ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΒΑ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. «Στρατηγικές Διεθνοποίησης

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΒΑ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων» Επιμέλεια: Διαμάντης Θωμάς (Α.Μ. 202) Επιβλέπων Καθηγητής: Λεωνίδας Μαρούδας Συνεπιβλέποντες: Γεώργιος Ανδρουλάκης Παναγιώτης Πολυχρονίου ΜΑΡΤΙΟΣ, 2013

2 Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 2

3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η ελληνική κατασκευαστική αγορά έχει γίνει πολύ ανταγωνιστική και τα περιθώρια κέρδους λιγοστεύουν όλο και περισσότερο. Αυτοί είναι μερικοί από τους λόγους που ενθάρρυναν τις ελληνικές κατασκευαστικές εταιρείες να αναζητήσουν περαιτέρω ευκαιρίες σε νέες αγορές. Ως εκ τούτου, οι περισσότεροι από τους επενδυτές προσπαθούν να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους, μεταβαίνοντας στο εξωτερικό, για να αναζητήσουν καλύτερες προοπτικές για την εταιρεία. Επιπλέον, αυξάνουν το μερίδιο αγοράς στον τομέα των κατασκευών και αποκτούν ανταγωνιστικά πλεονέκτημα σε σχέση με τους ανταγωνιστές τους. Ο πρωταρχικός στόχος αυτής της διπλωματικής εργασίας είναι να κατανοήσουμε τη συμπεριφορά των ελληνικών κατασκευαστικών εταιρειών όταν επεκτείνονται σε νέες αγορές καθώς και την επιλογή της μορφής εισόδου που υιοθετούν. Επιπλέον, αυτή η μελέτη ερευνά τους παράγοντες που οδηγούν τις ελληνικές κατασκευαστικές εταιρείες στη διεθνή δραστηριότητα. Οι στόχοι της έρευνας με σκοπό την εξεύρεση απαντήσεων στα ερωτήματα της μελέτης, είναι οι ακόλουθοι: α) Η ανάλυση των κινήτρων που οδηγούν τις ελληνικές κατασκευαστικές να εισέλθουν σε νέες αγορές. β) Η αξιολόγηση των παραγόντων που λαμβάνουν υπόψη όταν επιλέγουν την νέα αγορά στόχο. γ) Ο προσδιορισμός των επιλογών της μορφής εισόδου σε νέες αγορές των ελληνικών κατασκευαστικών εταιρειών. δ) Η διερεύνηση της στρατηγικής ανάπτυξης που υιοθετούν όταν εισέρχονται σε νέες αγορές. Τα πρωτογενή στοιχεία για την διερεύνηση των ερωτημάτων της μελέτης, αντλήθηκαν από τη χορήγηση ερωτηματολογίου στις ελληνικές διεθνοποιημένες κατασκευαστικές επιχειρήσεις. Στη συνέχεια κωδικοποιήθηκαν και ακολούθησε η επεξεργασία τους με το στατιστικό πακέτο SPSS Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 3

4 Τα ευρήματα της έρευνας μπορούν πλέον να τα χρησιμοποιήσουν οι ελληνικές κατασκευαστικές επιχειρήσεις, οι οποίες είναι πρόθυμες να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους σε νέες αγορές, κατά την χάραξη της στρατηγικής διεθνοποίησης τους. Επιπρόσθετα, θα μπορούσε η παρούσα έρευνα να συνεχιστεί με πεδίο εφαρμογής μία ευρύτερη αγορά όπως αυτή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 4

5 ABSTRACT The Greek construction market has become very competitive and profit margins are dropping off more and more. These are some of the reasons that encouraged the Greek construction companies to seek further opportunities in new markets. Therefore, most of the investors are trying to expand their business, going abroad in search of better prospects for the company. Moreover, they increase their market share in the construction sector and gain competitive advantage over their competitors. The primary objective of this research is to understand the behavior of the Greek construction companies when expanding into new markets as well as the choice of entry mode they adopt. In addition, this study investigates the factors leading Greek construction companies in international business. The objectives of the research aimed at finding answers to the questions of the study are: a) Analysis of the motives that lead Greek construction companies to enter new markets. b) Evaluation of the factors that they take into consideration when choosing a new target market. c) The determination of the entry modes they choose to enter new markets. d) Investigation of the development strategy that they adopted when entering new markets. The primary data for investigating questions of the study were obtained from a questionnaire answered by the Greek internationalized construction firms. Then coded and followed by treatment with the statistical package SPSS The Greek construction companies, which are eager to expand their business into new markets, are able to use the research findings when they formulate their internationalization strategy. Additionally, this research could be continued with a broader scope market like the European Union. Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 5

6 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΙΝΑΚΩΝ... 8 ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ... 9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο Ελληνικός Κατασκευαστικός Κλάδος Αντικείμενο και Σημαντικότητα Μελέτης Δομή Μελέτης ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡAΦΙΑΣ Δομή του Διεθνούς Κατασκευαστικού Κλάδου, Τάσεις και Μέλλον Διεθνοποίηση του Κατασκευαστικού Κλάδου Διεθνοποίηση του Ελληνικού Κατασκευαστικού Κλάδου Κίνητρα Διεθνοποίησης Μορφές Εισόδου Θυγατρική Μονάδα Κοινοπραξίες Στρατηγικές Συμμαχίες Εξαγορές Επιλογή Αγοράς Στρατηγική Ανάπτυξης Ολοκλήρωση Διαφοροποίηση Δραστηριοτήτων Συγκέντρωση Διείσδυση Αγοράς Ανάπτυξη Αγοράς ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΜΕΘΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ Εισαγωγή Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 6

7 3.2 Στάδια Δειγματοληψίας Πληθυσμός Μέθοδος δειγματοληψίας Μέγεθος δείγματος Σχεδιασμός, Κατασκευή και Χορήγηση Ερωτηματολογίου ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Ανάλυση Γενικών Χαρακτηριστικών Δείγματος Ανάλυση Κίνητρων Διεθνοποίησης Αξιολόγηση Παραμέτρων Επιλογής Αγοράς Παράμετροι Χώρας Στόχου Παράμετροι Επιχείρησης Παράμετροι Έργου Ομαδοποίηση Παραμέτρων Ανάλυση Μορφής Εισόδου Ανάλυση Στρατηγικής Ανάπτυξης ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 7

8 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1 : Ιδιότητα ερωτώμενων Πίνακας 2 : Έτη λειτουργίας 45 Πίνακας 3: Αριθμός Εργαζομένων Πίνακας 4: Κατηγορίες έργων Πίνακας 5 : Έτη Διεθνούς Δράσης Πίνακας 6: Χώρες Διεθνούς Δράσης Πίνακας 7 : Γεωγραφικές Περιοχές δράσης Πίνακας 8 : Μορφές Εισόδου σε Νέες Αγορές Πίνακας 9 : Στρατηγικές Ανάπτυξης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 8

9 ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σχήμα 1: Τριμηνιαίος Δείκτης Παραγωγής στις Κατασκευές & Κινητός Μέσος Όρος 3 μηνών Σχήμα 2: Διαδικασία Λήψης Απόφασης Εισόδου σε Νέες Αγορές (Πηγή: Han 1999) Σχήμα 3: Διαδικασία Αξιολόγησης Έργου (Πηγή: Messner 1994) Σχήμα 4: Αξιολόγηση Κινήτρου «Επιδίωξη υψηλότερων κερδών και πωλήσεων» Σχήμα 5: Αξιολόγηση Κινήτρου «Πρόσβαση σε μια μεγαλύτερη αγορά» Σχήμα 6: Αξιολόγηση Κινήτρου «Επίτευξη Οικονομιών Κλίμακας» Σχήμα 7: Αξιολόγηση Κινήτρου «Φορολογικές Ελαφρύνσεις- απαλλαγές» Σχήμα 8: Αξιολόγηση Κινήτρου «Αυξημένος Ανταγωνισμός στις Υπάρχουσες Αγορές» Σχήμα 9: Αξιολόγηση Κινήτρου «Κορεσμός ή Απουσία Ζήτησης στην Εγχώρια Αγορά» Σχήμα 10: Αξιολόγηση Κινήτρου «Πλεονάζουσα Παραγωγική Ικανότητα» Σχήμα 11: Αξιολόγηση Κινήτρου «Πρόσβαση σε πόρους και υποδομές με συγκριτικά χαμηλότερο κόστος» Σχήμα 12: Αξιολόγηση Κινήτρου «Παραγωγή εξειδικευμένων προϊόντων / υπηρεσιών» Σχήμα 13: Αξιολόγηση Κινήτρου «Εγγύτητα σε Διεθνείς Πελάτες» Σχήμα 14: Συγκριτική Αξιολόγηση Μέσων Όρων των Κινήτρων Διεθνοποίησης Σχήμα 15: Σημαντικότητα της Δυναμικής της Αγοράς Σχήμα 16: Σημαντικότητα της Ανταγωνιστικής Σημαντικότητας της Αγοράς.. 56 Σχήμα 17: Σημαντικότητα του Μη Προσδοκώμενου Οικονομικού Κινδύνου.. 57 Σχήμα 18: Σημαντικότητα της Δυναμικής της Αγοράς Σχήμα 19: Σημαντικότητα της Ομοιότητα της αγοράς στόχου με την εγχώρια αγορά (πολιτισμικές / θρησκευτικές) Σχήμα 20: Σημαντικότητα της Εγγύτητας της Αγοράς στόχου με την εγχώρια αγορά Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 9

10 Σχήμα 21: Σημαντικότητα της Δυναμικής της Αγοράς Σχήμα 22: Σημαντικότητα των Αναμενόμενων Δυνητικών Κερδών Σχήμα 23: Σημαντικότητα των Κυβερνητικών Αδειοδοτήσεων- Διευκολύνσεων Σχήμα 24: Σημαντικότητα του Νομικού Καθεστώτος Σχήμα 25:Συγκριτική Αξιολόγηση Μέσων Όρων των Παραμέτρων της Αγοράς Στόχου Σχήμα 26: Σημαντικότητα του Εταιρικού Στρατηγικού Προσανατολισμού Σχήμα 27: Σημαντικότητα του Επιπέδου Εταιρικής Διεθνοποίησης Σχήμα 28: Σημαντικότητα της Εμπειρίας στην Επιλογή Νέων Αγορών Σχήμα 29: Σημαντικότητα της Διεθνικής Εταιρικής Ανταγωνιστικότητας Σχήμα 30: Σημαντικότητα της Κατοχής / Πρόσβασης σε Πόρους Σχήμα 31: Συγκριτική Αξιολόγηση των Παραμέτρων της Επιχείρησης Σχήμα 32: Σημαντικότητα του Μεγέθους του Έργου Σχήμα 33: Σημαντικότητα του Τύπου του Έργου Σχήμα 34: Σημαντικότητα της Τεχνικής Πολυπλοκότητας των Έργων Σχήμα 35: Σημαντικότητα του Τύπου του Πελάτη Σχήμα 36: Σημαντικότητα της Διαθεσιμότητας Κεφαλαίων για τα Έργα Σχήμα 37: Σημαντικότητα του Τύπου των Συμβάσεων Σχήμα 38: Σημαντικότητα της Εμπειρίας της Εταιρείας σε Παρόμοια Έργα Σχήμα 39: Σημαντικότητα της Ύπαρξης Αυστηρού Περιορισμένου Χρόνου.. 72 Σχήμα 40: Σημαντικότητα της Ύπαρξης Αυστηρών Απαιτήσεων Ποιότητας.. 73 Σχήμα 41: Συγκριτική Αξιολόγηση των Παραμέτρων του Έργου Σχήμα 42: Συγκριτική Αξιολόγηση των Ομαδοποιημένων Παραμέτρων Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 10

11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Ο Ελληνικός Κατασκευαστικός Κλάδος Ο ελληνικός κατασκευαστικός κλάδος αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους κλάδους της ελληνικής οικονομίας αφού κατά μέσο όρο την περίοδο συμμετείχε κατά περίπου 7% στη διαμόρφωση του ΑΕΠ και πάνω από 8% στην συνολική απασχόληση. Ωστόσο, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία που συγκεντρώνει ο Σύνδεσμος Ανωνύμων, Περιορισμένης Ευθύνης & Προσωπικών Τεχνικών Εταιρειών (Σ.Α.Τ.Ε., 2012) η συνολική συμβολή του κλάδου, άμεση και έμμεση, υπερβαίνει το 15% του ΑΕΠ και το 17% της απασχόλησης. Παράλληλα, η συμβολή του τομέα στην ανάπτυξη της Χώρας είναι καθοριστική, λόγω των ισχυρών διασυνδέσεών του με βασικούς βιομηχανικούς και άλλους κλάδους (μεταλλουργίας, μη μεταλλικών ορυκτών, ηλεκτρολογικού υλικού, ξύλου, προϊόντων από μέταλλο, μεταφορών, εμπορίου κ.τ.λ.) και της σημαντικής αναπτυξιακής του διάστασης. Επιπρόσθετα, η κατασκευαστική βιομηχανία επιτρέπει την ανάπτυξη και των άλλων βιομηχανιών μέσω του ρόλου της ως θεμελιώδες δομικό στοιχείο της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης της χώρας. Εκπαιδευτικά ιδρύματα, κυβερνητικά γραφεία, τουριστικά αξιοθέατα, υποδομές μεταφορών (αεροδρόμια, λιμάνια, δρόμοι), κατοικία, εμπορική ιδιοκτησία - όλα τα βασικά στοιχεία μιας υγιούς, λειτουργικής οικονομίας, πρέπει να κατασκευάζονται και να συντηρούνται από τον κλάδο των κατασκευών. Εκτός των ανωτέρω ο κατασκευαστικός κλάδος επηρεάζει τον οικονομικό κύκλο και μέσω της κατανάλωσης, διότι οι τιμές των κατασκευών επιδρούν στον πλούτο και την ψυχολογία των νοικοκυριών ενισχύοντας ή μειώνοντας την καταναλωτική ροπή τους. Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 11

12 Τα έργα θα μπορούσαν να κατηγοριοποιηθούν ως παρακάτω: α) Οικοδομικά Έργα: Περιλαμβάνεται το σύνολο των κτιριακών έργων, δηλαδή ανέγερση κατοικιών, νοσοκομείων, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, κτιρίων γραφείων, καταστημάτων κ.α. β) Έργα Οδοποιίας: Περιλαμβάνεται το σύνολο των έργων διάνοιξης, διαμόρφωσης και κατασκευής δρόμων, γεφυρών, σηράγγων κ.α. γ) Σιδηροδρομικά Έργα: Νοούνται ως όλες οι απαιτητές εργασίες για την κατασκευή σιδηροδρομικών δικτύων. δ) Υδραυλικά Έργα: Περιλαμβάνεται το σύνολο των έργων κατασκευής δικτύων ύδρευσης, άρδευσης, αποχέτευσης κ.α. ε) Λιμενικά Έργα: Νοούνται ως όλες οι απαιτητές εργασίες για την κατασκευή λιμένων, φραγμάτων, διαμορφώσεων ακτών κ.α. στ) Ηλεκτρομηχανολογικά Έργα: Περιλαμβάνεται το σύνολο των έργων κατασκευής δικτύων ηλεκτρικού ρεύματος, τηλεπικοινωνιών κ.α. ζ) Βιομηχανικά Έργα: Νοούνται ως όλες οι απαιτητές εργασίες για την κατασκευή εργοστασίων και πάσης φύσεως βιομηχανικών κτιρίων. η) Ενεργειακά Έργα: Περιλαμβάνεται το σύνολο των έργων κατασκευής εγκαταστάσεων φωτοβολταϊκών και αιολικών πάρκων, δικτύων μεταφοράς πετρελαίου, φυσικού αερίου κ.α. θ) Περιβαλλοντικά Έργα: Νοούνται ως όλες οι απαιτητές εργασίες για την κατασκευή εγκαταστάσεων προστασίας του περιβάλλοντος, ανακύκλωσης και διαχείρισης σκουπιδιών και αποβλήτων. Ωστόσο, βάσει του δείκτη παραγωγής στις κατασκευές, τον οποίο η ΕΛΣΤΑΤ καταρτίζει από το 2000 και ανακοινώνει από τον Ιούλιο του 2006, αναδεικνύεται η διαρκής πτωτική τάση της συνολικής κατασκευαστικής δραστηριότητας, από την αρχή του 2003 ως και το 2005, με τη μείωση να φτάνει, σε ετήσιο ρυθμό, ως 50,3% (Β τρίμηνο 2005/Β τρίμηνο του 2004). Το 2006 η κατασκευαστική δραστηριότητα σταθεροποιείται σε αυτά τα, μέχρι τότε, χαμηλότερα επίπεδα δραστηριότητας της εξεταζόμενης περιόδου, ενώ από το 2007 έως και το Γ τρίμηνο του 2008, διαπιστώνεται ελαφρώς ανοδική τάση. Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 12

13 Έκτοτε η συνολική παραγωγή στις κατασκευές δοκιμάζει εκ νέου 14 αλλεπάλληλες μειώσεις (με μοναδική εξαίρεση το Γ τρίμηνο του 2011 έναντι του 2010 οπότε και η τιμή του δείκτη αυξάνεται ανεπαίσθητα κατά 1%) με αποτέλεσμα κατά το Β τρίμηνο του 2012 ο δείκτης παραγωγής στις κατασκευές να λαμβάνει την χαμηλότερη τιμή όλης της εξεταζόμενης περιόδου, 35,32, μειωμένος κατά 29,8% έναντι της αντίστοιχης τιμής του 2011, αλλά και κατά 72,5% έναντι της τιμής του Γ τριμήνου 2008 (128,47). Το γεγονός της παρατεταμένης ύφεσης στον κλάδο που αναδεικνύεται από την συνεχόμενη και ραγδαία πτώση του δείκτη παραγωγής στις κατασκευές αποδίδεται, τόσο στις αρνητικές μεταβολές στην αγορά των ιδιωτικών έργων, όσο και σε αυτές που παρατηρούνται στον χώρο των δημοσίων έργων (Σ.Α.Τ.Ε. 2012). Σχήμα 1: Τριμηνιαίος Δείκτης Παραγωγής στις Κατασκευές & Κινητός Μέσος Όρος 3 μηνών Πηγή: ΣΑΤΕ, επεξεργασία στοιχείων ΕΛΣΤΑΤ Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 13

14 1.2 Αντικείμενο και Σημαντικότητα Μελέτης Η κατασκευαστική αγορά έχει γίνει πολύ ανταγωνιστική και τα περιθώρια κέρδους λιγοστεύουν όλο και περισσότερο. Αυτοί είναι μερικοί από τους λόγους που ενθάρρυναν τις ελληνικές κατασκευαστικές εταιρείες να αναζητήσουν περαιτέρω ευκαιρίες σε νέες αγορές. Ως εκ τούτου, οι περισσότεροι από τους επενδυτές προσπαθούν να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους, μεταβαίνοντας στο εξωτερικό, για να αναζητήσουν καλύτερες προοπτικές για την εταιρεία. Επιπλέον, αυξάνουν το μερίδιο αγοράς στον τομέα των κατασκευών και αποκτούν ανταγωνιστικά πλεονέκτημα σε σχέση με τους ανταγωνιστές τους. Ο πρωταρχικός στόχος αυτής της διπλωματικής εργασίας είναι να κατανοήσουμε τη συμπεριφορά των ελληνικών κατασκευαστικών εταιρειών όταν επεκτείνονται σε νέες αγορές καθώς και την επιλογή της μορφής εισόδου που υιοθετούν. Επιπλέον, αυτή η μελέτη ερευνά τους παράγοντες που οδηγούν τις ελληνικές κατασκευαστικές εταιρείες στη διεθνή δραστηριότητα. Οι στόχοι της έρευνας με σκοπό την εξεύρεση απαντήσεων στα ερωτήματα της μελέτης, είναι οι ακόλουθοι: α) Η ανάλυση των κινήτρων που οδηγούν τις ελληνικές κατασκευαστικές να εισέλθουν σε νέες αγορές. β) Η αξιολόγηση των παραγόντων που λαμβάνουν υπόψη όταν επιλέγουν την νέα αγορά στόχο γ) Ο προσδιορισμός των επιλογών της μορφής εισόδου σε νέες αγορές των ελληνικών κατασκευαστικών εταιρειών. δ) Η διερεύνηση της στρατηγικής ανάπτυξης που υιοθετούν όταν εισέρχονται σε νέες αγορές. Αναπτύσσοντας σε αυτή την έρευνα τις μορφές εισόδου σε νέες αγορές καθώς και τους παράγοντες που επηρεάζουν την επιλογή της χώρας στόχου, μπορούν πλέον οι ελληνικές κατασκευαστικές εταιρείες οι οποίες είναι πρόθυμες να επεκτείνουν τις δραστηριότητες τους σε νέες αγορές, να υιοθετήσουν αυτή την μελέτη ως κατευθυντήρια γραμμή τους. Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 14

15 Η μελέτη αυτή μπορεί επίσης να βοηθήσει τις κατασκευαστικές εταιρείες και τους φορείς χάραξης πολιτικής της κυβέρνησης να εξετάσουν και να λάβουν υπ όψη τους ορισμένες σημαντικές πληροφορίες κατά τη διαμόρφωση ή μεταρρύθμιση των κανονισμών και των πολιτικών για την ενθάρρυνση, ή για τον έλεγχο της εισόδου αλλοδαπών επιχειρήσεων στην ελληνική αγορά. Η μελέτη αυτή μπορεί επίσης να είναι χρήσιμη στο να ενθαρρυνθούν οι ελληνικές κατασκευαστικές να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους στο εξωτερικό. 1.3 Δομή Μελέτης Το πρώτο κεφάλαιο αποτελεί το εισαγωγικό κεφάλαιο της έρευνας. Στην αρχή παρουσιάζεται συνοπτικά ο ελληνικός κατασκευαστικός κλάδος και οι επιδόσεις αυτού, καθώς και η κατηγοριοποίηση των έργων του κλάδου. Στην συνέχεια αναλύεται το αντικείμενο της μελέτης και η σημαντικότητα αυτής για τις ελληνικές επιχειρήσεις. Τέλος γίνεται μία σύντομη παρουσίαση της δομής της παρούσας μελέτης. Στο δεύτερο κεφάλαιο πραγματοποιείται μια αναλυτική ανασκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας. Αρχικά αναλύεται η διαδικασία της διεθνοποίησης του κατασκευαστικού κλάδου και στη συνέχεια πιο ειδικά η διεθνοποίηση του ελληνικού κατασκευαστικού κλάδου. Έπειτα ερευνώνται τα κίνητρα που ωθούν τις ελληνικές κατασκευαστικές στην διεθνοποίηση και οι εταιρικές μορφές που υιοθετούνται για να εισέλθουν σε μία νέα αγορά. Επιπρόσθετα πραγματοποιείται μία ανάλυση των παραμέτρων που επηρεάζουν την επιλογή της αγοράς στόχου από τις επιχειρήσεις και τέλος της στρατηγικής ανάπτυξης που χρησιμοποιούν οι εταιρείες όταν διεθνοποιούνται. Στο τρίτο κεφάλαιο περιγράφεται η μεθοδολογική πορεία της έρευνας και πιο συγκεκριμένα δίνεται το είδος έρευνας που επιλέχθηκε και η πορεία που ακολουθήθηκε για την υλοποίησή της. Επίσης στο παρόν κεφάλαιο παρουσιάζεται η μέθοδος συλλογής υλικού που επιλέχθηκε, ο τρόπος σύνταξης και δημιουργίας του ερωτηματολογίου, ο τρόπος διανομής, Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 15

16 συμπλήρωσης και τελικής συλλογής του ερωτηματολογίου από τις κατασκευαστικές επιχειρήσεις της χώρας. Στο τέταρτο κεφάλαιο δίνεται αναλυτικά η παρουσίαση των αποτελεσμάτων της παρούσας έρευνας, με την βοήθεια πινάκων και γραφημάτων από τα οποία θα οδηγηθούμε στο επόμενο και τελευταίο κεφάλαιο. Στο τελευταίο κεφάλαιο αναφέρονται τα συμπεράσματα, τα οποία πηγάζουν από την έρευνα που πραγματοποιήθηκε καθώς και προτάσεις του ερευνητή σχετικές με την διεθνοποίηση των ελληνικών κατασκευαστικών, καθώς και προτάσεις για μελλοντική έρευνα. Τέλος ακολουθεί βιβλιογραφία με ξενόγλωσσες και ελληνικές βιβλιογραφικές αναφορές. Στο τέλος της εργασίας ακολουθεί παράρτημα με το ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιήθηκε για την διεξαγωγή της έρευνας. Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 16

17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡAΦΙΑΣ 2.1 Δομή του Διεθνούς Κατασκευαστικού Κλάδου, Τάσεις και Μέλλον Σύμφωνα με τον Mawhinney (2001), μία κατασκευαστική εταιρεία ορίζεται ως διεθνής όταν αυτή έχει την έδρα της σε μία χώρα, και εκτελεί κατασκευαστικά έργα σε μια άλλη χώρα. Αυτός ο απλός ορισμός, ο οποίος συνάδει και με τους άλλους ορισμούς (Walewski and Gibson, 2003), στηρίζει το πεδίο δραστηριοτήτων που διερευνώνται σε αυτή τη μελέτη. Ο παγκόσμιος κατασκευαστικός κλάδος λειτουργεί σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο, όλο και πιο ανταγωνιστικό περιβάλλον (Carrillo 2001). Παρουσιάζει επίσης μια αγορά με υψηλή ολιγοπωλιακή διάρθρωση όπου ορισμένες μεγάλες επιχειρήσεις από τις βιομηχανικές χώρες είναι υπεύθυνες για την συντριπτική πλειοψηφία των συμβάσεων (Ofori 1996, Warf 1991). Τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται μείωση του μεριδίου της αγοράς που κατέχουν οι αμερικανικές εταιρείες και ανάπτυξη των επιχειρήσεων από την Ευρώπη και από τις αναπτυσσόμενες χώρες (Ofori 1996, Warf 1991). Ωστόσο, οι αμερικανικές κατασκευαστικές επιχειρήσεις ως σύνολο λαμβάνουν ακόμη περισσότερα διεθνή βραβεία από τους αντιπάλους τους (Warf 1991). Ο Raftery et al. (1998) ανέφερε ότι μια τάση στις ασιατικές κατασκευαστικές αγορές είναι η αυξημένη συμμετοχή αλλοδαπών επιχειρήσεων στην εγχώρια κατασκευή. Αυτός (1992) παρατήρησε από αρχειακή έρευνα ότι οι μεγάλες διεθνείς κατασκευαστικές αγορές κινούνται από τον αναπτυσσόμενο κόσμο προς τις αναπτυγμένες χώρες της Δυτικής Ευρώπης, Ασίας και του Ειρηνικού και της Βόρειας Αμερικής. Ο Warf (1991) παρατήρησε τις αλλαγές στην διανομή των διεθνών συμβάσεων κατασκευής έργων από το 1979 μέχρι το 1988 και εξήγησε τις αλλαγές στις μεταβαλλόμενες τύχες της πετροχημικής βιομηχανίας, την χαλάρωση των κανονιστικών και των εμπορικών περιορισμών σε πολλές βιομηχανικές χώρες και την σταδιακή ολοκλήρωση των αγορών της Δυτικής Ευρώπης. Οι Han και Diekmann (2001) συνοψίσανε τέσσερις παράγοντες της Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 17

18 παγκοσμιοποίησης την τελευταία δεκαετία που μπορούν να πολλαπλασιάσουν τις ευκαιρίες για τους εργολάβους στις διεθνείς κατασκευαστικές αγορές: 1) όλες οι υπογράφουσες χώρες της GATT (ΓΕΣΔΕ: Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου) και νυν WTO (ΠΟΕ: Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου) ανοίγουν συστηματικά τις εγχώριες αγορές τους, 2) η ανάπτυξη των ελεύθερων περιφερειακών εμπορικών συνασπισμών 3) η καθιέρωση διεθνών προτύπων και 4) ραγδαίες εξελίξεις στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, των μεταφορών και άλλων συναφών βιομηχανιών. Ο Bon (2000) εξέθεσε τα αναλυθέντα αποτελέσματα μιας ετήσιας παγκόσμιας έρευνας από το 1992 μέχρι το 1999, η οποία είχε ως αντικείμενο τη σχέση μεταξύ της κατασκευής και της οικονομικής ανάπτυξης και το μέλλον του διεθνούς κατασκευαστικού κλάδου. Ανέλυσε τις συμφωνίες και τις διαφωνίες μεταξύ των ισχυρισμών και των απαντήσεων των ερωτώμενων και κατέληξε στα παρακάτω συμπεράσματα: Η μελλοντική ανάπτυξη των αγορών συμβαίνει στις Νέες Βιομηχανικές Χώρες (NIC: Newly Industrializing Countries) Η Ασία προβλέπεται να είναι στο μέλλον η κύρια αγορά Οι αγορές της Νότιας Αμερικής και της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης, ενώ είναι σημαντικά μικρότερες, είναι αγορές όπου η μελλοντική ανάπτυξη αναμένεται Στην Βόρεια Αμερική μπορούμε πιθανόν να έχουμε ανάπτυξη της αγοράς στο μέλλον Η Κίνα και οι πόλεις στην Κίνα έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον Διεθνοποίηση του Κατασκευαστικού Κλάδου Ο Crosthwaite (1998) μελέτησε εμπειρικά τη διεθνοποίηση των βρετανικών κατασκευαστικών εταιρειών κατά την περίοδο του , με έμφαση στα χαρακτηριστικά της τοποθεσίας αυτών των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων στο εξωτερικό. Ανέφερε ότι το μεγαλύτερο μερίδιο των υπερπόντιων δραστηριοτήτων τους πραγματοποιήθηκε στις αναπτυγμένες Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 18

19 χώρες και όχι στις αναπτυσσόμενες, διότι οι ανεπτυγμένες χώρες παρέχουν ένα πιο ασφαλές περιβάλλον με μικρότερη διαφθορά. Οι Low και Jiang (2003) επικεντρώθηκαν στην διεθνοποίηση των κινεζικών κατασκευαστικών εταιρειών. Πρότειναν ένα σύστημα δεικτών που αποτελείται από τους ακόλουθους πέντε παράγοντες, βάσει των οποίων μπορούν να προσδιοριστούν οι δέκα κορυφαίες "πραγματικά παγκόσμιες" κατασκευαστικές εταιρείες: 1) Αναλογία των διεθνών εσόδων σε σχέση με το σύνολο των εσόδων 2) Διεθνής διασπορά των δραστηριοτήτων 3) Δομή της διαχείρισης των διεθνών δραστηριοτήτων 4) Η συμμετοχή σε εξειδικευμένους τομείς 5) Ο Γενικός δείκτης της διεθνοποίησης. Η μελέτη του Ofori (1996) αναλύει τις σχέσεις μεταξύ των κυβερνήσεων των χωρών υποδοχής και των τοπικών κατασκευαστικών εταιρειών για να διερευνήσει τη διεθνοποίηση των ξένων κατασκευαστικών εταιρειών σε σχέση με την οικονομική ανάπτυξη της χώρας υποδοχής. Παρείχε ένα εννοιολογικό μοντέλο κατάλληλων προσεγγίσεων με το οποίο προτείνει ότι οι διεθνείς και τοπικές κατασκευαστικές επιχειρήσεις, και η κυβέρνηση, πρέπει να υιοθετήσουν σε διάφορα στάδια την ανάπτυξη των βιομηχανιών κατασκευής των χωρών υποδοχής για την επίτευξη αμοιβαίων οφελών. Μία πρόταση του μοντέλου είναι ότι οι ξένες κατασκευαστικές επιχειρήσεις θα πρέπει να κάνουν μια μακροπρόθεσμη πρόβλεψη και να εξετάσουν, στις εξαγωγικές στρατηγικές τους, την ανάπτυξη της βιομηχανίας κατασκευής των χωρών υποδοχής Διεθνοποίηση του Ελληνικού Κατασκευαστικού Κλάδου Τόσο η παρελθούσα, όσο και η παρούσα δραστηριοποίηση των ελληνικών κατασκευαστικών επιχειρήσεων στο διεθνή χώρο, καταδεικνύουν την δυναμική τους θέση σε διεθνές επίπεδο και την δυνατότητα που έχουν να οικοδομήσουν μια αξιόλογη αλλά και σταθερή παρουσία. Η δυναμική του ελληνικού κατασκευαστικού κλάδου για είσοδο σε νέες αγορές απορρέει από Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 19

20 την συσσώρευση τεχνογνωσίας που επιτεύχθηκε τα τελευταία χρόνια με την κατασκευή μεγάλων έργων (Μπολέτης, 2007). Από την ανάλυση του περιβάλλοντος της περιοχής των Βαλκανίων (Γώγου, 2010) προκύπτει το συμπέρασμα ότι οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες στις χώρες αυτές είναι ευνοϊκές για την εξωστρέφεια των ελληνικών κατασκευαστικών εταιρειών. Επιπρόσθετα, η μέχρι τώρα δραστηριοποίησή τους αποδεικνύει ότι οι ελληνικές κατασκευαστικές εταιρείες έχουν τις ικανότητες και δυνάμεις να συνεχίσουν να αναλαμβάνουν έργα στις χώρες αυτές. Η παραπάνω θέση ενισχύεται και από τις επιδόσεις των ελληνικών κατασκευαστικών στις παρευξείνιες χώρες. Οι επιδόσεις αυτές οφείλονται κυρίως στις πρακτικές διαχείρισης και λειτουργίας σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα και κανονισμούς που υιοθέτησαν οι ελληνικές κατασκευαστικές (Κελεσίδου & Μαυροπούλου, 2011). Τέλος, οι ελληνικές κατασκευαστικές κατάφεραν να εισέλθουν γρήγορα και αποτελεσματικά στις αγορές των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, συνάπτοντας κυρίως Διεθνείς Στρατηγικές Συμμαχίες ή μέσω δημιουργίας Διεθνών Κοινοπρακτικών Επιχειρήσεων (Μεθενίτης & Μιζάρας, 2008). 2.2 Κίνητρα Διεθνοποίησης Η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές τάσεις που επιταχύνει την ταχεία ανάπτυξη των παγκόσμιων στρατηγικών. Οι επιχειρήσεις που επιθυμούν να διεθνοποιηθούν πρέπει να διαλέξουν τον πιο ταιριαστό τρόπο εισόδου σε μια ξένη αγορά, προκειμένου να γίνει η καλύτερη δυνατή χρήση των πόρων τους. Αλλά είναι επίσης σημαντικό να αναλυθούν τα κίνητρα που έχουν οι επιχειρήσεις για να εισέλθουν σε μια ξένη αγορά. Ως εκ τούτου, οι εταιρείες εισέρχονται στις διεθνείς αγορές για πολλούς λόγους. Στη διεθνή βιβλιογραφία δεν συναντούμε μελέτες που να αναφέρονται στα κίνητρα των κατασκευαστικών εταιρειών να διεθνοποιηθούν. Ωστόσο Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 20

21 μπορούμε να βασιστούμε στους Czinkota και Ronkainen (1995), οι οποίοι έχουν μελετήσει τα κίνητρα που έχει μία εταιρεία για να εισέλθει σε μια νέα αγορά και τα έχουν διαχωρίσει ως κατωτέρω: 1. Επιδίωξη υψηλότερων κερδών και πωλήσεων: Οι εταιρείες έχουν μια ισχυρή επιθυμία για βραχυπρόθεσμο κέρδος, ιδίως οι επιχειρήσεις που βρίσκονται στο αρχικό στάδιο της διεθνοποίησης. Το κίνητρο για την ανάπτυξη μπορεί επίσης να είναι ιδιαίτερης σημασίας για την έναρξη της διεθνοποίησης μιας επιχείρησης. Επίσης ορισμένες εταιρείες επιδιώκουν αύξηση των κερδών τους, οπότε αναζητούν διεθνείς αγορές όπου μπορούν να αυξήσουν τα κέρδη τους από την πώληση σε πελάτες που είναι πρόθυμοι να πληρώσουν περισσότερο για το ίδιο προϊόν από ό, τι είναι οι εγχώριοι πελάτες τους. 2. Πρόσβαση σε μια μεγαλύτερη αγορά: Οι ευκαιρίες στην αγορά ενεργούν ως ερεθίσματα για την εταιρεία, η οποία έχει ή μπορεί να διασφαλίσει τους πόρους ώστε να ανταποκρίνεται στις ευκαιρίες. Οι εταιρείες βλέπουν τις ευκαιρίες στις αγορές του εξωτερικού, ως ευκαιρίες για τη λειτουργία και την επέκταση των επιχειρήσεών τους. 3. Επίτευξη Οικονομιών Κλίμακας: Οι οικονομίες κλίμακας μπορούν να επιτευχθούν με τη συμμετοχή σε διεθνείς δραστηριότητες μάρκετινγκ, οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν την επιχείρηση στην αύξηση της παραγωγής της και ως εκ τούτου στην επίτευξη πιο γρήγορα οικονομιών κλίμακας. Επιπρόσθετα ο διπλασιασμός της παραγωγής μπορεί να μειώσει το κόστος παραγωγής έως και 30 τοις εκατό. Συνεπώς, η αυξημένη παραγωγή βοηθά επίσης στην μείωση του κόστους της παραγωγής. 4. Φορολογικές ελαφρύνσεις- απαλλαγές: Τα φορολογικά οφέλη μπορούν επίσης να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο. Σε ορισμένες χώρες οι φόροι είναι χαμηλότεροι άρα οι επιχειρήσεις έχουν εκεί περισσότερα κέρδη. Η πρακτική αυτή είναι σύμφωνη με τις διεθνείς συμφωνίες και παρέχει στις επιχειρήσεις ορισμένες φορολογικές διευκολύνσεις. Έτσι, τα φορολογικά πλεονεκτήματα επιτρέπουν στις επιχειρήσεις είτε να προσφέρουν τα προϊόντα Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 21

22 της σε χαμηλότερο κόστος στις ξένες αγορές ή να συσσωρεύουν ένα υψηλότερο κέρδος. 5. Αυξημένος ανταγωνισμός στις υπάρχουσες αγορές: Ένας από τους πιο εμφανείς λόγους διεθνοποίησης είναι η αντίδραση σε ανταγωνιστικές πιέσεις. Οι επιχειρήσεις μπορούν να φοβούνται ότι θα χάσουν μερίδιο της εγχώριας αγοράς από τις ανταγωνιστικές επιχειρήσεις που έχουν επωφεληθεί από τις οικονομίες κλίμακας που απέκτησαν μέσω της διεθνοποίησης. Με τον τρόπο αυτό, μπορεί να φοβούνται να χάσουν μόνιμα ξένες αγορές από εγχώριους ανταγωνιστές που αποφασίζουν να επικεντρωθούν σε αυτές τις αγορές, γνωρίζοντας ότι το μερίδιο αγοράς είναι πιο εύκολο να διατηρηθεί από την επιχείρηση που αποκτά αρχικά. Έτσι, οι ανταγωνιστές αποτελούν σημαντικό εξωτερικό παράγοντα τόνωσης της διεθνοποίησης. Για παράδειγμα: Ο ανταγωνισμός μεταξύ της Coca-Cola και της Pepsi, όπου η τελευταία επηρεάστηκε από την πρώτη και κινήθηκε προς την ίδια κατεύθυνση. 6. Κορεσμός ή απουσία ζήτησης στην εγχώρια αγορά: Σε περιπτώσεις που η εγχώρια αγορά είναι μικρή και κορεσμένη για μια εταιρεία, τότε η εταιρεία ωθείται σε διεθνοποίηση. Για ορισμένες εταιρείες, οι εγχώριες αγορές μπορεί να είναι ανεπαρκείς για να διατηρήσουν τις οικονομίες κλίμακας, οπότε οι εταιρείες αυτές περιλαμβάνουν αυτομάτως τις διεθνείς αγορές στους στόχους τους. Άλλες εταιρείες μπορεί να παρουσιάσουν αστάθεια σε συνδυασμό με μεγαλύτερους κινδύνους στην εγχώρια αγορά. Αυτοί οι κίνδυνοι θα μπορούσαν να σχετίζονται με την οικονομία, τις νομισματικές αξίες, την πολιτική. Το παρακάτω απόσπασμα του άρθρου της εφημερίδας Καθημερινής αποτυπώνει με τον καλύτερο τρόπο τον κορεσμό και την απουσία ζήτησης στην ελληνική κατασκευαστική αγορά και πως κάποιες εταιρείες καταφέρνουν να παραμένουν ανταγωνιστικές μέσω της διεθνοποίησης. «Αντοχές στην κρίση εμφάνισαν οι τρεις μεγάλοι κατασκευαστικοί όμιλοι, οι οποίοι αναπροσάρμοσαν τις στρατηγικές τους την τελευταία διετία και σήμερα δρέπουν τους καρπούς της προσπάθειας αυτής. Ασφαλώς είχαν και τα «όπλα» για να αντιστρέψουν το αρνητικό κλίμα, όπως η σημαντική διεθνής παρουσία, η οποία μάλιστα ενισχύθηκε κατά τη διάρκεια του Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 22

23 2011. Στον αντίποδα, οι μικρότερες εταιρείες του κλάδου, που στηρίζονται κατά κόρον στην εγχώρια παραγωγή δημοσίων έργων κι επιπλέον καλούνται να αντιπαρέλθουν την αποστροφή των τραπεζών προς τον κλάδο, αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα ρευστότητας και κατ επέκταση και επιβίωσης, όπως αποδεικνύεται από τις ζημίες που έχουν εγγράψει». (Ρουσάνογλου, 2012) 7. Πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα: Η δυνατότητα υπερπαραγωγής από τις εταιρείες μπορεί να οδηγήσει τις επιχειρήσεις σε πολλές περιπτώσεις σε ένα κίνητρο για νέες αγορές, προκειμένου να απαλλαγούν από την πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα. Η κατάσταση αυτή μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα για την έναρξη των διεθνών δραστηριοτήτων μέσω βραχυπρόθεσμων μειώσεων των τιμών για τις παρεχόμενες υπηρεσίες. 8. Πρόσβαση σε πόρους και υποδομές με συγκριτικά χαμηλότερο κόστος: Ως αποτέλεσμα της διαφήμισης και άλλων μορφών επικοινωνίας μάρκετινγκ πολλές έρευνες έχουν πραγματοποιηθεί σε καταναλωτές από όλο τον κόσμο. Έτσι, οι μικρές επιχειρήσεις έχουν συνειδητοποιήσει αυτές τις ευκαιρίες στις διεθνείς αγορές. 9. Παραγωγή εξειδικευμένων προϊόντων / υπηρεσιών: Η παραγωγή εξειδικευμένων προϊόντων έχει ως αποτέλεσμα την έλλειψη συνεχούς ζήτησης. Για παράδειγμα μία εταιρεία που είναι εξειδικευμένη στην κατασκευή γεφυρών αναγκάζεται να αναζητήσει έργα στο διεθνές περιβάλλον και όχι μόνο στο εγχώριο. 10. Εγγύτητα σε Διεθνείς Πελάτες: Η φυσική και ψυχολογική εγγύτητα της επιχείρησης προς την αγορά διαδραματίζουν έναν από τους πιο σημαντικούς ρόλους στην επιχειρηματική δραστηριότητα στις διεθνείς αγορές. Για παράδειγμα, οι γερμανικές επιχειρήσεις που είναι εγκατεστημένες κοντά στο Αυστριακά σύνορα δεν μπορούν να αντιληφθούν ακόμη τις δραστηριότητές τους στην αγορά της Αυστρίας ως παγκόσμια αγορά. Πλέον οι Ευρωπαϊκές επιχειρήσεις γίνονται αυτόματα διεθνείς απλώς και μόνο επειδή οι γείτονές τους είναι τόσο κοντά. Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 23

24 2.3 Μορφές Εισόδου Σύμφωνα με τον Zhou (2004), οι μορφές εισόδου μπορούν να διαιρεθούν σε μετοχικές και μη μετοχικές μορφές, ανάλογα με τα διαφορετικά επίπεδα δέσμευσης πόρων. Οι μετοχικές μορφές εισόδου μπορεί να είναι είτε Κοινοπραξίες είτε Στρατηγικές Συμμαχίες, ενώ οι μετοχικές μορφές μπορεί ναι είναι οι εξαγορές ή Θυγατρικές Μονάδες. Υπάρχουν διάφοροι τύποι στρατηγικών εισόδου που μπορεί να επιλέξει μια επιχείρηση όταν αποφασίζει να εισέλθει σε μια ξένη αγορά. Μερικές από τις δημοφιλείς στρατηγικές εισόδου, οι οποίες έχουν εφαρμογή και στην διεθνοποίηση του κατασκευαστικού κλάδου είναι οι Κοινοπραξίες, οι Στρατηγικές Συμμαχίες, οι Εξαγορές και οι Θυγατρικές Μονάδες. Αυτές οι μορφές εισόδου θα αναλυθούν παρακάτω Θυγατρική Μονάδα Μία από τις πιο χαρακτηριστικές μορφές εισόδου που χρησιμοποιεί μία εταιρεία όταν διεθνοποιείται είναι οι θυγατρικές εταιρίες. Ο Faiza (1997) διατύπωσε ότι η θυγατρική μονάδα είναι μία από τις πιο επικίνδυνες μορφές επενδύσεων, αλλά είναι η μόνη που προσφέρει πλήρη έλεγχο στη λήψη αποφάσεων από την διοίκηση της επιχείρησης. Ο Hill κ.α. (1990) υποστήριξαν την άποψη του Faiza ότι οι θυγατρικές μονάδες επιτρέπουν στη μητρική εταιρεία να ασκεί πλήρη έλεγχο επί της θυγατρικής της στην ξένη αγορά. Ο Taylor κ.α. (2000) εξήγησαν ότι ο έλεγχος και η διοίκηση αναφέρεται στην ανάγκη της επιχείρησης να αποφασίζει για τα συστήματα, τις μεθόδους και την λήψη αποφάσεων που απαιτούνται για την εταιρεία στην ξένη αγορά. Η άσκηση της διοίκησης είναι ιδιαίτερα επιθυμητή διότι έτσι επιτυγχάνεται η βελτίωση της ανταγωνιστικής θέσης μιας επιχείρησης και η μεγιστοποίηση των ωφελειών από τις επενδύσεις και τους πόρους. Επιπρόσθετα, Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 24

25 επισήμαναν ότι ασκώντας μεγαλύτερο έλεγχο στην ξένη επένδυση, τόσο αποτελεσματικότερη είναι η επιχειρησιακή λειτουργία. Επιπλέον ο Kogut (1989) και ο Miller κ.α. (1996), διευκρίνισαν ότι οι θυγατρικές μονάδες μπορεί να είναι προτιμότερες από τα συμμετοχικά σχήματα, προκειμένου να αποφευχθεί η διαρροή ευαίσθητων πληροφοριών. Για παράδειγμα, ένας ξένος επενδυτής μπορεί να ανησυχεί ότι στην περίπτωση της διάλυσης μιας κοινοπραξίας, ο τοπικός εταίρος θα κρατήσει στην κατοχή του την τεχνογνωσία που απέκτησε από την πολυεθνική και θα γίνει ανταγωνιστής σε αγορές τρίτων χωρών. Η κοινοπρακτική συμφωνία μπορεί να μην προσφέρει πλήρη προστασία έναντι αυτής της δυνατότητας, δεδομένου ότι μπορεί να είναι δύσκολο να προσδιοριστούν όλες οι απρόβλεπτες εξελίξεις στη σύμβαση. Επιπλέον οι Gomes-Casseres (1989) προσπάθησαν να κάνουν διακριτό ότι ο τοπικός εταίρος μπορεί να χρησιμοποιήσει αποκλειστικές πληροφορίες που λαμβάνονται από την πολυεθνική στις δικές του επιχειρήσεις, πλήττοντας έτσι την κοινοπραξία και τον ξένο εταίρο. Η πολυεθνική μπορεί επίσης να φοβάται ότι αν ο τοπικός εταίρος ελέγχει την πολιτική για την απασχόληση, μπορεί να μην καταβάλει αρκετή προσπάθεια για να διατηρήσει τα βασικά στελέχη, τα οποία αν φύγουν, μπορεί να αποκαλύψουν τις γνώσεις τους στην κατασκευή έργων στους ανταγωνιστές της εταιρείας (Hoekman και Djankov, 1997). Πέρα από αυτό, σύμφωνα με τους Agarwal και Ramaswami (1992) και τους Anderson και Gatignon (1986), όταν οι εταιρείες επιλέγουν εξ ολοκλήρου τις θυγατρικές εταιρείες, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο επενδύσεων, σε σχέση με τους άλλους τύπους των στρατηγικών εισόδου, όπως οι συμμετοχικές μορφές. Αυτό μπορεί να προκύψει λόγω της έλλειψης οικειότητας με τον πολιτισμό, τα έθιμα και τους κανόνες κάθε νέας χώρας. Συνεπώς, το θέμα της μορφής εισόδου σε μία νέα αγορά αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές πτυχές της διαμόρφωσης της διεθνούς στρατηγικής μιας επιχείρησης (Bradley και Gannon, 2000). Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 25

26 Ο Meyer (2001) έχει εξετάσει την επέκταση των επιχειρήσεων της Δυτικής Γερμανίας και της Βρετανίας στις αναδυόμενες οικονομίες της Ανατολικής Ευρώπης και έχει συμπεράνει ότι οι περισσότερες επιχειρήσεις της Δυτικής Γερμανίας και της Βρετανίας είναι πιο πιθανό να εισέλθουν με θυγατρική μονάδα σε χώρες που έχουν προχωρήσει περαιτέρω στις θεσμικές μεταρρυθμίσεις, παρά με μια κοινοπραξία Κοινοπραξίες Μία ακόμη μορφή εισόδου που θα αναλύσουμε είναι οι Κοινοπραξίες. Ο Faiza (1997) δήλωσε ότι η Κοινοπραξία πραγματοποιείται όταν μια εταιρεία ενώνεται με μια ξένη εταιρεία και συμπράττουν στην διαχείριση, τη χρηματοδότηση και τη λήψη αποφάσεων για μία κοινή επένδυση. Είναι μία μορφή εισόδου με υψηλότερο κίνδυνο από τις εξαγωγές, δεδομένου ότι συνεπάγεται ένα βαθμό δέσμευσης των πόρων στην εξωτερική επιχείρηση. Ο Johansson (1997) ανέφερε ότι οι κοινοπραξίες μπορεί επίσης να είναι γνωστές ως στρατηγικές συμμαχίες και περιλαμβάνουν όλες τις μορφές συμμαχιών διανομής, παραγωγής, και Έρευνας και Ανάπτυξης. Σύμφωνα με την Veronika (2007), οι κοινοπραξίες μπορούν να παρέχουν έναν αποτελεσματικό τρόπο προμήθειας των απαιτούμενων πόρων. Για παράδειγμα, η επενδυτική εταιρεία μπορεί να χρησιμοποιήσει τους υφιστάμενους πόρους, όπως οι ανθρώπινοι πόροι, οι πρώτες ύλες και τα μηχανήματα συ συνεργασία με τον τοπικό εταίρο μέσω κοινοπραξίας. Η επενδυτική εταιρεία δεν ξεκινά από το μηδέν, μια νέα επιχείρηση σε μια νέα αγορά, αν αποφασίσει να επιλέξει την κοινοπραξία ως μορφή εισόδου σε αυτή τη νέα αγορά. Σύμφωνα με Hennart (1988), οι κοινοπραξίες ως μορφή εισόδου μπορεί να είναι ο προτιμώμενος τρόπος εισόδου για διάφορους λόγους. Η πρώτη εξήγηση, που δόθηκε από τους Anderson (1986) και Robson (2002) είναι ότι, μπορεί να χρησιμεύσει στις επιχειρήσεις ως αποτελεσματικό μέσο για την Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 26

27 αποκατάσταση της ανεπάρκειας πόρων. Με τη συγκέντρωση στοιχείων ενεργητικού διαφόρων επιχειρήσεων, μια κοινοπραξία μπορεί να δημιουργήσει μία δέσμη πόρων που αλλιώς δεν θα ήταν διαθέσιμοι σε κανέναν από τους εταίρους και κανείς δεν θα μπορούσε να χτίσει ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Εναλλακτικά, αν το επενδυτικό σχέδιο δεν είναι επιτυχημένο, η κοινή δέσμευση θα μειώσει την έκθεση σε κίνδυνο. Δηλαδή, αν το περιβάλλον επιδεινωθεί και η εταιρεία αποφασίσει να αποχωρήσει από την αγορά, οι ζημιές που προκύπτουν από τον τερματισμό της κοινοπραξίας, δεν θα προκαλέσει τεράστιες απώλειες επενδύσεων σε κανένα μέρος. Δεύτερον, οι κυβερνήσεις υποδοχής έχουν την τάση να αντιμετωπίζουν ευνοϊκότερα τις κοινοπραξίες, σε σύγκριση με άλλου τύπου στρατηγικές εισόδου, όπως οι θυγατρικές. Ο Bradley (1977) διαπίστωσε ότι οι κοινοπραξίες έχουν οκτώ φορές λιγότερες πιθανότητες να απαλλοτριωθούν απ ότι οι θυγατρικές εταιρείες, οι οποίες δεν έχουν συμμετοχή των τοπικών εταίρων. Οι Delios και Henisz (2000) συμπέραναν ότι αυτό θα μπορούσε να οφείλεται στο ότι οι αποφάσεις των κυβερνήσεων στην πρώτη περίπτωση, περιλαμβάνουν ζητήματα όπως η ανεργία και οι ψήφοι των εγχώριων ψηφοφόρων, τα οποία καθιστούν την απαλλοτρίωση των κοινοπραξιών πολιτικά πιο δαπανηρή. Επιπλέον, για τις επιχειρήσεις που εισήλθαν στην αγορά στο πρώιμο στάδιο των θεσμικών μεταρρυθμίσεων, το πλεονέκτημα αυτό θα μπορούσε να είναι ακόμη μεγαλύτερο, διότι οι περισσότεροι διαθέσιμοι τοπικοί εταίροι εκείνη την εποχή ήταν κρατικές επιχειρήσεις σε οικονομική ευημερία, στις οποίες η κυβέρνηση είχε έννομο συμφέρον. Ο τρίτος λόγος συνεταιρισμού με τις εγχώριες επιχειρήσεις είναι, σύμφωνα με τους Beamish και Banks (1987), ότι οι ξένοι επενδυτές μπορούν να αποκτήσουν πρόσβαση στο δίκτυο των τοπικών σχέσεων και να αποκτήσουν γνώσεις σχετικά με το επιχειρηματικό περιβάλλον της χώρας υποδοχής. Οι Jiang και Beamish (2005) ανέφεραν επίσης ότι κατά τη διάρκεια του πρώιμου σταδίου των θεσμικών μεταρρυθμίσεων, η πληροφοριακή εξάρτηση των επιχειρήσεων από τους τοπικούς εταίρους θα μπορούσε να είναι ακόμη πιο βαθιά όχι μόνο επειδή η εκμάθηση απαιτεί χρόνο και γνώσεις Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 27

28 για τη χώρα υποδοχής και μπορεί να αναπτυχθεί στιγμιαία, αλλά επίσης λόγω του άστατου περιβάλλοντος, το οποίο χαρακτηρίζεται από συχνές αλλαγές πολιτικής, μειώνει την αξία των προηγούμενων γνώσεων και αναστέλλει την ικανότητα της εταιρείας να βασίζεται στην εμπειρία της. Ωστόσο, οι εταιρείες που επιθυμούν να επιλέξουν τις κοινοπραξίες ως μορφή εισόδου σε ξένες αγορές θα έρθουν αντιμέτωπες με κάποια διαχειριστική πολυπλοκότητα (Papyrina V, 2005). Η κουλτούρα ή τα πρότυπα βάσει των οποίων δρουν τα στελέχη από την επενδυτική χώρα μπορεί να είναι διαφορετικά από την κουλτούρα ή τα πρότυπα των ανθρώπων της χώρας υποδοχής. Αυτό είναι φανερό κατά τη σύγκριση των ιαπωνικών επιχειρήσεων με τις αμερικανικές επιχειρήσεις. Ο ιαπωνικές εταιρείες συνήθως δεν έχουν πολλά επίπεδα ιεραρχίας. Αλλά οι αμερικανικές εταιρείες έχουν πολλά επίπεδα ιεραρχίας, το οποίο μπορεί να προκαλέσει καθυστέρηση στο σύστημα αναφορών Στρατηγικές Συμμαχίες Εκτός από τις κοινοπραξίες και τις θυγατρικές μονάδες, η στρατηγική συμμαχία είναι μία ακόμη στρατηγική μορφή εισόδου που οι εταιρείες μπορούν να επιλέξουν όταν θέλουν να εισέλθουν σε μία νέα αγορά. Σύμφωνα με τον Xu (2006), οι στρατηγικές συμμαχίες περιλαμβάνουν μια δέσμη συμφωνιών βάσει των οποίων δύο ή περισσότερα μέρη συμφωνούν να συνενώσουν τους πόρους τους για να επιδιώξουν συγκεκριμένα οφέλη και ευκαιρίες μιας νέας αγοράς. Οι Grant και Baden-Fuller (2004) υποστήριξαν αυτή την άποψη δηλώνοντας ότι τα συμμαχικά σχήματα έχουν αυξηθεί ανάλογα με την παγκόσμια τάση που προωθεί την συνεργασία μεταξύ ανεξάρτητων επιχειρήσεων για την επίτευξη του κοινού στόχου της εταιρείας. Οι Anand και Khanna (2000), Hgedoorn και Schakenraad (1994), Neill κ.α. (2001) και Nielsen (2003) επισήμαναν ότι το αβέβαιο περιβάλλον που δημιουργήθηκε για τις επιχειρήσεις λόγω του όλο και πιο έντονου και Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 28

29 παγκόσμιου ανταγωνισμού, έχει μετατρέψει τις στρατηγικές συμμαχίες σε μία σημαντική και δημοφιλή εναλλακτική λύση για την επιβίωση και ανάπτυξη της εταιρείας. Στην πραγματικότητα, έχει ευρέως θεωρηθεί πως οι συμμαχίες διευκολύνουν τη δημιουργία αξίας και χαίρουν υψηλής εκτίμησης από τις αγορές κεφαλαίου (Porrini, 2004). Οι επιχειρήσεις που ασχολούνται με στρατηγικές συμμαχίες επιδιώκουν να ενισχύσουν το στρατηγικό πλεονέκτημα και τη θέση των εταίρων της συμμαχίας με τη μόχλευση των κρίσιμων δυνατοτήτων, όπως η Ε & Α και η στρατηγική μάρκετινγκ, και ανταποκρίνονται στις αγορές και τις τεχνολογικές αλλαγές πιο ευέλικτα (Achrol, 1997). Η στρατηγική απόφαση της επιχείρησης να σχηματίσει συμμαχία παρά να υιοθετήσει άλλες εναλλακτικές στρατηγικές λύσεις, όπως η εξαγορά, αποτελεί στρατηγική επιλογή για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τον ανταγωνισμό στην αγορά, αλλά και για την επίτευξη ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων (Varadarajan και Jayachandran, 1999). Ως εκ τούτου, οι διεθνείς στρατηγικές συμμαχίες αποτελούν μία πολύ σημαντική στρατηγική επιλογή για τις επιχειρήσεις που επιθυμούν να διεθνοποιηθούν. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο αριθμός των διεθνών στρατηγικών συμμαχιών έχει αύξηση δραματικά. Για παράδειγμα, οι ιαπωνικές εταιρείες είχαν υπογράψει πάνω από πεντακόσιες συμμαχίες με αμερικανικές επιχειρήσεις μεταξύ 1980 και 1990 (Oster, 1994). Ο αριθμός των διεθνών συμμαχιών αυξήθηκαν επίσης περισσότερο από πέντε φορές σε παγκόσμιο επίπεδο μεταξύ των ετών 1989 και 1999 (Kang και Sakai, 2000). Η επέκταση της Star Alliance μεταξύ των μεγάλων αεροπορικών εταιρειών παγκοσμίως ίσως ήταν το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα των στρατηγικών συμμαχιών. Οι συμμαχίες έχουν σημαντική στρατηγική σημασία για τις διεθνείς επιχειρήσεις από το 1975, ιδιαίτερα σε κλάδους εντάσεως τεχνολογίας, όπως των ημιαγωγών, υπολογιστών, λογισμικού και εμπορικών αεροσκαφών (Harrigan, 1986). Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 29

30 2.3.4 Εξαγορές Σύμφωνα με τον Kogut (1998), η εξαγορά είναι η απόκτηση ενός πακέτου μετοχών σε μια ήδη υπάρχουσα εταιρεία σε ποσότητα επαρκή ώστε να κατέχει τη δυνατότητα ελέγχου. Λόγω της δυσκολίας της ενσωμάτωσης μιας ήδη υπάρχουσας ξένης διοίκησης, η πολιτιστική διαφορά είναι πιθανό να είναι ιδιαίτερα σημαντική στην περίπτωση της εξαγοράς (Jemison και Sitkin, 1986). Οι Kogut και Singh (1988) διατύπωσαν ότι η εξαγορά ως στρατηγική μορφή εισόδου συναντάται περισσότερο σε χώρες με μικρότερη πολιτισμική απόσταση μεταξύ της εγχώριας αγοράς και της αγοράς στόχου. Ο Hill (2003) υποστηρίζει ότι οι εξαγορές αντιπροσωπεύουν τη λιγότερο ριψοκίνδυνη επιλογή, διότι, σε αντίθεση με τις θυγατρικές μονάδες, οι επιχειρήσεις που εισέρχονται μέσω εξαγορών αποκτούν μια σειρά από περιουσιακά στοιχεία που παράγουν γνωστά και αναμενόμενα έσοδα και κέρδη. Επιπλέον, στις εξαγορές, οι επιχειρήσεις που εισέρχονται δεν αποκτούν μόνο απτούς πόρους (όπως τα εργοστάσια και τα συστήματα μεταφορών), αλλά αποκτούν επίσης πρόσβαση σε άυλα στοιχεία ενεργητικού, όπως οι εργαζόμενοι με την τοπική τεχνογνωσία. Αυτό μπορεί να μειώσει σημαντικά τον κίνδυνο των λαθών που προκαλούνται από την έλλειψη της γνώσης της κουλτούρας της χώρας και των επιχειρηματικών πρακτικών. Τέλος, οι εξαγορές είναι λιγότερο πιθανό να οδηγήσουν σε μη αναμενόμενα αποτελέσματα εφόσον δεν αυξάνουν την χωρητικότητα της βιομηχανίας για να επηρεάσουν αρνητικά την κερδοφορία της (Caves και Mehra, 1986, Hennart και Park, 1993). Τέλος οι εξαγορές παρέχουν στις επενδυτικές επιχειρήσεις πρόσβαση σε υλικά και άυλα περιουσιακά στοιχεία των οντοτήτων που αποκτήθηκαν. Αυτές περιλαμβάνουν την πρόσβαση στη βάση γνώσεων των υπαλλήλων της υπό συγχώνευση εταιρείας, με αποτέλεσμα τις μειωμένες απαιτήσεις συλλογής και επεξεργασίας πληροφοριών. (Herrmann και Datta, 2006). Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 30

31 2.4 Επιλογή Αγοράς Η επιλογή της νέας αγοράς από μία επιχείρηση του κατασκευαστικού κλάδου είναι μείζονος σημασίας θέμα και για τη λήψη αυτής της απόφασης απαιτείται μελέτη και διερεύνηση πολλών κρίσιμων παραμέτρων. O Han (1999) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι αποφάσεις εισόδου σε μία νέα αγορά περνάει από τρία διαδοχικά και αλληλοεξαρτώμενα στάδια: 1) ποιες χώρες είναι πιο ευνοϊκές ή λιγότερο επικίνδυνες για την έναρξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, 2) μέσα σε μια υποψήφια χώρα, ποιες πιθανές υποψήφιες δραστηριότητες θα πρέπει να επιλεγούν για να αξιολογηθούν με μεγαλύτερη λεπτομέρεια και 3) η απόφαση go or not to go (αν θα επιχειρήσει ή όχι να εκτελέσει ένα συγκεκριμένο υποψήφιο έργο) (βλ. Σχήμα 2). Αυτή η διαδοχική διαδικασία αγνοεί ποια μορφή εισόδου θα χρησιμοποιήσει η επιχείρηση. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί λόγω της φύσης του κατασκευαστικού κλάδου, ο οποίος επηρεάζεται περισσότερο από τη μορφή των έργων που σχεδιάζεται να εκτελεστούν (Messner 1994). Οι Ashley και Boner (1987) παρατήρησαν ότι «Oι πολυεθνικές κατασκευαστικές επιχειρήσεις στο εξωτερικό επιχειρούν βάσει του συγκεκριμένου έργου. Τα γραφεία και τα στελέχη κλειδιά κινητοποιούνται πριν από την έναρξη της κατασκευής και συνήθως κλείνουν και αποσύρονται μετά την ολοκλήρωση του έργου. Όταν συμμετέχει σε πολλά έργα σε μία χώρα για μια παρατεταμένη περίοδο, το γραφείο του έργου μπορεί να αποκτήσει ένα μεγαλύτερο βαθμό μονιμότητας και σε κάποια στιγμή μπορεί να αναγνωριστεί ως υποκατάστημα της επιχείρησης. Είναι σπάνιο, ωστόσο, αναπτύσσει το είδος της μονιμότητας που παρουσιάζει μια εξ ολοκλήρου θυγατρική μονάδα μιας τυπικής πολυεθνικής επιχείρησης». Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 31

32 Σχήμα 2: Διαδικασία Λήψης Απόφασης Εισόδου σε Νέες Αγορές (Πηγή: Han 1999) Σύμφωνα με τον Ofori (1996), στις περιπτώσεις που πρόκειται για αναπτυσσόμενες χώρες υποδοχής με δυσοίωνες οικονομικές προοπτικές (και, ως εκ τούτου, έλλειψη συνεχούς απασχόλησης) και / ή με ασταθές πολιτικό περιβάλλον, οι διεθνοποιημένες κατασκευαστικές υιοθετούν σε μεγάλο βαθμό την παρακάτω πρόταση. Εισέρχονται στις χώρες αυτές για να αναλάβουν έργα, και αποσύρονται μετά την ολοκλήρωση τους. Αυτό το θεμελιώδες χαρακτηριστικό καθορίζει ότι η απόφαση εισόδου ουσιαστικά επικεντρώνεται στην «Go/ No-Go» απόφαση για ένα συγκεκριμένο έργο στην νέα αγορά στόχο (Ahmad 1990, Han και Diekmann 2001, Messner 1994). Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 32

33 Ο Messner (1994) παρουσίασε μια διερευνητική μελέτη σχετικά με τον τρόπο αξιολόγησης των έργων που αναλαμβάνουν οι κατασκευαστικές εταιρείες που επιδιώκουν τη διεθνοποίηση. Ανέπτυξε μία οργάνωση με βάση την Αρχιτεκτονική της Πληροφορίας, η οποία ενσωματώνει πέντε γενικές κατηγορίες πληροφοριών που απαιτούνται για την αποτελεσματική αξιολόγηση ενός έργου. Αυτές οι κατηγορίες είναι οι οργανισμοί, οι δεσμεύσεις, οι διαδικασίες, το περιβάλλον και οι εγκαταστάσεις, και καθεμία από αυτές αναλύθηκε περαιτέρω. Επιπλέον, ο Messner δημιούργησε ένα Μοντέλο Αξιολόγησης Έργου το οποίο βασίζεται σε πέντε κύριες δραστηριότητες: 1) Αξιολόγηση της σκοπιμότητας των έργων 2) Διερεύνηση της ικανότητας της εταιρείας να το εκτελέσει 3) Αξιολόγηση των ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων 4) Προσδιορισμό των κινδύνων του έργου 5) Επιλογή των έργων που θα εκτελεστούν (βλ. Σχήμα 3). Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 33

34 Σχήμα 3: Διαδικασία Αξιολόγησης Έργου (Πηγή: Messner 1994) Ο Han (1999) χρησιμοποίησε τη μέθοδο της Cross- Impact ανάλυσης ως εργαλείο αβεβαιότητας για την εκτίμηση των κινδύνων που εμπεριέχονται στη διεθνή αξιολόγηση των έργων, και ανέπτυξε ένα μοντέλο Go / No-Go απόφασης, βάσει της ανάληψης ρίσκου. Το μοντέλο περιλαμβάνει ένα σύνολο από 32 μεταβλητές που ανήκουν σε μία από τις ακόλουθες πέντε ομάδες: 1) Συνθήκες χώρας υποδοχής, όπως οι πολιτικές συνθήκες και οικονομικές συνθήκες. 2) Στρατηγικές αποφάσεις του αναδόχου, δηλαδή, ελεγχόμενες μεταβλητές, όπως οι πόροι και οι σχέσεις ιδιοκτησίας. 3) Οι ενδιάμεσες μεταβλητές, δηλαδή, ανεξέλεγκτες μεταβλητές επηρεαζόμενες είτε από τις συνθήκες της χώρας ή των στρατηγικών αποφάσεων, όπως η συναλλαγματική ισοτιμία και η ανάγκη για εργασία. 4) Διάδοχες μεταβλητές, δηλαδή, οι μεταβλητές που αντανακλούν τις πιθανές εκβάσεις του έργου, όπως η αβεβαιότητα του κόστους του έργου και η πιθανότητα μελλοντικών εργασιών. Στρατηγικές Διεθνοποίησης των Ελληνικών Κατασκευαστικών Επιχειρήσεων Σελίδα 34