Θεσπιές. Ά λ λ ο τ ε κ α ι τ ώ ρ α. APIΘMOΣ ΦYΛΛOY 71 Iανουάριος-Φεβρουάριος-Μάρτιος ,001

Transcript

1 ΑΘΗΝΑ ΚΩΔ Θεσπιές Ά λ λ ο τ ε κ α ι τ ώ ρ α TPIMHNIAIA ΠOΛITIΣTIKH KAI IΣTOPIKH EΠIΘEΩPHΣH AXΑΡΝΩΝ AΘHNA Tηλ.: APIΘMOΣ ΦYΛΛOY 71 Iανουάριος-Φεβρουάριος-Μάρτιος ,001 Πάντα στον νου σου να χεις την Ιθάκη. Το φθάσιμον εκεί είν ο προορισμός σου. Aλλά μη βιάζεις το ταξίδι διόλου.... Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε. Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα, ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν. Κωνσταντίνος Καβάφης Χρειάζεται να βάλουμε στη μεταμνημονιακή εποχή σωστές βάσεις για να πάμε στην Ιθάκη, αναλαμβάνοντας ο καθένας μας τις ευθύνες, μικρές οι μεγάλες που του αναλογούν. Θα πρέπει να βγάλουμε τα σωστά συμπεράσματα στο δύσκολο και ανηφορικό δρόμο που τραβάμε για την Ιθάκη, γνωρίζοντας ότι η πιο μεγάλη αξία της περιπέτειας αυτής δεν είναι μόνο ο προορισμός αλλά αυτό το μακρύ και δύσκολο ταξίδι. Βαδίζουμε το δύσκολο και κακοτράχαλο δρόμο για την Ιθάκη. Οι δυσκολίες τεράστιες, εξοντώνουν τις αντοχές μας και ο ορίζοντας στο βάθος παραμένει μακρύς και άπιαστος. Η στασιμότητα στη χώρα μας, αυτή η χώρα που την διέκρινε πάντοτε η κινητικότητα είναι απίστευτη. Αρνούμαστε να ωριμάσουμε παραμερίζοντας την αξιοκρατία, τον σεβασμό, την συλλογικότητα, την α- μοιβαιότητα, την αλληλεγύη και γενικότερα την φιλία. Ο χειμώνας πέρασε και μπήκαμε στην άνοιξη, όμως όπως λέει και ο Ελύτης: Την άνοιξη δεν τη βρίσκουμε τη φτιάχνουμε.

2 H αποστολή και διανομή της εφημερίδας μας Στους αποδέκτες της εφημερίδας μας «Άλλοτε και Τώρα» γνωρίζεται ότι λόγω του τριπλασιασμού των ταχυδρομικών τελών και της γενικότερης οικονομικής κατάστασης του Συλλόγου, όσοι εκ των συνδρομητών επιθυμούν να λαμβάνουν ταχυδρομικά την εφημερίδα, για το έτος 2012 και μετά, θα πρέπει να καταβάλλουν ετησίως και ονομαστικά κατ ελάχιστο το ποσό των δέκα (10) ευρώ στους λογαριασμούς: *Alpha Bank Λογαριασμός ΙΒΑΝ: GR * Τράπεζα Πειραιώς Λογαριασμός ΙΒΑΝ: GR ή μπορούν να πληρώσουν προσωπικά με απόδειξη στον ταμία του Συλλόγου μας κ. Νέρη Λάμπρο, το υπόψη ποσό της ετήσιας κάλυψης των εξόδων. Όσοι εκ των αποδεκτών επιθυμούν να λαμβάνουν την εφημερίδα σε ηλεκτρονική μορφή και διαθέτουν ηλεκτρονική διεύθυνση ( ) θα πρέπει να την κοινοποιήσουν σε οποιοδήποτε μέλος της συντακτικής ομάδας. Επίσης για την ενημέρωση του ηλεκτρονικού μας αρχείου τα μέλη θα πρέπει να μας γνωρίζουν ηλεκτρονικά ή τηλεφωνικά οποιαδήποτε μεταβολή έχει γίνει στην διεύθυνση μόνιμης κατοικίας ή στην διεύθυνση αποστολής της εφημερίδας. ΘEΣΠIEΣ Tριμηνιαία πολιτιστική και ιστορική επιθεώρηση ΚΩΔ ΙΔΡΥΤΕΣ: Χαράλαμπος Μελισσάρης Γιάννης Λάμπρου IΔIOKTHTEΣ KAI EKΔOTEΣ: Αραχωβίτης Χαράλαμπος & Γεώργιος (μέχρι το τεύχος 32 ) Κώστας Λιάκος- Κελέπης (Από το τεύχος 33 μέχρι το 68 ) Σύλογος των εν Αθήναις Θεσπιέων ο «ΘΕΣΠΙΣ» Υπεύθυνος: Σωτήριος Π. Κάπρος (Από το τεύχος 69 και εντεύθεν ) Συντακτική Επιτροπή Κάπρος Σωτήριος , kaprosot@gmail.com Λάντζας Γεώργιος , george.lantzas@gmail.com Δημητρίου Χρήστος , xrdim@yahoo.com Κούνος Λουκάς , ellinion@mycosmos.gr Γιάννης Λάμπρου , ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΥ Νίκος Γ. Παπαδόπουλος, εκδόσεις ΔΕΣΜΟΣ Ε. Γιάνναρη 5, κάτω Πετράλωνα, 11853, Αθήνα Τηλ: FAX: Πικρό «αντίο» στον Μπάρμπα-Βαγγέλη Έφυγε από τη ζωή ο Βαγγέλης Σελιανίτης, σε ηλικία 87 χρονών. Συγγενής μου αλλά και φίλος, μ όλη την κυριολεξία της λέξης, ο Βαγγέλης Σελιανίτης με το πλατύ του χαμόγελο και την καλή του ψυχή, κέρδιζε την εμπιστοσύνη σου. Έζησε τίμια και με ηθική αφήνοντας πίσω του τα δύο του παιδιά και τα εγγόνια του. Αγαπητός στους συγχωριανούς, κατάφερε και κέρδισε επάξια, την αγάπη και το σεβασμό όλων μας. Δυστυχώς, δεν ανταποκρίθηκα σε επιθυμία που μου εξέφρασε, ένα περίπου μήνα πριν, για να παρευρεθώ στην κηδεία του, όμως, θα έχω πάντοτε οδηγό την απλότητά του, την αθυροστομία του, το ήθος του, στο υπόλοιπο της ζωή μου Αιωνία η μνήμη του και ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει. Αντίο θείε Βαγγέλη. Ενίσχυσαν την εφημερίδα μας 1. Στάθης Σεραφείμ Κάπρος Παν. Σωτήριος (Αξιωματικός) Κατά την εκδήλωση κοπής της πίτας συγκεντρώθηκε το ποσό των ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ Σας γνωστοποιούμε ότι όσοι εκ των αναγνωστών συνδρομητών και μελών του Συλλόγου μας επιθυμούν, την προώθηση των επαγγελματικών δραστηριοτήτων τους, μπορούν να διαφημιστούν στην εφημερίδα μας Άλλοτε και Τώρα μετά από τηλεφωνική συνεννόηση με τον Πρόεδρο ή τον Ταμία του Συλλόγου μας κατά τις εργάσιμες ημέρες και ώρες (Για τις διαφημίσεις ισχύει ειδικό κοστολόγιο). Ο Πολιτιστικός Σύλλογος των εν Αθήναις Θεσπιέων ο «ΘΕΣΠΙΣ» ενημερώνει τα μέλη του ότι από τον μήνα Μάρτιο 2015 θα λειτουργήσει το site του Συλλόγου με νέο περιεχόμενο και τίτλο στο οποίο οι επισκέπτες θα μπορούν να ενημερώνονται για το καταστατικό του Συλλόγου, τις δραστηριότητες και όλα τα τελευταία νέα που α- φορούν τον Σύλλογο. Το site αυτή τη στιγμή διαμορφώνεται και ενημερώνεται με τις τελευταίες ε- ξελίξεις. ΘEΣΠIEΣ Άλλοτε και τώρα TEYXOΣ 71 2

3 Κοπή πρωτοχρονιάτικης πίτας Το Σάββατο 21 Φεβρουαρίου 2015 ο Σύλλογος των εν Αθήναις και απανταχού Θεσπιέων συγκέντρωσε τα μέλη του στην ταβέρνα ΓΕΦΥΡΑ του χωριού μας και έκοψε την πρωτοχρονιάτικη πίτα. Στην εκδήλωση παρέστησαν ο Δήμαρχος Αλιάρτου και Θεσπιέων κ. Ντασιώτης Γεώργιος, οι αντιδήμαρχοι κ. Μαλέσης Δημήτριος και Μπόγρη Ζαχαρούλα, οι πρόεδροι των συλλόγων γυναικών, «ΔΗΜΟΦΙΛΟΥ» και ποδοσφαιρικού συλλόγου «ΘΕΣΠΙΑΚΟΣ», τοπικοί παράγοντες και πλήθος πατριωτών. Την εκδήλωση προλόγησαν ο πρόεδρος του Συλλόγου των εν Αθήναις Θεσπιέων κ. Κάπρος Σωτήριος και ο Δήμαρχος Αλιάρτου και Θεσπιέων και στη συνέχεια έγινε η κοπή της πίτας. Το φλουρί κέρδισε η κ. Μελισσάρη Γεωργία στην οποία επιδόθηκε ένα ωραίο δώρο της εικόνας της Παναγίας σκαλιστή σε καθαρό ασήμι. Ακολούθησε καλό φαγητό, άφθονη μουσική και χορός μέχρι πρωΐας από όλους τους παρευρισκόμενους με αρκετό κέφι, χαρά και ευχαρίστηση. Τα φωτογραφικά στιγμιότυπα αποδεικνύουν του λόγου το αληθές. Ο Σύλλογος εύχεται σε όλους τους Θεσπιείς να είναι καλά και του χρόνου πάλι όλοι μαζί με περισσότερο κέφι και χαρά να ξαναεορτάσουμε την νέα χρονιά και να ευχηθούμε να είναι καλύτερη από την περσινή. Επίσης σας ευχόμαστε «ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ» και «ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ» με υγεία και χαρά σε όλους προσωπικά και στις οικογένειες σας. Από την Διοίκηση του Συλλόγου ΘEΣΠIEΣ Άλλοτε και τώρα TEYXOΣ 71 3

4 Το Γυμνάσιο Θεσπιών ΟΧαρίλαος Γκορίτσας, γιος του ιατρού, Δημάρχου Θεσπιών και βουλευτή Αττικοβοιωτίας Παναγιώτη Γκορίτσα, γεννήθηκε το 1902 στο Ερημόκαστρο. Το 1923 αποφοίτησε από το Μετσόβιο Πολυτεχνείο και εργάσθηκε αρχικά ως Μηχανικός σε Τεχνικές Εταιρείες. Το 1932, μαζί με τον α- δελφό του Παναγιώτη, τελειόφοιτο του Ε.Μ.Π., ι- δρύουν δική τους Τεχνική Εταιρεία με την επωνυμία «Χαρίλαος και Ευάγγελος Γκορίτσας». Πραγματοποίησαν δεκάδες δημόσια και ιδιωτικά τεχνικά έργα και διακρίθηκαν στον τομέα των κατασκευαστών. Το 1953, η επάρατος νόσος χτύπησε τον Χαρίλαο Γκορίτσα στην πιο δημιουργική για αυτόν περίοδο της ζωής του. Άνθρωπος με παιδεία και με αγάπη για την γενέθλια γη, άφησε πεθαίνοντας, με διαθήκη, το ποσόν των χρυσών λιρών για αγορά οικοπέδου, ανέγερση σύγχρονου κτιριακού συγκροτήματος και εξοπλισμό των αναγκαίων για τη λειτουργία του. Το ποσό των λιρών αντιστοιχεί σε σημερινές τιμές στα ευρώ. Με τη δημοσιοποίηση της ανέγερσης του «Γκορίτσιου Γυμνασίου», όπως επιθυμούσε να ονομάζεται, ο συγχωριανός μας Βασίλειος Πετρούλιας, ανώτερος αξιωματικός του στρατού, με επιστολή του προς τον αρμόδιο υ- πουργό Εθνικής Παιδείας, ζήτησε να μεριμνήσει ώστε να ιδρυθεί τετρατάξιο Γυμνασιακό παράρτημα στην Κοινότητα Θεσπιών. Ο Υπουργός Παιδείας ανταποκρίθηκε στο αίτημα του κ. Πετρούλια και ανακοίνωσε τη λειτουργία του ως Παράρτημα του Γυμνασίου Θηβών. Το κτίριο που ολοκληρώθηκε σε διάστημα δύο χρόνων, χαρακτηρίστηκε από τα μέσα επικοινωνίας της περιόδου, ως το δεύτερο στα Βαλκάνια στο χώρο της Παιδείας. Με μήκος 140 μέτρων και με αρχιτεκτονική αρμονία, είχε τη δυνατότητα να εξυπηρετεί 240 μαθητές, παρέχοντας όλες τις ανέσεις που θα έπρεπε να έχει ένα σύγχρονο Γυμνάσιο και ενώ λειτούργησε αρχικά ως Παράρτημα του Γυμνασίου Θηβών, το Κοινοτικό Συμβούλιο Θεσπιών με επικεφαλής τον δραστήριο Πρόεδρο Ταξιάρχη Μάμαλη, τον αντιπρόεδρο Μιλτιάδη Το Γυμνάσιο Θεσπιών μετά την αποπεράτωσή του και η οικογένεια Γκορίτσα. Κουρούνη και τον Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων του Γυμνασίου Θεσπιών, ξεκίνησαν έναν αγώνα με στόχο την μετεξέλιξη του Γυμνασίου σε πλήρες και αυτοτελές των Θεσπιών. Ο υφυπουργός Συγκοινωνιών Θεμιστοκλής Κονίτσας, επίσης ενδιαφέρθηκε ώστε να υπάρξει α- ναγνώριση του Γυμνασίου Θεσπιών ως πλήρους και αυτοτελούς με την έ- γκρισιν της σχετικής δαπάνης του υπουργείου Παιδείας. Οι Θεσπιείς τίμησαν ιδιαιτέρως τον Θεμιστοκλή Κονίτσα για το ενδιαφέρον του. Χαρακτηριστική είναι η είδηση που δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες για το αυτοτελές πλέον, Γυμνάσιο καθώς και η ευχαριστήρια επιστολή του Προέδρου του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων. Έγγραφο του υπουργείου Εθνικής Παιδείας προς τον Βασίλειο Πετρούλια που αφορά την ίδρυση του Γυμνασίου. ΘEΣΠIEΣ Άλλοτε και τώρα TEYXOΣ 71 4

5 μνάσιον Θηβών και δεν ήτο πλήρες οκτατάξιον, έγινε πλήρες γυμνάσιον δια της προσθήκης και της Η τάξεως και αυτοτελές. Το σπουδαίον του επίτευγμα, το οποίον ενθουσίασε τους κατοίκους της κωμοπόλεώς μας, οφείλεται αποκλειστικώς και μόνον είς τάς προσπαθείας του Υφυπουργού κ. Κονίτσα, το ενδιαφέρον του οποίου είναι αμείωτον δια τας Θεσπιάς. Διά των ενεργειών του δηλαδή ο κ. Κονίτσας παρά των Υπουργών παιδείας κατώρθωσε όπως ο τελευταίος εγκρίνη πίστωσιν δια την λειτουργίαν αυτοτελούς γυμνασίου Θεσπιών. Οι κάτοικοι των Θεσπιών διά του προέδρου των, δεν ε- λησμόνησαν να εκφράσουν προς αυτόν τάς ευχαριστίας και δεν θα λησμονήσουν να τάς εκφράσουν και κατά τρόπον πρακτικόν όταν φθάση η στιγμή. Το Γυμνάσιο Θεσπιών αναβαθμισμένο, συνεχίζει να λειτουργεί, εξυπηρετώντας όλες τις ανάγκες των μαθητών. Η τρίτη γενιά Θεσπιέων μαθητών, φοιτά σήμερα στο Γυμνάσιο Θεσπιών. Παραθέτουμε φωτογραφίες από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του, με μαθητές οι οποίοι οδεύουν σήμερα, προς την τρίτη ηλικία. Η οικογένεια Γκορίτσα στην είσοδο του Γυμνασίου Θεσπιών. Διακρίνεται ο ιατρός Στέφανος Γκορίτσας και ο Ευάγγελος Γκορίτσας Μηχανικός. Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΤΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΘΕΣΠΙΩΝ ΕΥΧΑΡΙΣΤΕΙ ΤΟΝ κ. ΘΕΜ. ΚΟΝΙΤΣΑΝ ΘΕΣΠΙΑΙ 16 Νοεμβρίου Αξιότιμε κ. Διευθυντά, Δια της παρούσας επιστολής εύχομαι ως Πρόεδρος του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων, να εκφράσω τάς ιδικάς μου αλλά και ολοκλήρω των κατοίκων ευχαριστίας δημοσίως προς τον εξοχότατον Υφυπουργόν των Συγκοινωνιών κ. Θεμ. Κονίτσαν χάρις είς την συμπαράστασιν του οποίου τα Σεβαστά Υπουργεία παιδείας και Οικονομικών ενέκριναν την ίδρυσιν αυτοτελούς Γυμνασίου είς Θεσπιάς. Απεναντίας εκφράζομεν, εγώ και οι ά- παντες οι κάτοικοι των Θεσπιών την λύπην μας δι εκείνους οι οποίοι αντέδρασαν πεισμόνως προς τούτο. Μετά τιμής ΛΟΥΚΑΣ ΚΑΠΡΟΣ ΤΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΤΟΥ ΓΥΜΝ. ΘΕΣΠΙΩΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΠΛΗΡΕΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΤΕΛΕΣ ΘΕΣΠΙΑΙ Ύστερα από πολλάς προσπάθειας επιτέλους το γυμνάσιον της κωμοπόλεώς μας, το οποίον υπήγετο είς το γυ- Αναμνηστική φωτογραφία στην είσοδο του Γυμνασίου Θεσπιών. Η Μαίρη Χατζή φωτογραφίζεται στο προαύλιο του Γυμνασίου. ΘEΣΠIEΣ Άλλοτε και τώρα TEYXOΣ 71 5

6 «Παγκόσμια Ημέρα Εθελοντισμού του OHE για την Οικονομική και Κοινωνική ανάπτυξη» Κύριε Πρόεδρε, Κυρίες και Κύριοι, Σας ευχαριστώ για την πρόσκληση που μου απευθύνατε, να συμμετάσχω στην αποψινή εκδήλωση και σας συγχαίρω για τις προσπάθειες, προώθησης του Εθελοντισμού. Αποτελεί εδραιωμένη αντίληψη πλέον, την οποία με ιδιαίτερο ζήλο την προωθώ και εγώ, πως ο εθελοντισμός αποτελεί το κλειδί για την ανάκαμψη στην κοινωνία των αξιών που θέλουμε. Αυτό συμβαίνει, γιατί η διαδικασία της προσφοράς προς το κοινωνικό σύνολο διαμορφώνει χαρακτήρες και αναδεικνύει ιδιαίτερα τις αξίες που εν πολλοίς έχουμε εγκαταλείψει. Κατά την άποψή μου η κρίση που διερχόμαστε, είναι κυρίως κρίση αξιών και αυτές πρέπει να ξαναβρούμε για να επανέλθουμε. Ο εθελοντισμός καλύπτει τα κενά που οι θεσμοί δεν φροντίζουν. Δίνει λύσεις σε μικρά ή μεγάλα προβλήματα, συμβάλλει δραστικά στην κοινωνική συνοχή και συνδέει τις κοινωνικές ομάδες. Όλα αυτά είναι σημαντικά και σπουδαία. Το σπουδαιότερο όμως είναι η ικανοποίηση που δέχεται ο εθελοντής όταν βλέπει το αποτέλεσμα των πράξεών του. Έχω την τιμή να βρίσκονται γύρω μου αρκετοί άνθρωποι με αυτά τα ιδανικά. Με αυτούς, τα τέσσερα χρόνια της προηγούμενης Θητείας μου, ως Δήμαρχος, δημιουργήσαμε σπουδαία πράγματα, τα οποία τα συνεχίζουμε και σε τούτη. Αναφέρω ενδεικτικά το κοινωνικό παντοπωλείο που ενισχύει συμπολίτες μας με σοβαρά προβλήματα, το Ελεύθερο Λαϊκό Πανεπιστήμιο, που είναι σημαντικό γεγονός στην ευρύτερη περιοχή, ή την Ομάδα Έρευνας και Διάσωσης, που έχει 5 Δεκεμβρίου 2014 Χαιρετισμός του Δημάρχου Αλιάρτου-Θεσπιέων Ντασιώτη Γεωργίου βοηθήσει σημαντικά στην πολιτική προστασία του Δήμου. Θα μπορούσα να απαριθμήσω δεκάδες αντίστοιχες δράσεις. Σήμερα μάλιστα με συνοδεύουν εδώ τέτοιοι άνθρωποι, που με απαράμιλλη αυταπάρνηση προσφέρουν τα πάντα στο κοινωνικό σύνολο. Όμως δεν θα το ήθελαν να πω περισσότερα για αυτούς, γιατί ακριβώς το γνώρισμα του εθελοντή είναι η προβολή της πράξης και όχι του προσώπου. Κυρίες και κύριοι, Εκπροσωπώ Τον Δήμο Αλιάρτου-Θεσπιέων που, όπως αναφέρεται και στο θέμα της εισήγησης που ακολουθεί, συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός και άνθρωποι που γεννήθηκαν στα χώματά του, τον συνδέουν με «Το αρχέτυπο του εθελοντισμού». Μας συγκλονίζει το γεγονός, ότι πατάμε την ίδια γη με κείνους τους ανθρώπους και αντικρίζουμε τον ίδιο ορίζοντα που και εκείνοι έβλεπαν. Μας τιμά όμως περισσότερο και μας κάνει περήφανους, πως μια αιώνια αξία, αυτή του εθελοντισμού, συνδέεται με τον τόπο μας. Αυτό αποτελεί μια τεράστια περιουσία που μας άφησαν οι 700 ήρωες και εμείς έχουμε χρέος να την διαχειριστούμε με την ίδια ανιδιοτέλεια που εκείνοι μας δίδαξαν. Χαιρόμαστε γιατί και σεις είστε φορείς αυτών των ιδανικών και με τους ρόλους που ο καθένας έχει, αλλά και μέσω του συλλογικού σας φορέα, τα προβάλετε. Η παρακαταθήκη των 700 Θεσπιέων είναι ισχυρή, η συμβολή σας όμως στην εμπέδωσή της την καθιστά και χρήσιμη. Σας ευχαριστώ πολύ. ΘEΣΠIEΣ Άλλοτε και τώρα TEYXOΣ 71 6

7 Ω ξειν, αγγέλλειν Θεσπιευσιν, ότι τηδε κείμεθα, πειθόμενοι τω πιστω της ελευθερίης ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η πόλη των Θεσπιών ήταν από τις αρχαιότατες πόλεις της Βοιωτίας. Βρισκόταν νότια του σημερινού Ερημοκάστρου και νότια του χειμάρρου Θεσπιού. Το επίνειό της ήταν στον Κορινθιακό κόλπο και λεγόταν Κρέουσα (ή Κρεύση). Κυριαρχούσε στις βοιωτικές πόλεις Άσκρη (πατρίδα του Ησιόδου), Βοιωτικές Πολίχνες, Λεύκτρα, Κρεύση και Κερησσό (ακρόπολη των Θεσπιών και οχυρώτατη λόγω της φυσικής της θέσης).οι Θεσπιές κατά την παράδοση πήραν το όνομά τους από τη νύμφη Θέσπιαν, κόρη του ποταμού Ασώπου, ή από το μυθικό βασιλιά Θέσπιον, που καταγόταν από τον Ερεχθέα (το βασιλιά της Αττικής) και είχε μεταβεί στις Θεσπιές από την Αθήνα. Σ αυτό οφείλεται κατά μία άποψη η στενή φιλία, που συνέδεε Θεσπιείς και Αθηναίους. Σχετικά με την καταγωγή των κατοίκων επικράτησε από την αρχαιότητα η άποψη ότι οι αρχαιότατοι κάτοικοι της περιοχής γύρω από τον Ελικώνα και επομένως και των Θεσπιών ήταν οι Θράκες Πίερες. Σ αυτή την άποψη οδήγησε το γεγονός ότι το όρος Ελικώνας ήταν τότε αφιερωμένο στις Μούσες, όπως και το όρος Πίερος της νότιας Μακεδονίας, καθώς και το γεγονός ότι στις Θεσπιές λατρευόταν ο Διόνυσος, που κατά το Στράβωνα ήταν αρχικά θρακική θεότητα από τα αρχαία χρόνια. Το έμβλημα των Θεσπιέων ήταν το φεγγάρι της Μελαινίδος Αφροδίτης. ΟΙ ΘΕΣΠΙΕΙΣ ΣΤΟΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΑΓΩΝΑ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΠΕΡΣΩΝ Οι Θεσπιείς διαδραμάτισαν ενεργό ρόλο στα μηδικά. Αντιπρόσωπος των Θεσπιών συμμετείχε στο εθνικό συνέδριο της Κορίνθου, το 481 π.χ. στο ναό του Ποσειδώνος στον Ισθμό. Το 480 π.χ. στις Θερμοπύλες 700 Θεσπιείς οπλίτες υπό την ηγεσία του Δημοφίλου του Διαδρόμου θυσιάστηκαν με τους 300 Σπαρτιάτες του Λεωνίδα. Μετά τη μάχη των Θερμοπυλών ο Ξέρξης πυρπόλησε τις Θεσπιές, των οποίων οι κάτοικοι είχαν καταφύγει στην Πελοπόννησο. Το 479 π.χ. τέλος, 1800 Θεσπιείς ψιλοί έλαβαν μέρος στη μάχη των Πλαταιών. Η ΥΣΤΑΤΗ ΣΤΙΓΜΗ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΕΙΟΥ Αναμφισβήτητα η κορυφαία στιγμή των Θεσπιέων ήταν η εθελοντική θυσία των 700 οπλιτών τους στις Θερμοπύλες. Η προθυμία, με την οποία αγωνίστηκαν μαζί με τους Σπαρτιάτες, να φύγουν αποφάσισαν να μην αφήσουν τους Σπαρτιάτες. Ο πιο ανδρείος από τους Θεσπιείς αναδείχτηκε ο Διθύραμβος του Αρματίδη. ΣΚΕΨΕΙΣ Σε οποιονδήποτε αντικειμενικό παρατηρητή αυτής της εθελούσιας θυσίας, αν και υπήρξε τρόπος διαφυγής, δημιουργούνται σκέψεις. Γιατί αυτοί έμειναν; Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι δεν είχαν τόπο ασφαλή, για να καταφύγουν. Μετά τις Θερμοπύλες ο δρόμος προς τις Θεσπιές ήταν ανοιχτός για τους Πέρσες. Διάλεξαν λοιπόν οι Θεσπιείς να πολεμήσουν εκεί αφενός γιατί κατάλαβαν ότι ήταν πλέον θέμα χρόνου η καταστροφή της πόλεώς τους και αφετέρου γιατί αυτή ήταν η πλέον ενδεδειγμένη τοποθεσία για άμυνα. Τον ίδιο όμως λόγο για σύγκρουση στις Θερμοπύλες είχαν και οι Πλαταιείς, που προτίμησαν να οχυρώσουν την πόλη τους. Γιατί λοιπόν οι Θεσπιείς έμειναν, ενώ θα μπορούσαν να φύγουν χωρίς να τους πει κανείς τίποτα, αφού μάλιστα υπήρχε και η πατροπαράδοτη φιλία με την Αθήνα; Η απάντηση είναι απλή. Όπως και οι 300 Σπαρτιάτες, έτσι και οι 700 Θεσπιείς του Δημοφίλου ριψοκινδύνευσαν τη σωματική τους ακεραιότητα υπέρ πίστεως, πατρίδος, οικογενείας και ελευθερίας, αφού υπέταξαν την προσωπική τους θέληση στη θέληση των ηγετών τους. Οι άνδρες αυτοί προτίμησαν ν αγωνιστούν και να πεθάνουν παρά να υποχωρήσουν και να σωθούν. Έτσι, αφενός απέφυγαν τη δυσφημία και αφετέρου κράτησαν τον αγώνα με την ζωή τους. Τέλος, σε μία βραχύτατη κρίσιμη στιγμή, κατά την οποία μεγάλωνε η προσδοκία της ένδοξης νίκης και όχι ο φόβος της ήττας, πέθαναν Το τελικό λοιπόν συμπέρασμα είναι ότι οι 700 Θεσπιείς του Δημοφίλου προσπάθησαν, όσο τους ήταν δυνατόν, να τηρήσουν τον όρκο τους, όπως όλοι οι σωστοί Έλληνες της εποχής: Ου καταισχυνω όπλα τά ιερά, ουδ εγκαταλείψω τον παραστάτην ότω αν στοιχήσω αμυνω δε και υπέρ ιερων και οσίων και μόνος και μετά πολλων την πατρίδα δε ουκ ελάσσω παραδώσω, πλείω δε και αρείω όσης αν παραδέξωμαι. Και ευηκοήσω των αεί κρινόντων, Και τοις θεσμοις τοις ιδρυμένοις πείσομαι Και ούστινας αν άλλους το πληθος ιδρύσηται ομοφρόνως και αν τις αναιρη τους θεσμούς ή μη πείθηται ουκ επιτρέψω, αμυνω δε και μόνος και μετά πολλων. Και ιερά τά πάτρια τιμήσω. Ίστορες θεοί τούτων Άγλαυρος, Ενυάλιος, Ζεύς, Αυξώ, Θαλλώ, Ηγεμόνη. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Αποτελούν λοιπόν και αυτοί ένα από τα αιώνια πρότυπα, που θα μπορούσαμε να έχουμε. Προβληματισμό, τέλος, μας δημιουργούν και οι σκέψεις του Αλεξανδρινού Κ. Καβάφη: Τιμή σ εκείνους όπου στη ζωή των ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες. Ποτέ από το χρέος μη κινούντες Και περισσότερη τιμή τους πρέπει όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν) πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος και οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε Σωκράτης Κρακράς, καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής και Λατινικής Φιλολογίας ΘEΣΠIEΣ Άλλοτε και τώρα TEYXOΣ 71 7

8 Τεκμηριωμένο υπόμνημα της Λαϊκής Επιτροπής του Μαυροματίου για την ίδρυση Λαϊκού Σχολείου στο Ερημόκαστρο Σ το αρχείο Τρέντζιου, υπήρχε η πρωτότυπη επιστολή της Λαϊκής Επιτροπής Μαυροματίου, με τις υπογραφές των προς το αρμόδιο υπουργείο Παιδείας με την οποία ζητούσε να ιδρυθεί Αστικό Σχολείο στο Ερημόκαστρο. Η επιστολή αυτή υπήρξε καθοριστική για την ίδρυση του σχολείου στο Ερημόκαστρο. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι το χωριό μας, την περίοδο αυτή, ήταν ακμαίο οικονομικά, με δραστήριους κατοίκους, πολιτικοποιημένους και σεβάσμιους και νοικοκυραίους. Η παρακμή στο χωριό ξεκίνησε στη δεκαετία του 1990 και από τότε ακολουθεί μια πορεία καθοδική. ΘEΣΠIEΣ Άλλοτε και τώρα TEYXOΣ 71 8

9 Πασχαλινό γλέντι στην ιδιαίτερη πατρίδα μας, τις αγαπημένες μας Θεσπιές, που δεκαετίες τώρα παραμένει ο προσωπικός εσωτερικός και εξωτερικός μας χώρος. Στον ι- στορικό αυτό τόπο όπου γεννήθηκα και ανδρώθηκα, στα μεταπολεμικά χρόνια της αθωότητας, δεμένος άμεσα με τη γλώσσα, την παράδοση, τα έθιμα και τον πολιτισμό με συνδέουν πάρα πολλά. Η φωτογραφία που δημοσιεύω από πασχαλινό γλέντι της δεκαετίας 1950 ανασύρει συναισθήματα νοσταλγίας, αναμνήσεων και θαυμασμού για τα γνήσια πασχαλιάτικα Ρημοκαστραίικα γλέντια. Πιστεύοντας ότι όποιος αγαπάει την ιδιαίτερη πατρίδα του αγαπάει επίσης και τις πατρίδες ό- σων μεταναστών ζουν και εργάζονται ειρηνικά στο χωριό μας, διότι όλοι γνωρίζουμε ότι οι πατρίδες υπάρχουν από την περίοδο που ο άνθρωπος άρχισε να ζει σε μικρές κοινωνίες ενώ τα έθνη εφευρέθηκαν στο ξεκίνημα του 19ου αιώνα απλά και μόνο να εξυπηρετήσουν τα σχέδια της αναδυόμενης τότε αστικής τάξης που το 18ο αιώνα εμφανίσθηκε, αλλά και του καπιταλιστικού συστήματος που επίσης τότε, άρχισε να κυριαρχεί, όχι στα όρια αυτοκρατοριών αλλά εθνών, δηλώνω ένθερμος πατριώτης. Ασφαλώς, σε αυτήν την δύσκολη περίοδο της κρίσης και των προβλημάτων που μας δημιουργεί αυτή η επικίνδυνη καμπή της οικονομίας, ας σκεφθούμε όλοι μας πατριωτικά και ας μην αφήσουμε την πατρίδα μας στο έλεος Εθνικιστών που μας οδηγούν σε επικίνδυνες και ατελείωτες κατηφόρες. Δ. Μ. ΘEΣΠIEΣ Άλλοτε και τώρα TEYXOΣ 71 9

10 ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΘΕΣΠΙΩΝ Για την σπουδαιότητα και τον εκπαιδευτικό χαρακτήρα της Αρχαιολογικής Συλλογής Θεσπιών, η υπεύθυνη Μουσειολόγος (ΜΑ) κ. Πόπη Γεωργοπούλου, αναφέρει τα εξής: Ηέκθεση της Αρχαιολογικής Συλλογής Θεσπιών, α- ποτελεί το επιστέγασμα μιας μακράς διεπιστημονικής πορείας που ξεκίνησε με αφορμή το δημόσιο έργο δρόμου Θίσβης- Θεσπιών-Θήβας. Στόχος της έκθεσης είναι να φωτίσει πτυχές των αρχαίων Θεσπιών, όπως αυτές μας αποκαλύπτονται από τα ευρήματα της σωστικής ανασκαφής στην περιοχή κοντά στον ποταμό Καναβάρη, αλλά και να προβάλει παράλληλα τη διεπιστημονική πορεία που ακολουθείται, από την προετοιμασία μιας ανασκαφής, μέχρι την έκθεση και ερμηνεία των ευρημάτων. Χάρη στη γεωμορφολογία της, η Βοιωτία υπήρξε πεδίο καλλιτεχνικής έμπνευσης, ιερός τόπος λατρείας θεοτήτων, αλλά και πεδίο μαχών για την υπεράσπιση των περιοχών της ή την επικράτηση σε αυτές. Τόσο τα ανασκαφικά δεδομένα, όσο και η βιβλιογραφική έρευνα μας α- ποκαλύπτουν την πλούσια σε μύθους αλλά και γεγονότα ιστορία των Θεσπιών. Έτσι, στην πρώτη αίθουσα παρουσιάζονται οι μύθοι, οι μάχες, οι λατρείες, το τοπικό εργαστήριο γλυπτικής, η παρουσία των Μουσών, και τα ταφικά έθιμα που μαρτυρούν πάντα τις αντιλήψεις και τις α- γωνίες των ανθρώπων. Η δεύτερη αίθουσα προσανατολισμένη στις ανάγκες των σχολικών ομάδων κοινού, έχει διαμορφωθεί έτσι ώ- στε να αξιοποιείται από εκπαιδευτικούς, αλλά και γονείς. Μέσω εποπτικού υλικού και ειδικά σχεδιασμένων εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, προβάλλονται όλα τα στάδια της ανασκαφής, διευκρινίζεται η σχετική ορολογία, αναφέρονται οι εμπλεκόμενες επιστημονικές ειδικότητες και δίνονται ερεθίσματα για την κατανόηση και εμπέδωση των πληροφοριών που παρέχονται στην έκθεση. Απευθυνόμενη, όχι μόνο στους Θεσπιείς, αλλά και σε όλους του Βοιωτούς, καθώς και σε επισκέπτες από όλη τη Ελλάδα και το εξωτερικό, η έκθεση φιλοδοξεί να αποτελεί ένα ευχάριστο μορφωσιογόνο περιβάλλον. Η εμπλοκή και ουσιαστική βοήθεια της τοπικής κοινωνίας, κατά τη διάρκεια της δημιουργίας της έκθεσης, επιβεβαιώνει ήδη τον κοινωνικό ρόλο που οφείλει πρωτίστως να διαδραματίζει κάθε πολιτιστικός φορέας. ΣΩΤΗΡΗΣ ΜΑΜΑΛΗΣ: Μια σημαντική απώλεια για τις Θεσπιές Έφυγε από τη ζωή, απρόσμενα και πρόωρα ο πρώην Πρόεδρος του Συλλόγου Θεσπιών «Ο ΘΕΣΠΙΣ» Σωτήρης Μάμαλης. Η απώλειά του συγκίνησε όλους τους κατοίκους των Θεσπιών. Ευχόμαστε να είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει και παραθέτουμε την ομιλία του στα αποκαλυπτήρια του Μνημείου των 700 Θεσπιέων στις Στις 5 Απριλίου 1997 ημέρα Σάββατο και ώρα 12 το μεσημέρι έγιναν τα αποκαλυπτήρια του μνημείου που ο Σύλλογος των εν Αθήναις Θεσπιέων έστησε στις Θερμοπύλες, δίπλα στο μνημείο του Λεωνίδα. Ο Πρόεδρος αναφέρει σχετικά: Οι νεότεροι Θεσπιείς θέλουμε να ευχαριστήσουμε τους πρωτεργάτες του συλλόγου μας, κ. Χαράλαμπο Αραχωβίτη, τον κ. Αντώνη Δημητρίου πρώτο Πρόεδρο του Συλλόγου, τον κ. Χαράλαμπον Ιων. Μελισσάρη Δήμαρχο Θεσπιέων και τον κ. Χαράλαμπον Γ. Μελισσάρη τέως προέδρους του Συλλόγου μας, τους αρχιτέκτονες κ. Λιάνα Μπόμπου - Αραχωβίτου και κύριο Γεώργιο Αραχωβίτη για τη σπουδαία εργασία τους. Το γλυπτό είναι έργο του Γλύπτη καθηγητή κ. Δ. Καλλιγερόπουλου, μηχανολόγου ηλεκτρολόγου (ΕΜΠ). Το μνημείο από ειδικό κράμα χυτοσιδήρου, εχύθη στο χυτήριο του Δ. Γαβαλά, Εργαστήριο απέναντι από το Ολυμπιακό Στάδιο. Το έργο συμβολίζει: Με την ακέφαλη ανδρική μορφή: την ανώνυμη δημοκρατική προσφορά των επτακοσίων Θεσπιέων προς την πατρίδα. Με τα προτεταμένα στήθη: τον αγώνα, την ανδρεία, τη δύναμη, τη γενναιότητα και το θάρρος. Με το ανασηκωμένο φτερό: τη νίκη, τη δόξα, την ψυχή, το πνεύμα και την ελευθερία. Με το τσακισμένο φτερό: την εκούσια θυσία και τον θάνατο. Με το γυμνό κορμί: τον έρωτα, πρώτο θεό των Αρχαίων Θεσπιέων όσο της δημιουργίας, της ομορφιάς και της ζωής. ΘEΣΠIEΣ Άλλοτε και τώρα TEYXOΣ 71 10

11 1Ιουλίου 365, το πρωινό αυτό βρίσκει την πόλη των Θεσπιών να ακολουθεί μια ακόμη συνηθισμένη καθημερινότητα με τους κατοίκους να είναι μοιρασμένοι στις αγροτικές και ποιμενικές εργασίες και στις οικογενειακές υποχρεώσεις. Οι δρόμοι που οδηγούν στην αγορά όπου βρίσκεται η Δημόσια Κρήνη και η υπόγεια δεξαμενή, είναι κατάμεστη από κόσμο. Αγρότες ποτίζουν τα ζώα τους ενώ αρκετές γυναίκες ετοιμάζονται για πλύσιμο των ρούχων. Ο Ναός της Αφροδίτης δεσπόζει πάνω από το Διοικητήριο και μια ιέρεια στο Πρόπυλο ασχολείται με την καθαριότητα. Ένα ιδιωτικό σχολείο ενός Επικούρειου Δασκάλου είναι κατάμεστο από μικρά παιδιά τα οποία ακόμα δεν έχουν αρχίσει το μάθημα. Παραδόσεις και θρησκευτικά δρώμενα αιώνων, εξακολουθούν να συγκινούν τους Θεσπιείς οι οποίοι διατηρούν τις ελληνικές τους μνήμες. Συναντάς το πρωινό αυτής της ημέρας, αρκετούς επισκέπτες στις Θεσπιές, κυρίως νέα ζευγάρια που ετοιμάζονται σύμφωνα με τα ήθη της εποχής να επισκεφθούν το ναό του Έρωτα, στους λόφους πάνω από την πόλη και φυσικά την Κοιλάδα των Μουσών. Εξακολουθούν να πραγματοποιούνται οι τελετές των Μουσών και των Ερωτιδίων, παρ όλο που αρκετοί είναι αυτοί που μιλούν με πάθος πλέον για τη νέα θρησκεία και τον θεάνθρωπο Ιησού Χριστό, που σταυρώθηκε στην Παλαιστίνη για την σωτηρία του κόσμου. H νέα θρησκεία φέρει το όνομά του και ένας Ναός α- φιερωμένος στην μητέρα του, την Παναγία, λειτουργεί συντεταγμένα στην πόλη, με πιστούς και ιερείς. Αυτήν την καθημερινότητα μιας πόλης, που πιστεύει στην ε- λευθερία και κουβαλά πάνω της ένα τεράστιο παρελθόν και η εμπειρία την βοηθά να προσαρμόζεται σε κάθε νέα εποχή, όπως αυτήν της νέας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας που εγκαταστάθηκε στο Παλαιό Βυζάντιο, το πρωινό αυτό την καταστρέφει ένας τρομερός σεισμός που σάρωσε σχεδόν τα πάντα. Η πόλη των Θεσπιών σε διάστημα 50 δευτερολέπτων, μετατρέπεται σε ένα σωρό ερειπίων με εκατοντάδες νεκρούς. Ο πανικός, οι κραυγές απόγνωσης και απελπισίας δεν περιγράφονται. Εγκλωβισμένοι σε γκρεμισμένα κτίρια, νεκροί παντού, παιδιά κλαίνε, τα τείχη ραγίζουν και η ακρόπολη πάνω στο λόφο, ετοιμόρροπη. Οι μέρες, οι μήνες, τα χρόνια που ακολουθούν δεν αρκούν για να επουλώσουν τις πληγές και η πόλη ακολουθεί μια φθίνουσα πορεία. Τίποτα πλέον δεν θα είναι ίδιο, οι άρχοντες την εγκαταλείπουν για την Θήβα, την Βυζαντινή καθημερινότητα στις Θεσπιές Αθήνα ακόμη και για την Κωνσταντινούπολη. Αρκετοί έ- μποροι γαιοκτήμονες, εγκαταλείπουν και αυτοί την πόλη και ε- γκαθίστανται σε καστρόσπιτα που κτίζουν στους λόφους πέριξ των Θεσπιών. Κι ενώ προσπαθούν να επουλώσουν τις πληγές απ τον καταστροφικό σεισμό, έχουν ν αντιμετωπίσουν και τον πνευματικό σεισμό που δημιουργούν οι παρεμβάσεις του θρησκόληπτου και ισπανικής καταγωγής, Θεοδόσιου Α. που αναλαμβάνει το 379 το θρόνο της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Ο αγριάνθρωπος αυτός αυτοκράτορας, καταργεί με νόμο την ισότητα που ίσχυε έως τότε ανάμεσα στην παλαιά Εθνική θρησκεία και στην Χριστιανική. Απαγορεύεται αυστηρά κάθε εκδήλωση ειδωλολατρική όπως αποκάλεσε την παλαιά θρησκεία και έκλεισε τους λίγους ναούς που είχαν διασωθεί από τον σεισμό. Κάθε παράβαση ή καταγγελία για πίστη στην παλαιά θρησκεία, διώκεται και πάρα πολλοί Εθνικοί Θεσπιείς, ο- δηγούνται στα κάτεργα. Αρκετοί Θεσπιείς, Εθνικοί τρομοκρατημένοι, αλλάζουν την πίστη τους και ασπάζονται τον Χριστιανισμό. Πάνω στους παλαιούς ναούς που γκρεμίζονται, κτίζονται χριστιανικοί, βασιλικού κυρίως τύπου. Στα βάσανά τους αυτά, λίγα χρόνια αργότερα, το 395 προστίθενται και οι Γότθοι του Αλάριχου, οι οποίοι κυριολεκτικά, λαηλατούν την πόλη και όλους τους οικισμούς, καταστρέφοντας στο διάβα τους τα πάντα. Οι χρονικογράφοι της περιόδου αυτής, περιγράφουν την πτώση όλων των μεγάλων πόλεων σε Αττικοβοιωτία και την παρακμή που ακολουθεί. Η δόξα και η ακμή των Θεσπιών των αρχαϊκών, κλασικών, μακεδονικών και Ρωμαϊκών χρόνων, αποτελεί πλέον παρελθόν. Ο Χριστιανισμός εδραιώνεται, δημιουργείται αυτόνομη Επισκοπή Θεσπιών και καθιερώνονται οι χριστιανικές πλέον, εορταστικές εκδηλώσεις. Τα χρόνια περνούν και το παλαιό αποτελεί ανάμνηση, οι κάτοικοι πλέον μέσα στα όρια του θέματος της Ελλάδος, προσαρμόζονται και δημιουργούνται πολλές μικρές κοινότητες αλλά και καστρόσπιστα αρχόντων φεουδαρχών σ ολόκληρη την περιοχή της δυτικής Επαρχίας Θηβών. Η πόλη των Θεσπιών είναι ένα χωριό και τα ερείπια από τους αρχαίους ναούς, τα λιγοστά νεκροταφεία με τους διάκοσμους και τα ημικρεμισμένα τείχη, υπενθυμίζουν ότι εκεί κάποτε, ήκμασαν οι αρχαίες Θεσπιές. Αγγελής Σ. ΘEΣΠIEΣ Άλλοτε και τώρα TEYXOΣ 71 11

12 Για πρώτη φορά στην ιστορία, δεν πραγματοποιήθηκε πανηγυρική Λειτουργία για τον Άγιο Χαράλαμπο Στους πολλούς αιώνες που λειτουργούσε το μοναστήρι του Αγίου Χαραλάμπους, αλλά και σ όλα αυτά τα χρόνια που λειτουργεί ως ναός του νεκροταφείου Θεσπιών, δεν υπήρξε χρονιά όπου δεν λειτουργήθηκε ο Άγιος Προστάτης, την ημέρα της πανηγύρεώς του. Φαίνεται ότι ήταν γραφτό να το δούμε και αυτό την περίοδο αυτή, δυστυχώς, όχι μόνο της οικονομικής κρίσης αλλά της κατάπτωσης κάθε αξίας απ το νεοέλληνα και φυσικά τους Θεσπιείς. Φέτος, δεν άνοιξε καν η εκκλησία την ημέρα της Πανηγύρεως. Η απόφαση ελήφθη την παραμονή, υποθέτω λόγω της χαμηλής προσέλευσης των προσκυνητών εξαιτίας της μεγάλης χιονόπτωσης. Μια κακοκαιρία, πριν 120 χρόνια στις Θεσπιές, το 1895 δεν στάθηκε εμπόδιο για την πανηγυρική λειτουργία του Αγίου Χαραλάμπους, στις 10 Φεβρουαρίου, όπως το διέσωσε γραπτά, λόγιος των Θεσπιών την περίοδο αυτή. Όμως, όπως θα παρατηρήσετε, δεν υπάρχει καμμία μα καμμία σχέση ανάμεσα στους παλιούς και στους σημερινούς. Τετάρτη απόγευμα, 9 Φεβρουαρίου σωτηρίου έτους Παραμονή πανηγύρεως του θαυματουργού μας Αγίου Χαραλάμπους. Στο ναό, έχει ήδη ξεκινήσει ο Πανηγυρικός Εσπερινός στην μνήμη του Αγίου. Βαρύς εφέτος ο χειμών, ο ουρανός κλειστός, κρύο πολύ, έτοιμος δια χιόνας. Εγώ, φορώντας την πατατούκα μου, μαζί με συγχωριανούς, έχομεν ανάψει την παραδοσιακήν φωτιάν και έχοντας αποθηκεύσει ξύλα αρκετά, ετοιμαζόμαστε να ξενυχτήσουμε τον Άγιο, σύμφωνα με πατροπαράδοτο έθιμο, που χάνεται εις βάθος αιώνων. - Τέτοια βαρυχειμωνιά έχει χρόνια να κάμει, μας λέει ο Γιώργαντας, επίτροπος χρόνια στο ναό. Ένας καλόγερος που υ- πήρχε στο παλαιό αυτό μοναστήρι, αρρώστησε και τον μετέφεραν εις την χώραν. Η λειτουργία του Εσπερινού ετελείωσε και μετά το Δι ευχών του ιερέα, οι προσκυνηταί αναχώρησαν δια τας οικίας των στο χωριό. Εμείς παραμείναμε και πήραμε την ευλογία του ιερέα Παπαχαράλαμπου, που μας προέτρεψε να προσέχουμε να μην παγώσουμε. Εισερχόμενοι μέσα στο ναό αλλά και αφηγούμενοι διαφόρους ιστορίας πέριξ της φλογός, καταφέραμεν και παραμείναμε ξύπνιοι ολόκληρη την νύχτα αυτή όπου άνοιξαν οι ουρανοί 10 Φεβρουαρίου Εκατοντάδες προσκυνητές επισκέπτονται τον Ιερό Ναό του Αγίου Χαραλάμπους, για να προσευχηθούν και να ευλογηθούν. Χιόνια πολλά στον Άγιο Χαράλαμπο, στις 10 Φεβρουαρίου Τα δύο φιλαράκια, Θεόδωρος Κάπρος και Σπύρος Σελιανίτης, μετά την λειτουργία, απολαμβάνουν το χιόνι. και η χιών εσκέπασεν τα πάντα υπερβούσα το ένα μέτρον εις ύ- ψος. Πέμπτη πρωΐ, ήρχισεν να γλυκοχαράζει και έφεξεν το Ερημόκαστρο, όπου ήτο σκεπασμένον κυριολεκτικώς εκ της χιόνος. Εξηκολούθη να χιονίζει και ο άνεμος που φυσούσε ήτο πολύ παγερός. Όστις βλέπομεν τον ιερέα με τους Επιτρόπους έχοντας τα φτυάρια, να δημιουργούν διάδρομον εκτοπίσαντες τους μεγάλους όγκους χιόνος. Πίσω ηκολούθουν κάτοικοι του χωριού μας, όστις ήθελον να παρευρίσκονται εις την μεγάλην θείαν λειτουργίαν. Συγκινητικές οι στιγμές, όταν ο ιερέας και η συνοδεία του, εισέρχονται εις τον ναόν του εορτάζοντος Αγίου μας. Ανάβουν όλοι τους τα κηρία, προσκυνούντες την ιερά εικόνα και το λείψανο του Αγίου. Συγκίνηση με διακατέχει όταν αναφέρει με την σεντορία φωνή του Εισελεύσομαι Κύριε εις τον οίκον Σου. Ο ναός γέμισε από πιστούς απ όλα τα χωριά. Ο Παπα-Χαράλαμπος δεν ελυπήθη και έριψεν ά- φθονον λίβανον εις τους άνθρακες και ωσφράνθη Κύριος ο Θεός οσμήν ευωδίας. Εμείς δεν σταματήσαμε να ρίπτωμεν ξηρά κλαδία εις το πυρ. Όταν ετελείωσε η Θεία Λειτουργία και αποχώρησαν οι πανηγυριώτες δια τας οικίας των, αναχωρήσαμε και εμείς. Εφάγαμεν, ολόκληρος η πολυμελής οικογένειά μας, κρέας εκ τρυφερού εριφίου, συνοδευόμενου φυσικά, υπό οίνου. Την επαύριον Σάββατον, όστις εσταμάτησε η χιών και ηλαττώθη το ψύχος, μετέβημεν και πάλιν όλοι εις την εκκλησίαν του Αγίου Χαραλάμπους, όπως ευχαριστήσωμεν τον Άγιον. Ένα ελάχιστο αντίδωρο εκ μέρους μας για το κουράγιο που μας έδωσε ώστε να υ- περνικήσουμε τας καιρικάς δυσκολίας και να συνεχίσουμε να τιμούμε την μνήμην του. ΕΡΗΜΟΚΑΣΤΡΟΝ Α.Χ.Δ Φυσικά και υπάρχουν επιχειρήματα από τον ιερέα και τους επιτρόπους, κακοκαιρία γαρ... Όμως, κακοκαιρίες υπήρχαν και παλαιότερα και πολύ χειρότερες και χωρίς να υπάρχουν εκχιονιστικά μηχανήματα. Υπήρχε όμως πίστη, υπευθυνότητα, αξίες οι οποίες νικούσαν την κακοκαιρία και με τα γυμνά χέρια άνοιγαν διάδρομο στο χιόνι για να τιμήσουν την μνήμη του Αγίου Χαραλάμπους. ΘEΣΠIEΣ Άλλοτε και τώρα TEYXOΣ 71 12

13 Ο κυρ-αντώνης βιάζεται να απομονωθεί Οσυγχωριανός μας ποιητής και συνεργάτης του περιοδικού μας Αντώνης Δημητρίου, δεν σταμάτησε ε- δώ και δεκαετίες να δημιουργεί παραγωγικό πνευματικό έργο. Δραστήριος και ενεργητικός, μοιράζει τη ζωή του μεταξύ της οικίας του στα Μελίσσια, της δευτερεύουσας αρχοντικής κατοικίας τους στις Θεσπιές και των εξοχικών του στην παραλία της Αλυκής. Ο ίδιος πιστεύει α- κράδαντα ότι η ποίηση στην εποχή μας, χρειάζεται να προκαλεί αντιδράσεις στον αναγνώστη, να είναι ενοχλητική στην εκάστοτε εξουσία, αλλά και σ όλους αυτούς τους παράγοντες που οδήγησαν τον Ελληνισμό στη σύγχρονη τραγωδία του. Ο κυρ-αντώνης, όπως και ο συνονόματός του στο ο- μώνυμο τραγούδι του Μάνου Χατζηδάκη αρνείται να βουλιάξει στον θρήνο που κυριαρχεί στην Ελληνική κοινωνία και αντιστέκεται γράφοντας στίχους. Ταπεινός, αλλά όχι καταφρονεμένος, μας ζήτησε με την ευγένεια που τον διακατέχει, να μην δημοσιεύουμε εγκωμιαστικά κείμενα που γράφουν οι θαυμαστές του για αυτόν. Σεβόμαστε την επιθυμία του κορυφαίου μας ποιητή. Του αφιερώνουμε στίχους απ τον «Κυρ-Αντώνη» του Μάνου Χατζηδάκη: Ο άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό... Γκαίτε Ο κυρ Αντώνης πάει καιρός που ζούσε στην αυλή με ένα κανάτι κι ένα κρεβάτι και με κρασί πολύ. Είχε δυο μάτια γαλανά κι αχτένιστα μαλλιά κι ένα λουλούδι πάντα φορούσε στα ρούχα τα παλιά. *** Αχ κυρ Αντώνη πώς σ αγαπάμε και μαζί σου τ άστρα μετράμε, τις φωτιές για σένα πηδάμε ώσπου να `ρθει βροχή και το θυμό σου πάντα ξεχνάμε, σαν πουλιά μαζί τριγυρνάμε σαν παιδιά με σένα γελάμε σαν κάνεις προσευχή. Όταν λέμε εθελοντική εργασία των μαθητών του αστικού σχολείου, εννοούμε φτιάρια και κόσμο για επιδιόρθωση της «Δημοσιάς» που οδηγούσε σε Νιχώρι-Παλαιοπαναγιά. Ευχαριστούμε τον κυρ-αντώνη για την παραχώρηση της φωτογραφίας. ΘEΣΠIEΣ Άλλοτε και τώρα TEYXOΣ 71 13

14 Λαθραίες ματιές... στις εναπομείνασες πέτρινες κατοικίες του Πάνω Μαχαλά Απ τα ελάχιστα κυριακάτικα πρωϊνά που βρίσκομαι στο χωριό, μ αρέσει να διασχίζω, δυστυχώς με το αυτοκίνητο, τους δρόμους του Πάνω Μαχαλά, όπου θυμάμαι ακόμα προσωπικές αναφορές ως πιτσιρικάς της γειτονιάς. Με μια διάθεση εξερεύνησης και με το φευγαλέο βλέμμα, μέσα από το παράθυρο, επεξεργάζομαι όσες παλαιές κατοικίες επέζησαν και αποτελούν σήμερα, λαϊκά αρχιτεκτονικά στολίδια. Η θέασή τους και η ανάγνωση της ιστορίας ενός οικισμού που ξεκίνησε να οικοδομείται το 1890 με το αδηφάγο βλέμμα του περιπλανώμενου συλλέκτη εντυπώσεων, προκαλεί πάνω μου την ρηγμάτωση αυτή που δημιουργεί συγκίνηση και διάθεση επεξεργασίας. Οι κατοικίες του Πάνω Μαχαλά, ξεχώριζαν σ ολόκληρη την Βοιωτία και τα μικρά αυτά θαύματα, δουλεμένα από λαϊκούς μαστόρους, παρουσιάζουμε ως ελάχιστο αντίδωρο στην εφημερίδα μας. Κατοικίες που ξεχωρίζουν στον Πάνω Μαχαλά, είναι οι εξής: Κατοικία Ιωάννη και Αλέκου Κούνου, στην περιοχή Λιακαίων, κτισμένη αμέσως μετά τους καταστροφικούς σεισμούς του 1914 από λαϊκούς ντόπιους μαστόρους. Η είσοδός της είναι ένα πραγματικό λαϊκό κομψοτέχνημα. Οικία Φάνη Στάθη. Χτισμένη και αυτή την ίδια περίοδο, αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα ωραίου μονώροφου κτιρίου. Δίπατη αποθήκη Κάπρου. Βρίσκεται δίπλα στην κατοικία του Γιώργου Κάπρου, στη νότια πλευρά και ξεχωρίζει παρά τη φθορά του χρόνου για την λαϊκή αρχιτεκτονική της. Κατοικία Λεωνίδα Λάμπρου. Κτίστηκε το 1942 από τους λαϊκούς μαστόρους, αδελφούς Στάθη. Κατοικία Γεωργίου Πανούση Κάπρου (Τρίδυμα). Δίπατη πέτρινη κατοικία που κατασκεύασε στη δεκαετία του 1910, ο προύχοντας του χωριού Παντελέας Μικρός. Εκεί διέμενε ο γιος του γιατρός Γεωργαντάς Μικρός. Την οικία ο Πανούσης Κάπρος επισκεύασε με τη χρήση σκυροδέματος και σήμερα τη χρησιμοποιούν οι γιοι του. Κατοικία Αθανάσιου Κάπρου. Δίπατο πέτρινο κτίριο που κατασκευάσθηκε στη δεκαετία του 1940, συνδιάζοντας πέτρα και σκυρόδεμα. Ο ιδιοκτήτης Αθανάσιος Κάπρος, την συντηρεί ως μνημείο της νεώτερης ι- στορίας του χωριού μας και αξίζει ένα εύγε και ένα ευχαριστώ. Μικρά αρχιτεκτονικά διαμάντια που κατασκευάσθηκαν από λαϊκούς μαστόρους, προϊόντα μόχθου και κόπου των ιδιοκτητών, λειτούργησαν ως υποδοχείς των ο- νείρων τους για οικογενειακή ευτυχία και κάλυψη των αναγκών τους και όχι για κάλυψη της ματαιοδοξίας, ό- πως ήσαν οι κατοικίες των αστών. Παρά το γεγονός ότι κατοικώ στον Κάτω Μαχαλά, σε νεόκτιστη οικοδομή κοντά στον Άγιο Χαράλαμπο, μ αρέσει η κουλτούρα που αποπνέει το ανθίβολο. Στην περίπτωσή μας, είναι το αποτύπωμα του εικαστικά αξιόλογου πρωτότυπου που είναι τα πέτρινα κτίρια που διασώθηκαν και στα οποία γεννήθηκαν, μεγάλωσαν, έζησαν και πέθαναν αγαπημένα μας πρόσωπα του συγγενικού και φιλικού περιβάλλοντός μας. Αγγελής Σ. Σημ.: Στη σελίδα 16 περισσότερα πέτρινα κτίρια των Θεσπιών ΘEΣΠIEΣ Άλλοτε και τώρα TEYXOΣ 71 14

15 Το Δημοτικό Σχολείο Θεσπιών Το Δημοτικό Σχολείο Θεσπιών, που τα τελευταία χρόνια λειτούργησε ως Δημαρχείο, κτισμένο με πέτρα και με κόκκινα κεραμίδια, φτιάχτηκε στις αρχές του 20ου αιώνα. Διθέσιο με δύο μεγάλες αίθουσες με ξύλινα πατώματα και ενδιάμεσα των δύο αιθουσών, ένα μικρό δωμάτιο όπου ήταν το γραφείο των δασκάλων. Τα θρανία, τα παλιά αυτά ξύλινα κατασκευάσματα, ίσα-ίσα που έφταναν να βολεύονται τα παιδιά του χωριού που απ ό,τι θυμάμαι, στα χρόνια μας, 1962 και μετά, ήμαστε κάμποσοι. Κάτω από το πάτωμα των μεγάλων αιθουσών, υπήρχε ένα μεγάλο και όλο υγρασία κατασκότεινο υπόγειο όπου κατέβαινε κανείς με μια καταπακτή που ήταν στη γωνία. Αυτό το παλιοϋπόγειο ήταν το φόβητρο όλων μας και ιδιαίτερα των άτακτων και ζόρικων μαθητών ή αυτών που δεν διάβαζαν. Ο Κολυμπίρης πόσες φορές μας κατέβασε εκεί για σωφρονισμό; Για θέρμανση το χειμώνα, υπήρχε η ξύλινη στρογγυλή σόμπα από μαντέμι που έκαιγε τόσο, που και απ αυτή πολλές φορές είχαμε καεί. Και έκανε κάτι χειμώνες τότε, που στις μέρες μας, μόνο στη Βόρεια Ευρώπη τις βλέπουμε. Απ τα παράθυρα βλέπαμε τον κάμπο και φαινόταν καθαρά ο δρόμος της «Μπρίνιας» που κατέβαζε και απ εκεί στον κάμπο. Δεν θυμάμαι αν ήμουν πραγματικά ξύλο απελέκητο αλλά καταφέραμε και το τελειώσαμε το Δημοτικό. Όσο για το δάσκαλο, εκτός από τις επιστημονικές του γνώσεις τις οποίες απέκτησε στο Πανεπιστήμιο, είχε και τα βοηθητικά μέσα για το φοβέρισμα όλων μας. Η βέργα (ποιός την έχει ξεχάσει;), αυτό το τράβηγμα του αυτιού, η σφαλιάρα, το γονάτισμα στο πάτωμα ή έξω στο χαλίκι και φυσικά ο εγκλεισμός στο υπόγειο. Ξεχνιούνται όλα αυτά; Βέβαια, από την τάξη μας βγήκαν και πέντε-έξη επιστήμονες που τους καμαρώνουμε σήμερα. Στη δεκαετία του 60, προστέθηκε και μια χαζή αίθουσα δίπλα, η οποία αλλοίωσε τη μορφή του κτιρίου, το οποίο και σοβατίστηκε. Στα χρόνια αυτά, προστέθηκαν ευτυχώς, πίσω στην αυλή και δύο άλλα τσιμεντένια κτίρια για τα περιβόητα συσσίτια που ευτυχώς η μαγειρική τέχνη της κυρίας Κούνου τα έκανε λίγο ανθρώπινα. Υπάρχουν για τον καθένα από εμάς, δεκάδες ιστορίες να διηγηθεί απ το πέρασμά του στο Δημοτικό σχολείο Θεσπιών. Όσον αφορά τα φωτογραφικά τεκμήρια, εκατοντάδες διασώζονται, όμως θα πρέπει στους στόχους των διοικούντων να είναι πάντοτε η αποκατάσταση του Δημοτικού στην αρχική μορφή, με το γκρέμισμα όλων των επιπλέον κτισμάτων, ώστε αυτό να καταστεί ένας χώρος πολιτισμού. Κ άθε οικογένεια εδώ στις Θεσπιές, έχει φυλαγμένα μέσα στα συρτάρια, διάφορα τεκμήρια μνήμης των προγόνων τους. Συμβόλαια, έγγραφα και φωτογραφίες, αποκτούν μεταθανάτια ζωή όταν δουν το φως της δημοσιότητας σε δημόσιες πράξεις ή σε καταχώρηση στις εφημερίδες και σε βιβλία. Φωτογραφικά τεκμήρια από γιορτές, γάμους, βαπτίσια και παντός είδους εκδηλώσεις από την καθημερινότητά τους, διασώζονται από τους συγχωριανούς μας, τιμώντας τους και διαφυλάσσοντας τη μνήμη τους από το εφήμερο πέρασμά τους στη ζωή, φυσικά πριν έρθουμε εμείς. Στην εποχή μας, η ανάγκη επιστροφής σε ό,τι όμορφο διασώζεται από το παρελθόν, προκαλεί αισθήματα συγκίνησης και λειτουργεί ως πυξίδα για να συνεχίσουμε και μεις με ασφάλεια, μια δημιουργική πορεία. Ποιος δεν θυμάται την μεταλλική πόρτα της εισόδου στο Δημοτικό σχολείο. Οι δάσκαλοι γνωστοί για την πολύχρονη παρουσία τους αλλά και για την εκπαιδευτική τους δεινότητα. Ο κ. Χαμπίμπης και η κυρία Αριστέα στις δύο ά- κρες και τα παιδιά στη μέση, τα οποία σήμερα διανύουν την 8η δεκαετία της ζωής των. Το παλιό Δημοτικό έχει μνήμη, το νέο σήμερα, στο κτίριο του δρόμου της Αγίας Τριάδος, αναζητά. Όσο το παλιό απομακρύνεται, τόσο το νέο θα πρέπει να αποθησαυρίζει το πλήθος από τις εμπειρίες και την παράδοση ώστε να γίνει συνείδηση για πρόοδο και δημιουργικότητα. ΘEΣΠIEΣ Άλλοτε και τώρα TEYXOΣ 71 15

16 Φωτογραφικό οδοιπορικό Πέτρινα κτίσματα που διασώθηκαν στις Θεσπιές ΘEΣΠIEΣ Άλλοτε και τώρα TEYXOΣ 71 16