ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΥΛΗΣ ΣΤΕΡΕΑ ΥΓΡΑ ΑΕΡΙΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΥΛΗΣ ΣΤΕΡΕΑ ΥΓΡΑ ΑΕΡΙΑ"

Transcript

1 ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΥΛΗΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ ΤΡΟΠΟΙ ΜΕΤΑ ΟΣΗΣ ΤΗΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΗΜΗΤΡΗΣ ΦΡΑΓΚΑΚΗΣ ΑΣΚΑΛΟΣ-ΧΗΜΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ 2ου ΕΚΦΕ Ν. ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

2 ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΥΛΗΣ ΣΤΕΡΕΑ ΥΓΡΑ ΑΕΡΙΑ Εισαγωγή Όλα τα υλικά σώµατα που µας περιβάλλουν προέρχονται από συνδυασµό 92 µόνο στοιχείων. Γνωρίζουµε ότι το µόριο είναι το µικρότερο τµήµα ενός καθαρού σώµατος, που διατηρεί τις ιδιότητές του. Τα µόρια αποτελούνται από ακόµα µικρότερα σωµατίδια, τα άτοµα. Με βάση το µόριό τους, τα καθαρά σώµατα χωρίζονται σε δυο κύριες κατηγορίες: τα στοιχεία, όπου στο µόριό τους έχουµε ένα είδος ατόµων και τις χηµικές ενώσεις, όπου στα µόριό τους έχουµε διαφορετικά άτοµα. Έτσι λοιπόν κάθε σώµα συγκροτείται από απείρως µικρά σωµατίδια, δηλαδή άτοµα, µόρια ή ιόντα, που ονοµάζονται δοµικά σωµατίδια ή δοµικές µονάδες της ύλης. Στα παρακάτω, και για να προσαρµοστούµε στο βιβλίο του µαθητή, όταν µιλάµε για µόρια θα εννοούµε τις δοµικές µονάδες. Άλλωστε αυτό που µας ενδιαφέρει στο ηµοτικό σχολείο είναι τα παιδιά να κατανοήσουν ότι τα σώµατα αποτελούνται από πολύ-πολύ µικρά κοµµατάκια και κατά δεύτερο λόγο από τι αποτελούνται αυτά τα κοµµατάκια (άτοµα, ηλεκτρόνια, κουάρκ, κ.α.). Με βάση την ιδέα αυτή των παιδιών, για τα πολύ µικρά κοµµατάκια, θα προσπαθήσουµε να εξηγήσουµε τις καταστάσεις της ύλης και στη συνέχεια τα διάφορα φυσικά φαινόµενα, που σχετίζονται µε τη θερµότητα. Καταστάσεις της ύλης Τα υλικά σώµατα ανάλογα µε τις συνθήκες θερµοκρασίας και πίεσης που επικρατούν βρίσκονται σε τρεις διαφορετικές καταστάσεις: τη στερεή (s), την υγρή (l) και την αέρια (g). Τα παιδιά έχουν έχουν γνώση και για τις τρεις καταστάσεις, οπότε µπορούµε να συζητήσουµε µαζί τους και να µας δώσουν παραδείγµατα από αυτές. Πριν ξεκινήσουµε να εξετάζουµε καθεµιά κατάσταση ξεχωριστά θα πρέπει να τονίσουµε ιδιαίτερα ότι τα µόρια των σωµάτων κινούνται συνεχώς, ανεξάρτητα αν τα σώµατα βρίσκονται σε στερεή, υγρή ή αέρια κατάσταση. Όπως θα δούµε όµως σε κάθε κατάσταση κινούνται διαφορετικά. Στερεά κατάσταση Τα παιδιά γνωρίζουν ότι τα σώµατα αποτελούνται από πολύ µικρά σωµατίδια, τα µόρια. Στη στερεά κατάσταση λοιπόν τα µόρια βρίσκονται σε πολύ µικρές αποστάσεις µεταξύ τους, κινούνται σε καθορισµένες θέσεις, ενώ αναπτύσσονται µεταξύ τους ισχυρές ελκτικές δυνάµεις. Αποτέλεσµα αυτών είναι ότι τα στερεά έχουν ορισµένο όγκο και σχήµα. Μπορούµε να αναπαραστήσουµε στην τάξη τις κινήσεις των µορίων ενός στερεού: τα παιδιά θα είναι κοντά, θα κινούνται σε καθορισµένες θέσεις και δεν θα βγαίνουν πολύ έξω από τα όρια που τους έχουµε βάλει. Θα µπορούσαν για παράδειγµα να κινηθούν κρατώντας την άκρη του θρανίου τους πηγαίνοντας σε απόσταση όσο είναι το τεντωµένο χέρι τους. 1

3 Υγρή κατάσταση Στην υγρή κατάσταση τα µόρια βρίσκονται σε µεγαλύτερες αποστάσεις, ενώ οι ελκτικές δυνάµεις µεταξύ τους δεν είναι τόσο ισχυρές όσο στα στερεά, µε αποτέλεσµα αυτά να µην κινούνται σε καθορισµένες θέσεις αλλά να κινούνται σε ένα καθορισµένο όγκο, τον όγκο του δοχείου που βρίσκονται. Τα υγρά λοιπόν έχουν καθορισµένο όγκο, αλλά παίρνουν το σχήµα του δοχείου που βρίσκονται. Τα παιδιά έχουν γνώση για το τελευταίο και εµείς µπορούµε να το επιβεβαιώσουµε µε διάφορα υγρά. Να βάλουµε δηλαδή νερό και άλλα υγρά σε δοχεία διαφορετικού σχήµατος και µε ένα ογκοµετρικό κύλινδρο να µετράµε τον όγκο τους, ενώ τους αλλάζουµε δοχεία. Ο όγκος θα παραµένει σταθερός, ενώ το σχήµα θα αλλάζει, τόσο του νερού όσο και των άλλων υγρών. Εάν θέλουµε να αναπαραστήσουµε στην τάξη την κίνηση των µορίων ενός υγρού, θα αφήσουµε τα παιδιά να κινηθούν ελεύθερα στην τάξη, αλλά δεν θα επιτρέπεται να βγουν έξω. Αέρια κατάσταση Στην αέρια κατάσταση τα µόρια κινούνται άτακτα προς όλες τις κατευθύνσεις, οι δυνάµεις συνοχής είναι αµελητέες και οι αποστάσεις των µορίων µεγάλες. Έτσι τα αέρια δεν έχουν καθορισµένο σχήµα και όγκο. Εδώ χρειάζεται να τονίσουµε ότι αέριο δεν είναι µόνο ο αέρας, αλλά για παράδειγµα να φέρουµε ένα άρωµα ή αποσµητικό, να δούµε ότι και αυτό είναι αέριο και µάλιστα µπορούµε να το µυρίσουµε γιατί τα µόριά του κινούνται και έρχονται εκεί που βρισκόµαστε. Εάν θέλουµε επίσης να αναπαραστήσουµε την κίνηση των µορίων ενός αερίου στην τάξη, µπορούµε να πούµε στα παιδιά να κινηθούν ελεύθερα σε όλη την τάξη, έξω από την τάξη και στην αυλή. Μπορούµε στο τέλος να παίξουµε και µε τις τρεις καταστάσεις ζητώντας από τα παιδιά να αναπαραστήσουν στερεό, υγρό, αέριο µε διάφορες εναλλαγές. 2

4 ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ - ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ Θερµοκρασία Η έννοια της θερµοκρασίας µπορεί να γεννήθηκε από τη φυσική αίσθηση του ζεστού και του κρύου. Η αίσθηση αυτή είναι υποκειµενική και έτσι χρειαζόταν ένα φυσικό µέγεθος που να µπορεί να µετρηθεί και έτσι να µας δίνει αντικειµενική απάντηση στο πόσο ζεστό ή πόσο κρύο είναι ένα σώµα. Το φυσικό αυτό µέγεθος είναι η θερµοκρασία. Χρειάστηκε να κατασκευαστεί και ένα όργανο που να µπορεί να µετρήσει αυτό το φυσικό µέγεθος και έτσι κατασκευάστηκε το θερµόµετρο. Γνωρίζουµε εµπειρικά ότι η θερµοκρασία µπορεί να επηρεάσει τη φυσική κατάσταση ενός σώµατος. Το κερί σε υψηλή θερµοκρασία θα γίνει υγρό, το νερό θα γίνει ατµός, ότι µε τη µεταβολή της θερµοκρασίας ενός σώµατος µπορεί να µεταβληθεί το µέγεθός του, ή η πίεσή του αν είναι αέριο, ή το χρώµα του αν είναι πυρακτωµένο στερεό και πολλά άλλα. Η ιδιότητα που χρησιµοποιήθηκε για την κατασκευή του θερµοµέτρου ήταν η µεταβολή του όγκου ενός υγρού (π.χ. υδραργύρου) µε τη µεταβολή της θερµοκρασίας. Η κατασκευή λοιπόν του θερµοµέτρου στηρίχτηκε στο φαινόµενο της διαστολής ή συστολής ενός υγρού και σε ένα άλλο πολύ σηµαντικό φυσικό φαινόµενο, τη θερµική ισορροπία. Στο ότι δηλαδή δύο σώµατα που έχουν διαφορετικές θερµοκρασίες, αν έρθουν σε επαφή προσπαθούν να αποκτήσουν την ίδια θερµοκρασία. Εάν τελικά αποκτήσουν την ίδια θερµοκρασία, τότε λέµε ότι έρχονται σε θερµική ισορροπία. Τα παιδιά γνωρίζουν το ιατρικό θερµόµετρο, γιατί σε όλα το έχει βάλει η µαµά τους, για να δει αν έχουν πυρετό. Γνωρίζουν ακόµη ότι το θερµόµετρο η µαµά το αφήνει λίγη ώρα στη µασχάλη πριν το κοιτάξει. Αυτός ο χρόνος είναι ο χρόνος που χρειάζεται για να έρθει το θερµόµετρο σε θερµική ισορροπία µε το σώµα και έτσι η θερµοκρασία που θα δείξει θα είναι και η θερµοκρασία του σώµατος. Θερµική ενέργεια και θερµότητα Τα παιδιά στην ερώτηση, γιατί το θερµόµετρο στη µασχάλη τους ανεβαίνει και δείχνει αν έχουν πυρετό, είναι πολύ πιθανό να απαντήσουν ότι µεταφέρεται ζέστη από το σώµα τους στο θερµόµετρο. Αν επίσης τους ζητήσουµε να ακουµπήσουν για λίγο την παλάµη τους στο θρανίο, θα παρατηρήσουν ότι το θρανίο θα ζεσταθεί στο σηµείο που ακουµπούν και πάλι θα πουν ότι µεταφέρεται ζέστη από το χέρι τους στο θρανίο. Τι ακριβώς όµως µεταφέρεται; Θα θυµηθούµε πάλι ότι τα µόρια όλων των σωµάτων κινούνται συνεχώς. Εφόσον τα µόρια κινούνται, έχουν προφανώς κινητική ενέργεια (ενέργεια πολύ πιο προσιτή στα παιδιά). Αυτή λοιπόν την κινητική ενέργεια που έχουν τα µόρια όλων των σωµάτων θα την ονοµάζουµε θερµική ενέργεια. Είναι προφανές ότι όλα τα σώµατα έχουν θερµική ενέργεια ακόµη και αυτά που βρίσκονται σε πολύ χαµηλές θερµοκρασίες, αφού και τότε τα µόριά τους κινούνται, αρκετά αργά µεν, αλλά κινούνται. Θεωρητικά µόνο στο απόλυτο µηδέν (-273 ο C) τα µόρια ενός σώµατος θα σταµατήσουν να κινούνται. Τι γίνεται τώρα όταν βάζουµε θερµόµετρο; Το θερµόµετρο πριν το βάλουµε στη µασχάλη δείχνει 23 ο C, ενώ το σώµα µας βρίσκεται σε θερµοκρασία 36,6 ο C. Το θερµόµετρο και το σώµα µας προσπαθούν να έρθουν σε θερµική ισορροπία. Έτσι, µεταφέρεται η κινητική ενέργεια των µορίων του σώµατός µας στα µόρια του θερµοµέτρου, δηλαδή µεταφέρεται θερµική ενέργεια από το σώµα µας στο θερµόµετρο, µέχρι να έρθουν στην ίδια θερµοκρασία. Όταν µεταφέρεται θερµική ενέργεια από ένα σώµα σ ένα άλλο λόγω διαφορετικής θερµοκρασίας, τότε θα λέµε ότι µεταφέρεται θερµότητα. Η θερµότητα λοιπόν έχει έννοια µόνο όταν µεταφέρεται ενέργεια. 3

5 Ας δούµε ένα άλλο παράδειγµα. Σε ένα φούρνο που βρίσκεται στους 200 ο C βάζουµε ένα σώµα που βρίσκεται στους 25 ο C. Έτσι λοιπόν µεταφέρεται θερµότητα από το φούρνο στο σώµα µε αποτέλεσµα να αυξάνεται η κινητική ενέργεια των µορίων του, δηλαδή η θερµική του ενέργεια, µέχρι το σώµα να αποκτήσει θερµοκρασία 200 ο C. Σε αυτή τη θερµοκρασία το σώµα έχει προφανώς πολύ µεγαλύτερη θερµική ενέργεια από ό,τι είχε αρχικά, αλλά δεν υφίσταται πια η έννοια της θερµότητας αφού φούρνος και σώµα βρίσκονται σε θερµική ισορροπία και δεν µεταφέρεται πια ενέργεια. εν θα πούµε λοιπόν τότε ότι το σώµα έχει θερµότητα αλλά ότι µπορεί να αποδώσει θερµότητα. Τη θερµότητα αυτή θα την αποδώσει όταν το βγάλουµε έξω από το φούρνο, οπότε το περιβάλλον θα είναι στους 25 ο C, ενώ το σώµα στους 200 ο C, οπότε θα µεταφέρεται θερµότητα στο περιβάλλον µέχρι να έρθουν σε θερµική ισορροπία, δηλαδή σε λίγη ώρα το σώµα θα έρθει και αυτό στους 25 ο C. Θερµοκρασία και θερµότητα Έστω ότι ζεσταίνουµε νερό σε ένα δοχείο µε ένα γκαζάκι. Το νερό ζεσταίνεται γιατί µεταφέρεται σε αυτό θερµότητα από τη φλόγα και αυτή η µεταφορά θερµότητας έχει σαν αποτέλεσµα η θερµοκρασία του νερού να αυξάνεται συνεχώς. Η προσφορά θερµότητας λοιπόν έχει σαν αποτέλεσµα την αύξηση της θερµοκρασίας. Αντίστροφα, όσο µεγαλύτερη θερµοκρασία έχει ένα σώµα τόσο περισσότερη θερµότητα µπορεί το ίδιο σώµα να αποδώσει υπό κατάλληλες συνθήκες. Μέχρι πού όµως µπορεί να αυξηθεί η θερµοκρασία του νερού; Μέχρι το νερό να αρχίσει να αλλάζει φυσική κατάσταση, δηλαδή από υγρό να γίνεται αέριο. Τότε, ενώ θα δίνουµε θερµότητα στο νερό, η θερµοκρασία του θα παραµένει σταθερή. Γενικά λοιπόν θα µπορούσαµε να πούµε ότι όσο δίνουµε θερµότητα σε ένα σώµα τόσο ανεβαίνει η θερµοκρασία του ή αλλάζει η φυσική του κατάσταση. Η θερµότητα λοιπόν και η θερµοκρασία, δύο διαφορετικές φυσικές έννοιες, έχουν άµεση σχέση. Θα πρέπει όµως να τονιστούν οι διαφορές τους γιατί πολλές φορές υπάρχει σύγχυση που µεγαλώνει, επειδή χρησιµοποιούνται λάθος οι όροι και στην καθηµερινή µας ζωή. α) Η θερµοκρασία είναι µια θεµελιώδης φυσική έννοια, που µας δείχνει αντικειµενικά πόσο ζεστό ή πόσο κρύο είναι ένα σώµα. Η θερµότητα είναι µια µορφή ενέργειας, που µεταφέρεται από το πιο ζεστό στο πιο κρύο σώµα. β) Η θερµοκρασία και η θερµότητα σαν διαφορετικά φυσικά µεγέθη έχουν και διαφορετικές µονάδες. Τη θερµοκρασία τη µετράµε σε βαθµούς Κελσίου ( ο C) ή βαθµούς Κέλβιν (Κ) ή βαθµούς Φαρενάιτ ( ο F). Τη θερµότητα τη µετράµε σε calori (θερµίδα) ή σε joule, που είναι η γενικότερη µονάδα ενέργειας. γ) Όργανα µέτρησης της θερµοκρασίας είναι τα θερµόµετρα, ενώ για να βρούµε τη θερµότητα που µεταφέρεται χρειάζονται υπολογισµοί βάσει σχέσεων. δ) Στη φυσική χωρίζουµε τις ιδιότητες των σωµάτων σε εντατικές και εκτατικές. Η θερµοκρασία είναι εντατική ιδιότητα (δεν εξαρτάται από τη µάζα του σώµατος), ενώ η θερµότητα είναι εκτατική ιδιότητα (εξαρτάται από τη µάζα του σώµατος). Αυτό µπορούµε να το διαπιστώσουµε πολύ εύκολα: έχουµε σε ένα δοχείο νερό στους 60 ο C. Βάζουµε το νερό σε ένα µικρό και σε ένα µεγάλο δοχείο και µετράµε τη θερµοκρασία. Θα παρατηρήσουµε ότι και στα δυο δοχεία η θερµοκρασία είναι 60 ο C (εντατική ιδιότητα). Η θερµότητα όµως που µπορεί να αποδώσει το νερό που βρίσκεται στο µεγάλο δοχείο είναι σαφώς µεγαλύτερη από τη θερµότητα που µπορεί να αποδώσει το νερό στο µικρό δοχείο (εκτατική ιδιότητα). 4

6 Η ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ ΜΕΤΑΒΑΛΛΕΙ ΤΟΝ ΟΓΚΟ ΚΑΙ ΤΗ ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ ιαστολή και συστολή Είδαµε ότι τα µόρια των σωµάτων κινούνται συνεχώς. Όσο δίνουµε θερµότητα σε ένα σώµα η θερµοκρασία του ανεβαίνει και τα µόριά του κινούνται µε µεγαλύτερη ταχύτητα. Μέσα στην τάξη φτιάχνουµε έναν κύκλο και ζητάµε από µερικά παιδιά να κινηθούν µέσα σ αυτόν τον κύκλο, σαν να είναι τα µόρια ενός σώµατος. Στη συνέχεια, λέµε στα παιδιά ότι δίνουµε θερµότητα στο σώµα. Τα παιδιά πρέπει να κινηθούν πιο γρήγορα. Όταν κινηθούν πιο γρήγορα θα συγκρούονται πιο εύκολα ή θα προσπαθούν να µη συγκρούονται, µε συνέπεια να βγουν έξω από τα όρια του κύκλου, ο κύκλος δηλαδή τελικά θα µεγαλώσει. Η επιφάνεια που θα καλύπτουν τώρα τα παιδιά είναι µεγαλύτερη και συνεπώς ο όγκος µεγαλώνει. Έτσι λοιπόν, έχουµε παραστατικά το φαινόµενο της διαστολής, δίνοντας δηλαδή θερµότητα σε ένα σώµα µεγαλώνει ο όγκος του. Εάν αντίστροφα ζητήσουµε από τα παιδιά να κινηθούν πιο αργά, ο συνολικός όγκος θα µειωθεί και έχουµε το φαινόµενο της συστολής. Με τη µεταβολή της θερµοκρασίας διαστέλλονται και συστέλλονται όλα τα φυσικά σώµατα (στερεά, υγρά και αέρια). Επειδή όµως, όπως είδαµε, η δοµή τους είναι διαφορετική, τα υγρά διαστέλλονται ευκολότερα από τα στερεά και τα αέρια πολύ πιο εύκολα από όλα. Τήξη-Πήξη Ας θυµηθούµε τη δοµή ενός στερεού. Τα στερεά είναι σώµατα µε σταθερό όγκο και σχήµα. Τα µόρια ενός στερεού βρίσκονται κοντά το ένα στο άλλο και κινούνται σε ορισµένες θέσεις. Όταν δίνουµε θερµότητα στο στερεό, τα µόριά του κινούνται πιο γρήγορα, ενώ αυξάνεται και το πλάτος της κίνησης που κάνουν. Έτσι λοιπόν τα µόρια του στερεού αρχικά θα αποµακρυνθούν και έτσι έχουµε τη διαστολή. Εάν όµως συνεχίσουµε να δίνουµε θερµότητα και έτσι να αυξάνεται η θερµοκρασία, τα µόρια του στερεού αποκτούν πια αρκετή ενέργεια για να κατανικήσουν τις δυνάµεις που τα διατηρούν στη «σφικτή» οργάνωση της στερεάς κατάστασης. Τα µόρια αποµακρύνονται τόσο πολύ, που µεταπηδούν σε µια καινούργια διάταξη, τη διάταξη του υγρού. Βλέπουµε λοιπόν το σώµα να εκδηλώνει ρευστότητα και να παίρνει το σχήµα του δοχείου που το έχουµε τοποθετήσει. Έχουµε λοιπόν υγρό. Από τη στιγµή που αρχίζει η αποδιοργάνωση του στερεού και παρουσιάζεται η ρευστότητα, βλέπουµε ότι το θερµόµετρο δεν ανεβαίνει, παρόλο που προσφέρεται θερµότητα. Το θερµόµετρο δείχνει σταθερή θερµοκρασία µέχρις ότου όλο το στερεό γίνει υγρό. Τι γίνεται όµως µε τη θερµότητα που προσφέρεται; Γιατί δεν ανεβαίνει η θερµοκρασία; Όλη αυτή η ενέργεια (θερµότητα) χρησιµεύει για να αποδιοργανώσει τη στερεά δοµή του σώµατος και να το µετατρέψει σε υγρό. Η θερµότητα αυτή χρησιµεύει µόνο για την αλλαγή της φυσικής κατάστασης του σώµατος, γι αυτό ονοµάζεται λανθάνουσα θερµότητα και στη συγκεκριµένη περίπτωση λανθάνουσα θερµότητα τήξης. Η σταθερή θερµοκρασία που δείχνει το θερµόµετρο σε όλη τη διάρκεια της τήξης λέγεται σηµείο τήξης του σώµατος. Το σηµείο τήξης είναι διαφορετικό για κάθε σώµα, χαρακτηρίζει αυτό το σώµα, είναι δηλαδή µια βασική του φυσική ιδιότητα. Το αντίστροφο ακριβώς φαινόµενο είναι η πήξη. Τα µόρια του υγρού, το οποίο χάνει θερµότητα και συνεπώς πέφτει η θερµοκρασία του, κινούνται πιο αργά, µε αποτέλεσµα σε κάποια χρονική στιγµή το υγρό να αρχίσει να αποκτά δοµή στερεού. Όσο χρόνο διαρκεί η µετατροπή του υγρού σε στερεό, η ένδειξη του θερµοµέτρου παραµένει σταθερή. Η ένδειξη αυτή ονοµάζεται σηµείο πήξης και είναι χαρακτηριστική ιδιότητα του σώµατος. 5

7 Για κάθε σώµα οι θερµοκρασίες τήξης και πήξης είναι ίσες. Θα µπορούσαµε να συνεχίσουµε το παιχνίδι µε τα παιδιά που είναι µέσα σε κύκλο, να τους πούµε ότι φτάσαµε στη θερµοκρασία τήξης και αυτά να αρχίσουν να κινούνται γρήγορα και άτακτα µέσα στην τάξη. Στη συνέχεια να τους πούµε ότι αφαιρούµε θερµότητα, να κινηθούν πιο αργά και όταν τους πούµε ότι φτάσαµε στη θερµοκρασία πήξης, να µπουν και πάλι µέσα στον κύκλο. Εξαέρωση-Υγροποίηση Η µετατροπή ενός υγρού σε αέριο µε τη βοήθεια της θερµότητας ονοµάζεται εξαέρωση. Εάν η εξαέρωση γίνεται µόνο από την ελεύθερη επιφάνεια του υγρού, τότε ονοµάζεται εξάτµιση, ενώ αν γίνεται απ όλη τη µάζα του υγρού, τότε ονοµάζεται βρασµός. Η εξαέρωση ακολουθεί τις ίδιες αρχές που είδαµε και στα προηγούµενα, δηλαδή εάν δώσουµε θερµότητα στο υγρό τα µόριά του κινούνται πιο γρήγορα, οι αποστάσεις µεγαλώνουν και σε µια ορισµένη θερµοκρασία καταφέρνουν να υπερνικήσουν τις δυνάµεις που τα συγκρατούν στην υγρή φάση και µεταπηδούν στην αέρια φάση. Ο βρασµός γίνεται σε µια ορισµένη θερµοκρασία που διατηρείται σταθερή, όσο αυτός διαρκεί και θα την ονοµάζουµε θερµοκρασία ή σηµείο βρασµού. Όταν το υγρό βράζει, όλη η θερµότητα που προσφέρεται σε αυτό χρησιµοποιείται για την αλλαγή της φυσικής κατάστασης, όπως ανάλογα είδαµε και στην τήξη. Τι γίνεται όµως µε την εξάτµιση όπου έχουµε πέρασµα από την υγρή στην αέρια φάση ακόµα και σε πολύ χαµηλότερες θερµοκρασίες από τη θερµοκρασία βρασµού; Τα µόρια του υγρού που βρίσκονται στην ελεύθερη επιφάνειά του είναι συνήθως τα πιο «ζωηρά» (πιο κινητικά), ενώ οι δυνάµεις που τα συγκρατούν στην υγρή φάση είναι πιο ασθενείς, αφού εξασκούνται βασικά από τα κάτω από αυτά µόρια, ενώ από πάνω υπάρχει αέρας, που ασκεί ασθενέστερες δυνάµεις. Έτσι, τα µόρια που βρίσκονται στην ελεύθερη επιφάνεια µπορούν εύκολα να περάσουν από την υγρή στην αέρια φάση. Το αντίστροφο φαινόµενο της εξαέρωσης είναι η υγροποίηση, όπου έχουµε µετατροπή αερίου σε υγρό. Εδώ τα µόρια του αερίου χάνουν θερµότητα, µε αποτέλεσµα να χάσουν µεγάλο µέρος της κινητικής τους ενέργειας και να µεταπέσουν τελικά στη δοµή της υγρής φάσης. 6

8 ΤΡΟΠΟΙ ΜΕΤΑ ΟΣΗΣ ΤΗΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ Κάθε µορφή ενέργειας µπορεί να µεταφερθεί από ένα µέρος σε ένα άλλο. Έτσι και η θερµότητα µπορεί να µεταφερθεί και µάλιστα µε διάφορους τρόπους. Έτσι έχουµε µεταφορά θερµότητας µε αγωγή, µε ρεύµατα και µε ακτινοβολία. Το ότι µεταφέρθηκε θερµότητα από ένα µέρος Α σε ένα µέρος Β, το διαπιστώνουµε µε την άνοδο της θερµοκρασίας του µέρους Β. α) Μετάδοση θερµότητας µε αγωγή Μετάδοση µε αγωγή θα λέµε τη µεταφορά θερµότητας από ένα θερµό µέρος ενός σώµατος σε ένα λιγότερο θερµό µέρος του ίδιου σώµατος ή σε ένα λιγότερο θερµό σηµείο άλλου σώµατος, εφόσον τα δυο σώµατα βρίσκονται σε επαφή. Έχουµε λοιπόν µεταφορά ενέργειας από µόριο σε µόριο. Για να εξηγήσουµε το φαινόµενο της µεταφοράς µε αγωγή αρκεί να θυµηθούµε ότι η θερµική ενέργεια είναι η κινητική ενέργεια των µορίων. Όταν λοιπόν θερµάνουµε µια ράβδο στο ένα της άκρο, τα µόρια που βρίσκονται στο άκρο αυτό αποκτούν µεγαλύτερη κινητική ενέργεια, κινούνται δηλαδή «ζωηρότερα». Έτσι, συγκρούονται µε τα γειτονικά τους µόρια και δίνουν σ αυτά ένα µέρος από την ενέργειά τους. Με αυτόν τον τρόπο λοιπόν µεταφέρεται ενέργεια από την περιοχή της ράβδου που βρίσκεται σε υψηλότερη θερµοκρασία σε άλλες περιοχές της ράβδου, που βρίσκονται σε χαµηλότερη θερµοκρασία, χωρίς να µεταφέρονται µόρια. Υπάρχουν υλικά που η µεταφορά θερµότητας µε αγωγή γίνεται δύσκολα και ονοµάζονται κακοί αγωγοί της θερµότητας και άλλα υλικά που η µεταφορά θερµότητας γίνεται εύκολα και λέγονται καλοί αγωγοί της θερµότητας. Καλοί αγωγοί της θερµότητας είναι τα µέταλλα, όπου εκτός από τα µόρια κινούνται µε µεγάλες ταχύτητες και τα ελεύθερα ηλεκτρόνια (χαρακτηριστικό των µετάλλων) και βοηθούν πάρα πολύ την αγωγή. β) Μετάδοση θερµότητας µε ρεύµατα Στη µετάδοση της θερµότητας µε αγωγή δεν µεταφέρεται ύλη από ένα σηµείο του σώµατος σε ένα άλλο. Υπάρχει όµως και τρόπος µετάδοσης της θερµότητας, κατά τον οποίο µεταφέρεται ύλη από µια περιοχή σε άλλη περιοχή. Αυτός ο τρόπος µετάδοσης ονοµάζεται µετάδοση θερµότητας µε µεταφορά ή µετάδοση θερµότητας µε ρεύµατα. Η θερµότητα µεταφέρεται µε ρεύµατα στα υγρά και στα αέρια, δηλαδή στα ρευστά, επειδή τα µόριά τους έχουν τη δυνατότητα να κινούνται, στα µεν υγρά σε όλη τη µάζα τους, στα δε αέρια σε όσο χώρο τους είναι διαθέσιµος. Το φαινόµενο στηρίζεται στο ότι όταν ένα υγρό ή ένα αέριο θερµανθεί διαστέλλεται. Εφόσον διαστέλλεται, η πυκνότητά του µικραίνει, γίνεται πιο ελαφρύ και ανεβαίνει προς τα πάνω. Έτσι, για παράδειγµα αν ζεστάνουµε ένα δοχείο µε νερό, το νερό του πυθµένα ζεσταίνεται πρώτο, γίνεται ελαφρύτερο και κινείται προς τα πάνω, ενώ το κρύο νερό, που είναι τώρα πια βαρύτερο, κατεβαίνει προς τα κάτω, ζεσταίνεται και αυτό και ακολουθεί την αρχική πορεία. Έτσι, δηµιουργείται ένα συνεχόµενο ρεύµα και η θερµότητα µεταδίδεται σε όλη τη µάζα του νερού. Το ίδιο φαινόµενο θα συµβεί εάν στη θέση του νερού, έχουµε ένα αέριο. 7

9 γ) Μετάδοση θερµότητας µε ακτινοβολία Είδαµε ότι η θερµότητα διαδίδεται µε αγωγή, δηλαδή από µόριο σε µόριο, και µε ρεύµατα, δηλαδή µε µετακίνηση θερµών ρευµάτων αερίων ή υγρών. Η θερµότητα του ήλιου όµως, φτάνει µέχρι τη γη περνώντας ένα πολύ µεγάλο διάστηµα, που είναι κενό. Σε αυτό το διάστηµα, προφανώς, η θερµότητα δεν µπορεί να µεταδίδεται ούτε µε αγωγή, ούτε µε ρεύµατα. Υπάρχει λοιπόν και ένας άλλος τρόπος µετάδοσης της θερµότητας και αυτός ονοµάζεται µετάδοση θερµότητας µε ακτινοβολία. Την ακτινοβολία αυτή την ονοµάζουµε θερµική ακτινοβολία. Η θερµική ακτινοβολία είναι µια µορφή ηλεκτροµαγνητικής ακτινοβολίας και µπορεί να διαδίδεται ελεύθερα στο κενό, αλλά και µέσα από την ύλη, αρκεί η ύλη να είναι διαφανής σε αυτήν την ακτινοβολία. Θερµική ακτινοβολία εκπέµπουν όλα τα θερµά σώµατα. Έστω λοιπόν ότι έχουµε µια ηλεκτρική σόµπα (αντίσταση) στην τάξη και συζητάµε µε τα παιδιά για το πώς µεταδίδεται η θερµότητα από τη σόµπα σε εµάς. Κατ αρχήν θερµότητα µεταδίδεται γιατί η θερµοκρασία της σόµπας είναι µεγαλύτερη από τη θερµοκρασία του περιβάλλοντος. Υπάρχει λοιπόν η προϋπόθεση της ροής θερµότητας. Προφανώς, έχουµε διάδοση θερµότητας µε ρεύµατα, γιατί τα στρώµατα του αέρα που βρίσκονται κοντά στη σόµπα θερµαίνονται, αραιώνουν και κινούνται προς τις ψυχρότερες περιοχές του δωµατίου, ενώ ο ψυχρότερος αέρας, που καταλαµβάνει τη θέση τους, θερµαίνεται και αυτός και ακολουθεί την ίδια πορεία. Εάν όµως γυρίσουµε τη σόµπα να κοιτάζει προς τον τοίχο, ενώ η µετάδοση της θερµότητας µε ρεύµατα δεν αλλάζει, εµείς θα ζεσταινόµαστε πολύ λιγότερο. Άρα, η µετάδοση της θερµότητας δεν γίνεται µόνο µε ρεύµατα, αλλά και µε άλλο τρόπο. Αυτός ο τρόπος είναι η µετάδοση µε θερµική ακτινοβολία. Όταν η σόµπα είναι γυρισµένη προς τον τοίχο, η θερµική ακτινοβολία που φτάνει σε εµάς είναι ελάχιστη, και γι αυτό ζεσταινόµαστε πολύ λιγότερο. Έχουµε λοιπόν συγχρόνως δυο τρόπους µετάδοσης της θερµότητας, µε ρεύµατα και µε ακτινοβολία. Γενικά, στις περισσότερες περιπτώσεις, έχουµε συγχρόνως δυο ή και τρεις τρόπους µεταφοράς της θερµότητας. 8

10 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ TOY ΤΕΤΡΑ ΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΑΠΛΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ε ΤΑΞΗ 1. Το θερµόµετρο α) Πείραµα µε το ζεστό-κρύο και χλιαρό νερό (σελ. 70) Η αίσθηση πράγµατι είναι ότι το χέρι που ήταν στο ζεστό νερό µας φαίνεται κρύο, ενώ το χέρι που ήταν στο κρύο νερό µας φαίνεται ζεστό. Θα πρέπει όµως να προσέξουµε ιδιαίτερα το πόσο ζεστό θα είναι το νερό, ώστε εάν βάλει το χέρι του µέσα ο µαθητής να µην καεί. Θα πρέπει δηλαδή πρώτα να το δοκιµάσουµε εµείς. β) Μετράµε τη θερµοκρασία του πάγου που λιώνει (σελ. 71) Μπορούµε να σπάσουµε τα παγάκια πριν τα βάλουµε στο δοχείο. Πιθανόν η θερµοκρασία που θα µετράµε όταν λιώνει ο πάγος να είναι 1-2 ο C. γ) Μέτρηση της θερµοκρασίας του νερού που βράζει (σελ. 72) Πιθανώς να µετρήσουµε µια θερµοκρασία βρασµού ο C, εξαιτίας των αλάτων που υπάρχουν στο νερό. 1. Επειδή θέλουµε να ελέγξουµε την υποκειµενικότητα της αίσθησης του ζεστού και του κρύου µπορούµε να πούµε στα παιδιά να ακουµπήσουν το ένα χέρι τους στο σιδερένιο πόδι του θρανίου και το άλλο σε ένα ξύλινο σηµείο του. Θα νιώσουν πιο κρύο το σιδερένιο µέρος. 2. Θα µπορούσαµε να συζητήσουµε επίσης το τι θα γινόταν εάν φέρναµε στην αυλή του σχολείου έναν Εσκιµώο και έναν Αφρικανό και τους ζητούσαµε να µας πουν πως βρίσκει ο καθένας τον καιρό, δηλαδή αν κρυώνει ή αν ζεσταίνεται. 2. Θερµοκρασία Θερµότητα α) Πείραµα όπου µετράµε την άνοδο της θερµοκρασίας (σελ. 74) Ξεκινώντας τα πείραµα µπορούµε να δούµε την ένδειξη του θερµοµέτρου, που µας δείχνει τη θερµοκρασία του περιβάλλοντος και να µετρήσουµε στη συνέχεια τη θερµοκρασία του νερού πριν ανάψουµε το γκαζάκι. Θα δούµε ότι το νερό βρίσκεται στην ίδια θερµοκρασία µε το περιβάλλον. Αυτό θα µας βοηθήσει στη συνέχεια, όταν µιλήσουµε για τη θερµική ισορροπία. Όταν µετράµε τη θερµοκρασία κάθε λεπτό, η άνοδός της δεν θα είναι ακριβώς ανάλογη µε το χρόνο. Επίσης, το πόσο γρήγορα ανεβαίνει η θερµοκρασία θα εξαρτηθεί από το πόσο νερό έχουµε βάλει στο δοχείο (λιγότερο νερό γρηγορότερη άνοδος). β) Πείραµα όπου βάζουµε το δοχείο µε το ζεστό νερό στη λεκάνη µε το κρύο νερό (σελ. 75) Θα παρατηρήσουµε πολύ µικρή άνοδο της θερµοκρασίας στο κρύο νερό και σχετικά αργή πτώση στο ζεστό νερό. Για να έχουµε πολύ καλύτερα αποτελέσµατα µπορούµε να κάνουµε το ανάποδο. Να βάλουµε δηλαδή ζεστό νερό στη λεκάνη και κρύο νερό στο δοχείο (που προφανώς θα είναι πολύ λιγότερο). Τότε θα παρατηρήσουµε γρήγορη άνοδο του ενός θερµοµέτρου και γρήγορη πτώση του άλλου. Ακόµη καλύτερα αποτελέσµατα θα παρατηρήσουµε εάν βάλουµε το ζεστό νερό σε ένα ποτήρι και το κρύο νερό σε ένα δοκιµαστικό σωλήνα, όπου θα βάλουµε και το θερµόµετρο. 1. Βάζουµε το µπρίκι πάνω στο γκαζάκι. Το νερό δεν ζεσταίνεται γιατί δεν υπάρχει διαφορά θερµοκρασίας, αφού το γκαζάκι είναι σβηστό. Όταν όµως ανάψουµε το γκαζάκι, η φλόγα έχει θερµοκρασία περίπου 400 ο C, ενώ το νερό 25 ο C. 9

11 Αφού υπάρχει διαφορά θερµοκρασίας θα έχουµε ροή θερµότητας και γι αυτό ζεσταίνεται το νερό. Παρακολουθούµε την άνοδο της θερµοκρασίας του νερού µε ένα θερµόµετρο. Σχολιάζουµε το ότι το νερό θα πρέπει να έρθει στην ίδια θερµοκρασία µε τη φλόγα. Όµως αυτό δεν θα γίνει, γιατί το νερό θα αλλάξει φυσική κατάσταση, που θα δούµε πιο αναλυτικά παρακάτω. 2. Λέµε στα παιδιά να βάλουν την παλάµη τους πάνω στο θρανίο. Αρχικά θα το νιώσουν κρύο, γιατί µεταφέρεται θερµότητα από το χέρι στο θρανίο. Εάν αφήσουν το χέρι τους πάνω στο θρανίο για λίγη ώρα, το µέρος του θρανίου που ακουµπούν θα ζεσταθεί. 3. Κρατάµε ένα νόµισµα στο χέρι µας για λίγη ώρα και στη συνέχεια ζητάµε από τα παιδιά να αναγνωρίσουν το νόµισµα αυτό από ένα άλλο ίδιο νόµισµα. Θα το αναγνωρίσουν γιατί είναι πιο ζεστό. 4. Λέµε στα παιδιά να τρίψουν γρήγορα τις παλάµες τους. Αισθάνονται ότι ζεστάθηκαν. Αυτό αποτελεί παράδειγµα κινητικής ενέργειας που µετατράπηκε σε θερµότητα. 5. Εάν συνεχίσουµε να µετράµε τη θερµοκρασία στο πείραµα της σελ. 74 θα φτάσουµε στη θερµοκρασία βρασµού, όπου θα διαπιστώσουµε ότι το θερµόµετρο σταµατά να ανεβαίνει. Η διαπίστωση αυτή θα µας χρησιµεύσει και για να τονίσουµε τη διαφορά θερµότητας-θερµοκρασίας, δηλαδή ενώ δίνουµε θερµότητα, η θερµοκρασία παραµένει σταθερή. Άρα θερµότητα και άνοδος θερµοκρασίας δεν πάνε πάντα µαζί. 3. Τήξη και πήξη α) Πείραµα όπου λιώνουν τα παγάκια στο µπρίκι µε τη φλόγα του κεριού (σελ. 78) Θα πρέπει να ανακατεύουµε συνέχεια τα παγάκια µε το θερµόµετρο. Η θερµοκρασία θα είναι 2-4 ο C, αλλά θα διατηρηθεί εκεί µέχρι να λιώσουν τα παγάκια. Στη συνέχεια, η θερµοκρασία θα αρχίσει να ανεβαίνει γρήγορα. Ουσιαστικά, αυτό που πρέπει να τονιστεί είναι ότι η θερµοκρασία, όσο έλιωναν τα παγάκια, ήταν σχεδόν σταθερή, ενώ στη συνέχεια αρχίζει να ανεβαίνει γρήγορα. β) σελ. 79 Αφού το πείραµα θα το κάνουν οι µαθητές στο σπίτι, ό,τι παρατηρήσουν θα είναι σηµαντικό. Θα πρέπει όµως να τους δώσουµε αναλυτικές οδηγίες. Βάζουµε ένα κοµµάτι κερί σε ένα δοκιµαστικό σωλήνα. Ζεσταίνουµε και παρατηρούµε πως το κερί µετά από λίγο γίνεται υγρό (τήξη). Χύνουµε σιγά-σιγά κερί σε ένα πιατάκι. Το κερί στο πιατάκι στερεοποιείται (πήξη). Έχει µεγάλο ενδιαφέρον να παρατηρήσουµε τον δοκιµαστικό σωλήνα, στο σηµείο όπου χυνόταν το κερί. Έχει δηµιουργηθεί ένας κέρινος δρόµος, αφού τα τοιχώµατα του σωλήνα ήταν κρύα και το υγρό κερί περνώντας, στερεοποιήθηκε. Μπορούµε να φτιάξουµε έτσι σχήµατα µέσα στο σωλήνα π.χ. τέσσερις κέρινους δρόµους. Εάν ζεστάνουµε πάλι όλο το δοκιµαστικό σωλήνα, οι δρόµοι θα σβήσουν και το κερί θα γίνει πάλι υγρό. Το βάζουµε κάτω από τη βρύση ή σε ένα ποτήρι νερό και αµέσως στερεοποιείται. 4. Εξάτµιση και συµπύκνωση α) Πείραµα εξάτµισης (σελ. 82) Είναι καλύτερα να χρησιµοποιήσουµε βενζίνη ή αιθέρα. Η βενζίνη θα εξατµιστεί πολύ πιο γρήγορα από το οινόπνευµα, ενώ αν βάλουµε λίγη στο χέρι µας θα νιώσουµε την ψύξη, οπότε µπορούµε να εξηγήσουµε καλύτερα ότι παίρνει θερµότητα και εξατµίζεται (το δέρµα µας ψύχεται γιατί από αυτό παίρνει θερµότητα για να εξατµιστεί). 10

12 β) Πείραµα συµπύκνωσης (σελ. 83) Όταν αρχίσουν να θολώνουν τα τοιχώµατα του ποτηριού, σκούπισέ τα µε ένα χαρτί και δείξε το βρεγµένο χαρτί στα παιδιά. Σε λίγη ώρα µπορείς να σκουπίσεις το ποτήρι ξανά και πάλι να δείξεις το χαρτί. 1. Η συµπύκνωση θα γίνει πιο κατανοητή στο επόµενο µάθηµα, όταν βράζουµε νερό και πάνω από τους ατµούς βάλουµε ένα κοµµάτι αλουµίνιο ή κάτι άλλο. Όλα τα παιδιά έχουν την ιδέα της συµπύκνωσης από τις σταγόνες που βλέπουν στο καπάκι της κατσαρόλας, όταν η µαµά τους µαγειρεύει. 2. Μπορούµε να βάλουµε τρεις σταγόνες στο θρανίο, µία από νερό, µία από οινόπνευµα και µία από βενζίνη, για να δουν τα παιδιά ποια από αυτές θα εξατµιστεί πιο γρήγορα. 3. Σε ένα θερµόµετρο τυλίγουµε βαµβάκι στην άκρη του. Βρέχουµε το βαµβάκι µε βενζίνη ή οινόπνευµα και περιµένουµε. Παρατηρούµε ότι το θερµόµετρο δείχνει χαµηλότερη θερµοκρασία. Η θερµοκρασία τελικά θα κατέβει αρκετά. 5. Βρασµός Πείραµα βρασµού (σελ. 84) Μπορούµε στο πείραµα αυτό να επαναλάβουµε την ώρα της διεξαγωγής του αρκετά από όσα έχουµε µάθει στο κεφάλαιο. Να επαναλάβουµε γιατί µεταφέρεται θερµότητα στο νερό, να παρατηρήσουµε πάλι την άνοδο της θερµοκρασίας, τις φυσαλίδες που βγαίνουν αρχικά χωρίς να έχει αρχίσει ο βρασµός (πρόκειται για τις φυσαλίδες του αέρα που είναι εγκλωβισµένες στο νερό), τις φυσαλίδες που βγαίνουν όταν σταθεροποιείται η θερµοκρασία και αρχίζει ο βρασµός κ.α. Επίσης να βάλουµε ένα κρύο αντικείµενο πάνω από τους υδρατµούς και να δούµε την υγροποίηση. Τέλος, µπορούµε να βάλουµε το ερώτηµα γιατί δεν ανεβαίνει η θερµοκρασία αφού δίνουµε θερµότητα. Εξηγούµε στα παιδιά ότι όλη αυτή η θερµότητα χρησιµεύει για να περάσει το νερό από την υγρή στην αέρια φάση. 1. Με ένα απλό πείραµα θα δείξουµε ότι η θερµοκρασία βρασµού δεν ξεπερνά τους 100 ο C (περίπου). Φτιάχνουµε ένα µικρό χάρτινο κουτί, βάζουµε µέσα νερό και το τοποθετούµε στο αναµµένο γκαζάκι. Η φλόγα αγγίζει το χάρτινο κουτί, αλλά αυτό δεν θα καεί. Το νερό θα αρχίσει να βράζει, αλλά το κουτί δεν θα πάθει τίποτα. Η εξήγηση είναι ότι εφόσον το χαρτί και το νερό βρίσκονται σε επαφή, θα βρίσκονται και σε θερµική ισορροπία. Η θερµοκρασία λοιπόν του χαρτιού δεν θα ανεβεί πάνω από τη θερµοκρασία του νερού. Η θερµοκρασία του νερού δεν ανεβαίνει πάνω από τους 100 ο C, οπότε το ίδιο θα συµβεί και για το χαρτί. Για να πάρει φωτιά το χαρτί θα πρέπει η θερµοκρασία του να ανέβει πολύ ψηλότερα. 2. Στο ερώτηµα εάν υπάρχει τρόπος να αλλάξει η θερµοκρασία που βράζει το νερό, µπορούµε να πούµε στα παιδιά ότι η θερµοκρασία µπορεί να αλλάξει, εάν αλλάξει και η πίεση. Για παράδειγµα στις χύτρες ταχύτητας, η πίεση είναι µεγαλύτερη και γι αυτό το νερό βράζει σε µεγαλύτερη θερµοκρασία (περίπου 120 ο C). Όταν η πίεση είναι µεγαλύτερη, το νερό βράζει σε µεγαλύτερη θερµοκρασία. Όταν όµως είναι µικρότερη, τότε βράζει σε µικρότερη θερµοκρασία. Αυτό µπορούµε να το διαπιστώσουµε µε ένα πολύ απλό πείραµα. Με µια µικρή σύριγγα, που µπορούµε να πάρουµε από ένα φαρµακείο, τραβάµε νερό, που έχει θερµοκρασία 70 ο C. Κλείνουµε µε το δάκτυλό µας την άκρη της σύριγγας και τραβάµε το έµβολο προς τα πίσω. Βλέπουµε ότι το νερό σχηµατίζει φυσαλίδες και αρχίζει να βράζει. Το ίδιο µπορούµε να κάνουµε µε νερό στους 60 ο C ή και σε ακόµη χαµηλότερες θερµοκρασίες. 11

13 6, 7, 8 Θερµαίνοντας και ψύχοντας τα στερεά, τα υγρά και τα αέρια α) Πείραµα µε το νόµισµα που διαστέλλεται (σελ. 87) Πολύ απλό. Αν το κάνουµε εµείς µπορούµε να το ζεστάνουµε καλύτερα στο γκαζάκι. Εάν στο σχολείο υπάρχει η συσκευή διαστολής µε τη σφαίρα, µπορούµε να κάνουµε και αυτό το πείραµα. β) Πείραµα µε το χρωµατισµένο νερό που διαστέλλεται (σελ. 89) Εάν το κάνουµε εµείς µπορούµε να χρησιµοποιήσουµε µια κωνική φιάλη µε ένα φελλό από όπου θα περνά ένα σωληνάκι. Στη συνέχεια βάζουµε τη φιάλη πάνω στο γκαζάκι. Θα παρατηρήσουµε το φαινόµενο πολύ πιο εύκολα. γ) Πείραµα µε το νόµισµα που ανασηκώνεται (σελ. 91) Το πείραµα είναι αρκετά εύκολο και εντυπωσιακό και σίγουρα τα περισσότερα παιδιά θα το επαναλάβουν στο σπίτι. δ) Πείραµα µε το µπαλόνι (σελ. 91) Αν το κάνουµε εµείς καλύτερα να βάλουµε το άδειο µπουκάλι µε το µπαλόνι άνω στο γκαζάκι. Έτσι, το φαινόµενο θα είναι πιο εντυπωσιακό. Ούτως ή άλλως όµως, πριν προσαρµόσουµε το µπαλόνι στο µπουκάλι, θα πρέπει να το φουσκώσουµε 2-3 φορές και να το αφήνουµε κάθε φορά φουσκωµένο για λίγη ώρα, ώστε να αποκτήσει ελαστικότητα. 1. Στη διαστολή των υγρών στηρίζεται το θερµόµετρο. Είναι λοιπόν ευκαιρία να µιλήσουµε πάλι για το θερµόµετρο, έχοντας εξετάσει τη διαστολή. Άλλωστε, το πείραµα του τετραδίου εργασιών µε το καλαµάκι, µας δείχνει στην ουσία τη λειτουργία του θερµοµέτρου. 2. Μπορούµε, µε βάση το πείραµα του τετραδίου εργασιών για τη διαστολή των υγρών, να χρησιµοποιήσουµε χρωµατισµένο νερό και λάδι, σε ένα άλλο, ίδιο δοχείο και να δούµε ότι τα υγρά διαστέλλονται διαφορετικά. 3. Εάν βάλουµε ένα άδειο µπουκάλι από εµφιαλωµένο νερό, πωµατισµένο, στο ψυγείο και το αφήσουµε για 10, θα δούµε ότι έχει συµπιεστεί. Αυτό οφείλεται στη συστολή του αέρα που υπάρχει µέσα στο µπουκάλι, µε αποτέλεσµα να πιάνει λιγότερο χώρο και το µπουκάλι να συµπιεστεί από την εξωτερική πίεση του αέρα. 4. Εάν αφήσουµε ένα µπαλόνι που δεν το έχουµε φουσκώσει πολύ, πάνω στο καλοριφέρ ή στον ήλιο, θα δούµε ότι θα φουσκώσει περισσότερο (διαστολή του αέρα που περικλείεται στο µπαλόνι). 5.γεµίζουµε ένα ποτήρι µε πολύ κρύο νερό, έτσι ώστε το νερό να πάει µέχρι τα χείλη. Αφήνουµε το ποτήρι για λίγη ώρα και παρατηρούµε ότι έχει χυθεί έξω λίγο νερό. 12

14 ΣΤ ΤΑΞΗ 1. Η θερµότητα µεταδίδεται µε αγωγή Πείραµα µε τη µεταλλική βελόνα (σελ. 52) Μπορούµε αντί για βελόνα να χρησιµοποιήσουµε ένα κοµµάτι χοντρό σύρµα ή ένα µακρύ καρφί. Θα πρέπει να προσέξουµε να είναι οι µπάλες ίδιες περίπου σε µέγεθος. Αν πραγµατοποιήσουµε εµείς το πείραµα, καλύτερα να χρησιµοποιήσουµε γκαζάκι. 1. Το παιχνίδι µε την αναγνώριση του νοµίσµατος που έχει αναφερθεί πριν, είναι χαρακτηριστικό παράδειγµα µετάδοσης θερµότητας µε αγωγή. Είναι σηµαντικό να τονίσουµε στα παιδιά ότι η αγωγή θερµότητας δεν γίνεται µόνο στο ίδιο στερεό σώµα, αλλά και από ένα σώµα σε ένα άλλο, όταν αυτά βρίσκονται σε επαφή. όταν κρατάµε µια σιδερένια ράβδο στη φωτιά, η θερµότητα θα µεταφερθεί από µόριο σε µόριο στη ράβδο και στη συνέχεια στο χέρι µας. 2. Αν ζητήσουµε από τα παιδιά να ακουµπήσουν το ξύλινο και το σιδερένιο µέρος του θρανίου τους, θα νιώσουν ζεστότερο το ξύλινο και ψυχρότερο το σιδερένιο. Όµως, και τα δυο έχουν την ίδια θερµοκρασία, τη θερµοκρασία του περιβάλλοντος. Και στις δυο περιπτώσεις µεταφέρεται θερµότητα µε αγωγή από το χέρι µας, αφού αυτό έχει µεγαλύτερη θερµοκρασία. Το σίδερο όµως, σαν καλός αγωγός της θερµότητας, απορροφά γρήγορα θερµότητα από το χέρι µας και έτσι το νιώθουµε κρύο, ενώ το ξύλο, σαν κακός αγωγός της θερµότητας, απορροφά θερµότητα αργά και έτσι το νιώθουµε ζεστό. 2. Η θερµότητα µεταδίδεται µε ρεύµατα Πείραµα µε µπαλόνια (σελ. 54) Το πρώτο πρόβληµα είναι το πώς θα βάλουµε νερό στα µπαλόνια. Αν τα κρατήσουµε ανοιχτά από το λαιµό, κάτω από τη βρύση, µάλλον θα µπει πολύ λίγο νερό. Πρέπει να περάσουµε το λαιµό γύρω-γύρω από τη βρύση και έτσι θα βάλουµε όσο νερό θέλουµε. Εάν συνεχίσουµε µε γεµάτα τα µπαλόνια, τα αφήσουµε στο ζεστό και στο κρύο νερό και στο τέλος τα ρίξουµε στον κουβά, υπάρχει πιθανότητα να µην φανούν και µεγάλες διαφορές. Το κρύο νερό ίσως να µην πάει στον πάτο και το ζεστό ίσως να µην ανεβεί τόσο πολύ. Εν τέλει µπορούµε να το αντικαταστήσουµε µε άλλο πείραµα. Πείραµα µε το χρωµατισµένο νερό (σελ. 55) Βάζουµε το χαρτόνι πάνω στο µπουκάλι και τα τοποθετούµε µαζί, πάνω στο ποτήρι για να µη χυθεί το νερό. Το ποτήρι µε το χρωµατισµένο νερό θα πρέπει να είναι γεµάτο και το χαρτόνι να εφαρµόζει τέλεια. Θα δούµε το νερό του µπουκαλιού να χρωµατίζεται. 1. Κόβουµε ένα πλαστικό µπουκάλι στο πάνω µέρος του. Έτσι φτιάχνουµε ένα ψηλό κυλινδρικό δοχείο. Παίρνουµε ένα κοντό µπουκάλι (π.χ. µπουκάλι από νερό Σουρωτή, ή κοντή αλατιέρα χωρίς το καπάκι), βάζουµε µέσα ζεστό νερό που το χρωµατίζουµε µε τέµπερα. Βάζουµε κρύο νερό στο κυλινδρικό δοχείο και µέσα βάζουµε προσεκτικά το µικρό µπουκάλι, ώστε να βυθιστεί και να υπάρχει αρκετό κρύο νερό από πάνω. Βλέπουµε πολύ παραστατικά τα ρεύµατα του θερµού χρωµατισµένου νερού που κινούνται προς τα πάνω. 2. Θα δείξουµε ότι το νερό είναι κακός αγωγός της θερµότητας και έτσι µπορούν να ζεσταθούν µόνο τα πάνω στρώµατα νερού και όχι τα κάτω. Παίρνουµε ένα δοκιµαστικό σωλήνα και βάζουµε µέσα µερικά παγάκια. Πάνω από τα παγάκια βάζουµε ένα µικρό και βαρύ αντικείµενο (π.χ. πέτρα) για να µην ανέβουν προς τα πάνω. Γεµίζουµε το δοκιµαστικό σωλήνα µε νερό µέχρι περίπου τα 13

15 2/3 του. Κρατάµε το σωλήνα από το κάτω µέρος, όπου είναι τα παγάκια και τον ζεσταίνουµε στο ύψος που φτάνει το νερό. Τα παγάκια δεν λιώνουν, ενώ αρχίζουν να βγαίνουν ατµοί από το πάνω µέρος του σωλήνα. Έτσι βλέπουµε συγχρόνως και τις τρεις φυσικές καταστάσεις του νερού. Το πείραµα αυτό µπορεί να γίνει ούτως ή άλλως όταν µιλάµε για τη φυσική κατάσταση των σωµάτων. Η συνύπαρξη και των τριών φάσεων είναι εντυπωσιακή. 3. Η θερµότητα µεταδίδεται µε ακτινοβολία α) Πείραµα µε τη λάµπα (σελ. 57) Μπορούµε να φέρουµε στο σχολείο ένα πορτατίφ και να κάνουµε τις παρατηρήσεις µας. β) Πείραµα σελ. 58 Στο φως του ήλιου δύσκολα θα παρατηρήσουµε διαφορά. Θα πρέπει να χρησιµοποιήσουµε το πορτατίφ. 1. Όταν καθόµαστε στο τζάκι, µε το πρόσωπο προς τη φωτιά, αισθανόµαστε αρκετά τη ζέστη, ενώ αντίθετα αν στρέψουµε το πρόσωπό µας δεν την αισθανόµαστε τόσο πολύ. Λέµε ότι το τζάκι «ακτινοβολεί» και εννοούµε ακριβώς τη µετάδοση της θερµότητας µε ακτινοβολία. Προφανώς, η θερµότητα φτάνει σε µας µε ακτινοβολία και πολύ λιγότερο µε ρεύµατα. 2. Το στάδιο Ειρήνης και Φιλίας αν γεµίσει µια κρύα χειµωνιάτικη µέρα δεν χρειάζεται θέρµανση. Η θέρµανσή του εξασφαλίζεται από τη θερµική ακτινοβολία που εκπέµπουν τα σώµατα των ανθρώπων, που είναι µέσα στο στάδιο. 3. Παίρνουµε δυο δοχεία, το ένα µε µαύρα τοιχώµατα και το άλλο µε γυαλιστερά. Βάζουµε και στα δυο δοχεία, προσεχτικά, βραστό νερό (100 ο C) και παρατηρούµε µε τα θερµόµετρα, πώς πέφτει η θερµοκρασία τους. Η θερµοκρασία στο δοχείο µε τα µαύρα τοιχώµατα θα ελαττώνεται µε πολύ πιο γρήγορο ρυθµό, αφού το δοχείο αυτό εκπέµπει περισσότερη θερµική ακτινοβολία. 14

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 1 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑ Α ΦΥΣΙΚΗΣ B ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Κυριακή, 17 Απριλίου, 2005 Ώρα: 10:00-12:30 Προτεινόµενες Λύσεις ΜΕΡΟΣ Α 1. (α) Από το δεύτερο σχήµα, επειδή ο ζυγός ισορροπεί, προκύπτει

Διαβάστε περισσότερα

Θερµότητα χρόνος θέρµανσης. Εξάρτηση από είδος (c) του σώµατος. Μονάδα: Joule. Του χρόνου στον οποίο το σώµα θερµαίνεται

Θερµότητα χρόνος θέρµανσης. Εξάρτηση από είδος (c) του σώµατος. Μονάδα: Joule. Του χρόνου στον οποίο το σώµα θερµαίνεται 1 2 Θερµότητα χρόνος θέρµανσης Εξάρτηση από είδος (c) του σώµατος Αν ένα σώµα θερµαίνεται από µια θερµική πηγή (γκαζάκι, ηλεκτρικό µάτι), τότε η θερµότητα (Q) που απορροφάται από το σώµα είναι ανάλογη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 2 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑ Α ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Κυριακή, 16 Απριλίου 2006 Ώρα: 10:30 13.00 Προτεινόµενες Λύσεις ΜΕΡΟΣ Α 1. α) Η πυκνότητα του υλικού υπολογίζεται από τη m m m σχέση d

Διαβάστε περισσότερα

6.1 Θερμόμετρα και μέτρηση θερμοκρασίας

6.1 Θερμόμετρα και μέτρηση θερμοκρασίας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ο ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ 6.1 Θερμόμετρα και μέτρηση θερμοκρασίας 1. Τι ονομάζεται θερμοκρασία; Το φυσικό μέγεθος που εκφράζει πόσο ζεστό ή κρύο είναι ένα σώμα ονομάζεται θερμοκρασία. 2. Πως μετράμε τη θερμοκρασία;

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 2 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑ Α ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Κυριακή, 16 Απριλίου 26 Ώρα : 1:3-13: Οδηγίες: 1)Το δοκίµιο αποτελείται από τρία (3) µέρη. Και στα τρία µέρη υπάρχουν συνολικά δώδεκα (12)

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ

ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ Στόχοι των δραστηριοτήτων. Οι μαθητές θα πρέπει να είναι σε θέση να: αναφέρουν διάφορους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να αυξήσουμε τη θερμοκρασία διαπιστώσουν πειραματικά ότι

Διαβάστε περισσότερα

7 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. 1. Α/Α Μετατροπή. 2. Οι μαθητές θα πρέπει να μετρήσουν τη μάζα

7 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. 1. Α/Α Μετατροπή. 2. Οι μαθητές θα πρέπει να μετρήσουν τη μάζα ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 7 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Κυριακή, 15 Μαΐου, 2011 Ώρα: 11:00-13:30 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ 1. Α/Α Μετατροπή 1 2h= 2.60= 120 min Χρόνος 2 4500m= 4,5 km Μήκος 3 2m 3

Διαβάστε περισσότερα

Η φυσική με πειράματα Α Γυμνασίου

Η φυσική με πειράματα Α Γυμνασίου Εργαστήριο Φυσικών Επιστημών Γυμνασίου Δρεπάνου Η φυσική με πειράματα Α Γυμνασίου Φύλλο Εργασίας 5 Από τη Θερμότητα στη θερμοκρασία Η θερμική Ισορροπία Επεξεργασία-Απαντήσεις των δραστηριοτήτων και των

Διαβάστε περισσότερα

2.6 Αλλαγές κατάστασης

2.6 Αλλαγές κατάστασης 2.6 Αλλαγές κατάστασης 1. Όταν ένα στερεό θερμαίνεται, σε μια ορισμένη θερμοκρασία μετατρέπεται σε υγρό. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται τήξη. Η σταθερή θερμοκρασία στην οποία τήκεται το στερεό ονομάζεται

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ Ο «ΚΥΚΛΟΣ» ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ Ο «ΚΥΚΛΟΣ» ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ Ο «ΚΥΚΛΟΣ» ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 6 Τι πρέπει να γνωρίζεις Θεωρία 6.1 Να αναφέρεις τις τρεις φυσικές καταστάσεις στις οποίες μπορεί να βρεθεί ένα υλικό σώμα. Όπως και

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ - 6 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ - 6 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 6 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Κυριακή, 16 Μαΐου 2010 Ώρα : 10:00-12:30 Προτεινόμενες λύσεις ΘΕΜΑ 1 0 (12 μονάδες) Για τη μέτρηση της πυκνότητας ομοιογενούς πέτρας (στερεού

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ indb 69 25/2/2013 3:34:20 μμ

ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ indb 69 25/2/2013 3:34:20 μμ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ 10-0133.indb 69 25/2/2013 3:34:20 μμ 70 ΦΕ1: ΤΟ ΘΕΡΜΟΜΕΤΡΟ Πολλές φορές εκτιμάμε τη θερμοκρασία με τις αισθήσεις μας. Ακουμπάμε κάποιον στο μέτωπο, για να καταλάβουμε αν έχει πυρετό. Πλησιάζουμε

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 1 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑ Α ΦΥΣΙΚΗΣ B ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Κυριακή, 17 Απριλίου, 2005 Ώρα: 10:00 12:30 Οδηγίες: 1) Το δοκίµιο αποτελείται από τρία (3) µέρη µε σύνολο δώδεκα (12) θεµάτων. 2) Απαντήστε

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:...Τμήμα:... Αρ...

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:...Τμήμα:... Αρ... ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014 2015 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΜΑΘΗΜΑ: Φυσική ΤΑΞΗ: Β ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 9 / 6 / 2015 ΧΡΟΝΟΣ: 2 ώρες (Φυσική / Χημεία) ΒΑΘΜΟΣ: Αριθμητικώς:....

Διαβάστε περισσότερα

Από το ποτήρι με το βραστό νερό, που είχε υψηλή θερμοκρασία, έφυγε θερμότητα προς τον αέρα (περιβάλλον) και έτσι η θερμοκρασία του ελαττώθηκε.

Από το ποτήρι με το βραστό νερό, που είχε υψηλή θερμοκρασία, έφυγε θερμότητα προς τον αέρα (περιβάλλον) και έτσι η θερμοκρασία του ελαττώθηκε. Προηγείται η εικόνα Β, αφού σε αυτή στο ένα ποτήρι έχουμε νερό που βράζει και στο άλλο νερό με παγάκια που μετά από λίγη ώρα, όπως φαίνεται στην εικόνα Α, το πρώτο κρύωσε και στο δεύτερο έλιωσαν τα παγάκια.

Διαβάστε περισσότερα

ΣΔΕ ΑΓΡΙΝΙΟΥ Σχ. έτος ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ Α. ΠΛΑΤΑΝΙΑ. Οι εκπαιδευτικοί στόχοι του συγκεκριμένου θέματος είναι:

ΣΔΕ ΑΓΡΙΝΙΟΥ Σχ. έτος ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ Α. ΠΛΑΤΑΝΙΑ. Οι εκπαιδευτικοί στόχοι του συγκεκριμένου θέματος είναι: ΣΔΕ ΑΓΡΙΝΙΟΥ Σχ. έτος 2006-2007 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ Α. ΠΛΑΤΑΝΙΑ Από τη θεματική ενότητα: ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ Οι εκπαιδευτικοί στόχοι του συγκεκριμένου θέματος είναι: Να αντιληφθούν τη διαφορά

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ Ονοματεπώνυμο:.

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ Ονοματεπώνυμο:. ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2013-2014 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 Τάξη: B Βαθμός: Μάθημα: Φυσικά (Φυσική και Χημεία) Ημερομηνία: 10/06/2014 Διάρκεια: 2 Ώρες Ολογράφως:.. Υπογραφή:

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ-ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ

ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ-ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ-ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ Όλη η ύλη αποτελείται από άτομα και μόρια που κινούνται συνεχώς. Με το συνδυασμό τους προκύπτουν στερεά, υγρά, αέρια ή πλάσμα, ανάλογα με κίνηση των μορίων. Το πλάσμα είναι η πλέον

Διαβάστε περισσότερα

Φυσική Α Γυμνασίου Υποστηρικτικό υλικό ΦΕ 4 και 5

Φυσική Α Γυμνασίου Υποστηρικτικό υλικό ΦΕ 4 και 5 Φυσική Α Γυμνασίου Υποστηρικτικό υλικό ΦΕ 4 και 5 ΕΚΦΕ Νέας Ιωνίας Μαρίνα Στέλλα Φύλλο Εργασίας 4 Μετρήσεις Θερμοκρασίας Η Βαθμονόμηση Διδακτικοί στόχοι να αντιληφθούν τη διαφορά μεταξύ της εκτίμησης (

Διαβάστε περισσότερα

2.5 θερμική διαστολή και συστολή

2.5 θερμική διαστολή και συστολή 2.5 θερμική διαστολή και συστολή 1. Όταν ένα σώμα θερμαίνεται, ο όγκος του μεγαλώνει. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται διαστολή. 2. Όταν ένα σώμα ψύχεται, ο όγκος του ελαττώνεται. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 20. Θερμότητα

Κεφάλαιο 20. Θερμότητα Κεφάλαιο 20 Θερμότητα Εισαγωγή Για να περιγράψουμε τα θερμικά φαινόμενα, πρέπει να ορίσουμε με προσοχή τις εξής έννοιες: Θερμοκρασία Θερμότητα Θερμοκρασία Συχνά συνδέουμε την έννοια της θερμοκρασίας με

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 7. Θερμοκρασία

Κεφάλαιο 7. Θερμοκρασία Κεφάλαιο 7 Θερμοκρασία Θερμοδυναμική Η θερμοδυναμική περιλαμβάνει περιπτώσεις όπου η θερμοκρασία ή η κατάσταση ενός συστήματος μεταβάλλονται λόγω μεταφοράς ενέργειας. Η θερμοδυναμική ερμηνεύει με επιτυχία

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο Εργασίας 5 Από τη Θερμότητα στη Θερμοκρασία - Η Θερμική Ισορροπία

Φύλλο Εργασίας 5 Από τη Θερμότητα στη Θερμοκρασία - Η Θερμική Ισορροπία Φύλλο Εργασίας 5 Από τη Θερμότητα στη Θερμοκρασία - Η Θερμική Ισορροπία α. Παρατηρώ, Πληροφορούμαι, Ενδιαφέρομαι Στο βιβλίο των φυσικών του δημοτικού σχολείου της Ε τάξης υπάρχει η παρακάτω αναφορά στη

Διαβάστε περισσότερα

ΛΑΝΙΤΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:

ΛΑΝΙΤΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΛΑΝΙΤΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2014 2015 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ (Μονάδες 65/100) ΤΑΞΗ: Β ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 12 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΧΡΟΝΟΣ:10:30 12:30 (Φυσική-Χημεία) ΒΑΘΜΟΣ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΩΣ:.

Διαβάστε περισσότερα

Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα:.

Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα:. Ημερομηνία:. Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα:. Στην εικόνα α φαίνεται ένας «αποστακτήρας» που χρησιμοποιείται σε βιοτεχνίες για το διαχωρισμό του αλκοόλ ή

Διαβάστε περισσότερα

EÓfiÙËÙ EPMOKPA IA KAI EPMOTHTA

EÓfiÙËÙ EPMOKPA IA KAI EPMOTHTA EÓfiÙËÙ 14. ÂÚÌÔÎÚ Û Î È ıâúìfiùëù 15. ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ ÁÈ ÙË ıâúìfiùëù : H ıâúìèî ÈÛÔÚÚÔapple 16. È ÛÙÔÏ Î È Û ÛÙÔÏ ÛÙÂÚÂÒÓ ÛˆÌ ÙˆÓ 17. È ÛÙÔÏ Î È Û ÛÙÔÏ ÙˆÓ ÁÚÒÓ - ÂÚÌfiÌÂÙÚ EPMOKPA IA KAI EPMOTHTA 14ο Μάθημα

Διαβάστε περισσότερα

Η αρχή διατήρησης της ύλης

Η αρχή διατήρησης της ύλης To νερό Η αρχή διατήρησης της ύλης Η ΥΛΗ ΔΙΑΤΗΡΕΙΤΑΙ: Η συνολική μάζα των διαφορετικών υλικών που παίρνουν μέρος σε φυσικές ή χημικές μεταβολές διατηρείται πάντοτε σταθερή. Τα παιδιά θεωρούν ότι υλικά

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΧ. ΜΑΚΑΡΙΟΥ Γ - ΠΛΑΤΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:... ΤΜΗΜΑ:... Αρ...

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΧ. ΜΑΚΑΡΙΟΥ Γ - ΠΛΑΤΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:... ΤΜΗΜΑ:... Αρ... ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΧ. ΜΑΚΑΡΙΟΥ Γ - ΠΛΑΤΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2013-2014 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΒΑΘΜΟΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 16/6/2014 Αριθμητικά ΒΑΘΜΟΣ:..... ΤΑΞΗ: Β ΧΡΟΝΟΣ: 2 ώρες Ολογράφως:...

Διαβάστε περισσότερα

Με ποιο όργανο μετριέται το βάρος;

Με ποιο όργανο μετριέται το βάρος; Φύλλο Εργασίας 3 Μετρήσεις μάζας - τα διαγράμματα Τι είναι η μάζα; H μάζα ενός σώματος εκφράζει την ποσότητα της ύλης που περιέχεται στο σώμα αυτό. Συμβολίζεται με το γράμμα m. Η μάζα ενός σώματος είναι

Διαβάστε περισσότερα

25ο Μάθημα ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΩΝ ΑΕΡΙΩΝ

25ο Μάθημα ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΩΝ ΑΕΡΙΩΝ 25ο Μάθημα ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΩΝ ΑΕΡΙΩΝ Ένα παιχνίδι ανάμεσα στην πίεση, τον όγκο και τη θερμοκρασία Σε προηγούμενο μάθημα είδαμε ότι ο ατμοσφαιρικός αέρας έχει διάφορες ιδιότητες, όπως μάζα, πυκνότητα, ελαστικότητα,

Διαβάστε περισσότερα

ΦΕ2: Η ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ ΜΕΤΑΦΕΡΕΤΑΙ ΜΕ ΡΕΥΜΑΤΑ (σελ ) Λεξιλόγιο: θερµότητα, µεταφορά θερµότητας, ρεύµατα, θερµότητα, υγρά, αέρια

ΦΕ2: Η ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ ΜΕΤΑΦΕΡΕΤΑΙ ΜΕ ΡΕΥΜΑΤΑ (σελ ) Λεξιλόγιο: θερµότητα, µεταφορά θερµότητας, ρεύµατα, θερµότητα, υγρά, αέρια 1 ΦΕ2: Η ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ ΜΕΤΑΦΕΡΕΤΑΙ ΜΕ ΡΕΥΜΑΤΑ (σελ. 54 56) Λεξιλόγιο: θερµότητα, µεταφορά θερµότητας, ρεύµατα, θερµότητα, υγρά, αέρια Στόχοι: Να διαπιστώσουµε πειραµατικά τη µεταφορά θερµότητας µε ρεύµατα

Διαβάστε περισσότερα

Πειράματα Φυσικών Επιστημών (Ε Δημοτικού) Θερμότητα θερμοκρασία. Ηλεκτρισμός

Πειράματα Φυσικών Επιστημών (Ε Δημοτικού) Θερμότητα θερμοκρασία. Ηλεκτρισμός Θερμότητα θερμοκρασία Ηλεκτρισμός 1 1. Η αφή μας ξεγελά Συχνά εκτιμάμε τη θερμοκρασία ενός σώματος με τις αισθήσεις μας. Είναι όμως η εντύπωση που σχηματίζουμε πάντα ορθή; Υλικά Ένα κομμάτι ξύλο, ένα κομμάτι

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα 19 ΤΑ ΜΟΡΙΑ ΣΤΑ ΑΕΡΙΑ Είναι πολύ μακριά το ένα από το άλλο, κινούνται πολύ γρήγορα και συγκρούονται μεταξύ τους και με τα τ

Μάθημα 19 ΤΑ ΜΟΡΙΑ ΣΤΑ ΑΕΡΙΑ Είναι πολύ μακριά το ένα από το άλλο, κινούνται πολύ γρήγορα και συγκρούονται μεταξύ τους και με τα τ Μάθημα 19 ΤΑ ΜΟΡΙΑ ΣΤΑ ΑΕΡΙΑ Είναι πολύ μακριά το ένα από το άλλο, κινούνται πολύ γρήγορα και συγκρούονται μεταξύ τους και με τα τοιχώματα του δοχείου που τα περιέχει Σε προηγούμενα μαθήματα αναφερθήκαμε

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο Εργασίας 7 Η Διαστολή και Συστολή του Νερού Μια φυσική «Ανωμαλία»

Φύλλο Εργασίας 7 Η Διαστολή και Συστολή του Νερού Μια φυσική «Ανωμαλία» Φύλλο Εργασίας 7 Η Διαστολή και Συστολή του Νερού Μια φυσική «Ανωμαλία» α. Παρατηρώ, Πληροφορούμαι, Ενδιαφέρομαι Στο δημοτικό σχολείο έχεις μάθει ότι τα υλικά σώματα, είτε βρίσκονται στη στερεή είτε στην

Διαβάστε περισσότερα

Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας:.. Δημοτικό Σχολείο:.. Τάξη/Τμήμα:.. Εξεταστικό Κέντρο:...

Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας:.. Δημοτικό Σχολείο:.. Τάξη/Τμήμα:.. Εξεταστικό Κέντρο:... Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας:.. Δημοτικό Σχολείο:.. Τάξη/Τμήμα:.. Εξεταστικό Κέντρο:.... Παρατήρησε τα διάφορα φαινόμενα αλλαγής της φυσικής κατάστασης του νερού που σημειώνονται με

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο Εργασίας 1: Μετρήσεις μήκους Η μέση τιμή

Φύλλο Εργασίας 1: Μετρήσεις μήκους Η μέση τιμή Φύλλο Εργασίας 1: Μετρήσεις μήκους Η μέση τιμή Φυσικά μεγέθη: Ονομάζονται τα μετρήσιμα μεγέθη που χρησιμοποιούμε για την περιγραφή ενός φυσικού φαινομένου. Τέτοια μεγέθη είναι το μήκος, το εμβαδόν, ο όγκος,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 5 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ B ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Κυριακή, 17 Μαΐου 2009 Ώρα: 10:00 12:30 Προτεινόμενες Λύσεις θεμα - 1 (5 μον.) Στον πίνακα υπάρχουν δύο στήλες με ασυμπλήρωτες προτάσεις. Στο τετράδιο των απαντήσεών

Διαβάστε περισσότερα

17ο Μάθημα ΔΙΑΣΤΟΛΗ ΚΑΙ ΣΥΣΤΟΛΗ ΤΩΝ ΥΓΡΩΝ - ΘΕΡΜΟΜΕΤΡΑ

17ο Μάθημα ΔΙΑΣΤΟΛΗ ΚΑΙ ΣΥΣΤΟΛΗ ΤΩΝ ΥΓΡΩΝ - ΘΕΡΜΟΜΕΤΡΑ 17ο Μάθημα ΔΙΑΣΤΟΛΗ ΚΑΙ ΣΥΣΤΟΛΗ ΤΩΝ ΥΓΡΩΝ - ΘΕΡΜΟΜΕΤΡΑ Μια ιδιότητα των υγρών που μας επιτρέπει να μετράμε γρήγορα και με ακρίβεια τη θερμοκρασία των σωμάτων Στην εποχή μας, τα θερμόμετρα είναι προσιτά

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο Εργασίας 5 Από τη Θερμότητα στη Θερμοκρασία Η Θερμική Ισορροπία α. Παρατηρώ, Πληροφορούμαι, Ενδιαφέρομαι

Φύλλο Εργασίας 5 Από τη Θερμότητα στη Θερμοκρασία Η Θερμική Ισορροπία α. Παρατηρώ, Πληροφορούμαι, Ενδιαφέρομαι Φύλλο Εργασίας 5 Από τη Θερμότητα στη Θερμοκρασία Η Θερμική Ισορροπία α. Παρατηρώ, Πληροφορούμαι, Ενδιαφέρομαι Στο βιβλίο των φυσικών του δημοτικού σχολείου της Ε τάξης υπάρχει η παρακάτω αναφορά στη Θερμοκρασία

Διαβάστε περισσότερα

ιαγωνισµός ΦΥΣΙΚΗΣ για µαθητές Ε' ηµοτικού 2010.

ιαγωνισµός ΦΥΣΙΚΗΣ για µαθητές Ε' ηµοτικού 2010. Κάθε θέµα παίρνει 10 µόρια. Οι απαντήσεις που ακολουθούν είναι ενδεικτικές. Οποιαδήποτε άλλη τεκµηριωµένη απάντηση γίνεται δεκτή. ιαγωνισµός ΦΥΣΙΚΗΣ για µαθητές Ε' ηµοτικού 2010. Θέµα 1 ο Πάνω στο διπλανό

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο Εργασίας 6 Οι Αλλαγές Κατάστασης του Νερού Ο "Κύκλος" του Νερού α. Παρατηρώ, Πληροφορούμαι, Ενδιαφέρομαι Παρατήρησε την παρακάτω εικόνα.

Φύλλο Εργασίας 6 Οι Αλλαγές Κατάστασης του Νερού Ο Κύκλος του Νερού α. Παρατηρώ, Πληροφορούμαι, Ενδιαφέρομαι Παρατήρησε την παρακάτω εικόνα. Φύλλο Εργασίας 6 Οι Αλλαγές Κατάστασης του Νερού Ο "Κύκλος" του Νερού α. Παρατηρώ, Πληροφορούμαι, Ενδιαφέρομαι Παρατήρησε την παρακάτω εικόνα. Αναγνώρισε τα φαινόμενα που σχετίζονται με το νερό και ονόμασέ

Διαβάστε περισσότερα

Φυσική Α Γυμνασίου Υποστηρικτικό υλικό ΦΕ 4 και 5

Φυσική Α Γυμνασίου Υποστηρικτικό υλικό ΦΕ 4 και 5 Φυσική Α Γυμνασίου Υποστηρικτικό υλικό ΦΕ 4 και 5 ΕΚΦΕ Νέας Ιωνίας Μαρίνα Στέλλα Φύλλο Εργασίας 4 Μετρήσεις Θερμοκρασίας Η Βαθμονόμηση Διδακτικοί στόχοι να αντιληφθούν τη διαφορά μεταξύ της εκτίμησης (

Διαβάστε περισσότερα

6.2. ΤΗΞΗ ΚΑΙ ΠΗΞΗ, ΛΑΝΘΑΝΟΥΣΕΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΕΣ

6.2. ΤΗΞΗ ΚΑΙ ΠΗΞΗ, ΛΑΝΘΑΝΟΥΣΕΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΕΣ 45 6.1. ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΦΑΣΕΩΝ ΜΕΤΑΤΡΟΠΕΣ ΦΑΣΕΩΝ Όλα τα σώµατα,στερεά -ά-αέρια, που υπάρχουν στη φύση βρίσκονται σε µια από τις τρεις φάσεις ή σε δύο ή και τις τρεις. Όλα τα σώµατα µπορεί να αλλάξουν φάση

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα 18. ΑΕΙΚΙΝΗΤΑ \ ΜΟΡΙΑ Τα μόρια κινούνται διαρκώς και ασκούν δυνάμεις μεταξύ τους

Μάθημα 18. ΑΕΙΚΙΝΗΤΑ \ ΜΟΡΙΑ Τα μόρια κινούνται διαρκώς και ασκούν δυνάμεις μεταξύ τους Μάθημα 18 ΑΕΙΚΙΝΗΤΑ \ ΜΟΡΙΑ Τα μόρια κινούνται διαρκώς και ασκούν δυνάμεις μεταξύ τους Στο προηγούμενο μάθημα ασχοληθήκαμε με την έννοια του μορίου και τις ιδιότητές του στις στερεές και στις υγρές ουσίες

Διαβάστε περισσότερα

Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας:.. Δημοτικό Σχολείο:.. Τάξη/Τμήμα:.. Εξεταστικό Κέντρο:...

Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας:.. Δημοτικό Σχολείο:.. Τάξη/Τμήμα:.. Εξεταστικό Κέντρο:... Ε Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας:.. Δημοτικό Σχολείο:.. Τάξη/Τμήμα:.. Εξεταστικό Κέντρο:.... Παρατήρησε τα διάφορα φαινόμενα αλλαγής της φυσικής κατάστασης του νερού που σημειώνονται

Διαβάστε περισσότερα

5. Θ Ε Ρ Μ Ο Τ Η Τ Α

5. Θ Ε Ρ Μ Ο Τ Η Τ Α Ανακεφαλαίωση Το φυσικό µέγεθος µε το οποίο περιγράφουµε αντικειµενικά πόσο ζεστό ή κρύο είναι ένα σώµα ονοµάζεται θερµοκρασία. Τη θερµοκρασία τη µετράµε µε τα θερµόµετρα. Η θερµοκρασία ενός σώµατος αποτελεί

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΧ. ΜΑΚΑΡΙΟΥ Γ - ΠΛΑΤΥ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ IOYNIOY 2015

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΧ. ΜΑΚΑΡΙΟΥ Γ - ΠΛΑΤΥ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ IOYNIOY 2015 ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΧ. ΜΑΚΑΡΙΟΥ Γ - ΠΛΑΤΥ 2014-2015 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ IOYNIOY 2015 ΜΑΘΗΜΑ: Φυσική ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:05/06/2015 ΒΑΘΜΟΣ ΦΥΣΙΚΗ:... /65 ΦΥΣΙΚΑ:.. /100 ΦΥΣΙΚΑ: /20 ΟΛΟΓΡΑΦΩΣ: ΤΑΞΗ: Β Γυμνασίου

Διαβάστε περισσότερα

Κρύο..καιρός για πάγο! Δραστηριότητα 1:

Κρύο..καιρός για πάγο! Δραστηριότητα 1: Κρύο..καιρός για πάγο! Περιβάλλον : Εικονικό Εργαστήριο Υλικά : Δοχεία 100 ml, Θερμόμετρα, Νερό, πάγος. Περιγραφή - στόχοι Στις δραστηριότητες αυτές οι μαθητές θα μετρήσουν τη θερμοκρασία κάποιας ποσότητας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 3 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑ Α ΦΥΣΙΚΗΣ B ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Κυριακή, 06 Μαΐου 2007 Ώρα: 10:00 12:30 Οδηγίες: 1) Το δοκίµιο αποτελείται από δέκα (10) θέµατα. 2) Απαντήστε σε όλα τα θέµατα. 3) Επιτρέπεται η χρήση µόνο µη

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστηριακή άσκηση 12 ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΦΑΣΗΣ ΒΡΑΣΜΟΣ

Εργαστηριακή άσκηση 12 ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΦΑΣΗΣ ΒΡΑΣΜΟΣ Μιχαήλ Μιχαήλ, Φυσικός 1 Εργαστηριακή άσκηση 12 ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΦΑΣΗΣ ΒΡΑΣΜΟΣ ΣΤΟΧΟΙ Οι στόχοι αυτής της εργαστηριακής άσκησης είναι: 1. Να επιβεβαιώνεις πειραµατικά ότι κατά τη διάρκεια του βρασµού ενός σώµατος

Διαβάστε περισσότερα

Όνομα και Επώνυμο: Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα:

Όνομα και Επώνυμο: Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα: Ημερομηνία:. Όνομα και Επώνυμο: Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα: Στο σχολείο, στο μάθημα των φυσικών, οι μαθητές παρατηρούν, ενδιαφέρονται, ερευνούν και, με πειράματα, ανακαλύπτουν.

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ Ονοματεπώνυμο:.

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ Ονοματεπώνυμο:. ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2012-2013 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2013 Τάξη: B Βαθμός: Μάθημα: Φυσικά (Φυσική και Χημεία) Ολογράφως:.. Ημερομηνία: 04/06/2013 Διάρκεια: 2 Ώρες Υπογραφή:

Διαβάστε περισσότερα

Η διάδοση της θερμότητας στα στερεά: οι καλοί και οι κακοί αγωγοί της θερμότητας

Η διάδοση της θερμότητας στα στερεά: οι καλοί και οι κακοί αγωγοί της θερμότητας Η διάδοση της θερμότητας στα στερεά: οι καλοί και οι κακοί αγωγοί της θερμότητας Το διδακτικό αντικείμενο Η επίδραση της παροχής θερμότητας στα διάφορα υλικά μπορεί να έχει διαφορετικά αποτελέσματα. Για

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο Εργασίας 4 Μετρήσεις Θερμοκρασίας-Η βαθμονόμηση

Φύλλο Εργασίας 4 Μετρήσεις Θερμοκρασίας-Η βαθμονόμηση Φύλλο Εργασίας 4 Μετρήσεις Θερμοκρασίας-Η βαθμονόμηση Οι άνθρωποι προσπαθούν να εκτιμήσουν κατά προσέγγιση ή να μετρήσουν με ακρίβεια τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος, των διαφόρων σωμάτων ή και τη θερμοκρασία

Διαβάστε περισσότερα

3. Έχουμε δύο ποτήρια, το ένα γεμάτο πάγο και το άλλο γεμάτο με νερό 80 C. Τα αφήνουμε πάνω σε ένα τραπέζι. Τι θα συμβεί καθώς περνά ο χρόνος;

3. Έχουμε δύο ποτήρια, το ένα γεμάτο πάγο και το άλλο γεμάτο με νερό 80 C. Τα αφήνουμε πάνω σε ένα τραπέζι. Τι θα συμβεί καθώς περνά ο χρόνος; 1. Τι είναι θερμότητα; Θερμότητα είναι η ενέργεια που μεταφέρεται από ένα θερμό σώμα σε ένα ψυχρό ώσπου να αποκτήσουν την ίδια θερμοκρασία. Μονάδα μέτρησης της θερμότητας είναι το 1 Joule. 2. Τι είναι

Διαβάστε περισσότερα

Θερμοκρασία - Θερμότητα. (Θερμοκρασία / Θερμική διαστολή / Ποσότητα θερμότητας / Θερμοχωρητικότητα / Θερμιδομετρία / Αλλαγή φάσης)

Θερμοκρασία - Θερμότητα. (Θερμοκρασία / Θερμική διαστολή / Ποσότητα θερμότητας / Θερμοχωρητικότητα / Θερμιδομετρία / Αλλαγή φάσης) Θερμοκρασία - Θερμότητα (Θερμοκρασία / Θερμική διαστολή / Ποσότητα θερμότητας / Θερμοχωρητικότητα / Θερμιδομετρία / Αλλαγή φάσης) Θερμοκρασία Ποσοτικοποιεί την αντίληψή μας για το πόσο ζεστό ή κρύο είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤ Δημοτικού Πηγή:

ΣΤ Δημοτικού Πηγή: Πηγή: http://micro-kosmos.uoa.gr/gr/announcments/diagonismoi_fysikon_dimotikou.htm. Παρατήρησε την παρακάτω εικόνα: α. Αναγνώρισε τις μορφές ενέργειας στις περιοχές ή στα σώματα όπου υπάρχουν οι αριθμοί.

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς 1

Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς 1 Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς 1 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1: ΣΤΑΤΙΚΟΣ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ Εισαγωγή Έχεις αισθανθεί ποτέ τίναγµα βγάζοντας το µάλλινο πουλόβερ σου ή όταν ακουµπάς την πόρτα του αυτοκινήτου καθώς βγαίνεις

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο Εργασίας 4 ο Μετρήσεις Θερμοκρασίας Η Βαθμονόμηση

Φύλλο Εργασίας 4 ο Μετρήσεις Θερμοκρασίας Η Βαθμονόμηση ΦΥΣΙΚΗ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Φύλλο Εργασίας 4 ο Μετρήσεις Θερμοκρασίας Η Βαθμονόμηση Εξακολουθούμε να μιλάμε για διαδικασίες μέτρησης, συγκεκριμένα της μέτρησης θερμοκρασίας. η μέτρηση είναι μία διαδικασία σύγκρισης

Διαβάστε περισσότερα

ΦΕ6 α. παρατηρώ, πληροφορούμαι, ενδιαφέρομαι / έναυσμα ενδιαφέροντος

ΦΕ6 α. παρατηρώ, πληροφορούμαι, ενδιαφέρομαι / έναυσμα ενδιαφέροντος 4ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΑΜΙΑΣ 1 ΦΕ6 α. παρατηρώ, πληροφορούμαι, ενδιαφέρομαι / έναυσμα ενδιαφέροντος Το νερό βράζει στο καζάνι και μετατρέπεται σε υδρατμούς. Το νερό εξατμίζεται από την επιφάνεια της λίμνης και του

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο Εργασίας 7 Η Διαστολή και Συστολή του Νερού Μια φυσική «Ανωμαλία»

Φύλλο Εργασίας 7 Η Διαστολή και Συστολή του Νερού Μια φυσική «Ανωμαλία» Φύλλο Εργασίας 7 Η Διαστολή και Συστολή του Νερού Μια φυσική «Ανωμαλία» α. Παρατηρώ, Πληροφορούμαι, Ενδιαφέρομαι Στο δημοτικό σχολείο έχεις μάθει ότι τα υλικά σώματα, είτε βρίσκονται στη στερεή είτε στην

Διαβάστε περισσότερα

σημείο ζέσεως, σημείο τήξεως, σημείο πήξεως, εξάτμιση, εξάχνωση, συμπύκνωση, απόθεση

σημείο ζέσεως, σημείο τήξεως, σημείο πήξεως, εξάτμιση, εξάχνωση, συμπύκνωση, απόθεση 1.2 Καταστάσεις των υλικών Πρώτες σκέψεις: Η διπλανή φωτογραφία δείχνει ένα υδάτινο τοπίο. Το νερό βρίσκεται σε τρεις διαφορετικές καταστάσεις: ως αέριο, ως υγρό και ως στερεό. Τα διάφορα υλικά μπορούν

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο Εργασίας 5. Δρ. Κ. Αποστολόπουλος, Σχολικός Σύμβουλος ΠΕ04, Διεύθυνση Δ.Ε. Β Αθήνας, ΕΚΦΕ Ν. Ιωνίας, 28/01/2014 1

Φύλλο Εργασίας 5. Δρ. Κ. Αποστολόπουλος, Σχολικός Σύμβουλος ΠΕ04, Διεύθυνση Δ.Ε. Β Αθήνας, ΕΚΦΕ Ν. Ιωνίας, 28/01/2014 1 Φύλλο Εργασίας 5 Δρ. Κ. Αποστολόπουλος, Σχολικός Σύμβουλος ΠΕ04, Διεύθυνση Δ.Ε. Β Αθήνας, ΕΚΦΕ Ν. Ιωνίας, 28/01/2014 1 1 η διδακτική ώρα 2 3 Καταιγισμός ιδεών: 10 Α Β Τι κάναμε για να πάμε από την κατάσταση

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ Ονοματεπώνυμο:.

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ Ονοματεπώνυμο:. ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2011-2012 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2012 Τάξη: B Βαθμός: Μάθημα: Φυσικά (Φυσική και Χημεία) Ολογράφως:.. Ημερομηνία: 05/06/2012 Διάρκεια: 2 Ώρες Υπογραφή:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 5 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ B ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Κυριακή, 17 Μαΐου 2009 Ώρα: 10:00 12:30 Οδηγίες: 1) Το δοκίμιο αποτελείται από οκτώ (8) θέματα. 2) Απαντήστε σε όλα τα θέματα. 3) Επιτρέπεται η χρήση μόνο μη

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 1 ο : Στοιχεία Θερμοθεραπείας. Εισαγωγή. Ειδικά Θέματα Φυσικής

Κεφάλαιο 1 ο : Στοιχεία Θερμοθεραπείας. Εισαγωγή. Ειδικά Θέματα Φυσικής Κεφάλαιο 1 ο : Στοιχεία Θερμοθεραπείας Εισαγωγή Οι δομικοί λίθοι ενός σώματος είναι τα μικροσκοπικά σωματίδια από τα οποία φτιάχνεται το σώμα. Οι μακροσκοπικές ιδιότητες των στερεών, των υγρών και των

Διαβάστε περισσότερα

Μαρία Κωνσταντίνου. Τρίτη Διάλεξη ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΥΛΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥΣ. Στη φύση τα σώματα κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες:

Μαρία Κωνσταντίνου. Τρίτη Διάλεξη ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΥΛΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥΣ. Στη φύση τα σώματα κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες: Τρίτη Διάλεξη ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΥΛΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥΣ Στη φύση τα σώματα κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες: ΥΛΙΚΑ ΣΩΜΑΤΑ Στερεά Υγρά Αέρια ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΕΡΕΩΝ 1. Έχουν συγκεκριμένο όγκο 2. Έχουν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 9 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Κυριακή, 28 Απριλίου 213 Ώρα : 1: - 12:3 Προτεινόμενες λύσεις ΘΕΜΑ 1 (μονάδες 1) Α. Θέλουμε να μετρήσουμε την πυκνότητα του πάγου. Διαθέτουμε

Διαβάστε περισσότερα

4 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑ Α ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

4 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑ Α ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 4 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑ Α ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Κυριακή, 18 Μαΐου, 2008 Ώρα: 10:0-1:00 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΜΕΡΟΣ Α Το μέρος Α αποτελείται από έξι (6) ερωτήσεις των πέντε (5) μονάδων

Διαβάστε περισσότερα

Συμπληρωματικό Φύλλο Εργασίας 4+ ( * ) Μετρήσεις Θερμοκρασίας Η Βαθμονόμηση

Συμπληρωματικό Φύλλο Εργασίας 4+ ( * ) Μετρήσεις Θερμοκρασίας Η Βαθμονόμηση Συμπληρωματικό Φύλλο Εργασίας 4+ ( * ) Μετρήσεις Θερμοκρασίας Η Βαθμονόμηση ( * ) + επιπλέον πληροφορίες, ιδέες και προτάσεις προαιρετικών πειραματικών δραστηριοτήτων, ερωτήσεις... Μια προσεκτική μέτρηση

Διαβάστε περισσότερα

4ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΑΜΙΑΣ 1

4ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΑΜΙΑΣ 1 4ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΑΜΙΑΣ 1 ΦΕ4 α. παρατηρώ, πληροφορούμαι, ενδιαφέρομαι / έναυσμα ενδιαφέροντος Στην περίπτωση της εικόνας αριστερά γίνεται μέτρηση με ακρίβεια της θερμοκρασίας με χρήση θερμομέτρου, ενώ στην

Διαβάστε περισσότερα

Η διάδοση της θερμότητας στα στερεά: οι καλοί και οι κακοί αγωγοί της θερμότητας Δραστηριότητες από τον κόσμο της Φυσικής για το Νηπιαγωγείο

Η διάδοση της θερμότητας στα στερεά: οι καλοί και οι κακοί αγωγοί της θερμότητας Δραστηριότητες από τον κόσμο της Φυσικής για το Νηπιαγωγείο Η διάδοση της θερμότητας στα στερεά: οι καλοί και οι κακοί αγωγοί της θερμότητας Δραστηριότητες από τον κόσμο της Φυσικής για το Νηπιαγωγείο Μάθημα επιλογής ΣΤ Εξαμήνου Διδάσκων: Κ. Ραβάνης Το διδακτικό

Διαβάστε περισσότερα

32ο Μάθημα MΟΡΦΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ - ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΤΡΟΠΕΣ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

32ο Μάθημα MΟΡΦΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ - ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΤΡΟΠΕΣ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 32ο Μάθημα MΟΡΦΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ - ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΤΡΟΠΕΣ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Χημική, εσωτερική, κινητική, δυναμική, φωτεινή, ηλεκτρική Η ενέργεια αποθηκεύεται στα υλικά σώματα σε διάφορες μορφές, ως χημική, εσωτερική,

Διαβάστε περισσότερα

Τα φαινόμενα της τήξης και της πήξης

Τα φαινόμενα της τήξης και της πήξης Τα φαινόμενα της τήξης και της πήξης Το διδακτικό αντικείμενο Τήξη ονομάζουμε τη μετάβαση ενός υλικού από τη στερεά στην υγρή φάση και πήξη την αντίστροφη μετάβαση από την υγρή στη στερεά κατάσταση. Στη

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστηριακή άσκηση 10 Βαθµονόµηση θερµοµέτρου

Εργαστηριακή άσκηση 10 Βαθµονόµηση θερµοµέτρου Μιχαήλ Μιχαήλ, Φυσικός 1 Εργαστηριακή άσκηση 10 Βαθµονόµηση θερµοµέτρου ΣΤΟΧΟΙ Οι στόχοι αυτής της εργαστηριακής άσκησης είναι: - Να κατασκευάζεις µια κλίµακα θερµοκρασίας Κελσίου. - Να µπορείς να χρησιµοποιείς

Διαβάστε περισσότερα

8. Θερμοκρασία και θερμότητα - Μεταβολές καταστάσεων της ύλης

8. Θερμοκρασία και θερμότητα - Μεταβολές καταστάσεων της ύλης 8. Θερμοκρασία και θερμότητα - Μεταβολές καταστάσεων της ύλης Φύλλο Εργασίας Τίτλος: Μεταβολές καταστάσεων της ύλης Γνωστικό Αντικείμενο: Μελέτη Περιβάλλοντος Διδακτική Ενότητα: Μεταβολές καταστάσεων της

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο Εργασίας 4 Μετρήσεις Θερμοκρασίας Η Βαθμονόμηση α. Παρατηρώ, Πληροφορούμαι, Ενδιαφέρομαι β. Συζητώ, Αναρωτιέμαι, Υποθέτω

Φύλλο Εργασίας 4 Μετρήσεις Θερμοκρασίας Η Βαθμονόμηση α. Παρατηρώ, Πληροφορούμαι, Ενδιαφέρομαι β. Συζητώ, Αναρωτιέμαι, Υποθέτω Φύλλο Εργασίας 4 Μετρήσεις Θερμοκρασίας Η Βαθμονόμηση α. Παρατηρώ, Πληροφορούμαι, Ενδιαφέρομαι Οι άνθρωποι προσπαθούν να εκτιμήσουν κατά προσέγγιση ή να μετρήσουν με ακρίβεια τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος,

Διαβάστε περισσότερα

Το δοκίμιο αποτελείται από 9 σελίδες και περιλαμβάνει τρία μέρη Α, Β και Γ. Να απαντήσετε σε όλα τα μέρη σύμφωνα με τις οδηγίες.

Το δοκίμιο αποτελείται από 9 σελίδες και περιλαμβάνει τρία μέρη Α, Β και Γ. Να απαντήσετε σε όλα τα μέρη σύμφωνα με τις οδηγίες. ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2014-2015 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 Τάξη: B Μάθημα: Φυσική Βαθμός: Ολογράφως:. Ημερομηνία: 08/06/2015 Διάρκεια: 2 Ώρες (Φυσική και Χημεία) Υπογραφή:

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. Φύλλο Εργασίας 5 ο Από τη Θερμότητα στη Θερμοκρασία Η Θερμική Ισορροπία

ΦΥΣΙΚΗ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. Φύλλο Εργασίας 5 ο Από τη Θερμότητα στη Θερμοκρασία Η Θερμική Ισορροπία ΦΥΣΙΚΗ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Φύλλο Εργασίας 5 ο Από τη Θερμότητα στη Θερμοκρασία Η Θερμική Ισορροπία Φύλλο Εργασίας 5ο: Από τη Θερμότητα στη Θερμοκρασία Η Θερμική Ισορροπία Στόχος μας είναι: να διακρίνουμε τη διαφορά

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΟΥ ΔΟΜΕΤΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 12/ 06/ Ονοματεπώνυμο Μαθητή/ τριας:

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΟΥ ΔΟΜΕΤΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 12/ 06/ Ονοματεπώνυμο Μαθητή/ τριας: ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΟΥ ΔΟΜΕΤΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-2015 ΓΡΑΠΤΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ B ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 12/ 06/ 2015 ΧΡΟΝΟΣ: 7:45 9:15 ΦΥΣΙΚΑ ΟΛΙΚΟΣ ΒΑΘΜΟΣ: Ολογράφως: Υπογραφή:.. Ονοματεπώνυμο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΥΠΟΛΟΓΙΟ ΟΡΙΣΜΟΙ ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΤΥΠΟΛΟΓΙΟ ΟΡΙΣΜΟΙ ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΤΥΠΟΛΟΓΙΟ ΟΡΙΣΜΟΙ ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Τα σημαντικότερα στοιχεία της επιστημονικής μεθόδου είναι η παρατήρηση, η υπόθεση, το πείραμα, η γενίκευση και η πρόβλεψη νέων φαινομένων. Για να μελετήσουμε πλήρως

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 10 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Κυριακή, 11 Μαΐου 2014 Ώρα : 10:00-12:30 Οδηγίες: 1) Το δοκίμιο αποτελείται από έντεκα (11) θέματα και δέκα (10) σελίδες. 2) Να απαντήσετε

Διαβάστε περισσότερα

Επιστηµονική µέθοδος. Πείραµα, Γαλιλαίου. Εφαρµογή: επιστηµονικής µεθόδου. Βήµα 2: Υπόθεση

Επιστηµονική µέθοδος. Πείραµα, Γαλιλαίου. Εφαρµογή: επιστηµονικής µεθόδου. Βήµα 2: Υπόθεση Επιστηµονική µέθοδος Η Φυσική για να µελετήσει ένα φαινόµενο εφαρµόζει την λεγόµενη επιστηµονική µέθοδο. Η επιστηµονική µέθοδος αποτελείται από τα εξής βήµατα: Βήµα 1: Παρατήρηση Χρησιµοποιώντας τις αισθήσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΓΡΑΠΤΕΣ ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Δειγματικό Εξεταστικό Δοκίμιο. ΦΥΣΙΚΗ ( 65 μονάδες )

ΓΡΑΠΤΕΣ ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Δειγματικό Εξεταστικό Δοκίμιο. ΦΥΣΙΚΗ ( 65 μονάδες ) ΓΡΑΠΤΕΣ ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Δειγματικό Εξεταστικό Δοκίμιο ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΤΑΞΗ: Β ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 2 ΩΡΕΣ (ΦΥΣΙΚΗ+ ΧΗΜΕΙΑ) ΒΑΘΜΟΣ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΩΣ:. ΟΛΟΓΡΑΦΩΣ:. ΥΠ.ΚΑΘΗΓΗΤΗ/ΤΡΙΑΣ:.. ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

Διαβάστε περισσότερα

Όνομα και Επώνυμο: Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα:

Όνομα και Επώνυμο: Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα: Πανεπιστήμιο Αθηνών, α φάση Στ τάξη Ημερομηνία:. Όνομα και Επώνυμο: Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα: Θέμα 1ο Ένας μαθητής χρησιμοποιεί το ποδήλατό του για να μετακινείται γρήγορα,

Διαβάστε περισσότερα

OI ENNOIEΣ THΣ ΦYΣIKHΣ ΠANEΠIΣTHMIAKEΣ EKΔOΣEIΣ KPHTHΣ

OI ENNOIEΣ THΣ ΦYΣIKHΣ ΠANEΠIΣTHMIAKEΣ EKΔOΣEIΣ KPHTHΣ Θερμόμετρα Ερώτημα: Βαθμονόμηση κλίμακας Κελσίου? Εξηγήστε Ο Κέλσιος, για τη βαθμονόμηση του θερμομέτρου του, χρησιμοποίησε νερό. Για μηδέν ( 0 οc) όρισε τη θερμοκρασία που τήκεται) ο πάγος και για εκατό

Διαβάστε περισσότερα

4 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑ Α ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

4 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑ Α ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 4 Η ΠΚΥΠΡΙ ΟΛΥΜΠΙ ΦΥΣΙΚΗΣ ΥΜΝΣΙΟΥ Κυριακή, 18 Μαΐου, 2008 Ώρα: 10:30-13:00 Οδηγίες: 1) Το δοκίµιο αποτελείται από τρία (3) µέρη µε σύνολο δώδεκα (12) θέµατα. 2) Επιτρέπεται η χρήση

Διαβάστε περισσότερα

Η έννοια θερμότητα. Η θερμότητα άγεται. Θερμότητα και μεταβολή της θερμοκρασίας. Μεταβολές καταστάσεων

Η έννοια θερμότητα. Η θερμότητα άγεται. Θερμότητα και μεταβολή της θερμοκρασίας. Μεταβολές καταστάσεων Η έννοια θερμότητα Η θερμότητα άγεται Θερμότητα και μεταβολή της θερμοκρασίας Μεταβολές καταστάσεων Η πράξη Αναμειγνύουμε 300 g νερού θερμοκρασίας 60 o C με 300 g νερού θερμοκρασίας 30 o C Η πρόβλεψη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 4ος Πανελλήνιος Διαγωνισμός Φυσικών Ε' Δημοτικού. Α Φάση - 31/3/2016. ΘΕΜΑ 1ο

ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 4ος Πανελλήνιος Διαγωνισμός Φυσικών Ε' Δημοτικού. Α Φάση - 31/3/2016. ΘΕΜΑ 1ο ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 4ος Πανελλήνιος Διαγωνισμός Φυσικών Ε' Δημοτικού Α Φάση - 31/3/2016 ΘΕΜΑ 1ο Γράψτε στα κενά Σ αν η πρόταση είναι σωστή και Λ αν είναι λανθασμένη. 1. Δύο σώματα που έχουν ίδια μάζα

Διαβάστε περισσότερα

παράθυρα ιδακτικό υλικό µαθητή Πλήκτρα για να το παράθυρο Λωρίδα τίτλου Πλαίσιο παραθύρου

παράθυρα ιδακτικό υλικό µαθητή Πλήκτρα για να το παράθυρο Λωρίδα τίτλου Πλαίσιο παραθύρου ιδακτικό υλικό µαθητή παράθυρα Κατά τη διάρκεια της µελέτης µας γράφουµε και διαβάζουµε, απλώνοντας πάνω στο γραφείο τετράδια και βιβλία. Ξεκινώντας ανοίγουµε αυτά που µας ενδιαφέρουν πρώτα και συνεχίζουµε

Διαβάστε περισσότερα

Ε Δημοτικού 13 Μαΐου 2012 Ονοματεπώνυμο: Δημοτικό Σχολείο:.

Ε Δημοτικού 13 Μαΐου 2012 Ονοματεπώνυμο: Δημοτικό Σχολείο:. Ε Δημοτικού 13 Μαΐου 2012 Ονοματεπώνυμο: Δημοτικό Σχολείο:. Συντομογραφίες: β.μαθ.ε βιβλίο Μαθητή Ε τάξης τ.εργ.ε τετράδιο Εργασιών Ε τάξης Παρατήρησε τα παρακάτω σκίτσα στα οποία εικονίζονται «επικίνδυνες

Διαβάστε περισσότερα

ΦΑΣΕΙΣ ΒΡΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ

ΦΑΣΕΙΣ ΒΡΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ Ο εναλλάκτης ψύξης ονομάζεται και εξατμιστής. Τούτο διότι στο εσωτερικό του λαμβάνει χώρα μετατροπή του ψυκτικού ρευστού, από υγρό σε αέριο (εξάτμιση) σε μια κατάλληλη πίεση, ώστε η αντίστοιχη θερμοκρασία

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ - 6 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ - 6 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 6 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Κυριακή, 16 Μαΐου 2010 Ώρα : 10:00-12:30 Οδηγίες: 1) Το δοκίμιο αποτελείται από επτά (7) θέματα. 2) Να απαντήσετε σε όλα τα θέματα. 3)

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς 1

Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς 1 Εκπαιδευτικός Οργανισµός Ν. Ξυδάς 1 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1: ΟΓΚΟΣ Εισαγωγή Παρατήρησε τις δύο εικόνες. Σε τι διαφέρουν; Παρατηρείς ότι το δεύτερο αυτοκίνητο έχει περισσότερο χώρο για τις αποσκευές. Μια χαρακτηριστική

Διαβάστε περισσότερα

ΒΓ/Μ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΟΡΟΣΗΜΟ. Τεύχος 6ο: ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ

ΒΓ/Μ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΟΡΟΣΗΜΟ. Τεύχος 6ο: ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ ΒΓ/Μ6 05-06 ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΟΡΟΣΗΜΟ Τεύχος 6ο: ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ ΕΚΔΟΤΙΚΕΣ ΤΟΜΕΣ ΟΡΟΣΗΜΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΛΥΚΕΙΟ Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Φυσική για την B' Τάξη του Γυμνασίου 1. Θερμοκρασία

Διαβάστε περισσότερα

Οι μαθητές εργάζονται σε τετράδες ή πεντάδες. Αν δεν είναι δυνατόν λόγω έλλειψης χρόνου, μπορούν οι δραστηριότητες να γίνουν με τη μορφή επίδειξης.

Οι μαθητές εργάζονται σε τετράδες ή πεντάδες. Αν δεν είναι δυνατόν λόγω έλλειψης χρόνου, μπορούν οι δραστηριότητες να γίνουν με τη μορφή επίδειξης. ΓΕΝΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 1 1.2 ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΥΛΗΣ ΣΤΟΧΟΙ Να μάθουν οι μαθητές ποιες είναι οι 3 φυσικές καταστάσεις της ύλης. Να πειραματιστούν και να συμπεράνουν ότι στα σώματα ανάλογα με τη φυσική τους κατάσταση

Διαβάστε περισσότερα

Γ.ΒΑΛΑΤΣΟΣ ΦΥΣΙΚΟΣ Msc 1

Γ.ΒΑΛΑΤΣΟΣ ΦΥΣΙΚΟΣ Msc 1 ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΕΤΑΤΡΟΠΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Δραστηριότητα 4-1 Πείραμα Υλικά: λύχνος οινοπνεύματος νερό θερμόμετρο κωνική φιάλη Εικόνα 4-1 Μέθοδος 1. Σε μια κωνική φιάλη να βάλετε 50 ml νερό από τη βρύση. Με

Διαβάστε περισσότερα

Πειράµατα µε τη Θερµότητα, το Φως και τα Ηλεκτρικά Κυκλώµατα Οδηγίες για τους Εκπαιδευτικούς Των ηµοτικών Σχολείων

Πειράµατα µε τη Θερµότητα, το Φως και τα Ηλεκτρικά Κυκλώµατα Οδηγίες για τους Εκπαιδευτικούς Των ηµοτικών Σχολείων Πειράµατα µε τη Θερµότητα, το Φως και τα Ηλεκτρικά Κυκλώµατα Οδηγίες για τους Εκπαιδευτικούς Των ηµοτικών Σχολείων 3 4 Εκπαίδευση Μουσουλµανοπαίδων 2002-04 ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΣΤΙΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Πειράµατα µε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΩΣΗ µε λογισµικό PheT ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Πείραµα. (εικονικό). http://phet.colorado.edu/sims/density-and-buoyancy/buoyancy_el.html

ΑΝΩΣΗ µε λογισµικό PheT ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Πείραµα. (εικονικό). http://phet.colorado.edu/sims/density-and-buoyancy/buoyancy_el.html ΑΩΣΗ µε λογισµικό PheT ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Πείραµα. (εικονικό). http://phet.colorado.edu/sims/density-and-buoyancy/buoyancy_el.html Παίρνω στο ένα µου χέρι τα 2 kg σίδερο και στο άλλο τα 2 kg ξύλο. Αισθάνοµαι

Διαβάστε περισσότερα

Ενδεικτικές απαντήσεις θα αναρτηθούν μετά την παραλαβή των γραπτών από όλα τα εξεταστικά κέντρα.

Ενδεικτικές απαντήσεις θα αναρτηθούν μετά την παραλαβή των γραπτών από όλα τα εξεταστικά κέντρα. Ενδεικτικές απαντήσεις θα αναρτηθούν μετά την παραλαβή των γραπτών από όλα τα εξεταστικά κέντρα. Ε Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας:.. Δημοτικό Σχολείο:.. Τάξη/Τμήμα:.. Εξεταστικό Κέντρο:....

Διαβάστε περισσότερα