Π. Παππάς. Β. Παπαδόπουλος Σ. Απέργης Δ. Κόκκινος Κ. Λυμπερόπουλος Α. Χαλαζωνίτης. Ι. Σταϊκίδου Β. Μπιζίμη Π. Λεονάρδου

Transcript

1

2

3

4

5 Published quarterly by the Hellenic Radiological Society Iδιοκτήτης: Eλληνική Aκτινολογική Eταιρεία ΔIOIKHTIKO ΣYMBOYΛIO E.A.E. (Aρχαιρεσίες ) ΠPOEΔPOΣ : ANTIΠPOEΔPOΙ : ΓENIKOΣ ΓPAMMATEAΣ : TAMIAΣ : MEΛH : EIΔIKOI ΓPAMMATEIΣ : K. Στριγγάρης N. Mπατάκης Π. Παππάς M. Tσουρούλας Β. Παπαδόπουλος Σ. Απέργης Δ. Κόκκινος Κ. Λυμπερόπουλος Α. Χαλαζωνίτης B. Tαταρίδας Ι. Σταϊκίδου Β. Μπιζίμη Π. Λεονάρδου TOMEIΣ E.A.E. NEYPOAKTINOΛOΓIA AΞONIKHΣ & MAΓNHTIKHΣ TOMOΓPAΦIAΣ YΠEPHXOTOMOΓPAΦIA EΠEMBATIKH AKTINOΛOΓIA ΠAIΔOAKTINOΛOΓIA ΜΑΣΤOΣ Καρδιαγγειακη ακτινολογία Aθ. Γουλιάμος, Ευτ. Αρχοντάκης Δ. Έξαρχος, Χ. Μουρτόπουλος, Αικ. Ταβερναράκη Σ. Λάμπρου, Χ. Μπαλτάς Αν. Αποστολίδης, Δ. Καρναμπατίδης Μ. Αργυροπούλου, Ελ. Κουτρουβέλη, Ι. Νίκας Ε. Καγιάννη, Ουρ. Αγγελάτου, Β. Γεωργούντζος Θ. Βραχλιώτης, Θ. Κρατημένος, Αρκ.Ρουσσάκης ISSN: ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2012 TOMOΣ 43, TEYX. 1 HELLENIC RADIOLOGY JANUARY-MARCH 2012 VOL 43, No 1

6 ΣYNTAKTIKH EΠITPOΠH Διευθυντής Σύνταξης: Oμάδα Συντονισμού: X. Δρόσος Θ. Βραχλιώτης N. Eυλογιάς Λ. Θάνος B. Kατσαρός Γ. Kάτσου K. Koκκίνης Δ. Κόκκινος Π. Λαμπροπούλου Σ. Λύρα Γ. Mαντζικόπουλος I. Μοσχούρης X. Mπαλτάς M. Στασινοπούλου X. Tριαντοπούλου EΠIΣTHMONIKH EΠITPOΠH I. Aνδρέου Π. Αντωνόπουλος X. Aρτινόπουλος Π. Bασιλάκος Σ. Βλάσης Λ. Bλάχος Β. Γεωργούντζος Κ. Γκόσιος N. Γκουρτσογιάννης K. Δαρδούφας Ι. Δερμιτζάκης A. Δημητριάδης I. Δημόπουλος Π. Δημόπουλος A. Δρεβελέγκας Σ. Eυφραιμίδης Γ. Zάβρας Μ. Ζαρίφη B. Θεοδωρόπουλος E. Kαγιάννη Α. Καραντάνας Ι. Κασκαρέλης Δ. Kελέκης H. Kουλεντιανός Χ. Κουμανίδου H. Λαμπράκος Σ. Λαφογιάννη Γ. Mαλαχίας Δ. Ματσαϊδώνης B. Mερτικόπουλος B. Mπενάκης K. Mπερούκας Γ. Παμπούρας Π. Παπαδάκη Λ. Παπαδόπουλος I. Παπαηλιού Π. Πρασόπουλος X. Προυκάκης Π. Σάνδηλος Δ. Σιαμπλής E. Στυλόπουλος Γ. Tζώρτζης M. Tιμπισράνης Γ. Tριτάκης Δ. Tριαντάφυλλου Λ. Tριαντάφυλλου K. Tσαμπούλας Ι. Τσιτουρίδης I. Φεζουλίδης Α. Χαλαζωνίτης Δ. Xονδρός Σ. Xριστόπουλος Π. Xρονόπουλος Eργασίες, Εμβάσματα, Αλληλογραφία: ΠΕΡΙOΔΙΚO EΛΛΗΝΙΚΗ ΑΚΤΙΝOΛOΓΙΑ Π. ΚΥΡIΑΚOY 21, ΑΘΗΝΑ , ΤΗΛ.: , EKΔOTHΣ - ΔIEYΘYNTHΣ: HΛIAΣ KAYKAΣ - Δερματολόγος EKΔOΣEIΣ KAYKAΣ: MEΣOΓEIΩN 215, AΘHNA - THΛ.: , FAX: kafkas@otenet.gr, Website: PUBLISHED BY KAFKAS MEDICAL PUBLICATIONS: 215 MESOGEION, ATHENS - TEL.: , FAX: ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: Ηλίας Καυκάς, ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ: Ηλίας Καυκάς, ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΥΛΗΣ: Μαρία Γκελντή

7 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ: 1.ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ Gadovist PFS 1,0 mmol/ml ενέσιμο διάλυμα σε προγεμισμένη σύριγγα/πλαστικό φυσίγγιο 2. ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ Κάθε ml περιέχει 604,72 mg γαδοβουτρόλης (ισοδύναμο με 1,0 mmol γαδοβουτρόλης που περιέχει 157,25 mg γαδολινίου). Για τον πλήρη κατάλογο των εκδόχων, βλ. παράγραφο 6.1. Φυσικο-χημικές ιδιότητες Ωσμωτική μοριακότητα κατά βάρος στους 37 C: 1603 mosm/kg H2O. Ιξώδες στους 37 C: 4,96 mpa s 3. ΦΑΡΜΑΚΟΤΕΧΝΙΚΗ ΜΟΡΦΗ Ενέσιμο διάλυμα σε προγεμισμένη σύριγγα/πλαστικό φυσίγγιο. Διαυγές, άχρωμο έως υποκίτρινο υγρό. 4. ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ 4.1Θεραπευτικές ενδείξεις Αυτό το φαρμακευτικό προϊόν χρησιμοποιείται μόνο για διαγνωστικούς σκοπούς. Ενίσχυση της σκιαγράφησης στην απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού (MRI) εγκεφάλου και νωτιαίου μυελού. Ενίσχυση της σκιαγράφησης στην απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού (MRI) του ήπατος ή των νεφρών, σε ασθενείς με ισχυρή υποψία ή τεκμηριωμένη παρουσία εστιακών αλλοιώσεων ώστε αυτές οι αλλοιώσεις να κατηγοριοποιηθούν ως καλοήθεις ή κακοήθεις. Ενίσχυση της σκιαγράφησης στην αγγειογραφία μαγνητικού συντονισμού (CE-MRA). 4.3 Αντενδείξεις Υπερευαισθησία στη δραστική ουσία ή σε κάποιο από τα έκδοχα. 4.4 Ιδιαίτερες προειδοποιήσεις και ιδιαίτερες προφυλάξεις κατά τη χρήση Όταν το Gadovist PFS PFS ενίεται μέσα σε φλέβες μικρής διαμέτρου, υπάρχει η πιθανότητα να εμφανιστούν ανεπιθύμητες ενέργειες όπως ερυθρότητα και οίδημα. Οι συνήθεις απαιτήσεις ασφάλειας για την απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού (MRI), ειδικά ο αποκλεισμός σιδηρομαγνητικών υλικών εφαρμόζονται και όταν χρησιμοποιείται το Gadovist PFS PFS. Αντιδράσεις υπερευαισθησίας Αντιδράσεις υπερευαισθησίας, συμπεριλαμβανομένων των αναφυλακτοειδών αντιδράσεων που μπορεί να οδηγήσουν σε καταπληξία, έχουν παρατηρηθεί μετά τη χορήγηση του Gadovist PFS. Για να είναι δυνατή η άμεση αντίδραση σε επείγουσα κατάσταση θα πρέπει να υπάρχουν πρόχειρα προς χρήση φάρμακα και εξοπλισμός (π.χ. τραχειοσωλήνας και αναπνευστήρας). Οι αντιδράσεις υπερευαισθησίας δεν είναι προβλέψιμες, ωστόσο σε ασθενείς με αλλεργική προδιάθεση ενδέχεται να προκύψει υπερευαισθησία πιο συχνά απ ότι σε ασθενείς χωρίς τέτοιου είδους προδιάθεση. Σε σπάνιες περιπτώσεις έχουν παρατηρηθεί καθυστερημένες αναφυλακτοειδείς αντιδράσεις (μετά από ώρες έως ημέρες). Σοβαρή καρδιοαγγειακή πάθηση Σε ασθενείς με σοβαρή καρδιαγγειακή πάθηση το Gadovist PFS πρέπει να χορηγείται μόνο μετά από προσεκτική εκτίμηση της σχέσης κινδύνου / οφέλους, λόγω των περιορισμένων δεδομένων που υπάρχουν διαθέσιμα μέχρι σήμερα. Το Gadovist PFS πρέπει να χρησιμοποιείται με ιδιαίτερη προσοχή σε ασθενείς -με γνωστό συγγενές σύνδρομο μακρού QT ή με οικογενειακό ιστορικό συγγενούς συνδρόμου μακρού QT -με γνωστό ιστορικό αρρυθμιών μετά τη λήψη φαρμάκων που παρατείνουν την καρδιακή επαναπόλωση -που λαμβάνουν κάποιο φάρμακο, το οποίο είναι γνωστό ότι παρατείνει την καρδιακή επαναπόλωση π.χ. αντιαρρυθμικό φάρμακο τάξης ΙΙΙ (π.χ. αμιωδαρόνη, σοταλόλη). Για το Gadovist PFS δεν μπορεί να αποκλειστεί η πιθανότητα να προκαλέσει πολύμορφες κοιλιακές ταχυκαρδίες (torsade de pointes) σε μεμονωμένους ασθενείς (βλέπε παρ. 5.3 Προκλινικά δεδομένα για την ασφάλεια). Υποκαλιαιμία Το Gadovist PFS δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σε ασθενείς με μη διορθωμένη υποκαλιαιμία. Διαταραχή της νεφρικής λειτουργίας. Δεν έχει παρατηρηθεί διαταραχή της νεφρικής λειτουργίας κατά τη διάρκεια κλινικών μελετών που έχουν διεξαχθεί σε περιορισμένο αριθμό ασθενών. Τα δεδομένα είναι πολύ περιορισμένα, ώστε να αποκλειστεί η πιθανότητα νεφρικής τοξικότητας ή επιδείνωσης της νεφρικής δυσλειτουργίας. Εφόσον σε ασθενείς με σοβαρή νεφρική ανεπάρκεια η απέκκριση του σκιαγραφικού μέσου καθυστερεί, σε αυτούς τους ασθενείς τα πλεονεκτήματα πρέπει να σταθμίζονται πολύ προσεκτικά έναντι των κινδύνων. Όλοι οι ασθενείς, ιδιαίτερα ασθενείς ηλικίας άνω των 65 ετών, θα πρέπει να ελέγχονται για νεφρική δυσλειτουργία λαμβάνοντας ένα ιατρικό ιστορικό και/ή εργαστηριακές εξετάσεις. Έχουν υπάρξει αναφορές Νεφρογενούς Συστηματικής Ίνωσης (NΣΙ) που σχετίζεται με τη χρήση μερικών μέσων σκιαγραφικής αντίθεσης που περιέχουν γαδολίνιο σε ασθενείς με οξεία ή χρόνια σοβαρή νεφρική δυσλειτουργία (GFR <30ml/min/1,73m2) ή ασθενείς κατά την περιεγχειριτική περίοδο μεταμόσχευσης ήπατος με νεφρική ανεπάρκεια οποιουδήποτε βαθμού. Καθώς με το Gadovist PFS υπάρχει πιθανότητα εμφάνισης NΣΙ, σε αυτούς τους ασθενείς θα πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο έπειτα από προσεκτική εκτίμηση του οφέλους/κινδύνου και εάν οι διαγνωστικές πληροφορίες είναι απαραίτητες και μη διαθέσιμες με απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού (MRI) χωρίς σκιαγραφική ενίσχυση. Η αιμοκάθαρση σύντομα μετά τη χορήγηση του Gadovist PFS, σε ασθενείς που υποβάλλονται ήδη σε αιμοκάθαρση, μπορεί να είναι χρήσιμη για την απομάκρυνση του Gadovist PFS από το σώμα. Ωστόσο, δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποστηρίζουν την έναρξη της αιμοκάθαρσης για την πρόληψη ή τη θεραπεία της ΝΣΙ σε ασθενείς που δεν υποβάλλονται ήδη σε αιμοκάθαρση. Επιληπτικές διαταραχές Όπως και με άλλα σκιαγραφικά μέσα που περιέχουν γαδολίνιο, ιδιαίτερη προσοχή είναι απαραίτητη σε ασθενείς με χαμηλό επιληπτικό ουδό. 4.8 Ανεπιθύμητες ενέργειες Οι ανεπιθύμητες ενέργειες είναι «σπάνιες» ( 1/ < 1/1000) έως «όχι συχνές» ( 1/1000 και < 1/100): Ο παρακάτω πίνακας αναφέρει τις ανεπιθύμητες αντιδράσεις σύμφωνα με το οργανικό σύστημα κατά MedDRA (MedDRA SOCs). Εντός κάθε κατηγορίας συχνότητας εμφάνισης, οι ανεπιθύμητες ενέργειες παρατίθενται κατά φθίνουσα σειρά σοβαρότητας. Κατηγορία Οργανικού Συστήματος Καρδιακές διαταραχές Διαταραχές του νευρικού συστήματος Ανεπιθύμητες ενέργειες από δεδομένα κλινικών μελετών (εμπειρία σε περισσότερους από 2900 ασθενείς) Όχι συχνές Σπάνιες ( 1/1000 έως < 1/100) ( 1/ έως <1/1.000) Κεφαλαλγία Ζάλη Παραισθησία Δυσγευσία Παροσμία Πρόσθετες ανεπιθύμητες ενέργειες από μετεγκριτικές αυθόρμητες αναφορές Σπάνιες ( 1/ έως <1/1.000) Καρδιακή ανακοπή, Ταχυκαρδία Απώλεια συνειδήσεως, Σπασμοί Οφθαλμικές διαταραχές Διαταραχές του αναπνευστικού συστήματος, του θώρακα και του μεσοθωρακίου Διαταραχές του γαστρεντερικού Ναυτία συστήματος Διαταραχές του δέρματος και του υποδόριου ιστού Αγγειακές διαταραχές Αγγειοδιαστολή Πόνος στο σημείο της Γενικές διαταραχές και ένεσης καταστάσεις της οδού χορήγησης Αντίδραση στο σημείο της ένεσης Διαταραχές του ανοσοποιητικού συστήματος Δύσπνοια Επιπεφυκίτιδα, Οίδημα βλεφάρου Αναπνευστική ανακοπή, Βρογχόσπασμος, Κυάνωση, Οίδημα στοματοφάρυγγα, Βήχας, Πταρμός Έμετος Κνίδωση Εξάνθημα Υπόταση Οίδημα προσώπου, Υπερίδρωση, Κνησμός, Ερύθημα Κυκλοφορική κατέρριψη, Έξαψη Αίσθημα θερμότητας, Κακουχία, Νεφρογενής Συστηματική Ίνωση Αναφυλακτοειδείς αντιδράσεις Αναφυλακτικό shock Ο καταλληλότερος MedDRA όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει μία συγκεκριμένη αντίδραση και τα συνώνυμά της καθώς και σχετικές καταστάσεις. Πρόσθετες πληροφορίες ασφάλειας: Όχι συχνά, έχουν παρατηρηθεί μικρής διάρκειας ήπιο έως μέτριο αίσθημα ψύχους, θερμότητας ή πόνου στο σημείο της ένεσης, τα οποία σχετίζονται με τη φλεβοκέντηση ή με την ένεση του σκιαγραφικού μέσου. Όταν η ένεση γίνει δίπλα στο αγγείο, το Gadovist PFS μπορεί να προκαλέσει πόνο στους γύρω ιστούς που διαρκεί έως και μερικά λεπτά. Αντιδράσεις υπερευαισθησίας (π.χ. κνίδωση, εξάνθημα, αγγειοδιαστολή) έχουν αναφερθεί ως όχι συχνές και ήταν κυρίως ήπιας έως μέτριας έντασης. Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορούν να εμφανιστούν αναφυλακτοειδείς αντιδράσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε καταπληξία. Σπάνια έχουν παρατηρηθεί καθυστερημένες αναφυλακτοειδείς αντιδράσεις (με καθυστέρηση ωρών έως και ημερών) (βλέπε παρ. 4.4). Ασθενείς με αλλεργική προδιάθεση εμφανίζουν αντιδράσεις υπερευαισθησίας συχνότερα από άλλους. 6. ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ 6.1 Κατάλογος εκδόχων Calcobutrol sodium, Τρομεταμόλη, Υδροχλωρικό οξύ, Ενέσιμο ύδωρ 6.2 Ασυμβατότητες Ελλείψει μελετών σχετικά με τη συμβατότητα, το παρόν φαρμακευτικό προϊόν δεν πρέπει να αναμειγνύεται με άλλα φαρμακευτικά προϊόντα. 6.3 Διάρκεια ζωής Διάρκεια ζωής, όπως έχει συσκευαστεί για πώληση: 3 χρόνια (προγεμισμένη σύριγγα) 2 χρόνια (πλαστικό φυσίγγιο) 6.4 Ιδιαίτερες προφυλάξεις κατά τη φύλαξη του προϊόντος Δεν υπάρχουν ιδιαίτερες προφυλάξεις κατά τη φύλαξη του προϊόντος. 6.5 Φύση και συστατικά του περιέκτη Μία προγεμισμένη σύριγγα 10 ml (γυαλί τύπου Ι) με πώμα εισχώρησης (χλωροβουτυλικό ελαστομερές) και πώμα άκρου (χλωροβουτυλικό ελαστομερές) περιέχει 5 ml, 7,5 ml, 10 ml ενέσιμου διαλύματος. Μία προγεμισμένη σύριγγα 17 ml (γυαλί τύπου Ι) με πώμα εισχώρησης (χλωροβουτυλικό ελαστομερές) και πώμα άκρου (χλωροβουτυλικό ελαστομερές) περιέχει 15 ml ενέσιμου διαλύματος. Μία προγεμισμένη σύριγγα 20 ml (γυαλί τύπου Ι) με πώμα εισχώρησης (χλωροβουτυλικό ελαστομερές) και πώμα άκρου (χλωροβουτυλικό ελαστομερές) περιέχει 20 ml ενέσιμου διαλύματος. Ένα προγεμισμένο πλαστικό φυσίγγιο 65-ml (πολυμερές κυκλο-ολεφίνης) με πώμα εισχώρησης (τύπου Ι πολυισοπρένιο, σιλικονοποιημένο με λάδι σιλικόνης), πώμα άκρου (χλωροβουτυλικό ελαστικό), σκληρός πυρήνας (πολυανθρακικό υλικό), κάλυμα ασφαλείας (πολυπροπυλένιο) και το περιστρεφόμενο περικόχλιο (πολυανθρακικό υλικό) περιέχει 15, 20 ή 30 ml ενέσιμου διαλύματος. Μεγέθη συσκευασίας: 1 και 5 προγεμισμένες σύριγγες, 1 και 5 πλαστικά φυσίγγια. Μπορεί να μη κυκλοφορούν όλες οι συσκευασίες. 6.6 Οδηγίες χρήσης και χειρισμού και απόρριψη (εάν χρειάζεται) Το Gadovist PFS που δεν χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια μιας εξέτασης πρέπει να απορρίπτεται. Κάθε διάλυμα που δεν χρησιμοποιήθηκε ή απορρίμματα πρέπει να απορρίπτονται σύμφωνα με τις τοπικές διατάξεις. 7.ΚΑΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΑΔΕΙΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ BAYER ΕΛΛΑΣ ABEE, Σωρού 18-20, ΜΑΡΟΥΣΙ, Τηλ , Τηλ. χωρίς χρέωση: ΑΡΙΘΜΟΣ(ΟΙ) ΑΔΕΙΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑ: 80290/ , ΚΥΠΡΟΣ:S ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΠΡΩΤΗΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ/ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ ΤΗΣ ΑΔΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑ: , ΚΥΠΡΟΣ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2009

8 OΔHΓIEΣ ΓIA TOYΣ ΣYΓΓPAΦEIΣ H Eλληνική Aκτινολογία, ISSN: , επίσημη έκδοση της Eλληνικής Aκτινολογικής Eταιρείας, έχει σαν στόχο την καταγραφή της επιστημονικής και ερευνητικής δραστηριότητας στους τομείς της ακτινοδιαγνωστικής και γενικότερα της δια γνωστικής απεικόνισης, της ακτινοθεραπευτικής ογκολογίας, της πυρηνικής ιατρικής και των συναφών βασικών επιστημών. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού δέχεται προς δημοσίευση: 1. Άρθρα σύνταξης: Σύντομα σχόλια και απόψεις πάνω σε επίκαιρα και αμφιλεγόμενα θέματα. Γράφονται μετά από πρόσκληση της Σύνταξης του περιοδικού. 2. Aνασκοπήσεις: Oλοκληρωμένες αναλύσεις θεμάτων για τα οποία οι απόψεις έχουν αναθεωρηθεί πρόσφατα ή υπάρχει γενικότερο ενδιαφέρον. Στις ανασκοπήσεις τονίζονται ιδιαίτερα οι σύγχρονες απόψεις. Γίνονται δεκτές ανασκοπήσεις μέχρι και από δύο συγγραφείς. 3. Eρευνητικές εργασίες: Kλινικές μελέτες και δοκιμές ή μη πειραματικές έρευνες προοπτικού ή αναδρομικού τύπου, που πραγματοποιήθηκαν με βάση ερευνητικό πρωτόκολλο. Oφείλουν να περιέχουν πρωτοδημοσιευμένα αποτελέσματα. 4. Eνδιαφέρουσες περιπτώσεις: Σύντομη αναφορά σε νέα ή πολύ σπάνια νοσήματα και σύνδρομα, σπάνιες εκδηλώσεις μιας συνήθους νόσου, νέα διαγνωστικά κριτήρια ή νέα θεραπευτική μεθόδευση, με τεκμηριωμένο αποτέλεσμα. 5. Διαγνωστικές τεχνικές: Σύντομη περιγραφή μιας νέας τεχνικής ή της τροποποίησης μιας ήδη υπάρχουσας. 6. Eπιστολές προς τη σύνταξη: Περιέχουν κρίσεις για δημοσιευμένα άρθρα, πρόδρομα αποτελέσματα εργασιών, παρατηρήσεις για ανεπιθύμητες ενέργειες φαρμάκων, κρίσεις για το περιοδικό κ.λπ. 7. Θέματα συνεχιζόμενης εκπαίδευσης: Γράφονται κατ ανάθεση. 8. Σεμινάρια, συζητήσεις στρογγυλών τραπεζών, διαλέξεις. 9. Kλινικοακτινολογική συζήτηση: Περιλαμβάνει βραχύ ιστορικό, αντιπροσωπευτικές ακτινογραφίες και σχόλιο με επίκεντρο τη διαφορική διαγνωστική προσέγγιση της περιπτώσεως. 10. Aκτινολογικές ασκήσεις: - Eρωτήσεις πολλαπλής επιλογής. - Aσκήσεις πολλαπλών εικόνων. H Eλληνική Aκτινολογία, όσον αφορά τον τρόπο γραφής των κειμένων που υποβάλλονται προς δημοσίευση, ακολουθεί τις υποδείξεις των τελευταίων οδηγιών της Διεθνούς Eπιτροπής Συντακτών Iατρικών Περιοδικών. Oι οδηγίες αυτές διασφαλίζουν την ομοιομορφία των δημοσιεύσεων, τόσο μέσα στο ίδιο το περιοδικό, όσο και με τα άλλα βιοϊατρικά περιοδικά και αναπτύσσονται στα άρθρα: International Committee of Medical Journal Editors. Uniform requirements for manuscripts submitted to biomedical journals. An Intern Med 1988, 108: και Uniform requirements for manuscripts submitted to biomedical journals. JAMA 1993, 269: Tα άρθρα θα κρίνονται για δημοσίευση με την προϋπόθεση ότι τα αποτελέσματα και το ίδιο το κείμενο δεν έχουν δημοσιευθεί ή δεν έχουν υποβληθεί νια δημοσίευση σε άλλο περιοδικό. Ωστόσο, γίνονται δεκτά προς κρίση τα ολοκληρωμένα αποτελέσματα εργασιών που έχουν δημοσιευθεί σαν πρόδρομες ανακοινώσεις. Kατά την υποβολή της εργασίας, ο συγγραφέας δηλώνει αν πρόκειται για πρώτη δημοσίευση, αν η εργασία έχει υποβληθεί για δημοσίευση σε άλλο περιοδικό ή αν έχει κατά οποιονδήποτε τρόπο δημοσιευθεί, μερικά ή ολικά. Στην τελευταία περίπτωση συνυποβάλλονται αντίγραφα του υλικού αυτού, για να εκτιμηθεί η δυνατότητα δημοσιεύσεως του νέου άρθρου. Συγγραφική ιδιότητα Kάθε συγγραφέας πρέπει να έχει συμμετάσχει ουσιαστικά στην εργασία, ώστε να μπορεί να αναλάβει την ευθύνη του περιεχομένου της. H συγγραφική ιδιότητα πληροί τρεις όρους: (α) σύλληψη της ιδέας, σχεδιασμός της μελέτης και ανάλυση των δεδομένων (β) συγγραφή ή υπεύθυνη διόρθωση του κειμένου και (γ) έγκριση του προς δημοσίευση κειμένου. Όσοι απλά συνεισφέρουν στην έρευνα αναφέρονται στις ευχαριστίες. Tο περιοδικό διατηρεί το δικαίωμα να ζητήσει αιτιολόγηση της συγγραφικής ιδιότητας. Συνιστώνται μόνο 3 συγγραφείς για ανασκόπηση, 5 για ενδιαφέρουσα περίπτωση και 8 για κλινική μελέτη. Σύνταξη των χειρογράφων H γλωσσική ομοιομορφία των άρθρων είναι επιβεβλημένη και θα πρέπει να καταβάλλεται προσπάθεια να είναι γραμμένα στη δημοτική και στο μονοτονικό σύστημα. Tα άρθρα που υποβάλλονται πρέπει να είναι δακτυλογραφημένα με διπλό διάστημα, σε λευκό χαρτί μεγέθους 210X295 mm (IS0 A4), από τη μία πλευρά των σελίδων, και με περιθώρια τουλάχιστον 3 cm από κάθε πλευρά, σε ηλεκτρική γραφομηχανή ή εκτυπωτή υψηλής απόδοσης. Όλες οι σελίδες αριθμούνται, αρχίζοντας από τη σελίδα του τίτλου, στο μέσο της κάτω πλευράς της σελίδας. Tα εξής μέρη του άρθρου οφείλουν να αρχίζουν σε ιδιαίτερη σελίδα: - η σελίδα του τίτλου - η περίληψη και οι λέξεις-κλειδιά - το κυρίως κείμενο - οι τυχόν ευχαριστίες - η αγγλική περίληψη - ο βιβλιογραφικός κατάλογος - οι πίνακες - οι υπότιτλοι των εικόνων Έκταση των άρθρων Oι ανασκοπήσεις δεν πρέπει να ξεπερνούν τις 30 δακτυλογραφημένες σελίδες. Oι ερευνητικές εργασίες πρέπει να είναι συντομότερες και να μην υπερβαίνουν τις 20 σελίδες. Oι ενδιαφέρουσες περιπτώσεις και οι διαγνωστικές τεχνικές δεν πρέπει να ξεπερνούν τις 6 σελίδες, ενώ τα γράμματα προς τη σύνταξη τις 2 σελίδες. Στον υπολογισμό περιλαμβάνονται το σύνολο των σελίδων του άρθρου και όχι μόνο το κυρίως κείμενο.

9 ORTHOPHOS XG 3D ΠΑΝΟΡΑΜΙΚΟ / ΚΕΦΑΛΟΜΕΤΡΙΚΟ ΚΑΙ CONE BEAM VOLUME 8X8X8 ΕΠΙΚΟΙΝωΝΕΙ ΜΕ ΟδΟΝΤΙΑΤΡΙΚΟ CAD / CAM GALILEOS Το μεγαλύτερο volume της αγοράς! website: Αθήνα: Φειδιππίδου 32 & Τετραπόλεως Τηλ.: Θεσσαλονίκη: Τέλλογλου 7 Τηλ.: Χανιά: Σμύρνης 59 Τηλ.: Kαλαμάτα: Παν. Καίσαρη 15 Τηλ.: åããýçóç åðéôõ ßáò T h e D e n t a l C o m p a n y

10 H σελίδα του τίτλου Στην πρώτη σελίδα αναγράφεται: (α) ο τίτλος του άρθρου, που πρέπει να είναι σαφής, κατά το δυνατόν σύντομος (μέχρι 12 λέξεις) και περιεκτικός, χωρίς συντομογραφίες, (6) τα ονόματα των συγγραφέων, στην ονομαστική, (γ) το επιστημονικό κέντρο, ίδρυμα, κλινική ή εργαστήριο από το οποίο προέρχεται η εργασία, (δ) το όνομα, η διεύθυνση και το τηλέφωνο ενός από τους συγγραφείς για επικοινωνία με τη σύνταξη, (ε) ενδεχόμενες πηγές που ενίσχυσαν οικονομικά και βοήθησαν στην πραγματοποίηση της εργασίας και (στ) αν υπάρχουν μέλη της ερευνητικής ομάδας που διαφωνούν σε βασικά σημεία της εργασίας. Eλληνική περίληψη και λέξεις-κλειδιά H δεύτερη σελίδα περιέχει την περίληψη στην ελληνική. Συνήθως συντάσσεται σε τρίτο πρόσωπο, είναι περιεκτική και συνοδεύει απαραίτητα όλες τις εργασίες. Περίληψη 60 λέξεων ή λιγότερο, οφείλει να συνοδεύει τις ενδιαφέρουσες περιπτώσεις και τις διαγνωστικές τεχνικές. Σε αυτή συνοψίζονται τι έγινε, τι βρέθηκε και τι συμπεραίνεται. Περίληψη 200 λέξεων ή λιγότερο οφείλει να συνοδεύει τα υπόλοιπα άρθρα. Eιδικά για τις ερευνητικές εργασίες η περίληψη διαιρείται σε τέσσερις παραγράφους με την ακόλουθη σειρά: Σκοπός: Aναφέρεται σύντομα η υπόθεση που δοκιμάζεται και το δίλημμα που επιλύεται. Yλικό-Mέθοδος: Σύντομα και με σαφήνεια περιγράφεται τι έγινε, τι υλικό και μέθοδοι χρησιμοποιήθηκαν και πώς αυτές αναλύθηκαν. Aποτελέσματα: Περιλαμβάνει τα ευρήματα της μελέτης, που απορρέουν λογικά από τις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν και όσες περισσότερες ειδικές πληροφορίες επιτρέπει ο περιορισμένος χώρος. Δεν πρέπει να απομακρύνεται από το ειδικό αντικείμενο της μελέτης. Συμπεράσματα: Περιγράφονται με μία ή δύο προτάσεις τα συμπεράσματα που απορρέουν λογικά από τα ευρήματα της μελέτης, το μήνυμα δηλαδή που θα πρέπει να θυμόμαστε όταν τα υπόλοιπα θα έχουν ξεχαστεί. Tο κυρίως κείμενο Kάθε εργασία, ανάλογα με το σκοπό της, ανήκει σε ορισμένο τύπο άρθρου. H δομή του κυρίως κειμένου εξαρτάται από τον τύπο του άρθρου. Άρθρα μικτού τύπου θα πρέπει να αποφεύγονται. Oι ερευνητικές εργασίες συνήθως αποτελούνται από τις ακόλουθες επιμέρους ενότητες: εισαγωγή, υλικό και μέθοδος, αποτελέσματα και συζήτηση. Eισαγωγή: H εισαγωγή απαντά στο γιατί πραγματοποιήθηκε η εργασία. Γράφεται σε ενεστώτα χρόνο και δεν αναφέρεται σε αποτελέσματα ή συμπεράσματα. Yλικό και μέθοδος: Στη μεθοδολογία περιγράφεται το ερευνητικό πρωτόκολλο, οι τεχνικές που εφαρμόσθηκαν και ο τρόπος επιλογής των ασθενών, εθελοντών ή οποιουδήποτε άλλου υλικού, έμψυχου ή μη, που χρησιμοποιήθηκε. Γνωστές μεθοδολογίες, συμπεριλαμβανομένων και των στατιστικών μεθόδων, τεκμηριώνονται βιβλιογραφικά. Για μεθόδους που έχουν μεν δημοσιευθεί, αλλά δεν είναι ευρέως γνωστές, αρκεί μία περιληπτική περιγραφή, ενώ για νέες μεθοδολογίες απαιτείται εκτενέστερη ανάλυση. Aν πρόκειται για έρευνες που αφορούν ανθρώπους, είναι απαραίτητο να περιγραφούν τα μέτρα που πάρθηκαν ώστε η εργασία να είναι αδιάβλητη δεοντολογικά, σύμφωνα με τη Διακήρυξη του Eλσίνκι και τη νομοθεσία του κράτους. Aποτελέσματα: Aναλύονται τα ευρήματα της μελέτης. Παρουσιάζονται σε παρελθόντα χρόνο, με λογική σειρά και μπορούν να δίδονται με πίνακες, σχεδιαγράμματα ή αναλυτικά στο κείμενο. Tα στοιχεία των πινάκων δεν πρέπει να επαναλαμβάνονται στο κείμενο. Στατιστικές εκτιμήσεις πρέπει να συνοδεύονται από αναφορές στη στατιστική μέθοδο που χρησιμοποιήθηκε. Στις μετρήσεις χρησιμοποιούνται οι μονάδες του διεθνούς συστήματος (SI). Για λεπτομέρειες οι συγγραφείς παραπέμπονται στο περιοδικό IATPIKH 1980, 37:139. Συζήτηση: Περιγράφονται τα τελικά συμπεράσματα και οι προοπτικές που διανοίγονται με τα αποτελέσματα της μελέτης. Δεν επαναλαμβάνονται τα όσα έχουν ήδη αναφερθεί στην εισαγωγή, ενώ μπορεί να γίνει σύγκριση με τα αποτελέσματα άλλων ομοειδών εργασιών. Συνδέονται τα αποτελέσματα με τους στόχους της μελέτης, αποφεύγοντας τα αυθαίρετα συμπεράσματα. Oι ανασκοπήσεις επιτρέπεται να κεφαλοποιούνται. Tα κεφάλαια αριθμούνται με αραβικούς αριθμούς. Tα υποκεφάλαια χαρακτηρίζονται από τον αριθμό του κεφαλαίου στο οποίο ανήκουν, μία τελεία και τον αριθμό του υποκεφαλαίου (1.1, 1.2, κ.λπ.). Oι ενδιαφέρουσες περιπτώσεις περιλαμβάνουν σύντομη εισαγωγή, περιγραφή της περίπτωσης και σχόλιο. Παρόμοια δομή έχουν και οι διαγνωστικές τεχνικές. H αγγλική περίληψη H αγγλική περίληψη (summary) γράφεται σε χωριστή σελίδα. Περιλαμβάνει σχεδόν όλα όσα αναφέρονται στην ελληνική και επιπλέον, τα ονόματα των συγγραφέων με κεφαλαία γράμματα και τον τίτλο της εργασίας με μικρά. Συνοδεύει απαραίτητα όλες τις εργασίες. Bιβλιογραφία α) Oι βιβλιογραφικές παραπομπές του κειμένου αριθμούνται με αραβικούς αριθμούς, κατ αύξοντα αριθμό, ανάλογα με τη σειρά εμφανίσεως. Στο βιβλιογραφικό κατάλογο υπάρχουν μόνο οι βιβλιογραφικές παραπομπές που αναφέρονται στο κείμενο. Πριν από κάθε παραπομπή στον κατάλογο προηγείται ο αντίστοιχος αριθμός του κειμένου. Oι βιβλιογραφικές παραπομπές που αναφέρονται στους πίνακες ή στους τίτλους των εικόνων αριθμούνται με παρόμοιο τρόπο. Παρατίθενται λεπτομερώς αμέσως μετά τη λήψη του τίτλου και όχι στον τελικό κατάλογο. Σε περίπτωση αναφοράς ονομάτων συγγραφέων στο κείμενο, εφόσον είναι ξένοι, μετά το επώνυμο του πρώτου συγγραφέα ακολουθεί η συντομογραφία et al, ενώ για τους Έλληνες και συν.. Eφόσον οι συγγραφείς είναι δύο, μεταξύ των επωνύμων τοποθετείται ο σύνδεσμος &. β) Στο βιβλιογραφικό κατάλογο αναφέρονται το επώνυμο και τα αρχικά του ονόματος όλων των συγγραφέων, εφόσον

11 Εάν δεν θέλετε να ρισκάρετε την αξιοπιστία της διάγνωσης... T-MAT G/RA Film Ειδικά κατασκευασμένο φιλμ για πανοραμικές ακτινογραφίες Ορθοχρωματικό (πράσινης ευαισθησίας) ακτινογραφικό φιλμ για χρήση με ορθοχρωματικές ενισχυτικές πινακίδες όπως οι KODAK LANEX Screens Έχει διπλή φωτοευαίσθητη επίστρωση Έχει υψηλή ταχύτητα 400 Είναι μεγάλης ευαισθησίας με υψηλό δείκτη αντίθεσης (contrast) Τα φιλμ εμφανίζονται με το χέρι ή σε αυτόματα εμφανιστήρια Διατίθεται: Σε διαστάσεις 12,7 x 30,5 cm, σε πακέτο των 100 φύλλων. Κωδ Σε διαστάσεις 15 x 30 cm, σε πακέτο των 100 φύλλων. Κωδ Ektavision G Υψηλής αντίθεσης πανοραμικό φιλμ για ευκολότερη διάγνωση Low Crossover Technology - μεγαλύτερη λεπτομέρεια Ταχύτητα φιλμ μειωμένος χρόνος έκθεσης στην ακτινοβολία για τους ασθενείς Χρησιμοποιείται με τις ίδιες κασέτες με Lanex screens Διατίθεται: Σε διαστάσεις 15 x 30 cm, σε πακέτο των 50 φύλλων. Κωδ Σε διαστάσεις 20,3 x 25,4 cm, σε πακέτο των 50 φύλλων. Κωδ Τα φιλμ KODAK πρέπει να χρησιμοποιούνται με τα εμφανιστικά υγρά Kodak για να έχουν τη μέγιστη απόδοση στην απεικόνιση Υγρά για αυτόματη Διαδικασία Dental Readymatic Έτοιμα για χρήση υγρά εμφάνισης και μονιμοποίησης, για ενδοστοματικές και εξωστοματικές ακτινογραφίες. Σχεδιάστηκαν για χρήση σε μικρά αυτόματα εμφανιστήρια Δεν χρειάζονται αραίωση Αποδίδουν εξαιρετική ποιότητα εμφάνισης Διατίθενται: Dental Readymatic Developer: 2 φιάλες των 5 L. Κωδ Dental Readymatic Fixer: 2 φιάλες των 5 L. Κωδ ΓΕΝΙΚΟΣ αν τ Ι π ρ Ο Σ ω π Ο Σ Μεσογείων 348, Αγ. Παρασκευή, Αθήνα Τηλ: , Fax: info@vitsaropoulos.gr,

12 οι συγγραφείς δεν είναι περισσότεροι από έξι (όταν είναι περισσότεροι αναφέρονται οι τρεις πρώτοι και ακολουθεί η ένδειξη et al ). Aκολουθεί ο τίτλος του άρθρου, η συντομογραφία του ονόματος του περιοδικού, το έτος, ο τόμος, η πρώτη και η τελευταία σελίδα της δημοσίευσης. Oι συντμήσεις των τίτλων των περιοδικών περιέχονται στην ετήσια έκδοση της National liabrary of Medicine των HΠA, List of Journals Indexed in Index medicus, δημοσιεύονται δε κάθε χρόνο στο τεύχος του Iανουαρίου του Index medicus. Όταν πρόκειται για βιβλία και μονογραφίες, μετά τον τίτλο ακολουθούν η πόλη, ο εκδοτικός οίκος, το έτος εκδόσεως και οι σελίδες. Άρθρα που δεν έχουν ακόμη δημοσιευθεί, αλλά έχουν γίνει δεκτά για δημοσίευση μπορούν να χρησιμοποιηθούν βιβλιογραφικά. Στις περιπτώσεις αυτές, μετά την παράθεση του τίτλου του περιοδικού, σημειώνεται η ένδειξη υπό δημοσίευση. Aντίθετα, η αναφορά σε προσωπικές επικοινωνίες, περιλήψεις (abstracts) και αδημοσίευτες παρατηρήσεις πρέπει να αποφεύγονται. Aκολουθούν μερικά παραδείγματα ορθού τρόπου γραφής των βιβλιογραφικών παραπομπών: Άρθρο σε περιοδικό - Vogelzang RL, Gore RM, Neiman HL, Smith SJ, Deschler TW, Vria RF. Inferior vena cava CT pseudothrombus produced by rapid arm - vein contrast infusion. AJR 1985; 144: Hull R, Hirsh J, Sackett DL, et al. Clinical validity of a negative venogram in patients with clinically suspected venous thrombosis. Circulation 1981; 64: Bιβλίο - Kadir S. Diagnostic Angiography. Philadelphia: W.B, Saunders Company, 1986; Kεφάλαιο βιβλίου - Morris TW. Intravascular contrast media and their propeties. In: Scukas J, ed. Radiographic Contrast Agents. Rockville, Maryland: Aspen Publishers, Inc. 1989; O αριθμός των παραπομπών υπόκειται και αυτός σε ορισμένους περιορισμούς: στα άρθρα ανασκόπησης δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 120, στις ερευνητικές εργασίες τις 35, στα άρθρα σύνταξης, ενδιαφέρουσες περιπτώσεις, διαγνωστικές τεχνικές τις 10, ενώ στα γράμματα προς τη σύνταξη τις 5. Πίνακες Oι πίνακες δακτυλογραφούνται με διπλό διάστημα, σε χωριστή σελίδα. Aριθμούνται με τη σειρά που εμφανίζονται στο κείμενο, με αραβικούς αριθμούς. O τίτλος τους να είναι σύντομος και περιεκτικός, ώστε για την κατανόηση τους να μην είναι απαραίτητη η αναφορά του αναγνώστη στο κείμενο. Kάθε στήλη φέρει τη δική της σύντομη επικεφαλίδα. Oι επεξηγήσεις των συντμήσεων, συμπεριλαμβανομένων των στατιστικών συμβόλων, καθώς και οι λοιπές διευκρινίσεις παρατίθενται υπό μορφή υποσημειώσεων. Aποφεύγονται οι κάθετες διαγραμμίσεις και χρησιμοποιούνται μόνο οριζόντιες, εφόσον είναι τελείως απαραίτητες. Eικόνες Σαν εικόνες χαρακτηρίζονται τα σχήματα, τα διαγράμματα, τα ιστογράμματα και οι φωτογραφίες. Yποβάλλεται μόνο ο τελείως απαραίτητος αριθμός εικόνων. Oι τίτλοι τους δακτυλογραφούνται με διπλό διάστημα, σε χωριστή σελίδα. Aριθμούνται με αραβικούς αριθμούς, ανάλογα με τη σειρά που εμφανίζονται στο κείμενο. Tα σχήματα πρέπει να είναι σχεδιασμένα με σινική μελάνη, οι δε φωτογραφίες τυπώνονται σε ασπρόμαυρο στιλπνό χαρτί, διαστάσεων 127X173 mm. Oι φωτογραφίες, αλλά και τα βέλη και οι δείκτες που φέρουν πρέπει να είναι καθαρά, ομοιόμορφα και κατάλληλου μεγέθους, ώστε σε περίπτωση σμίκρυνσης να παραμείνουν ευανάγνωστα. Στοιχεία από γραφομηχανή ή γραμμένα με το χέρι στις εικόνες δεν γίνονται δεκτά. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να φαίνονται τα ονόματα των ασθενών και εφόσον χρησιμοποιηθούν φωτογραφίες τους, δεν πρέπει να αναγνωρίζεται το πρόσωπο τους. Στην αντίθετη περίπτωση, επιβάλλεται έγγραφη συγκατάθεση του ασθενούς, για τη δημοσίευση της φωτογραφίας. Στο πίσω μέρος των εικόνων, επάνω και δεξιά, τοποθετείται μικρό αυτοκόλλητο όπου σημειώνεται ο αριθμός της εικόνας, το όνομα του πρώτου συγγραφέα και ένα βέλος που υποδεικνύει το επάνω μέρος της. Προκειμένου για έγχρωμες εικόνες θα πρέπει να αποστέλλονται και οι αντίστοιχες διαφάνειες. Tο κόστος εκτύπωσης έγχρωμων εικόνων βαρύνει αποκλειστικά τους συγγραφείς. Yποβολή χειρογράφου Tο δακτυλογραφημένο κείμενο (σε ηλεκτρονική μορφή -δισκέτα ή CD ROM) οι πίνακες και οι εικόνες που το συνοδεύουν αποστέλλονται σε ΔYO πλήρη αντίγραφα, σε φάκελο από χοντρό χαρτί, εσώκλειστα μέσα σε σκληρό χαρτόνι για να μη διπλωθούν. Oι φωτογραφίες και οι διαφάνειες τοποθετούνται σε χωριστό μικρότερο σκληρό φάκελο. Tα χειρόγραφα αποστέλλονται στη διεύθυνση: Περιοδικό EΛΛHNIKH AKTINOΛOΓIA Π. Kυριακού 21, Aθήνα συνοδευόμενα από επιστολή υπογεγραμμένη από όλους τους συγγραφείς, που περιλαμβάνει δήλωση ότι τα χειρόγραφα έχουν μελετηθεί και εγκριθεί από τους υπογράφοντες, καθώς και από γραπτή άδεια δημοσίευσης τυχόν ήδη δημοσιευμένου υλικού. H σειρά υποβολής καθορίζει την προτεραιότητα δημοσίευσης ανάμεσα σε ομοειδείς εργασίες. Kάθε εργασία κρίνεται ανεξάρτητα από δύο κριτές, ειδικούς στο πεδίο του οποίου άπτεται, που προτείνουν την αποδοχή (με ή χωρίς τροποποιήσεις) ή την απόρριψη της. Oι συγγραφείς είναι υποχρεωμένοι εφόσον τους ζητηθεί, σε διόρθωση των τυπογραφικών δοκιμίων, κατά την οποία δεν επιτρέπονται προσθήκες, παρά μόνο διορθώσεις τυπογραφικών λαθών. H δαπάνη των ανατύπων, η οποία καθορίζεται από το τυπογραφείο, βαρύνει τους συγγραφείς και παραγγέλλονται έγκαιρα απευθείας στον εκδότη. Tα δημοσιευμένα άρθρα αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία της Eλληνικής Aκτινολογίας. Δεν επιτρέπονται η αναδημοσίευση τους χωρίς τη γραπτή άδεια του Διευθυντή Σύνταξης. Κείμενα δημοσιευμένα ή μη, καθώς και σχήματα, φωτογραφίες, διαφάνειες και CD που υποβάλλονται προς δημοσίευση, δεν επιστρέφονται.

13 H Παθολογία του άνω άκρου στους Μουσικούς ΙωΑννηΣ ΙγνΑτΙΑδηΣ Πρωταρχικός στόχος αυτού του βιβλίου είναι η κάλυψη του κενού πληροφόρησης που υπάρχει γι' αυτό το θέμα, η καταγραφή, η καταχώρηση και η παρουσίαση κλινικών, επιδημιολογικών και στατιστικών δεδομένων που αφορούν στα προβλήματα των μουσικών, τη θεραπεία και την πρόληψή τους. Επόμενος στόχος, αν όχι και παράλληλος, είναι η ευαισθητοποίηση και στράτευση ιατρών διαφόρων ειδικοτήτων, με απώτερο σκοπό την ίδρυση ειδικών κέντρων αντιμετώπισης των προβλημάτων των μουσικών στη χώρα μας. Ας μην ξεχνάμε πως μουσικός με λιγότερα προβλήματα δίνει καλύτερη και περισσότερη "μουσική ικανοποίηση" στο ακροατήριό του, στους γύρω του. Έπειτα, νομίζω πως όλοι θα θέλαμε να αποφύγουμε τη δυσάρεστη ένδειξη, γραμμένη πάνω στις θήκες των μουσικών οργάνων: "ΠΡΟΣΟΧΗ, βλάπτει σοβαρά την υγεία". ΗΛΙΑΣ ΣΑΚΑΛΑΚ, Μουσικός 20

14 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2012 ΤΟΜΟΣ 43 ΤΕΥΧΟΣ 1 Απεικόνιση ΘώρΑκόσ Ανατομία και ογκόμορφες βλάβες του θύμου αδένα. Απεικονιστική διερεύνηση 79 περιστατικών και ανασκόπηση της βιβλιογραφίας. Φ. Τζίκος, Σ. Περβανά, Ε. Παζαρλή, Ι. Δαυίδης, Χ. Μασκαλίδης, Π. Μασμανίδης, Ρ. Βέκιου, Α. Μπιντούδη, Δ. Κωνσταντίνου...17 Απεικονιστικά ευρήματα κατιούσας νεκρωτικής μεσοθωρακίτιδας. Παρουσίαση ενδιαφέροντος περιστατικού. Μ. Χατζηϊωάννου, Α. Φαχουρίδη, Μ. Γαργουλάκη, Χ. Στρούμπος, Γ. Παναγιωτάκης, Λ. Τριανταφύλλου...45 Απεικόνιση κόιλιασ Απεικονιστική συμπεριφορά των αιματωμάτων του περινεφρικού χώρου μη ιατρογενούς αιτιολογίας. Ε. Σκουρτανιώτη, Ν. Κοτζιαμάνη, Β. Κυριάκου, Α. Άγριου, Δ. Κωνσταντίνου, Α. Μπιντούδη, Γ. Ροδοκαλάκης, Ν. Βαχτσεβάνος, Ι. Δαϋίδης...49 Ακτινομυκητίαση κοιλιακής και πυελικής χώρας. Απεικονιστική διερεύνηση με την Αξονική Τομογραφία. Μ. Γιαννίλα, Α. Λιανού, Δ. Φαγκρέζος, Π. Μανιάτης, Ι. Παπαηλιού, Χ. Τριαντοπούλου...59 Ιός του Δυτικού Νείλου στον παιδιατρικό πληθυσμό. Παρουσίαση ενδιαφέροντος περιστατικού και σύνοψη απεικονιστικών ευρημάτων. Θ.N Σπυριδόπουλος, Θ. Ζαχαρή, Ν. Ευλογιάς...66 επεμβατικη ΑκτινόλόγιΑ Θεραπεία ενδαρθρικού οστεοειδούς οστεώματος με την μέθοδο του θερμοκαυτηριασμού υπό την καθοδήγηση του Αξονικού Τομογράφου. Ν. Νταγιαντάς, Η. Γερούκης, Γ. Δασκαλογιαννάκης, Δ. Τζώρτζης, Κ. Κοκκίνης...70 ΥπερηχότόμόγρΑφιΑ Συμβολή της εγχρώμου Doppler υπερηχοτομογραφίας στη διάγνωση των ανευρυσμάτων της ιγνυακής αρτηρίας. Ε.Σ. Αντύπα, Χ. Ζωγράφου, Ι. Ιωαννίδης, Γ. Καρύδας, Α. Τσικκίνη, Μ. Τσουρούλας πρόσεχη ΑκτινόλόγικΑ συνεδρια... 85

15 non - IOnIc xray contrast medium f.d.a. approved PResenTATIOns & concentration OPTIRAY ml 100ml OPTIRAY ml 100ml 200ml OPTIRAY ml 100ml 200ml Excellent Excellent Diagnostic Diagnostic Contrast Contrast High Clinical High Clinical Safety Safety and Tolerability and Tolerability The Best The Cost-Effectiveness Best Cost-Effectiveness Eισαγωγή - Εξαγωγή & Εμπορία Ιατρικών Μηχανημάτων & Υλικών ΚΕΝΤΡΙΚΟ: Δαβάκη Αθήνα Tηλ.: Fax: ΚΕΝΤΡΙΚΟ: Δαβάκη Αθήνα Tηλ.: Fax: ΘΕΣ/ΝΙΚΗ: Κλεάνθους 5 & Παπαναστασίου Θεσ/νίκη Tηλ.: Fax: ΘΕΣ/ΝΙΚΗ: Κλεάνθους 5 & Παπαναστασίου Θεσ/νίκη Tηλ.: Fax: ΠΑΤΡΑ: Β. Κορνάρου Πάτρα Tηλ.: Fax: ΠΑΤΡΑ: Β. Κορνάρου Πάτρα Tηλ.: Fax: info@alfamedi.gr, website: info@alfamedi.gr, website:

16 Hellenic Radiology JANUARY - MARCH 2012 VOL. 43 No 1 CONTENTS Thorax ImagIng Anatomy and tumor-like lesions of the thymus gland. Imaging findings in 79 patients and review of the literature. Tzikos F, Pervana S, Pazarli E, Davidis I, Maskalidis CH, Masmanidis P, Vekiou R, Bintoudi A, Konstantinou D...17 Imaging findings of descending necrotizing mediastinitis. Presentation of an interesting case. Chatziioannou M, Fachouridi A, Gargoulaki M, Stroumpos C, Panagiotakis G, Triantafyllou L...45 abdomen ImagIng Imaging evaluation of non-iatrogenic perirenal hematomas. Skourtanioti E, Kotziamani N, Kiriakou B, Agriou A, Konstantinou D, Bintoudi A, Rodokalakis G, Vachtsevanos N, Davidis I...49 Abdominopelvic actinomycosis. CT imaging findings. M. Giannila, A. Lianou, D. Fagrezoz, P. Maniatis, I. Papailiou, C. Triantopoulou...59 West Nile virus among pediatric population: Case report presentation and review of imaging findings. Spyridopoulos T.N, Zachari T, Evlogias N...66 InTervenTIonal radiology Τherapeutic ablation of intra - articular osteoid osteoma under CT guidance Ntagiantas N, Geroukis I, Daskalogiannakis G, Tzortzis D, Kokkinis C UlTrasonography Value of color Doppler ultrasonography (CDU) in the diagnosis of popliteal aneurysms. A comparison with digital subtraction angiography (DSA). Antypa E.S, Zografou X, Ioannidis Ι, Karidas G, Tsikkini A, Tsouroulas Μ...77 next radiological congresses

17 Βιβλιοπαρουσίαση Γιατρέ μου! Δεν είμαι καλά Dr Eυγενία Ηλιοπούλου Πλαστικός Χειρουργός, Διευθ. Κλινικής Πλαστικής Xειρουργικής και Εγκαυμάτων, ΓΝΑ ΚΑΤ Η Dr Ευγενία Ηλιοπούλου παραθέτει με γλαφυρές διηγήσεις την σύγχρονη πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν οι ιατροί στα δημόσια νοσοκομεία, αλλά και κατά την ιδιωτική άσκηση του ιατρικού επαγγέλματός τους. Περιγράφει την αντιμετώπιση των ασθενών, τις ανησυχίες και τα παράπονά τους, τις διαμάχες μεταξύ συναδέλφων - ιατρών, αλλά και τη συσπείρωσή τους απέναντι στις σύγχρονες, νέες προκλήσεις της επικαιρότητας. Με τρόπο σκωπτικό, έντονο, κωμικοτραγικό, αλλά και με μοναδική αμεσότητα και ευαισθησία η συγγραφέας, παρουσιάζοντας μικρές ιστορίες της καθημερινότητας, μυεί τον αναγνώστη στην πολυδιάστατη εικόνα της ελληνικής ιατρικής πραγματικότητας και στα προβλήματα της υ- γειονομικής περίθαλψης. Πρόκειται για ένα βιβλίο ρεαλιστικό και επίκαιρο, ένα σύγγραμμα πλούσιο σε εικόνες, συναισθήματα και διηγήσεις που αποτυπώνουν το εργασιακό κλίμα στα δημόσια και ιδιωτικά νοσηλευτικά ιδρύματα, την καθημερινότητα στον χώρο εργασίας ενός ιατρού, την εικόνα που οι ιατροί προβάλλουν και την εντύπωση που αυτή δημιουργεί στον ασθενή και στην ελληνική κοινωνία. Ένα βιβλίο με έντονο προβληματισμό, αλλά και μύχια αισιοδοξία. Εκδόσεις ΚΑΥΚΑΣ Μεσογείων 215, Αθήνα Τηλ.: , Fax: kafkas@otenet.gr

18

19 17 ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΘΩΡΑΚΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΑ Τόμος 43, (1):17-44, 2012 Aνατομία και ογκόμορφες βλάβες του θύμου αδένα. Απεικονιστική μελέτη 79 περιστατικών και ανασκόπηση της βιβλιογραφίας Φ. Τζίκος 1, Σ. Περβανά 2, Ε. Παζαρλή 2, Ι. Δαυίδης 1, Χ. Μασκαλίδης 1, Π. Μασμανίδης 1, Ρ. Βέκιου 1, Α. Μπιντούδη 1, Δ. Κωνσταντίνου 1 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η αξιολόγηση των απεικονιστικών εξετάσεων του θύμου συχνά αποτελεί πρόκληση ακόμη και για τον έμπειρο ακτινοδιαγνώστη. Ο θύμος εμφανίζει μεγάλη ποικιλία στο μέγεθος και το σχήμα του, δύο στοιχεία που μεταβάλλονται τόσο σε σχέση με την ηλικία όσο και με την ανάπτυξη υποκείμενης παθολογίας. Επιπλέον, ο θύμος αποτελεί θέση εντόπισης μιας πλειάδας ογκόμορφων βλαβών, καλοήθων και κακοήθων, με ιδιαίτερα απεικονιστικά χαρακτηριστικά, τις οποίες ο ακτινοδιαγνώστης καλείται να διαφοροδιαγνώσει με απώτερο σκοπό την επιλογή της καταλληλότερης θεραπευτικής αντιμετώπισης. Σκοπός αυτής της μελέτης είναι η παρουσίαση της φυσιολογικής ανατομίας και των παραλλαγών του θύμου, αλλά και των μεταβολών που υφίσταται κατά τη διαδικασία ανάπτυξης και υποστροφής του. Επίσης, η περιγραφή των απεικονιστικών ευρημάτων των βλαβών του θύμου σε συνδυασμό με μία συνοπτική παρουσίαση των σύγχρονων απόψεων σχετικά 1 Ακτινολογικό εργαστήριο Γ.Ν.Παπαγεωργίου, Θεσσαλονίκη 2 Παθολογοανατομικό εργαστήριο Γ.Ν.Παπαγεωργίου, Θεσσαλονίκη με την ταξινόμηση, την κλινική εικόνα και τη θεραπεία. Η μελέτη μας βασίστηκε σε μία σειρά 79 περιστατικών με βλάβες του θύμου. Σε όλα τα περιστατικά τα οποία διερευνήσαμε απεικονιστικά υπήρξε ιστολογική τεκμηρίωση και σε 70 από αυτά παρακολούθηση της μετέπειτα κλινικής τους πορείας. Λέξεις-κλειδιά: Θύμος, πρόσθιο μεσοθωράκιο, θύμωμα. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ιστορία του θύμου αδένα ξεκινά περισσότερα από 2000 χρόνια πριν. Η ονομασία «θύμος» αποδίδεται στον Έλληνα ανατόμο Ρούφο τον Εφέσιο (περίπου 100μ.X.), ο οποίος με τη σειρά του απέδιδε την ανακάλυψη του θύμου στους Αιγυπτίους. Η ονομασία αυτή σχετίζεται με την ομοιότητα της δομής του αδένα με τα άνθη του θυμαριού. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, ωστόσο, η ετυμολογία του όρου προέρχεται από την επίσης ελληνική λέξη «θυμός θυμικό» με την έννοια της «ψυχής» ή «πνεύματος», καθώς οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν τον θύμο ως την έδρα της ανθρώπινης ψυχής 1. Στην πορεία του χρόνου πολλοί γιατροί και

20 18 Ελληνική Ακτινολογία, Τόμος 43, Τεύχος 1, 2012 Εικόνα 1. Απεικόνιση του φυσιολογικού θύμου με την αξονική τομογραφία, αναλόγως της ηλικίας. (Α)αγόρι 2 ½ ετών. Αυξημένες διαστάσεις, αμφίκυρτα όρια. (Β)άνδρας 24 ετών. Ο θύμος τείνει να αποκτήσει τριγωνικό σχήμα. Παρά τη λιπώδη υποστροφή, διακρίνονται νησίδες παραμονής αδενικών στοιχείων. (Γ) άνδρας 46 ετών. Μικρό μέγεθος και τριγωνικό σχήμα. (Δ) άνδρας 75 ετών. Πλήρης λιπώδης υποστροφή του θύμου. Δεν διακρίνονται τα όρια μεταξύ αδένα και μεσοθωρακικού λίπους. ανατόμοι ασχολήθηκαν με την ανατομία, τη φυσιολογία και κυρίως το ρόλο που ο θύμος παίζει στο ανθρώπινο σώμα, τα αποτελέσματα όμως ήταν μάλλον ανεπαρκή, καθώς μέχρι σχετικά πρόσφατα ο θύμος αποτελούσε ένα μυστήριο για την επιστημονική κοινότητα. Το γεγονός αυτό είχε στο παρελθόν τραγικά αποτελέσματα, όπως για παράδειγμα την αναίτια υποβολή χιλιάδων παιδιών σε θεραπεία ακτινοβόλησης λόγω αμφιλεγόμενων ασθενειών προερχόμενων από τον αδένα, όπως το θυμικό άσθμα ή η θυμικολεμφική ιδιοσυστασία (status thymicolymphaticus) 2,3. Στις μέρες μας η φυσιολογία και η παθολογία του θύμου έχουν διερευνηθεί σε μεγάλο βαθμό, με την ανάδειξή του σε κυρίαρχο όργανο του λεμφικού συστήματος. Ο θύμος αποτελεί τη θέση τελικής διαφοροποίησης και ωρίμανσης των Τ-λεμφοκυττάρων 4. Κατά την πορεία αυτής της διεργασίας τα λεμφοκύτταρα υφίστανται πολυάριθμες μιτώσεις, ενώ απομακρύνονται τα κύτταρα που είτε δεν αντιδρούν σε αντιγόνα είτε αντιδρούν με αντιγόνα που προέρχονται από τον ίδιο το οργανισμό (αυτοαντιγόνα). Τα λεμφοκύτταρα τα οποία παραμένουν είναι αυτά τα οποία αντιδρούν σε εξωγενή αντιγονικό ερεθισμό. Επιπλέον, ο αδένας παράγει πρωτεϊνικούς παράγοντες που διεγείρουν την διαδικασία ωρίμανσης των Τ λεμφοκυττάρων, όπως η θυμοσίνη-α, η θυμοποιητίνη και ο θυμικός χυμικός παράγοντας. Ο ρόλος του θύμου στη λειτουργία των ανοσολογικών μηχανισμών του οργανισμού είναι εξαιρετικά σημαντικός, ιδιαίτερα κατά την παιδική ηλικία 4. Ασθενείς με αγενεσία, απλασία ή υποπλασία του θύμου, όπως για παράδειγμα στο σύνδρομο Di George, πάσχουν από βαριά ανοσοανεπάρκεια και συχνά καταλήγουν από λοιμώξεις 2. Μετά την εφηβεία