγμα του ανθρώπου χωρίς να υπολογίσει τα πάντα τέλεια, προτίμησε την αντίσταση από τη συνδιαλλαγή και την υ- ποταγή και στους καιρούς που περνάμε αποτελεί έναν καλό οδηγό. Στην Επανάσταση αυτή έχασε, αλλά οι πράξεις του είχαν κάποιες συνέπειες που άλλαξαν τη μελλοντική ιστορία. Χαιρετισμούς απηύθυναν ο δήμαρχος Σφακίων κ. Σήφης Λύκος, ο νομάρχης Χανίων κ. Γρηγόρης Αρχοντάκης και ο δήμαρχος Χανίων κ. Κυριάκος Βιρβιδάκης. Την εκδήλωση συντόνιζε η αντιδήμαρχος κα Ιωάννα Ψαράκη. Μνήμη Δασκαλογιάννη Ρεπορτάζ: Γιάννης H. Κάκανος ghk@otenet.gr

12 12 ΙΟΥΝΙΟΣ ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010

13 ΙΟΥΝΙΟΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010 ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ 13

14 14 ΙΟΥΝΙΟΣ ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010 ΜΝΗΜΗ ΗΡΩΩΝ ΣΤΙΣ ΚΑΡΕΣ ΑΣΚΥΦΟΥ ΣΦΑΚΙΩΝ Τιµή στους Σφακιανούς αγωνιστές του 1774 Ε πιμνημόσυνη δέηση και καταθέσεις στεφάνων στη μνήμη των αγωνιστών, γυναικών και ανδρών από τα Σφακιά, με εξιστορήσεις για τα δρώμενα κατά του αιμοσταγούς Τουρκοκρητικού Ιμπραήμ Αληδάκη, πραγματοποιήθηκε στη γειτονιά Καρές Ασκύφου, ως τόπου συνάντησης κατοίκων της επαρχίας, όπου το 1770 πάρθηκε η απόφαση γι' αυτή την επανάσταση με αρχηγό τον οπλαρχηγό Μανούσακα. Στην εκδήλωση παρέστησαν ο δήμαρχος Σφακίων κ. Σήφης Λύκος, ο δήμαρχος Σφακιωτών Λευκάδας κ. Γεώργιος Κούρτης, ο αντινομάρχης κ. Μανώλης Φραγκάκης, δημοτικοί και νομαρχιακοί σύμβουλοι, πολιτευτές, εκπρόσωποι φορέων και Συλλόγων καθώς επίσης και η πρώην νομάρχης κα Αλέκα Μαρκογιαννάκη, ως κεντρική ομιλήτρια, η οποία μέσα από μια θαυμάσια προφορική ιστορική αναδρομή, καυτηρίασε τη σημασία και την επιτυχία του ρόλου της ε- πανάστασης, τονίζοντας, μεταξύ άλλων, τα ε- ξής: Αδούλωτος και ηρωικός αυτός ο τόπος κι απροσκύνητοι οι άνθρωποι του, Σφακιανοί και Σφακιανές στη διάρκεια της πολυτάραχης ιστορίας της Κρήτης. Πανύψηλα βουνά δημιούργησαν στα Σφακιά ένα θεόκτιστο προστατευτικό τείχος. Απομονωμένοι οι κάτοικοι δημιούργησαν και διατήρησαν μια ιδιαίτερη ράτσα ανθρώπων με αξιοζήλευτα προσόντα: α) αθεράπευτη αγάπη προς την ελευθερία και ανεξαρτησία. β) α- τρόμητη παλικαριά, αψηφισιά με απόλυτη περιφρόνηση του θανάτου. γ) υπερβολικό φιλότιμο και φυσική αγερωχιά. Τρανό παράδειγμα ανδρείας και αυτοθυσίας ο ήρωας των Σφακίων, Ιωάννης Δασκαλογιάννης, ξεχωριστός στο πάνθεον των ηρώων του έθνους, που σήκωσε τη σημαία της επανάστασης 50 χρόνια πριν από το 1821, για ν' απελευθερώσει από τους Τούρκους και την υπόλοιπη Κρήτη. Το τέλος της επανάστασης ήταν μαρτυρικό. Οι Τούρκοι την έπνιξαν στο αίμα. Έγδαραν ζωντανό τον Δασκαλογιάννη, ξεθεμελίωσαν τα Σφακιά, σκότωσαν και πούλησαν σκλάβους πολλούς Σφακιανούς και οδήγησαν πλήθος σε αυτοεξορία. Όμως, τέσσερα χρόνια μετά την ολοκληρωτική καταστροφή της επαρχίας τους, το 1774, οι αποδεκατισμένοι και σχεδόν αφοπλισμένοι Σφακιανοί, πήραν την εκδίκηση τους, εξολοθρεύοντας τον αιμοσταγή γενίτσαρο Ιμπραήμ Αληδάκη, με τον ιδιωτικό του στρατό. Αυτό το μικρό κομμάτι της μεγάλης α- γωνιστικής, ηρωικής πορείας των Σφακίων, μού γίνεται η τιμή, όχι να αναλύσω ως ιστορικό φαινόμενο και γεγονός, αλλά να ψάξω με τα ακροδάχτυλα της ψυχής και του συνειδησιακού είναι μου, τα μηνύματά του. Τρόμος, και φόβος των χριστιανών, αλλά ακόμη και των μουσουλμάνων της Κρήτης, ήταν οι γερλήδες, οι ντόπιοι γενίτσαροι, οι Κρητογενίτσαροι. Μα ο πιο φοβερός όλων ήταν ο Ιμπραήμ Αληδάκης Αγάς, που έ- δρασε πριν και μετά την Κρητική επανάσταση του Ήταν από τους πιο διαβόητους Τούρκους ζωοκλέφτες και άρπαγες περιουσιών των χριστιανών Κρητικών στην ιστορία της Κρήτης Ο Αληδάκης διατηρούσε πολυάριθμη σωματοφυλακή που είχε εγκαταστήσει σε μεγάλο πύργο που είχε οικοδομήσει και διέμενε στο χωριό Εμπρόσνερο Αποκορώνου, που κρατούσε τη βορεινή πύλη των Σφακίων. Στον Πύργο του μετέφεραν τον Δασκαλογιάννη οι Τούρκοι το 1770, πριν τη μεταφορά του στο Ηράκλειο και στον πύργο του, με δόλο συνέλαβαν και άλλους Σφακιανούς οπλαρχηγούς της επανάστασης. Όμως, τέσσερα χρόνια μετά, το 1774, οι αποδεκατισμένοι πλέον Σφακιανοί συναθροίζονται εδώ και α- ποφασίζουν πόλεμο κατά του Αληδάκη. Την α- πόφαση για την εξόντωση αυτού του αδίστακτου δυνάστη δεν την πήραν μόνοι οι άντρες των Σφακίων. Ισάξιες με λόγο και παρρησία, θέλησαν να συμμετάσχουν και οι λεοντόψυχες Σφακιανές γυναίκες. Αρκετοί τις απέτρεψαν να μη συμμετάσχουν στον αγώνα μα δεν τα κατάφεραν Οι Σφακιανοί μαζί με τις γυναίκες, μετά από μια φοβερή έφοδο κατέλαβαν τον Πύργο του Αληδάκη και αφού συνέλαβαν τους 120 φρουρούς, τους γκρέμισαν από τις επάλξεις του, ενώ τον ίδιο το δυνάστη τον εξόντωσαν τεμαχίζοντας τον. Τα ερείπια του πύργου στέκονται ακόμα, για να θυμίζουν Μια ακόμη απόδειξη της α- δάμαστης ψυχής των Σφακιανών Εξάλλου, σε δήλωση του στα X.N., ο δήμαρχος Σφακίων κ. Σήφης Λύκος επεσήμανε: Σήμερα βρισκόμαστε εδώ στο Ασκύφου και στον οικισμό Καρές όπου πριν 236 χρόνια μαζεύτηκαν οι εναπομείναντες καπετάνιοι από την επανάσταση του Δασκαλογιάννη και ήταν στο δίλλημα αν αφήσουν τον Αληδάκη να έρθει να τους εξολοθρεύσει πλήρως ή αν κατέβουν αυτοί. Η απόφαση που λάβανε οι Σφακιανοί και οι Σφακιανές ήταν να κάνουν μια ε- φόρμηση στον πύργο του στον Εμπρόσνιερο, πράγμα που έγινε με απόλυτη επιτυχία. Αυτή η εκδήλωση έχει πολλαπλούς στόχους, με πρώτο να αποτίσουμε φόρο τιμής σε αυτούς τους αγωνιστές και τις αγωνίστριες που έδωσαν το αίμα τους στην επανάσταση του 1774 και δεύτερον να αποτιμήσουμε και να δούμε τι συμπεράσματα βγαίνουν για τους σημερινούς αγώνες, από αυτούς τους αγώνες των Σφακιανών και τρίτο να προκαλέσουμε αλλά και να αποκαταστήσουμε τα ιστορικά δρώμενα, διότι κάποιοι που θέλουν να διαστρεβλώνουν την ιστορία υποτιμούν και υποβαθμίζουν το ρόλο των Σφακιανών σε όλους τους αγώνες του έθνους για ανεξαρτησία, ελευθερία και κοινωνική πρόοδο. Αυτοί οι τρεις άξονες καθορίζουν και τον χαρακτήρα της εκδήλωσης, που σαν υποχρέωση του Δήμου πρέπει να την κάνει και αυτό κάνει σήμερα. Για τα ιστορικά γεγονότα αναφέρθηκε, ε- πίσης, από το βήμα και ο πρόεδρος της Κοινωφελούς Επιχείρησης του Δήμου κ. Σταύρος Καυκαλάς, ενώ ο φιλοξενούμενος δήμαρχος Σφακιωτών Λευκάδας, κ. Γεώργιος Κούρτης, υπογράμμισε: Θεώρησα ότι είναι υποχρέωση μου να έρθω σε αυτό τον χώρο, στη μνήμη των Σφακιανών ηρώων της επανάστασης του 1774, με αρχηγό τον οπλαρχηγό Μανούσακα κατά του αδίστακτου Αληδάκη. Συγχαίρουμε τον Δήμο Σφακίων για την απόφαση να φτιάξει αυτό το μνημείο, τιμώντας έτσι τους νεκρούς αγωνιστές εκείνης της επανάστασης. Όπως γνωρίζετε, ο Δήμος Σφακιωτών Λευκάδας έχει κάνει αδελφοποίηση εδώ και πολλούς μήνες με το Δήμο Σφακίων. Στη Λευκάδα, διατηρούμε την παράδοση ότι οι Σφακιώτες δημιουργήθηκαν από Σφακιανούς αγωνιστές. Παραθέτουμε φωτογραφικά στιγμιότυπα από την επιμνημόσυνη δέηση, τις καταθέσεις στεφάνων και το τραπέζι που παρέθεσε ο Δήμος Σφακίων με πλούσια περιποίηση, κάνοντας ταυτόχρονα δώρο σε όλους από ένα βιβλίο με ιστορικά και πολεμικά ποιήματα των Σφακίων., Στο Καλλικράτη Σφακίων στις 10 του Οκτώβρη Ο νεοσύστατος πολιτιστικός σύλλογος πραγματοποίησε εκδήλωση μνήμης και τιμής στους εκτελεσθέντες Από τους Γερμανούς φασίστες Άνδρες,γυναίκες και Παιδιά κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής όπου το μαρτυρικό χωριό καταστράφηκε ολοσχερώς. Στον ιερό ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου έγινε μνημόσυνο των Ηρωικά πεσόντων και εκτελεσθέντων κατά τη κατοχή και στη συνέχεια μεταβήκαμε στο μνημείο όπου έψαλαν τρισάγιο στη μνήμη των εκτελεσθέντων,έγινε προσκλητήριο των νεκρών Ο Πρόεδρος των Σφακιανών Νομού Χανίων κος Γιάννης Παπαδόσηφος εκφώνησε λόγο αναφερόμενος λεπτομερώς στα γεγονότα της καταστροφής του Καλλικράτη Και η ριζίτικη ομάδα Χρυσόθεμης απέδωσε ένα ηρωικό ριζίτικο τραγούδι για το μαρτυρικό χωριό. Κατάθεση στεφάνων ακολούθησε και η σεμνή τελετή τελείωσε με πλούσιο γεύμα που παρέθεσε ο σύλλογος στους παρευρισκόμενους,τα παιδιά του μουσικοχορευτικού συλλόγου χόρεψαν ένα ηρωικό πεντοζάλη με τη μουσική του Μάνου και Ανδρέα Μανουσέλη και το ριζίτικο κράτησε μέχρι αργά το α- πόγευμα, Παντελής η απουσία της επίσημης πολιτείας και όχι τυχαία και πολλών που είχαν υποχρέωση να παρευρεθούν. Σ-ΜΑΝ

15 ΙΟΥΝΙΟΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010 ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ 15 ΜΕ ΤΟ ΤΟΥΦΕΚΙ ΚΑΙ ΤΗ ΛΥΡΑ Του Μανώλη Εγγλέζου Δεληγιαννάκη Του Μανώλη Εγγλέζου Δεληγιαννάκη (με τις εύστοχες παρατηρήσεις του Κώστα Καραίσκου) ΓΙΑ ΕΝΑ ΙΚΤΥΟ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Η σηµερινή συγκυρία αποτελεί συγκυρία παρακµής για τη χώρα και τον λαό µας Αγοράζουμε αυτά που μέχρι χτες παρήγαμε για ατομική μας κατανάλωση, αξιοποιώντας κάθε σπιθαμή της γης μας, αυτής που τώρα γίνεται αντικείμενο επιβουλών Σ το εσωτερικό, η αναξιοπιστία του πολιτικού συστήματος, η προϊούσα απεμπόληση βασικών αξιών που μας συνόδεψαν α- νά τους αιώνες, ο ατομικισμός, η απώλεια της ταυτότητάς μας και η μετατροπή μας σε καταναλωτές εισαγόμενων σκουπιδιών, η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος, η μετατροπή της εκτός λεκανοπεδίου χώρας σε χώρο αναψυχής της πρωτεύουσας, η καταστροφή της γεωργικής και κτηνοτροφικής δραστηριότητας, ο γραφειοκρατικός στραγγαλισμός κάθε παραγωγικής προσπάθειας, αποτελούν συμπτώματα ενός οργανισμού που νοσεί. Στο εξωτερικό, η πίεση από την ιμπεριαλιστική πολιτική της Τουρκίας και η απροθυμία οποιασδήποτε αντίστασης σ αυτή, η αδυναμία άσκησης συγκροτημένης εξωτερικής πολιτικής και η υποταγή της σε κομματικές και προσωπικές σκοπιμότητες οδηγούν την πατρίδα μας σε αναξιοπιστία και προοιωνίζονται εξελίξεις επώδυνες. Η αμφισβήτηση ελληνικών εδαφών και ο σφετερισμός της ιστορίας μας μένουν αναπάντητα και το μήνυμα ότι δεν υπάρχει βούληση αντιπαράθεσης εντείνει τις επεκτατικές βλέψεις των γειτόνων μας. Οι αιτίες για το σημερινό ξεπεσμό είναι πολλές κι η συζήτηση γι αυτές μεγάλη. Υπάρχουν διεθνείς παράμετροι και τοπικές ιδιαιτερότητες, α- ντιφάσεις του ελλαδικού κράτους και νοοτροπίες στρεβλές. Κι όλες πρέπει να ληφθούν υπόψη όταν αναλύομε την κατάσταση για να δούμε πως θα την αντιμετωπίσομε. Μπορούμε όμως να αναφερθούμε εδώ στο ότι ο γιγαντισμός της πρωτεύουσας, μιας μητροπολιτικής περιοχής που έφτασε να αποτελεί το μισό του πληθυσμού μας, διαμορφώνει συσχετισμούς που έχουν αντίκτυπο σ όλα τα παραπάνω, πως τα προσλαμβάνομε και πως αντιδρούμε σ αυτά. Η πρωτεύουσα απομυζά την παραγωγή της υπόλοιπης Ελλάδας, τοποθετεί αρνητικό πρόσημο στην παραγωγικότητα και διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό τον παρασιτικό χαρακτήρα της χώρας. Ο γιγαντισμός της δημιουργεί ασφυξία σε ατομικό επίπεδο, με ατέλειωτες χαμένες ώρες και κόστος για μετακινήσεις, τεντωμένα νεύρα και ανταγωνισμό για μια θέση στάθμευσης του βασιλιά της σύγχρονης Ελλάδας, του αυτοκινήτου. Πρόκειται για ένα παράδειγμα του πως η αύξηση του ΑΕΠ μέσω της άσκοπης κατανάλωσης χρόνου, καυσίμων, οχημάτων και των παρεπομένων ε- πισκευών, νοσηλειών κλπ μειώνει την ποιότητα ζωής μας. Κοντά σ αυτά, οι αρχές της αλληλεγγύης, του σεβασμού προς τον άλλο και τη φύση, η εργατικότητα, η σεμνότητα, η συλλογικότητα, αποτελούν πλέον αναποτελεσματικά οχήματα επιβίωσης σε ένα κράτος που επιβραβεύει την α- συδοσία και τη ρεμούλα. Οι κάτοικοι της πρωτεύουσας δραστηριοποιούνται σε μια προσομοίωση ζωής. Νομίζουν ότι ζουν περνώντας καθημερινά δύο και τρεις ώρες από τη ζωή τους στο αυτοκίνητο, ότι ψυχαγωγούνται ακολουθώντας ένα αστραφτερό αλλά κενό πρότυπο ντυσίματος, μόδας, διασκέδασης, τρέχουν πίσω από συνεχώς δημιουργούμενες ανάγκες, και χάνουν την επαφή μεταξύ τους σε φιλικό και οικογενειακό επίπεδο, την ουσία των πραγμάτων, τη φιλία και την εμπιστοσύνη του ενός στον άλλο. Χάνουν, μέσα στην πιεστική καθημερινότητα, το δεσμό με τη γειτονιά όπου ζουν αλλά και την επαφή τους με τον τόπο καταγωγής τους κι αν όχι οι ίδιοι, τα παιδιά που γεννούν και αναθρέφουν στην Αθήνα έχουν απωλέσει και το δέσιμο με το χωριό, τη γή, τις αξίες που αυτό ακόμα διατηρεί. Τι αίσθημα πατρίδας μπορεί να επιζεί στις συνειδήσεις των ανθρώπων αυτών που ζουν και κινούνται σε έναν τόπο αβίωτο και πλήρως αλλοτριωμένο; Κι α- κόμα, επειδή πια είναι πάρα πολλοί (και ισχυροί) οι κάτοικοι της Αθήνας, οι συμπεριφορές και «αξίες» που διαμορφώνουν περνάνε με τον πρωτευουσιάνικο αέρα τους (και την τηλεοπτική εικόνα) και στην υπόλοιπη Ελλάδα, η οποία προσπαθεί να μην υπολείπεται της πρωτεύουσας. Η Αθήνα επιβάλλει τους όρους της στην υπόλοιπη Ελλάδα. Μέσα α- πό ένα συγκεντρωτικό κράτος διαμορφώνει τους κανόνες του παιχνιδιού μακριά από τις ανάγκες και τις απαιτήσεις της υπόλοιπης χώρας, η οποία δεν εκπροσωπείται στα κέντρα αποφάσεων. Δε μπορούν να την εκπροσωπούν βουλευτές που εκλέγονται εκεί αλλά δουλεύουν, ζουν και αναδεικνύονται στην Αθήνα. Η διαμόρφωση ενός πληθυσμού δίχως ταυτότητα σημαίνει και την ά- σκηση μιας πολιτικής δίχως στόχους σε έναν τόπο χωρίς συλλογικότητες. Οι προτεραιότητες αφορούν στη διαιώνιση ενός καταναλωτικού μοντέλου που δημιουργεί και οφείλει να καλύπτει συνεχώς «ανάγκες», έστω και με τον γνωστό μας παρασιτικό τρόπο. Έτσι, η Θράκη, το Αιγαίο, η Κύπρος, είναι πολύ μακριά και αποτελούν ενοχλήσεις μάλλον παρά αφορμές για προβληματισμό και διαμόρφωση μιας εξωτερικής πολιτικής που θα έχει σαν αποτέλεσμα την εμπέδωση της ειρήνης και τη διαφύλαξη της ακεραιότητας της χώρας. Έτσι, η προστασία κι ο σεβασμός του περιβάλλοντος υποχωρούν μπροστά στη «ανάγκη» της στέγασης σε πολυτελή αυθαίρετα, της μείωσης των εξόδων απορρύπανσης των βιομηχανιών, της επίτευξης του στόχου «ένα τουλάχιστον αυτοκίνητο ανά κάτοικο». Αγοράζουμε αυτά που μέχρι χτες παρήγαμε για ατομική μας κατανάλωση, αξιοποιώντας κάθε σπιθαμή της γης μας, αυτής που τώρα γίνεται αντικείμενο επιβουλών. Έτσι, η χώρα που είναι από τις πρώτες στους ηλιακούς θερμοσίφωνες, δεν είναι σε θέση να παραγάγει η ίδια την ενέργεια που χρειάζεται από ήπιες ανανεώσιμες πηγές. Και αφιερώνει ένα τεράστιο ποσοστό του ισοζυγίου πληρωμών της στο πετρέλαιο, αφήνοντας τον ήλιο και τον αέρα της ανεκμετάλλευτους. Κι όταν το κάνει, παραχωρεί τα βουνά μας σε γιγάντιες πολυεθνικές για την εγκατάσταση ανεμογεννητριών βαριάς περιβαλλοντικής παρενόχλησης. Το αντίθετο δεν το κάνει. Δηλαδή την προώθηση της παραγωγής ενέργειας από τα νοικοκυριά και τις τοπικές κοινωνίες. Κι όπου το κάνει, είναι γιατί μπορεί να συνυπάρξει με τους ενεργειακούς κολοσσούς. Όπου δεν μπορεί, δε γίνεται. Στην Κρήτη, πχ, το δίκτυο δε «σηκώνει» παραγωγή ενέργειας από νοικοκυριά, ενώ έχουν δώσει άδειες σε μεγάλες εταιρείες που θα παράγουν πολύ περισσότερη ισχύ. Η επιτόπια παραγωγή και κατανάλωση ενέργειας, τροφίμων και άλλων αγαθών, αποτελεί έτσι κι αλλιώς μια πρόκληση του μέλλοντος προς την ανθρωπότητα. Η σπατάλη φυσικών πόρων που προκαλούν οι μεταφορές αγαθών και ενέργειας ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την περιβαλλοντική υποβάθμιση. Από την άλλη, η επιτόπια παραγωγή μεταφέρει και τα κέντρα αποφάσεων από την πρωτεύουσα και τις Βρυξέλλες στις τοπικές κοινωνίες. Αυτό από μόνο του δημιουργεί στις τελευταίες ευθύνες, ανάγκη για συνεργασίες και προγραμματισμό και προάγει την άμεση δημοκρατία. Οι αρχές και οι αξίες του λαού μας που αναφέρθηκαν παραπάνω, μπορούν να ανθίσουν σε ένα τέτοιο επίπεδο. Εδώ και χρόνια, βλέπομε την αξιοπρέπειά μας να χάνεται σαν πολίτες και σαν κοινωνία. Θα ήταν άδικο να επιρρίψομε την ευθύνη αποκλειστικά στο κράτος μας. Αυτό εμείς το δημιουργούμε, εικόνα μας είναι. Κι αντανακλά τη δική μας ανεπάρκεια. Δεν μιλούμε λοιπόν για ευθύνες άλλων. Αν αγαπάμε ακόμα την πατρίδα μας, θα πρέπει να σκύψουμε πάνω στους εαυτούς μας και ν αλλάξουμε εμείς οι ίδιοι. Κι ακόμα, οι ενέργειές μας δεν πρέπει να ευτελιστούν σε επαιτεία προς το κράτος. Αλλάζοντας εμείς οι ίδιοι μπορούμε σε μια καθημερινή πρακτική να υποκαταστήσουμε μερικώς την ανεπαρκή πολιτεία. Να δημιουργήσουμε συμπράξεις και κοινές πορείες σε μια σειρά θέματα που θα ακυρώσουν το γιγαντισμό και τη γραφειοκρατία του κράτους, που θα παρακάμψουν την πολιτική του παρασιτισμού και που θα καταφέρουν να το αλλάξουν τελικά. Η αποκέντρωση είναι μονόδρομος σε μια τέτοια πορεία. Ήδη το λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται επίσημα πια, (κέντρο-περιφέρεια), αποδίδει α- κριβώς το αδιέξοδο που υπάρχει. Δεν νοείται κέντρο, όπως δεν νοείται και μια μόνο περιφέρεια. Αυτό που θα πρέπει να υπάρχει είναι πολλές γεωγραφικές ελληνικές περιφέρειες, σε ισορροπία μεταξύ τους, δίχως κάποιο κέντρο που να τις καταδυναστεύει. Η Αθήνα, με μειωμένο πληθυσμό, θα πρέπει να ανήκει κι αυτή σε μια από τις περιφέρειες. Σ' αυτή την πορεία, η Αθήνα δεν μπορεί να βοηθήσει για αντικειμενικούς λόγους. Γιατί η ίδια έχει απολέσει τα εργαλεία που θα μας βοηθήσουν να αναστρέψουμε την κατάσταση. Εδώ, για λόγους αντικειμενικούς, θα είναι στην πρώτη γραμμή οι περιοχές που κρατούν ακόμα στοιχεία των παλιών μας αξιών. Γι αυτό, οι εκτός «κέντρου» Ελληνικές περιοχές θα πρέπει να αποκαταστήσουν επαφές μεταξύ τους. Αυτό δε συμβαίνει σήμερα. Οι επαρχίες μας επικοινωνούν μόνο μέσω της πρωτεύουσας-ήλιου, σε ένα πλέγμα σχέσεων που εξακτινώνονται μέσω του κέντρου. Μεταξύ τους δεν έ- χουν απευθείας επαφές. Αυτό από μόνο του δημιουργεί αντινομίες. Όταν οι επί μέρους επαρχίες δε γνωρίζουν η μια την κατάσταση της άλλης, δεν έχουν εικόνα του πόσο ισότιμα παραμελημένες είναι. Καθεμιά μπορεί να θεωρεί ότι η κατάστασή της είναι μοναδική, και ότι υπεύθυνη γι αυτό δεν είναι η υδροκέφαλη πολιτική ενός Αθηναϊκού κράτους αλλά η ίδια η Ελλάδα. Είναι εύκολο λοιπόν να αναπτύσσεται μια αντιπαλότητα ό- χι κατά του κέντρου αλλά κατά της ίδιας της Ελλάδας. Ακόμα, όταν οι επαρχίες δεν έρχονται σε επαφή μεταξύ τους, δε γνωρίζουν την κατάσταση η μια της άλλης, δεν καταλαβαίνει η Κρήτη πχ την εγκατάλειψη της Ηπείρου ούτε η Πελοπόννησος το μειονοτικό πρόβλημα στη Θράκη. Κι αυτό εμποδίζει τη σύνθεση μιας πολιτικής πραγματικά κεντρικής, όχι με την έννοια του ότι αποφασίζεται στο «κέντρο» αλλά με την έννοια του ότι όλοι από κοινού τη χαράζουμε. Πρέπει λοιπόν να συναντηθούμε, οι ελληνικές επαρχίες. Πρέπει να αρχίσουμε μια συζήτηση για όλα αυτά κι άλλα που δεν μπορεί να πιάσει τούτο το κείμενο, ακριβώς γιατί δεν έχουμε εικόνα όλης της κατάστασης, αποξενωμένοι μεταξύ μας. Ο χρόνος πιέζει πια πολύ. Η εσωτερική κατάπτωση κι η εξωτερική απειλή είναι εδώ, παρούσες, κι η πορεία δεν είναι πια σίγουρο ότι αντιστρέφεται, ακόμα κι αν υπάρξει η βούληση για κάτι τέτοιο. Όμως αυτή την προσπάθεια πρέπει να την κάνουμε, όλοι μαζί, για μια πατρίδα δίκαιη κοινωνικά, χειραφετημένη εθνικά, με άμεση δημοκρατία, αυτάρκη και με σεβασμό στη φύση.

16 16 ΙΟΥΝΙΟΣ ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ Κοινωνικά ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010 Βάπτιση Ελένα Eμμαν. Καβρου Ι.Ν. Παναγίας πλατεία χώρας Σφακίων. Στις 22 Αυγούστου την Κυριακή το βράδυ έγινε το μυστήριο της βαπτίσεως τις μικρής Ελένας, κόρη του Μανώλη Kαβρού, γιου του Γεωργίου Kαβρού η όπως αλλιώς τον ξέρουν στα Σφακιά ο Kαβρός ο Aμερικάνος. Μεγάλη χαρά για όλους τόσο για τους γονείς Μανώλη & Αντζελα αλλά και για τον παππού Γιώργο ο οποίος φάνηκε να είναι ευτυχισμένος και χαρούμενος. Νονοί ήταν από τη χώρα Σφακίων ο Παύλος Eμμαν. Τσιριντάνης και η Σταματία Γκέρα από την Αμερική οι οποίοι με μεγάλη χαρά λάδωσαν την μικρή Ελένα και τις έδωσαν την ευχή τους. Μετά το μυστήριο τις βάπτισης και αφού δέχθηκαν τις ευχές, όλοι μαζί πήγαν στο κέντρο «ΠΟΣΕΙΔΩΝ» όπου το γλέντι έγινε με τον παραδοσιακό τρόπο που γνωρίζουν οι σφακιανοί και κράτησε μέχρι το πρωί. Εμείς σαν εκκλησία ευχόμαστε στους γονείς να τους ζήση το Ο Γιώργης και η Γεωργία Καγιαδάκη απέκτησαν το τρίτο τους παιδί, ένα υγιέστατο αγοράκι το Γενάρη του Ο Μανώλης και η Θεώνη Εγγλέζου-Δεληγιαννάκη απέκτησαν το τέταρτο παιδί τους, ένα αγοράκι, τον Οκτώβριο Να τα χαίρονται και να τα δουν όπως επιθυμούν! νεοφώτιστο και να το χαίρονται, επίσης στους νονούς να είναι πάντα άξιοι και να μπορέσουν να δώσουν χριστιανική πνευματική τροφή στο παιδί που βάπτισαν, διότι η βάπτιση είναι ένα α- πό τα ωραιότερα μυστήρια τις εκκλησίας μας, αλλά έχει και ευθύνη, διότι ο ανάδοχος έχει σαν γονέας πλέον το καθήκον να διαφυλάξει από τα πάντα το παιδί που βάπτισε. Συγχαίρουμε αυτούς που είχαν την ιδέα να γίνει η βάπτιση και το γλέντι στα Σφακιά και ευχόμαστε το παράδειγμα να το ακολουθήσουν και άλλοι διότι έτσι στηρίζουμε τον τόπο μας. Επίσης η ενορία ευχαριστεί τον παππού Γεώργιο Kαβρό για την προσφορά του στο έργο της εκκλησίας με το ποσό των 100 ευρώ. Να σας ζήση Ο εφημέριος της ενορίας Χώρας Σφακίων Πρωτ. Αθανάσιος Κουκουνάρης ΒΑΦΤΙΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΔΟΚΙΜΑΚΗ Την ο Σήφης και η Γιούλη Δοκιμάκη βάφτισαν το δεύτερο παιδί τους στην εκκλησία του Αγ. Ιωάννου Ελεήμονος στον Παζινό. Σάντολος ήταν ο Ευτύχης Αρχοντάκης, που έδωσε στο νεοφώτιστο το όνομα Ιωάννης. Ακολούθησε γλέντι στο κέντρο «Κονταρός». ΓΙΩΡΓΗΣ ΒΡΕΤΟΥΔΑΚΗΣ-ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΚΟΥΤΣΟΥΡΟΥ Στις 21 Αυγούστου παντρεύτηκε ο γιος του μέλους του ΔΣ του συλλόγου μας Στρατή Βρετουδάκη, ο Γιώργος, τη διαλεκτή της καρδιάς του Αφροδίτη Κούτσουρου από την Εύβοια. Έγινε ένας όμορφος παραδοσιακός γάμος, με την πλειονότητα των καλεσμένων να είναι Σφακιανοί, ήρθαν κι αρκετοί από την Εύβοια καλεσμένοι της νύφης αλλά και από άλλα διαμερίσματα της χώρας. Κουμπάρος ήταν ο Μανώλης Χιωτάκης, γιος του παπα-γιωργη, από τα Νομικιανά. Το μυστήριο έγινε στο Ι.Ν Ευαγγελίστριας στα Χανιά και τη νύφη την συνόδευε κρητικό μουσικό συγκρότημα μέχρι την είσοδο της εκκλησίας, ό- που ο πατέρας την παρέδωσε στον γαμπρό καταχειροκροτούμενη. Το γλεντοκόπι κράτησε μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες στο κέντρο ΖΑΜΑΝΙΑ, με άφθονους παραδοσιακούς μεζέδες και άφθονο κρασί κι ενώ είχαν φύγει όλοι οι καλεσμένοι, μια πατούλια Σφακιανών αρκετοί νομάτοι, έμειναν τελευταίοι και φεύγοντας αγκαλιασμένοι από τους ώμους με την τσικουδιά στο χέρι, τραγουδώντας με επικεφαλής τον γνήσιο εκφραστή του σφακιανού ριζίτικου Βαγγέλη Κόπαση, τραγούδαγαν το ριζίτικο του αποχαιρετισμού. Τους αξίζει ένα μεγάλο ΜΠΡΑΒΟ, γιατί απέδειξαν ότι οι παραδόσεις μας καλά κρατούν και θα κρατούν όταν υπάρχουν τέτοιοι εκφραστές των. Να ζήσουν και καλούς απογόνους. ΜΑΡΚΟΣ ΒΟΤΖΟΥΡΑΚΗΣ-ΖΩΗ ΚΑΡΑΚΩΣΤΑ Ο Μάρκος Βοτζουράκης παντρεύτηκε την α- γαπημένη του Ζωή Καρακώστα στον Ι. Ν. Ευαγγελίστριας Χασιάς. Κουμπάρες η Αναστασία Ρεμπουλάκη απ τ Ασκύφου και η Αντριάννα Νταή από την Αθήνα. Ακολούθησε κρητικό γλέντι με τη λύρα του Μ. Μανταδάκη. Καλοστερεωμένο το αντρόγυνο και καλούς α- πογόνους, και οι κουμπάρες πάντα άξιες! ΓΕΩΡΓΙΑ ΙΩΣΗΦ ΧΙΩΤΑΚΗ Την ώρα που δειλά ο ήλιος άρχισε να δύει και ο ουρανός φωτιζόταν από το μενεξεδένιο δειλινό μια βαθειά αγάπη επικυρωνόταν ενώπιον θεού και ανθρώπων. Κυριακή έγινε ένας όμορφος γάμος στις Αρχάνες Ηρακλείου. Η Χρυσούλα Χιωτάκη του Ιωσήφ και της Ευαγγελίας παντρεύτηκε τον εκλεκτό της καρδιάς της Λευτέρη Ζαχαριουδάκη. Πολλοί Σφακιανοί παρευρέθηκαν στο γάμο μια και ο Σήφης αγαπητός φίλος έχει πολλούς συγγενείς και φίλους από τα Σφακιά καθώς και ο κουμπάρος ήταν και αυτός Σφακιανός ο Κανάκης Καγιαδάκης. Φθάνοντας στις Αρχάνες μας περίμεναν και άλλοι Σφακιανοί από Ηράκλειο και έτσι γίναμε ό- λοι μια παρέα. Η στέψη έγινε σε ένα γραφικό Εκκλησάκι και ήταν μια λαμπερή τελετή και στη συνέχεια με το ριζίτικο τραγούδι από τους Σφακιανούς κουμπάρους φθάσαμε στο κέντρο Αναδρομές ό- που με κάθε μεγαλοπρέπεια έγινε το γλέντι μέχρι αργά το βράδυ. Το κέντρο ήταν κατάμεστο με καλούς μουσικούς πλούσια εδέσματα και το ζευγάρι έλαμπε από ευτυχία.όλα ήταν υπέροχα.εμείς να ευχηθούμε κάθε ευτυχία στα παιδιά καλούς απογόνους στους γονείς να τους χαίρονται και στους κουμπάρους Κανάκη Καγιαδάκη και την Χαρούλα Λαμπράκη πάντα άξιοι. TΡΕΧΟΥΝ ΤΑ ΝΕΡΑ,ΤΡΕΧΟΥΝ ΟΙ ΒΡΥΣΕΣ ΤΡΕΧΟΥΝ... ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΖΟΥΓΑΝΑΚΗΣ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΠΑΡΟΥΔΑΚΗ Την 23η Ιουνίου,ο Γεώργιος Ανδρέου Τζουγανάκης και η εκλεκτή της καρδιάς του Κατερίνα Παντελή Καπαρουδάκη, ενώθηκαν με τα ιερά δεσμά του γάμου. Το μυστήριο της στέψης έλαβε χώρα, ως είθισται,στο χωριό της νύφης, στο Νίπος Αποκορώνου, και στην εκεί εκκλησία του Αγίου Ιωάννου. Τα στέφανα αντάλαξε ο εξ Ανωπόλεως Παύλος Ζαχαριάς. Μετά το πέρας του μυστηρίου του γάμου και τις ευχές των παρευρισκομένων, φίλων και συγγενών, α- κολούθησε χαροκοπιά στο κέντρο που είχαν ε- τοιμάσει την φιλοξενία των καλεσμένων. Και πως να μην χαροκοπίσουμε στον μέγιστο βαθμό, από την στιγμή που ο μεν γαμπρός είναι γόνος των Τζουγάνων (Βουρβάχων) και ως Ασφεντιώτης, την χαροκοπιά την κουβαλά στο γονίδιο του, και η δε νύφη είναι θυγατέρα του Παντελή του Καπαρού, επίσης γνωστού χαροκόπου, και τέλος, κουμπάρος ο Ζαχαριάς, γόνος κι αυτός με την σειρά του της αρχαίας οικογένειας της Ανώπολης, των Ζαμπέτηδων, ό- που είχε μαζέψει για κουμπαροπαρέα το ξαθέρι των Σφακιώ κι όχι μόνο. Ευχόμεθα στο νέο ζευγάρι, όπως η θεά Εστία σταθεί γενναιόδωρη απέναντι τους, και να γεμίσει το σπίτι τους παιδικές φωνές και γέλια. Και τέλος στον πρωτοκούμπαρο, να είναι πάντα γερός κι άξιος. ΓΑΜΟΣ Οσα άστρα έχει ο ουρανός ευκές σου δίδομ ολοι Ευκές σου δίδει ο Χριστός κι οι δώδεκ Αποστόλοι 21 του Αυγούστου όμορφος γάμος γίνηκε στη Παναγία στην Ίμβρο Η Μαρία κόρη του Σταύρου του Κριαρά παντρεύτηκε τον ε- κλεκτό της καρδιάς της Όμορφος γάμος με συνοδεία τα όργανα έφθασε η νύφη στην Εκκλησία όπου την υποδέχτηκε ο γαμπρός με τους συγγενείς του και πολλούς Σφακιανούς μια και ο Σταύρος είναι ι- διαίτερα αγαπητός στην επαρχία,μετά τη στέψη και τις ευχές συγγενών και φίλων έγινε μεγάλο γλέντι στο κέντρο των Αφων Χατζιδάκη στην Ίμβρο..Στους νεόνυμφους ευχόμαστε κάθε ευτυχία και στους γονείς να καμαρώνουν ευτυχισμένοι τα παιδιά τους Σ-MAN ΒΑΠΤΙΣΗ Ο Στέλιος και η Βάσω Γιάνναρη βάφτισαν το γιό τους στις στις Αχαρνές. Ο μικρός πήρε το όνομα του παππού του, του μπαρμπα Γιάννη Γιάνναρη, και τον ανάστησε ένα χρόνο μετά το φευγιό του. Σάντολος ο Κωνσταντίνος Νικολάου Μανουσέλης από τον Καλλικράτη, ο οποίος, παρά το νεαρό της ηλικίας του, τραγούδησε μερακλίδικα ριζίτικο της βάφτισης στο γλέντι που ακολούθησε. Στους γονείς και το νονό ευχόμαστε να χαίρονται το νεοφώτιστο και να το δουν όπως επιθυμούν. Το Σάββατο 29 Αυγούστου 2010 και στον Ι.Ν. του Αγίου Ιωάννη της Κράπης, ο Κανάκης Ριτζάκης από το Ασκύφου και η Χρύσα Δοκιμάκη από τον Τζιτζιφέ Αποκορώνου, βάφτισαν την μονάκριβη κορούλα τους Κωνσταντίνα (ή Κωνσταντινιά επί το «σφακιανότερον»), με νονούς τους Νίκο Δερμιτζάκη και Θεανώ Λυραντωνάκη. Το γλέντι της βάφτισης έγινε στην ταβέρνα «Καληνώρισμα» των αδερφών Χατζηδάκη, δίπλα στο μαγευτικό φαράγγι της Ίμβρου. Να σας ζήσει σαν τις μαδάρες και να την καμαρώσετε όπως επιθυμείτε. Βασίλης Θωμάς

17 ΙΟΥΝΙΟΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010 Το λάδι στο καντήλι της ζωής σου τέλειωσε και μαζί τέλειωσαν οι δυσκολίες των τελευταίων δυο χρόνων σου πατέρα. Δύσκολες οι τελευταίες μέρες σου, όπως και τα παιδικά σου χρόνια... Εσύ έμελε να κλείσεις τον κύκλο της οικογένειας του Νικολάου Σπληνάκη από τον Καλλικράτη. Το τελευταίο από τα τέσσερα παιδιά του Νικολάου και της Σοφίας, το γένος Βουγιουκαλάκη, α- πό τον Καλλικράτη κι εκείνη. Η μοίρα θέλησε να βρεθείτε ξεριζωμένοι στο Ηράκλειο, μετά τις θηριωδείες των γερμανών την περίοδο της κατοχής και να εγκατασταθείτε στη Σύλλαμο. Εκεί με περίσσεια αγάπη και σύμπνοια, α- ναγεννηθήκατε από τις στάχτες σας σαν άλλος φοίνικας. Σταθήκατε στα πόδια σας και γίνατε παράδειγμα στους γείτονες. Πόση αγάπη υπήρχε στο προσφυγόσπιτο σας εκείνη τη δύσκολη εποχή! Ο Καλλικράτης μπορεί να έμεινε πίσω, αλλά πάντα ζούσε στην καρδιά και στη σκέψη σου, αντίβαρο στον πόνο της προσφυγιάς που ποτέ δε χώνεψες και που πάντα με πίκρα αναφερόσουν μέχρι το τέλος. Δε θα ξεχάσουμε ποτέ τη λάμψη στα μάτια σου κάθε φορά που πλησιάζαμε στα Σφακιά και τη χαρά σου όταν συναντούσες το Βλαντά, το Θανάση, τα αδέρφια σου και άλλους αγαπημένους φίλους. Τα χρόνια περνούσαν, τελείωσες το γυμνάσιο στο Ηράκλειο και μετά στην Αθήνα για τη σχολή δημοσιογραφίας. Έμεινες εκεί για τριάντα σχεδόν χρόνια, ως υ- πάλληλος του υπουργείου δημσίων έργων. Δοκιμάστηκες σε πολλές και δύσκολες συνθήκες, γνώρισες τη γυναίκα σου Γεωργία το γένος Σαββάκη. Η ζωή σου γέμισε με το Νίκο σου και τη Σοφία σου, τα παιδιά σου. Ο ε- λεύθερος χρόνος σου και όχι μόνο γέμιζε πάντα με δραστηριότητες για τα Σφακιά, Ένωση Σφακιανών Αττικής, Εφημερίδα ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ. Στις αρχές της δεκαετίας του ογδόντα μετατεθήκατε από την Αθήνα και επιστρέψαμε στο Ηράκλειο όλοι μαζί. Αμέσως μαζί με άλλους φίλους Σφακιανούς ιδρύσατε την Ένωση Σφακιανών Νομού Ηρακλείου που έγινε η δεύτερη οικογένεια σου. Θυμόμαστε, ότι στην αρχή της εγκατάστασής μας στο Ηράκλειο ( ) και όταν η δική σου μετάθεση αργούσε, περιμέναμε πως και τι το Σαββατοκύριακο να σταθούμε ξημερώματα στην ξύλινη μπαλκονόπορτα, του σπιτιού μας που έβλεπε στο λιμάνι, να α- γναντέψουμε το βαπόρι που σε έ- φερνε... Να δούμε το καράβι που έφερνε πίσω στην οικογένεια μας τον μπαμπά μας. Χαραγμένο στη μνήμη του παιδικού μυαλού μας, το δέος και η ανείποτη χαρά, ό- ταν το μεσημέρι καθόμασταν στο τραπέζι της κουζίνας για φαγητό. Η οικογένεια πλήρης. Σε θυμόμαστε ομορφοστολισμένο, με το κοστούμι σου, τη γραβάτα σου, το καπελάκι σου και κείνο το διακριτικό άρωμα του πεύκου που άφηνε η αύρα σου στο πέρασμα σου ή όταν μας άγγιζες. Άλλες πάλι φορές, καλοκαίρι, σε θυμόμαστε με το φανελάκι σου στο μπαλκόνι μας να γεύεσαι το σταφύλι, φρούτο που τόσο σου άρεσε. Ή ακόμη με τα μαύρα χαρακτηριστικά γυαλιά σου και ένα βιβλίο ή μια εφημερίδα ή ένα μολύβι στο χέρι να γράφεις τον <<Περαστκό>> για την εφημερίδα, γιατί η γνώση για σένα δεν είχε τέλος. Τι ασφάλεια Χριστέ μου, νιώθαμε όταν ήσουν κοντά μας, δίπλα μας. Ξέραμε ότι ο μπαμπάς είναι εδώ και θα σταθεί όπως αρμόζει σε όλες τις περιστάσεις. Επειδή είχες τρόπους, συμπεριφορά, γνώριζες τη δύναμη της σιωπής, την αξία του διαλόγου, την ομορφιά της παρέας, συμπαραστάτης σε κάθε λύπη και χαρά. Γνώριζες το δεσμό του αίματος, ένιωθες τη συγγένεια κι ας ερχόταν από τα βάθη των χρόνων. Γνώριζες την καταγωγή σου, τις ρίζες σου, εξαιρετικός γνώστης της ιστορίας των ανθρώπων και του τόπου σου. Τι δε σε ρωτήσαμε και δεν ήξερες την απάντηση. Εγκυκλοπαίδεια και λεξικό μαζί. Ερμηνευτικό και ορθογραφικό. Ήσουν πάντα ένα ζωντανό μάθημα ζωής και ανθρωπιάς. Υπάρχουν δόξα τω Θεώ, τόσα πολλά να σου θυμηθούμε. Σε ταυτίσαμε μέσα μας με την αγάπη, τη φιλία, την οικογένεια και το φιλότιμο. Γεμίζαμε με ευχαρίστηση από το μεγαλειο της ψυχής σου. Η αγάπη σου για τα Σφακιά, που επί δεκαετίες ανιδιοτελώς υπηρέτησες, οι δεσμοί με τους φίλους και συγγενείς σου, που τόσο αγνά αγαπούσες πάντα, μοιάζει πατέρα, δυσβάσταχτη κληρονομιά. Θυμόμαστε τις μέρες λίγο πριν ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ 17 Κοινωνικά Στον «Περαστικό» Πατέρα µας, Πέτρο Σπλήνη φύγουμε, με τη μαμά, για τον ε- ορτασμό της Παναγίας, στον Καλλικράτη τον Δεκαπενταύγουστο. Ζωγραφισμένη η χαρά σου, πετούσες, δεν έβλεπες την ώρα να ανηφορήσεις τις Σφακιανές μαδάρες. Και έπειτα η διπλή γιορτή του Αγίου Νικήτα στο Φραγκοκάστελλο. Μέρες πριν να ε- τοιμάζεις τα μετάλλια, τα διπλώματα, να αγωνιάς για να είναι ό- λα όπως πρέπει. Και πόσα άλλα δε θυμόμαστε από σένα μπαμπά, αποκαλυπτήρια, καταθέσεις στεφάνων, εορτασμοί, τελετές, εκφωνήσεις λόγων, χοροεσπερίδες. Πραγματική αγάπη για τα δρώμενα, ουσιαστική η παρουσία σου, αληθινός ο αγώνας σου και ανιδιοτελής η προσφορά σου. Και βέβαια, γνωστή η ετοιμότητά σου για θέματα που προέκυπταν τελευταία στιγμή ο Πέτρος έτοιμος να φύγει, αφού το αυτοκίνητο γνώριζε, λέγαμε, το δρόμο και έφτανε μόνο του στα Σφακιά. Κάθε φορά που σε τιμούσαν για την προσφορά σου φορείς του τόπου, στις ιδιοτικές μας στιγμές έ- λεγες δακρυσμένος, δε δούλεψα τόσα χρόνια για τα βραβεία... Σε θυμόμαστε σε δικές μας α- ξέχαστες οικογενειακές στιγμές, ημέρες αφού μας χάρισες ανεπανάληπτα παιδικά χρόνια, όλο γνώση, περιπέτεια, κίνητρα, φύτεψες στη μικρή ψυχούλα μας το φιλότιμο, την ανθρωπιά, την αγάπη, το σεβασμό, συναισθήματα δικά σου, αυτονόητα για σένα, με τα οποία μας γαλούχησες και μας ωρίμασες, πάντα με τη συμβολή της μητέρας μας. Ο λαός μας λέει ότι μάνα είναι μόνο μια, συμφωνούμε, όμως για μας το ίδιο ι- σχύει και για σένα πατέρα μας, α- φού ήσουν πατέρας της ουσίας, της παρουσίας, της εξήγησης, της επεξήγησης, της υπομονής, της συνομιλίας, του αληθινού γονέα με όλη τη σημασία του όρου. Σωστός οικογενειάρχης με βαθιά την έννοια της οικογενειακής θαλπωρής. Σε θυμόμαστε στις διακοπές μας στο Φραγκοκάστελλο, όμορφα, ανέμελα, με μια αξεπέραστη επιθυμία να γυρίσουμε εκεί ξανά. Σε θυμόμαστε στο σχολείο μας, στο διάβασμα, στις απορίες και τις αναζητήσεις μας, στις σπουδές μας, στις χαρές μας. Μια ματιά και ήξερες τι μας συμβαίνει. Πατέρας στην πράξη και όχι στον τίτλο. Θυμόμαστε, τη μνημειώδη υ- πομονή σου να μας μάθεις να διαβάζουμε, να μετράμε. Την ή- ρεμη επιμονή σου να μας μάθεις να μελετάμε, να πάρουμε αφόδια. Τώρα πια βλέπουμε τι εννούσες όταν μας έλεγες πως ότι περιουσία αποκτήσουμε είναι εκείνα που θα βάλουμε στο μυαλό μας και ό- τι αφήνουμε πίσω μας μόνο το ό- νομα μας... Προσπαθώντας να μπουν σε μια σειρά στο μυαλό μας τα τόσα μαθήματά σου, βρισκόμαστε σαν σε ωκαιανό και τα μάτια μς πνήγονται σε θάλασσες χαράς που σε είχαμε πατέρα. Θυμόμαστε τον πόνο στα μάτια σου όταν αδιαθετούσαμε ως παιδιά. Η αγωνία σου, γινόταν σανίδα σωτηρίας για μας και ξενυχτούσες δίπλα μας. Έτσι είναι η οικογένεια έλεγες. Όταν πονάει ένας, όλοι πονάνε. Τώρα στο τέλος, παρότι εσύ είχες έρθει σε τόσο δύσκολη θέση, πάλι ασχολιόσουν με μας. Αν φάγαμε, αν περνάμε καλά, αν πάνε καλά οι δουλειές... Εσύ ήσουν για όλους ο Πέτρος μας, πατέρας, φίλος, ξάδερφος, θείο. Για σένα κρατούσες μόνο ένα: έχει ο Θεός... Ήταν τόσο γεμάτα ε- κείνα τα χρόνια που μέναμε μαζί μπαμπά που δεν τα αλλάζουμε στη σκέψη μας με τίποτα στον κόσμο... Μας έδωσες κουράγιο και δυνάμη για τη ζωή για να α- ντέξουμε τα πάντα, δύσκολο ό- μως είναι το φευγιό σου, το πέρασμα στην αιωνιότητα. Πόσο λείπει μπαμπά η αγκαλιά σου, η τόσο πλήρης και γαλήνια. Αυτό που γέμιζε τις μπαταρίες μας. Αυτό ήταν που μας γοήτευε. Πάει καιρός που η στήλη σου «Ψιλά Γράμματα» στην Εφημερίδα TA ΣΦΑΚΙΑ δεν υπάρχει αισθητή η απουσία της, Περαστικέ. Κι έτσι, ήρθε σήμερα η σειρά μας να μιλήσουμε εμείς για σένα, Πέτρο Σπλήνη παρά του ότι το συναίσθημα και η φόρτιση διέκοπταν συχνά το συνειρμό τη σκέψης. Δυο αράδες δε θα είναι ποτέ πατέρα αρκετές να εκφράσουν την ομορφιά της ψυχής σου, της αγάπης σου για τα Σφακιά... του κενού που άφησες... Πού να χωρέσει κανείς ανθρώπους μεγάλους στην καρδιά, στην ψυχή και το πνεύμα; Ο Θεός ας αναπαύσει ήρεμα και γαλήνια την ψυχή και το σώμα σου. Ελαφρύ να είναι το Συλλαμιανό χώμα που σε σκεπάζει πατέρα μας. Τα παιδιά σουνίκος & Σοφία Σπλήνη Λίγα λόγια για τον Πέτρο Σπλήνη Ολόκληρη η επαρχία Σφακίων έχασε σήμερα ένα δικό της ΑΝΘΡΩΠΟ που τόσο αγάπησε και πόνεσε το τόπο του τα ΣΦΑΚΙΑ όσο ίσως λίγοι μέχρι σήμερα. Όλες οι ενώσεις Σφακιανών σήμερα πενθούν για το χαμό του Πέτρου Σπλήνη που έδιδε τα πάντα να υπάρχουν αυτές οι ενώσεις να είναι ζωντανές να φαίνονται παντού και μέσα από αυτές τα ΣΦΑΚΙΑ οι άνθρωποι τους η ιστορία τους. Εμείς σαν Ένωση Σφακιανών Ν. Ρεθύμνης του χρωστάμε πολλά. Ήταν ο άνθρωπος που με την προτροπή του την επιμονή του κατάφερε να μας ενώσει και να υπάρχουμε σαν Ένωση Σφακ. Ν. Ρεθύμνης από το Τον ευχαριστούμε για αυτό και του υποσχόμαστε ότι θα τον θυμόμαστε και θα τον τιμάμε για πάντα. Στην εκλεκτή σύζυγο του Γεωργία και τα παιδιά του Νίκο και Σοφία ευχόμαστε θερμά συλλυπητήρια να έχουν υγεία να θυμούνται τον εξαίρετο γεμάτο καλωσύνη ανθρωπιά ΑΝΘΡΩΠΟ ΤΟΥΣ. Στο ΠΕΤΡΟ ευχόμαστε να είναι ελαφρύ το χώμα του Ηρακλείου που τον σκεπάζει. Από την Ένωση Σφ. Ν. Ρεθύμνης ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΤΖΑΝΗ ΔΩΡΕΑ Η Ένωση Σφακιανών Ν. Ρεθύμνης για την εφημερίδα «ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ» την οποία αγαπούσε τόσο πολύ ο ΠΕΤΡΟΣ ΣΠΛΗΝΗΣ στην οποία δούλεψε τόσο πολύ, α- γωνιούσε τόσο πολύ, έγραφε σαν «Περαστικός» για πολλά χρόνια και πάντα ή- θελε να κρατιέται ζωντανή και δυνατή εφημερίδα, καταθέτει το συμβολικό ποσό των 100 στη μνήμη του. Το ΔΣ της Έν. Σφ. Ν. Ρεθύμνης Πέθανε και κηδεύτηκε στον Κρουσώνα Ηράκλειο στις ο Ασφεδιώτης ΓΙΑΝΝΗΣ ΦΡΙΣΟΥΛΑΚΗΣ σε ηλικία 87 χρόνων, η νεκρώσιμος ακολουθία εψάλη στον Ι.Ν Αγ. Τριάδος του χωριού και ετάφη στο εκεί νεκροταφείο όπου τον περίμενε πολύ καιρό και ο α- δελφός του ο ΣΤΡΑΤΗΣ! Να ναι ελαφρύ το χώμα που σε σκέπασε, Γιάννη και θερμά συλλυπητήρια στην οικογένειά σου. Αξιοσημείωτο η α- ναγραφή στο αναγγελτήριο του θανάτου, κάτω από επίθετο με κεφαλαία γράμματα η λέξη «Ο ΣΦΑΚΙΑΝΟΣ» δείγμα πόσο γνωστός και α- γαπητός ήταν στην κοινωνία του χωριού και όχι μόνο, και στην κηδεία του παρευρέθηκαν εκατοντάδες άνθρωποι. ΣΤΡ. ΒΡΕΤΟΥΔΑΚΗΣ Σήμερα η κηδεία του Εφυγε ο αγωνιστής Μιχ. Σαμαρείτης Σε ηλικία 97 ετών, πέθανε ο αγωνι στής της Εθνικής Αντίστασης και του Λαϊ κού Κινήματος, Μιχάλης Σαμαρείτης. Η κηδεία του έγινε από το σπίτι του στο Ατσαλένιο, οδός Περίδου 48 και στη συνέχεια ετάφη στο Νέο Κοιμητήριο Ηρακλείου. Το Παράρτημα Ηρακλείου της Πανελλή νιας Ένωσης Αγωνιστών Εθνικής Αντίστα σης, αναφέρει πως ο Μ. Σαμαρείτης κρά τησε, μέχρι το της ζωής τέλος του, τον τιμημένο τίτλο του μέλους του ΚΚΕ. Ο Μιχάλης Σαμαρείτης προέρχεται από μια οικογένεια αγωνιστών και ηρώων. Ο πατέρας του εκτελέστηκε από τους χιτ λερικούς κατακτητές. Ο αδερφός του Νί κος, Καπετάνιος του ΕΛΑΣ, καταδικάστηκε σε θάνατο το 1948 από στρατοδικείο του Ηρακλείου. Ο άλλος του ο αδερφός, Μα-νώλης, έπεσε στην Αλβανία. Η αδερφή του Βιργινία είχε παντρευτεί τον Καπετά νιο του ΕΛΑΣ Γιάννη Ποδιά που έπεσε ηρωικά στη μάχη του Ψηλορείτη το 1947 ως Καπετάνιος του Δημοκρατικού Στρα τού Ελλάδας (ΔΣΕ), η οποία στάθηκε καθ όλη την διάρκεια του Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα και μετέπειτα ηρωικά στο πλάι του άνδρα της και της οικογένειας της. Ο ίδιος ο Μιχάλης Σαμαρείτης ακολού θησε τα χνάρια της οικογένειας του. Μί - σησε τον πόλεμο, το φασισμό, την εκμε τάλλευση και την καταπίεση. Αγωνίστηκε με όλη τη δύναμη της ψυχής του στο ΚΚΕ. Διατέλεσε για πολλά χρόνια Πρόεδρος του Παραρτήματος ΠΕΑΕΑ του Ηρακλείου και μέλος της Περιφερειακής Επιτροπής Περιοχής Κρήτης της Π ΕΑΕΑ. Επίσης ήταν υποψήφιος βουλευτής του ΚΚΕ σε πολλές εκλογικές αναμετρήσεις. Ο ΜΟΥΣΙΚΟΧΟΡΕΥΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΣΦΑΚΙΩΝ «ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ» ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΕΚΦΡΑΣΕΙ ΤΑ ΘΕΡΜΑ ΤΟΥ ΣΥΛΛΥΠΗΤΗΡΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΟΙΚΕΙΟΥΣ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΔΙΚΟ ΘΑΝΑΤΟ TOY ΣΥΝΕΠΑΡΧΙΩΤΗ ΜΑΣ ΚΑΙ ΜΕΛΟΣ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΑΚΗ ΤΖΑΤΖΙΜΑΚΗ ΤΟ Δ/Σ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ

18 18 ΙΟΥΝΙΟΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΟ Ο Ιωάννης Στρ. Δεληγιαννάκης ευχαριστεί το γιατρό και νεοεκλεγέντα δήμαρχο Σφακίων Παύλο Πολάκη για την επιτυχημένη επέμβαση που του έκαμε στο Πειραικό Θεραπευτήριο, και την όλη φροντίδα και συμπαράσταση τόσο του ίδιου όσο και των συνεργατών της κλινικής. ΝΙΚΟΣ ΛΕΓΑΚΗΣ Έφυγε κι ο Νίκος Λεγάκης, ο επικεφαλής της ομάδας των γιατρών που έ- καμαν την εβδομάδα προληπτικής ιατρικής στα Σφακιά το Καλό σου ταξίδι αγαπημένε μας γιατρέ και δάσκαλε, και να μας χαιρετάς τη Δόξα ε- κεί που πήγες. ΖΩΗ ΜΠΡΑΟΥΔΑΚΗ Πλήρης ημερών έφυγε στα Σφακιά η Ζωή Μπραουδάκη το γένος Κελαιδή, χήρα του Αντρέα Μπραουδάκη, τον Αύγουστο που μας πέρασε. Η εφημερίδα μας συλλυπείται τα παιδιά και τα εγγόνια της. Στη μνήμη Ακη Τζατζιμάκη Η μάνα σου σου τα μαθε τα πρώτα σου τα ζάλα μα γω σε εβοήθησα και τα καμες μεγάλα. Και έπαιξες σάλτο δυνατό στο μερακλίκι απάνω και εδά πετώ τα χέρια μου Ακη και δεν σε φτάνω. Δυο φορές χρειάστηκε Ακη μου να σε ντύσω την μια στον πρώτο σου χορό και εδά για να σ αφήσω. Την φορεσιά που σου βαλα στο κρύο σου κρεβάτι να την τιμάς ως έμαθες αητέ μου και αντάρτη. Σου δεσα το σαρίκι σου που να θελα μη σώσω δεν το λπιζα μαζί μ αυτό του χάρου να σε δώσω. Οι φίλοι σου σού πανε γεια με τον χορό της μάχης απου την εδωσες και εσύ χωρίς ελπίδα να χεις. Τα αγρίμια εδιαγουμίσανε τα κλάματα κι ο θρήνος που άφησε στην φεύγα του τση Σαμαριάς ο κρίνος. Η φεύγα σου πολλώ λογιώ με έχει καταδικάσει και πώς θα πείσω την καρδιά γρήγορα να ξεχάσει. Και πώς θα αφήσω ανοιχτή την πόρτα στο χορό μας απου στο κάθε ζάλο μας θα σε θωρούμε ομπρός μας. Και πώς θα πω στσι φίλους σου που βάσταο γεις τον άλλο χορέψτε κι ας σηκώνετε ένα σταυρό μεγάλο. Και πώς θα πω στην κόρη μου που σ είχε εδελφό τση πως δεν ξαναχορεύετε δεν θα σαι στο πλευρό τση. Απου τη βάστας πάντοτε με την δεξιά σου χέρα και ξέχνουνε πως είχενε και μάνα και πατέρα. Τι να τση πω που τα βαλε τα μαύρα πριν σε θάψουν και πως θα στέσω τα γλυκά μάτια τση μη σε κλάψουν. Αγρίμια να σταλίξετε γι κρεμαστά να πάτε την ησυχία ενός αητού δεν πρέπει να χαλάτε. Ο δάσκαλος Σήφης Ιωάν. Παπασηφάκης ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ Κοινωνικά ΑΝΤΩΝΗΣ ΗΡ. ΚΟΥΡΙΔΑΚΗΣ Στις από ένα τραγικό ατύχημα χάσαμε ένα επίλεκτο μέλος της Ένωσης Σφακιανών Ν.Ρεθύμνης τον ΑΝΤΩΝΗ ΗΡΑΚΛΗ ΚΟΥΡΙΔΑΚΗ. Δυστυχώς πολύ νέος μόλις 40 ετών πατέρας ενός κοριτσιού 2 ετών. Ο άτυχος Αντώνης έχασε την ζωή του σε ατύχημα τη στιγμή που βοηθούσε για να γίνει μια εκδήλωση στο χωριό του Αγ. Ανδρέας Ρεθύμνου. Γιατί έτσι ήταν ο Αντώνης. Πάντα ήθελε να προσφέρει να αγωνίζεται για το χωριό του που τόσο αγαπούσε και όλοι τον αγαπούσαν. Η σκληρή όμως μοίρα του τον ζήλεψε και τον πήρε από την γυναίκα του το παιδί του τη μάνα του τα αδέρφια του και άφησε ένα δυσαναπλήρωτο κενό για πάντα. Πλήθος κόσμου με θλίψη και οδύνη τον συνόδεψε στην τελευταία του κατοικία στο χωριό του Αγ. Ανδρέας Ρεθύμνης. Η Ένωση Σφακ. Ν. Ρεθύμνης εύχεται θερμά συλλυπητήρια στην γυναίκα του στη κόρη του στη μητέρα του Ειρήνη στα αδέλφια του Μανώλη Βαγγελιο και Γιώργο (Στρατηγό) ο οποίος είναι και μέλος του Δ.Σ. Σφακιανών Ν.Ρεθύμνης. Στον Αντώνη να είναι ελαφρύ το χώμα του χωριού του που τον σκεπάζει. Από την Έν. Σφακ. Ν. Ρεθύμνης ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΤΖΑΝΗ ΔΩΡΕΑ Η Ένωση Σφακιανών Ν. Ρεθύμνης στη μνήμη του Αντώνη Ηρακλή Κουριδάκη μέλους της Ένωσης μας και αδερφού του Γεωργίου Κουριδάκη (Στρατηγού) εκλεκτού μέλους του ΔΣ Έν. Σφ. Ν. Ρεθύμνης καταθέτει το συμβολικό ποσό των 100 Ευρώ στον Ιερό Ναό του Αγ. Ανδρέα του χωριού του που τόσο αγαπούσε. ΤΟ ΔΣ της Ένωσης Σφακιανών Ν. Ρεθύμνης ΜΝΗΜΟΣΥΝΑ Την Κυριακη 31 Οκτωβρίου στον Ιερό Ναό της Παναγίας στο Αμουδάρι Ασκύφου τελέστηκε σαρανταπενθήμερο μνημόσυνο για την ανάπαυση της ψυχής της Μαρίνας Ρεμπουλάκη το γένος Πετράκη. Στην Ίμβρο Σφακίων τελέστηκε μνημόσυνο υπέρ αναπαύσεως της ψυχής της Άννας Σαμαρείτη Στη Θυμιανή Παναγία στις Κομητάδες τελέστηκε μνημόσυνο στις 10 του Οκτώβρη υπέρ αναπαύσεως της ψυχής του Γλεντουσάκη Δημήτρη Ο αγαπητός σε όλους μας Καπεταν Γιώργης Σανδαλάκης απέκτησε τον εγγονό από το γιό του Μανώλη το ό- νομα αυτού Γιώργης όλοι ευχόμαστε Να ζήσει και να ευτυχήσει ο μικρός και να τον χαίρονται γονείς και παπουδογιαγιάδες Σ-ΜΑΝ Πένθη Μανουσογιάννης Μανούσος του Ιωάννου, επιχειρηματίας τυπογραφικών εγκαταστάσεων στη Αθήνα επί σειρά ετών στις εγκαταστάσεις του τυπωνόταν η εφημερίδα μας (ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ) με την ευγενική προσφορά του. Διετέλεσε πρόεδρος της Ένωσης Απανταχού Σφακιανών από το Έφυγε από τη ζωή το Σεπτέμβριο και γέμισε με θλίψη όλη την Σφακιανή κοινωνία τους συγγενείς και φίλους.η ένωση μας εκφράζει τα θερμά μας συλλυπητήρια στην οικογένεια του,(τα παιδιά του και στη μάνα του που είχε τη μεγάλη ατυχία να τον κλάψει με όλους εμάς στο κοιμητήριο των Αγίων Αναργύρων Αττικής Ας είναι ελαφρύ το χώμα της Αττικής γης που σκεπάζει τον α- γαπητό μας Φίλο και ξάδερφο. Μανουσογιαννάκης Μανούσος του Μανούσου έφυγε από τη ζωή προδομένος από τη καρδιά του,αν και είχε τόση μεγάλη καλοσύνη και αγαπούσε όλους τους φίλους και συγγενείς,στη Κέρκυρα που ζούσε ήταν αγαπητός και δημιούργησε μια καλή οικογένεια,λεβέντης κοσμούσε τα Σφακιά όπου και να βρισκόταν. Στην οικογένεια του εκφράζει η Ένωση μας και εγώ προσωπικά τα πιο θερμά μας συλλυπητήρια. Μαραβελάκης Γιάννης φίλος αγαπητός πριν ακόμα τερματίσει την εργασιακή του καριέρα έφυγε χτυπημένος από την επάρατο νόσο. Αγαπούσε τα Σφακιά και ήταν πάντα σε όλες τις εκδηλώσεις κοντά μας. Να είναι αιωνία η μνήμη του καλού φίλου και συναδέλφου ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010 ΚΗΔΕΙΑ Στις έφυγε από την ζωή ο αγαπητός σε όλους Αντρέας Ψυλλάκης. Άνθρωπος ο οποίος δημιούργησε μια πολύ καλή οικογένεια, άνθρωπος που όλοι είχαν να πουν ένα καλό λόγo για αυτόν. H δουλειά που έκανε σαν ταχυδρόμος τον είχε φέρει σε επαφή με πάρα πολύ κόσμο. Όλοι τον περίμεναν στα παλιά τα δύσκολα χρόνια, να τους φέρει εκτός από την αλληλογραφία και τις διάφορες παραγγελίες που του είχαν πει. Ήταν ο μεσάζων και για τις δυο πλευρές. Όπου πήγαινε τον καλοδέχονταν με χαρά και τον φρόντιζαν διότι τότε ο ταχυδρόμος πήγαινε με τα πόδια να παραδώσει και να παραλάβει γράμματα για αποστολή. Ανάλογα έπραττε και αυτός με την σειρά του. Το σπίτι του το είχε για όλους. Πολλοί φιλοξενήθηκαν και βρήκαν στήριξη στο δικό του σπίτι. Εμείς οι νεότεροι τον θυμόμαστε με καλή ανάμνηση. Βοηθούσε την εκκλησία, περιποιόταν τον άγιο Παντελεήμονα, την κρεβατίνα να την σκάψει, να την θειαφίσει και να την κοπρίσει. Επίσης θυμόμαστε καλά την παρουσία του στις εκκλησίες, αλλά ιδιαιτέρα στον άγιο Ιωάννη που βρίσκεται στο Μαύρο Λιμνιώνα όπως λέγεται η περιοχή, όπου στο πανηγύρι του αγίου, καθιερωμένο κάθε χρόνο έφερνε τυρί για τη χάρη του αγίου και το μοίραζε στους προσκυνητές. Ευχόμαστε την ψυχή αυτού του ανθρώπου που πρόσφερε πολλά στην κοινωνία και όχι μόνο, διότι πέρα από την καλή οικογένεια που δημιούργησε, ο θεός τον ευλόγησε, και μια κόρη του, η Άννα, έγινε πρεσβυτέρα, είχε δηλαδή μια καλύτερη επαφή με την εκκλησία με το να έχει γαμπρό ιερέα τον π. Εμμανουήλ Καγιαφτάκη, καταξιωμένο και αναγνωρισμένο κληρικό. Ευχόμαστε λοιπόν ο θεός να τον κατατάξει μετά των δικαίων και εν κόλπους Αβραάμ να αναπαύσει. ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ Η ενορία ευχαριστεί την οικογένεια του ιερέως Εμμαν. Καγιαφτάκη για την δωρεά του ποσού των 150 ευρώ, και την α- γιογραφία του αποστόλου Ανδρέα στον Ι.Ν. Αγ. Παντελεήμονα που τοποθετήθηκε εις μνήμη Ανδρέα Ψυλλάκη. Την κ. Δέσποινα Κελαιδή για το ποσό των 50 ευρώ και αντί στεφάνων εις μνήμην Ανδρέα Ψυλλάκη. ΜΕΤΑ ΤΙΜΗΣ Ο Εφημέριος της ενορίας, Πρωτ. Αθανάσιος Κουκουνάρης Έφυγε από τη ζωή ο Γιώργης Ψαρουδάκης 20 χρόνων μόνο από τροχαίο ατύχημα παιδί κόσμημα για τη Σφακιανή ε- παρχία,πέρασαν ήδη εννέα μήνες και το Σάββατο 30 του Οκτώβρη τελέστηκε στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος στο Γονή Ασκύφου εννεάμηνο μνημόσυνο,στους γονείς του και τα αδέλφια του εκφράζομαι τα πιο θερμά μας συλλυπητήρια. Θλιβερό καθήκον μας συγκέντρωσε για μια ακόμα φορά στην Ίμβρο Σφακίων στις 23 του Οκτώβρη,μεγάλος ο πόνος ένας νέος ο Ανδρέας Χωμπιτάκης γιος του παπά Κωστή έ- φυγε για το αιώνιο ταξίδι προδομένος από τη καρδιά του. Η είδηση έπεσε σαν κεραυνός όπως πέφτει σε κάθε τέτοια θλιβερή είδηση, όλοι φίλοι συγγενείς και γνωστοί βρεθήκαμε στην εξόδιο ακολουθία τη Κοίμηση της Θεοτόκου στην Ίμβρο και συνοδέψαμε τον Ανδρέα στη τελευταία του κατοικία. Όλη η επαρχία παραβρέθηκε και συμπαραστάθηκε στους χαροκαμένους γονείς που για άλλη μια φορά εκτελούν το θλιβερό καθήκον να αποχωρίζονται παιδί τους μετά το χαμό του λατρευτού τους Γιώργη μόλις 20 ετών από ατύχημα στο στρατό. Ας είναι ελαφρύ το χώμα της Σφακιανής γης που σε δέχτηκε στα σπλάχνα της φίλε Ανδρέα στο σεβαστό Παπά-Κωστή στη χαροκαμένη μάνα και τα αδέλφια του εκφράζομαι τα πιο θερμά μας συλλυπητήρια. Έφυγε από τη ζωή η Κατίνα Γιανναδάκη Μανουσέλη ζούσε στο Ροδάκινο και ήταν γυναίκα του βετεράνου της Γερμανικής αντίστασης του καπεταν Γιαννά, αλλά πριν ακόμα καταλαγιάσει το βαρύ πένθος για την οικογένεια της χάθηκε και ο γιος της Βαγγέλης την ημέρα της μεγάλης καταστροφής του Φοινικοδάσους στο Πρέβελη προδομένος από τη καρδιά του, στα αδέλφια του και σε όλους τους συγγενείς εκφράζομαι τα πιο βαθειά μας συλλυπητήρια.

19 ΙΟΥΝΙΟΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010 ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ 19 Κοινωνικά ΕΦΥΓΕ Ο ΠΑΡΗΣ ΚΕΛΑΪ ΗΣ Ακούστε ήντα μηνύσανε του Νάδη οι γιαντρειωμένοι Να τωνε πάσιν άρματα μολύβια και μπαρούθια Και πόλεμο θα κάμουνε του Χάρο δίχως άλλο Για δεν τονε βαστούνε μπλιο να ξεδιαλέει τσ άντρες Να παίρνει τσ άντρες τσι καλούς τσι καστροπολεμάρχους Απού τα κάστρη πολεμούν Σήμερο αποχαιρετούμε ένα τέτοιον άντρα. Τα κάστρη που πολέμησε δεν ήταν με άρματα, ευτυχώς ή δυστυχώς αυτή την εποχή την είχαν ολοκληρώσει οι προηγούμενοί τους, άντρες σαν το πατέρα του το Σταύρο κι άλλους πολλούς. Η εποχή του ή- ταν εποχή άλλου πολέμου. Αυτού της διατήρησης της ταυτότητας εκείνων που η φτώχια κι ένα συγκεντρωτικό κράτος ξενίτευαν στην Αθήνα και στο εξωτερικό. Κι αργότερα, της μεταλαμπάδευσης των αξιών της σφακιανής επαρχίας στα παιδιά εκείνα που γεννήθηκαν στην ξενητιά, αλλά και σ αυτά που αναλίκωσαν στην επαρχία ακούγοντας τις αφηγήσεις των παλιών. Ο Πάρης Κελαιδής έταξε εαυτόν στο μόχθο της διατήρησης της ιστορικής μνήμης. Αποθησαύρισε ιστορίες, μελέτησε χειρόγραφα και παλιές εκδόσεις και μας παρέδωσε σε 42 βιβλία τα Σφακιά σε όλες τους τις εκφάνσεις: ιστορικές, λαογραφικές, πολιτιστικές. Δραστήριος όχι μόνο ως συγγραφέας, υ- πήρξε ενεργό μέλος της σφακιανής παροικίας της Αττικής. Την Ένωση των Απανταχού Σφακιανών, την υπηρέτησε από όλα τα αξιώματα, για να λάβει και τον τίτλο του επίτιμου προέδρου όταν παρέδωσε τη σκυτάλη σε νεώτερους. Ήταν δίπλα σ ό- λα τα σωματεία που τον χρειάζονταν, κι σημερινή παρουσία των ντυμένων Κουρητών εδώ μας δείχνει πόσο τον υπολόγιζας και τον μπεγέντιζαν ό- λοι. Εκδότης της σφακιανής εφημερίδας στο μεγαλύτερο διάστημα της ζωής της και πολύτιμος σύμβουλος σε όσους τον διαδεχτήκαμε σ αυτήν, δάσκαλος πραγματικός που δίδασκε σεμνότητα και ουσία. Το «εγώ» δεν το άκουγες από τα χείλη του, πάντα μειλίχιος και συγκαταβατικός, κατάφερνε να συνθέτει τους εγωισμούς αποφεύγοντας τις συγκρούσεις. Παιδάκι ακόμα, τον γνώρισα μέσα από ένα βιβλίο του για τα Ριζίτικα. Δεν ήταν μόνο συλλογή τραγουδιών, αλλά ευχάριστο μάθημα ιστορίας, καθώς ανέλυε τα ιστορικά γεγονότα που γέννησαν το κάθε τραγούδι. Ακολούθησαν κι άλλα, κι άλλα βιβλία, που τώρα τα διαβάζω ακόμα, αλλά τα διαβάζουνε πια και τα δικά μου τα παιδιά, ψάχνοντας κι αυτά τις ρίζες τους και την καταγωγή τους. Τον τελευταίο καιρό, που η ταυτότητά μας βάλλεται από παντού, τα βιβλία του Πάρη απέκτησαν κι άλλου τύπου επικαιρότητα: Γραμμένα σε ανύποπτο χρόνο, έδιναν αβίαστα απαντήσεις σε αμφισβητήσεις της ταυτότητάς μας, της ιστορίας μας, της παράδοσής μας. Το Νοέμβριο που μας πέρασε παρουσίασε το τελευταίο του έργο η Ένωση των Απανταχού Σφακιανών, το σωματείο του. Ήταν η δίτομη Ιστορία των Σφακίων. Ο ίδιος θεωρούσε ότι ήταν το τελευταίο του. Δε νομίζω να το έλεγε συναισθανόμενος το τέλος. Πρέπει απλά να θεωρούσε ότι με αυτό, ολοκλήρωνε ένα κύκλο προσπάθειας δεκαετιών, ότι η κορύφωση του έργου του είχε πια φτάσει. Κι όχι μόνο του έργου του. Στην προσωπική του ζωή ευτύχησε να δημιουργήσει μια ζηλευτή οικογένεια, να καμαρώσει ένα γιο λαμπρό επιστήμονα και δυό χαριτωμένα εγγόνια, και να χει στο πλευρό του μια σύζυγο που του διδε δύναμη στις προσπάθειές του. Μια ζωή γεμάτη, μιαν εργογραφία πλήρη επιφύλαξε ο Θεός στον Πάρη. Και παρ όλο που λένε ό- τι αυτούς που αγαπά τους καλεί κοντά του σύντομα, για εκείνον έκαμε μιαν εξαίρεση. Ήξερε ότι ε- δώ τον είχαμε όλοι πιο πολλή ανάγκη. Σήμερο δεν αποχαιρετούμε απλά έναν αγαπημένο μας νεκρό. Είμαστε εδώ να του ψιθυρίσομε «καλήν αντάμωση», και να του δώσομε τις παραγγελιές μας για αυτούς που πάει να συναντήσει, δικούς του και δικούς μας ανθρώπους. Κι αυτός χαμογελάει καθώς μας παρατηρεί, μας δίδει αυτός κουράγιο και μας λέει να μη φοβόμαστε το άγνωστο: «Δε με φοβίζει ο θάνατος του κάτω κόσμου οι τόποι γιατί με περιμένουνε πολλοί δικοί μου αθρώποι». Καλό σου ταξίδι αγαπημένε μας δάσκαλε. Επικήδειος που εκφωνήθηκε από το Μανώλη Εγγλέζο-Δεληγιαννάκη, Αντιπρόεδρο της Ένωσης Απανταχού Σφακιανών, στην εξόδιο ακολουθία του Πάρη Κελαιδή, Νέα Φιλαδέλφεια Ο Πάρις Κελαϊδής, ο δικηγόρος, ο δημοσιογράφος, ο συγγραφέας, ο ιστορικός, ο άνθρωπος, έγειρε στην α- γκάλη των καιρών αθόρυβα, όπως είχε ζήσει. Και είχε ζήσει απλά, απέριττα κι αθόρυβα με συντροφιά τη μοναξιά του και την πένα του, μια πένα γλαφυρή όσο και φωτεινή που αναδίφησε στις σκοτεινές ατραπούς του παρελθόντος και από το παραγώνι της λήθης έφερε στο προσκήνιο της επικαιρότητας θρύλους, ιστορικά συμβάντα, γεγονότα και παραδόσεις που τα ταίριαξε σε πάνω από 40 βιβλία! Τα πιότερα από τούτα, αφορούν τον τόπο καταγωγής του, τα Σφακιά. Με το ογκώδες έργο του απέδειξε (αλλά και μας θύμισε) πως τα Σφακιά δεν είναι ένα απλό «σημάδι» στο χάρτη: Είναι ο τόπος των θρύλων, των αγώνων, των παραδόσεων, κοιτίδα του πολιτισμού από τα Μινωϊκά χρόνια και όχι μόνο, μέσα στο μοναδικό φυσικό περιβάλλον που απλόχερα η φύση προίκισε τον τόπο. Και μεις οι Σφακιανοί του οφείλουμε πολλά, καθώς μας δίδαξε όσα δεν διδαχτήκαμε στα σχολειά όλων των βαθμίδων που φοιτήσαμε, γιατί τα σχολικά βιβλία δεν ε- στιάζουν κατά κανόνα τη διδαχή τους στα Κρητικά και ειδικότερα στα Σφακιανά ιστορικά δρώμενα. Και εάν ο προικισμένος αυτός άνδρας δεν έκανε «σκοπό ζωής» την «ανασκαφή» στο παρελθόν του κακοτράχαλου όσο και ι- στορικού ετούτου τόπου, όλες οι πολύτιμες αυτές ιστορικές αλήθειες θα είχαν χαθεί οριστικά. Και τις αλήθειες αυτές τις έχουμε ανάγκη πιότερο σήμερα, καθώς η παγκοσμιοποιούμενη «Νέα Τάξη» πραγμάτων, τείνει να αφανίσει εθνικές παραδόσεις, ιστορίες, συνειδήσεις, ή- θη, έθιμα. Το έργο όμως του Πάρι Κελαϊδή αποτελεί «δικλείδα ασφαλείας» στην κερκόπορτα και ως τέτοιο πρέπει να διαφυλαχτεί και να διαδίδεται συνεχώς στις νέες γενιές. Είναι χρέος της Πολιτείας, χρέος της Κρήτης, χρέος των Σφακιανών, ιδίως των Αρχόντων της Επαρχίας που θα κατευθύνουν τις τύχες της τα επόμενα «Καλλικράτεια» χρόνια. Είναι γεγονός ότι ο Πάρις ο Κελαϊδής, θα μας λείψει. Και τούτο, επειδή, πέρα από το πολύτιμο έργο του, η παρουσία του ήταν διαρκής σε όλα τα ιστορικά δρώμενα της Επαρχίας. Στα αυτιά του γράφοντος, ηχεί ως τα σήμερα ο μεστός του λόγος κατά την τελετή των αποκαλυπτηρίων του ανδριάντα του Δασκαλογιάννη στα Χανιά, τον Σεπτέμβριο του Το κενό που αφήνει είναι δυσαναπλήρωτο, το έργο του όμως μένει, και θα μας θυμίζει τον άνδρα. Για το έργο τούτο, είχε τιμηθεί πολύτροπα εν ζωή. Δεν θα επιχειρήσουμε την αναφορά στις διακρίσεις που επάξια έτυχε, με την ανησυχία μήπως κάτι παραλείψουμε και τον αδικήσουμε. Την Πύλη της Αχερουσίας ο Πάρις Κελαϊδής είναι βέβαιο πως τη διάβηκε περήφανος, καθώς δικαίωσε την ευθύνη του να είναι Κρητικός. Δικαίωσε την αποστολή του ως άνθρωπος. Δικαίωσε την Ιστορία που διακόνησε πιστά, κι εκείνη δίκαιη, τον καλοδέχτηκε στις Δέλτους της. Εμείς, αδύναμοι τούτες τις ώρες για κάτι παραπάνω, ευχαριστούμε τον Πάρι που μας τίμησε με τη φιλία του, ευχόμαστε παρηγορία στην οικογένειά του και απευθύνουμε παράκληση στην Αττική Γη που τον σκέπασε να είναι στοργική κι ανάλαφρη μαζί του, καθώς του πρέπει. Δρ. Γιάννης Θ. Πολυράκης Δ/ντής ΑΤΕ bank Χανίων τ. Πρόεδρος της `Ενωσης Σφακιανών Ν. Χανίων

20 20 ΙΟΥΝΙΟΣ ΕΦΥΓΕ Η ΑΡΧΟΝΤΙΣΣΑ ΤΗΣ ΝΙΜΠΡΟΥ Στις 25/7/2010 στον Ιερό Ναό της Μεγαλόχαρης στην Νίμπρο Σφακίων έγινε το 40ήμερον μνημόσυνο της Σοφίας Νικηφοράκη συζύγου του αειμνήστου Χρήστου Νικηφοράκη (Πτσουμαδοχρήστο). Η μακάρια Σοφία ήταν 94 ακμαιότατη και με μνήμη νέας γυναίκας. Όποιος την έβλεπε της χρέωνε ότι θα τα περάσει τα 100 αλλά ο αιφνίδιος θάνατος του καταξιωμένου γιου της Γεωργίου την έστειλε απρόσμενα στον τάφο. Η Σοφία με το σύζυγο της Χρήστο ήταν ένα ταιριασμένο λεβεντοζεύγαρο από όλες τις απόψεις. Λεβεντιά, χουβαρντοσύνη και πολλές άλλες αξίες. Δεν περνούσε ξένος α- πό την Νίμπρο να μη φιλοξενηθεί στο σπίτι τους: Ήταν αρχοντοζεύγαρο. Έκαναν μια πολυμελή οικογένεια που ξεχωρίζουν στην κοινωνία. Το μήλο κάτω από τη μηλιά θα πέσει! Αιωνία σας η μνήμη Βασίλης Καγιαδάκης Στις 11/7/2010 στον Ιερό Ναό του Σωτήρος στην Χώρα των Σφακίων έγινε το ετήσιο μνημόσυνο της Μαρίας Τσιριντάνη του Νικολάου και της Στέλλας από τη Χώρα Σφακίων. Η ωραία Μαρία έφυγε από νεαρή στην ηλικία και πήγε στην Αμερική για ένα καλύτερο αύριο. Παντρεύτηκε, έκανε καλά παιδιά που ξεχωρίζουν αλλά ο πικροχάροντας ζήλεψε τα νιάτα και την ομορφιά της και τις α- ξίες της που τις είχε πολλές και την έστειλε τόσο πρόωρα στο τάφο! (Στέλλα κάνε υπομονή) Αιωνία σου η μνήμη Συγγενή Μαρία Βασίλης Καγιαδάκης Στον Πάρι Έφυγες. Η είδηση του θανάτου σου μας πάγωσε όλους. Έφυγες αθόρυβα όπως αθόρυβος ήσουν σ όλη σου τη ζωή. Ήσουν ο φίλος, ο συνεργάτης, ο άνθρωπος που όπως πολύ συχνά λέμε για ανθρώπους της δικής σου εμβέλειας άνθρωπος με Α κεφαλαίο. Κατάφερες με τα βιβλία σου να κάνεις γνωστή την ιστορία των Σφακιών στους νεώτερους, κι εμάς σοφότερου. Προφητικά τα λόγια σου στην παρουσίαση του 42ου βιβλίου σου ότι ήταν το τελευταίο. Ήσουν πάντα ευγενής, πράος κι ας αντιμετώπιζες σοβαρά προβλήματα υγείας. Θα λείψεις από όλους εμάς που σε ζήσαμε από κοντά. Η αγαπημένη σου Άννυ δεν θα μπορούσε να ζήσει μακριά σου γι αυτό και σε ακολούθησε στο μακρινό σου ταξίδι για να συνεχίσετε μαζί στην αιώνια ζωή. Στον αγαπημένο σας γιο Σταύρο και στην οικογένεια του εκφράζουμε τα θερμά μας συλλυπητήρια κι ο θεός να τους δώσει κουράγιο τις δύσκολες αυτές στιγμές που περνάνε. Θα σας θυμόμαστε πάντα Καλό σας ταξίδι Ο φίλος σας Προκοπής Προκοπάκης ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ Κοινωνικά Αφησε την τελευταία του πνοή στις 8 Αυγούστου 2010 και ε- τάφη στις Μ) Αυγούστου 2010 στην Αθήνα. Ητο δικη γόρος, δημοσιογράφος Αθηνών. Ητο φίλος μου. Αξιο τέκνο της επαρχίας Σφακιών τον είχα ονομάσει και έτσι ετιμήθη από τις κοινότητες της επαρχίας Σφακίων, από το Δήμο Σφακίων, από τις Ενώσεις των απανταχού Σφακιανιον. Η καταγωγή του ήτο από το εύαν δρο Μουρί Σφακίων. Ητο γιος του Σταύρου Κελαϊδή. Συνέγραψε πΐρί τα 40 βιβλία, πολυ σέλιδα. Τα τελευταία ογκωδέστατα Ιστο ρία των Σφακιών και η Μυθολογία τους (δύο τόμοι) και η Εγκυκλοπαί δεια των Σφακίων. Ολα τα βιβλία του ακούραστου συγγραφέα με την παρατήρηση ότι δεν αποτελούν εμπορική επιχείρηση αλλά προσφορά στην Επαρχία Σφα κιών, γι αυτό δεν πωλούνταν αλλά διανέμονταν δωρεάν ΠΣΚ. Εχει καταγράψει σ αυτά εκατοντάδες οικογένειες της Ε - παρχίας Σφακίων με εκατοντάδες φωτογραφίες, ίσως και χιλιά - δες. Είναι αθάνατα ιστορικά βιβλία, τα οποία θα συμβουλεύεται Πάρις Στ. Κελαϊδής Γράφει Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Μ. ΜΑΝΟΥΣΕΛΗΣ Συνταξιούχος δάσκαλος Έχασαν δυο ψηλές κορφές οι Σφακιανές Μαδάρες Δυο Σφακιανούς που είχανε χαρίσματα και χάρες Δύο σπουδαίους Σφακιανούς, τον Πέτρο και τον Πάρι Το όνομά τους στα Σφακιά το λεγαν με καμάρι Υποστηρίζαν τα Σφακιά με όλη την καρδιά τους Και ήταν ανεκτίμητη πάντα η προσφορά τους Στην Ένωση των Σφακιανών που είναι στην Αθήνα Μπεντένι ήτανε κ οι δυο τα χρόνια τους εκείνα Στο προεδρείο τσ Ένωσης και στην εφημερίδα Ήτανε ο καθ ένας τους μια λαμπερή ακτίδα Μα και στην άλλη Ένωση που έχομε στο Κάστρο ο Πέτρος έλαμπε κι εκεί όπως της μέρας τ άστρο Μέσα στον Αύγουστο κ οι δυό μας φύγανε εφέτος ο Πάρις έφυγε στσ οχτώ, τριάντα φεύγει ο Πέτρος Μέσα στον Αύγουστο κ οι δυό το δυό χιλιάδες δέκα Αφήσαν ζήση και Σφακιά, σπίτι, παιδιά γυναίκα ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010 κάθε Σφακιανός αλλά και άλλος Κρητικός και-ελληνας. Συγχαρητήρια αθάνατε Πάρι Στ. Κελαϊδή. Είναι τιμή μου που σε είχα φίλο, που μιλούσαμε στο τηλέ - φωνο και είχαμε αλληλογραφία που την έχω φυλάξει, στο αρ - χείο μου για τα παιδιά μου. Εκόσμισες τον τόπο σου τα Σφακιά και όλη την Ελλάδα. Στο καλό Πάρι μου. Στο καλό, στο δρόμο που πήρες που παίρνει κάθε άνθρωπος. Η μνήμη σου 0α είναι αιωνία. Εκανες πολλές προτομές ηρώων στα χωριά της επαρχίας μας αλλά έφυγες νέος, 80 ετών. Να είσαι βέβαιος ότι εξεπλήρωσες το καθήκον σου και σου είμαστε ευγνώμονες. Ευχόμαστε να είναι ελαφρύ το χώμα των Αθηνών που σε δέ - χτηκε. Να χαίρεσαι το μοναδικό γιο σου το Σταύρο το δικηγόρο που θα συνεχίσει το έργο σου. Σε. φιλώ από μακριά. Πέτρος Σπλήνης - Πάρις Κελαιδής Συνέπλεαν και στην ζωή και δρούσανε πιτίδια Σχεδόν συγχρόνως έφυγαν στ αγύριστα ταξίδια Ήταν ανεπανάληπτοι και ασύγκριτοι κ οι δυό τους Διέθεταν για τα Σφακιά πολύ απ τον καιρό τους Στο μαύρο μνήμα σήμερα βρίσκονται τα κορμιά τους Πάντα στην επιφάνεια θα είναι τ ονομά τους Κρίμα στην καλοσύνη τους και στην ευγένειά τους Δεν θα ξεχάσουν τα Σφακιά ποτέ την προσφορά τους Είχανε για τον τόπο μας πάντα ευαισθησίες Και πρόθυμα για τα Σφακιά εκάνανε θυσίες Θερμά συλλυπητήρια στα δύο σπιτικά τους Ευχόμαστε τύχη καλή να έχουν τα παιδιά τους Τέτοιοι ανθρώποι αφήνουνε κενό στην κοινωνία Ας είν το χώμα ελαφρό κ η μνήμη αιωνία Κανάκης Γερωνυμάκης Συγγραφέας - Λαογράφος ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ ΣΤΟΝ ΠΑΡΙ ΚΕΛΑΪ Η Μιας Σφακιανής γενιάς κλαδί επήρασι οι γι ανέμοι κι εφέρα ντο κατά βοριά, στη ρίζα τση μαδάρας στο Φρε του Αποκόρωνα,, στη γη τση «Βαγγελίστρας». Εκειά βρε τόπο πού σκιαζε κι αγκάλιαζε τσι ξένους που φιλοξένα Σφακιανές κι άλλες πολλές πατούλιες. Ερίζωσε κι απλώθηκε, στση «Βαγιωνές» τη ρούγα, έβγαλε κλώνους και κλαδιά, αθούς μοσκοβολάτους κι ούλοι το καμαρώνανε τέθοιο δεντρό πανώριο, τω Κελαϊδήδω τση γενιάς καινούριο παρακλάδι, πού δωκε αθρώπους μ αρχοντιά,λεβέντες,τιμημένους. Από το σόι τούτο να ο Κελαϊδής ο Σταύρος ξεχώρισε και άφηκε έργο πολύ μεγάλο σα δικηγόρος τω Χανιώ, αγωνιστής του δίκιου, εθελοντής οπλαρχηγός εις τη Μακεδονία, και συγγραφέας πού γραψε για μάχες και γι αθρώπους που πολεμήσανε σκληρά για λευτεριά του τόπου, για πράματα απού ζησε μες τη φωθιά τση μάχης. Ο Φρες τον αναγνώρισε τούτο τον αντρειωμένο και του στεσε μια προτομή, ούλοι να τον θυμούνται, ανάμεσα σε άξιους απ το χωριό ανθρώπους. Σπορά του Σταύρο διαλεχτή έμελλε να προβάλει ο Πάρις, που ξεχώρισε για τσι δικούς του αγώνες. Με όπλο ντου τη δύναμη, τη γκοφτερή ντου κρίση και λόγχη τση γραφίδας του την αιχμηρή τη γκόψη άνοιγε δρόμους καθαρούς με μπένα και μελάνι και τίμησε όσο κιανείς τη δημοσιογραφία. Μέσα στσ υποχρεώσεις του ποτέ ντου δεν εξέχνα τη Σφακιανή τη ρίζα ντου, το Φρε, τη «Βαγγελίστρα» και κόπους δε λυπήθηκε, τρεξίματα,ξενύχτια για να ξεθάβει απ τα παλιά πράματα ξεχασμένα για κείνους που προσφέρανε σε πόλεμο κι ειρήνη και ιστορίες άγραφες απ τη μπαράδοσή μας, θρύλους, τραγούδια, έθιμα. Θύμισες περασμένες. Με ούλα τούτα γέμισε σαράντα δυο βιβλία που τ άφηκε κληρονομιά, ποτέ μη ξεχαστούνε. Οι Σύλλογοι μας βρήκανε θερμό συμπαραστάτη και συμβουλάτορα σωστό, το πρόσωπο π ενώνει που συμβιβάζει διαφορές και τσι διχογνωμίες. Χίλιες τιμές του κάμανε τση προσφοράς τσ αξίας που του στεκαν όσο κιανιούς, ούλοι τ αναγνωρίζουν. Μα οι καιροί περάσανε κι η μοίρα απ ορίζει τον εκλεχτό μας θέλησε να μπέψει σ άλλους κόσμους εκειά που αναπαύουνται αγγέλοι κι αρχαγγέλοι. Ταράχτηκαν οι Σφακιανές κι οι Φρεδιανές μαδάρες σα ντο μαντάτο έφταξε πως έφυγε ο Πάρις. Δακρύσανε οι φίλοι ντου, κλάψανε οι δικοί ντου κι αντιλαλήσαν οι κορφές στο υστερνό αντίο. Κενό μεγάλο άφηκες, Πάρι εις τη γκαρδιά μας τση αθρωπιάς λεβεντογιέ, τση καλοσύνης γέννα τση αρχοντιάς και τση τιμής η τροφοδότρα φλέγα. Για μας ποτέ δεν έφυγες και στη γκαρδιά μας μέσα η θέση σου ξεχωριστή πάντα θα παραμένει. «Δέηση κάνω στο Θεό μα Κείνος δα, κατέχει μες των αγγέλω τσι στραθιές παντοτινά θα σ έχει.» Αιωνία σου η μνήμη Γιώργος Γιακουμινάκης -Βαγιωνιάς-