Άρθρα σε βιβλία, περιοδικά και άλλες επιστημονικές εκδόσεις με

Transcript

1 Άρθρα σε βιβλία, περιοδικά και άλλες επιστημονικές εκδόσεις με κριτές ( ) 1. Βιτσιλάκη, Χ. (2007). «Ο λόγος για την κατά φύλα διαίρεση των επαγγελμάτων» Στο Βιτσιλάκη, Χ., Φώκιαλη, Π., Φύλο και Απασχόληση. Αθήνα: Ατραπός. 2. Βιτσιλάκη, Χ. (2007). «Κοινωνιολογικές και Πολιτισμικές Θεωρήσεις του Φύλου» Στο Βιτσιλάκη, Χ., Γκασούκα, Μ., Παπαδόπουλος, Ι., Φύλο και Πολιτισμός. Αθήνα: Ατραπός. 3. Βιτσιλάκη Χ., Γουβιάς Δ. (2007). «Η έλλειψη επαγγελματικού προσανατολισμού στο γυμνάσιο και κυρίαρχα στερεότυπα Η περίπτωση των Δωδεκανήσων». Στο Μ. Γκασούκα (επιμ.), Οι Νέοι Κατά των Διακρίσεων. Λευκωσία: Παρατηρητήριο Ισότητας Κύπρου. 4. Vryonides, M. and Vitsilakis, C. (2007). Working mothers in higher education in Greece: a qualitative investigation. Υπό δημοσίευση στο Journal of Educational Policy. 5. Βρυωνίδης, Μ. και Βιτσιλάκη, Χ. (2007). Κοινωνικοποιητικές πρακτικές γονέων και διαμόρφωση κοινωνικών συμπεριφορών σε παιδιά προσχολικής ηλικίας. Ο ρόλος της κοινωνικής τάξης προέλευσης και του φύλου. Στο Σακελλαρίου, Μ. (επιμ.) Κοινωνική Μάθηση στην Προσχολική Hλικία. Αθήνα: Gutenberg 6. Gouvias, D., Intzidis, E., Karantzola, E., Vitsilakis-Soroniatis, C. (2007). «The Life-long Learning Rhetoric in Adult Education Policies in Europe A Case Study». Στο New Directions in Sociology of Education in/for the 21st century. Πρακτικά Συνεδρίου της Διεθνούς Κοινωνιολογικής Εταιρείας (ISA), Επιτροπή της Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης, Λευκωσία, 25-27/05/ Χατζηδήμου, Κ., Βιτσιλάκη, Χ. (2007). «Το λεξικό και η χρήση του στη διδακτική πράξη: απόψεις εκπαιδευτικών από τα πειραματικά σχολεία των πανεπιστημίων.» Στο Χατζηδήμου, Δ., Μπίκος, Κ., Στραβάκου, Π., Χατζηδήμου, Κ. 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ελληνική Παιδαγωγική και Εκπαιδευτική Έρευνα. Πρακτικά, Τόμος Α Νοεμβρίου Θεσσαλονίκη: Εκδοτικός Οίκος Αδελφών Κυριακίδη.

2 1. Βιτσιλάκη, Χ. (2007). «Ο λόγος για την κατά φύλα διαίρεση των επαγγελμάτων.» Στο Βιτσιλάκη, Χ., Φώκιαλη, Π., Φύλο και Απασχόληση. Αθήνα: Ατραπός. Στόχος του παρόντος άρθρου είναι η παρουσίαση ερμηνειών σχετικά τις αιτίες της έμφυλης διαίρεσης της αγοράς εργασίας και των επαγγελμάτων, αρκετές εκ των οποίων δεν είναι ιδιαίτερα γνωστές στην ελληνική βιβλιογραφία. Σύμφωνα με τα προαναφερόμενα σε όλον σχεδόν τον κόσμο με τον ένα ή τον άλλον τρόπο υφίσταται αυτού του είδους η διαίρεση καθώς και πλέγματα έμφυλων προκαταλήψεων που περιβάλλουν τις θέσεις των φύλων και στην εργασία. Διαπιστώνεται ότι οι νεοκλασικές θεωρίες του ανθρώπινου κεφαλαίου επισημαίνουν πώς οι γυναίκες είναι λιγότερο κατάλληλες από τους άνδρες για ορισμένα επαγγέλματα λόγω υπαρκτών διαφορών στην εκπαίδευση και την εργασιακή τους εμπειρία. Οι θεωρίες τμηματοποίησης της αγοράς εργασίας συμβάλλουν επίσης στην κατανόηση του φαινομένου με βάση τη βασική τους τεκμηρίωση ότι οι αγορές εργασίας είναι πράγματι τμηματοποιημένες και αυτή η κατάτμηση συμβάλλει στη μείωση των αμοιβών των εργαζομένων στα "θηλυκά" επαγγέλματα μέσω της "επιβάρυνσης" του εργασιακού κόστους. Εντούτοις, επιχειρηματολογούμε ότι είναι οι φεμινιστικές θεωρίες που ερμηνεύουν το φαινόμενο με βάση παράγοντες που δρουν μέσα και έξω από την αγορά εργασίας Δίνουν πειστικές εξηγήσεις για το πως συμβαίνει και τα σημαντικότερα επαγγέλματα στα οποία απασχολούνται οι γυναίκες ενισχύουν τα χαρακτηριστικά "θηλυκά" στερεότυπα όπως η φροντίδα, η υπακοή η προσφορά στην οικογένεια αποδεικνύουν πως η περίφημη έλλειψη επαγγελματικής εμπειρίας των γυναικών οφείλεται πριν από όλα στην ολοκληρωτική ανάληψη εκ μέρους τους των ενδοοικογενειακών υποχρεώσεων και φροντίδων. Οι ίδιες θέτουν εύλογα ερωτήματα: Με τον αυξανόμενο ανταγωνισμό παγκοσμίως, γίνεται όλο και περισσότερο σημαντικό για τις επιμέρους χώρες να κάνουν αποδοτική την χρήση των πόρων τους. Τι θα μπορούσε να είναι σημαντικότερη πηγή επάρκειας για την αγορά εργασίας από την ισότιμη

3 κατανομή ανδρών και γυναικών, χωρίς έμφυλες προκαταλήψεις και εμπόδια. Καταθέτουμε τη συμφωνία μας με τις απόψεις αυτές, καθώς εκτιμάται ότι καθώς απαιτείται έντονη ατομική και συλλογική δραστηριότητα που θα μειώσει τον επαγγελματικό διαχωρισμό μεταξύ των ανδρών και των γυναικών, με οφέλη όχι μόνο για το σύνολο του παρόντος εργατικού δυναμικού και της οικονομίας, αλλά και για το μέλλον της ίδιας της εργασίας και του κοινωνικού της περιεχομένου.

4 2. Βιτσιλάκη, Χ. (2007). «Κοινωνιολογικές και Πολιτισμικές Θεωρήσεις του Φύλου.» Στο Βιτσιλάκη, Χ., Γκασούκα, Μ., Παπαδόπουλος, Ι., Φύλο και Πολιτισμός. Αθήνα: Ατραπός. Στο κείμενο αυτό διερευνάται η πορεία των σχέσεων της φεμινιστικής σκέψης με την κουλτούρα και το ευρύτερο πολιτισμικό πλαίσιο, τα σύμβολα και τις σημασίες τους, αλλά και την έμφυλη πολιτισμική κατασκευή των εννοιών «γυναίκα» και «άνδρας», καθώς και τομέων όπως η σεξουαλικότητα, η εικόνα του εαυτού κά. Αποσαφηνίζονται οι όροι «πολιτισμός» και «κουλτούρα» μέσω της αγγλοσαξωνικής και γερμανικής παράδοσης, και επισημαίνεται ταυτόχρονα την προσφορά «ανδρικών» θεωριών, όπως αυτές του Bourdieu και του Foucault στη σύγχρονη φεμινιστική σκέψη. Από το κείμενο αντλείται το συμπέρασμα ότι είναι απαραίτητο το φύλο να παραμείνει εργαλείο ανάλυσης όχι μόνο της κουλτούρας και της ταυτότητας, αλλά και των κοινωνικών συνθηκών που διέπουν τις ζωές των ανθρώπων και πρωτίστως των γυναικών.

5 3. Βιτσιλάκη Χ., Γουβιάς Δ. (2007). «Η έλλειψη επαγγελματικού προσανατολισμού στο γυμνάσιο και κυρίαρχα στερεότυπα Η περίπτωση των Δωδεκανήσων». Στο Μ. Γκασούκα (επιμ.), Οι Νέοι Κατά των Διακρίσεων. Λευκωσία: Παρατηρητήριο Ισότητας Κύπρου. Στη σημερινή εποχή του ανοίγματος της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης και των δραστικών αλλαγών στην αγορά εργασίας, αναγνωρίζεται ότι η μετάβαση από το σχολείο στον κόσμο της εργασίας ενέχει δυσκολίες και μπορεί να εγκυμονεί κινδύνους για όλους τους νέους. Αυτό ισχύει τόσο για εκείνους που αναζητούν απασχόληση πριν ακόμη ή αμέσως μετά την ολοκλήρωση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης όσο και για εκείνους που ακολουθούν ανώτερες σπουδές. Στο παρόν κείμενο παρουσιάζεται ένα μέρος από τα πρωταρχικά πορίσματα διαχρονικής εμπειρικής έρευνας που διεξήχθη στην περιοχή της Δωδεκανήσου, με στόχο την καταγραφή των εκπαιδευτικών και επαγγελματικών φιλοδοξιών μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, και τον προσδιορισμό των κυριότερων επεξηγητικών μεταβλητών που συμβάλλουν στη διαμόρφωση των φιλοδοξιών αυτών. Ειδικότερα, παρουσιάζονται περιγραφικά, κυρίως, δεδομένα που συλλέχθηκαν κατά τα έτη 1996 και 2001 (με δείγμα γύρω στα 1300 άτομα) από μαθητές γυμνασίου όλων των περιοχών του νομού. Από τις απαντήσεις των μαθητών/τριών στην παρούσα έρευνα, φάνηκε να επιβιώνει - ακόμα και στην εποχή των δραστικών τεχνολογικών, οικονομικών και θεσμικών αλλαγών το στερεότυπο του επιστήμονα, ελεύθερου επαγγελματία, με την υψηλή κοινωνική καταξίωση. Αυτές οι γενικευτικές ιδεολογικές κατασκευές, που βλέπουμε ότι κυριαρχούν στα αντιληπτικά σχήματα των εφήβων μας, μπορεί μεν να μην είναι τελείως αποκομμένες από την πραγματικότητα, παρόλα αυτά, δηλώνουν μια άγνοια για τις επικρατούσες και τις εν δυνάμει τάσεις στην αγορά εργασίας, γεγονός που καθιστά πολλά από τα νεαρά αυτά άτομα ευάλωτα στις σκληρές απαιτήσεις του μέλλοντος, αν τουλάχιστον εξακολουθήσουν να έχουν αυτό το έλλειμμα γνώσεων που φάνηκε στο ερωτηματολόγιο που δόθηκε. Οι απαντήσεις που δόθηκαν φανερώνουν μια άγνοια, τόσο των κατευθύνσεων σπουδών που προσφέρονται από την Ανώτατη Εκπαίδευση, όσο και των

6 επαγγελματικών ευκαιριών σε μια συνεχώς μεταβαλλόμενη αγορά εργασίας, γεγονός που, δυνητικά, καθιστά πολλά από τα νεαρά αυτά άτομα ευάλωτα στις σκληρές (επαγγελματικές και άλλες) απαιτήσεις του μέλλοντος.

7 4. Vryonides, M. and Vitsilakis, C. (2007). Working mothers in higher education in Greece: a qualitative investigation. Υπό δημοσίευση στο Journal of Educational Policy, που έχει γίνει ήδη αποδεκτό (βλέπε σχετική επιστολή). Το άρθρο αυτό αντλεί από την ερευνητική παράδοση της μικροκοινωνιολογικής διερεύνησης των εμπειριών ώριμων γυναικών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Παρουσιάζει τα αποτελέσματα ποιοτικής διερεύνησης, που διεξήχθη με συνεντεύξεις-σε-βάθος με οκτώ εργαζόμενες μητέρες που είναι εγγεγραμμένες σε ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών φύλου στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, και το οποίο διεξάγεται μέσω ηλεκτρονικής μάθησης. Η έρευνα στόχευε στην άντληση πληροφοριών που σχετίζονται με τις εμπειρίες, τις στάσεις και τα συναισθήματα των γυναικών αυτών σχετικά με την επιστροφή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευσης, και ιδιαίτερα σε σχέση με τις υποχρεώσεις που προκύπτουν από τον γάμο, τη μητρότητα, την απασχόληση και τις οικιακές εργασίες. Συγκεκριμένα εξετάζεται πώς οι γυναίκεςα αυτές κατορθώνουν να συμφιλιώσουν τις οικογενειακές και επαγγελματικές υποχρεώσεις για να δημιουργήσουν χώρο και χρόνο για τις μεταπτυχιακές τους σπουδές. Διαπιστώνεται ότι τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας έχουν άμεσες επιπτώσεις σε ότι αφορά πολιτικές ισότητας εκπαιδευτικών ευκαιριών και συμμετοχής στην ανώτατη εκπαίδευση στην Ελλάδα και αλλού.

8 5. Βρυωνίδης Μ. και Βιτσιλάκη Χ., (2007). Κοινωνικοποιητικές πρακτικές γονέων και διαμόρφωση κοινωνικών συμπεριφορών σε παιδιά προσχολικής ηλικίας. Ο ρόλος της κοινωνικής τάξης προέλευσης και του φύλου. Στο Σακελλαρίου, Μ. (επιμ.) Κοινωνική Μάθηση στην Προσχολική Hλικία. Αθήνα: Gutenberg. Η οικογένεια αποτελεί τον πρώτο και το βασικότερο ίσως θεσμό μέσα στον οποίο διαμορφώνονται οι κοινωνικές συμπεριφορές των ανθρώπων. Οι πρακτικές γονεϊκής διαπαιδαγώγησης (και όχι μόνο) είναι πιθανόν να έχουν επιπτώσεις στην εκδήλωση αυτών των συμπεριφορών σε παιδιά προσχολικής ηλικίας. Προηγούμενες έρευνες έχουν καταδείξει τον πολύ σημαντικό ρόλο που παίζουν τόσο η κοινωνική τάξη προέλευσης των οικογενειών όσο και το φύλο. Μέσα από μια εμπειρική έρευνα ανάμεσα σε παιδιά προσχολικής ηλικίας και σε νηπιαγωγούς επιχειρείται να διερευνηθούν τα ακόλουθα ερευνητικά ερωτήματα: Υπάρχει διαφοροποίηση σε ότι αφορά τις πρακτικές γονεϊκής διαπαιδαγώγησης ανάμεσα σε οικογένειες που ανήκουν σε διαφορετικές κοινωνικές ομάδες; Αυτές οι πρακτικές, διαφοροποιούνται με βάση το φύλο των παιδιών; Υπάρχει σχέση μεταξύ των πιο πάνω πρακτικών και στην εκδήλωση χαρακτηριστικών όπως: Ανάπτυξης πρωτοβουλίας, Υπακοήςπειθαρχίας, Υπευθυνότητας, Ηγετικής προσωπικότητας, Συνεργατικότητας, Αυτό-πεποίθησης και Επιθετικότητας στο νηπιαγωγείο;

9 6. Gouvias, D., Intzidis, E., Karantzola, E., Vitsilakis-Soroniatis, C. (2007). «The Life-long Learning Rhetoric in Adult Education Policies in Europe A Case Study». Στο New Directions in Sociology of Education in/for the 21st century. Πρακτικά Συνεδρίου της Διεθνούς Κοινωνιολογικής Εταιρείας (ISA), Επιτροπή της Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης, Λευκωσία, 25-27/05/2007. Στις επίσημες διακηρύξεις περί βασικών εκπαιδευτικών στόχων που προωθούνται σε ευρωπαϊκό και όχι μόνο επίπεδο υποστηρίζεται ότι μια επιτυχημένη εφαρμογή στρατηγικών Διαβίου Μάθησης θα συνεισφέρει στην αύξηση της απασχολησιμότητας, στην οικονομική ανάπτυξη, στην καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού και στην προσαρμοστικότητα των δεξιοτήτων στις νέες απαιτήσεις της αγοράς εργασίας. Στρατηγικές για τη διαβίου μάθησης έχουν αρχίσει να ενσωματώνονται στο θεσμικό πλαίσιο του ελληνικού συστήματος εκπαίδευσης και κατάρτισης (βλ. Εθνικό Σχέδιο για την Απασχόληση και την Κοινωνική Ενσωμάτωση, Εθνικό Σύστημα Σύνδεσης της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης & Κατάρτισης με την Αγορά Εργασίας [2004] και την ψήφιση του νόμου για τη Συστηματοποίηση της Δια Βίου Μάθησης [2005]). Ταυτόχρονα, τα τελευταία 4 χρόνια, πολλά νέα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών (Π.Μ.Σ.), που απευθύνονται κυρίως σε ενηλίκους εργαζομένους, έχουν δημιουργηθεί σε όλη την χώρα. Η παρούσα εισήγηση αποτελεί μια μελέτη περίπτωσης (case study), και έχει ιδιαίτερη αναφορά στις μεταπτυχιακές σπουδές. Ειδικότερα, αναλύει την περίπτωση του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «Φύλο και Νέα Εκπαιδευτικά και Εργασιακά Περιβάλλοντα στην Κοινωνία της Πληροφορίας», το οποίο υλοποιείται από το ΤΕΠΑΕΣ του Πανεπιστημίου Αιγαίου (Ρόδος), με μεθόδους που συνδυάζουν την παραδοσιακή με την εξ αποστάσεως διδασκαλία. Η εισήγηση αρχικά αναλύει τις (πιθανές) εννοιολογήσεις των όρων Κοινωνία της Γνώσης, Διαβίου Μάθηση και Εκπαίδευση Ενηλίκων. Κατόπιν, εξετάζει τις σχέσεις μεταξύ πρωτοβουλιών που λαμβάνονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την προώθηση της Διαβίου Μάθησης, από τη μία, και συγκεκριμένων μέτρων που έχουν ληφθεί από τις ελληνικές κυβερνήσεις

10 για την ενσωμάτωση των Κοινοτικών πρωτοβουλιών σε ένα ενιαίο θεσμικό πλαίσιο, από την άλλη. Το κύριο μέρος της εισήγησης, όμως, έχει να κάνει με την ατομική ανταπόκριση των μεταπτυχιακών φοιτητών στις παραπάνω πολιτικές, μέσα από μια ανάλυση περιεχομένου των διαφόρων Χώρων Διαλόγου (Discussion Fora) τα οποία αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο ενός μαθήματος του Π.Μ.Σ.. Σκοπός είναι να προβληθούν οι ατομικές αντιλήψεις, στάσεις και συμπεριφορές που σχετίζονται με το συγκεκριμένο θεσμικό πλαίσιο της Εκπαίδευση Ενηλίκων ή με τον τρόπο που έχουν προωθηθεί οι λεγόμενες Νέες Μορφές Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (e-learning, εξ αποστάσεως εκπαίδευση κ.ά.). Επιπροσθέτως, δίνεται μεγάλη έμφαση στη σημασία που προσδίδουν οι φοιτητές/τριες στη λεγόμενη Διαβίου Μάθηση, καθώς και στο πως τη συνδέουν με τις μελλοντικές τους προσδοκίες (εκπαιδευτικές και επαγγελματικές).

11 7. Χατζηδήμου, Κ., Βιτσιλάκη, Χ. (2007). «Το λεξικό και η χρήση του στη διδακτική πράξη: απόψεις εκπαιδευτικών από τα πειραματικά σχολεία των πανεπιστημίων.» Στο Χατζηδήμου, Δ., Μπίκος, Κ., Στραβάκου, Π., Χατζηδήμου, Κ. 5 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ελληνική Παιδαγωγική και Εκπαιδευτική Έρευνα. Πρακτικά, Τόμος Α Νοεμβρίου Θεσσαλονίκη: Εκδοτικός Οίκος Αδελφών Κυριακίδη. Στην εισήγηση αυτή παρουσιάζονται μερικά από τα βασικότερα πορίσματα που προκύπτουν από έρευνα η οποία αφορά τη χρήση του λεξικού στη διδακτική πράξη. Με το ερωτηματολόγιο ως ερευνητικό εργαλείο καταγράφονται οι απόψεις των εκπαιδευτικών από τα πειραματικά σχολεία (πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης) των πανεπιστημίων σχετικά με τη χρήση του λεξικού στην εκπαιδευτική διαδικασία (κατοχή λεξικών, η γενική σημασία και η συμβολή του λεξικού στη διδασκαλία της γλώσσας, αποτελεσματικότητα του λεξικού ως διδακτικού εργαλείου, χρήση των διαφόρων ειδών λεξικών στη σχολική διδασκαλία κ.ά.). Πρόκειται για μία θεματική περιοχή που έχει ελάχιστα διερευνηθεί μέχρι σήμερα στην Ελλάδα, γι αυτό και τα ερευνητικά δεδομένα θεωρούνται ιδιαίτερης σημασίας και ενδιαφέροντος.