ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ ΑΛΛΗΑΟΓΡΑΦΙΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Κ. Θ. ΔΗΜΑΡΑΣ ΑΛΚΗΣ ΑΓΓΕΛΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΟΥΜΑΡΙΑΝΟΥ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Ν. ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ ΑΘΗΝΑ 1982

Transcript

1 ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ ΑΛΛΗΑΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΜΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Κ. Θ. ΔΗΜΑΡΑΣ ΑΛΚΗΣ ΑΓΓΕΛΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΟΥΜΑΡΙΑΝΟΥ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Ν. ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ ΑΘΗΝΑ 1982

2 275 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ Αδαμάντιος Κοραής, Paris Αλέξανδρος Κοντόσταυλος, London Αγαπητέ κ. Κοντόσταυλε, Πρώτον εις σε γράφω, το νέον έτος τούτο. Έχε λοιπόν και πρώτος 5 τας εύχάς μου, εύχας όμοιας των όποιων έδωκεν ό Ισαάκ προς τον Ιακώβ, αν και δεν είμεθα ούτε συ Ιακώβ, ούτ' εγώ Ισαάκ. «Δώη σοι ό θεός από της δρόσου του ουρανού και από της πιότητος της γης, και πλήθος σίτου και οίνου!» αι ευχαί, βλέπεις, είναι πλούσιαι όθεν μη φθονήσης να μεταδώσης άπ' αυτάς και εις τους φίλους Φραγκιάδην και 10 Ι. Μαυροκορδάτον, και τους λοιπούς συμπατριώιτας. Ευτυχείτε όλοι! Επειδή κρίνω την ευτυχίαν σας ευτυχίαν της Πατρίδος. Έλαβα την οποίαν μ' έστειλες επιστολήν δια του χρηστού Βογορίδου. Ωσαύτως μ' έφερε και ό Φιλητάς το ζητηθέν βιβλίον, περί του ό ποιου σε ευχαριστώ, προσμένων και την φανέρωσιν της τιμής του δια 15 να την περάσω εις το έχειν του μεταξύ μας λογαριασμού. Επέρασα ως τόσον φρ. 23:50, τα οποία μ' έδωκεν ό κύριος Πίκκολος εκ διαταγής σου. την 25 Νοεμβρίου έστειλα προς τους Επιτρόπους την εικόνα με βιβλία, γράψας να την εντοπίσωσιν εις την βιβλιοθήκην. Εφανέρωσα εις αυτούς και τους συνδρομητάς εις βοήθειαν της ζωγράφου. 20 Εις Μασσαλίαν εκατευοδώθησαν (και τους προσμένω καθ' ώραν) δύο νέοι σπουδασταί, πεμπόμενοι από τους Επιτρόπους, οι οποίοι με λέγουν, ότι μετά την τελειοποίησιν και επιστροφήν αυτών, μέλλουν να πέμψωσιν άλλους, και ούτω καθεξής δύο πάσαν φοράν. Τους γράφω κ' εγώ, ότι τώρα, και τώρα μόνον, ημπορούν να καυχηθώσιν ότι έχουν γυμνά 25 σιον, επειδή το κτίζουν εις την πέτραν. Έως τώρα εκρέμετο από την ζωήν ή τον θάνατον, από την μονήν ή την αναχώρησιν ενός ή δύο διδασκάλων, ήγουν εστηρίζετο εις την άμμον. Έπρεπε να το κάμωσι πολύ αρχήτερα άλλ' όμως ας γίνωνται τα καλά, και ας μη παραπονώμεθα δια την αργοπορίαν των. και πάλιν ευτυχείτε! 30 Ό συμπατριώτης και φίλος Κοραής.

3 1821 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 276 Μετ' ολίγας ημέρας στέλλω βιβλία δώρα εις την δημόσιον σας βιβλιοθήκην. Εν έξ αυτών είναι και ή νέα έκδοσις των συγγραμμάτων του D'Aguesseau, εκείνου δηλαδή εις τον οποίον έψαλε την ωδήν κατά το 1702 έτος Αντώνιος ό Κοραής. Πέμπεται ή έκδοσις εις τόμους 16 ως 5 σημείον της ευγνωμοσύνης από τον εκδότην, όστις έβαλεν εις τον πρώτον τόμον εις χρυσούν χαρτιού φύλλον ταύτην την επιγραφήν A la bibliothèque publique des habitants de Chios, en reconnoissance 10 de l' Ode chantée il y a plus d'un siècle en l'honneur de notre illustre d'aguesseau par un de leurs Compatriotes, 15 l'éditeur des œuvres de D'Aguesseau. 888 Αδαμάντιος Κοραής, Paris 'Αλέξανδρος Κοντόστανλος, London Αγαπητέ κύριε Κοντόσταυλε, 20 Φοβούμενος τον κατά πάσαν ώραν και στιγμήν φοβερίζοντά με θάνατον, έκρινα δίκαιον να βάλω εις ασφάλειαν την οποίαν σε υπεσχέθην χρυσήν ταβακοθήκην. Όθεν αφίνων αυτήν εις το δερμάτινον σακκίον, το οποίον και μ' εστάλθη, την έβαλα εις άλλο σακκίον καννάβινον, την έρραψα, την εσφράγισα με την αυτήν σφραγίδα της παρούσης επιστολής 25 (εικόνα του Ασκληπιού), και επέγραψα το όνομά σου. Ούτως ετοιμασμένην την έθηκα εις εν από τα συρτάρια του τραπεζίου μου και την εκλείδωσα. Όταν ακούσης την αγγελίαν του θανάτου μου, γράψε τον φίλον μου και εκβιβαστήν της διαθήκης μου (executeur testamentaire) M r François Thurot, Professeur de Philosophie au Collège Royal 30 de France, όστις θέλει την σύρειν από τον τόπον της και σε την παραδώσειν, ή πέμψειν όπου ευρίσκεσαι. Ίσως ειπής, «και δια τι δεν με την πέμπεις τώρα;» Αλλά, φίλε ή ταβακοθήκη φέρει τ' ονομά μου και

4 277 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1821 τ' όνομα του χαριστού. οι δύο του υιοί σπουδάζουν εδώ, αυτός αν και απίθανον, όχι όμως αδύνατον, ενδέχεται να έλθη εις επιθυμίαν να ιδή την πόλιν μας. Όλα ταύτα με βάλλουν εις τον κίνδυνον να φανώ καταφρονητής του δώρου του. Σ' εύχομαι να επάρης άπ' αυτήν ταβάκον εκατονταετής. 5 3 Ιανουαρίου, 1821 Ό φίλος Κοραής μη κοινωνήσης όσα σε γράφω εις κανένα. 889* Αδαμάντιος Κοραής, Paris Ιάκωβος Ρώτας, Κέα 10 Φίλε κ. Ρώτα, Εύχομαί σε πανοίκιον και το αρχόμενον έτος και αλλά πολλά καθεξής ευτυχέστατα. Ζώ ακόμη, αν οι γράφοντες έξανάγκης και ζώσι αλλά με αύξησιν και των φυσικών αρρωστημάτων, και των έξωθεν ανιών. τας νεωτέρας έμαθες βέβαια από τον Λ. Ε. Βλέπεις ότι ήρχισε να με 15 μαστίζη και ό Κατιμερτζής. την 16 του παρόντος έστειλα δια του εν Μασσαλία Π. Αργέντη προς τον Π. Μαυρογορδάτον της Τεργέστης, δια να σε πέμψη εκείθεν τα εξής βιβλία: 5 σώματα του τετάρτου τόμου Παυσανίου στιχωμένα φρ. 58: τόμους 25 και 26 Βιογραφικού Λεξικού 17:50 φρ. 76:25 1 δέσμην περιέχουσαν τρία σώματα της Δ Ραψωδίας Πέρασε τα φρ. 76:25 εις πίστιν του λογαριασμού μου. αν επώλησε τι εις την Σμύρνην ό Οικονόμος από τας προλαβούσας Ραψωδίας, πέ 25 ρασέ το κ' εκείνο, και δός με την είδησιν, δια να παρηγορώμαι καν, ότι ελαττούνται τα χρέη μου. από την Δ πέμπω εις Χίον, Κωνσταντινούπολη, Τεργέστην και Βιένναν. Εις Σμύρνην είναι μάταιον, επειδή οι καταλύσαντες Ταρτούφοι το σχολεϊον φυσικά δεν πρέπει να αγαπώσι τα γραφόμενα από τον στηλιτεύοντα τους Ταρτούφους. Ήκουσες βέβαια όχι 30 μόνον την κατάλυσιν, αλλά και τον θηριώδη τρόπον της καταλύσεως του

5 1821 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 278 Σμυρναϊκού γυμνασίου. Το αυτό, μην αμφιβάλλης, ήθελαν κάμειν και εις το Χίον γυμνάσιον, αν οι Χίοι είχαν τον εγκέφαλον των Σμυρναίων. Το Κυδωνιακόν σώζεται από την μεγάλην του ησυχίαν και σιγηράν πρόοδον. Δεν επρόσμενα τόσην κακίαν από τους καπήλους της θρησκείας 5 και θεοπαίκτας. Πολλά εχω να σε γράψω - αλλά δεν έχω δύναμιν, ούτε σωματικήν, ούτε της διανοίας. Δεν εμπορείς να φαντασθής πόσην μελαγχολίαν δοκιμάζω, αναλογιζόμενος και όσα με ποτίζουν καθημέραν, και όσα πιθανόν ότι μελετούν να με ποτίσωσι. Δεν με λείπουν τα βέλη να τους αντι 10 τοξεύσω, άλλ' ή δύναμις να σύρω το τόξον. Άλλην φοράν έγραφα συνεχώς πολλάς ώρας ακόπως τώρα, αν γράψω δύο ώρας, χρειάζομαι διακοπήν άλλων ωρών δύο, δια να μεταρχίσω την γραφήν. μην αμελήσης να με γράψης, πρώτον ιδιαιτέρως περί της οικογενείας, περί της καταστάσεως σου της παρούσης, και της μελετωμένης - 15 έπειτα περί της καταστ(άσ)εως και της νήσου και των άλλων νήσων των Ελληνικών, ό,τι ακούεις περί παιδείας του γένους. Κινούνται οι νησιώταί μας εις μεταβολήν ηθικήν ανθρωπικωτέραν, ή θέλουν να μένωσι διαπαντος εις το σκυθικόν «Νόμω καλόν, νόμω κακόν;». και πάλιν ευτύχει πανοίκιος!, 20 Ό φίλος και ευχέτης της Μετ' ολίγας εβδομάδας έκβαίνει και ό 5 0ς ευδαιμονίας σου, Ο Ο τόμος Παυσανίου. 25 Αδαμάντιος Κοραής, Paris Θεόδωρος Ράλλης, Wien 890 Τιμιώτατε συμπατριώτα, Μεγάλην χαράν μ' έπροξένησεν το ίσον της επιστολής του χρηστού Βαρβάκη, περικλεισμένον εις την ιδικήν σου της 20 Ιανουαρίου - μεγα 30 λητέραν όμως ή είδησις ότι ανέλαβες την υγείαν σου. Φύλασσε την εις το εξής ακριβώς - χωρίς υγείαν δεν αξίζομεν πολύ ούτε δι' εαυτούς, ούτε δι' άλλους. Ευχαριστώ σε και δι' όσα έγραψες προς τον νέον. την 18 του παρόντος σ' έπεμψε δια του Στρασβούργου ό βιβλιοπώλης

6 279 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1S21 μου Allais, παλίον σημειωμένον T. R. και κατευθυσμένον εις τους Frères Ralli. Αυτό περιέχει βιβλία τα εξής. 133 σώματα ημίδετα της Α ραψωδίας της Ιλιάδος, 250 ραμμένα της αυτής, 1 πακέτον σημειωμένον Β. και επιγραμμένον προς τον κ. Βαρ 5 βάκην, 1 σημειωμένον C. και έπιγραμ. προς τον Κοκκινάκην μας. 385 Δος να ζήσης! εις τον Κοκκινάκην το πακέτον C, στείλε δε το άλλο ασφαλώς, συνωδευμένον με την εδώ κλεισμένην επιστολήν (αφού την 10 σφράγισης) προς τον Βαρβάκην, το Β. Περί δε των λοιπών από τα ημίδετα Ίωάννην ή Νικόλαον (δεν ενθυμούμαι καλά την ώραν ταύτην, ό Κοκκινάκης τον εξεύρει) Άργέντην. Τα μένοντα 130 ημίδετα και τα 250 ραμμένα στείλε εις Βουκουρέ 15 στιον, Γιάσιον, και όπου αλλού κρίνεις εύλογον (πλην της Ελλάδος, όπου εστάλθησαν αλλά), δια να πωληθώσιν. Ή τιμή του κάθε σώματος ραμμένου την οποίαν πληρώνουν οι εδώ βιβλιοπώλαι είναι φρ. 2:50%* το δεμένον αξίζει 50% περισσότερον. Μ' όλον τούτο έχεις την έξουσίαν, να κατεβάσης και την τιμήν αν εύρης δυσκολίας, μάλιστα όταν ό αγοράζων 20 αγοράζη χονδρήν ποσότητα. Ό λόγος είναι, να μου τα μεταβάλης εις μ α ϊ δ ι ά, ως λέγουν οι χυδαίοι μας. Από τα ραμμένα εμπορείς να κράτησης και αυτού μερικά, από τα οποία εμπορείς να δώσης εις τον βιβλιοπώλην Schalbacher (ό Κοκκινάκης τον γνωρίζει), επειδή έχει από τας προλαβούσας ραψωδίας το Α νομίζω και το Β. αν του λείπουν από 25 το Γ. ή και από το Β. ημπορείτε να τα ζητήσετε από τον έν Τεργέστη κύριον Πανταλεήμονα Μαυρογορδάτον. Υγίαινε και ευτύχει! Εις τας προσταγάς σου πρόθυμος, Κοραής.

7 1821 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ Αδαμάντιος Κοραής, Paris Κωνσταντίνος Κοκκινάκης, Wien Φίλε Κοκκινάκη, 5 Προχθές σ' έγραψα" χθες έλαβα την επιστολήν σου της 10 Φεβρ. Ό θάνατος του Σ. μ' έλύπησε" ή περί του Πρωΐου ελπίς μ' επαρηγόρησε. τούτο μόνον φρόντισε μετά των αυτού συμπατριωτών, να προδιαθέσετε τους αυτού συγγενείς του εμπόρους Πρωΐους, να τον αναδείξωσι προστάτην του Λ. Ε. και να τον καταστήσωσι κωφόν, αν ό Αρχιθερσίτης τολ 10 μήση να πέμψη και εις αυτόν τα θελξίνοά του συγγράμματα. Χαίρω, ότι οι Γραικοί σαλεύουν το άνομον οικοδόμημα της Ιεράς μεγαλειότητος του μιαρού Ιππαρίωνος. Λυπούμαι εξεναντίας, ότι αφού το κατασείσωσι, και το κατεδαφίσωσι, δεν έχουν ακόμη κεφάλας να κτίσωσιν άλλο νέον εις τόπον του κατεδαφισμένου, άλλ' είμεθα οι 15 ταλαίπωροι προωρισμένοι να περάσωμεν πρώτον από τας χείρας των Ρώσων, ίσως και των Άγγλων. Πρόσεχε προσοχήν μεγάλην εις την τυπογραφικήν διόρθωσιν του Λ. Ε. Υγίαινε! Ο. Ο * Αδαμάντιος Κοραής, Paris Παντολέων Βλαστός, Wien Τιμιώτατε συμπατριώτα Εις την 23 Δεκεμβρίου, περασμένου έτους, επιστολήν σου ν' αποκρι 25 θώ γρηγορώτερον δεν ημπορούσα, δια την οποίαν έπρεπε να κάμω έρευναν περί της ζητήσεως σου. Τα φρ. 570:65 μου επληρώθησαν. ας έλθωμεν τώρα εις την ζήτησιν. από τα σημειωμένα σου απόκλεισε τον Ζώσιμον, τον Σωζόμενον, τον Ευσέβιον, τον Ευτρόπιον, τον Άρριανόν και τον Στέφανον τον Βυζάντιον, 30 οι οποίοι δεν είναι ούτε μέρος ουτ' ακολουθία της Βυζαντινής συλλογής, και τους οποίους δυνατόν να εύρης και αυτού.

8 281 ΜΑΡΤΙΟΣ 1821 Της δε Βυζαντινής συλλογής την καταγραφήν βλέπεις εδώ κλεισμένην, ήτις περιέχει 35 άρθρα" και έκ τούτων πάλιν το 34 (τον Φραντζήν) ευρίσκεις αυτού εύθηνότερον, επειδή αυτού ετυπώθη. Τα σημειωμένα (έκτος των 35) τρία άρθρα πολλοί δεν τα νομίζουν αναγκαία - άλλοι φιλοτιμούνται να μη λείπωσι μηδ' αυτά. 5 Αυτά να ευρεθώσιν όλα εντάμα είναι πολλά δύσκολον, πλην εις δημοσίους πωλήσεις κάποτε - αν ευρεθώσι (συναθροιζόμενα δηλαδή εν προς εν χωριστά από διαφόρους βιβλιοπώλας), αξίζουν φρ. 900 εως 1200 εις χαρτίον μικρόν, και φρ σχεδόν εις μέγα χαρτίον. Είναι και άλλη εκδοσις της Βυζαντίδος εις Βενετίαν, και ταύτην, αν 10 δεν με πλανά ή μνήμη, ηγόρασεν ό μακαρίτης Αλέξανδρος δια την Χίον. Αυτή περιέχει τα 26 πρώτα άρθρα, ούδ' εξισούται, ούτε δια το χαρτίον ούτε δια τον τύπον με την παρισινήν είναι όμως και πολύ ευθηνοτέρα. Εις δημοσίους πωλήσεις εδώ επληρώθη εως 300 φρ - εις την Βενετίαν δυνατόν ν' αγορασθή και δι' ολιγώτερα. Γραικορωμαίων Αυτοκρατό 15 ρων ιστορία (των οποίων ή φρόνησις μας έφερε τους Τούρκους) πλειότερον δεν αξίζει. Ό Κοκκινάκης με δίδει χρηστάς ελπίδας περί της προβιβάσεως του Πρωΐου εις τον Πατριαρχικόν θρόνον, δια τον θάνατον του Ήγ. Σπουδάσετε λοιπόν οι αυτού συμπατριωται, όλοι ενωμένοι μετά των αυτού συγ 20 γενών του, αν συμβή το ελπιζόμενον, να προκαταλάβετε την Παναγ. του να γνωρισθή φανερός προστάτης του Λογίου Ερμού. Ό Λ. Ε. έγινεν εν από τα κτήματα της πατρίδος του, της Χίου, ως το γυμνάσιον, ως ή Βιβλιοθήκη. ευτύχει! Πρόθυμος εις τας προσταγάς σου 25 Κοραής. 893 Αδαμάντιος Κοραής, Paris Αλέξανδρος Κοντόσταυλος, London Αγαπητέ συμπατριώτα, 30 Με την πρώτην σου επιστολήν 12 Ίανουαρ. ετάραξες τους φίλους, και τους έκαμες να τρέχωσιν ερωτώντες, αν ψυχομαχώ. αφού σ' επληροφόρησαν, ότι ζώ και πνέω ακόμη, φοβούμενος μη δι' έλλειψιν των αναγκαίων ψυχομαχήσω, με γράφεις τώρα (13 Μαρτίου) μετην συνειθισμένην

9 1821 ΜΑΡΤΙΟΣ 282 σου γενναιότητα προσφέρων βοήθειαν χρηματικήν. Το νόστιμον είναι, ότι κατά τας αύτας ημέρας έλαβα από τον καλόν μας Αρχιερέα Ιγνάτιον επιστολήν, όστις με προσφέρει άλλο είδος βοηθείας. Βοηθείας χρείαν κατά το παρόν δεν εχω. Μεγάλην χρείαν είχα παρηγοριάς, και 5 την απέλαυσα και αυτήν από σε και από τον Αρχιερέα, και από άλλους φίλους, και την απολαμβάνω και την αισθάνομαι καθ' ημέραν με άκραν μου ευχαρίστησιν. Βλέπω φανερά, ότι ή πρόνοια του θεού αφού εσυγχώρησε να ποτισθώ τόσα φαρμάκια εις τας τελευταίας ημέρας της ζωής μου, μου εχάρισεν εξ εναντίας και το αντιφάρμακον, την εύνοιαν λέγω της 10 καλής μερίδος των ομογενών μου, δια να καταισχύνη τους εχθρούς μου. Ναί, φίλε, δεν εμπορείς να φαντασθής πόσον γαληνίζει την ταραχήν της ψυχής μου ή ευτυχία να αγαπώμαι από την καλήν μερίδα του γένους μου. Οι θησαυροί του Κροίσου δεν είναι τίποτε παραβαλλόμενοι προς τόσην ευτυχίαν. Σου γνωρίζω λοιπόν χάριν μεγάλην, όχι δια την προσφο 45 ράν της βοηθείας, της οποίας αν είχα χρείαν, εις σε πρώτον (μην αμφιβάλλης) ήθελα προσδράμειν, άλλ' ότι ή προσφορά σου σημαίνει την προς εμέ σου εύνοιαν και ταύτην παρακαλώ σε να μου φύλαξης μέχρι τέλους. Σ' έγραψα, αν δεν με λανθάνει ή μνήμη, ότι οι συμπατριώται έπεμψαν εδώ με έξοδα του γυμνασίου δύο νέους σπουδαστάς. Προ μικρού έπεμψα 20 δώρα εις την βιβλιοθήκην της Πατρίδος από αλλογενείς, και μετά μικρόν έχω να πέμψω και αλλά. Μ' ελύπησαν οι ευλογημένοι, ότι απέβαλαν (ως ακούω) τον διδάσκαλον της Λαγκαστρινής μεθόδου. Ή αποβολή δεν προέρχεται βέβαια, ως γράφω προς αυτούς, από αφροντησίαν των καλών, άλλ' από φόβον ενδεχομένων κακών. Μ' όλον τούτο και ό φόβος πρέπει 25 να έχη όρια. Το γινόμενον εις ημάς σήμερον δεν ομοιάζει τα κοινά και καθημερινά των ανθρώπων έργα, άλλ' έχει μητέρα την δεκάτην εννάτην εκατονταετηρίδα, και πηγάζει από την αυτήν πηγήν, όθεν έρρευσεν ή μεταβολή της Αμερικής, της Ισπανίας, της Πορτογαλλίας, της Νεαπόλεως (και την ώραν ταύτην λέγουν και της Σαβαυδίας), τούτο μόνον δια 30 φέρον, ότι εις ημάς ή μεταβολή είναι ακόμη ηθική προετοιμαστική της πολιτικής. την πηγήν ταύτην όστις τολμήση να την φράξη μέλλει να πνίγη άπ' αυτήν. Ό βρωμερός μας τύραννος προ τριάκοντα ή τεσσαράκοντα ετών ίσως είχεν ακόμη δύναμιν να εμπόδιση τον φωτισμόν μας - αλλά τώρα οι λεγεώνες όλοι της κολάσεως δεν ισχύουν τίποτε κατά των 35 φώτων. ταύτα γράφω προς τους επιτρόπους, όχι ν' αφήσωσι παντάπασι τον φόβον, αλλά να μη κυριεύωνται τόσον άπ' αυτόν, ώστε ν' αμελώσι τα καλά και συμφέροντα εις την πατρίδα. Κάμε με την χάριν να με στείλης με πρώτην αφορμήν τα Ηθικά

10 283 ΛΙίΡΙΛΙΟΣ 1821 του Αριστοτέλους, αυτού τυπωμένα Ethicorum Nicomachiorum libri Χ. Gr. et Lat. notis illustravit Guil. Wilkinson. Αυτά είναι Γραικολατίνα εις μήκος 8 0ν πρώτην φοράν τυπωμένα εις Oxford 1716, αλλά τώρα μανθάνω ότι εξεδόθησαν και δεύτερον κατά το 1803 έτος, ή εκεί ή αυτού δεν ήξεύρω. Ταύτην λέγω την εκδοσιν του 1803 επιθυμώ. 5 Όταν σε λέγω χάριν, νοώ αληθή χάριν, ήγουν να μου σημείωσης την τιμήν δια να την περάσω εις το χρέος μου εις τον μεταξύ μας λογαριασμών άλλέως μου αφαιρείς την ελευθερίαν να σε ζητήσω εις το εξής, αν έλθω εις χρείαν, αλλά βιβλία. Τον χρηστόν κύριον Φραγκιάδην και τους λοιπούς συμπατριώτας ό 10 λους ασπάζομαι. Ευτυχείτε όλοι! Ό φίλος Κοραής 894* Δημήτριος Υψηλάντης,Οδησσός Αδαμάντιος Κοραής, Paris Έκ καρδίας ασπάζομαι την σεβασμίαν σου κορυφήν. Χαίρε Πρεσβύτα Σοφέ και κοινέ Πάτερ των Ελλήνων, ότι άκούεις και με τα αισθητά Σου αυτία τον κατά των τυράννων μας εξοπλισμόν! Ναι σεβάσμιε μου Γέρων! οι Γραικοί Σου αντιπαρατάττονται τώρα κατά πρόσωπον εις τους Οθωμανούς. 20 Ούτοι δεν δύνανται πλέον να έλθουν εις τα βουνά μας και εις τα καταγώγια μας να μας πολεμήσουν καθώς το έκαμνον έως τώρα, άλλ' ημείς, παρά σου εμπνευσθέντες, ωρμήσαμεν κατ' εκείνων πανταχόθεν της Ελλάδος και της αλλοδαπής γής με στερεαν και αμετάτρεπτον απόφασιν να τους καταστρέψωμεν έξ ολοκλήρου, αν δεν εμπορέσωμεν να τους πολιτίσωμεν και να τους συνεθήσωμεν να ζήσουν εις τας 25 αγκάλας της Ευνομίας και της Δικαιοσύνης. Ό Φοίνιξ της Ελλάδος και το σημείον δια του οποίου νικούν οι Χριστιανοί προπορεύονται των Λεγεωνών μας και του Ιερού μας νέου Λόχου" ή Τακτική, ή Ομόνοια, ή Προμήθεια και ή Ανδρεία εισίν οι αχώριστοι σύμμαχοι μας' οι εχθροί μας, ωχροί πιστεύουν αδιστάκτως ότι αύτη είναι ή ύστερινή των ώρα* και μόνον οι 30 απελπισμένοι και οι ωχυρωμένοι πιάνουν καθ' ημών εις τας τρέμουσας χείρας των τ' άρματα. Όθεν χαίρε καλέ συμπατριώτα! και μην αμφιβάλλων παντάπασιν δια την νίκην μας, ετοιμάσου από τώρα δια να έλθης, όταν σε μηνύσωμεν, εις την Ελλάδα, να ίδης την οποίαν Σύ εις ταύτην έδωκες μορφήν και στολήν, να την καμαρώνης πολλούς χρόνους, να σου σφαλίσωμεν ημείς τα βλέφαρα, και να σε θάψωμεν όχι 35 μακράν των τάφων του Σοκράτους και Ιπποκράτους, των οποίων εκληρονόμησες και την αρετήν και την σοφίαν.

11 1821 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 284 Ό εγχειρίζων το παρόν μου Απόστολος και μαθητής σου (Πέτρος Ήπίτης) είναι έκ παιδικής ηλικίας φίλος μας και φίλος των καλών. Ούτος απέδειξεν πραγματικώς εις πολλάς περιστάσεις, ότι είναι καθώς Σύ εις ένα Σου προς αυτόν γράμμα τον ευχήθης 5 Λυσανίας πατρώων μεγάλων κακών. Χωρίς λοιπόν να σε τον συστήσω, σε παρακαλώ να τον δώσης ευκαιρίαν να τον γνωρίσης και προσωπικώς, να του δώσης ακρόασιν εις όσα περί του μεγάλου μας επιχειρήματος θέλει Σ' ομιλήσειν, και να τον δείξης τον συντομώτερον και ασφαλέστερον δρόμον τον φέροντα εις την ακρόπολιν των δια τους όποιους έρχεται αυτού σκοπών. 10 Υγίαινε Σεβάσμιε Γέρων! και κήρυττε με την στεντόρειόν Σου φωνήν εις τα σοφά έθνη της γης, πόσον μεγάλα είναι τα δικαιώματα μας και πόσον μεγαλήτερον είναι το συμφέρον εκείνων αρνητικώς καν να συνεισφέρουν εις τον της Ευρώπης από την Πανούκλαν και από την Απαιδευσίαν καθαρισμόν! Έν Όδησσώ την α ην Απρηλίου 895 Αδαμάντιος Κοραής, Paris Αλέξανδρος Κοντόσταυλος, London Αγαπητέ συμπατριώτα, 20 Έλαβα την επιστολήν σου της 6 του παρόντος, και μετ' ολίγας ημέρας και το οποίον μ' έστειλες βιβλίον δια του κυρ. Μάνου. Σ' ευχαριστώ από ψυχής δια την προθυμίαν, κ' ήθελα ευχαριστηθήν πλειότερον, αν μ' εσημείονες εντάμα και την τιμήν του. Απορώ, φίλε μου, δια τι δεν μ' αναγγέλλεις την παραλαβήν του οποίου 25 σ' έστειλα την 25 Μαρτίου χονδρού πλίκου γραμμάτων. Αν δεν τον έλαβες, παρακαλώ σε να με το σημείωσης πάραυτα εις δύο λόγια, γραμμένα, αν ήναι δυνατόν, γαλλιστί, δια να το ζητήσω από την πόσταν ή αυτό, ή καν το οποίον επλήρωσα χονδρόν αγώγιον. Χθες το εσπέρας έλαβα γράμμα από τον Βλαστόν της Βιέννης. Ό 30 Υψηλάντης (κατά το λέγειν του) είχε φθάσειν εις Φοξάνι, απέχον 32 ώρας μακράν από το Βουκουρέστιον. Οι Τούρκοι φεύγουν πανταχόθεν και κρύπτονται εις τα κάστρα. «Γενηθήτω ή οδός αυτών σκότος και ολίσθημα, και άγγελος Κυρίου καταδιώκων αυτούς!» Είθε μόνον εις την τόσην ανεμοζάλην να μη πάθωσιν οι ημέτεροι και αλλά νέα κακά! 35 Ή κεφαλή μου γέμει ύλην δια πέντε κόλλας χαρτιού" αλλά με λείπει και ό καιρός και ή δύναμις να τα κενώσω. Πνίγομαι από ασχολίας και

12 285 MA-ΙΟΣ 1821 γεροντικάς ασθενείας. Ασχολίας είναι αδύνατον να μην εχης και συ μένει να σ' ευχηθώ γήρας μακρόν χωρίς ασθενείας! Υγιαίνετε όλοι σας όσοι κ' ευρίσκεσθε αυτού. Είπε με να ζήσης! πότε μελετάς δια την πατρίδα και πόθεν μέλλεις να διαβής. 5 Ό φίλος και συμπατριώτης Κοραής. 896* Αδαμάντιος Κοραής, Paris Παντολέων Βλαστός, Wien 10 Φίλε συμπατριώτα, Έχω δύο σου επιστολάς 11 Απριλίου και 9 Μαΐου. Χαίρω χαράν δεν εμπορείς να φαντασθής πόσην, δια τας χρηστάς αγγελίας όσας με γράφεις, και όσας μανθάνομεν εδώ καθημέραν από Τεργέστην, Λιβόρνον και Μασσαλίαν περί της μελλούσης πτώσεως του θηρίου. Φοβούμαι 15 όμως μη οι τελευταίοι του σπαραγμοί μας βλάψωσιν ακόμη. Περί των μετά ταύτα έχεις δίκαιον. Να κρημνίση τις οικοδομήν μεγάλη σοφία δεν χρειάζεται, όταν μάλιστα ή οικοδομή κλονήται προ πολλών χρόνων άφ' εαυτής. Ή μεγάλη και τρομερά δυσκολία είναι εις την ανοικοδομήν, ήτις χρειάζεται αρχιτέκτονας Αριστείδας και τοιούτους άλλους όποιος ήτον 20 ό Αριστείδης, και οποίον δεν βλέπω ακόμη κανένα εις το γένος. Αντί των τοιούτων εχομεν πολλούς ήμισόφους, πολλούς σχολαστικούς, οι ό ποιοι αν επιθυμήσωσι να γενώσι δημαγωγοί και δημοκόποι εις λαόν ακόμη απαίδευτον, φοβούμαι μη μας κάμωσιν οι αλιτήριοι να επιθυμήσωμεν τα ύεια κρέη της Αιγύπτου. Το πιθανώτερον όμως είναι ότι οι 25 έξωθεν δεν θέλουν μας συγχωρήσειν να τεκτονήσωμεν μόνοι ημείς την οικοδομήν και άλλο δεν έμεινεν εις ημάς πλην να ευχώμεθα να εύρεθώσι μεταξύ μας άνδρες με τόσην μόνην γνώσιν και αρετήν, όση χρειάζεται να ζητήσωσι καν εύλογους τινάς και δικαίας συνθήκας από τους ξένους τέκτονας πριν επιχειρήσωσι την οικοδομήν. 30 οι αδελφοί σου έκαμαν κάλλιστα να δράμωσιν εις βοήθειαν της προσκαλούσης πατρίδος. Είκοσι ετη ηλικίας ολιγώτερα αν είχα, ούτε θεοί ούτε δαίμονες ήθελαν μ' έμποδίσειν. οι εδώ ομογενείς απαντώσιν ακόμη πολλάς δυσκολίας περί του διαβατηρίου. Απορώ να μην εχω μήτε από τους επιτρόπους, μήτ' από τον Βάμβαν 35

13 1821 ΜΑ-Ι-ΟΣ 286 είδησιν περί της καταστάσεως των. Μανθάνω όμως άλλαχόθεν με μεγάλην μου ευχαρίστησιν, ότι οι Τούρκοί σας εφοβήθησαν, και ησυχάζουν. Περί των ζητουμένων βιβλίων, αν έχης υπομονήν έως τον ερχόμενον Αύγουστον ή Σεπτέμβριον, θέλω σε υπουργήσειν εαν όχι, θέλω παρα 5 καλέσειν τον Διδότον, να αναλάβη την φροντίδα να τα προμηθεύση και να σε τα στείλη. Ευρίσκομαι την ώραν εις λαβύρινθον ασχολιών υπέρ την δύναμίν μου, από τον οποίον πως να ξετρυπώσω δεν εχω. Έξω τούτου είμαι και καταπλακωμένος από επιστολάς, εκ των οποίων σχίζω πολλάς αλλά μένουν και όχι όλίγαι ζητούσαι απαραιτήτως και αδυσωπήτως 10 απόκρισιν. Την Συμβ. τρ. επισκ. πως να σε την στείλω απορώ. Ε ξ ε μ υ ά λ ι σ α και εις αυτήν ικανά αργύρια, μη προβλέπων τα μέλλοντα, και τώρα δεν εχω που να πέμψω τα αντίτυπα, τα οποία αλλέως ήθελαν πωληθήν εύκολώτατα, δια το παράδοξον και ανήκουστον της διαγωγής των θεο 15 φιλεστάτων, από τους οποίους οι ημέτεροι δεν ήθελαν πράξειν ολιγώτερα, αν είχαν όσην έλαβαν ούτοι έξουσίαν. Υγίαινε και ευτύχει! ό Κ. 23 Μαΐου. Άσπασε, να ζήσης! από μέρους μου τον κύριον Ράλλην, και είπε τον 20 ότι έλαβα την επιστολήν του και την επιστολήν του Βαρβάκη. Ακολουθεί Πολλά ήργησες, ευλογημένε, να με γράψης περί της ελλείψεως του πρώτου τόμου της Γεωγραφίας του Danville. Μετά σχεδόν δύο χρόνους πως εχω να ενθυμηθώ πόθεν το ηγόρασα. Επρομήθευσα τότε τα πλειό 25 τερα από διαφόρους βιβλιοπώλας* τινά δε ολίγα και από δημοσίους πωλήσεις. Θέλω πάλιν φροντίσειν να ερευνήσω περί τούτου, αν ήναι τρόπος να θεραπευθή το έλλειμμα. 897* Αδαμάντιος Κοραής, Paris Firmin Didot( ; ), Paris Monsieur, Par une lettre que j'ai reçue de Trieste, on se plaint encore au sujet de la Revue encyclopédique, dont on n'avait encore reçu que le premier volume. Vous m'obligerez infiniment si vous pouvez

14 287 ΙΟΥΝΙΟΣ 1821 me debarasser de cette réclamation, d'ailleurs très-juste. J'apprends par la même voie qu'une dame Grecque, la plus riche de Spezzia (île voisine de celle d'hydra), dont le mari fut pendu en 1812 par ordre du Grand seigneur, est sortie avec 7 vaisseaux à lui appartenant, pour aller (as)siéger Napoli ville du 5 Péloponnèse. J'ai l'honneur de vous présenter mes respectueuses salutations. 24 Mai. Coray 'δαμάντιος Κοραής, Paris Δημήτριος Υψηλάντης, Ύδρα(, ) Γενναιότατε της Ελλάδος υπέρμαχε, Ή δια του κοινού φίλου κυρίου Ηπίτου επιστολή σου εκίνησε και τους οφθαλμούς εις δάκρυα χαράς και το στόμα μου εις εκφώνησιν του 15 τερπνότατου «νυν απολύεις κ.τ.λ.» δια την μονονόχι παρούσαν ελευθερίαν της Ελλάδος. τούτο μόνον λυπούμαι, ότι δεν είμαι συναθλητής των υπέρ αυτής ιερών αγώνων σας, τους όποιους δια να με παρηγόρησης (ως φαίνεται) λέγεις, ότι μακρόθεν προετοίμασα. Αν έπραξά τι εις την νεότητα μου, το έργον μου ήτο πολλά μικρόν, 20 και δια μόνην ίσως την προθυμίαν μου αποδεκτόν. Εις σας μόνους πρέπει ό έπαινος, επειδή και από τα μικρά δίδετ' ελπίδας, ότι μέλλετε να κατορθώσετε μεγάλα. Εις εμέ δε τώρα άλλο δεν έμεινε πλην ευχών εις τους υπέρ ελευθερίας γενναίους αγώνας των ομογενών μου. Έργα νέων, βουλαί δε μέσων, ευχαί δε γερόντων. 25 Μ' όλον τούτο της πατρίδος ή αγάπη και το άσπονδον κατά των τυράννων μίσος, των οποίων μηδέ την όψιν υποφέρων εκατεδικάσθην εις εξορίαν εκούσιον, μ' αναγκάζει όχι να συμβουλεύσω, αλλά να συμβουλευθώ μ' εσάς τους εργαζομένους και βουλευομένους, ως γηραιός πατήρ με τα φίλτατά του τέκνα, περί των μέσων να ελαττώσωμεν, όσον δυνατόν, 30 τα απαραιτήτως συνοδεύοντα τας πολιτικάς μεταβολάς κακά, και να προετοιμάσωμεν την μέλλουσαν της κοινής πατρίδος και μητρίδος μας ευδαιμονίαν.

15 1821 IOYNIOÌ: 288 Tò θηρίον επληγώθη πληγήν καιρίαν άπ' αυτούς εκείνους, τους οποίους ετυράννει επί τεσσάρας σχεδόν εκατονταετηρίδας, και πνέει τα λοίσθια άλλ' είναι κίνδυνος μη τα τελευταία του σπαράγματα μας προξενήσωσιν ακόμη πολλά και μεγάλα κακά. Ή πρωτίστη λοιπόν και καθ' αυτό σπου 5 δή σας την παρούσαν ώραν πρέπει να ήναι ν' αποφύγωμεν τον κίνδυνον τούτον. Τα μέσα, ή μάλλον το μόνον μέσον της αποφυγής είναι ή δικαιοσύνη και δεν αμφιβάλλω ότι την εφυλάξετε εως τώρα. Οι τύραννοι μας είναι άγρια θηρία, και ανθρώπινον άλλο τι δεν έμεινεν εις αυτούς παρά την μορφήν όθεν ως θηρία έχετε δίκαιον να τους πολεμήτε χωρίς 10 έλεον, ενόσω αντιστέκονται ωπλισμένοι. Άλλ' όσοι ρίπτοντες τα όπλα υποτάσσονται, πρέπει να θεωρώνται ως αδελφοί, και ως αδελφοί πλανημένοι, χρείαν έχοντες να χειραγωγηθώσιν εις την ευνομίαν (ως λέγεις και συ εις την φρόνιμον επιστολήν σου), και να καταπεισθώσιν, ότι ασυγκρίτως ευδαιμονεστέρα θέλει είσθαι ή νέα των κατάστασις παρά την εις 15 άνομον δεσπότην κτηνώδη των υποταγήν. Τοιαύτη προς αυτούς γενναιότης, παρά την δικαιοσύνην, μας συμφέρει και πολύ, ως ικανή να μας προξενήση την τιμήν και την αγάπην όλων των φωτισμένων εθνών. ας αναγκάσωμεν τους Ευρωπαίους, εκείνους μάλιστα, όσων τας πολιτικάς μεταβολάς εμόλυναν αι άδικίαι, να όμολογήσωσι με θαυμασμόν, ότι 20 μόνοι οι Γραικοί ευρήκασι τον τρόπον να εκδικώνται χωρίς αδικίαν. Δεύτερον, να κηρύξετε εις τους κατά πόλεις ετι κυριεύοντας αγρίους κήρυγμα ειλικρινές και ικανόν να τους πληροφόρηση, ότι ή μόνη ασφάλεια της σωτηρίας αυτών, τέκνων, γυναικών, κτημάτων, κρέμεται από την οποίαν μέλλουν αυτοί να δείξωσιν, όχι φιλανθρωπίαν (εις τυράννων 25 ψυχάς τοιαύτη αρετή είσοδον δεν έλαβε ποτέ), αλλά παύσιν αναγκαίαν όσων εως τώρα μας έκαμαν ανυπόφορων κακών. δεν αμφιβάλλω ότι επρονοήσετε και τούτο, ως μόνον ίσως δυνατόν να κατάπληξη τας αγρίας ψυχάς των τυράννων και να κράτηση τας ασελγείς και μιαιφόνους χείρας των από την τιμήν και την ζωήν των κατά πόλεις αδελφών μας. Και 30 ταύτα μεν είναι τα κατεπείγοντα εις την παρούσαν των αγώνων σας εποχήν. αλλά τους οποίους αγωνίζεσθε ιερούς τούτους αγώνας, με σκοπόν να καταστρέψετε τον αντιθεώτερον του πύργου της Βαβέλ πύργον της τυραννίας, μέλλουν να διαδεχθώσιν αγώνες άλλοι, τόσον δυσκολώτεροι, όσον 35 εις εκείνους εχρειάζετο ανδρεία πλέον παρά φρόνησις, εις τούτους δε έξεναντίας ούδ' ή φρόνησις εξαρκεί, αν δεν ήναι συνωδευμένη με πολλάς άλλας άρετάς. Ό λόγος είναι περί οικοδομής νέου πολιτεύματος θεμελιωμένου εις την εύνομίαν. τούτο πόσον είναι δύσκολον, το απέδειξαν

16 289 ΙΟΥΝΙΟΣ 1821 των Ελληνικών παλαιών μεταβολών αι διχόνοιαι και των νομοθετών και φιλοσόφων αι διάφοροι θεωρίαι περί της πολιτικής, της ονομασθείσης δικαίως από τον Αριστοτέλην «κυριωτάτης των επιστημών», και όμως ακόμη ατελούς, ως το δείχνει σήμερον ή κατέχουσα τα φωτισμένα της Ευρώπης έθνη σπουδή και δυσκολία να την τελειοποιήσωσι. και πα 5 λαιοί και νέοι φιλόσοφοι όλοι συμφωνούν, ότι της πολιτικής κοινωνίας το τέλος είναι ή ευδαιμονία των πολιτών όλοι έκ συμφώνου λέγουν, ότι της ευδαιμονίας βάσις είναι ή ευνομία" ομοφωνούν ακόμη και εις τούτο, ότι εις οποιονδήποτε πολιτικής κοινωνίας είδος ευνομία να στερεωθή δεν εμπορεί χωρίς ισονομίαν, ήγουν τοιαύτην των κοινωνούντων κατάστασιν, 10 εις την οποίαν όλοι χωρίς εξαίρεσιν να κυβερνώνται από τους αυτούς νόμους, όλοι επίσης να κολάζωνται, όταν τους παραβαίνωσιν, και όλοι να λαμβάνωσι τας έκ των νόμων αμοιβάς και ωφελείας, καθόσον έκαστος συνεργεί εις το κοινόν συμφέρον εις ένα λόγον τοιαύτην κατάστασιν, όπου το όνομα ΠΡΟΝΟΜΙΟΝ να ταράσση τους ακούοντας ως πο 15 λιτική βλασφημία. Μ' όλον τούτο τοιαύτη λαμπρά, ωμολογημένη άπ' ό λους, και σύμφωνος εις του ανθρώπου την φύσιν θεωρία, άπ' ολίγα τίνα έθνη ακόμη εβάλθη εις πράξιν ολίγοι ευτύχησαν ακόμη να εποικοδομήσωσιν εις τα ερείπια των σαθρών παλαιών πολιτειών πολιτείαν ευδαίμονα, αν και όλοι χωρίς εξαίρεσιν την ευδαιμονίαν επιθυμώσιν, αυτήν 20 εύχωνται, και σκοπόν όλων των πράξεων αυτήν προβάλλωσιν. Ή αυτή επιθυμία διήγειρε και τους Γραικούς κατά του αγρίου τυράννου, όστις ξώρισεν από την Ελλάδα όλα τα μέσα της ευδαιμονίας. Εδώ προβάλλονται δύο ζητήματα' πρώτον, αν αφού καταστρέψωμεν τον πύργον της ανομίας, εις ημάς ανήκη και να κτίσωμεν εις τα ερεί 25 πιά του νέον άλλο ευνομίας οικοδόμημα - δεύτερον, αν μας λείπωσι τα μέσα της αυτουργικής οικοδομής, τις άλλος έχει να το οικοδόμηση ; Ότι εις τους Γραικούς, και όχι εις κανέν άλλο έθνος, ανήκει ή φροντίς και ή πρόνοια πως να πολιτεύωνται οι Γραικοί, τούτο άλλος δεν τολμά να άρνηθή πλην όστις έχει την μωρίαν και την αγριότητα του προτέρου 30 μας τυράννου. Όσοι έχυσαν το αίμα των υπέρ της πατρίδος, ή συνήργησαν τρόπον άλλον οιονδήποτε εις την έλπιζομένην αυτής ανάστασιν, αυτοί έχουν και το δίκαιον να καταβάλωσι τα πρώτα θεμέλια της ανυψώσεώς της. αλλά το δίκαιον τούτο δεν αρκεί. αν αι πολιτικαί κοινωνίαι εκτίζοντο με τραγούδια, καθώς άλλοτ' εκτίσθησαν των Θηβών τα 35 τείχη με την λύραν του Αμφίονος, ουδείς άλλος παρ' ημάς είχε δίκαιον να κινή την λύραν. Εις πολιτείας όμως κατάστασιν χρειάζεται πολιτική επιστήμη, ως εις κατασκευήν οίκου ή τεκτονική, πλοίου ή ναυπηγική, 19

17 1821 ΙΟΥΝΙΟΣ 290 υποδημάτων ή σκυτοτομική, και απλώς εις όλα των τεχνών τα έργα μερικός εκάστης τέχνης εργάτης. Επειδή ούδ' εις αυτά τα προ πολλού φωτισμένα έθνη, ως ίδαμεν, έφθασεν ακόμη εις την τελειότητα της ή πολιτική τέχνη, είναι άρα εντροπή εις ημάς, τους προ μικρού πηδήσαν 5 τας εις το στάδιον του φωτισμού, να ομολογήσωμεν ειλικρινώς, ότι ούτε την τέχνην ούτε τους τεχνίτας της πολιτικής απεκτήσαμεν ακόμη ; Τιμήν αντί καταισχύνης μας προξενεί τοιαύτη ομολογία, δείχνουσα ότι ομοιάζομεν και κατά τούτο τους προγόνους μας, των οποίων πολλαί πόλεις εζήτησαν ξένων συμβουλήν, ή εκάλεσαν άλλαχόθεν νομοθέτας, ομολο 10 γούσαι με τούτο ότι δεν ήσαν ικαναί να κατασκευάσωσιν αύται την πολιτείαν των. Αλλ' ίσως εγώ λανθάνομαι ίσως ευρίσκονται άδηλοι τεχνίται πολιτικής εις το έθνος. Αν ευτύχησε και τοιούτον ευτύχημα ή Ελλάς, αν σώζωνται τίνες εις αυτήν, οι οποίοι, ενώ ετυραννείτο ή πατρίς των, 15 ησχολούντο αυτοί εις πολιτικάς θεωρίας παλαιών και νέων φιλοσόφων, και εις την παρατήρησιν τινών πολιτικών της σημερινής Ευρώπης ευνομουμένων συστημάτων, ας αναδεχθώσι την ιεράν οικοδομήν της ευνομίας, τούτο μόνον προσέχοντες (αν δεν θέλωσι να κτίζωσιν εις άμμον), να την επιστηρίζωσιν εις την ισονομίαν. Άλλο παρά την ισονομίαν ειρη 20 νικής πολιτείας και συμβιώσεως μέσον δεν ευρέθη ακόμη, ως το μαρτυρεί ή πολυχρόνιος πείρα, ως το παραγγέλλει και ή φιλοσοφία και ή ιερά ημών θρησκεία. την πλεονεξίαν της τιμής ή του πλούτου εσημείωσαν οι παλαιοί φιλόσοφοι με το στόμα του Αριστοτέλους, ως μόνον αίτιον των πολιτικών 25 διχονοιών και στάσεων. την πλεονεξίαν μάλιστα να φεύγωμεν μας παραγγέλλει και ή θρησκεία με το στόμα του Παύλου, ως ανατρεπτικόν της αδελφικής ισότητος. «τούτο γαρ εστί το θέλημα του θεού, το μη υπερβαίνειν και πλεονεκτείν εν τω πράγματι τον αδελφόν αυτού». Όθεν συμπεραίνεται, ότι ό κακός πολίτης είναι ενταυτώ και κακός χριστιανός" 30 ότι ματαίως οι ιεροκήρυκες και διδάσκαλοι μας, όταν επιεζόμεθα από τον άνομον της ανισότητος ζυγόν, μας επαρηγόρουν και μας απεκοίμιζον με το «ημών το πολίτευμα εν ουρανοίς υπάρχει». Τώρα μόνον εμπορούμεν να ελπίζωμεν ουρανού πολίτευμα, αν πολιτευθώμεν πρώτον επί γης ισονόμως και αδελφικώς, ως μιας μητρός της αυτής πατρίδος, ως 35 ενός πατρός του δημιουργού των όλων πλάσματα και τέκνα. Άλλην ανισότητα δεν πρέπει να γνωρίζη το νέον μας πολίτευμα παρά την οποίαν εξ ανάγκης γέννα ή διαφορά της αρετής ανισότητα" ούδ' άλλην πλεονεξίαν να συγχωρή παρά την ευγενή συνέρισιν τις να ώφελήση πλέον παρά

18 291 ΙΟΥΝΙΟΣ 1821 τους άλλους την πατρίδα. Όστις πλέον των άλλων κατευθύνει τας πράξεις του εις το κοινον συμφέρον, εις εκείνον και δικαίως χρεωστείται και πλειοτέρα τιμή όστις δείχνει πλειοτέραν αδελφικήν πρόνοιαν της ευδαιμονίας των ομοίων του, εκείνον χρεωστούν οι δμοιοί του να σέβωνται και να τιμώσι πλειότερον, ως φιλαδελφότερον αδελφόν. 5 Πάλιν το λέγω. εαν ή πατρίς μας κρύπτη αρχιτέκτονας ικανούς να κτίσωσι τοιαύτην πολιτείαν, ας φανώσιν εις το μέσον, και ας επιχειρήσωσιν (αγαθή τύχη!) την οικοδομήν της, έχοντες μάλιστα πολύ χρηστοτέρας ελπίδας κατορθώσεως παρά τους σοφούς Ευρωπαίους, τους ο ποίους επολέμησαν εως τώρα δύο ισχυρά εμπόδια, ή ιερατική και ή κο 10 σμική πλεονεξία. Οι ιερωμένοι των έδειξαν ότι δεν αγαπούν πολύ την ισονομίαν, επειδή εναντίον του Ευαγγελίου υποφέρουν ακόμη να έχωσι κεφαλήν της εκκλησίας άνθρωπον ωπλισμένον με διπλήν εξουσίαν, ως οι βάρβαροι Θιβετανοί τον Λάμαν. και από τους κοσμικούς των οι καυχώμενοι εις την διαδοχικήν ευγένειαν (λείψανον της Φεοδαλικής βαρβαρό 15 τητος) αποστρέφονται την ισονομίαν, ως ικανήν να πολλαπλασιάση την μόνην άληθινήν προσωπικήν ευγένειαν. Ημών εξεναντίας οι μεν ιερείς από μόνην την ισονομίαν έχουν να ελπίζωσι τιμήν και σέβας' ή τυραννική πλεονεξία ετίμα μόνους τους ουλεμάδες της" τους ιερείς ημών πως εμεταχειρίζετο, το έδειξεν ή τελευταία κατ' αυτών του τυράννου θηριωδία. 20 Ημείς δε οι κοσμικοί ευτυχήσαμεν να μη γνωρίζωμεν την διαδοχικήν και πατραγαθικήν ευγένειαν. Εις μίαν μόνην, αλλ' εις όλους μας κοινήν εξίσου εκαυχώμεθα εως τώρα ευγένειαν, την καταγωγήν λέγω από λαμπρότατους προγόνους τους Έλληνας και αυτήν όχι μετρίως γελοίαν, επειδή δεν είχε μας μείνειν άλλο τι κοινον μ' εκείνους πλην τόνομα. Μόνη 25 ή ελευθερία, αν έχωμεν νούν και φρόνησιν να την εποικοδομήσωμεν εις την ισονομίαν, μέλλει να μας φέρη με πολλά αλλά αγαθά και την αληθή της ψυχής ευγένειαν. Έως τώρα εφώναζε καθείς έξ ημών το κομπαστικόν και κενόδοξον Ταύτης τοι γενεής τε και αίματος εύχομαι είναι - 30 από του νυν εις το εξής, αν πολιτευθώμεν καλά, θέλει είσθαι συγχωρημένον εις όλους μας να μεγάλο φρονώ μεν εις τα παρόντα και να καυχώμεθα ακόμη δια τα μέλλοντα, φωνάζοντες με χρηστάς ελπίδας το Ημείς τοι πατέρων μέγ' αμείνονες ευχόμεθ' είναι. Ναί! «Μέγ' αμείνονες». μη με κατακρίνης ως αλαζόνα και κομπα 35 στήν μη μ' αναγκάσης να εκφωνήσω άλλο τι παραδοξότερον... Ενθουσιάζεται

19 1821 ΙΟΥΝΙΟΣ 292 την ώραν ταύτην ή γεροντική μου κεφαλή με προφητικόν πνεύμα - και βλέπω την μέλλουσαν δόξαν της πατίδος μου - «Μέγ' αμείνονες» έχουν να κατασταθώσιν οι νεοί Έλληνες όχι μόνον των ιδίων πατέρων, αλλά και όλων των σημερινών φωτισμένων εθνών. τι τους 5 εμποδίζει; Ό τύραννος των έπεσεν, ή δεν θέλει αργήσειν να πέση ιερείς και κοσμικούς πλεονέκτας αντιπάλους της ισονομίας δεν έχουν εις την εξουσίαν των είναι να λάβωσι μεταξύ των νέων εθνών την οποίαν είχαν εις τα παλαιά προεδρίαν οι προγονοί των. ως εκείνοι έδωκαν τα πρώτα σπέρματα του πολιτισμού εις τους σημερινούς Ευρωπαίους, ούτως οι 10 σημερινοί Έλληνες δυνατόν να διδάξωσι με το παράδειγμα των τους αυτούς Ευρωπαίους, πως τελειοποιείται ό πολιτισμός. Ω πατρίς, πατρίς! τοιαύτη αναμφιβόλως θέλει είσθαι ή μέλλουσα τύχη σου, αν μεταχειρισθής καλώς τα παρά της τύχης βοηθήματα. και ταύτα μεν είναι τα περί του πρώτου ζητήματος. 15 Το δεύτερον ήτο, εαν ημείς δεν ήμεθα, κατά δυστυχίαν, ικανοί να συντάξωμεν το πολιτικόν μας σύστημα, τις άλλος πρέπει ή μέλλει να το σύνταξη; εδώ μ' αφίνει πλέον το προφητικόν πνεύμα, και ή αορασία του μέλλοντος μ' εμποδίζει να φανερώσω την γνώμην μου. τούτο μόνον πιστεύω, και τούτο μόνον σας παρακαλώ να πιστεύετε όλοι αδιστάκτως, 20 ότι εις μόνον το έθνος, αν δεν έχη πως να κτίση το πολίτευμα του, ανήκει πάλιν να καλέση έξωθεν αρχιτέκτονα, ή μάλλον συνεργάτην της οικοδομής, και να τον καλέση με συνθήκας, οποίας αυτό κρίνει πλέον συμφέρουσας εις την ευδαιμονίαν του. Ενδεχόμενον όμως και να παρρησιασθή αυτόκλητος ό έξωθεν αρχι 25 τέκτων, και με εξουσίαν να δημιουργήση αυτός ως κρίνει το πολιτικόν μας σύστημα. Τοιαύτην δυστυχίαν, αν δεν δυνηθώμεν να την αποφύγωμεν, χρεωστούμεν καν να την μετριάσωμεν όσον δυνατόν. Αν και ή πρόοδος της φιλοσοφίας, ως ημέρωσε τους λαούς, εξήλειψε και τους τυράννους, μήδ' είναι πλέον κανείς από τους σημερινούς ηγεμόνας, όστις δεν 30 προκρίνει να ονομάζεται πατήρ παρά δεσπότης των υπηκόων, μ' όλον τούτο χρεωστούν οι Γραικοί να ζητήσωσι συνθήκας από τον αυτόκλητον τούτον νομοθέτην, και αν ήθελ' είσθαι αυτός ό Μάρκος Αυρήλιος. *Αν δεν τας ζητήσωσι, καταισχύνουν τους υπέρ ελευθερίας αγώνάς των δια ποίαν άλλην αιτίαν εθυσίασαν την ιδίαν των ζωήν, πλην διότι ό τύ 35 ραννός των άλλας συνθήκας δεν ηθέλησε να γνωρίση με τους Γραικούς παρά συνθήκας δεσπότου με είλωτας; Σιωπώ δια την γεροντικήν αδυναμίαν μου και την φύσιν και τον αριθμόν των συνθηκών. Ικανοί είσθε να τας αριθμήσετεκαινατας

20 293 ΙΟΥΛΙΟΣ 1821 κρίνετε. Mι' από τας κυριωτέρας είναι ό φόρος, του οποίου οι Αθηναίοι μην υποφέροντες τονομα, τον μετωνόμασαν ΣΤΝΤΑΞΙΝ. Χωρίς φόρον ή σύνταξιν ούτε πολιτεία να συσταθη ουτ' ελευθερία δύναται να φυλαχθή. Δεν πρέπει όμως να δίδεται παρά με συγκαταίνεσιν συνόδου εκλεγμένης από το έθνος, δια να ήναι αληθώς σύνταξις και όχι φόρος, ή καθώς σή 5 μερον την ονομάζομεν, δόσιμον, και όχι αναγκαστόν αποδόσιμον μηδέ να δαπανάται εις τας χρείας της πατρίδος, χωρίς να φανερώνεται εις όλον το έθνος ό ακριβής λογαριασμός της δαπάνης. μη σε σκανδαλίσωσι, χρηστέ νέε, όσα ασχημίζουν την γραφήν της επιστολής εξαλείμματα, προξενηθέντα από την ανάγκην να φθάσω τον 10 γραμματοκομιστήν αν την έγραφα εγώ, ήθελες ευρείν πλειότερα και μελανώτερα. Ό γραμματοκομιστής είναι ό κύριος Σέκερις, όστις όσον καιρόν διέτριψεν εδώ, τον έτριψεν εις την καλλιεργίαν των οποίων έχει εκ φύσεως ηθικών και διανοητικών αρετών. Επιθυμώ ως τον έκαμα υιόν, να τον κάμης αδελφόν, δια να καυχώμαι ότι έχω Έλλην Έλληνας δύο 15 υιούς. Ω παίδες Ελλήνων ίτε, Ελευθερούτε πατρίδ', ελευθερούτε δε Παίδας, γυναίκας, θεών τε πατρώων έδη Θήκας τε προγόνων νυν υπέρ πάντων άγων 20 όσον μακαρίζω σας ότι μάχεσθε υπέρ της πατρίδος, τόσον ταλανίζω εμαυτόν, ότι δεν έχω άλλην συμμαχίαν να σας προξενήσω, πλην ευχάς' αν αι ευχαί αξίζωσι στρατιώτας, σας έπεμψα μυριάδας, και δεν θέλω παύσειν εωσού ζω και πνέω να σοίς πέμπω καθημέραν. 20 Ιουνίου 1821 ό επαινετής και εύχέτης 25 των υπέρ πατρίδος αγώνων σας 899 Αδαμάντιος Κοραής, Paris Αλέξανδρος Κοντόσταυλος, London 30 Φίλε συμπατριώτα, δεν σε ελησμόνησα είχα την διεξοδικήν επιστολήν σου της 7 Μαΐου" αλλά μ' έλιπεν ό καιρός, μ' έλιπεν ή δύναμις ή σωματική, και το πλέον αναγκαίον των άλλων, της ψυχής ή ησυχία, την οποίαν είχαν ταράξειν

21 1821 ΙΟΥΛΙΟΣ 294 προ πολλού διάφοροι περιστάσεις, και την εκαταζάλισαν τώρα, αντί να την γαληνίσωσι, της Ελλάδος αι συμφοραί όχι τόσον όσαι συνέβησαν, όσον όσας ακόμη μας φοβερίζει το ψυχομάχημα του τυράννου. Ουδεμία αμφιβολία Ότι το θηρίον πνέει τα λοίσθια" ουδεμία αμφιβολία ότι ή Ελ- 5 λάς μέλλει να ελευθερωθή άπ' αυτόν' αλλά φοβούμαι μη αγοράσωμεν την ελευθερίαν υπερβολικά. Με θλίβει ακόμη και ό λογισμός, μη οι καλοί σου Ρ. μας πραγματεύονται, ως επραγματεύοντο εως τώρα οι Ευρωπαίοι τους μαύρους της Αφρικής - μη μας έβαλαν εμπρός να δαμάσωμεν πρώτοι ημείς το θη 10 ρίον, δια να δώσωσιν έπειτα εις αυτό την τελευταίαν πληγήν αυτοί. Τοιαύτη πολιτική είναι ασυγχώρητος. Κατά τας τελευταίας ειδήσεις, αι σφαγαί ήρχισαν πάλιν εις την Κωνσταντινούπολη με πλειοτέραν θηριωδίαν. Τρέμει ή χείρ μου, ούδ' εμπορεί να γράψη περισσότερα. Των Κοζάκων τον τόπον ελάβαμεν, με ταύτην όμως την διαφοράν ότι οι Κοζά 15 κοι φονεύουν πλέον παρά φονεύονται, ημείς δε οι ταλαίπωροι κινδυνεύομεν να κενώσωμεν την γήν της Ελλάδος, δια να έλθωσιν ύστερον να την κατακληρονομήσωσιν οι Κοζάκοι. την περασμένην εβδομάδα σου κατεύθυνα τον εξοχώτατον ιατρόν Ηπίτην. Ειπέ τον ασπαζόμενος, ότι μετά την αναχώρησίν του έλαβα 20 ακόμη δι' αυτόν από την πόσταν δύο επιστολάς φορτισμένας (chargées) καθώς λέγουν, και τας κρατώ κατά την οποίαν μ' έδωκε διαταγήν, εως να επιστρέψη. Υγίαινε! Υγιαίνετε όλοι οι αυτού συμπατριώται! Ό φίλος Κοραής. 25 Παρακαλώ σε να με κάμης την χάριν να μου προμηθεύσης την νέαν έκδοσιν του Θεατού, εκδομένην προ τριών ετών. Ιδού ή επιγραφή του: The Spectator with notes and a general index, Stereotyped. London Πρόσεχε, φίλε, να εχη τον πίνακα χωρίς πίνακα δεν τον θέλω, επειδή τον εχω εις οκτώ τομίδια. Δια μόνον τον πίνακα επιθυμώ την 30 νέαν ταύτην εκδοσιν. Παρακαλώ σε ακόμη και τούτο, να παρακάλεσης τον Ηπίτην να σε τον πλήρωση, και να τον φορτισθή δι' εμέ. Όταν με τον φέρη, θέλω τον δώσει την τιμήν. και πάλιν υγίαινε!

22 295 ΙΟΥΛΙΟΣ * Αλέξανδρος Κοντόστανλος, London Αδαμάντιος Κοραής, Paris Σεβασμιότατε μοι Κύριε! Καιρός ήτον αληθινά να με ενθυμιθήτε. αι μεταβολαί της φιλτάτης Ελλάδος 5 μας, αι λυπηραί συμφοραί της και ή από ταύτας προερχομένη αμηχανία και λύπη μου, μην εξεύρωντας τι να συμπεράνω και τι να προτοπηστεύσω, με είχον καταντίση σχεδόν αναίσθητον όταν αγαθός τις βέβαια άγκελος με εξαπέστηλε τον έξοχώτατον κύριον Ηπίτην και παρευθύς έπειτα την σεβασμίαν επιστολλήν σας των 16 τρέχοντος, άκουσα και είδα έκ ταύτης την άκραν αγαλίασιν της ψυχής μου ότι το αιμοβόρον 10 θηρίον πνέει τα λοίσθια, και ότι ή Ελλάς μέλλει αφεύκτως να ελευθερωθή! τούτο με εύθανε και όχι τι περισσότερον πτωχοί και ορφανοί θέλει μείνομεν, άλλ' ελεύθεροι και ή απόλαυσις της ελευθερίας μας θέλει ανταμίψη πλουσιοπαρόχως τας συμφοράς και ζημίας μας. ημείς οι πραγματευταί αφανίσθημεν ως ευκόλως δίνασθε να το συμπεράνετε 15 πλην ούτε φροντίζω περισσότερον περί της καταστάσεως μας. το μόνον το οποίον με ληπεί είναι πως να μην έχη τις όσα έχασε εις τούτας τας περιστάσεις δια να βοηθήση την ανάγκην του έθνους του. την Κυριακήν μετά το γεύμα αναχώρισε ό μεγάλων επαίνων άξιος δια την φιλογένιαν, ζήλον και προκωπήν του, φίλος μας κύριος Ηπίτης. εύχομαι να τον απολαύσετε με υγείαν και να του χαρίζη ό κύριος 20 δινάμεις αρκετάς δια να άγονίζεται όπερ του συμφέροντος της Ελλάδος μας! ό ίδιος έλαβε την καλοσύνην να λάβη μαζύ του το οποίον με εδιορίσετε βιβλίον του Θεατού δεν εμπόρεσα να εύρω την έκδωσιν των 1818 με έβεβαιωσαν όμως ότι αν των 820 δεν είναι καλλητέρα, είναι όμως βέβαια όμοία εκείνης και εύχομαι να υπαντήση την αρέσκιάν σας. 25 με βαμβάκι γεμάτα έμαθα ότι είναι τα παπούτζια σας δια να προφυλάγεσθε από την υγρασίαν, δια να σας ελευθερώσω λοιπόν από το περιττόν τούτο βάρος, έλαβα το θάρρος και έπαράδωσα του άνωθεν φίλου μας 6 ζευγάρια κάλτζαις μάλιναις με 3 ζευγάρια πάτους οι οποίοι προξενούν μίαν αξιόλογον ζέστην των ποδαριών, εύχομαι να σας αρέσουν, να τα κατελύσετε δια να σας πέμψω και αλλά. μη αμελήτε 30 παρακαλώ να με διορίζετε ότι έχετε χρίαν, βιβλία και άλα πράγματα, όσα χριάζεσθε. γνωρίζετε ότι αφθωνεί ή Λόνδρα και φθάνει να με τα διορίζετε δια να τα λαμβάνετε παρευθείς, επιθυμώ τώρα μάλιστα να μη σας ελύπη τίποτε δια να καταγίνεσθε όλαις δυνάμεσι εις τα συμφέροντα της Ελλάδος μας. μην αργήσετε σας παρακαλώ να εκδώσετε τι ανάλογον με τας παρούσας περιστάσεις του γένους μας. 35 Έχω τας αιτίας μου και με αναγκαιεί μεγάλως να παρισιασθή έμπροσθεν της φωτισμένης Ευρώπης κανένα άξιον γένημα του σωφού και αμίμητου μας Κοραή, τώρα μας χρειάζεται σεβασμιότατε γέρωντάμας και κάμετε κάθε τρόπον να ευχαριστήσετε

23 1821 ΙΟΥΛΙΟΣ 296 και το γένος μας και τους φίλους σας. γνωρίζω ότι καταγίνεσθε εις τούτο και παρακαλώ να διπλασιάσετε τους κόπους σας δια να φανή μίαν ώραν αρχήτερα. Ακούσατε και το ακόλουθον: Χθες άγκλος τις ονομαζόμενος Moore, άγνωστος και εις εμέ και εις όσους 5 ερώτισα περί αυτού, έπεϊγε εις τον καλόν μας συμπατριώτην κύριον Ν. Ράλλην και τον ερώτησε εαν είναι αληθινόν ότι ήλθεν εδώ γραικός τις απεσταλμένος από την αιτερίαν, και που κατηκεί. ό Ράλλης του απεκρίθει ότι εμίσευσε δια το Παρίση. αυτός του επανάλαβε να του φανέρωση την κατηκοίαν του δια να έλθη αυτού να τον ενταμώση διότι του χρειάζεται μεγάλως. ήλθε μετά ταύτα ό Ράλλης και φανερο 0 σας μου τα τρέχοντα επήγαμεν αμέσως εις αυτόν 4 φωραίς και μόλις τώρα τον ανταμόσαμεν. τον ερώτισα τι ζητεί και αφού έδισκολεύετο να με φανέρωση την αιτίαν, με είπε τέλος πάντων ότι Άγκλος τις υψιλοτάτου βαθμού, το μεγαλήτερον κεφάλη της Αγκλίας με προτερίματα αξιοθαύμαστα με μέσα μεγαλότατα, επιθυμεί να φανέρωση του απεσταλμένου των γραικών ότι είναι εις το χαίρι του να βοιθήση των 15 γραικών με όσα άσπρα των χριάζονται με άλα τόσα άρματα, ανθρώπους, μέσα και τα λοιπά, να εμποδίση την Ρωσσίαν από το να κυρίευση την οθομανικήν επικράτιαν. και τέλος να κατορθώση να γνωρισθη ή ανεξαρτησία των γραικών καθ' όλης της Ευρωπαϊκής εκτάσεως του οθομανικού κράτους, αυτός όμως ό Άγκλος ζητεί προς ανταμιβήν εκατόν χιλιάδας λίτρας στερλίνας ήτοι φράνκα δια τα οποία 20 εις έκ των μεγάλων βανκέρων της Λόνδρας πρέπει να του εγκιηθή την πληρωμήν των τότε και τότε μόνον όταν εκτέλεση όσα υ π ο σ χ ε θ ή εις το εναντίον δεν ζητεί ούτε κάν έναν όβολόν. ερώτησα τον άνωθεν Μ Γ. Moore τι άνθρωπος είναι, και με απεκρίθη ότι εστάθει κόνσολος της Σικελίας συμά εις τον Βέην τοο Αλιντζεριού. το πρόσωπον, το φέρσιμον και τα λόγια του μακριά από του να είναι 25 κατεργάρικα εμπνέουν μάλιστα κάποιον βαθμόν εμπιστοσύνης, έκαμα κάθε τρόπον να με φανέρωση το όνομα του ρηθέντος υποκημένου, το οποίον υπόσχεται να κάμη τα όπησθεν μεγάλα κατωρθόματα πλην εστάθει αδήνατον, λέγων ότι είναι εμποδισμένος να το φανέρωση, υπόσχεται όμως αύριον να με κάμη να γνωρισθώ μετ' αυτού με συμφωνίαν δια να μην ήθελε το είπώ εις κανέναν δια να μην ήθελε γένη γνωστόν 30 εις την Τουρκίαν Ρωσσίαν ή Γαλλίαν. βέβαια εαν αυτός ό Μ Γ. Moore δεν είναι κανένας φανφαρόνος, το πράγμα είναι πολλά περίεργον. ένας μόνον άνθρωπος να υπόσχεται τόσα, όσα ή μεγαλητέρα δύναμις του κόσμου δεν ήθελεν ημπορέσει να κατωρθόση τόσον εύκώλως, είναι αληθινά μυστήριον ακατάλιπτον. μεταξύ των όσων υποπτεύομε είναι και το μήπως ή Αγκλήα ζητεί να κατωρθώση με τούτο το μέσον 35 ότι ή Ρωσσία κατώρθωσε με εκείνο του Υψηλάντη, τουλάχιστον καθώς υποπτεύωνται. αλλά τι το όφελος τόσοι συμπερασμοί έκ των οποίων οδτε εγώ δεν εύγάζω τίποτε, αύριον, καθώς υποσχεθεί, θέλει ενταμοθώ μαζύ του και τότε πάλιν σας μεταγράφω, εντοσούτω λάβετε την καλοσύνην να αναγνώσετε ταύτα πάντα του εξοχωτάτου κυρίου Ηπίτη δια να του είναι γνωστά, χρέος μου ήτον να τα γράψω και του 40 ιδίου ξεχωριστά άλλ' επειδή στοχάζομαι να είναι δλο το ίδιον διότι θέλει βέβαια του τα φανερώσετε δεν τον ενοχλώ με ταυτολογίας. Σήμερον μανθάνομεν από τα γράμματα Βιέννης ότι έδιάλυσε το στράτευμα του ό Υψηλάντης ότι οι τρεις Υψηλάνται, μετά του Κατακουζινού ανελήφθισαν και ότι ή Αυστρία δέχεται τους καθ' αυτό γραικούς εις τα σύνορα της άποδιόχνωντας όλους 45 τους λοιπούς, τη αληθία εαν δεν ήρχετο ό καλός μας κύριος Ηπίτης και εαν δεν μου

24 297 ΙΟΥΛΙΟΣ 1821 έγράφετε και έσεϊς την βεβαιώτιτα της ελευθερίας μας, ήθελε βέβαια απελπησθώ από την λύπην μου. πλην τώρα τόσον πεπισμένος είμε περί του ευκταίου αποτελέσματος, ώσται αν και να μην ακούω με αδιαφορίαν την καταστροφήν του ηρόου μας δεν με απελπίζει όμως. Ασπάσατέ μοι παρακαλώ φιλικώτατα τον κύριον Ηπίτην, Βογορίδην και Πίκκολον. έλαβα με ευχαρίστησίν μου το γράμμα του δευταίρου και άλοτε θέλει του αποκριθώ. Σας προσκυνώ με σέβας και μένω Δούλός σας Α. Κοντόσταυλος 10 Λόνδρα τη 21 Ιουλίου 1821 όλοι οι ενταύθα συμπατριώται σας προσκυνούν. 901 Π. Ηπίτης, Α. Κοραής, Α. Βογορίδης, Ν. Πίκκολος, Paris Edward Everett, Boston Κύριε Εβερέττε ως πολίτην ελευθέρου πολιτείας και φιλελεύθερον, ως ελληνιστήν σοφόν και φιλέλληνα, σε γράφομεν παρακαλούντές σε να εκδώσης την προς τους συμπολίτας σου πρόσκλησιν των Ελλήνων. δεν άμφιβάλλομεν οτι 20 ή ευγενής σου ψυχή, μη άρκουμένη εις τούτο, θέλει φιλοτιμηθή να μεταδώση εις όλην την Αμερικανήν συμπολιτείαν τον θερμόν υπέρ του Ελληνικού γένους ζήλον, από τον οποίον φλέγεσαι. από τον νέον κόσμον προσμένει ή άνθρωπότης την ανακαίνεσίν της πλην αν εις άλλους άρκη το παράδειγμα σας, εις ήμας και ή συνεργεία σας είναι κατά το παρόν 25 αναγκαία. Ω πόσον ένδοξον θέλει είσθαι εις την πατρίδα σου να συνδράμη εις ελευθέρωσιν των Ελλήνων, έν ω αι άλλαι δυνάμεις μένουν αναίσθητοι εις την φωνήν της δικαιοσύνης, της θρησκείας, και φιλανθρωπίας. Μόνον ή εκ του τοιούτου έργου δόξα ήθελεν έξαρκέσει εις ανταμοιβήν της - άλλ' οι Έλληνες ποτέ δεν εφάνησαν αχάριστοι, και ποτέ δεν 30 έστερξαν να μείνωσι κατώτεροι κατά την γενναιότητα. Καθώς άλλοτε εστεφάνωσαν τας φίλιους πόλεις με χρυσούς στεφάνους, και ετίμησαν με προεδρίας εις τας συνελεύσεις και τους αγώνας, ούτω πάλιν θέλουν τιμά και στεφανόνει τους φίλους αυτών και συμμάχους. Είθθε, ώ σοφέ άνερ, ν' αξιωθή ή Ελλάς να σε απόλαυση πάλιν όχι 35

25 1821 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 298 δακρύοντα από λύπην δια την πτώσίν της, αλλά φαιδρόν και περιχαρή δια την ανάστασιν αυτής και ευδαιμονίαν. Έν Παρισίοις, κζ' Ιουλίου, αωκα' Π. Ηπίτης, 5 Α. Κοραής αποσταλμένος των Α. Βογορίδης Ελλήνων στρατηγών. Ν. Πίκκολος. 902* Αδαμάντιος Κοραής, Paris Παντολέων Βλαστός, Wien Φίλε συμπατριώτα, Από τον έξοχώτατον Ιατρόν κύριον Ηπίτην θέλεις λάβειν το λακωνικώτατον επιστόλιον τούτο. Εις τας επιστολάς σου δεν άπεκρίθην ;απεκρίθην; ακόμη και δι' άλλας πολλάς αιτίας, και διότι τα προβλήματα σου 15 εχρειάζοντο σκέψιν, την οποίαν μη δυνηθείς να κάμω μόνος εζήτησα την συνδρομήν και βοήθειαν, των εδώ ομογενών Κυρίων Βογορίδη, Πικ(κ)όλου, Πολυχρονιάδου, και προ πάντων του γραμματοκομιστού κυρίου Η πίτη. Αυριον ή μεταύριον θέλω σε γράψειν πλατύτερον εντοσούτω θέλει σε πληροφορήσειν ό Κύριος Ηπίτης προς τον οποίον δος την πρέπουσα 20 προσοχήν. Υγίαινε! Ό συμπατοιώτης Κοραής 3 Αυγούστου, 1821 Ο Αδαμάντιος Κοραής, Paris Παντολέων Βλαστός, Wien Freund Vlasto! Der edelmüthige Entschluss, den Du uns in deinem Brief vom 17. ν. Μ. anzeigst, hat uns hoch erfreut, und sowohl ich als Deine (übrigen) Compatrioten hier müssen dir, 30 obwohl du es nicht gerne hast, gestehen, dass wir dich darum

26 299 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1821 belobt und dir viele Nachahmer gewünscht haben. Zwar früher schon, aber doch vorzüglich jetzt, hast du dich als einen ächten Sohn Hellas bewiesen, da du die Stimme des Vaterlandes hörst und dich und deine Habe für selbes zu opfern eilst. Zählte das Vaterland viele solche, sein Triumph wäre gewiss, doch hören wir 5 auf, dich (mit Lobsprüchen) zu quälen, ohne dass wir es wollen! Wir sind mit dir einverstanden, was die Fehler, die geschehen sind, und die Bedürfnisse anbelangt, die zur Verbesserung derselben und Erfüllung unseres Gesamtzweckes nöthig sind. In Betreff der verlangten Offiziere kann ich dir nur erwiedern, dass solche wie 10 du wünschest, nämlich vom Genie- und Artilleriewesen, schwer zu finden sind, indem sie überhaupt seltener als die andern und viel prezioser sind. Ohne grosse Verheissungen und Sicherstellungen verlassen sie nicht leicht etwas Sicheres, für etwas Ungewisses. Demungeachtet kann sich vielleicht einer finden. Von den übrigen 15 Gattungen können wir dir schicken, so viel du willst. Wenn du also deren willst, so mache es uns mit erster Gelegenheit zu wissen. Schicke auch zu gleicher Zeit ein Kreditiv an irgendein hiesiges Handelshaus auf so viel Franke, als Du dich entschliessest. Ohne einen Kredit in Händen zu haben, können wir keinen Kontrakt 20 anstossen, noch bestimmen, wie viel Individuen wir dir schicken sollen. Die Summe könnte dir plötzlich eine grosse Last werden; bedenke auch, dass solche Herren bei ihren Reisen schwer auf Oekonomie denken. Wäre es also etwa besser, wenn sie von Marseille oder Livorno anstatt von Triest abgingen? Wenigstens sind 25 die Kosten bis zur letzteren Stadt doppelt so gross, als bis zu den anderen. Auch könnten sie in der Lombardey von Seite des Gouvernements einige Schwierigkeiten treffen. Von der andern Seite ist es freylich sicher, dass dann die Fahrt durch das adriatische Meer nach dem Peloponnese kürzer und 30 weniger kostspielig als durch das mittelländische ist. Sind 500 Franke für einen Jeden von hier bis Triest hinlänglich? Das sind alle Daten, die wir zu deiner Nachricht sammeln konnten. Urtheile darnach, entschliesse dich und schreibe mit erster Gelegenheit. Lebe wohl. 35 Nachschrift: Die Compatrioten haben aus Mitleid mit meiner Schwäche sowohl die Nachforschung wegen der Offiziere als auch die Angelegenheit des gegenwärtigen Schreibens auf sich genommen.