Α Α. Μια σύντομη θεώρηση χης βιολογικής γεωργίας. Οδηγία για τα νερά. < Jr V

Transcript

1 Δ IMHNIAIA ΕΚΔΟΣΗ TOY E ΛΛHNIKOY KENTPOY ΒΙΟΤΟΠΩΝ - ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΕΥΧΟΣ -47 ΕΥΡΩ 1,25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2002 Α Α Μια σύντομη θεώρηση χης βιολογικής γεωργίας j * Λ V ^ 'ΐ-, - Γ Κ- < Jr V '? t Οδηγία για τα νερά : Ολοκληρωμένη προσέγγιση - α γ ι α την προστασία και γ διαχείριση των υδάτων

2 Σε αυτο το τεύχος Στον αντίποδα τη ς συμβατικής γεω ργίας, η οποία ενδιαφ έρεται για τη ν αύξηση τη ς παραγω γής με κάθε μέσο και για το αποκομιζόμενο κέρδος, βρίσκεται η βιολογική ή οργανική γεω ργία που είναι πλέον μια π ραγματικότητα στην εποχή μας. Η συμβατική γεω ργία είναι ζήτημα παράδοσης. Τίθεται πραγματικά δίλημμα στην άσκησή του ς; (σελ. 3-4). Πόσο ολοκληρω μένο είναι τελικά το σύστημα διαχείρισης τω ν υδάτων στο οποίο μας εισάγει η Οδηγία-Πλαίσιο για τα νερά; (σελ. 4-7). Το πεδινό τοπίο τη ς ελληνικής υπαίθρου κυριαρχείται από αγροτικά και υγροτο- πικά οικοσυστήματα που είναι υποχρεωμένα να εξακολουθούν να συμβιώνουν. Κατάχρηση τω ν υγροτοπικών πόρων από τα αγροτικά οικοσυστήματα θα προκαλέσ ει κατάρρευση και τω ν δυο (σελ. 8-10). COP8 - Σύμβαση Ραμσάρ 46 διακηρύξεις για το υ ς υγροτόπ ους και τη γεω ργία, τις κλιματικές αλλαγές, τη ν κατανομή και διαχείριση του νερού κ.ά. υιοθετήθηκαν στην 8η Διάσκεψη τω ν Συμβαλλόμενω ν Μ ερών τη ς Σύμβασης Ραμσάρ στη Βαλένθια. Μ εταξύ αυτών ιδιαίτερο ενδιαφ έρον για τη ν Ελλάδα έχουν οι αποφάσεις που αφορούν στο MedWet (σελ ). Ενδιαφέρουσες ειδήσ εις για το περιβάλλον: Το Κέντρο Π ληροφ όρησης Κορώ νειας-βόλβης ξανά κοντά μας (σελ. 15). Ένα από τα σπανιότερα είδη πουλιών που γο η τεύ ει μικρούς και μεγάλους, και έχει κυριαρχήσει στη μυθολογία, τη λογοτεχνία, τη ν παράδοση, παρουσιάζεται σε νέα έκδοση τη ς Εταιρείας Προστασίας Πρεσπών (σελ. 16).

3 Μια σύντομη θεώρηση της βιολογικής γεωργίας Από τη βιομηχανική επανάσταση και έπειτα, επικράτησε μια τάση ορθολογισμού σε όλους τους κλάδους της οικονομίας και όχι μόνο στη βιομηχανία και στη βιοτεχνία. Η τάση αυτή οδηγεί σε ορθολογικές μεθόδους παραγωγής, δηλαδή στη μέγιστη δυνατή παραγωγή με το ελάχιστο δυνατό κόστος και συνεπώς στη μεγιστοποίηση του κέρδους. Καλλιέργειες στη Λίμνη Τριχωνίδα, Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Γ. Ρουσόπουλος Στη γεω ργία αυτό σημαίνει τη ν επιδίωξη τη ς μέγιστης δυνατής παραγω γής ανά μονάδα επιφάνειας, η οποία επιτυγχάνεται με τη ν άφθονη χρήση, έω ς κατάχρηση, συνθετικών λιπασμάτων για τη διατήρηση τη ς π αραγω γικότητας τω ν εδαφών, αλλά και φ υτοπροστατευτικώ ν προϊόντων για την καταπολέμηση εχθρών, ασθενειών και ζιζανίων καθώς και την επικράτηση δυναμικών μονοκαλλιεργειώ ν με βελτιω μένες ποικιλίες. Επίσης, σημαίνει τη μεγάλη χρήση αρδευτικού νερού από επιφανειακές και υπ όγειες πηγές. Τα αποτελέσματα αυτών τω ν ορθολογικώ ν μεθόδω ν δεν άργησαν να φανούν. Παράλληλα με τη θεαματική αύξηση τω ν αποδόσεων παρατηρήθηκε κόπωση και εξάντληση του εδάφους, γεγονός που οδήγησε σε συνεχή αύξηση τω ν απαι- τούμενω ν ποσοτήτων λιπασμάτων, στην εμφάνιση ανθεκτικών γενοτύπω ν επιζήμιων εχθρών, ασθενειών και ζιζανίων που επιβάλλουν τη ν αύξηση τω ν δόσεων ή τη ν ανακάλυψη νέων ισχυρότερω ν φαρμάκων. Ειδικότερα, σε χώ ρες με μακροχρόνια παράδοση στη χρήση χημικώ ς συντιθέμενων λιπασμάτων άρχισε να π αρατηρείται μια αυξανόμενη ρύπανση όχι μόνο τω ν επιφανειακών υδάτων αλλά και τω ν υπογείων. Στον αντίποδα αυτής τη ς ορθολογικής πρακτικής, η οποία ενδιαφ έρεται για την αύξηση τη ς παραγω γής με κάθε μέσο και για το αποκομιζόμενο κέρδος, αδιαφορώ ντας για τις συνέπ ειες στο έδ α φ ο ς και το περιβάλλον γενικότερα, βρίσκεται η βιολογική ή οργανική γεω ργία. Η βιολογική γεω ργία αναζητά τρ όπ ους διατήρησης τη ς π αραγω γικότητας και τη ς γονιμότη τα ς του εδάφ ους με τη χρήση φυσικών μέσων. Τρόφιμα και ζω οτρ ο φ ές πρέπει να παράγονται σε κλειστά συστήματα. Γι αυτόν το ν λόγο δεν χρησιμοποιούνται χημικώ ς συντιθέμενα λιπάσματα καθώς και συμβατικά φυτοπ ροσ τατευτικά προϊόντα. Έ ρ ευ νες τω ν εδαφικώ ν συνθηκών (αναλύσεις εδάφους) πρέπει να δίνουν πληροφορίες για τη ν κατάσταση και τις ανάγκες του εδάφους. Η βιολογική γεω ργία εξυπ ηρετείτα ι από τις ακόλουθες μεθόδους εργασίας: Άροση έω ς ένα βάθος 10 cm, για τη διατήρηση τω ν κοινωνιών τω ν μικροοργανισμών σε όλους το υ ς εδαφ ικούς ορίζοντες (σε όλα τα στρώ ματα του εδάφους). Λίπανση με ζωικά απεκκρίματα και ορυκτά συστατικά. Εφαρμογή τη ς χλω ρής λίπανσης (ζιζάνια, τριφύλλι ή βίκος), οσ τεάλευρα ή αιματάλευρα, σκόνη πετρωμάτων, φυσικά φω σφορούχα λιπάσματα, απασβεστωμένα φύκη. Απομάκρυνση τω ν ζιζανίων μόνο όταν αυτά ανταγωνίζονται έντονα την αύξηση τω ν καλλιεργούμενω ν φυτών. Ό ταν υπάρχει ανάγκη απομάκρυνσής τους, δεν χρησιμοποιούνται ζιζανιοκτόνα αλλά μέσα καταπολέμησης, όπως μηχανική κατεργασία, φωτιά, αμειψισπορά. Σήμερα η βιολογική γεω ργία έχει αποσπάσει τη ν προσοχή διεπιστημονικών ομάδων εργασίας ακόμη και σε πανεπιστημιακό επίπεδο. Υλοποιούνται πειράματα, για να δώσουν π ληροφορίες και να διαφωτίσουν τις βιολογικές διεργασίες στο έδαφος, οι οποίες επ ηρεάζονται ή μεταβάλλονται μέσω τη ς εφ α ρμογής αυτού το υ τρόπου παραγωγής. Από τη ν πείρα που έχει αποκτηθεί έω ς σήμερα, συνάγεται το συμπέρασμα ότι σε αρκετά αγροκτήματα όπου εφ αρμόζετα ι η βιολογική γεω ργία, επιτυγχάνονται αρκετά κα λές αποδόσεις συνήθως χα μ η λό τερ ες από ό,τι δίνει η συμβατική γεω ργία. Ασφαλώς υπάρχουν δυσκολίες προσαρμογής οι οποίες είναι αναμενόμενες. Για ένα διάστημα 3 έω ς 5 ετώ ν μπορεί η παραγω γή να παρουσιάζει προβλήματα. Εκτός από αυτό απαιτεί περισσότερη μηχανική (συνεπώς και ανθρώπινη) εργασία. ΑΜΦΙΒΙΟΝ ^ 3 " Ι

4 Ο Δ Η Γ ΙΑ Γ ΙΑ Τ Α Ν Ε Ρ Α Ολοκληρωμένη προσέγγιση για την προστασία και διαχείριση των υδάτων Σε ό,τι αφορά τη ν αυξανόμενη ρύπανση του περιβάλλοντος (εδάφους και υδάτων) και το ν κίνδυνο για τη ν ανθρώπινη υγεία από τα διάφορα φυτοπ ροσ τατευτικά προϊόντα, θεω ρούμε ότι μακροπρόθεσμα πρέπει να βρεθεί ένας συμβιβασμός μετα ξύ τη ς συμβατικής και τ η ς βιολογικής γεω ργίας. Ή δη έχουν αρχίσει έρ ευ νες για τη διατήρηση τη ς παραγω γής, για τη ν επίδραση διαφόρω ν λιπασμάτων, την κα τεργασία του εδάφ ους και άλλων διαχειριστικών μέτρω ν και την επίδρασή το υ ς πάνω στις ιδιότητες του εδάφους. Σε κάθε περίπτωση πρέπει η συμβατική γεω ργία στο μέλλον να βρει μια ισορροπία που θα αποσκοπεί στη χρήση φυτών, τα οποία δημιουργούν, διατηρούν και αυξάνουν τη ν παραγω γή χούμου, να αποφεύγεται κάθε περιττή λίπανση και να εφ αρμόζετα ι όλο και περισσότερο χλωρή λίπανση με ψυχανθή. Επιπλέον, θα πρέπει η έρευνα να σ τραφεί στη δημιουργία ανθεκτικότερω ν ποικιλιών, στη βελτίωση τη ς φωτοσυν- θετικής ικανότητας και νέων μεθόδω ν παραγωγής, ενώ παράλληλα θα ευνοείται η παραγωγική ικανότητα του εδάφους. Δ εν πρέπει, όμως, να ξεχνά με ότι μια προσεκτική ορυκτή λίπανση μπορεί να ευνοήσει τη βιολογική δραστηριότη τα του εδάφους, ενώ μια ισχυρή οργανική λίπανση μπορεί να προκαλέσει υπερβολική χρήση αζώτου. Γενικά, κατά τη ν άποψη εκείνω ν που δεν δέχονται ότι η βιολογική γεω ργία αποτελεί πανάκεια, είναι αδύνατη μια πλήρης μετασ τροφ ή πάνω στις αρχές τη ς βιολογικής γεω ργίας, εάν πρέπει να διατηρηθούν οι σημερινές υψ ηλές αποδόσεις. Εκτός αυτού, η ε ξ ολοκλήρου παραίτηση από τα χημικώς συντιθέμενα λιπάσματα είναι αδύνατη, διότι δεν υπάρχει διαθέσιμη οργανική λίπανση (π.χ. κοπριά) σε τόσ ο μεγάλη ποσότητα. Το νερό είναι ανεκτίμητο και αναντικατάστατο αγαθό όχι μόνο για την ανθρώπινη ζωή, αλλά για όλες τις μορφές ζωής. Τα γλυκά επιφανειακά ύδατα καλύπτουν άμεσες ανάγκες του ανθρώπου και στηρίζουν ένα σπουδαίο τμήμα της βιοποικιλότητας του Πλανήτη. O ρόλος των υπόγειων υδάτων στη ζωή του ανθρώπου είναι σημαντικότατος, όπως φαίνεται και μόνο από το γεγονός ότι τα δυο τρίτα του πόσιμου νερού στην Ευρώπη προέρχονται από υπόγεια αποθέματα. Τόσο τα επιφανειακά όσο και τα υπόγεια νερά κινδυνεύουν από ρύπους και υπεράντληση. Στην ευρωπαϊκή νομοθεσία π αρατηρείται μονοδιάστατη εφ αρμογή του ελέγχου τη ς ρύπανσης καθώς κάποια διατάγματα αφορούν το ν έλεγχο τω ν πηγών ρύπανσης, ενώ κάποια άλλα το ν βαθμό τη ς ικανότητας του περιβάλλοντος ως τελικού αποδέκτη ρύπων ώστε να διαφυλάσσονται ποιοτικοί στόχοι. Είναι φ ανερό ότι και οι δυο προσεγγίσ εις έχουν α τέλειες καθώς ο έλεγχος τη ς ρύπανσης στην πηγή τη ς είναι δυνατό να οδηγήσει σε σταδιακή συσσώρευση τη ς στον τελικό αποδέκτη σε βαθμό που να αποβαίνει καταστροφική. Από τη ν άλλη η θέσπιση ποιοτικώ ν σταθεροτύπων ίσως υποτιμήσει τη ν επίδραση ενός ρύπου στο οικοσύστημα λόγω τη ς έλλειψ ης επαρκούς επιστημονικής γνώ σης για τη σχέση δόσης-αντίδρασης και για τη ν κίνηση το υ ρύπου στο φυσικό περιβάλλον. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι δεν τίθετα ι δίλημμα βιολογική ς γεω ργίας ή συμβατικής, διότι και οι δυο ασκούνται σήμερα αλλά θα ασκούνται και στο μέλλον. Όπου οι συνθήκες προσφέρονται θα ασκηθεί η βιολογική γεω ργία, εκτιμώ ντας τα πολλαπλά οφέλη από τη ν ενάσκησή τη ς, χω ρίς αυτό να σημαίνει ότι θα υποκαταστήσει πλήρως τη συμβατική γεω ργία. Όπου, όμως, ασκείται η συμβατική γεω ργία θα πρέπει να εκλογικευθεί η χρήση λιπασμάτων και γεω ργικώ ν φαρμάκω ν καθώς και η κατανάλωση νερού και ενέργειας. Σπύρος Ν τάφης Βάθρες στη Σαμοθράκη, Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Σ. Μηλιώνης

5 Επ ιτρεπ όμενο όριο εκπ ομπ ής (emission standard) είναι το καθοριζόμενο κατά τις διατάξεις της σχετικής νομοθεσίας ανώτατο επιτρεπόμενο ποσό εκπομπής ρυπαινούσης ουσίας, θορύβου ή ετέρας ενέργειας υπό εγκαταστάσεις τινός εις το περιβάλλον (ΠΔ 1180/1981). Το περιβαλλοντικό π οιοτικό σ ταθερ ό τυ π ο (environmental quality standard) εστιάζεται στο μέσο (έδαφος, νερό, αέρας) ή σε κάποιο άλλο στόχο (άνθρωπος, οικοσύστημα) και ορίζει το επιθυμητό ποιοτικό επίπεδο {Οδηγία 2000/60/ΕΚ, αρ. 2 (35)}. Η Οδηγία-Πλαίσιο για τα νερά αποτελεί το πρώτο νομοθέτημα που επιχειρεί να συνδυάσει τις ανωτέρω προσεγγίσεις, δ εδ ο μένου ότι τα επιτρεπόμενα όρια εκπομπής ενός ρύπου δεν εξασφ αλίζουν και τη ν επιθυμητή προστασία τω ν υδάτων. Η Οδηγία απαιτεί στα πλαίσια τω ν βασικών μέτρω ν που λαμβάνονται στη λεκάνη απορροής, τη θέσπιση πλήρους έλεγχου τη ς πηγής τη ς ρύπανσης, βασισμένου στη σύγχρονη τεχνολογία. Επιπλέον εισάγει κα ταλόγους που αφορούν τις επικίνδυνες χημικές ενώ σεις σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και θέτει ως προϋπόθεση τη λήψη απαραίτητων μέτρω ν για τη μείωση τω ν φορτίω ν τους. Όσον αφορά τη ν επίδραση τω ν ρύπων στο περιβάλλον η Οδηγία-Πλαίσιο αποτελεί το ν συνδυασμό τω ν περιβαλλοντικών στόχων τω ν περισσοτέρων προηγούμενω ν νομοθετημάτων, του γενικότερου στόχου τη ς καλής κατάστασ ης για όλα τα ύδατα και στις περιπτώσεις που τα μέτρα για τον έλεγχο τη ς π ηγής τη ς ρύπανσης δεν είναι ικανά, πρόσθετων κανονιστικών ρυθμίσεων. Οι ενέρ γειες που θα οδηγήσουν στη λήψη μέτρω ν για την προστασία τω ν υδάτων, θα πρέπει να ακολουθούν τη ν προαναφερθείσα συνδυασμένη προσέγγιση με το ν καθορισμό οριακών τιμώ ν εκπομπών και ποιοτικών σταθεροτύπων. Ω ς εκ το ύ το υ θα πρέπει να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις του συνόλου τη ς ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τις οριακές τιμ ές εκπομπών: α) Ο δηγία για τη ν επεξεργασ ία τω ν αστικών λυμάτων, β) Ο δηγία για τα νιτρικά, γ) Οδηγία για το ν ολοκληρω μένο έλεγχο και τη ν προστασία κατά τ η ς ρύπανσης, δ) Ο δηγία για τη ν προστασία φυτικώ ν προϊόντων ε) Ο δηγίες για τις επικίνδυνες ουσίες. Επίσης, τα ποιοτικά σταθερότυπα τη ς Οδηγίας-Πλαίσιο και τη ς λοιπής ευρωπαϊκής νομοθεσίας για το νερό (π.χ. Οδηγία για τα νερά κολύμβησης) θα πρέπει να βρίσκονται σε συμφωνία. Τέλος, τα π ρογράμματα τω ν μέτρω ν θα πρέπει να βασίζονται σε όλη τη σχετική με το νερό νομοθεσία τη ς Ευρωπαϊκής Έ νωσης καθώς επίσης και στις εθνικές νομοθεσίες. και για τη ν Κοινοτική νομοθεσία και βέβαια όχι μόνο στη χώρα μας. Εννέα κράτη μέλη έχουν καταδικασθεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για μη συμμόρφωση με σχετική νομοθεσία σε πάνω από 40 περιπτώσεις για περισ σ ότερες από 15 σ χετικές Ο δηγίες. Η Ελλάδα καταδικάσθηκε με βάση το άρθρο 7 τη ς Ο δηγίας 76/464/ΕΟΚ για τις επικίνδυνες ουσίες στις περιοχές Αθηνών και Θεσσαλονίκης, το ν Παγασητικό Κόλπο και το ν ποταμό Σούλο (C-384/97, Com m ission v. Hellenic Republic, ECJ , ECR [2000] I-3823, C- 232/95 και C-233/95, Com m ission v. Hellenic Republic ECJ , ECR [1998] I-3343). Η Οδηγία-Πλαίσιο 2000/60/EK Η Οδηγία εισάγει τη ν ιδέα ενός ολοκληρω μένου συστήματος διαχείρισης υδάτων σε επίπεδο λεκά νης απορροής ποταμού με στόχο να επιτύχει καλή κατάσταση για τα υπόγεια και τα επιφανειακά ύδατα, το α ργότερο έω ς το τέλ ο ς του Η διαχείριση υδάτων, ακολουθώ ντας φυσικό γεω γραφ ικό και υδρολογικά όριο όπως είναι η λεκάνη απορροής, επιλύει προβλήματα που προκύπτουν όταν αυτή εφ αρμόζετα ι εντό ς διοικητικών ορίων ή εθνικών συνόρων. Η Γερμανία, η Ολλανδία και το Βέλγιο αποτελούν καλό παράδειγμα επιτυχούς συνεργασίας στη διαχείριση του διασυνοριακού υγροτόπου Maas-Schlede. Επίσης, η περίπτωση τω ν ποταμών Rhine και Meuse που διασχίζουν τη Φλαμανδία, τη Βαλλόνια, τη Γαλλία, τη Γερμανία, το Λ ουξεμβούργο, τη ν Ολλανδία και μια χώρα εκ τό ς ΕΕ, τη ν Ελβετία, αποτελούν παράδειγμα Η νομοθεσία για τη ν προστασία τω ν υδάτων ίσως είναι επαρκής. Είναι, όμως, εξίσου πιθανό η υπάρχουσα να μην εφ αρμόζετα ι πλήρως και αυτό ισχύει τόσ ο για τη ν εθνική όσο Ποταμός Νέστος, Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Μ. Κουτράκης ΑΜΦΙΒΙΟΝ

6 τερ ο και έτσ ι είναι εύλογο γιατί οι καταναλω τές δείχνουν ελάχιστο ενδιαφ έρον για τη ν προστασία και διατήρηση τω ν υδατικών πόρων. Η δημόσια διοίκηση αναλόγω ς ακολουθεί το ν υδρο-παράλογο κύκλο κατά τη ν αντιμετώπιση τη ς έλλειψ ης νερού σε περιόδους ξηρασίας. Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Έγχρωμον συνεργασίας χωρών μελών, και μη, στη διαχείριση διασυνοριακού υγροτόπου. Η διαχείριση τω ν υδάτων σε επίπεδο λεκά νης απορροής ποταμού, βασίζεται στην εκτίμηση τω ν γνωρισμάτων αυτής, στην παρακολούθηση τη ς κατάστασης επιφανειακών και υπόγειων νερών, στον προσδιορισμό στόχων ποιότητας, στην πραγματοποίηση σχετικών προγραμμάτων και έργων, στη λήψη μέτρω ν για τη ν επ ίτευξη τω ν στόχων αυτών. Ω ς τρ ω τό σημείο στη νέα αυτή πρακτική θεω ρείται το γ εγονός ότι η διοικητική οργάνωση για τη ν επ ίτευξη τη ς διαχείρισης τω ν λεκανώ ν απορροής αφήνεται στη βούληση τω ν κρατώ ν μελών, γεγονός που ίσως οδηγήσει σε ασυμβατό- τη τα μετα ξύ τω ν εθνικών συστημάτων. Η διατήρηση, όμως, και η προστασία τω ν υδατικών αποθεμάτων εκ τό ς τω ν νομοθετικώ ν ρυθμίσεων απαιτεί τη ν τοπ οθέτηση σημαντικού ποσοστού του προϋπολογισμού στις δράσεις αυτές. Πόσο κοστίζει το νερό; Είναι η τιμολόγηση ανάλογη της σπουδαιότητας του αγαθού; Είναι δυνατό η τιμολόγηση να εξυπηρετήσει την επίτευξη περιβαλλοντικών στόχων; Το νερό όχι μόνο είναι υπο-τιμολογημένο αλλά συχνά και λάθος τιμολογημένο: η πρακτική τη ς χρέω σ ης ελάχιστης κατανάλωσης οδηγεί συχνά στη σπατάλη παρά στην εξο ικο νόμηση. Ας σημειωθεί ότι η τιμολόγησ η είναι σταθερή για όλες τις επ οχές του έτους, ενώ θα μπορούσε να είναι υψ ηλότερ η κατά τις π εριόδους έλλειψ ης και α υξημένης ζήτησης. Έτσι, θα προάγεται η συνετή χρήση και αυτό θα αποτελεί τη βάση για το ν σχεδιασμό ενός συστήματος αυτόματης τιμ ο λο γιακής προσαρμογής αναλόγω ς με τα διαθέσιμα ποσά (βλ. πετρέλαιο) και θα μπορούσε να λειτουργήσ ει ως σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για επερχόμενη έλλειψη. Η πρόσφατη πείρα από τη ν εφαρμογή τη ς περιβαλλοντικής νομοθεσίας τη ς ΕΕ δείχνει ότι η συμμετοχή το υ κοινού είναι ουσιώδης προϋπόθεση. Έ τσι το άρθρο 14 τη ς Οδηγίας 2000/60/ΕΚ προβλέπει και ρυθμίζει τη ν πληροφόρηση του κοινού και τη συμμετοχή του στην εκπόνηση, αναθεώρηση και ενημέρωση τω ν σχεδίων διαχείρισης λεκανώ ν απορροής. Η συμμετοχή τω ν χρηστώ ν στην υλοποίηση τη ς Ο δηγίας θα έχει θετικά αποτελέσματα. Η ενερ γός συμμετοχή του κοινού διασφαλίζει τη ν ισόρροπη ικανοποίηση τω ν συμφερόντω ν τω ν μετόχω ν (stakeholders) στις λεκά νες απορροής. Η δ ε συμμετοχή του στη διαμόρφωση τη ς τιμολογιακής πολιτικής εξασφ αλίζει τη διαφάνεια και τη δίκαιη κατανομή τη ς επιβάρυνσης του συνολικού κόσ τους ανάκτησης. Τέλος, μια πρόσθετη χρησ ιμότητα τ η ς Ο δηγίας είναι η εκλογίκευση τω ν Κοινοτικών νομοθετημάτω ν που σχετίζονται με τα ύδατα, καταργώ ντας επτά από τις αρχικές Ο δηγίες που ρυθμίζουν τη ν ποιότητα τω ν επιφανειακών υδάτων, τη διαδικασία ανταλλαγής πληροφοριών για τη ν ποιότητα τω ν γλυκώ ν επιφανειακών υδάτων και τις μεθόδους δειγματοληψ ίας για το πόσιμο νερό, τη ν ποιότητα τω ν γλυκώ ν υδάτων για τη διατήρηση τη ς ιχθυοπανίδας και τα υπόγεια ύδατα. Οι ενεργοί όροι αυτών τω ν Οδηγιών θα ρυθμισθούν στην Ο δηγία για τα νερά γεγονός που θα οδηγήσει στην κατάργησή τους. Σύμφωνα με το άρθρο 9 τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξασφαλίσουν τη ν τιμολόγησ η όλων τω ν υπηρεσιών ύδατος. Αυτό σημαίνει ότι στην τιμή του νερού θα πρέπει να περιλαμβάνεται ολόκληρο το κόστος τη ς παροχής, τη ς σ υλλογής και τη ς επ εξεργασίας τω ν λυμάτω ν καθώς και τη ς χρήσ ης του νερού για αναψυχή. Παρόλα αυτά δεν γίνεται μνεία του περιβαλλοντικού κόσ τους στον υπολογισμό του συνολικού κόστους ανάκτησης. Με έναν απλό υπολογισμό φαίνεται ότι, ενώ ένα κουτί αναψυκτικού (330 ml) κοστίζει περίπου 0,5, η ίδια ποσότητα πόσιμου νερού δεν ξεπ ερνά το 0,017. Το νερό κοστίζει 30 φ ο ρ ές λιγό Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Α. Χαντζαρίδου

7 Σημαντικές Ημερομηνίες της ϋδηγίας-πλαίσιο για τα νερά (2000/60/ΕΚ) Σχετικό άρθρο της Οδηγίας Καταληκτική ημερομηνία(1) Έναρξη ισχύος 25 Β' Τετράμηνο 2000 Εφαρμογή Ισχύς διατάξεων 24 Δεκέμβριος 2003 Καθορισμός αρμόδιας αρχής 3 (7) Δεκέμβριος 2003 Διαβίβαση στην ΕΕ των αρμόδιων αρχών 3 (8) Ιούνιος 2003 Επισκόπηση υφιστάμενης κατάστασης Ανάλυση των γνωρισμάτων των λεκανών απορροής 5 (1) Δεκέμβριος 2004 Επισκόπηση των σημαντικότερων επιπτώσεων 5 (1) Δεκέμβριος 2004 Οικονομική ανάλυση της χρήσης του νερού 5 (1) Δεκέμβριος 2004 Καταγραφή όλων των περιοχών που χρήζουν προστασίας 6 (1) Δεκέμβριος 2004 Επικαιροποίηση των επισκοπήσεων 5 (2) Δεκέμβριος 2013/ και αναλύσεων Δεκέμβριος 2019 Ρυθμίσεις της ΕΕ για τα υπόγεια ύδατα Θέσπιση ειδικών μέτρων για την προστασία των υπόγειων υδάτων 17 (1) Δεκέμβριος 2002 Κριτήρια αξιολόγησης και αποκατάστασης της χημικής κατάστασης των υπόγειων υδάτων 17 (2) Δεκέμβριος 2002 Κριτήρια σε εθνικό επίπεδο ελλείψει κοινοτικών 17 (4) Δεκέμβριος 2005 Παρακολούθηση Εκπόνηση προγραμμάτων παρακολούθησης και εφαρμογή τους 8 Δεκέμβριος 2006 Πληροφόρηση του κοινού Δημοσίευση χρονοδιαγράμματος και προγράμματος εργασιών 14 (1α) Δεκέμβριος 2006 Δημοσίευση των σημαντικότερων θεμάτων 14 (1β) Δεκέμβριος 2007 Δημοσίευση του προσχεδίου διαχείρισης λεκανών απορροής 14 (1γ) Δεκέμβριος 2008 Πρόγραμμα μέτρων & Σχέδιο διαχείρισης Εκπόνηση και δημοσίευση σχεδίων διαχείρισης λεκάνης απορροής 13 (6) Δεκέμβριος 2009 Εκπόνηση προγραμμάτων μέτρων 11 (7) Δεκέμβριος 2009 Εφαρμογή των μέτρων 11 (7) Δεκέμβριος 2012 Αναθεώρηση των σχεδίων διαχείρισης 13 (7) Δεκέμβριος 2015 Αναθεώρηση των προγραμμάτων μέτρων 11 (8) Δεκέμβριος 2015 Επίτευξη περιβαλλοντικών στόχων Καλή κατάσταση επιφανειακών υδάτων 4 (1α) Δεκέμβριος 2015 Καλή κατάσταση υπόγειων υδάτων 4 (1α) Δεκέμβριος 2015 Συμμόρφωση με πρότυπα και στόχους προστατευόμενων περιοχών 4 (1γ) Δεκέμβριος 2015 Παράταση ημερομηνιών για την επίτευξη 4 (4) Δεκέμβριος 2021/ των στόχων Δεκέμβριος 2027 Κατάλογος ουσιών προτεραιότητας Προτάσεις για οριακές τιμές εκπομπών 16 (8) Δεκέμβριος 2002 Αναθεώρηση του καταλόγου ουσιών προτεραιότητας 16 (4) Δεκέμβριος 2004 Μείωση ή σταδιακή εξάλειψη ουσιών προτεραιότητας 16 (6) 20 έτη(2) (1) Οι καταληκτικές αυτές ημερομηνίες αναφέρονται στην υποχρέωση των κρατών μελών να υποβάλλουν εκθέσεις στην ΕΕ. (2) Από την έγκριση τω ν σχετικών προτάσεω ν του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Μ ιλτιάδης Σεφ ερλής Καταρράκτης στη Σαμοθράκη, Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Σ. Μηλιώνης ΑΜΦΙΒΙΟΝ ^ 7 41

8 Αγροτικά και υγροτοπικά οικοσυστήματα μοίρα Β Μ Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Έγχρωμον Οι υγρότοποι και η γεωργία έχουν μια αλληλένδετη σχέση. Η ολοκληρωμένη διαχείριση του νερού με την εφαρμογή σύγχρονων μέσων καλύπτει τις αρδευτικές ανάγκες, αυξάνει την αποδοτικότητα των καλλιεργειών και προστατεύει τη φύση. Τις απόψεις τους για τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ υγροτόπων και φυσικών οικοσυστημάτων παρουσίασαν οι διακεκριμένοι επιστήμονες Dr Thomas Crisman, Διευθυντής του Κέντρου Υγροτόπων της Florida, ΗΠΑ, και καθηγητής του Τμήματος Περιβαλλοντικής Μηχανικής του Πανεπιστημίου της Florida, ο Dr Richard Hegg, Υπεύθυνος του Εθνικού Προγράμματος Αγροτεχνολογίας του Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ και ο Δρ. Γιώργος Ζαλίδης, Αν. Καθηγητής Γεωπονίας ΑΠΘ, σε μια σειρά διαλέξεων που διεξηχθησαν στην Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Καρδίτσα και στα Σκόπια, τον Νοέμβριο Τη διοργάνωση των διαλέξεων είχαν αναλάβει, στην Αθήνα, το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας σε συνεργασία με το Γραφείο Γεωργικών Υποθέσεων και το Γραφείο Μορφωτικών Υποθέσεων της Αμερικανικής Πρεσβείας στην Ελλάδα, ενώ στη Θεσσαλονίκη, το Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ), το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων-Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), η Αμερικανική Γεωργική Σχολή και το Αμερικανικό Προξενείο, στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας για Τεχνολογική Συνεργασία στα Βαλκάνια (ITCB). Τα θέματα που παρουσιάσθηκαν ήταν: Η γεωργία ως εργαλείο για τη διατήρηση και διαχείριση των υγροτόπων, Οι τεχνητοί υγρότοποι ως μέσο επεξεργασίας ζωικών υγρών αποβλήτων και Οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ υγροτόπων και αγροοικοσυστημάτων. Ημη αειφορική διαχείριση τω ν αγροοικοσυστημάτω ν στο παρελθόν έχει αναγνωρισθεί ως ο κύριος παράγοντας υποβάθμισης τη ς ποιότητας τω ν εδαφικώ ν και υδατικών πόρων τη ς λεκά νης απορροής. Εσφαλμένοι τρόποι οργώ ματος, λίπανσης, καταπολέμησης παρασίτων, μεταχείρισης μετασυλλεκτικώ ν υπολειμμάτων κ.λπ. επηρεάζουν όχι μόνο τη ν ποιότητα τω ν εδαφώ ν αλλά και τω ν υδάτων. Στις μ έρ ες μας, η γεω ργία θεω ρείται ως η πανταχού παρούσα μη σημειακή πηγή ρύπανσης τω ν υγροτόπων και ταυτόχρονα τω ν υδατικών πόρων τη ς λεκά νης απορροής. Η αντιμετώπιση τω ν προβλημάτω ν που προκαλούνται στις λεκά νες απορροής και στους υγροτόπ ους που α υ τές φ ιλοξενούν από τη μη αειφορική διαχείριση τω ν αγροοικοσυστημάτων δεν είναι πια φ ροντίδα μόνο τω ν ερευνητώ ν, αλλά και εκείνω ν που λαμβάνουν τις αποφάσεις για γενικότερ α μέτρα α γροτικής και περιβαλλοντικής πολιτικής. Η ανάγκη να έχουν οι δυο α υτές π ολιτικές συμβατούς σκοπούς και να αποτελούν ενιαίο σύνολο, μπορεί μερικώ ς να τεκμηριω θεί από τις αλληλεπιδράσεις μ ετα ξύ αγροτικώ ν και υγροτοπικών συστημάτων, δηλαδή από τις θ ετικές και α ρνητικές επιδράσεις τη ς μιας κατηγορίας στην άλλη. θετικές επιδράσεις υγροτόπων στα αγροοικοσυστήματα Παροχή νερού Η υπέρτατη αξία τω ν υγροτόπων γλυκού νερού για τη γεω ργία είναι η αρδευτική. Το ένα τρ ίτο περίπου τη ς ελληνικής γεω ργική ς γ η ς αρδεύεται. Οι α ρδευό μενες εκτάσ εις δίνουν πολλαπλάσια εισοδήματα από τις ξηρικές. Από την άλλη πλευρά, η μη αειφορική χρήση του αρδευτικού νερού περιορίζει τη ν παραγω γικότητα τω ν εδαφώ ν προκαλώ ντας υψηλή συγκέντρωση αλάτων στο ριζόστρωμα. Η αειφορική χρήση του αρδευτικού νερού μπορεί να βελτιώσει τη ν παρα..αμφιβιον

9 Επιδράσεις στο τοποκλίμα Οι υγρότοποι εξα ιτία ς τη ς θερμοχω ρητικότητας του νερού επιδρούν θετικά στις γειτνιάζουσ ες καλλιέργειες. Φυτά που καλλιεργούνται κοντά σε υγροτόπ ους καταπονούνται λιγότερ ο από καύσωνες και π αγετούς από ό,τι φ υτά που καλλιεργούνται μακριά από αυτούς (όταν βέβαια οι άλλες συνθήκες είναι όμοιες). Μείωση του ρυπαντικού φορτίου Τα υγροτοπικά οικοσυστήματα, όταν επιτελούν σε ικανοποιητικό βαθμό τη λειτουργία του μετασχηματισμού τω ν θρεπτικών ουσιών και τ η ς συγκράτησης τοξικώ ν ουσιών, βοηθούν να μειω θεί η πίεση εξα ιτία ς του ρυπαντικού φορτίου που π ροέρχεται από τα αγροοικοσυστήματα στη λεκάνη απορροής τους. Αρνητικές επιδράσεις υγροτόπων στα αγροοικοσυστήματα γω γικότητα ορισμένων προβληματικών εδαφών. Επιπλέον, η επαναχρησιμοποίηση τω ν υδατικών πόρων, μετά τη ν εξασ φ ά λιση απ οδεκτής ποιότητας μέσω τη ς χρήσ ης τεχνητώ ν υγροτόπων, συμβάλλει στην ελαχιστοποίηση τη ς ζήτησης και στην κα ταλληλότερη κατανομή τους. Αποθέματα γονιδίων φυτικών ειδών Έ χει αναγνωρισθεί η ανάγκη να διατηρηθούν οι γενετικοί πόροι τω ν καλλιεργούμενω ν φυτώ ν και τω ν άγριων συγγενικών ειδών τους. Οι υγρότοποι και ιδιαίτερα αυτοί που δεν έχουν υποστεί μεγά λες διαταραχές, περιέχουν πολύτιμα αποθέματα γονιδίων φυτικών ειδών. Μ εταξύ τω ν άγριων φυτικώ ν ειδών που απαντούν σ τους υγροτόπ ους περιλαμβάνονται και είδη που συγγενεύουν με τα καλλιεργούμενα. Αυτά μπορεί να αποβούν πολύτιμα για το υ ς βελτιω τές φυτών. Καταπολέμηση παρασίτων Η παρουσία υγροτόπου σε μια λεκάνη απορροής επιδρά θετικά στην αντιμετώπιση τω ν παρασίτων τω ν καλλιεργούμενων φυτών. Αυτό συμβαίνει γιατί τα υγροτοπικά οικοσυστήματα αποτελούν ενδιαίτημα άγριων πτηνών και άλλων κα τηγοριών ζώων μερικά από τα οποία τρ έφ ο ντα ι από παράσιτα. Έντομα επικονιαστές Έ ντομα επικονιαστές υπάρχουν σε όλα τα αγροοικοσυστήματα. Η βλάστηση τω ν υγροτόπων, όμως, προσφέρει στα έντομα αυτά τρ οφ ή αλλά και προστασία από το υ ς ψεκασμούς με γεω ργικά φάρμακα. Ορισμένα είδη υγροτοπικών φυτώ ν (π.χ. Salixsp.) έλκουν είδη, όπως μέλισσες, λόγω του ότι παράγουν πολλή γύρη. Ιδιαίτερης σημασίας είναι οι υγρότοπ οι που βρίσκονται στις ξη ρ ές και ημίξη ρ ες περιοχές, γιατί η υπόγεια στάθμη στα κατακλυζόμενα ή κορεσμένα εδάφη παραμένει υψηλή για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά την ξήρανση τω ν εδαφώ ν τω ν υγροτοπικών ζωνών. Η υγροτοπική βλάστηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί από το υ ς επικονιαστές όλο το διάστημα του βιολογικού το υ ς κύκλου. Πλημμύρες Εποχικές π λημμύρες μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές ζημιές σε καλλιέργειες. Αυτό συμβαίνει όταν ο υγρότοπ ος στάσιμου νερού (π.χ. έλος, λίμνη) δεν τυχαίνει να έχει σχηματισθεί σε τέτο ια θέση στη λεκάνη απορροής ώστε να μπορεί να αποθηκεύει το πλημμυρικό νερό με τρόπο που να το εμποδίζει να ρεύσει ορμητικά προς τις χα μηλότερα ευρισ κόμενες καλλιέργειες. Α ς σημειωθεί ότι οι ζημιές σε μερικά αγροοικοσυστήματα προκαλούνται όχι από ευθύνη το υ γειτονικού φυσικού υγροτόπου αλλά από ακατάλληλη χω ροθέτηση τω ν αγροοικοσυστημάτων ή από εσφαλμένη διαχείριση του υγροτόπου. Πουλιά Μ ερικά είδη πουλιών που φ ιλοξενούν οι υγρότοποι προκαλούν ζημίες στις καλλιέργειες. Σε ορισ μένες περιπτώσεις οι ζημίες μπορεί να είναι πολύ σοβαρές. Το πρόβλημα αυτό πρέπει να αντιμετωπίζεται με ικανοποιητικές αποζημιώσεις στους α γρότες που ζημιώνονται. Η δαπάνη για το κοινωνικό σύνολο είναι ασήμαντη. Κουνούπια Είναι γνω στό σε όλους ότι τα στάσιμα νερά στηρίζουν μεγάλους πληθυσμούς κουνουπιών τα οποία είναι φ ο ρ είς τη ς ελονοσίας και άλλων σοβαρών ασθενειών. Στην Ελλάδα τα κουνούπια δεν αποτελούν σήμερα πρόβλημα από άποψη ασθενειών (αν και δεν αποκλείεται να αποτελέσουν στο μέλλον). Το πρόβλημα συνίσταται στη μεγάλη όχληση που προκαλούν στους α γρότες που ζουν και εργάζονται πολύ κοντά σε μερικούς υγροτόπους. Η καταπολέμηση τω ν κουνουπιών όταν δεν ασκείται με τις κα τάλληλες ουσίες και με τα κατάλληλα μέσα εφ α ρ μογής ενέχει κινδύνους τόσ ο για το υ ς ανθρώπους και τα αγροτικά ζώα όσο και για οργανισμούς τω ν υγροτόπων. Είναι ενθαρρυντικό ότι τα τελευτα ία 10 έτη έχουν αρχίσει και στην Ελλάδα να εφαρμόζονται σχετικά ήπιες μέθοδοι καταπολέμησης που αμβλύνουν το πρόβλημα.

10 σφορά πολλών κλάδων όπως η βιολογία, η δασοπονία, η χημεία, η χω ροταξία κ.λπ. Θετικές επιδράσεις αγροοικοσυστημάτων σε υγρότοπους Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Α. Χαντζαρίδου Τα αγροτικά οικοσυστήματα παρέχουν τρ ο φ ή σε διάφορους οργανισμούς τω ν υγροτοπικών. Υπάρχει, με άλλα λόγια, σύνδεση τω ν τροφικώ ν πλεγμάτω ν τω ν δυο τύπων οικοσυστημάτων. Η σύνδεση αυτή είναι πολύ σ τενότερη όταν τα αγροοικοσυστήματα αρδεύονται, διότι μέσα σ' αυτά υπάρχουν τεχνη το ί υγρότοποι, όπως είναι οι τά φ ροι και οι ορυζώνες. Ιδιαίτερα οι ορυζώ νες θεω ρούνται δ ευτερ εύοντα μεν, αλλά αξιόλογα ενδιαιτήματα υγροτοπικής ορνιθοπανίδας. Οι γνώ σεις για τη ν αειφορική διαχείριση τω ν αγροτικώ ν οικοσυστημάτων είναι πολύ πιο προχω ρημένες από ό,τι οι γνώ σεις για τη διαχείριση τω ν υγροτοπικών. Έ χει αποδειχθεί ότι π ολλές από τις γνώ σεις τω ν αγροτικών μπορούν να προσαρ- μοσθούν και να χρησιμοποιηθούν και για τα υγροτοπικά. Έχει, επίσης, αποδειχθεί ότι η επίλυση προβλημάτω ν διαχείρισης του νερού τω ν υγροτόπων, διαχείρισης τη ς υγροτοπικής βλάστησης κ.λπ. μπορεί να βοηθηθεί όταν χρησιμοποιούνται γνώ σεις από γεωπονικά αντικείμενα όπως, για παράδειγμα, η εδαφολογία, η αγροκομία, οι έγ γ ειες βελτιώσεις, η γεω ργική εντομολογία, η γεω ργική χημεία, ο γεω ργικό ς πειραματισμός. Εννοείται ότι οι γνώ σεις α υ τές δεν αρκούν. Η διαχείριση τω ν υγροτόπω ν είναι διεπιστημονικό θέμα και χρειάζεται η συνει- Ο υγρότοπος της Επανομής Θεσσαλονίκης, Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Ε. Ευθυμίου Α ρκετοί παράκτιοι Μ εσογειακοί υγρότοποι περιστοιχίζονται σήμερα κατά μεγάλο μ έρ ο ς από οικιστικές και βιομηχανικές ζώνες. Το ιδανικό θα ήταν, βέβαια, να περιστοιχίζονταν από χερσαία φυσική βλάστηση η οποία άλλω στε υπήρχε στο απώτερο παρελθόν προτού ο άνθρωπος γίνει γεω ργός. Λιγότερ ο επιθυμητή ζώνη είναι η γεω ργική αλλά οπωσδήποτε π ροτιμότερη από τη ν οικιστική και βιομηχανική. Οι γεω ργικές ζώνες, λοιπόν, που υπάρχουν γύρω από υγροτόπ ους είναι καλό να διατηρούνται και να απαγορεύεται η μετατροπή το υ ς σε βιομηχανικές και οικιστικές. Εννοείται ότι τα αγροοικοσυστήματα τω ν γεω ργικώ ν αυτών ζωνών πρέπει να υφίστανται διαχείριση με τρ όπ ους οι οποίοι να μη βλάπτουν τα γειτονικά υγροτοπικά οικοσυστήματα. Αρνητικές επιδράσεις αγροοικοσυστημάτων σε υγρότοπους Για χιλιάδες έτη τα υγροτοπικά και αγροτικά οικοσυστήματα συμβιώνουν. Ελάχιστες ήταν οι α ρνητικές επιδράσεις τω ν δεύτερω ν στα πρώτα. Η κατάσταση, όμως, αλλάζει ριζικά κατά το ν εικοστό αιώνα. Τα αγροοικοσυστήματα μετα τρέπ ο νται σε εντατικά, δηλαδή η αναπτυσσόμενη τεχνολογία βρίσκει τρ όπ ους να εισαχθούν σ' αυτά πολύ α υξη μ ένες ποσότη τ ε ς επικουρικής ενέρ γεια ς με τη μορφή γεω ργικώ ν μηχανημάτων, συνθετικών λιπασμάτων, φ υτοπροστατευτικώ ν ουσιών, και περισσότερου αρδευτικού νερού. Οι μ ο ρ φ ές α υτές δεν χρησιμοποιήθηκαν συνετά με αποτέλεσμα να εισρέουν ρύποι στους παρακείμενους υγροτόπους. Η μη σημειακή ρύπανση τω ν υγροτόπων από τα αγροοικοσυστήματα τω ν λεκανών απορροής το υ ς είναι από τα σ οβαρότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι υγρότοποι. Πρέπει να σημειωθεί ότι η ασύνετη χρήση τω ν σύγχρονων μορφώ ν επικουρικής ενέρ γεια ς που αναφέρθηκαν δεν ζημιώνει μόνο το υ ς υγροτόπ ους αλλά και τα ίδια τα αγροοικοσυστήματα. Μια σχετικά πρόσφατη μελέτη τω ν επιδράσεων που ασκούν τα αγροοικοσυστήματα στους ελληνικούς υγροτόπ ους διεθνούς σημασίας έδ ειξε ότι η ασύνετη χρήση του α ρδευτικού νερού που παρέχουν οι υγρότοποι γλυκού νερού είναι η σοβαρότερη απειλή γι' αυτούς το υ ς υγροτόπ ους και η ευκολότερ η να τεκμηριω θεί. Το πεδινό τοπίο τη ς ελληνικής υπαίθρου κυριαρχείται από αγροτικά και υγροτοπικά οικοσυστήματα που είναι υποχρεωμένα να εξακολουθούν να συμβιώνουν. Αρμονική συμβίωση, όμως, σημαίνει ότι οι δυσ μενείς επιδράσεις τω ν αγροτικών στα υγροτοπικά πρέπει να μειώνονται στο ελάχιστο και να ενθαρρύνονται οι θετικές. Κατάχρηση τω ν υγροτοπικών πόρων από τα αγροτικά οικοσυστήματα θα προκαλέσει κατάρρευση και τω ν δυο. Απορρέει, λοιπόν, όφ ελος όταν υπάρχει συμβατότητα τη ς α γροτικής με τη ν περιβαλλοντική πολιτική. Π.Α. Γεράκης

11 Η 8η Διάσκεψη των Συμβαλλόμενων Μερών στη Βαλένθια Τα κράτη μέλη τη ς Σύμβασης Ραμσάρ συναντώ νται κάθε τρία έτη (Συναντήσεις τη ς Δ ιάσκεψ η ς τω ν Συμβαλλόμενω ν Μ ερώ ν), για να αξιολογήσουν τη ν πρόοδο της σύμβασης, να ανταλλάξουν γνώ σεις και εμπ ειρ ίες και να σχεδιάσουν τις ερ γα σ ίες που θα υλοποιηθούν την επόμενη τρ ιετία. Στη Βαλένθια τη ς Ισπανίας πραγματοποιήθηκε η 8η Συνάντηση τη ς Διάσκεψης τω ν Συμβαλλόμενω ν Μερών (18-26 Νοεμβρίου 2002), με κεντρικό θέμα Υγρότοποι: νερό, ζωή και πολιτισμός. Συμμετείχαν περισσότεροι από σύνεδροι, εκπροσωπώντας 119 Συμβαλλόμενα Μέρη, κράτη, παρατηρητές, υπηρεσίες τω ν Ηνωμένων Εθνών και μη κρατικές οργανώσεις. Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι μεγάλης σημασίας ήταν το γεγο νό ς ότι είχε π ροηγηθεί η Παγκόσμια Διάσκεψη για την Αειφόρο Ανάπτυξη στο Γιοχάνεσμπουργκ (26 Αυγούστου-4 Σεπτεμβρίου 2002), στο Σχέδιο Εφαρμογής τ η ς οποίας περιλαμβάνεται ένα εύ ρ ο ς δεσμεύσεω ν για τη διαχείριση του νερού, τη βιοποικιλότητα και για άλλα θέματα σχετικά με τη Σύμβαση Ραμσάρ, που έπρεπε να ληφ θούν υπόψη κατά τη Διάσκεψη. Οι σύνεδροι συζήτησαν και υιοθέτησαν 46 διακηρύξεις, για θέματα όπως υγρότοποι και γεω ργία, κλιματικές αλλαγές, πολιτισμός, κατανομή και διαχείριση του νερού κ.λπ. Μ εταξύ αυτών, ιδιαίτερο ενδιαφ έρον για τη ν Ελλάδα έχουν οι αποφάσεις που ελήφθησαν για τη ν Π ρω τοβουλία MedWet (βλ. σχετικό άρθρο). Αλμυρά έλη στον Αμβρακικό Κόλπο, Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Γ. Ρουσόπουλος Α ξιοπ ρόσ εκτες ήταν και οι π έντε τεχνικές σ υνεδρίες που οργανώθηκαν στα πλαίσια τη ς Διάσκεψης, οι οποίες κάλυπταν τα θέματα: α) μεγά λες προκλήσεις και ευκαιρίες για το υ ς υγροτόπους, τα νερά και τη ν αειφορία, β) απογραφή και αξιολόγηση υγροτόπων (βλ. σχετικό άρθρο), γ) ο Κατάλογος Ραμσάρ τω ν Υγροτόπων Δ ιεθνούς Σημασίας, δ) διαχείριση υγροτόπων για τη ν αειφορική χρήση και τη ν ευημερία τω ν ανθρώπων και ε) οι πολιτιστικές π λευρές τω ν υγροτόπων, ως εργαλείο για τη διατήρηση και αειφορική το υ ς διαχείριση. Τέλος, η Διάσκεψη ενέκρινε το ν προϋπολογισμό και έλαβε αποφάσεις σ χετικές με το Στρατηγικό Σχέδιο ( ) και το Σχέδιο Δράσης ( ) τη ς Σύμβασης Ραμσάρ. Τα Συμβαλλόμενα Μ έρη αποφάσισαν η επόμενη, ένατη διάσκεψη να διεξαχθεί στην Ουγκάντα, το Η Ελλάδα συμμετείχε με εκπροσώπους από το Υπουργείο Εξωτερικών, το ΥΠΕΧΩΔΕ και το Υπουργείο Γεωργίας. Της ελληνικής εκπροσώπησης ηγήθηκε ο πρέσβης κ. Χ. Χριστόπουλος, και συμμετείχαν η κ. Δ. Σπάλα από το ΥΠΕΧΩΔΕ και ο κ. Α. Χατζηαθανα- σίου από το Υπουργείο Γεωργίας. Βασιλική Τσιαούση Λιμνοθάλασσα Γιάλοβας στην Πύλο, Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Έγχρωμον ΑΜΦΙΒΙΟΝ

12 Η Πρωτοβουλία MedWet...στη Βαλένθια Η Πρω τοβουλία για το υ ς Μ εσογειακούς Υγροτόπ ους (γνωστή ως MedWet) είχε ενεργό συμμετοχή στην 8η Διάσκεψη τω ν Συμβαλλόμενω ν Μερών τη ς Σύμβασης Ραμσάρ και προκά- λεσ ε το ενδιαφ έρον τω ν εκπροσώπων χωρών και μη κρατικών οργανώσεων πολύ πέραν τω ν ορίων τη ς Μεσογείου. Στη Διάσκεψη συμμετείχαν Εστιακά Σημεία του MedWet από σχεδόν ό λες τις χώ ρες τη ς Μεσογείου, η Συντονιστική Μονάδα MedWet, τα τέσ σ ερα υγροτοπικό κέντρα (ΕΚΒΥ- Ελλάδα, Βιολογικός Σταθμός Tour du Valat-Γαλλία, SEHUMED-Ισπανία και CEZH-Π ορτογαλία), καθώς και εκπρόσωποι προγραμμάτω ν και δικτύων του MedWet. Στον εκθεσιακό χώρο, υπήρχαν 11 θεμα τικές αφίσες για τις μεθόδους και γενικότερα τη δράση του MedWet, ένας μεγά λος χά ρτης τη ς Μ εσογείου με απεικόνιση όλων τω ν δράσεω ν MedWet και τω ν αντίστοιχων υγροτοπικών περιοχών, αφίσες με τη δράση τω ν τεσσάρω ν υγροτοπικών κέντρων, καθώς και εκδόσ εις MedWet. Μ εταξύ τω ν τε λ ε υ ταίων, εξέχουσ α θέση είχαν οι τρ εις πλέον πρόσφατες, δηλαδή οι εκδόσ εις για τη ν περιφερειακή δράση για το υ ς υγροτόπους, για τη ν αποκατάσταση υγροτόπων και για το ν αειφόρο τουρισμό σε υγροτοπ ικές περιοχές. Επίσης, ο ειδικός επιστήμονας του ΕΚΒΥ κ. Θανάσης Π αρτόζης παρουσίαζε τη δομή και λειτουργία τη ς βάσης δεδομένω ν MedWet για τη ν απογραφή και τη ν παρακολούθηση υγροτόπων. Το ενδιαφ έρον τω ν επισκεπτών υπ ήρξε μεγάλο και αντίστοιχα αυξημένος ήταν ο αριθμός τω ν ατόμων που έδειξα ν ενδιαφ έρον για τις εκδόσεις. Κατά τη διάρκεια τη ς Διάσκεψης, το MedWet διοργάνωσε τέσ σ ερις παράλληλες εκδηλώ σεις. Οι τρ εις από α υτές αφορούσαν το ν αειφόρο τουρισμό, τη ν απογραφή και τη βάση δεδομένω ν, και τις πολιτιστικές α ξίες τω ν υγροτόπων. Το περίπτερο MedWet στην COP8, Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Θ. Παρτόζης Η τέτα ρ τη εκδήλωση απετέλεσ ε ανοικτή άτυπη συνάντηση τη ς Μ εσογειακής Επιτροπής Υγροτόπων (MedW et/com), κατά τη ν οποία ο Συντονιστής MedWet κ. Σπύρος Κουβέλης παρουσίασε τη ν πρόοδο του MedWet από τη ν προηγούμενη MedW et/com 4 και τις κατευθύνσεις για τη μελλοντική ανάπτυξη τη ς Πρωτοβουλίας. Επίσης, παρουσιάσθηκε και συζητήθηκε το προτεινόμενο από χώ ρες του MedWet σχέδιο Απόφασης τη ς Σύμβασης για τις π εριφ ερειακές πρω τοβουλίες. Η Απόφαση αυτή βασιζόμενη στο επ ιτυχές πρότυπο του MedWet, ανοίγει το ν δρόμο για παρόμοιες π ρω τοβουλίες σε άλλα μέρη τη ς υδρογείου, ενώ παράλληλα προωθεί τη διασφάλιση τη ς χρηματοδότησης τ η ς Συντονιστικής Μ ονάδας MedWet (από τις χώ ρες MedWet, το ν προϋπολογισμό τη ς Σύμβασης και τη ν Ελληνική κυβέρνηση) για τη ν ερχόμενη τριετία. Η Ελλάδα, εξάλλου, δήλωσε επίσημα τη σχετική πρόθεσή τη ς να εξα κολουθεί να στηρίζει οικονομικά τη Συντονιστική Μονάδα MedWet. Επ' αυτού, το διεθνές WWF τόνισε τη σημασία που έχει για τη ν επιτυχία ανάλογων πρω τοβουλιών η θερμή υποστήριξη μίας χώρας, όπως στην περίπτωση του MedWet είναι η Ελλάδα. Λιμνοθάλασσα Πρόκοπος στην Πελοπόννησο, Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Έγχρωμον ΑΜΦΙΒΙΟΝ

13 ι - _, \ Η απογραφή των υγροτόπων στην COP8...και στο μέλλον Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Σ. Μηλιώνης Η 8η Διάσκεψη βρήκε τη ν Π ρω τοβουλία MedWet σε μια στιγμή κατά τη ν οποία, μετά από διαρκή και ανοδική πορεία στα υγροτοπικά θέματα τη ς Μεσογείου, αλλά και συστηματική αυτοκριτική, προχωρά δυναμικά διευρύνοντας το ν προσανατολισμό τη ς σύμφωνα με τις σύγχρονες διεθνείς τάσεις, αλλά και τις ειδικότε ρ ε ς ανάγκες στη λεκάνη τη ς Μ εσογείου. Έτσι, κινητοποιώντας σ υνεργάτες και πόρους και υλοποιώντας το Στρατηγικό Σχέδιο τη ς Σύμβασης Ραμσάρ στην περιοχή τη ς Μεσογείου, το MedWet φιλοδοξεί, πέρα από τη ν καταγραφή και προστασία του φυσικού αποθέματος τω ν Μ εσογειακών υγροτόπων, να γεφ υρώ σ ει τις αντιθέσεις ανάμεσα στις υφιστάμενες ανάγκες οικονομικής ανάπτυξης και τη ν προστασία τω ν οικοσυστημάτω ν και τω ν φυσικών το υ ς πόρων. Για τη συμβολή στην αειφορική χρήση τω ν υγροτοπικών πόρων, στη βελτίωση τω ν συνθηκών ζω ής σε α υτές τις περιοχές και κατά συνέπεια στη μείωση τω ν κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων στη Μ εσογειακή λεκάνη, αποσκοπεί στην ανάπτυξη νέω ν μεθόδω ν και προσεγγίσεων για θέματα όπως: Αποτίμηση με οικονομικούς όρους τω ν υγροτοπικών λειτο υ ρ γιών, αξιών και φυσικών πόρων. Διαχείριση υδατικών πόρων και εξοικονόμηση-προστασία του νερού. Α ειφορικές π ολιτικές για το ν πρω τογενή τομέα, τη ν ανάπτυξη τη ς υπαίθρου και το ν τουρισμό. Δ ιεθνές εμπόριο υγροτοπικών προϊόντων. Εκτίμηση επιπτώσεων φαινομένων παγκόσμιας κλίμακας (κλιματικής αλλαγής, ερημοποίησης). Το MedWet σχεδιάζει να αναπτύξει τις ν έες μεθόδους και προσεγγίσ εις μέσω ενός διευρυμένου δικτύου συνεργατών. Μ αρία Αναγνωστοπούλου Η εφ αρμογή κατάλληλω ν μεθόδω ν απογραφής υγροτόπων σε εθνικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο απασχολεί τα Συμβαλλόμενα Μέρη στη Σύμβαση Ραμσάρ ήδη από τη ν 7η Διάσκεψή τους, η οποία πραγματοποιήθηκε στην πόλη Σαν Χοσέ τη ς Κόστα Ρίκα το ν Μάιο του Εκεί είχε αναγνωρι- σθεί η ανάγκη να υλοποιηθούν εθνικά έργα απογραφής προκειμένου να βοηθηθεί η διατύπωση εθνικών μέτρω ν πολιτικής για το υ ς υγροτόπ ους και να αξιοποιηθούν αυτά τα έργα για το ν εντοπισμό περιοχών κατάλληλω ν να περιληφθούν στον Κατάλογο τω ν Υγροτόπων Δ ιεθνούς Σημασίας (Κατάλογος Ραμσάρ). Λόγω του μικρού αριθμού τω ν έω ς τό τε υφιστάμενων εθνικών απογραφών, διατυπώθηκε η σύσταση να αναθεω ρηθούν οι μέθοδοι απογραφής υγροτόπων, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στη διαχείριση δεδομένω ν με ηλεκτρονικούς υπολογισ τές και στη χρήση Γεω γραφικώ ν Συστημάτων Πληροφοριών. Στο πλαίσιο τη ς 8ης Διάσκεψ ης τω ν Συμβαλλόμενω ν Μ ερών υιοθετήθηκε το Ψ ήφισμα VIII.6 για την απογραφή υγροτόπων. Το Ψ ήφισμα κυρίως αναγνωρίζει τη ν ανάγκη υιοθέτησ ης κοινών μεθόδω ν απογραφής υγροτόπων και υιοθετεί το κείμενο Πλαίσιο Απ ογραφής Υγροτόπων (Framework for W etland Inventory), το οποίο σκοπό έχει να υποστηρίξει τα συμβαλλόμενα μέρη κατά το ν σχεδιασμό και τη ν υλοποίηση τω ν εθνικών το υ ς απογραφών. Το Πλαίσιο Απ ογραφής Υγροτόπων: α) περιλαμβάνει τα αναγκαία βήματα κατά το ν σχεδιασμό εθνικών απογραφών, β) προτείνει τα ελάχιστα δεδομένα που πρέπει να καταγράφονται κατά τις εθνικές απογραφές, ώστε να συμβάλλουν σε εκτιμήσ εις και αξιολογήσ εις τω ν υγροτοπικών πόρων σε εθνικό, π εριφερειακό και διεθνές επίπεδο και γ) παρουσιάζει υφισ τάμενες μεθόδους απογραφής υγροτόπων, όπως αυτή που αναπτύχθηκε από τη ν Πρωτοβουλία MedWet, τη ν απογραφή τω ν ΗΠΑ (United States Fish and W ildlife Service national wetland inventory), το Εθνικό Π ρόγραμμα τη ς Ουγκάντα (Uganda National W etlands Programme), τη ν Ασιατική Απογραφή Υγροτόπων (Αsian W etland Inventory) και την Απογραφή Υγροτόπων του Ισημερινού (Ecuador W etland Inventory). Ελένη Φυτώκα

14 Μ ΕΘ Ο ΔΟ Σ Α Π Ο Γ Ρ Α Φ Η Σ Η παρουσίαση στη Βαλένθια Σε ειδική εκδήλωση που έγινε στο πλαίσιο της τεχνικής ενότητας Απογραφή και αξιολόγηση υγροτόπων κατά την 8η Διάσκεψη των Συμβαλλόμενων Μερών, παρουσιάσθηκε η μέθοδος απογραφής υγροτόπων MedWet. Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν συνεργάτες και μέλη της Πρωτοβουλίας MedWet αλλά και εκπρόσωποι χωρών και οργανισμών εκτός Μεσογείου. Κατά τη ν εκδήλωση παρουσιάσθηκαν τα εργαλεία τη ς μεθόδου MedWet (ειδικά έντυπα καταχώ ρησης δεδομένω ν, σύστημα τα ξινόμησ ης οικολογικών μονάδων, μέθοδο ς χα ρτογράφησης, ηλεκτρονική βάση δεδομένω ν) και επισημάνθηκε η συμβολή τη ς μεθόδου στην απόκτηση συμβατών απογρα- φικών δεδομένω ν μετα ξύ τω ν Μ εσογειακών και άλλων χωρών. Επίσης, αναφέρθηκε ότι η Ομάδα Απογραφής MedWet (MedWet Inventory W orking Group-IW G) και η Τεχνική Μονάδα Βάσης Δ εδομένω ν MedWet (MedWet Database- Technical Unit/MWD-TU) έχει ήδη ξεκινήσει την καταγραφή παρατηρήσεων και ενδείξεω ν από το υ ς διάφορους εφ α ρ μοσ τές τη ς μεθόδου με σκοπό τη ν ενημέρω ση και βελτίωσή της. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην παρουσίαση, από το ΕΚΒΥ, τη ς νέα ς Βάσης Δ εδομένω ν MedWet (MedWet Database version MWD ver. 3) η οποία αποτελεί χρήσιμο εργαλείο για τη ν απογραφή και αξιολόγηση υγροτόπων σε π εριφερειακό και διεθνές επίπεδο. Τα γνω ρίσματα και οι λειτουργίες που καθιστούν τη βάση αυτή χρήσιμο εργαλείο είναι τα ακόλουθα: α) παρέχει πολυγλωσσική υποστήριξη, αυτή τη στιγμή υποστηρίζονται έξι γλώ σσες (ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά, πορτογαλικά, ισπανικά, αλβανικά), ενώ υπάρχει δυνατότητα να υποστηριχθεί και οποιαδήποτε άλλη, β) διαθέτει γεω γραφική ενότητα, ο χρήσ της έχει πλέον τη δυνατότητα να καταχωρεί, να αναζητάει και να παρουσιάζει γεω γραφική πληροφορία, γ) επικοινωνεί με άλλες εφ αρμογές, υπάρχει δυνα τότητα να εισαχθούν αυτόματα δεδομένα από τις π ροηγούμενες εκδόσ εις τη ς Βάσης Δ εδομένω ν MedWet αλλά και από άλλες εφ α ρ μ ο γές όπως η βάση NATURA 2000, Το περίπτερο ΥΠΕΧΩΔΕ-ΕΚΒΥ στην COP8, Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ και δ) μπορεί να προσαρμοσθεί στις ανάγκες κάθε χώ ρας τη ς Μ εσογείου ή άλλης, το λογισμικό τη ς επιτρέπει περαιτέρω ανάπτυξη. Αντίγραφα τη ς MWD ver. 3 διανεμήθηκαν από το ΕΚΒΥ στους συνέδρους. Επίσης, παρουσιάσθηκε η έω ς τώ ρα εφ αρμογή τη ς μεθόδου απογραφής υγροτόπων MedWet, τόσ ο σε M εσογειακές χώ ρες (Πορτογαλία, Ισπανία, Ελλάδα, Γαλλία, Αλβανία κ.λπ.) όσο και σε χώ ρες εκ τό ς Μ εσογείου (π.χ. χώ ρες Δ υτικής Αφρικής, Κολομβία) αλλά και στα πλαίσια τη ς Σύμβασης τη ς Βαρκελώνης. Η εκδήλωση έκλεισ ε διατυπώνοντας τη φ ιλοδοξία να πραγματοπ οιηθεί η Πανμεσογειακή Απογραφή Υγροτόπων έω ς το έτο ς 2010 και να τεθ ο ύ ν σε ευρεία εφ αρμογή τα εργαλεία που προτείνει η μέθοδος MedWet. Θ ανάσης Π αρτόζης Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Σ. Μηλιώνης

15 I Δ Η Σ Ε I Ανθρωπος και Περιβάλλον στην Ελλάδα Έ να σχετικά εύληπτο, πολύ καλαίσθητο και επιμελημένο βιβλίο για το φυσικό και το δομημένο περιβάλλον τη ς Ελλάδος εκδόθηκε πρόσφατα με τη σ τήριξη του ΥΠΕΧΩΔΕ, από το ν κ. Χάρη Κοκκώση. Άνθρωπος και Περιβάλλον στην Ελλάδα είναι ο τίτλ ο ς το υ βιβλίου, που κυκλοφ ορεί στην ελληνική και στην αγγλική γλώσσα. Το βιβλίο γράφηκε με τη ν ευκαιρία τ η ς σ υμμετοχής τη ς χώ ρας μας στην Παγκόσμια Έ κθεση EXPO 2000 που διοργανώθηκε στο Ανόβερο με θέμα Άνθρωπος-Φύση- Τ εχνολογία. Τρεις είναι οι εν ό τη τες του βιβλίου: η ελληνική φύση, το ελληνικό αγροτικό τοπίο και το ελληνικό αστικό τοπίο. Η έκδοση κυκλοφορεί και στην αγγλική γλώσσα. Το Κέντρο Πληροφόρησης Κορώνειας-Βόλβης ξανά κοντά μας... Επαναλειτουργεί, μετά από ενάμιση χρόνο αναστολής τη ς λειτο υ ρ γία ς του λόγω έλλειψ ης χρηματοδοτικώ ν πόρων, το Κέντρο Π ληροφ όρησ ης Υ γροτόπου Κορώ νειας-βόλβης με έδρα τη ν Απολλωνία του Δήμου Μαδύτου. Μ ε τη ν υποστήριξη τη ς Αναπτυξιακής Εταιρίας Νομού Θ εσσαλονίκης (ΑΝΕΘ) εξασφαλίσθηκε 12μηνη χρημα τοδότησ η από το Ειδικό Π ρόγραμμα Τοπικής Α υτοδιοίκησης του Υπουργείου Εσωτερικών και υπογράφηκε σχετική προγραμματική σύμβαση με συμβαλλόμενους το ΥΠΕΧΩΔΕ, τη ν Π εριφ έρεια Κεντρικής Μ ακεδονίας, το υ ς Δ ήμους Λαγκαδά, Κορώνειας, Απολλωνίας, Μαδύτου, Ρεντίνας και Αγίου Γεωργίου και τη ν ΑΝΕΘ. Οι δράσεις του Κέντρου Π ληροφόρησ ης κατά τη ν προηγούμενη περίοδο λειτουργία ς του ( ) όσον αφορά τη ν Π εριβαλλοντική Εκπαίδευση, τις οικοξεναγήσ εις, τη ν επόπτευση υγροτόπου, τη ν καταγραφή προβλημάτων, τη ν ενημέρω ση και ευαισθητοποίηση κοινού, έχουν αναγνωρισθεί ευρέω ς. Το ΕΚΒΥ εύχεται στο Κέντρο Π ληροφόρησης να συνεχίσει με την ίδια επιτυχία το έργο του, συμβάλλοντας στην εξασθένηση του περιβαλλοντικού π ροβλήματος που υπάρχει στην περιοχή. Η συμμετοχή του ΕΚΒΥ στη Διεθνή Έκθεση Τουρισμού PHILOXENIA 2002 Η 18η Δ ιεθνής Έ κθεση Τουρισμού PHILOΧΕΝΙΑ 2002 διοργανώ- θηκε στη Θεσσαλονίκη από 31 Οκτωβρίου έω ς 3 Νοεμβρίου Η PHILΟΧΕΝΙΑ αποτελεί το μεγάλο εκθεσιακό γεγονό ς στον το μ έα του τουρισμού στη Ν οτιοανατολική Ευρώπη, ενώ παίζει σημαντικό ρόλο στην προβολή τη ς Ελλάδας και του ελληνικού τουριστικού προϊόντος σε όλον το ν κόσμο. Το ΕΚΒΥ συμμετείχε για πρώτη φ ορά στη PHILΟΧΕΝΙΑ και οι εντυπώ σεις ήταν κάτι παραπάνω από θετικές. Η συμμετοχή του ΕΚΒΥ ανταποκρίνεται στην ανάγκη τω ν καιρών μας αλλά και στην έκκληση τη ς διεθνούς τουρισ τικής κοινότητας για ν έες μορφ ές τουρισμού που σέβονται το φυσικό περιβάλλον, συντελούν στην προστασία του, σέβονται, όμως, και τις ανάγκες του ανθρώπου. Ο επισκέπτης είχε τη ν ευκαιρία να π ληροφορηθεί για το ν τρόπο που το ΕΚΒΥ προσεγγίζει και προωθεί το ν τουρισμό σε προστατευ ό μ εν ες περιοχές μέσα από ολοκληρω μένες διαδικασίες και τεκμηριω μένα μέσα. Επιπλέον, το κοινό μπόρεσε να ενημερω θεί για μ ελ έτες και παρεμβάσεις του ΕΚΒΥ τόσ ο γενικά όσο και σε επ ιλεγμένες περιοχές στην Ελλάδα, όπως τα νησιά τω ν Κυκλάδων, η Λίμνη Κερκίνη, ο Όλυμπος, το Φοινικόδασος Βάι στην Κρήτη. Η ευαισθητοποίηση και το ενδιαφ έρον τω ν επισκεπτών για την αειφορική τουριστική ανάπτυξη, απ οτελεί για το ΕΚΒΥ ένα ελπι- δοφ όρο μήνυμα. Σιγά σιγά όχι μόνο οι ειδικοί επιστήμονες του φυσικού π εριβάλλοντος αλλά και επ αγγελματίες ιδιώτες, π.χ. από τουριστικά γραφ εία ή γραφεία ταξιδίων, προτιμούν μια νέα μορφή τουρισμού πιο φιλική προς το περιβάλλον. Περιβαλλοντική αναβάθμιση περιοχών της Επαρχίας Λαγκαδά Το Επαρχιακό Συμβούλιο Λαγκαδά στην προσπάθειά του για τουριστική αξιοποίηση και περιβαλλοντική αναβάθμιση τη ς περιοχής συζητά προτάσεις για την ανάδειξη τη ς Λίμνης Βόλβης και τη δημιουργία δασικού χωριού στους ορεινούς όγκους τη ς περιοχής. Συγκεκριμένα, προτείνει τη δημιουργία τεσσάρω ν πλωτών αποβαθρών στη Λίμνη Βόλβη, για ψάρεμα αλλά και ά λλες ψυχαγω γικές δραστηριότη τες. Ο δασικός οικισμός θα περιλαμβάνει οικοτου- ριστικούς ξενώ νες, καταστήματα με παραδοσιακά προϊόντα κ.λπ. Μέσα σ τους σ τόχους είναι η περιοχή να αποτελέσει πόλο έλ ξη ς τόσ ο τουρισ τικής όσο και επαγγελματικής, δημιουργώ ντας ν έες θέσεις ερ γα σίας. Παράλληλα, εξετά ζετα ι να εφαρμοσθούν αυσ τηρότερα περιοριστικά μέτρα για τη ν προστασία τη ς Λίμνης Κορώνειας.» Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Μ. Κουτράκης ΑΜΦΙΒΙΟΝ

16 Οι πελεκάνοι πιο κοντά μας Οι πελεκάνοι είναι από τα σπανιότερα είδη πουλιών στη Γη. Τα σπουδαιότερα ευρωπαϊκά το υ ς ενδιαιτήματα βρίσκονται στην Ελλάδα. Στα πουλιά αυτά έχει δοθεί πολύ μεγάλη προσοχή, ίσως η μεγα λύτερ η από τα φ ιλοξενούμενα στη χώρα μας, από άποψη έρευνα ς και προσπαθειών για τη διατήρησή τους. Γοητευτική η βιολογία, η συμπεριφορά, η όψη και το π έταγμά τους. Π ολλοί έλληνες επιστήμονες, έχοντας ασχοληθεί επί έτη ερευνητικά με το υ ς πελεκάνους, έχουν δεθεί συναισθηματικά μαζί τους. Έ νας από αυτούς είναι ο κ. Γιώ ργος Κατσαδωράκης που είναι και διεθνώ ς γνω στός για τις προσπάθειές του υπέρ τη ς διατήρησης όχι μόνο τω ν π ελεκάνων αλλά και, γενικότερα, τη ς βιοποικιλότητας τη ς Ελλάδας. Ο κ. Κατσαδωράκης μας έκανε π λουσιότερους με τα προηγούμενα βιβλία το υ που απευθύνονταν στο γενικό κοινό, ιδιαίτερ α με τη ν Πρέσπα, μια ιστορία για το ν άνθρωπο και τη φύση (1996). Το ίδιο ύφος, τη ν ίδια προσέγγιση ακολούθησε και στο νέο δίγλωσσο (ελληνικά και αγγλικά) βιβλίο το υ Το βιβλίο τω ν π ελεκάνω ν που εκδόθηκε πρόσφατα από τη ν Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών. Τα κεφάλαια του βιβλίου είναι: Παμπάλαιοι κάτοικοι τω ν βάλτων και μαγευτικοί ανεμοπόροι. Οι πελεκάνοι στον μύθο, το ν θρύλο, τη ν αρχαία γραμματεία και τη ν παράδοση. Η ανακάλυψη τω ν αποικιών τω ν π ελεκάνων στη Μακεδονία. Ψ άρια και πελεκάνοι. Φθινόπωρο και χειμώνας: πελεκάνοι, κορμοράνοι και ψαράδες. Άνοιξη και καλοκαίρι: ευέλικτοι προσαρμογή στη διαθεσιμότητα τη ς λείας. Το φώλιασμα στις αποικίες αναπαραγωγής. Μ ετακινήσεις και μετανάστευση: οι προαιώνιοι δρόμοι τω ν ενστίκτων. Θ άνατος και απειλές. Οι πελεκάνοι και η διαχείριση νερώ ν και υγροτόπων. Η εικονογράφηση είναι πλούσια με εκπ ληκτικές φω τογραφίες, π αρμένες κυρίως από το ν ίδιο το ν συγγραφέα. Η άρτια εκτύ πωση και γενικά η καλαισθησία, οι αναφορές στη σχέση τω ν πελεκάνων με το ν πολιτισμό μας, η επιτυχημένη εκλαΐκευση τω ν πληροφοριώ ν είναι μερικοί από το υ ς παράγοντες που καθιστούν το βιβλίο αυτό ελκυστικό και αγαπητό από όλους όσους νοιάζονται για να υπάρξει αρμονική σχέση του ανθρώπου με τη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά του. Το βιβλίο διατίθεται από τη ν Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών (τηλ ). Α Μ Φ Ι Β Ι Ο Ν Τ ε ύ χ ο ς 47 Δ ιμ η ν ια ία έ κ δ ο σ η τ ο υ E K B Y IS S N Ταχυδρομική διεύθυνση: Μ ουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων - Υγροτόπων 1 4 ο χ λ μ Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η ς - Μ η χα ν ιώ ν α ς, Θ έρ μ η, Τ.Θ Τηλ Φαξ: E-m ail: m a ria e k b y.g r Υπεύθυνη Έκδοσης: Μαρία Κατσακιώρη Συντακτική Επιτροπή: Ευτυχία Αλεξανδρίδου, Π. Α. Γεράκης, Παύλος Γιαμάς, Νίκος Καραπέτσας, Μαρία Κατσακιώρη, Θάλεια Λαζαρίδου, Χρυσούλα Λιόντα, Σπύρος Ντάφης, Δημήτρης Παπαδήμος, Βασιλική Τσιαούση Φιλολογική επιμέλεια: Χρυσούλα Λιόντα Φωτογραφία εξωφύλλου: Φωτ. Αρχείο Ε Κ Β Υ / Σ. Μηλιώνης Φωτοστοιχειοθεσία - Επιμέλεια έκδοσης: ANIMA GRAPHICS Υιοί A. Υφαντή Ο.Ε., Φραγκίνη 9, Θεσσαλονίκη Κείμενα και φω τογραφίες που αποστέλλονται για δημοσίευση στο περιοδικό δεν επιστρέφονται. Επιτρέπεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή < η μετάδοση με οποιοδήποτε οπτικοακουστικό μέσο του περιεχομένου του A M IB ^ N μόνο εφόσον γίνεται αναφορά στην πηγή. Ιΐ. ΑΜΦΙΒΙΟΝ