ΠΑΤΣΟΥΡΟΥ ΑΝΝΑ ΠΑΙ ΙΑΤΡΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ IBCLC

Transcript

1 ΠΑΤΣΟΥΡΟΥ ΑΝΝΑ ΠΑΙ ΙΑΤΡΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ IBCLC Η ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ Σύµφωνα µε την Παγκόσµια Οργάνωση Υγείας, τη UNICEF και την Αµερικάνικη Ακαδηµία Παιδιατρικής, κάθε επαγγελµατίας υγείας θα πρέπει να κατανοήσει τη διαδικασία του θηλασµού και να διευκολύνει τη µητέρα και το παιδί να καταφέρουν να θηλάσουν. Για να γίνει αυτό είναι σηµαντική η εκπαίδευση στη σωστή τεχνική του µητρικού θηλασµού. Λαµβάνοντας υπόψη ότι: δεν υπάρχει µόνο ένας τρόπος θηλασµού. Κάθε µητέρα και κάθε παιδί ακόµη και τα µονοωογενή δίδυµα- θηλάζουν διαφορετικά, στο θηλασµό, όσο δύσκολο κι αν είναι ένα πρόβληµα, υπάρχει λύση, θα εξηγήσουµε τα βασικά για: τη λειτουργία του θηλασµού και τις σωστές στάσεις θηλασµού. Θα γίνει επίσης µια εισαγωγή στην παθολογία του θηλασµού, όπου θα αναφερθούµε από πρακτικής απόψεως στα συχνότερα προβλήµατα που αντιµετωπίζουµε, τα οποία είναι: το πέτρωµα των µαστών της µητέρας κατά το τρίτο 24ωρο µετά τον τοκετό, την ανεπάρκεια γάλακτος, τις πληγωµένες θηλές, τους φραγµένους πόρους, και τη µαστίτιδα. Η λειτουργία της γαλουχίας Μόλις το νεογνό αρχίσει να θηλάζει, οι κινήσεις αποµύζησης που κάνει στέλνουν στον εγκέφαλο της µητέρας το µήνυµα να εκκρίνει γαλακτογόνες ορµόνες, που φτάνουν σ όλο το σώµα της χαλαρώνοντάς τη. Στο µαστό δρουν στο αδενικό τµήµα, το οποίο αρχίζει να φιλτράρει το αίµα που βρίσκεται στο µαστό και από αυτό να παράγει γάλα. ηµιουργείται έτσι το αντανακλαστικό έκκρισης γάλακτος. Το γάλα µεταφέρεται στη θηλή κι από εκεί στο στόµα του µωρού, χάρη σε συσπάσεις των µυϊκών ινών του µαστού

2 2 και στην αποµύζηση από το στόµα του µωρού. Ο µαστός δεν περιέχει και δεν αποθηκεύει γάλα, παρασκευάζει γάλα στιγµιαία. Ο νόµος της ζήτησης και της προσφοράς Όσο περισσότερες ώρες θηλάζει η µητέρα, δηλαδή όσο ανταποκρίνεται στις ανάγκες του νεογνού για θηλασµό, τόσο περισσότερο γάλα παράγει. Ο θηλασµός «µε πρόγραµµα» είναι αφύσικος, αποτυγχάνει και οδηγεί στη χορήγηση ξένου γάλακτος. Θηλασµός «ad libitum» για το νεογέννητο σηµαίνει ίσως 18 ώρες το 24ωρο στο µαστό. Όταν η γαλουχία εγκατασταθεί, το µωρό περιορίζει τη ζήτηση γιατί χορταίνει γρήγορα, οπότε θηλάζει περίπου 3-40 λεπτά ανά 1-4 ώρες καθ όλη τη διάρκεια του 24ωρου. Στάσεις θηλασµού Οι στάσεις θηλασµού είναι πολύ σηµαντικές γιατί κατά τις πρώτες ηµέρες και εβδοµάδες της ζωής του µωρού εξασφαλίζουν, όταν γίνονται σωστά, την επιτυχία του. Αργότερα, τα µωρά µπορούν να στρίψουν τη µέση και να στηρίξουν το σώµα τους, οπότε θηλάζουν στις πιο απίθανες και αστείες στάσεις από µόνα τους και καταφέρνουν να βγάλουν το στήθος της µητέρας ακόµη κι από ζιβάγκο. Υπάρχουν τρεις βασικές στάσεις θηλασµού για τις πρώτες µέρες µετά τον τοκετό. Οι στάσεις είναι εφαρµόσιµες τόσο µετά από κολπικό τοκετό, όσο και µετά από καισαρική και είναι εγκεκριµένες από τους φορείς που προαναφέρθηκαν ως προς την αποτελεσµατικότητα και την ασφάλειά τους: πρόκειται για τη στάση στην αγκαλιά, τη στάση κάτω απ τη µασχάλη και τη στάση όπου µητέρα και µωρό είναι ξαπλωµένοι. Η µητέρα Σε κάθε στάση φροντίστε η µητέρα να θηλάζει χωρίς να καταπονείται. Υποστηρίξτε το σώµα της µε µαξιλάρια στην πλάτη, τον αυχένα, τους αγκώνες, και το σώµα του µωρού µε µαξιλάρια στα πόδια της. Υπαγορεύστε την αρχή που λέει: «ποτέ µη θηλάζετε όρθια, εάν µπορείτε να θηλάσετε καθιστή και ποτέ µη θηλάζετε καθιστή, εάν µπορείτε να θηλάζετε ξαπλωµένη».

3 3 Το µωρό Για να θηλάσει σωστά το νεογέννητο πρέπει το κεφάλι του να µη στρίβει σε σχέση µε το σώµα του. Εάν το κεφάλι στρίβει την ώρα που το άτοµο καταπίνει, η κατάποση προκαλεί δυσφορία. Το νεογέννητο δυσκολεύεται να καταπιεί, κλαίει και η µητέρα που βρίσκεται υπό την επήρεια των ορµονών της λοχείας, απογοητεύεται και εγκαταλείπει το θηλασµό. Επίσης, το µωρό τραβά τη θηλή της µητέρας από λάθος γωνία, προκαλώντας πληγές οι οποίες κάνουν το θηλασµό επώδυνο, µε αποτέλεσµα και πάλι να εγκαταλειφθεί από τη µητέρα. Πρακτικά, το αυτί, ο ώµος και ο γοφός του νεογέννητου πρέπει να βρίσκονται στην ίδια ευθεία την ώρα που θηλάζει. Αυτή η συνθήκη ισχύει για κάθε στάση θηλασµού (αγκαλιά, κάτω από τη µασχάλη, ξαπλωµένη, περπατώντας, κ.λ.π.), ώσπου το µωρό να γίνει 3-4 µηνών. Στη συνέχεια είναι ικανό να στρίψει τη µέση του, οπότε ακόµη κι αν η µητέρα το κρατά µε λανθασµένο τρόπο, εκείνο καταφέρνει να θηλάσει. Το πηγούνι του µωρού που θηλάζει σωστά, πιέζει το µαστό της µητέρας. Τα χείλη του µωρού πρέπει να αγκαλιάζουν απαλά τη θηλαία άλω της µητέρας και να µην κινούνται. Η αποµύζηση στο µαστό γίνεται από τους µύες της στοµατικής κοιλότητας. Η αποµύζηση στο µπουκάλι γίνεται από τα χείλη, µε αποτέλεσµα την εµφάνιση της βιβλιογραφικά αµφιλεγόµενης κατάστασης που καλείται «σύγχυση θηλών». Κάποια µωρά όταν θηλάσουν από µπουκάλι αδυνατούν στη συνέχεια να θηλάσουν από το µαστό. Εάν τα χείλη διπλώνονται προς τα µέσα, αγγίξτε τα απαλά σ εκείνα τα σηµεία και ξεδιπλώστε τα ώστε να µην καταπονούνται. Η γλώσσα του µωρού αγκαλιάζει το κάτω τµήµα της θηλαίας άλω και ενίοτε είναι ορατή έξω από το κάτω χείλος του, αν ανασηκώσετε λίγο το µαστό της µητέρας. Εάν το µωρό ρουφά τα µάγουλά του ή ακούγεται να πλαταγίζει τη γλώσσα του, αυτό σηµαίνει ότι δεν πιάνει καλά στο µαστό. Πρέπει να το βγάλετε από το µαστό και να το τοποθετήσετε ξανά και σωστά, όπως περιγράφεται πιο κάτω.

4 4 Το κεφάλι του µωρού πρέπει να βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο ή χαµηλότερα από τη θηλή της µητέρας. Εάν η µητέρα έχει πολύ γάλα, το κεφάλι του µωρού πρέπει να βρίσκεται πιο ψηλά από τη θηλή για να µην πνίγεται. Στηρίξτε καλά το σώµα του µωρού µε µαξιλάρια, ώστε να µην κουράζεται η µητέρα την ώρα που θηλάζει. Η στάση στην αγκαλιά. Η πρώτη στάση που θα περιγραφεί είναι η στάση στην αγκαλιά ή «της Παναγίας», η κλασική στάση θηλασµού που βλέπουµε συνήθως, όπου το µωρό βρίσκεται στην αγκαλιά της µητέρας του. Το κεφάλι του µωρού ακουµπά στο εσωτερικό του αγκώνα της µητέρας. Το σώµα του στηρίζεται στο αντιβράχιό της. Η κοιλιά του µωρού δεν πρέπει να κοιτάζει προς τα επάνω, αλλά να ακουµπά στο στοµάχι της µητέρας. Εάν κάποιος κάθεται απέναντι από τη µητέρα που θηλάζει, πρέπει να βλέπει την πλάτη του µωρού και όχι την πλευρά του. Η µητέρα πρέπει να πιάσει το µαστό µε το αντίθετο χέρι (αριστερό χέρι-δεξί στήθος), χωρίς να ακουµπά τα δάχτυλά της στη θηλή ή στη θηλαία άλω (ολόκληρο το σκουρόχρωµο τµήµα δηλαδή να είναι ελεύθερο). Κουνά το µαστό πάνω κάτω χαϊδεύοντας τα χείλη του µωρού µε τη θηλή και λέει στο µωρό «άνοιξε το στόµα σου ή κάνε «Α». Όταν το µωρό ανοίξει διάπλατα το στόµα του, φέρνει το κεφάλι του κοντά της ώστε εκείνο να πιάσει το µαστό. Το µωρό πρέπει να έχει στο στόµα του όχι µόνο τη θηλή αλλά και µεγάλο τµήµα από τη θηλαία άλω. Εδώ προσέξτε καλά: για να πιάσει το µωρό το µαστό, δεν µετακινείται η µητέρα, αλλά φέρνει το µωρό κοντά της. Εάν έτσι όπως έχει καθίσει και βολευτεί µε τα µαξιλάρια, µετακινήσει τον κορµό της προς τα εµπρός, θα αναγκαστεί να θηλάσει για ώρα σε µια πολύ άβολη στάση, η οποία στην πορεία του χρόνου θα της προκαλέσει αφόρητους πόνους στην πλάτη, τον αυχένα και τα χέρια. Επίσης, εάν µετακινηθεί η µητέρα δεν προλαβαίνει συνήθως το άνοιγµα του στόµατος του µωρού ώστε αυτό να πιάσει σωστά τη θηλή.

5 5 Θα παίρνει αέρα από τη µύτη; Στη στάση στην αγκαλιά καµιά φορά η µύτη του µωρού πνίγεται µέσα στο πολύ πλούσιο και µαλακό µαστό της µητέρας. Το µωρό µπορεί να αναπνεύσει από τη µύτη χάρη στην εκ γενετής αναπέταση των ρινικών πτερυγίων του. Εάν η µητέρα νοµίζει ότι η µύτη του µωρού φράσσει, µπορεί να αγκαλιάσει πιο σφιχτά τα πόδια του µωρού, κι αυτό θα αποµακρύνει από µόνο του λίγο το κεφάλι του από τον µαστό. Θηλάζει σωστά; Ο θηλασµός δεν πονά. Εάν η µητέρα πονά στο µαστό, τη θηλή ή την πλάτη, αυτό σηµαίνει ότι γίνονται λάθη τεχνικής. Πρέπει να βγάλετε το µωρό από το µαστό και να το ξαναβάλετε από την αρχή σωστά (δείτε πώς βγάζουµε το µωρό από το µαστό, πιο κάτω). Εάν η µητέρα πονά στη θηλή, ή βλέπει απλώς ότι το µωρό πιάνει µε λανθασµένο τρόπο τη θηλή µόνο κι όχι και τη θηλαία άλω, πρέπει να ξανακάνει την προσπάθεια απ την αρχή όσες φορές χρειαστεί. Το µωρό πρέπει να έχει στο στόµα του όλη τη θηλή και µεγάλο τµήµα της θηλαίας άλω. Όταν το µωρό πιάνει σωστά, φαίνεται ικανοποιηµένο, ακούγεται να καταπίνει και η µητέρα δεν πονά. Η στάση της αγκαλιάς είναι αυτή που χρησιµοποιείται περισσότερο και είµαστε οπτικά περισσότερο εξοικειωµένοι µ αυτή. Μερικές µητέρες, και ειδικά οι µητέρες πρόωρων, τη βρίσκουν δύσκολη γιατί το κεφάλι του µωρού στο εσωτερικό του αγκώνα της µητέρας δεν ελέγχεται καλά. Γι αυτό µπορεί να βρουν βολική τη στάση κάτω από τη µασχάλη. Η στάση κάτω απ τη µασχάλη. Στη στάση κάτω απ τη µασχάλη, όταν το µωρό θηλάζει λόγου χάρη στο αριστερό στήθος, το κεφάλι του συγκρατείται από το αριστερό χέρι της µητέρας. Το σώµα του µωρού βρίσκεται κάτω από τη µασχάλη της µητέρας, ο ποπός του ακουµπά εκεί που ακουµπά η πλάτη της µητέρας και τα πόδια του είναι σηκωµένα προς τα επάνω. Προσέξτε, τα πόδια του µωρού δεν πρέπει να ακουµπούν εκεί που ακουµπά η πλάτη της µητέρας, γιατί εάν το µωρό κλωτσήσει έχοντας τη θηλή στο στόµα του µπορεί να την

6 6 τραυµατίσει και ο θηλασµός να είναι επώδυνος, µε κίνδυνο να εγκαταλειφθεί από τη µητέρα. Η στάση κάτω απ τη µασχάλη αναφέρεται στη διεθνή βιβλιογραφία ως στάση «του αµερικάνικου ποδοσφαίρου», γιατί η µητέρα κρατά το µωρό όπως κρατούν οι παίκτες τη µπάλα-πεπόνι του αµερικάνικου ποδοσφαίρου. Ενδείκνυται για µικρά, πρόωρα, νεογέννητα και ανήσυχα µωρά. Επίσης βολεύει πολύ στο θηλασµό των διδύµων, όταν η µητέρα τοποθετεί και τα δύο µωρά συγχρόνως στους µαστούς. Τα πλεονεκτήµατα της στάσης αυτής είναι ότι: Η µητέρα έχει πολύ καλό έλεγχο της κεφαλής του µωρού, η οποία βρίσκεται στην παλάµη της. Η µητέρα µπορεί να αλλάζει πολύ εύκολα τη γωνία µε την οποία το µωρό πιάνει το µαστό, και τα ρουθούνια του µωρού δεν ακουµπούν στο µαστό. Εάν έχει προηγηθεί καισαρική, το µωρό δεν ακουµπά καθόλου στην περιοχή της τοµής. Για τα πρόωρα µωρά είναι µια στάση εξαιρετική. Είναι µια πολύ καλή στάση για τα µωρά που θυµώνουν την ώρα που θηλάζουν. Σ αυτή την περίπτωση, επειδή είναι πιο αποµακρυσµένα από τη µητέρα, σε µια στάση που δεν εκπέµπει τόση ζεστασιά και θερµή επαφή, τα µωρά κλαίνε και παραπονιούνται λιγότερο. Η ξαπλωµένη στάση. Μια πολύ καλή στάση για την αρχή αλλά και για τη συνέχεια του θηλασµού, είναι η στάση όπου η µητέρα ξαπλώνει εντελώς στο κρεβάτι της µε το µωρό δίπλα της ξαπλωµένο επίσης, και θηλάζει. Αυτό γίνεται ως εξής: Η µητέρα πρέπει να είναι ξαπλωµένη στο πλάι. Το κεφάλι της ακουµπά στο µαξιλάρι που κοιµάται. Το κάτω χέρι της µητέρας είναι διπλωµένο κάτω από το µαξιλάρι της. Με το επάνω χέρι της βάζει ένα µαξιλάρι σα σφήνα κάτω από την πλάτη και τη µέση της, ούτως ώστε να µη χρειάζεται να ισορροπεί το σώµα της την ώρα που θηλάζει. Φέρνει το µωρό κοντά στο µαστό της και το µωρό πιάνει σωστά στη θηλαία άλω. Το κεφάλι του µωρού πρέπει να µη

7 7 στρίβει σε σχέση µε το σώµα του. Το αυτί, ο ώµος και γοφός του µωρού πρέπει να βρίσκονται στην ίδια ευθεία. Έτσι, το µωρό δε δυσανασχετεί κατά την κατάποση και δεν τραβά τη θηλή από λάθος γωνία οπότε να κινδυνεύει να την πληγώσει. Η µητέρα σφηνώνει µια πετσέτα ή ένα µικρό µαξιλάρι πίσω απ την πλάτη του µωρού, για να µη χάνει τη σωστή στάση και κυλώντας το σώµα του να στρίψει το κεφάλι του και να τραυµατίσει τη θηλή της. Στην ξαπλωµένη στάση µπορεί η µητέρα µε το επάνω χέρι της να τραβήξει το σκέπασµα για ζεστασιά. Μπορεί να µείνει στο κρεβάτι να θηλάσει και ενδεχοµένως να κοιµηθεί θηλάζοντας µε το µωρό να είναι ξαπλωµένο και να κοιµάται δίπλα της. Για να δώσει τον άλλο µαστό µπορεί να σκύψει το θώρακά της και το µωρό να πάρει τον επάνω µαστό, ή η µητέρα να πάρει το µωρό επάνω της και να γυρίσει µαζί του. Το κύριο πλεονέκτηµα της στάσης αυτής είναι ότι η µητέρα θηλάζει ξεκούραστα, σε βαθµό να κοιµάται µε το µωρό, και η καθηµερινότητα γίνεται πιο εύκολη. Λιγότερο συνηθισµένες στάσεις θηλασµού Οι στάσεις που θα περιγραφούν στη συνέχεια είναι απίθανο να χρειαστούν στο µαιευτήριο και ίσως να µην χρειαστούν γενικότερα. Είναι λίγο περίεργες και προορίζονται να βοηθήσουν κυρίως σε ειδικές περιπτώσεις. Η στάση «στην αγκαλιά χιαστί». Ενδείκνυται για µωρά πρόωρα, µικρόσωµα ή αδύναµα. Θηλάζοντας µε το µωρό στην αγκαλιά, η µητέρα στηρίζει το µωρό στο αντίθετο χέρι από το µαστό που θηλάζει. Λ.χ. κρατά το κεφάλι του στην παλάµη του δεξιού χεριού, στηρίζει το σώµα του στο δεξί της αντιβράχιο και θηλάζει από τον αριστερό µαστό. Έτσι ελέγχει καλά το κεφάλι του µωρού. Περπατώντας µε το µωρό στην αγκαλιά. Ενδείκνυται για ανήσυχα µωρά. Η µητέρα θηλάζει στη στάση της αγκαλιάς, περπατώντας όποτε θέλει να ηρεµήσει το µωρό. Περπατώντας µε το µωρό κάθετο Η στάση αυτή ενδείκνυται κατά την ώρα του κολικού. Το µωρό συγκρατείται µε το σώµα του να κρέµεται προς τα κάτω ενώ η

8 8 µητέρα περπατά. Όταν το µωρό θηλάζει από τον δεξί µαστό, η µητέρα πρέπει να βάλει το δεξί χέρι της στην πλάτη του µωρού και την παλάµη της ανάµεσα στα πόδια του. Γίνεται µόνο µε µικρά µωρά. Τα µεγαλύτερα µωρά (πάνω από 9 µηνών) καταφέρνουν να θηλάσουν από µόνα τους ενώ µεταφέρονται αγκαλιά, σκύβοντας στο µαστό και το κάνουν µε απίθανη επιδεξιότητα, χωρίς καθόλου βοήθεια µάλιστα µπορούν να το κάνουν ακόµη και την ώρα που η µητέρα προσπαθεί να τα εµποδίσει. Η στάση µε το µωρό ξαπλωµένο µπρούµυτα επάνω στη µητέρα. Ενδείκνυται για µωρά που έχουν µικρή κάτω γνάθο, που αρνούνται το µαστό, που δε βγάζουν τη γλώσσα για να θηλάσουν και για τις περιπτώσεις που η µητέρα έχει τόσο γάλα που το παιδί πνίγεται συνεχώς. Η µητέρα είναι ξαπλωµένη ανάσκελα µε το µωρό µπρούµυτα επάνω της να θηλάζει λ.χ. από τον αριστερό µαστό. Η κοιλιά του µωρού ακουµπά στο στοµάχι της µητέρας και τα πόδια του περισσεύουν στη δεξιά πλευρά της. Μαξιλάρια τοποθετούνται στον αυχένα της µητέρας και κάτω από τους αγκώνες της. Η στάση καβάλα στο πόδι της µητέρας. Ενδείκνυται όταν το µωρό έχει µικρή κάτω γνάθο, σχιστεία χείλους ή/και υπερώας, είναι ανήσυχο στο στήθος και εάν η µητέρα έχει πολύ γάλα, οπότε η βαρύτητα βοηθά το µωρό να καταπιεί. Η µητέρα κάθεται και το µωρό ανοίγει τα πόδια. Κάθεται λ.χ. στο δεξί µηρό και θηλάζει από τον δεξί µαστό. Η µητέρα συγκρατεί την πλάτη και τον αυχένα του µωρού µε τα δυο της χέρια και στηρίζει τους αγκώνες της σε σκληρά µαξιλάρια για να µην κουράζεται. Γίνεται πιο εύκολα µε µικρόσωµα µωρά. Η στάση «γονατιστή πάνω απ το µωρό» (εκτός αγκαλιάς), Ενδείκνυται όταν η µητέρα έχει αιµορροΐδες και της είναι πολύ επώδυνο να θηλάσει καθιστή. Επίσης, σ αυτή τη στάση το µωρό µπορεί να µαλακώσει φραγµένους πόρους στο µαστό της µητέρας (δείτε παρακάτω), στην κατεύθυνση που στοχεύει το πηγούνι του.

9 9 Το µωρό τοποθετείται ανάσκελα στο κρεβάτι, µε το κεφάλι του στερεωµένο ανάµεσα σε δύο µαξιλάρια για να µην κουνιέται. Η µητέρα γονατίζει από πάνω του. Όταν η στάση χρησιµοποιείται για αποσυµφόρηση φραγµένων πόρων, η µητέρα γονατίζει έτσι ώστε το πηγούνι του µωρού να στοχεύει στους φραγµένους πόρους. ιατηρώντας τη σωστή στάση Όταν εκλυθεί το αντανακλαστικό έκκρισης γάλακτος, µε άλλα λόγια όταν κατεβεί το γάλα, δηλαδή συνήθως 3-4 λεπτά από την ώρα που αρχίζει ο θηλασµός, η γυναίκα κατακλύζεται από ορµόνες που την κάνουν να χαλαρώνει. Αυτή η χαλάρωση την κάνει συνήθως να σταµατά να σκέφτεται και να αγχώνεται. Χαλαρώνουν επίσης οι µύες του σώµατος, µε αποτέλεσµα ασυνείδητα να αφήνει το µωρό να αποµακρυνθεί λίγο από κοντά της και να χάνει τη σωστή στάση θηλασµού. Εάν χάσει τη σωστή στάση, το µωρό µπορεί να προκαλέσει πληγές στις θηλές που εκείνη την ώρα δε θα γίνουν αισθητές, αφού οι ορµόνες του θηλασµού προστατεύουν απ την αίσθηση του πόνου. Μετά το θηλασµό όµως, η µητέρα έχει πόνο. Σε κάθε περίπτωση στηρίζετε το σώµα του µωρού και της µητέρας µε µαξιλάρια. Βεβαιωθείτε ότι το µωρό δε στρίβει το κεφάλι του καθώς θηλάζει και ότι διατηρεί τη σωστή στάση, όταν κατεβεί το γάλα και η µητέρα χαλαρώσει το πιάσιµό της. Πώς κρατάµε το µαστό Η µητέρα δε χρειάζεται να κρατά το µαστό όταν θηλάζει, οπότε µε το ένα χέρι της κρατά το µωρό και το άλλο χέρι είναι ελεύθερο. Τα µωρά στις περισσότερες περιπτώσεις βρίσκουν µόνα τους τη θηλή και πιάνουν σωστά χωρίς η µητέρα να κάνει καµία προσπάθεια. Το χέρι της µητέρας χρειάζεται να στηρίζει το µαστό µόνο εάν: Ο µαστός είναι πολύ βαρύς, το µωρό πιάνει µε δυσκολία, γιατί εµφανίζει «σύγχυση θηλών», είναι πρόωρο ή έχει νευρολογικά προβλήµατα, η µητέρα είναι πολύ άπειρη. Ο µαστός µπορεί να συγκρατηθεί µε τους εξής τρόπους:

10 10 Το µισοφέγγαρο Τα 4 µικρά δάχτυλα ενωµένα τοποθετούνται κάτω από το µαστό και το µεγάλο από πάνω. Τα δάχτυλα δεν ακουµπούν στη θηλαία άλω. Ο µαστός ελέγχεται πιο εύκολα µ αυτό τον τρόπο. Μολονότι όπως προαναφέρθηκε ο µαστός δε χρειάζεται συγκράτηση κατά τη διάρκεια του θηλασµού, αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος. Θηλή σάντουιτς Η «θηλή σάντουιτς» χρησιµοποιείται όταν ο µαστός της µητέρας είναι µεγάλος, ή η θηλή της επίπεδη ή εισέχουσα. Η µητέρα πιάνει τη θηλαία άλω µε το µεγάλο δάχτυλο και τον δείκτη και τη συνθλίβει. Μ αυτό τον τρόπο το µωρό πιάνει εύκολα και θηλάζει µε επιτυχία. Πιάσιµο του χορευτή Ενδείκνυται για πρόωρα και µωρά µε νευρολογικά προβλήµατα. Τα µωρά αυτά, που κουράζονται εύκολα, µε το πιάσιµο του χορευτή θηλάζουν πιο ξεκούραστα. Αυτό γίνεται ως εξής: Με το αριστερό χέρι και την παλάµη της µητέρας να ακουµπά στο µαστό, στηρίζει το δεξί της µαστό έτσι ώστε το µεγάλο της δάχτυλο να βρίσκεται εσωτερικά, προς το στέρνο και τα άλλα τέσσερα δάχτυλα προς τη µασχάλη της. Το πηγούνι του µωρού ακουµπά µεταξύ µεγάλου δακτύλου και δείκτη της µητέρας. Έτσι το µωρό δεν κουράζεται τόσο εύκολα κατά τη διάρκεια του θηλασµού. Το τσιγάρο Ο µαστός µπορεί να κρατηθεί σα τσιγάρο, µε τη θηλή ανάµεσα στο δείκτη και το µέσο δάχτυλο του αντίθετου χεριού. Μ αυτό τον τρόπο όµως τα δάχτυλα µπορεί να ακουµπούν στη θηλαία άλω, οπότε το µωρό να µην µπορεί να πιάσει σωστά, να θηλάζει µόνο από τη θηλή και να την πληγώνει. Το πιάσιµο του µαστού σα τσιγάρο, δεν ενδείκνυται. Πώς βγάζουµε το µωρό απ το µαστό Η µητέρα βάζει το µικρό της δάχτυλο (αριστερό χέρι δεξί στήθος) στο στόµα του µωρού, βαθιά περίπου 3 εκατοστά, ώστε το µωρό να πιάσει το δάχτυλο και να αφήσει τη θηλή. Έτσι το µωρό αφήνει το στήθος χωρίς να προκαλέσει πόνο στη µητέρα. Μην

11 11 προσπαθήσετε ποτέ να βγάλετε το µωρό από το µαστό κλείνοντας τη µύτη του. Παθολογία του θηλασµού Το πέτρωµα Το πέτρωµα εµφανίζεται την τρίτη συνήθως ηµέρα µετά τον τοκετό, µε τον εξής µηχανισµό: αµέσως µετά τον τοκετό, για ορµονικούς λόγους, ο οργανισµός στέλνει µεγάλη ποσότητα αίµατος στους µαστούς της γυναίκας. Από αυτό το αίµα θα δηµιουργηθεί το γάλα, εάν το µωρό τοποθετείται τακτικά στο µαστό και θηλάζει σωστά. Εάν το µωρό δε θηλάζει τακτικά, αρκετά και σωστά, η µεγάλη ποσότητα αίµατος στο στήθος προκαλεί στάση και έξοδο υγρών. ηλαδή, µέρος του αίµατος περνά από το εσωτερικό των αγγείων στο συνδετικό ιστό του µαστού. Μ αυτό τον τρόπο δηµιουργείται ένα λεµφικό οίδηµα στο µαστό, όπως περίπου γίνεται όταν πρήζονται τα πόδια από την ορθοστασία. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα ο µαστός να σκληραίνει πολύ και να γίνεται σαν πέτρα. Το δέρµα που το καλύπτει µπορεί να τεντωθεί τόσο απ το πρήξιµο, που να γυαλίζει. Η µητέρα νιώθει δυσφορία ή και πόνο σ όλο το µαστό. Το οίδηµα κάνει τη θηλή να είναι πολύ τεντωµένη ή επίπεδη και σκληρή. Το µωρό δυσκολεύεται να πιάσει σωστά και να ρουφήξει για να παραχθεί γάλα, δε χορταίνει και κλαίει. Ο µαστός παραµένει σκληρός, πονά και χειροτερεύει συνεχώς για µερικές ώρες. Σπανίως, η µητέρα εµφανίζει πυρετό ως 38,4 ο C. Εάν ο γιατρός αποκλείσει άλλα αίτια πυρετού, δε χρειάζεται να ληφθεί κανένα µέτρο γιατί ο πυρετός από το πέτρωµα διαρκεί λίγες ώρες µόνο. Το πέτρωµα είναι πιο συχνό και πιο έντονο στις πρωτότοκες. Τα συµπτώµατα εξαφανίζονται από µόνα τους σε ώρες. Είναι πιο πιθανό να πετρώσει ο µαστός σε µια γυναίκα που γέννησε το πρώτο της µωρό, που φορά σφιχτό σουτιέν, που πονά στις θηλές και που έχει συναισθηµατικά προβλήµατα.

12 12 Στη σπανιότατη περίπτωση που το πέτρωµα διαρκεί περισσότερες από 48 ώρες, ο γιατρός πρέπει να αποκλείσει σοβαρά αίτια που µπορεί να προκάλεσαν την κατάσταση. Πρόληψη του πετρώµατος Για να µην πετρώσει ο µαστός: Βάλτε το νεογέννητο να θηλάσει όσο πιο σύντοµα γίνεται µετά τον τοκετό. Προτιµήστε τη συγκατοίκηση (rooming-in) όταν και όπου αυτό είναι εφικτό, και προτείνετε θηλασµό κάθε 3 ώρες από την έναρξη του προηγούµενου θηλασµού, εάν το µωρό δεν ξυπνά από µόνο του συχνότερα. Εάν η µητέρα βλέπει το µωρό λίγες φορές την ηµέρα και της το φέρνουν κοιµισµένο, χορτάτο κι έτοιµο να ρευτεί ή να κάνει εµετό το συµπλήρωµα στην αγκαλιά της, ή νευριασµένο από την πείνα, είναι δύσκολο να θηλάσει κι έτσι ο µαστός µάλλον θα πετρώσει, ειδικά αν πρόκειται για πρώτο µωρό. Προτείνετε στη µητέρα να πίνει πολύ νερό, και να µη φορά σφιχτό σουτιέν. Αντιµετώπιση του πετρώµατος Εάν ο µαστός αρχίζει να πετρώνει, προσπαθήστε να µην αφήσετε την κατάσταση να εξελιχθεί και χειροτερέψει. Προτείνετε στη µητέρα να θηλάζει ακατάπαυστα, να πίνει πολύ νερό και να µη φορά στενό σουτιέν, για να µην πάθει µαστίτιδα. Εάν πονά πολύ, χορηγείστε παυσίπονο. Μεταξύ των θηλασµών εφαρµόστε στο µαστό κρύα επιθέµατα. Βρέξτε πετσέτες µε κρύο νερό. Εάν υπάρχει ψυγειάκι στο δωµάτιο του µαιευτηρίου, µπορείτε να βρέξετε µικρές πετσέτες, να τις στύψετε και να τις βάλετε καλά διπλωµένες στην κατάψυξη, σε πλαστικά σακουλάκια για να µην κολλήσουν µεταξύ τους. Θα τις βάζετε στους µαστούς παγωµένες, ανά 30 λεπτά. Η µητέρα µπορεί να έχει µαζί της δύο πακετάκια κατεψυγµένου αρακά των 450γρ. Καθώς ο αρακάς αποψύχεται πάνω στους ζεστούς µαστούς, παίρνει το σχήµα τους και βοηθά ολόκληρη την περιοχή να αποσυµφορηθεί.

13 13 Τα φύλλα του λάχανου περιέχουν χηµικές ουσίες που βοηθούν να υποχωρήσει το οίδηµα των µαστών. Αν βάλετε στους µαστούς δροσερά φύλλα λάχανου µερικές φορές την ηµέρα, (που έχοντας τέτοιο σχήµα καλύπτουν όλη την πονεµένη επιφάνεια), και τα αντικαθιστάτε µε φρέσκα µόλις ζεσταθούν, το πέτρωµα θα υποχωρήσει πολύ σύντοµα. Πώς θα θηλάσει; Για να καταφέρετε να θηλάσει το µωρό όταν οι µαστοί είναι πετρωµένοι, κάντε τα εξής: Μαλακώστε τους µαστούς µε κρύες κοµπρέσες, σακούλες κατεψυγµένου αρακά ή δροσερά φύλλα λάχανου ανάµεσα στους θηλασµούς, για να υποχωρεί το οίδηµα. 3 λεπτά πριν το θηλασµό βάλτε ζεστά επιθέµατα και βγάλτε µε το χέρι λίγο γάλα για να µαλακώσουν οι µαστοί και να διευκολύνετε το µωρό, για το οποίο οι µαστοί θα είναι πολύ σκληροί. Το γάλα θα το βγάλετε αφού έχετε βάλει στα χέρια και στο µαστό λίγο ελαιόλαδο, για να µην πονά από την τριβή. Σκουπίστε το λάδι πριν τοποθετήσετε το µωρό στο µαστό (εξαιτίας του λαδιού θα γλιστράει η θηλή από το στόµα του). Μπορείτε επίσης να βγάλετε γάλα µε µια αντλία, αλλά θυµηθείτε ότι αντλίες τύπου «κόρνας ποδηλάτου» θα κάνουν µεγαλύτερο κακό. Η µεγάλη ηλεκτρική αντλία είναι η καλύτερη ιδέα γι αυτές τις δύσκολες ώρες, (το πέτρωµα συµβαίνει µόνον το τρίτο 24ωρο, που το πιθανότερο είναι η µητέρα να βρίσκεται ακόµη στην κλινική, όπου υπάρχουν τέτοιες αντλίες). Αφού βγάλετε λίγο γάλα και ο µαστός µαλακώσει, βάλτε το µωρό να θηλάσει. Το γάλα που βγαίνει από τον πετρωµένο µαστό είναι άριστης ποιότητας. Το µωρό όµως είναι η καλύτερη αντλία. Ίσως λοιπόν χρειαστεί να το ξυπνήσετε για να θηλάσει αυτές τις µέρες πιο συχνά. Εάν δεν µπορεί να πιάσει γιατί η θηλή είναι πολύ τεντωµένη, χρησιµοποιήστε την αντλία για λίγα λεπτά για να βγει η θηλή, ή Niplette, ή ψευτοθηλές.

14 14 ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΓΑΛΑΚΤΟΣ ιάγνωση Το µωρό που θηλάζει σε σωστή στάση, πιάνει στο στόµα του όχι µόνο τη θηλή αλλά και µεγάλο τµήµα της θηλαίας άλω και του επιτρέπεται να θηλάζει κατά βούληση, χορταίνει. Το χορτάτο µωρό: φαίνεται ευχαριστηµένο. Κοιµάται συνολικά τουλάχιστον 8 ώρες το 24ωρο και ξυπνά πεινασµένο, συνήθως κλαίγοντας γοερά. Μόλις κατέβει το γάλα και η µητέρα διψά, το µωρό αρχίζει να ρουφά πιο αραιά και βαριά. Μπορεί να δείτε γάλα στην άκρη του στόµατός του ή το µωρό να είναι συγκαµένο στο λαιµό από το γάλα που του ξέφυγε και δεν πρόλαβε να καταπιεί. Ακούγεται να καταπίνει και φαίνεται ότι καταπίνει απ τον τρόπο που κινείται ο λαιµός του. Βάζει βάρος, τουλάχιστον γραµµάρια το 24ωρο. Έχει καθηµερινά, δηλαδή σε 24 ώρες, 6 8 βρεγµένες πάνες, εάν είναι µικρότερο από 40 ηµερών. Στη συνέχεια έχει µεγαλώσει η ουροδόχος κύστη του και µπορεί να συγκρατεί περισσότερα ούρα, οπότε αρκούµαστε σε 4 5 βρεγµένες πάνες το 24ωρο. Οι πάνες είναι πολύ απορροφητικές και τα ούρα του µωρού πολύ λίγα. Για να είναι η µητέρα σίγουρη πως η πάνα είναι βρεγµένη, µπορεί να βάζει µέσα σε κάθε καθαρή πάνα ένα κοµµάτι χαρτοπετσέτα. Εάν το πιάσει σε λίγο και είναι βρεγµένο σηµαίνει πως το µωρό έχει ουρήσει. Έχει κενώσεις ως εξής: 1 κένωση το 1 ο 24ωρο, 2 κενώσεις το 2 ο 24ωρο, 3 κενώσεις το 3 ο 24ωρο της ζωής. Στη συνέχεια έχει τουλάχιστον 3 κενώσεις το 24ωρο, µεγέθους τουλάχιστον όσο 3 κουταλιές της σούπας η καθεµία.

15 15 Αυξάνει το βάρος του κατά 400γρ. το µήνα το ελάχιστο, αλλά κατά προτίµηση 800γρ. το µήνα για το πρώτο δίµηνο της ζωής. Υπάρχουν διάφορα συµπτώµατα που µπορεί να αισθανθεί µια γυναίκα την ώρα που θηλάζει. Τα συµπτώµατα αυτά είναι: αίσθηση θερµότητας εσωτερικά στο µαστό, φαγούρα, µυρµήγκιασµα στο µαστό, συναισθηµατική ευαισθησία (κλάµα, δυσάρεστες σκέψεις), δίψα την ώρα που κατεβαίνει το γάλα και αργότερα κατά τη διάρκεια του θηλασµού, αν το µωρό θηλάζει για πολύ ώρα, συσπάσεις στη µήτρα κατά τα πρώτα εικοσιτετράωρα µετά τον τοκετό, µόλις εκλυθεί το αντανακλαστικό έκκρισης του γάλακτος, η γυναίκα αισθάνεται να χαλαρώνει, ο άλλος µαστός µπορεί να τρέχει γάλα. Κάποια από τα συµπτώµατα αυτά είναι πιο έντονα κατά τις πρώτες ηµέρες και εβδοµάδες του θηλασµού. Πολλές γυναίκες που έχουν θηλάσει επιτυχώς και για µεγάλα διαστήµατα δεν αισθάνονται τίποτα, εκτός ίσως από κάποιο πόνο τις πρώτες ηµέρες του θηλασµού, λόγω της ταλαιπωρίας των θηλών και του πετρώµατος. Πολλές φορές είναι οφθαλµοφανές ότι ένα µωρό δε βάζει βάρος και ότι υπάρχει πρόβληµα στο θηλασµό. Πάντως µη βγάζετε πρώιµα συµπεράσµατα ότι δεν υπάρχει αρκετό γάλα, γιατί ακόµη κι αν η µητέρα είναι πεισµένη πως συνυπάρχουν σ αυτή και το µωρό της όλοι οι επιβαρυντικοί παράγοντες, µπορεί να πρόκειται για λάθη τεχνικής κι όχι για ανεπάρκεια γάλακτος. Το συνηθέστερο λάθος είναι να τηρείται πρόγραµµα και το µωρό να µη θηλάζει όποτε αναζητά το µαστό µε τα χείλη ή κλαίει. Ο σωστός θηλασµός: Γίνεται σε σωστή στάση. Κρατά πολλές ώρες, όσο δηλαδή ζητά το µωρό. Μην περιµένετε να περάσουν τρεις ώρες για να ξαναθηλάσει το µωρό.

16 16 Επιτρέψτε του να θηλάσει όποτε αναζητά το µαστό ανοιγοκλείνοντας το στόµα του. Αυτό για τις πρώτες εβδοµάδες σηµαίνει ότι ο θηλασµός διαρκεί περίπου 18 ώρες το 24ωρο. ε συνδυάζεται µε πιπίλα. Κάθε θηλαστική κίνηση του µωρού πρέπει να γίνει στο µαστό, προκαλώντας αντανακλαστικό έκκρισης γάλακτος. Το µωρό που δεν τρέφεται επαρκώς, εµφανίζει αφυδάτωση η οποία προκαλεί λήθαργο. Το ιδιαίτερα ήσυχο µωρό ίσως υποσιτίζεται. Το µωρό δεν τρέφεται επαρκώς επειδή δεν υπάρχει αρκετό γάλα, επειδή η µητέρα θηλάζει µε πρόγραµµα ή επειδή δεν ξυπνά συχνά. Εάν το µωρό από µόνο του κοιµάται πολλές ώρες, χάνει γεύµατα και ίσως και βάρος. Ένα νεογέννητο πρέπει να τρώει το ελάχιστο 8-12 γεύµατα το 24ωρο. Ξυπνήστε το και βάλτε το να θηλάσει ανά τρεις ώρες από την έναρξη του προηγούµενου γεύµατος, εάν δεν ξυπνά µόνο του. Χρησιµοποιήστε την τεχνική «ταχείας εναλλαγής µαστού». Είναι τεχνική που ενδείκνυται για τις πρώτες ηµέρες µετά τον τοκετό και εγκαθιστά επιτυχώς την γαλουχία. Προτείνετε στη µητέρα να θηλάζει αλλάζοντας µαστό κάθε λίγες ρουφηξιές. Μ αυτό τον τρόπο κατεβαίνει πολύ γάλα. Μπορεί στον ίδιο θηλασµό να αλλάξετε µαστό 100 φορές. Η µητέρα πρέπει να πίνει άφθονα υγρά, δηλαδή τουλάχιστον 3 λίτρα νερό το 24ωρο και να τρώει 3 κύρια µεγάλα γεύµατα και 2 ενδιάµεσα. ε θα παχύνει, απλώς θα αισθανθεί πιο δυνατή και θα αυξηθεί το γάλα της. Εάν τα παραπάνω µέτρα δεν φαίνεται να αρκούν για να είναι το µωρό ικανοποιηµένο θηλάζοντας, να έχει ούρα περισσότερες από 6 φορές το 24ωρο, κενώσεις όπως προαναφέρθηκαν και να αρχίσει να βάζει βάρος, η µητέρα µπορεί να προχωρήσει στα επόµενα βήµατα που είναι: να λάβει ουσίες που αυξάνουν την παραγωγή γάλακτος, να αρχίσει να αντλεί και να δίνει το γάλα της µε µπουκάλι κυρίως, ή µε «εναλλακτικό µέσο σίτισης»,

17 17 να χρησιµοποιήσει για ένα διάστηµα συµπλήρωµα υποαλλεργικού ξένου γάλακτος. Πληγωµένες θηλές Οι πληγωµένες θηλές πονούν πάρα πολύ. Φαινοµενικά πρόκειται συνήθως για απλούς ερεθισµούς του δέρµατος. Ενδέχεται να δείτε αληθινά σχισίµατα στον αυχένα της θηλής ή να υπάρχουν πληγές που να φαίνονται σαν ολόκληροι «κρατήρες» επάνω στη θηλή. Σε κάθε περίπτωση, παρόλο τον απίστευτο πόνο που οφείλεται στο ότι η περιοχή είναι γεµάτη νευρικές απολήξεις, (για να πηγαίνουν τα µη επώδυνα ερεθίσµατα στον εγκέφαλο της µητέρας και να εκκρίνεται γάλα), η εξαιρετικά καλή αιµάτωση των µαστών θα κάνει τις πληγές να επουλωθούν γρήγορα και εντελώς. Εάν η µητέρα έχει πληγωµένες θηλές, ακολουθήστε τις παρακάτω οδηγίες: ιορθώστε τη στάση του µωρού και τον τρόπο που πιάνει στο µαστό: το µωρό να µη στρίβει το κεφάλι του καθώς θηλάζει και να παίρνει στο στόµα όχι µόνο τη θηλή, αλλά και µεγάλο τµήµα της θηλαίας άλω. Αρχίστε να χρησιµοποιείτε διαφορετική στάση θηλασµού. Έτσι, τα επώδυνα τµήµατα δε θα εγκλωβίζονται στα σηµεία του στόµατος του µωρού που δηµιούργησαν την πληγή αρχικά. Χρησιµοποιήστε «κέλυφος συλλογής γάλακτος» ή «ασπίδα θηλής». Μ αυτό τον τρόπο η πληγωµένη θηλή θα είναι συνεχώς στον αέρα, χωρίς να εφάπτεται µε ρούχο ή επίθεµα, για να µην ξαναδηµιουργείται η πληγή κάθε φορά που βγαίνει το ρούχο και το δέρµα της µητέρας ξεκολλά απ αυτό. Βάζετε στις θηλές πολύ τακτικά (κάθε λεπτά) µητρικό γάλα που µόλις αντλήθηκε. Αφήστε τες να στεγνώσουν στον αέρα. Αν η µητέρα βιάζεται, χρησιµοποιείστε πιστολάκι µαλλιών στο πολύ ελαφρύ πρόγραµµα. Χρησιµοποιείστε λανολίνη στις θηλές. Χρησιµοποιήστε φακελάκια τσαγιού ως εξής: τα βουτάτε σε ζεστό νερό, τα πιέζετε να µη στάζουν και εφαρµόζετε ένα

18 18 βρεγµένο σακουλάκι σε κάθε θηλή για 10 λεπτά κάθε 1 ώρα. Κάθε φορά χρησιµοποιείτε καινούριο σακουλάκι. Οι τανίνες βελτιώνουν το ρυθµό επούλωσης. Συνδυάστε όλα τα παραπάνω µέτρα ή δείτε τι βολεύει περισσότερο και τι είναι πιο αποτελεσµατικό για τη συγκεκριµένη µητέρα. Μη χρησιµοποιήσετε καµιά κρέµα που να έχει κακή γεύση και καµιά κρέµα που να πρέπει να αφαιρεθεί από τη θηλή πριν το θηλασµό. Αφού το µωρό τελειώσει θηλασµό σίτισης, µην το αφήνετε στο µαστό απλώς για θηλασµό ευχαρίστησης, δηλαδή για να πιπιλίζει. Βγάλτε το µωρό από το µαστό µε την τεχνική που περιγράφηκε πιο πάνω. Εάν η µητέρα πονά τόσο πολύ που δεν αντέχει να θηλάζει, προτείνετε τη χρήση ψευτοθηλών στο σωστό µέγεθος. Εάν παρά τη χρήση ψευτοθηλών η µητέρα δεν αντέχει άλλο τον πόνο, ή οι πληγές µεγαλώνουν και η κατάσταση χειροτερεύει συνεχώς, σταµατήστε προσωρινά το θηλασµό. Η αντλία γάλακτος συνήθως δεν πονά και µπορείτε να δίνετε το γάλα µε µπουκάλι. Οι θηλές θα επανέλθουν πολύ σύντοµα. Στη συνέχεια η µητέρα θα θηλάσει χωρίς πόνο για όσο καιρό θέλει. Φραγµένοι πόροι Όταν η µητέρα είναι πολύ κουρασµένη, τµήµατα του µαστού που φράσσουν κατά τη διάρκεια της παραγωγής γάλακτος, σκληραίνουν. Συνήθως συνυπάρχει κάποιο µηχανικό εµπόδιο, λόγου χάρη το σουτιέν πιέζει ένα πλάγιο τµήµα των µαστών την ώρα του θηλασµού. Το γάλα στο σηµείο που δέχεται την πίεση πήζει, το τµήµα του µαστού που βρίσκεται πίσω από το πήγµα συνεχίζει να παράγει γάλα το οποίο δεν διοχετεύεται στη θηλή. Εάν το πήγµα φτάνει ως τη θηλή, µπορεί να φανεί µια λευκωπή περιοχή στην κορυφή της θηλής από την οποία δε βγαίνει γάλα «άσπρα στίγµατα στη θηλή». Τα τµήµατα του µαστού που αντιστοιχούν σε φραγµένους πόρους είναι σκληρά και επώδυνα.

19 19 Εάν η µητέρα εµφανίσει φραγµένους πόρους, ακολουθήστε τις παρακάτω οδηγίες: Προτείνετε θηλασµό µε το πηγούνι του µωρού στραµµένο προς την σκληρή (και ίσως επώδυνη) περιοχή και θηλασµό ιδιαίτερα από τον προσβεβληµένο µαστό. Για να γίνει αυτό µπορεί η µητέρα να χρειαστεί να χρησιµοποιήσει τη στάση θηλασµού «γονατιστή πάνω από το µωρό», (δείτε «Στάσεις θηλασµού»). Βάλτε ζεστές κοµπρέσες στην περιοχή ή βουτήξτε όλο τον προσβεβληµένο µαστό σε µια λεκανίτσα µε ζεστό νερό, πριν το θηλασµό. Την ώρα που η µητέρα κάνει πολύ ζεστό ντους µε το νερό να τρέχει στην πλάτη της, σκύβει προς τα εµπρός και αρµέγει τον µαστό πιέζοντας σταθερά προς τα κάτω τη σκληρή περιοχή. Συνήθως το πήγµα βγαίνει και το γάλα τρέχει για λίγη ώρα µε πολύ µεγάλη ροή. Προτείνετε τοπική χρήση οικιακής συσκευής µασάζ, µε τους κραδασµούς να εφαρµόζονται επάνω στα σκληρά σηµεία και από τα σηµεία αυτά προς τη θηλή. Αυτό θα κάνει τα πήγµατα να ξεκολλήσουν. Μαστίτιδα Η µαστίτιδα είναι µια µικροβιακή λοίµωξη της µητέρας, που οφείλεται συνήθως στον χρυσίζοντα σταφυλόκοκκο. Η γυναίκα δε χρειάζεται να θηλάζει για να την πάθει σπανίως την παθαίνουν και άνδρες - αλλά ο θηλασµός αυξάνει την πιθανότητα να εµφανιστεί. Ο κυριότερος εκλυτικός παράγοντας της µαστίτιδας είναι η σωµατική κόπωση της µητέρας. Συµπτώµατα της µαστίτιδας Εάν η γυναίκα εµφανίσει άλγος στα οστά σαν να έχει κρυώσει, κεφαλαλγία και βάρος κατά τις κινήσεις, στη συνέχεια δει µια εξέρυθρη περιοχή στο µαστό και εµφανίσει πυρετό, τότε έχει µαστίτιδα. Μπορεί να νιώσει πόνο στο σηµείο της φλεγµονής. Ο πόνος διαφέρει από γυναίκα σε γυναίκα. Οι περισσότερες µητέρες περιγράφουν µια αίσθηση βάρους τοπικά. Εάν η µητέρα πονά πολύ, µάλλον είχε αρχικά φραγµένους πόρους.

20 20 Αντιµετώπιση της µαστίτιδας Ο καλύτερος τρόπος να επιταχύνετε την ανάρρωση της µητέρας είναι ο εξής: Προτείνετε να µείνει ξαπλωµένη µε το µωρό δίπλα της. Η µαστίτιδα δεν κάνει το γάλα επικίνδυνο για το µωρό, παρόλο που ίσως αλλάζει λίγο τη γεύση του η οποία γίνεται υφάλµυρη. Τα µωρά δεν έχουν πρόβληµα µ αυτή την αλλαγή. Ο αποκλειστικός θηλασµός συνεχίζεται. Βάζετε το µωρό να θηλάσει ειδικά από τον πονεµένο µαστό και, αν είναι δυνατόν, µε το πηγούνι του στραµµένο προς το πονεµένο σηµείο. Για να γίνει αυτό, εάν η φλεγµονή είναι στην άνω πλευρά του µαστού, τοποθετήστε το µωρό στη στάση «γονατιστή πάνω από το µωρό». Προτείνετε στη µητέρα να τρώει καλά και να πίνει πολλά υγρά, δηλαδή το λιγότερο τέσσερα λίτρα το εικοσιτετράωρο. Σε δύο το πολύ µέρες θα έχει συνέλθει. Οι υγρές ζεστές κοµπρέσες, αν εφαρµοστούν τοπικά, είναι πολύ ανακουφιστικές για κάποιες µητέρες. Εάν η µητέρα εµφανίσει πυρετό πάνω από 38,5 ο C για περισσότερες από 24 ώρες, πράγµα σπάνιο, θα πρέπει να πάρει αντιβίωση για 10 µέρες και όχι µόνο µέχρι να υποχωρήσουν τα συµπτώµατα. Σε αντίθετη περίπτωση µπορεί να ξαναπάθει σύντοµα µαστίτιδα ή η µαστίτιδα να εξελιχθεί σε απόστηµα. Η µητέρα παίρνει λεκιθίνη από µη µεταλλαγµένη σόγια, ένα συµπλήρωµα διατροφής ακίνδυνο για το µωρό, ένα κουταλάκι πρωί-βράδυ για ένα µήνα. Έχει αποδειχθεί ότι προλαµβάνει την υποτροπή της µαστίτιδας. Η µητέρα να µη φορά συνθετικά ρούχα και εσώρουχα. Να µην κοιµάται µπρούµυτα. Να µην αρχίσει δίαιτα αδυνατίσµατος ή να σταµατήσει εάν κάνει αυτό το διάστηµα. Εάν ο θηλασµός διακοπεί εξαιτίας της µαστίτιδας, η µητέρα µπορεί να εµφανίσει ξανά µαστίτιδα ή να εξελιχθεί σε απόστηµα στο στήθος, ανεξαρτήτως της αγωγής που θα πάρει.