8. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Transcript

1 8. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 8.1 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Στο εν λόγω κεφάλαιο γίνεται μια συνοπτική σκιαγράφηση των παραγόντων εκείνων που διαμορφώνουν τόσο το προφίλ της ευρύτερης περιοχής χωροθέτησης του έργου, δηλαδή της 12 ης Διαχειριστικής Ενότητας περιφέρειας Κρήτης, ήτοι οι Δήμοι Σητείας και Ιεράπετρας, όσο και το προφίλ της άμεσης περιοχής μελέτης χωροθέτησης του έργου, περιοχή ακτίνας 1,0km από τα όρια του γηπέδου εγκατάστασης των έργων επεξεργασίας και ασφαλούς διάθεσης υπολειμμάτων Με τον όρο «προφίλ» θεωρούνται όλα εκείνα τα στοιχεία που διαμορφώνουν την ταυτότητα της περιοχής μελέτης και αναφέρονται στη γεωμορφολογία, στη γεωλογία, στο κλίμα, στο βιοτικό περιβάλλον, στις οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες των κατοίκων και τέλος στην τεχνική υποδομή. Τέλος, γίνεται και ιδιαίτερη αναφορά στις τάσεις εξέλιξης των ανωτέρω παραγόντων χωρίς την υλοποίηση του εξεταζόμενου έργου. 8.2 ΚΛΙΜΑΤΙΚΑ & ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Βιοκλιματικές Συνθήκες Η σύνθεση της φυσικής βλάστησης βρίσκεται κάτω από την επίδραση των επικρατούντων βιοκλιματικών συνθηκών. Σύμφωνα με το φυτοκοινωνικό χάρτη της Ελλάδας κατά Μαυρομμάτη 1980 και με τα αποτελέσματα της πρώτης εθνικής απογραφής των δασών (1992) στην περιοχή μελέτης εμφανίζεται η ακόλουθη φυσική διάπλαση ως αποτέλεσμα του κλίματος (βιοκλιματικές διαπλάσεις): Θερμομεσογειακές διαπλάσεις (Oleo Ceratonion) Ανατολικής Μεσογείου Μεσομεσογειοκή διάπλαση Αριάς (Quercus ilicis) Τύπο ς Βαλκανικός & Ανατ. Μεσογείου Ορομεσογειακή διάπλαση Κυπαρίσσου ΥΠΟΜΝΗΜΑ Θερμομεσογειακές διαπλάσεις (Oleo Ceratonion) Ανατολικής Μεσογείου Μεσομεσογειοκή διάπλαση Αριάς (Quercus ilicis) Τύπος Βαλκανικός & Ανατ. Μεσογείου Ορομεσογειακή διάπλαση Κυπαρίσσου Όριο εξυπηρετούμενης περιοχής 12 ης Δ.Ε. Περιφέρειας Κρήτης Σχήμα 8-1: Απόσπασμα Χάρτη Βλάστησης της Ελλάδας (Πηγή: Γ. Μαυρομάτης) Ο τύπος κλίματος της Κρήτης, είναι ένας μεταβατικός ενδιάμεσος τύπος μεταξύ του χερσαίου Μεσογειακού και του ερημοειδούς Μεσογειακού, στο οποίο υπάγεται κυρίως η νοτιοανατολική Κρήτη. Κεφάλαιο 8 / Σελ. 1

2 Ο νομός Λασιθίου υπάγεται κατά το μεγαλύτερο μέρος του στον ημίξηρο βιοκλιματικό όροφο με χειμώνα ήπιο ή θερμό. Οι ημιορεινές περιοχές ανήκουν στον ύφυγρο βιοκλιματικό όροφο με χειμώνα ψυχρό, ενώ οι ορεινές περιοχές (οροπέδιο Λασιθίου) ανήκουν στον υγρό βιοκλιματικό όροφο με χειμώνα ψυχρό. Από πλευράς χαρακτήρων μεσογειακού βιοκλίματος ολόκληρη η παραλιακή ζώνη της βόρειας και της νότιας Κρήτης (με εξαίρεση τα νότια του νομού Χανίων) έχει έντονο θερμομεσοαγειακό χαρακτήρα με αριθμό βιολογικώς ξηρών ημερών κατά τη θερμή και ξηρά περίοδο 125<Χ<150. Στις ημιορεινές και ορεινές περιοχές ο χαρακτήρας μετατρέπεται σε έντονο μεσο-μεσογειακό (75<Χ<100), ασθενή μεσο-μεσογειακό (40<Χ<75), υπομεσογειακό (0<Χ<40). Από πλευράς βλαστήσεως, όπως αναφέρθηκε και ανωτέρω, ολόκληρη η παραλιακή ζώνη και σε απόσταση μερικά χιλιόμετρα από την ακτή, περιλαμβάνει θερμομεσογειακές διαπλάσεις (Oleo Ceratonion) Ανατολικής Μεσογείου. Το εσωτερικό της περιλαμβάνει μεσομεσογειακές διαπλάσεις διαπλάσεις Αριάς (Quercion ilicis) τύπος βαλκανικός και Ανατολικής Μεσογείου. Στις ορεινές περιοχές εμφανίζεται η ορομεσογειακή διάπλαση του Κυπαρισσίου. Το πραγματικό πρότυπο κατανομής της βλάστησης στην περιοχή αναφοράς χαρακτηρίζεται τόσο από τις προαναφερόμενες κλιματικές φυτοκοινότητες, όσο και από μεγάλες επιφάνειες που καλύπτονται από στάδια υποβάθμισης της, εξαιτίας των ανθρωπογενών πιέσεων που λειτούργησα από το παρελθόν μέχρι σήμερα, συνθέτοντας ένα μωσαϊκό τοπίο με διαρκείς εναλλαγές Κλιματολογικά Μετεωρολογικά στοιχεία Με βάση την κλιματική κατάταξη κατά Koeppen, το σύνολο του Ελλαδικού χώρου με υψόμετρο κάτω των 1000 m χαρακτηρίζεται από μεσογειακό τύπο κλίματος (Csa), δηλαδή μεσόθερμο τύπο κλίματος με ξηρό και θερμό θέρος. Το μικροκλίμα του νησιού επηρεάζεται από την εμφάνιση και τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά των μεγάλων ορεινών όγκων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα περισσότερα κατακρημνίσματα να κατανέμονται στα μεγάλα υψόμετρα, στα δυτικά και τα βόρεια του νησιού με αποτέλεσμα οι νότιες και ανατολικές περιοχές να δέχονται ελάχιστες βροχοπτώσεις (λιγότερο από 400 mm ανά έτος). Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την εμφάνιση των υψηλότερων μέσων μηνιαίων θερμοκρασιών στα νότια και ανατολικά τμήματα του νησιού, δημιουργεί τις έντονες ξηροθερμικές συνθήκες που οδηγούν σταδιακά σε έντονα φαινόμενα ερημοποίησης πολλές περιοχές του νησιού. Η περιοχή χωροθέτησης των εξεταζόμενων δραστηριοτήτων βρίσκεται λοιπόν στο ανατολικό και νότιο άκρο της Κρήτης με αποτέλεσμα μεγάλο τμήμα της να βρίσκεται μέσα στην κρίσιμη αυτή ξηροθερμική ζώνη του νησιού. Η ύπαρξη βέβαια των βουνών της Ζάκρου δημιουργεί τις προϋποθέσεις για τη συγκέντρωση αρκετών κατακρημνισμάτων, κυρίως βροχής, αφού το χιόνι δεν είναι και τόσο συχνό στο μεγαλύτερο μέρος της περιοχής. Τα στοιχεία για την εκτίμηση των κλιματολογικών συνθηκών της περιοχής τα οποία παρατίθενται στην συνέχεια, προέρχονται από: τον μετεωρολογικό σταθμό που βρίσκεται εγκατεστημένος στη Σητεία (Υψόμετρο: +28,0m, Γεωγραφικό Μήκος: , Γεωγραφικό Πλάτος: ). Η χρονική περίοδος στην οποία αναφέρονται τα στοιχεία αυτά καλύπτει τα έτη τον μετεωρολογικό σταθμό του Αστεροσκοπείου, ο οποίος είναι εγκατεστημένος στη Σητεία. Η χρονική περίοδος στην οποία αναφέρονται τα στοιχεία αυτά καλύπτει τα έτη Κεφάλαιο 8 / Σελ. 2

3 Τα κλιματολογικά στοιχεία που αφορούν το ύψος των βροχοπτώσεων, τους παγετούς, τις μέσες θερμοκρασίες και την ένταση των ανέμων που πνέουν στην περιοχή, παράμετροι ιδιαίτερης σημασίας, βοηθούν στη διαμόρφωση μιας γενικής εικόνας για το κλίμα της περιοχής μελέτης, όμως θα πρέπει να ληφθεί υπ όψη το γεγονός ότι η μορφολογία και η βλάστηση της περιοχής παρεμβάσεων επηρεάζουν σημαντικά το μικροκλίμα. Εν συνέχεια παρουσιάζονται αναλυτικά τα κλιματολογικά μετεωρολογικά στοιχεία. Βροχοπτώσεις Σχετική Υγρασία Το συνολικό μέσο ετήσιο ύψος βροχής για το Μ.Σ. Σητείας ανέρχεται σε 478,9mm/Hg. Η ετήσια πορεία θερμοκρασίας και εξατμισοδιαπνοής είναι αντίστροφη προς τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα. Τα μέγιστα των δύο πρώτων συμπίπτουν με τα ελάχιστα των δεύτερων. Κατά την ξηρά περίοδο δημιουργείται τις νύκτες άφθονη δροσιά (δρόσος - αγιάζι), που αποτελεί και την μόνη πηγή νερού για την βλάστηση που δεν αρδεύεται. Ο λιγότερο βροχερός μήνας είναι ο Ιούλιος με μέση βροχόπτωση στα 0,3 mm, ενώ οι Ιανουάριος και Δεκέμβριος είναι οι πιο βροχεροί μήνες με μέση τιμή 90,5 mm και 88,8 mm αντίστοιχα. Το ύψος της μέγιστης βροχόπτωσης στο 24ωρο φτάνει τα 188,3mm/Hg και εμφανίστηκε το μήνα Δεκέμβριο. Η μέση ετήσια σχετική υγρασία είναι 66,4% με διακύμανση από 59,2% (Ιούνιος) μέχρι 71,6% (Δεκέμβριος). Στον επόμενο πίνακα παρουσιάζονται αναλυτικά στοιχεία σχετικά με τη μέση μηνιαία βροχόπτωση και σχετική υγρασία του Μ.Σ. Μήνας Πίνακας 8-1: Βροχομετρικά στοιχεία για την περίοδο για το Μ.Σ. Σητείας Μέση Σχετική υγρασία Μέσο Ύψος Βροχής Max Ύψος βροχής / 24h Μέση Νέφωση (ημέρες) Ιανουάριος 71,5 90,5 66,4 4,6 Φεβρουάριος 70,2 69,6 71,7 4,5 Μάρτιος 68,9 54,6 60,6 4,0 Απρίλιος 63,8 25,1 60,8 3,3 Μάιος 62,5 12,6 40,0 2,4 Ιούνιος 59,2 2,7 20,9 1,1 Ιούλιος 60,7 0,3 7,5 0,6 Αύγουστος 62,8 1,0 10,6 0,7 Σεπτέμβριος 65,6 17,9 124,8 1,5 Οκτώβριος 69,2 53,9 69,8 3,0 Νοέμβριος 71,1 61,9 81,5 3,7 Δεκέμβριος 71,6 88,8 188,3 4,4 Πηγή: Ε.Μ.Υ. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτονται στην διπλωματική εργασία «ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΦΥΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ» 1 και την ανάλυση των γραφημάτων και πινάκων που κατασκευάστηκαν για την απεικόνιση των δεδομένων της βροχόπτωσης για τον Μ.Σ. Σητείας (έτη παρατήρησης ) διαπιστώνεται ότι υπάρχει τάση σταθερότητας μεταξύ του τυπικού έτους και του 1 Δασκαλάκης Νικόλαος, Διπλωματική Εργασία «Κλιματικές αλλαγές και επιδράσεις στη φυτική παραγωγή», Πολυτεχνείο Κρήτης, Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος, Διακομματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Έλεγχος Ποιότητας και Διαχείριση Περιβάλλοντος», Χανιά 2010 Κεφάλαιο 8 / Σελ. 3

4 υδρολογικού έτους (βλέπε ακόλουθα σχήματα). Αντίθετα παρατηρώντας τους κυλιόμενους μέσους των τελευταίων 30 ετών διαφαίνεται ότι υπάρχει τάση για μείωση (μικρός βαθμός συσχέτισης). Τέλος, από την κατανομή των βροχοπτώσεων στην διάρκεια ενός ημερολογιακού έτους για του κυλιόμενους μέσους πέντε τριακονταετιών διακρίνεται η μείωση των βροχοπτώσεων καθώς επίσης και η διαφαινόμενη τάση αύξησης της ξηρής περιόδου. Σχήμα 8-2: Γράφημα υδρολογικού έτους για το Μ.Σ. Σητείας Κεφάλαιο 8 / Σελ. 4

5 Σχήμα 8-3: Γράφημα τυπικού έτους για το Μ.Σ. Σητείας Σχήμα 8-4: Κατανομή των βροχοπτώσεων στην διάρκεια ενός ημερολογιακού έτους για του κυλιόμενους μέσους πέντε τριακονταετιών Αντίστοιχα, οι μετρήσεις της βροχόπτωσης από το σταθμό του Αστεροσκοπείου στη Σητεία για τα τελευταία 4 έτη δίνονται αναλυτικά στον ακόλουθο πίνακα. Πίνακας 8-2: Βροχομετρικά στοιχεία για την περίοδο από το Μ.Σ. του Αστεροσκοπείου στη Σητεία Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μαϊ Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ ,00 0,00 2,40 59,28 59,04 166, ,50 75,60 11,20 78,20 26,00 0,64 0,00 0,00 9,20 96,60 34,40 63, ,60 75,60 77,80 7,60 25,80 0,00 0,00 0,00 0,20 59,60 89,80 161, ,60 33,80 18,40 15,20 29,00 0,00 0,00 0,00 2,80 2,80 10,80 123, ,00 103,60 42,80 24,40 7,20 1,80 0,00 0,00 Μ.Ο 113,93 72,15 37,55 31,35 22,00 0,61 0,00 0,00 3,65 54,57 48,51 128,53 Θερμοκρασία Όσον αφορά τις θερμοκρασίες, γενικά η περιοχή παρουσιάζει το καλοκαίρι υψηλές σχετικά θερμοκρασιακές συνθήκες ενώ το χειμώνα η διακύμανση των θερμοκρασιών είναι ομαλή. Η μέση ελάχιστη θερμοκρασία εμφανίζεται τον μήνα Ιανουάριο και Φεβρουάριο είναι της τάξης των 12,2 ο C και 12,3 ο C, ενώ η μέση μέγιστη εμφανίζεται τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο και φθάνει τους 25,9 ο C και 25,7 ο C αντίστοιχα. Η μέση ελάχιστη θερμοκρασία εμφανίζεται τους μήνες Ιανουάριο και Φεβρουάριο της τάξης των 9,5 ο C, ενώ η μέση μέγιστη εμφανίζεται τον Ιούλιο και φθάνει τους 28,6 ο C. Στον παρακάτω πίνακα εμφανίζονται αναλυτικά στοιχεία σχετικά με τις παρατηρούμενες θερμοκρασίες 24ώρου για τη χρονική περίοδο από τον Μ.Σ Σητείας. Μήνας Πίνακας 8-3: Θερμοκρασιακά στοιχεία για την περίοδο για το Μ.Σ. Σητείας Μέση Θερμοκρασία Μέση Max Θερμ/σία Μέση Min Θερμ/σία Απόλυτη Μax Θερμ/σία Απόλυτη Min Θερμ/σία Ιανουάριος 12,2 15,2 9,5 23,8 1,0 Φεβρουάριος 12,3 15,4 9,4 26,6 0,5 Κεφάλαιο 8 / Σελ. 5

6 Μήνας Μέση Θερμοκρασία Μέση Max Θερμ/σία Μέση Min Θερμ/σία Απόλυτη Μax Θερμ/σία Απόλυτη Min Θερμ/σία Μάρτιος 13,6 16,9 10,3 30,4 1,2 Απρίλιος 16,6 20,1 12,6 36,0 4,7 Μάιος 20,3 23,6 15,7 35,8 7,2 Ιούνιος 24,3 27,3 19,7 39,2 11,4 Ιούλιος 25,9 28,6 22,4 40,6 13,8 Αύγουστος 25,7 28,5 22,5 39,6 15,2 Σεπτέμβριος 23,6 26,6 20,2 36,4 11,3 Οκτώβριος 20,2 23,6 17,0 36,0 7,4 Νοέμβριος 16,8 20,2 13,9 32,2 3,4 Δεκέμβριος 13,8 16,9 11,2 27,1 2,5 Πηγή: Ε.Μ.Υ. Επίσης, από τα στοιχεία του μετεωρολογικού σταθμού προκύπτει ότι η ελάχιστη θερμοκρασία στην ευρύτερη περιοχή δεν κατεβαίνει κάτω από τους 0 ο C κατά τη χειμερινή περίοδο. Σχήμα 8-5: Γράφημα θερμοκρασιακών διακυμάνσεων ανά μήνα για το Μ.Σ. Σητείας Εξετάζοντας τους κυλιόμενους μέσους της χρονοσειράς των παρατηρήσεων διαφαίνεται ότι η μέση ελάχιστη έχει αυξηθεί κατά 0,5 ο C (από 15,1 ο C σε 15,6 ο C), η μέση μέγιστη έχει μειωθεί κατά 0,5 ο C (από 22,1 ο C σε 21,6 ο C), και η μέση ετήσια έχει μειωθεί κατά 0,3 ο C (από 18,9 ο C σε 18,3 ο C). Η συνολική μείωση του μέσου ετήσιου θερμοκρασιακού εύρους είναι 1 ο C. Αντίστοιχα, οι μετρήσεις της θερμοκρασίας από το σταθμό του Αστεροσκοπείου στη Σητεία για τα τελευταία 4 έτη δίνονται αναλυτικά στον ακόλουθο πίνακα. Πίνακας 8-4: Θερμοκρασιακά στοιχεία για την περίοδο από το Μ.Σ. του Αστεροσκοπείου στη Σητεία Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μαϊ Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ ,3 28,3 25,2 21,8 19,2 16, ,5 13,4 14,0 16,1 19,3 24,2 27,0 26,4 24,9 19,4 15,3 14, ,3 11,7 13,7 17,8 20,4 24,8 28,0 27,7 24,8 22,5 18,8 14,6 Κεφάλαιο 8 / Σελ. 6

7 Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μαϊ Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ ,2 14,1 15,8 17,4 22,4 24,3 26,2 26,5 24,7 20,4 19,0 13, ,4 14,2 17,4 17,4 20,4 24,6 26,5 27,6 Μ.Ο 13,1 13,4 15,2 17,2 20,6 24,5 27,0 27,3 24,9 21,0 18,1 14,7 Ομβροθερμικό διάγραμμα Οι Gaussen και Bagnouls δημιούργησαν ένα διάγραμμα, που καλείται "Ομβροθερμικό Διάγραμμα", στο οποίο απεικονίζεται, μήνα προς μήνα, η πορεία της μέσης μηνιαίας θερμοκρασίας σε ο C και του μέσου μηνιαίου ύψους βροχής σε mm. Το διάγραμμα αυτό έχει στην τετμημένη του μήνες του έτους και στις τεταγμένες (δύο), στην αριστερή τις μηνιαίες βροχοπτώσεις Ρ σε mm και στην δεξιά τις μέσες μηνιαίες θερμοκρασίες Τ σε o C σε κλίμακα διπλάσια των βροχοπτώσεων. Με την ένωση των σημείων των μηνιαίων βροχοπτώσεων προκύπτει η καμπύλη βροχόπτωσης ενώ, με την ένωση των σημείων των μέσων μηνιαίων θερμοκρασιών προκύπτει η καμπύλη των θερμοκρασιών. Τα δύο σημεία τομής των καμπυλών δείχνουν το χρονικό σημείο όπου Ρ=2Τ. Όταν η καμπύλη των βροχοπτώσεων διέρχεται κάτω από την καμπύλη των θερμοκρασιών τότε έχουμε Ρ<2Τ. Η επιφάνεια που περικλείεται από τις δυο αυτές καμπύλες μεταξύ των δύο σημείων των τομών (Ρ=2Τ) δείχνει τη διάρκεια και την ένταση της ξηράς περιόδου. Αυτό δικαιολογείται, γιατί αν θεωρηθούν οι βροχοπτώσεις στο υδατικό ισοζύγιο ως κέρδος, τότε οι θερμοκρασίες εμμέσως εκφράζουν τις απώλειες από την εξάτμιση και τη διαπνοή. Όσο υψηλότερες είναι οι θερμοκρασίες, τόσο υψηλότερες είναι οι υδατικές απώλειες από την εξάτμιση και τη διαπνοή. Ακολούθως παρατίθεται το ομβροθερμικό διάγραμμα για το Μ.Σ. Σητείας. Το διάγραμμα αυτό απεικονίζει την πορεία της μέσης μηνιαίας θερμοκρασίας και του μέσου μηνιαίου ύψους βροχής. Η επιφάνεια που περικλείεται από τις καμπύλες βροχόπτωσης και θερμοκρασίας δείχνει τη διάρκεια και την ένταση της ξηράς περιόδου. Αυτό δικαιολογείται, γιατί αν θεωρηθούν οι βροχοπτώσεις στο υδατικό ισοζύγιο ως κέρδος, τότε οι θερμοκρασίες εμμέσως εκφράζουν τις απώλειες από την εξάτμιση και τη διαπνοή. Όσο υψηλότερες είναι οι θερμοκρασίες, τόσο υψηλότερες είναι οι υδατικές απώλειες από την εξάτμιση και τη διαπνοή. Κεφάλαιο 8 / Σελ. 7

8 Θερμοκρασία Ύψος βροχής ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ του έργου με τίτλο: Ομβροθερμικό διάγραμμα Θερμοκρασία Ύψος βροχής (mm) -20 Μήνες Σχήμα 8-6: Ομβροθερμικό διάγραμμα Άνεμοι Ο άνεμος προσδιορίζεται με την ένταση ή την ταχύτητά του και με τη διεύθυνσή του, που δεν είναι η ανυσματική, αλλά η διεύθυνση από την οποία πνέει ο άνεμος σ ένα τόπο. Ο προσδιορισμός της ταχύτητας και διεύθυνσης του ανέμου γίνεται εμπειρικά με την κλίμακα Beaufort ή εξειδικευμένα όργανα. Η κλίμακα έχει το πλεονέκτημα έναντι των οργάνων ότι εκτιμά τα αποτελέσματα του ανέμου σε μεγάλη σχετικά έκταση γύρω από τον παρατηρητή. Οι επικρατέστεροι άνεμοι στην περιοχή αναφοράς είναι οι βορειοδυτικοί άνεμοι. Χαρακτηριστικό είναι ότι εξαιτίας των ανέμων, οι περιοχές αυτές εμφανίζουν πολύ μεγαλύτερη ξηρασία το καλοκαίρι και χαμηλότερες θερμοκρασίες το χειμώνα, σε σύγκριση με δυτικότερες περιοχές του ίδιου γεωγραφικού πλάτους. Οι άνεμοι στην περιοχή είναι αρκετές μέρες το χρόνο ισχυροί. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται οι μέσοι όροι των ημερών κατά τους οποίους παρουσιάζονται άνεμοι ισχυρότεροι των 6 και των 8 Beaufort, καθώς και η επικρατούσα διεύθυνση ανά μήνα. Μήνας Ημέρες με ένταση ανέμου > 6Β Πίνακας 8-5: Ανεμολογικά στοιχεία Ημέρες με ένταση ανέμου > 8Β Ταχύτητα ανέμου Επικρατούσα διεύθυνση ανέμων Ιανουάριος 2,7 0,1 7,9 ΒΔ Φεβρουάριος 2,7 0,2 8,7 ΒΔ Μάρτιος 2,5 0,2 8,3 ΒΔ Κεφάλαιο 8 / Σελ. 8

9 Μήνας Ημέρες με ένταση ανέμου > 6Β Ημέρες με ένταση ανέμου > 8Β Ταχύτητα ανέμου Επικρατούσα διεύθυνση ανέμων Απρίλιος 1,6 0,1 7,3 ΒΔ Μάιος 0,8 0,1 6,4 ΒΔ Ιούνιος 1,1 0,0 7,6 ΒΔ Ιούλιος 2,1 0,1 10,4 ΒΔ Αύγουστος 1,7 0,0 10,0 ΒΔ Σεπτέμβριος 1,1 0,0 8,0 ΒΔ Οκτώβριος 1,1 0,0 6,8 ΒΔ Νοέμβριος 1,7 0,1 7,0 ΒΔ Δεκέμβριος 2,4 0,2 7,8 ΒΔ Μέσος όρος 1,79 0,09 Πηγή: Ε.Μ.Υ. Αναλυτικότερα στοιχεία σχετικά με την μέση μηνιαία συχνότητα των ανέμων στην περιοχή μελέτης δίνονται στον ακόλουθο πίνακα. Πίνακας 8-6: Μέση μηνιαία συχνότητα ανέμων (%) για το Μ. Σ. Σητείας Μήνες Β ΒΑ Α ΝΑ Ν ΝΔ Δ ΒΔ Νηνεμία Ιανουάριος 10,7 1,6 2,1 1,4 11,6 13,1 8,2 27,3 23,9 Φεβρουάριος 11,7 2,1 1,4 1,9 12,5 14,0 9,1 26,7 20,8 Μάρτιος 10,0 2,1 2,2 1,8 11,7 10,4 8,9 29,3 23,6 Απρίλιος 7,8 2,7 1,8 1,4 11,6 9,6 8,7 30,7 25,6 Μάιος 7,5 3,3 1,7 0,8 6,3 5,1 10,8 36,8 27,7 Ιούνιος 7,0 2,4 1,0 0,6 3,0 2,2 14,4 47,5 21,8 Ιούλιος 3,7 0,5 0,2 0,1 0,4 0,3 19,3 64,1 11,5 Αύγουστος 3,4 0,8 0,2 0,0 0,4 0,6 18,7 64,0 12,0 Σεπτέμβριος 6,2 1,2 0,4 0,4 2,1 2,1 14,3 54,0 19,3 Οκτώβριος 8,5 2,0 0,9 0,5 7,0 6,9 8,0 39,8 26,3 Νοέμβριος 9,7 1,5 1,1 1,5 11,4 12,6 6,6 27,4 28,3 Δεκέμβριος 9,8 1,7 0,8 1,4 13,5 16,2 8,8 25,5 22,2 Μέση μηνιαία εμφάνιση ανέμων % Πηγή: Ε.Μ.Υ. Λοιπά μετεωρολογικά στοιχεία 8,0 1,8 1,1 1,0 7,6 7,8 11,3 39,4 21,9 Τα χιόνια δεν είναι ιδιαίτερα σπάνια στην περιοχή αναφοράς, εμφανιζόμενα κατά κύριο λόγο από τον μήνα Δεκέμβριο έως τον Μάρτιο. Οι ημέρες χαλαζόπτωσης ανέρχονται σε 1,9 ετησίως, ενώ σπάνιος είναι ο παγετός στην περιοχή. Σύμφωνα με τα στοιχεία του μετεωρολογικού σταθμού, στην περιοχή δεν εμφανίζεται συχνά ομίχλη. Ο Ιούλιος και ο Αύγουστος είναι οι μήνες με τη μικρότερη νέφωση, ενώ οι Δεκέμβριος, Ιανουάριος και Φεβρουάριος είναι αυτοί με την μεγαλύτερη. Κεφάλαιο 8 / Σελ. 9

10 (0-1,5) (1,6-6,4) (6,5-8,0) Κατακρ/τα Βροχή Χιόνι Καταιγίδα Χαλάζι Ομίχλη Δρόσος Παγετός ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ του έργου με τίτλο: Αναλυτικότερα, ο μήνας με τις περισσότερες ημέρες πυκνής νέφωσης (6,5-8,0) είναι ο Ιανουάριος με 6,7 ημέρες το έτος, ενώ οι μήνες σε τις λιγότερες ημέρες πυκνής νέφωσης είναι οι Ιούλιος και Αύγουστος με 0,0 ημέρες το έτος. Αντίστοιχα, ο μήνας με τις περισσότερες ημέρες μέσης νέφωσης (1,6-6,4) είναι ο Δεκέμβριος με 21,9 ημέρες το έτος, ενώ ο μήνας με τις λιγότερες είναι ο Ιούλιος με 2,6 ημέρες το χρόνο. Τέλος, ο μήνας με τις περισσότερες ημέρες μικρής νέφωσης (0-1,5) είναι ο Ιούλιος με 28,4 ημέρες το έτος, ενώ οι μήνες με τις λιγότερες είναι οι Ιανουάριος και Φεβρουάριος με 3,0 ημέρες το χρόνο. Ο μέσος αριθμός των αίθριων ημερών (νέφωση: (0-1,5)/8) κατ' έτος είναι 153,1 και των νεφοσκεπών (νέφωση: (6,5-8)/8) είναι 33,8. Αναλυτικά στοιχεία που σχετίζονται με τη συχνότητα εμφάνισης των διαφόρων κατακρημνίσεων στην περιοχή, όπως αυτά δίδονται από το σταθμό της Σητείας παρουσιάζονται στον ακόλουθο πίνακα. ΜΗΝΕΣ Πίνακας 8-7: Λοιπά κλιματολογικά στοιχεία (μέσοι αριθμοί ημερών) Νεφοσκεπείς ημέρες Ιανουάριος 3,0 21,3 6,7 13,3 13,2 0,4 2,7 0,5 0,0 3,7 0,0 Φεβρουάριος 3,0 19,2 6,1 11,5 11,4 0,3 2,6 0,6 0,0 2,9 0,0 Μάρτιος 5,5 20,3 5,2 9,5 9,5 0,1 2,1 0,1 0,2 3,5 0,0 Απρίλιος 8,6 18,1 3,3 5,1 5,1 0,0 1,1 0,1 0,1 2,2 0,0 Μάιος 14,7 14,6 1,7 3,1 3,0 0,0 0,8 0,1 0,1 1,0 0,0 Ιούνιος 23,0 6,8 0,2 0,8 0,8 0,0 0,7 0,0 0,0 0,2 0,0 Ιούλιος 28,4 2,6 0,0 0,1 0,1 0,0 0,1 0,0 0,0 0,1 0,0 Αύγουστος 27,6 3,4 0,0 0,3 0,3 0,0 0,1 0,0 0,0 0,2 0,0 Σεπτέμβριος 20,5 9,4 0,2 1,6 1,6 0,0 0,5 0,0 0,0 0,6 0,0 Οκτώβριος 9,8 19,8 1,5 6,1 6,1 0,0 3,1 0,1 0,0 1,8 0,0 Νοέμβριος 5,4 21,2 3,4 8,4 8,4 0,0 2,7 0,1 0,0 4,9 0,0 Δεκέμβριος 3,6 21,9 5,5 12,7 12,7 0,1 3,3 0,3 0,0 3,4 0,0 Πηγή: Ε.Μ.Υ. 8.3 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΑ & ΤΟΠΙΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Η Κρήτη, σαν τμήμα του ορογενετικού τόξου, παρουσιάζει τις γεωλογικές εκείνες συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη ενός έντονου μορφολογικού αναγλύφου με σημαντικές ορεινές εξάρσεις, οι κορυφές των οποίων πλησιάζουν το υψόμετρο των 2500 m. Μορφολογικά τα 3/5 του νησιού χαρακτηρίζονται σαν ορεινά ή ημιορεινά. Τα σημαντικότερα ορεινά συγκροτήματα από ανατολάς προς δυσμάς είναι: Τα όρη της Σητείας, με υψηλότερη κορυφή τον Αφέντη (1480 m) Η Δίκτη ή Λασιθιώτικα όρη, με υψηλότερη κορυφή τον Αφέντη Χριστό (2150 m) Η Ιδη ή Ψηλορείτης, με υψηλότερη κορυφή τον Τίμιο Σταυρό (2451 m) Τα λευκά όρη, με υψηλότερη κορυφή τις Πάχνες (2450 m) Κεφάλαιο 8 / Σελ. 10

11 Κατά το μεγαλύτερο τμήμα τους τα ορεινά αυτά συγκροτήματα δομούνται από ανθρακικά πετρώματα με έντονη καρστικοποίηση, πράγμα που είχε σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία σημαντικών δολινών και πολγών ( π.χ. η πόλγη της Νίδας στην Ίδη, η πόλγη του οροπεδίου του Λασιθίου, η πόλγη Καθαρού κ.τ.λ.). Οι πεδινές εκτάσεις είναι σημαντικά περιορισμένες και εντοπίζονται κυρίως στις θέσεις των τεκτονικών τάφρων, οι οποίες είναι πληρωμένες με νεογενείς αποθέσεις. Ειδικότερα, χαρακτηριστικό της διαμόρφωσης του ανάγλυφου του Νομού Λασιθίου είναι η κατά μήκος του άξονα του ύπαρξη των ορεινών όγκων Δίκτης (2150m), Θρύπτης (1476m) και ορεινών όγκων ανατολικής Σητείας, που διαχωρίζουν τις πεδινές εκτάσεις μεταξύ των βόρειων και νότιων παραλίων, αφήνοντας ένα χαρακτηριστικό φυσικό πέρασμα μεταξύ Παχειάς Άμμου και Ιεράπετρας, και ένα άλλο μεταξύ Σητείας και Μακρύ Γιαλού. Οι κυριότερες πεδινές εκτάσεις συναντώνται στην περιοχή Ιεράπετρας και στην περιοχή Σητείας. Οι πεδινές εκτάσεις που βρίσκονται στο βόρειο τμήμα είναι μικρότερες και μεμονωμένες. Σημαντικά πεδινά τμήματα αποτελούν τα οροπέδια και λεκανοπέδια του Νομού, δηλαδή τα Οροπέδια Λασιθίου και Καθαρού και τα Λεκανοπέδια Φουρνής και Αρμενών - Χανδρά. Ανάμεσα στους δυο μεγάλους ορεινούς όγκους σχηματίζονται μερικές κοιλάδες, στις όποιες τρέχουν τα νερά τους οι χείμαρροι του Νομού Ξεροπόταμος, Καλός, Μάρωνας, Ζάκρου, Γρα-Λυγιάς και Σαραντάπηχος. Η εξυπηρετούμενη περιοχή καταλαμβάνει το ανατολικότερο μέρος του νομού, και καταλήγει στο ακρωτήριο Κάβο-Σίδερο και Πλάκα. Βρέχεται ολόγυρα από θάλασσα και μόνο από τα δυτικά συνορεύει με το Δήμο Ιεράπετρας. Είναι η μεγαλύτερη περιοχή της Κρήτης σε έκταση (783 Km 2 ) και η πρώτη του Νομού σε πληθυσμό. Η περιοχή είναι ορεινή με τα Σητειακά βουνά που διακρίνονται στις εξής βουνοκορφές: Πέπονας, Αφέντης, Ορνό, Μόδι και Ζακρίτικα. Έτσι σχηματίζεται ένας κυματισμός από βουνά σε όλη την έκταση της επαρχίας. Κάμπους έχει μόνο στα βόρεια και τα νότια παράλια, της Σητείας και του Γούδουρα αντίστοιχα, όπου καλλιεργούνται πρώιμα κηπευτικά. Η μεγάλη έκτασή της και το ορεινό έδαφός της είναι η αιτία που σχηματίζονται αρκετοί ορμητικοί χείμαρροι και ρυάκια. Οι σπουδαιότεροι από αυτούς είναι ο Μάρωνας και ο Παντελιός, που τελικά ενώνονται, σχηματίζουν ένα ποταμό, που αφού διασχίσει τον κάμπο της Σητείας χύνεται στο Κρητικό πέλαγος. Άλλος σημαντικός ποταμός είναι της Ζάκρου. Ειδικότερα, η ευρύτερη περιοχή του εξεταζόμενου έργου μπορεί να διαχωρισθεί στις εξής επιμέρους μορφολογικές ενότητες μεγάλης κλίμακας: Γεωμορφολογική ενότητα των Ορέων Ζάκρου Είναι μια μεγάλης έκτασης ημιορεινή περιοχή που χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση ασβεστολιθικών κυρίως πετρωμάτων. Αναπτύσσεται από την κορυφή Μόδι στο βορρά και καταλήγει στην παραλία της Αγίας Ειρήνης στο νότο. Στα όρια της περιλαμβάνει τους οικισμούς, Ξηρολίμνη, Κρυονέρι, Μητάτο, Μαγκασά, Χώνο, Καρύδι, Σίτανο, Κατελίωνα, Ζάκανθο, Χανδρά, Ζήρο, Λαμνώνι, Χαμαίτουλο και Καλό Χωριό. Η ενότητα αυτή φιλοξενεί τις υψηλές κορυφές Πλαγιά (817m), Παπούρα (807m) και Μπρινιά (803m), ενώ περιέχει επίσης και πάνω από δέκα κορυφές με υψόμετρο άνω των 700m. Το χαρακτηριστικό της ενότητας αυτής είναι η σχετικά επίπεδη (στη μεγα-κλίμακα) επιφάνειά της, η οποία διακόπτεται απότομα από πολύ μεγάλης κλίσης περιμετρικές πλαγιές. Η πιο χαρακτηριστική πλαγιά είναι το ανατολικό όριό της που αποτελεί στην ουσία έναν γκρεμνό που καταλήγει στις περιοχές Ξηρόκαμπου και Ζάκρου. Τα γκρεμνά αυτά τέμνουν αναρίθμητα μικρά και μεγάλα φαράγγια που αποτελούσαν από παλιά τις μοναδικές εισόδους στην ημι-ορεινή ζώνη. Τα πιο εντυπωσιακά είναι τα φαράγγια της Επάνω Ζάκρου, του Μαζά, του Φλέγα, το Κατσουνάκι, του Ξερόκαμπου και της Αγίας Ειρήνης, καθώς και πλήθος άλλων μικρότερου μήκους. Στην περιοχή αυτή Κεφάλαιο 8 / Σελ. 11

12 φιλοξενείται ένας μεγάλος αριθμός μικρότερων μορφολογικών στοιχείων όπως σπήλαια, καταβόθρες, μικρά και μεγάλα οροπέδια που δημιουργούνται από τη διάβρωση στα ασβεστολιθικά πετρώματα της περιοχής. Γεωμορφολογική ενότητα της περιοχής Παλαίκαστρου Αυτή η ενότητα περιλαμβάνει το βόρειο τμήμα του πάρκου, με το χαμηλό, λοφώδες έως πεδινό ανάγλυφο και με τις μικρές εξάρσεις τοπικού χαρακτήρα. Στην ενότητα αυτή εντάσσονται οι οικισμοί Παλαίκαστρο, Αγκαθιάς, Αγία Φωτιά, Πετράς, Βάι, Μερύδια καθώς και η Μονή Τοπλού. Στην παρούσα ενότητα εμφανίζονται τα κατώτερα πετρώματα, καθώς και τα νεότερα ιζηματογενή πετρώματα της περιοχής. Το βασικό γεωμορφολογικό χαρακτηριστικό της ενότητας είναι οι μικρής κλίμακας διαβρωσιγενείς κοιλότητες που σχηματίζονται στα νεογενή πετρώματα, όπως εντός του φαραγγιού της Μονής Τοπλού και ονομάζονται «ταφόνι». Ειδικότερα, στην ευρύτερη περιοχή εξέτασης αναπτύσσεται το Φυσικό Πάρκο Σητείας, εντός των ορίων του οποίου εντοπίζεται τόσο ο υφιστάμενος και εν λειτουργία ΧΥΤΑ Σητείας, όσο και η θέση των προτεινόμενων δραστηριοτήτων. Βρίσκεται στο ανατολικότατο άκρο της Κρήτης στο Δήμο Σητείας και καταλαμβάνει όλη την έκταση του πρώην Καποδιστριακού Δήμου Ιτάνου (νυν Δ.Ε.), καθώς και τμήματα των παλαιότερων επίσης Δήμων Λεύκης και Σητείας. Γεωγραφικά εκτίνεται από το βορειότερο ακρωτήριο Κάβο Σίδερο μέχρι τα νότια παράλια του Δήμου, τις παρυφές της πόλης της Σητείας στα δυτικά και τα παράλια της Ζάκρου στα ανατολικά. Εντός του Πάρκου υπάρχουν, μεταξύ άλλων, οι γνωστές περιοχές Ζάκρου, Παλαίκαστρου, Ζήρου, Ξερόκαμπου, Σίτανου και Καρυδίου. Είναι κατά βάση ορεινή περιοχή με τα όρη της Ζάκρου να δεσπόζουν στο ανάγλυφο και τις δαντελωτές ακτογραμμές να χαρακτηρίζουν το σύνολο της παράκτιας ζώνης. Η συνολική επιφάνεια του Πάρκου είναι 345 km 2. Σχήμα 8-7: Τα όρια του Φυσικού Πάρκου Σητείας (Πηγή: Σχέδιο Διαχείρισης του Φυσικού Πάρκου Σητείας & Τετραετές Σχέδιο Δράσης, 2013) Το Πάρκο χαρακτηρίζεται από μία ευρεία ποικιλία στοιχείων του αβιοτικού και βιοτικού περιβάλλοντος και αποτελεί έναν μοναδικό γεωτουριστικό προορισμό. Συγκεκριμένα χαρακτηρίζεται από πολύ πλούσια γεωκληρονομιά η οποία περιλαμβάνει εντυπωσιακά πετρώματα από τις βασικότερες αλπικές τεκτονικές ενότητες, ιδιαίτερους σχηματισμούς και γεωμορφές στις μεταλπικές ενότητες, χαρακτηριστικές τεκτονικές και μικροτεκτονικές δομές, καθώς και πλούτο απολιθωμάτων. Εντός του Πάρκου έχουν αποτυπωθεί πάνω από 100 γεώτοποι, δηλαδή τοποθεσίες ιδιαίτερα και χαρακτηριστικά μνημεία της γεωκληρονομιάς, όπως ξεχωριστές εμφανίσεις πετρωμάτων και θέσεις πλούσιες σε απολιθώματα. Κεφάλαιο 8 / Σελ. 12

13 Η γενική γεωμορφολογία της περιοχής του Πάρκου, σε συνδυασμό με τις επιμέρους λιθολογικές ενότητες που επικρατούν σε κάθε τμήμα της και με τις εξωγενείς (αποσάθρωση και διάβρωση) και ενδογενείς (τεκτονική ανύψωση) διεργασίες, περιλαμβάνει και εντυπωσιακές γεωμορφές μικρής/μέσης κλίμακας, όπως τα σπήλαια, τα φαράγγια, τα καρστικά έγκοιλα, οι διαβρωσιγενείς μορφές κλπ. Οι επιμέρους κατηγορίες των γεωμορφών αυτών είναι οι εξής: Τεκτονικές διαβρωσιγενείς γεωμορφές Η κατηγορία των τεκτονικών διαβρωσιγενών γεωμορφών περιλαμβάνει γεωμορφές που δημιουργήθηκαν κατά τη συνδυαστική δράση τεκτονικών ανυψωτικών κινήσεων και διεργασιών διάβρωσης από τη δράση του νερού, είτε με τη μορφή θαλάσσιων κυμάτων (θαλάσσιες αναβαθμίδες) είτε με τη μορφή επιφανειακής απορροής (φαράγγια). Επιφανειακές καρστικές γεωμορφές Στις καρστικές γεωμορφές εντάσσονται εκείνες που αναπτύσσονται στα ασβεστολιθικά πετρώματα λόγω της διάλυσης που υφίστανται από τη διαβρωτική επίδραση του νερού που κυλάει επί και εντός αυτών. Πρόκειται για γεωμορφές που κατά κύριο λόγο δημιουργήθηκαν σχεδόν αποκλειστικά από τις καρστικές διαβρωσιγενείς διεργασίες με ελάχιστη έως καθόλου την επίδραση των τεκτονικών δυνάμεων. Οι γεωμορφές αυτές περιλαμβάνουν καρστικά έγκοιλα όλων των διαστάσεων (οροπέδια, πόλγες, δολίνες, οπές) και τις επιφανειακές γλυφές. Υπόγειες καρστικές γεωμορφές Οι υπόγειες καρστικές γεωμορφές περιλαμβάνουν τα σπήλαια και τα καρστικά φρέατα, καθώς και τις καταβόθρες. Στρωματογραφικές γεωμορφές Οι γεωμορφές αυτές περιλαμβάνουν κατά κύριο λόγο παράκτιες αιολικές αποθέσεις (θίνες), συνιζηματογενείς πτυχές, επιφάνειες στρωματογραφικής ασυμφωνίας, παλαιές ποτάμιες αποθέσεις, beach berms και αλυκές. Διαβρωσιγενείς γεωμορφές Οι διαβρωσιγενείς περιλαμβάνουν γεωμορφές που αναπτύσσονται στα πετρώματα με τη δράση των παραγόντων της μηχανικής και χημικής διάβρωσης, όπως ο άνεμος και το νερό (αιολικές διαβρωσιγενείς γεωμορφές, παράκτιες διαβρωσιγενείς γεωμορφές, υπολειμματικές βραχώδεις μορφές (Boulders) και φυσικά γλυπτά). Κεφάλαιο 8 / Σελ. 13

14 Θέση υφιστάμενου ΧΥΤΑ Σητείας & προτεινόμενων δραστηριοτήτων Σχήμα 8-8: Χάρτης σημαντικότερων γεωμορφών στο Φυσικό Πάρκο Σητείας (Πηγή: Σχέδιο Διαχείρισης του Φυσικού Πάρκου Σητείας & Τετραετές Σχέδιο Δράσης, 2013) Κεφάλαιο 8 / Σελ. 14

15 Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι παρά το γεγονός ότι, τόσο η θέση του εν λειτουργία ΧΥΤΑ Σητείας όσο και η επέκταση αυτού εντός της οποίας προτείνεται η χωροθέτηση των εξεταζόμενων δραστηριοτήτων εντοπίζονται εντός των ορίων του Φυσικού Πάρκου Σητείας δεν γειτνιάζουν με καμία από τις αξιόλογες γεωμορφές που απαντώνται σε αυτό (βλέπε ανωτέρω χάρτη). Τέλος, σύμφωνα με πολύ πρόσφατες μελέτες και σχετικές έρευνες του Τομέα Εδαφολογίας και Γεωργικής Χημείας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, ο ελλαδικός χώρος εμφανίζεται υποβαθμισμένος με πολλές περιοχές να αντιμετωπίζουν κίνδυνο ερημοποίησης. Περισσότερο ευαίσθητες περιοχές της Ελλάδας είναι η Kρήτη, τα νησιά του Αιγαίου, η Ανατολική Πελοπόννησος, η Ανατολική Στερεά Ελλάδα, η Εύβοια, τμήμα της Θεσσαλίας και συγκεκριμένα σημεία της Μακεδονίας και της Θράκης. Ειδικότερα, βάση του Εθνικού Χάρτη ευαίσθητων στην ερημοποίηση περιοχών (Ελληνική Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέμηση της Ερημοποιησης) το σύνολο της εξεταζόμενης περιοχής εμφανίζει υψηλό δυνητικό ΧΑΡΤΗΣ ΔΥΝΗΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΕΡΗΜΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ κίνδυνο. Εθνική Επιτροπή κατά της Ερημοποίησης ΥΠΟΜ ΝΗΜ Α Χαμηλός κίνδυνος Μέτριος κίνδυνος λόγω διάβρωσης Υψηλός κίνδυνος λόγω διάβρωσης Υψηλός κίνδυνος λόγω αλάτωσης Λίμνες Πόλεις N ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ: N. Γιάσσογλου K. Koσμας A. Mελιάδου Π. Γαβριήλ Kilometers Σχήμα 8-9: Χάρτης δυνητικού κινδύνου ερημοποίησης της Ελλάδας (Πηγή: Εθνική Επιτροπή κατά της Ερημοποίησης) Άμεση περιοχή χωροθέτησης προτεινόμενων έργων O χώρος εγκατάστασης των προτεινόμενων έργων βρίσκεται σε όμορο οικόπεδο του υφιστάμενου ΧΥΤΑ και στο ΒΔ όριο του (γήπεδο επέκτασης του ΧΥΤΑ). Η ευρύτερη περιοχή παρουσιάζει έντονο μορφολογικό ανάγλυφο εξαιτίας του γεωλογικού υποβάθρου, της διαδικασίας αποσάθρωσης και των τεκτονικών συνθηκών. Κεφάλαιο 8 / Σελ. 15

16 Η επιφάνεια του υφιστάμενου ΧΥΤΑ είναι διαμορφωμένη με υψόμετρα που κυμαίνονται μεταξύ +235 και 255 μέτρων. Η λεκάνη απόθεσης έχει εγκατασταθεί σε μισγάγγεια διεύθυνσης ΝΑ ΒΔ με μέση κλίση της τάξης του 20%. Στην ουσία η μισγάγγεια αυτή αποτελεί συνέχεια της μισγάγγειας επί της οποίας έχει εγκατασταθεί η υφιστάμενη λεκάνη του ΧΥΤΑ. Ο χώρος επέκτασης και δημιουργίας του συμπληρωματικού κυττάρου τοποθετείται βόρεια των υφιστάμενων εγκαταστάσεων με υψόμετρα που κυμαίνονται από +190 έως και 235 μ. Οι κλίσεις της εδαφικής επιφάνειας αυτής κυμαίνονται από 10 έως 75%. Ηπιότερες κλίσεις παρατηρούνται στο ανατολικό τμήμα της περιοχής επέκτασης ενώ αυξάνονται στο βορειοδυτικό και νοτιοανατολικό τμήμα. Περιοχή επέκτασης Υφιστάμενη Λεκάνη ΧΥΤΑ Σχήμα 8-10: Ευρύτερη περιοχή του ΧΥΤΑ Σχήμα 8-11: Περιοχή επέκτασης του ΧΥΤΑ (βορειοδυτική λήψη), όπου και προτείνεται η χωροθέτηση των εξεταζόμενων έργων διαχείρισης και τελικής διάθεσης απορριμμάτων Η γενικότερη δε γεωμορφολογία της άμεσης περιοχής δίνει πλήρη οπτική απόκρυψη από τους παρακείμενους οικισμούς. Κεφάλαιο 8 / Σελ. 16

17 8.4 ΓΕΩΛΟΓΙΚΑ, ΤΕΚΤΟΝΙΚΑ & ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Γεωλογικά χαρακτηριστικά ευρύτερης περιοχής 2 Χαρακτηριστικό γνώρισμα της γεωλογικής δομής της νήσου Κρήτης είναι η λεπιοειδής διάταξη αλλεπάλληλων τεκτονικών ενοτήτων (καλυμμάτων). Η διάταξη αυτή είναι αποτέλεσμα της δράσης πριν την απόθεση των νεογενών ιζημάτων, συμπιεστικών τάσεων που συνδέονται με την υποβύθιση της αφρικανικής πλάκας κάτω από την ευρασιατική. Τη γεωλογική δομή της ευρύτερης περιοχής μελέτης, συνθέτουν τέσσερις επί μέρους σειρές σχηματισμών οι οποίες σύμφωνα με την τεκτονική τους θέση είναι από τους βαθύτερους ορίζοντες προς του ανώτερους οι παρακάτω: 1. Αυτόχθονη σειρά της Ιονίου Ζώνης 2. Αλλόχθονο τεκτονικό κάλυμμα φυλλιτικής χαλαζιτικής σειράς 3. Αλλόχθονο τεκτονικό κάλυμμα ζώνης Τριπόλεως 4. Αλλόχθονο τεκτονικό κάλυμμα ζώνης Πίνδου 5. Η σειρά των νεογενών τεταρτογενών ιζημάτων Ειδικότερα ισχύουν τα εξής: Αλπικοί σχηματισμοί: Τα τεκτονικά καλύμματα που εντοπίζονται γενικά στην Νήσο Κρήτη σύμφωνα με την τεκτονική τους θέση και την τεκτονομεταμορφική τους κατάσταση χωρίζονται σε δύο σειρές. Τη σειρά των κατώτερων καλυμμάτων και την σειρά των ανώτερων καλυμμάτων οι οποίες διαχωρίζονται μεταξύ τους από μία ρηξιγενή ζώνη αποκόλλησης. Η κατώτερη σειρά καλυμμάτων σε αντίθεση με την ανώτερη έχε ι υποστεί μία μεταμόρφωση Υψηλών Πιέσεων / Χαμηλής θερμοκρασίας κατά το Αν. Ολιγόκαινο / Κατ. Μειόκαινο. Η σειρά των Κατώτερων καλυμμάτων αποτελείται από τρία επιμέρους καλύμματα τα οποία συνιστούν και επιμέρους τεκτονικές ενότητες. Το κατώτερο όπως συνηθίζεται να λέγεται είναι το κάλυμμα της Ζώνης Κρήτης Μάνης. Η ζώνη αυτή χαρακτηρίζεται από τους υποκείμενους νηρειτικούς σχηματισμούς, τους πελαγικούς ασβεστολίθους και από μία φτωχή ιζηματογένεση φλύσχη. Η ενότητα του Τρυπαλίου, η οποία αποτελεί μία ανθρακική ακολουθία αποτελούμενη κύρια από ανακρυσταλλωμένα κροκαλοπαγή, ασβεστολίθους και δολομίτες Τριαδικής ως Κατ. Ιουρασικής ηλικίας (Kopp & Ott 1977, Fytrolakis 1980). Οι ανθρακικοί σχηματισμοί της ενότητας αυτής μεταβαίνουν στην κορυφή σε φυλλιτικά στρώματα. Η ηλικία Τριαδικού και Λιασίου επιτρέπουν τον χαρακτηρισμό της ενότητας αυτής ως ανεξάρτητης τεκτονικής μονάδας πάνω στην οποία είναι επωθημένη η ενότητα φυλλιτών χαλαζιτών. Το κάλυμμά των φυλλιτών χαλαζιτών: Η ενότητα αυτή μπορεί να χωριστεί σε δύο τμήματα. Το κατώτερο τμήμα της σειράς αποτελείται από δολομιτικούς ασβεστολίθους, μαύρους αργιλικούς σχιστολίθους, σχιστοψαμμίτες και γραουβάκες με κοιτάσματα γύψου ανυδρίτη. Αντίθετα το ανώτερο τμήμα της σειράς αυτής αποτελείται κυρίως από εναλλασσόμενους φυλλίτες και χαλαζίτες, με παρεμβολές 2 Γεωλογική μελέτη για την επέκταση του ΧΥΤΑ 12ης Διαχειριστικής Ενότητας Περιφέρειας Κρήτης Κεφάλαιο 8 / Σελ. 17

18 λεπτοστρωματωδών μαρμάρων και μετακροκαλοπαγών, καθώς και σωμάτων μεταβασαλτών (N. CREUTZBURG & E. SEIDEL, 1975 κά). Η σειρά αυτή χαρακτηρίζεται από μεταμόρφωση Υψηλών Πιέσεων / Χαμηλής θερμοκρασίας κατά το Αν. Ολιγόκαινο / Κατ. Μειόκαινο, με τυπικά ορυκτά τον γλαυκοφανή, αραγωνίτη και χλωριτοειδές.. Η ανώτερη σειρά των καλυμμάτων της Κρήτης ξεκινά πάνω από την ζώνη τεκτονικής αποκόλησης και περιλαμβάνει τις μη μεταμορφωμένες αλπικές σειρές της Τρίπολης και της Πίνδου όπως αυτές εμφανίζονται στην Κρήτη. Η σειρά της Τριπόλεως αποτελείται στην βάση της από Μέσου Ανώτερου Τριαδικού δολομίτες, σχιστόλιθους και κλαστικά ιζήματα τα οποία είναι γνωστά ως σχηματισμός Ραβδούχων, μία μεσοζωική ανθρακική ακολουθία νηρειτική η οποία υπέρκειται των σχηματισμών Ραβδούχων και η οποία τελειώνει με τον Ανω Ηωκαινικής ηλικίας σχηματισμό του φλύσχη. Το Πινδικό κάλυμμα αποτελείται από Τριαδικής Ιουρασικής ηλικίας πελαγικά ιζήματα πυριτικών σχιστολίθων, κερατόλιθων, ραδιολαριτών και ασβεστολίθων. Η ακολουθία των ιζημάτων ολοκληρώνεται με τον Ανω Κρητιδικής ηλικίας πρώτο φλύσχη τους πελαγικούς λεπτοπλακώδεις ασβεστολίθους του παλαιοκαίνου και τον ηλικίας Παλαιοκαίνου Ηωκαίνου φλύσχη. Μεταξύ του Πινδικού καλύμματος και των κρυσταλλικών πετρωμάτων του καλύμματος των Αστερουσίων εμφανίζονται τα στρώματα τα οποία είναι γνωστά ως τεκτονικό κάλυμμα εσωτερικών ζωνών. Πρόκειται για τεκτονικό κάλυμμα το οποίο έχει αναφερθεί με τη μορφή ανεξάρτητων τεκτονικών καλυμμάτων ως το «κάλυμμα Αρβης», το «κάλυμμα Μιαμού» κλπ (M. BONNEAU). Τα καλύμματα αυτά παρουσιάζονται αναμεμιγμένα δημιουργώντας ένα mélange. Τα πετρώματα από τα οποία αποτελούνται τα εν λόγω καλύμματα είναι πετρώματα χαμηλού βαθμού μεταμόρφωσης με συνήθη παρουσία περιδοτιτών, γάββρων, δολεριτών, βασαλτών καθώς και μη μεταμορφωμένων πετρωμάτων όπως γρανίτες, γρανοδιορίτες, σπιλίτες, ραδιολαρίτες. Η ακολουθία των καλυμμάτων όπως αυτή περιγράφηκε στις ανωτέρω παραγράφους κλείνει με την κάλυμμα των Αστερουσίων και το ανώτερο Οφιολιθικό κάλυμμα. Πετρώματα Ανω Κρητιδικής ηλικίας μεταμόρφωσης, Υψηλών θερμοκρασιών / χαμηλής πιέσεων (κυρίως αμφιβολίτες, χαλαζίτες, γνεύσιοι και σχιστόλιθοι) συνιστούν το κάλυμμα των Αστερουσίων. Χαρακτηριστικά ορυκτά που εντοπίζονται στα πετρώματα του εν λόγω καλύμματος είναι: σιλλιμανίτης, ανδαλουσίτης, κορδιερίτης, κεροστίλβη και βιοτίτης. Τέλος το κάλυμμα των οφιολίθων δεικνύει ωκεάνιο φλοιό Άνω Ιουρασικής ηλικίας και αποτελείται από σερπεντινίτες, περιδοτίτες και γάββρους. Μεταλπικοί σχηματισμοί: Νεογενές Τα νεογενή και πλειοπλειστοκαινικά ιζήματα αναπτύσσονται σε μεγάλες εκτάσεις στο σύνολο της Κρήτης, έχουν αποτεθεί μέσα σε λεκάνες οι οποίες δημιουργήθηκαν στις αρχές περίπου του Ανωτέρου Μειοκαίνου και αποτελούν ένα σύστημα ημιτάφρων με διεύθυνση Α- Δ μέσα στις οποίες αποτέθηκαν ιζήματα χερσαίας, ποτάμιας, υφάλμυρης και θαλάσσιας φάσης. Επικάθονται ασύμφωνα στους αλπικούς σχηματισμούς Παρουσιάζουν ανομοιομορφία τόσο ως προς την ηλικία τους όσο και ως προς τη λιθολογία τους, οι οποίες οφείλονται σε διαφορικές κινήσεις των διάφορων ρηξιτεμαχών, πάνω στα οποία βρίσκονται οι ιζηματογενείς λεκάνες. Αποτελούνται από εκτεταμένες αποθέσεις μαργών, κροκαλών και μαργαϊκών ασβεστολίθων. Κεφάλαιο 8 / Σελ. 18

19 Βιβλιογραφικά ανάλογα κυρίως από τη θέση εμφάνισης τους έχουν δοθεί διαφορετικές ονοματολογίες των διαφόρων φάσεων τους (π.χ. σχηματισμοί Αγ. Βαρβάρας, Φοινικιάς κλπ). Τεταρτογενές Τα τεταρτογενή ιζήματα είναι τοποθετημένα πάνω σε όλους τους σχηματισμούς τόσο του αλπικού υποβάθρου όσο και των νεογενών αποθέσεων και αποτελούνται από χερσαίες, θαλάσσιες έως λιμνοθαλάσσιες αποθέσεις, στις οποίες διακρίνονται τα ακόλουθα μέλη: Σύγχρονοι παράκτιοι σχηματισμοί: δομούνται από άμμους θίνες και κροκάλες Σύγχρονες προσχώσεις Πλευρικά κορήματα και κώνοι κορημάτων Σύγχρονοι χειμαρρώδεις σχηματισμοί: αποτελούνται από κροκάλες και άμμους Θαλάσσιες αναβαθμίδες 5-10 μ: από ψαμμίτες παράκτιους ή κροκαλοπαγή Αιολικούς σχηματισμούς: εντός χαραδροκοιλάδων κυρίως Ποτάμιες αναβαθμίδες μ: πρόκειται για χειμαρρώδεις αποθέσεις μεγάλων ή πολύ μεγάλων κροκαλών, ερυθρών ή τεφρών άμμων και άλλων υλικών μεταφοράς ποικίλης σύστασης. Άμεση περιοχή χωροθέτησης προτεινόμενων έργων Σύμφωνα με την εκπονηθείσα Γεωλογική μελέτη στο πλαίσιο των έργων επέκτασης του ΧΥΤΑ 12ης Δ.Ε. Περιφέρειας Κρήτης (2009), η περιοχή του ΧΥΤΑ δομείται από Νεογενείς, Τριαδικούς και Περμοτριαδικούς σχηματισμούς. Αντίστοιχα, η περιοχή επέκτασης όπου και πρόκειται να χωροθετηθούν τα προτεινόμενα έργα διαχείρσης δομείται από Νεογενείς και Περμοτριαδικούς σχηματισμούς. Τούτο διαφαίνεται και στο απόσπασμα του γεωλογικού χάρτη που έπεται καθώς και στις γεωλογικές τομές που διέρχονται από τον εξεταζόμενο χώρο. Κεφάλαιο 8 / Σελ. 19

20 Σχήμα 8-12: Απόσπασμα γεωλογικού χάρτη ΙΓΜΕ, Φύλλο «Σητεία» Κεφάλαιο 8 / Σελ. 20

21 Κεφάλαιο 8 / Σελ. 21

22 Τους Νεογενείς σχηματισμούς που δομούν το βόρειο βορειοανατολικό τμήμα αποτελούν: Μαργαϊκοί και βιοκλαστικοί ασβεστόλιθοι με παρουσία καρστικών εγκοίλων, Μαργαϊκά ψηφιδοπαγή και κροκαλοπαγή, Σκληρές μάργες Τους Περμοτριαδικούς σχηματισμούς που δομούν το νότιο νοτιοδυτικό τμήμα αποτελούν: Φυλλίτες με παρεμβολές χαλαζιτών Νοτιοανατολικά και εκτός των ορίων του γηπέδου της επέκτασης του ΧΥΤΑ αναπτύσσονται Τριαδικοί δολομίτες τεφρού χρώματος Υδρογεωλογικά χαρακτηριστικά ευρύτερης περιοχής Οι κυριότερες υδροφορίες στο Νομό Λασιθίου αναπτύσσονται σε Νεογενείς κλαστικές και ανθρακικές αποθέσεις, αλλά κυρίως στα καρστικά συστήματα των προνεογενών ανθρακικών σχηματισμών των ορεινών όγκων της περιοχής, συνήθως, με σαφή τεκτονικό και στρωματογραφικό έλεγχο. Σε Τεταρτογενείς αποθέσεις δεν αναπτύσσονται σημαντικές υδροφορίες στο Νομό Λασιθίου με μόνη εξαίρεση, τη σχετικά αξιόλογη υδροφορία των αλλουβιακών προσχώσεων της λεκάνης του Οροπεδίου Λασιθίου. Σε Νεογενείς αποθέσεις υδροφορίες απαντώνται κυρίως στις ανατολικές και νοτιοδυτικές λεκάνες του Νομού. Αξιόλογες είναι αυτές των ΜεσοΜειοκαινικών και λιγότερο, των Γϊλειοκαινικών κλαστικών σχηματισμών, ψαμμιτών και κροκαλοπαγων - λατυπαγών, όπως στις ανατολικές λεκάνες Παλαίκαστρου, Κάτω Ζάκρου, Χοχλακιών, Σητείας, Γούδουρα, Παπαγιαννάδων και Σταυροχωρίου, καθώς και στις δυτικές λεκάνες Καλού Χωριού, Ιεράπετρας, Μπραμιανού, Καλαμαύκας και Μύρτου. Οι σημαντικές όμως υδροφορίες αναπτύσσονται σε μαργαϊκούς ασβεστόλιθους στο βόρειο και κεντρικό τμήμα της λεκάνης της Σητείας. Ενδεικτικό της υδρογεωλογικής σημασίας των ανθρακικών αυτών σχηματισμών είναι η σωρεία των πηγών που απαντώνται σε αυτούς, παρά το γεγονός ότι η τροφοδοσία τους προέρχεται από προνεογενή καρστικά συστήματα. Αναφορικά με τις σημαντικότατες υδροφορίες της Ενότητας της Τρίπολης στις ανατολικές λεκάνες απαντώνται στα νότια και ανατολικά περιθώριο των οροσειρών Θρυπτής και Ορνού (λεκάνες Στουροχωρίου, Παπαγιαννάδων και Σητείας), δεσπόζουν δε στον ορεινό όγκο που εκτείνεται μεταξύ Παλαιοκάστρου, Ζήρου, Ζάκρου, Χονδρά και Αγ. Τριάδας (λεκάνες Παλαίκαστρου, Σητείας, Χοχλακιών, Κάτω Ζάκρου, Ξηροκάμπου και Γούδουρα). Ενδεικτικό του δυναμικού των υδροφοριών αυτών είναι οι παρατηρούμενες μεγάλες εκφορτίσεις από τις πηγές των ανθρακικών πετρωμάτων, τόσο των οροσειρών Θρυπτής και Ορνού (Κάτω Χωριού, Αγ. Ιωάννη, Σταυροχωρίου), όσο και του ορεινού όγκου Ζήρου - Ζάκρου (Ζου, Ζάκρου, Λίθινων, Χονδρά). Επίσης, θα πρέπει να σημειωθεί η σημαντική τροφοδοσία των νεογενών υδροφορέων από τους ανθρακικούς σχηματισμούς της ενότητας της Τρίπολης στη περιοχή αυτή. Αναφορικά με τις δυτικές λεκάνες του Νομού όλες, οι κεντρικές, βόρειες και νοτιοδυτικές (λεκάνες Μιλάτου, Βραχασίου, Γεωργαράδων Λαγκάδι, Οροπεδίου Λασιθίου, Έξω Λακωνίων, Φλαμουριανών, Καλού Χωριού και Μύρτου), υδρογεωλογικά κυριαρχούνται από τις καρστικές υδροφορίες των ανθρακικών σχηματισμών της ενότητας της Τρίπολης. Ενδεικτικές είναι οι παροχές των πηγών που συνδέονται με το υδροφόρο αυτό σύστημα, όπως η καρστική υφάλμυρη πηγή του Αλμυρού Αγ. Νικολάου, με συνολική ετήσια εκφόρτιση γλυκού νερού της τάξης των εκ. m 3 καθώς κοι οι πηγές των Μόλων και Χριστού - Σελεκάνο, στις Κεφάλαιο 8 / Σελ. 22

23 νότιες υπώρειες της Οροσειράς Δίκτη. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τόσο οι πηγές του Καλού Χωριού όσο και αυτές της Καλαμαύκας - Ανατολής τροφοδοτούνται από τους σχηματισμούς αυτούς παρά την εκφόρτιση τους σε αποθέσεις Νεογενών. Υπολογίζεται ότι οι πηγές του βόρειου, ανατολικού και νότιου τομέα της οροσειράς Δίκτη εκφορτίζουν τουλάχιστον εκ. m 3 ετησίως. Άμεσα συνυφασμένοι υδρογεωλογικά με την ενότητα της Τρίπολης είναι οι ανθρακικοί σχηματισμοί της παρα-αυτόχθονης Ενότητας των Πλακωδών Ασβεστόλιθων, ειδικά όταν απουσιάζει η τεκτονικά ενδιάμεση ενότητα των Φυλλιτών - Χαλαζιτών. Ανεξάρτητα με την απουσία ή παρουσία της ενότητας αυτής, μεγάλες καρστικές υδροφορίες αναπτύσσονται στους ανθρακικούς σχηματισμούς της ενότητας των Πλακωδών ασβεστόλιθων τόσο στις δυτικές (Μιλάτου, Οροπεδίου Λασιθίου και Εξω Λακωνίων), όσο και στις ανατολικές λεκάνες του Νομού (Καβουσίου). Η ενότητα αυτή που στα ανατολικά του Νομού καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του Ορνού όρους εκφορτίζει στην περιοχή του Καβουσίου (πηγή Μαλούρας) m 3 /h γλυκού νερού στη θάλασσα. Σημαντικό επίσης ρόλο διαδραματίζει στο σύστημα τροφοδοσίας της πηγής του Αλμυρού, καθώς και στις υδροφορίες της οροσειράς Δίκτη γενικότερα. Σχετικά μικρής υδρογεωλογικής σημασίας είναι στο Νομό Λασιθίου, οι σχηματισμοί της Ενότητας της Πίνδου. Υδροφορίες αναπτύσσονται σε ανθρακικούς σχηματισμούς της ενότητας αυτής στις λεκάνες του Οροπεδίου Λασιθίου και Μύρτου. Παρά το γεγονός ότι τα στοιχεία για το Νομό αυτό είναι ανεπαρκή, διαφαίνεται τόσο η υπερεκμετάλλευση των λεκανών της Ιεράπετρας, Σητείας και Καβουσίου στην περιοχή της Παχειάς Αμμου, όσο και η υπερεπαρκής αναπλήρωση των λεκανών που τροφοδοτούνται από τις καρστικές υδροφορίες της οροσειράς Δίκτη. 3 Στο νομό Λασιθίου σχηματίζονται τόσο περατοί, όσο και αδιαπέρατοι ή μερικώς περατοί σχηματισμοί. Στους περατούς σχηματισμούς και μάλιστα στους μακροπερατούς, καρστικούς σχηματισμούς εντάσσονται τα ανθρακικά πετρώματα των ενοτήτων Τρίπολης και Κρήτης - Μάνης, καθώς επίσης και ο σχηματισμός των «ασβεστολιθικών - ασβεστομαργαϊκών λατυποπαγών» της βάσης των νεογενών στρωμάτων. Αδιάψευστο στοιχείο για τη μεγάλη υδροφορία που παρουσιάζουν τα πετρώματα αυτά, αποτελεί η παρακείμενη, μεγάλη, καρστική πηγή του Αλμυρού, η οποία αναβλύζει μέσα από τα ανθρακικά πετρώματα της ενότητας της Τρίπολης. Στους μικροπερατούς σχηματισμούς εντάσσονται οι αλλουβιακές αποθέσεις. Στην περιοχή του Αλμυρού αναπτύσσονται ασβεστολιθικά λατυποπαγή του νεογενούς, τα οποία εντάσσονται και αυτά στους περατούς σχηματισμούς. Ο πιο σημαντικός υδροφόρος ορίζοντας εντοπίζεται μέσα στα ανθρακικά πετρώματα των ενοτήτων Τρίπολης και Κρήτης - Μάνης, καθώς επίσης και στα ασβεστολιθικά - ασβεστομαργαϊκά λατυποπαγή της βάσης των νεογενών. Ο υδροφόρος αυτός ορίζοντας εκφορτίζεται κυρίως από την παράκτια, καρστική πηγή Αλμυρού, η οποία αναβλύζει σε μέτωπο 200 m περίπου και σε υψόμετρο 0,5-1,0 m. Στους αδιαπέρατους σχηματισμούς εντάσσεται ο σχηματισμός των Νεογενών Μαργών. Βόρεια της πόλης του Αγ. Νικολάου αναπτύσσεται ο σχηματισμός των λεπτοπλακωδών μαρμάρων με silex ό οποίος εντάσσεται στους μακροπερατούς σχηματισμούς με περιορισμένη περατότητα, λόγω της παρουσίας των πυριτικών ενδιαστρώσεων. Επίσης αναπτύσσεται και ο αδιαπέρατος σχηματισμός του μεταφλύσχη της ενότητας Κρήτης - Μάνης. 3 Γεωλογική μελέτη για την επέκταση του ΧΥΤΑ 12ης Διαχειριστικής Ενότητας Περιφέρειας Κρήτης Κεφάλαιο 8 / Σελ. 23

24 Ο φρεάτιος υδροφόρος ορίζοντας που δημιουργείται μέσα στις αλλουβιακές αποθέσεις του Ξηροποτάμου, θα πρέπει να βρίσκεται σε άμεση επικοινωνία με τον καρστικό υδροφόρο ορίζοντα η δε πιεζομετρική του στάθμη δεν θα πρέπει να παρουσιάζει σημαντικές αλλαγές. Ως εκ τούτου η στάθμη του ορίζοντα αυτού θα πρέπει να βρίσκεται λίγο πάνω από τη θάλασσα. Η επαρχεία της Σητείας παρουσιάζει μεγάλο καρστικό ενδιαφέρον, από υδρογεωλογική άποψη όμως οι καρστικές ενότητες της Σητείας παρουσιάζουν μικρό ενδιαφέρον. Στην περιοχή έχουν εντοπιστεί δύο υπόγεια συστήματα, το ένα καταλήγει στις πηγές των Χοχλακιών και το άλλο στις πηγές της Ζάκρου. Άμεση περιοχή χωροθέτησης προτεινόμενων έργων 4 Στοιχεία για την ύπαρξη υπόγειου νερού στην περιοχή του ΧΥΤΑ δεν υπάρχουν, καθώς επίσης δεν παρατηρήθηκε εμφάνιση υδάτων στην επαφή των νεογενών σχηματισμών με τον υποκείμενο σχηματισμό των φυλλιτών. Η όποια υδροφορία παρουσιάζεται στην περιοχή επέκτασης του ΧΥΤΑ θα αφορά τους μαργαίκούς βιοκλαστικούς ασβεστολίθους λόγω της ύπαρξης μικρών καρστικών εγκοίλων που οφείλονται στην περατότητα του σχηματισμού. Παρ όλα αυτά, η όποια υδροφορία παρουσιάζεται δεν θα είναι σημαντική και αυτό οφείλεται στο μικρό σχετικά βάθος που καταλαμβάνουν οι Νεογενείς σχηματισμοί και στο γεγονός ότι υπέρκεινται της ενότητας των φυλλιτών που είναι αδιαπέρατοι σχηματισμοί. Οι μαργαϊκοί βιοκλαστικοί ασβεστόλιθοι χαρακτηρίζονται χαμηλής έως μέσης υδροπερατότητας σχηματισμοί ενώ οι φυλλίτες πολύ χαμηλής υδροπερατότητας Τεκτονική 5 Γενικά Αλπική φάση Η δομή της Κρήτης χαρακτηρίζεται από την τεκτονική των καλυμμάτων. Οι πτυχογόνες δυνάμεις της αλπικής φάσης ορογένεσης επέδρασαν από Βορρά προς Νότο δίνοντας πτυχές με γενική διεύθυνση Α Δ. Ωστόσο όμως παρατηρείται μια διασπορά των διευθύνσεων των αξόνων των πτυχών, ως προς τη γενική διεύθυνση, η οποία οφείλεται είτε σε πρωτογενή αίτια είτε στην επίδραση της μεταγενέστερης ρηγματογόνου φάσης. Εκτός της κύρια γενικής διεύθυνσης πτυχών Α Δ, παρατηρείται και μια άλλη δευτερεύουσα διεύθυνση πτυχών Β Ν. Οι πτυχές με διεύθυνση Α Δ παρατηρούνται σχεδόν σε ολόκληρη την Κρήτη σε μικρή και μεγάλη κλίμακα. Οι πτυχές με διεύθυνση Β Ν εμφανίζονται με τη μορφή ασθενών πτυχών μικρής κλίμακας και σε περιορισμένες θέσεις. Τα δύο συστήματα πτυχών είναι πολύ πιθανόν να δημιουργήθηκαν κατά την ίδια πτυχογόνο φάση. Οι άξονες πτυχών στα τεκτονικά καλύμματα, που είναι επωθημένα πάνω στην αυτόχθονη ενότητα της Κρήτης, παρουσιάζουν διάφορες διευθύνσεις. Σε πολλές περιπτώσεις όμως διατηρείται η αρχική διεύθυνση Α Δ που αναγνωρίζεται και στην αυτόχθονη ενότητα. Κατά τον ΦΥΤΡΟΛΑΚΗ (1980), ο σχηματισμός και η τοποθέτηση των καλυμμάτων κατά το ανώτερο Βουρδιγάλιο Λάγγιο, ακολούθησε την πτύχωση, δηλαδή πιο αναλυτικά, κατά τη διάρκεια της κίνησης των αλλόχθονων σειρών προς νότο ταυτόχρονα άρχισε η πτύχωση της αυτόχθονης ενότητας του σημερινού χώρου της Κρήτης. Η τελική εικόνα της Κρήτης μετά την πτυχογόνο τεκτονική ήταν εκείνη ενός τεράστιου αντικλινόριου του οποίου ο άξονας ήταν παράλληλος με τον επιμήκη άξονα της Κρήτης (Εικόνα 3.2.1) και σχημάτιζε μια κυματοειδή μορφή. 4 Γεωλογική μελέτη για την επέκταση του ΧΥΤΑ 12ης Διαχειριστικής Ενότητας Περιφέρειας Κρήτης 5 Γεωλογική μελέτη για την επέκταση του ΧΥΤΑ 12ης Διαχειριστικής Ενότητας Περιφέρειας Κρήτης Κεφάλαιο 8 / Σελ. 24

25 α) Γενικός άξονας πτυχών κυματοειδους μορφής αμέσως μετά την πτύχωση. β) και γ) Μετά την πτύχωση η Κρήτη τεμαχίστηκε από ρήγματα δύο κυρίως διευθύνσεων Β Ν και Α Δ. Με τις κατακόρυφες κινήσεις οι οποίες έλαβαν χώρα κατά το νεογενές, δημιουργήθηκαν και νεότερα ρήγματα, ενώ συγχρόνως τα μεγάλα τεκτονικά τεμάχη άρχισαν να ανυψώνονται μέχρι και το Πλειστόκαινο. Το δυτικό τμήμα των τεμαχών είναι περισσότερο ανυψωμένο από το ανατολικό. Η ανύψωση των τεμαχών ελαττώνεται γενικά προς τα ανατολικά (ΦΥΤΡΟΛΑΚΗΣ 1980) Σχήμα 8-13: Απεικόνιση των τεκτονικών γεγονότων στην Κρήτη Τα αλλόχθονα καλύμματα πτυχώθηκαν πρωτογενώς στους χώρους προέλευσης τους, από όπου αποκόπηκαν βίαια και έφτασαν στο σημερινό χώρο της Κρήτης όταν πια αυτή βρισκόταν στο τελευταίο στάδιο της πτυχογόνου τεκτονικής. Όταν έφτασαν τα αλλόχθονα καλύμματα στο σημερινό χώρο της Κρήτης σταμάτησαν να δρούν οι εφαπτομενικές δυνάμεις στα ανώτερα στρώματα του φλοιού και τερματίστηκε η δράση της πτυχογόνου τεκτονικής. Στη συνέχεια τα αλλόχθονα καλύμματα προασαρμόσθηκαν στην ήδη, τεκτονικά, διαμορφωμένη μορφολογία, από την επίδραση των τελικών πτυχογόνων τάσεων. Η τελική σημερινή θέση των καλυμμάτων οφείλεται τόσο σε ολισθήσεις όσο και στο μεταγενέστερο στάδιο της ρηγματογόνου τεκτονικής. Rh: Μάζα της Ροδόπης, Sm: Σερβομακεδονική μάζα, CR: Περιροδοπική ζώνη, (Pe: Ζώνη Παιονίας, Pa: Ζώνη Πάϊκου, Al: Ζώνη Αλμωπίας) = Ζώνη Αξιού, Pl: Πελαγονική ζώνη, Ac: Αττικο-κυκλαδική ζώνη, Sp: Υποπελαγονική ζώνη, Pk: Ζώνη Παρνασσού-Γκιώνας, P: Ζώνη Πίνδου, G: Ζώνη Γαβρόρου-Τρίπολης, Ι: Ιόνιος ζώνη, Px: Ζώνη Παξών ή Προαπούλια, Eu: Ενότητα «Ταλέα όρη πλακώδεις ασβεστόλιθοι» πιθανόν της Ιόνιου ζώνης Σχήμα 8-14: Γεωτεκτονικό σχήμα των Ελληνίδων ζωνών κατά Μουντράκη (1983) Κεφάλαιο 8 / Σελ. 25

26 Νεοτεκτονική στο χώρο της Κρήτης Κατά τη διάρκεια του ανώτερου Καινοζωικού στην κυρίως έκταση της Κρήτης επικρατεί η δημιουργία κεράτων και τάφρων εξαιτίας εφελκυστικής παραμόρφωσης η οποία οφείλεται σε κανονικά ρήγματα μεγάλης κλίμακας. Έτσι κατά το Νεογενές η τεκτονική ιστορία της Κρήτης (DROOGER et MEULENKAMP, 1973) είναι τεκτονικές κινήσεις οι οποίες αποτελούν απόδειξη του συνδυασμού τάσεων και βαρυτικών δεδομένων του ιζηματογενούς καλύμματος αλλά και των διαφορικών κατακόρυφων κινήσεων των τεμαχών κάτω από την επιφάνεια του ιζηματογενούς καλύμματος, Ενώ η συμπιεστικές κινήσεις κατά τη διάρκεια αυτή είναι ασήμαντες. Την περίοδο αυτή κυριαρχούν οι μετακινήσεις κατά μήκος των ρηξιγενών συστημάτων με διεύθυνση Β Ν και Α Δ με υπερισχύουσα την κατακόρυφη συνιστώσα. Τα ρηξιγενή συστήματα αποτελούν τις προεκτάσεις παλιότερων περιστροφικών ρηξιγενών συστημάτων. Την ίδια περίοδο έχουμε δραστηριοποίηση ρηξιγενών συστημάτων με διεύθυνση ΒΔ ΝΑ και ΝΔ ΒΑ τα οποία ίσως να είναι επαναδραστηριοποιήσεις παλιότερων ρηξιγενών συστημάτων. Τα προνεογενή αυτά ρήγματα είναι κανονικά, παρουσιάζουν μεταπτώσεις και τα τεμάχη που έχουν δημιουργηθεί είναι περιστραμμένα. Κατά το Τεταρτογενές και ειδικότερα από το ανώτερο Πλειόκαινο, έχουμε αλλαγή των εντατικών διευθύνσεων με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν νέα ρηξιγενή συστήματα στο επιφανειακό ιζηματαγενές κάλυμμα που δεν σχετίζονται με τα προνεογενή ρηξιγενή συστήματα κανονικού χαρακτήρα. Τα περισσότερα πρόσφατα ενεργά ρηξιγενή συστήματα με διεύθυνση ΒΔ ΝΑ και ΝΔ ΒΑ δεν περιορίζονται μόνο στον παλαιογεωγραφικό χώρο της Κρήτης αλλά επεκτείνονται και έξω από αυτόν σε μεγάλη απόσταση. Τα ρήγματα αυτά είναι συνιζηματογενή όπως προκύπτει από τη μελέτη αντίστοιχων ιζημάτων, ηλικίας ανωτέρου Πλειοκαίνου Τεταρτογενούς. Από τις δύο κύριες διευθύνσεις των πιο πρόσφατων ρηξιγενών συστημάτων, το ΒΔ ΝΑ σύστημα είναι το σπουδαιότερο στη Δυτική Κρήτη και το ΝΔ ΒΑ στην Ανατολική Κρήτη. Ο τρόπος με τον οποίο παρατάσσονται τα πρόσφατα ρηξιγενή συστήματα, συμφωνεί με τη διάταξη του Ελληνικού τόξου στο Νότιο Αιγαίο. Νότια της Κρήτης τα ρηξιγενή συστήματα διευθύνσεων ΒΔ ΝΑ και ΝΔ ΒΑ είτε τέμνονται είτε παρουσιάζουν μια ελαφριά κάμψη. Το σημερινό περίγραμμα του νησιού καθορίστηκε από τα παλαιότερα ρηξιγενή συστήματα Α Δ και Β Ν αλλά μπορεί ωστόσο να τελειοποιήθηκε από τις κάμψεις που παρουσιάζουν τα νεότερα ενεργά ρηξιγενή συστήματα. Κατά το Τεταρτογενές συνεχίζονται οι κινήσεις κατά μήκος παλιών ρηξιγενών ζωνών και παράλληλα έχουμε μια συνολική ανύψωση και στρέψη του νησιού προς Βορρά. Η απότομη πτώση της τοπογραφίας κατά μήκος των νοτίων ακτών είναι πρόσφατο δημιούργημα, καθώς η συνολική στρέψη του νησιού προς Βορρά προκάλεσε την απομάκρυνση του ιζηματογενούς καλύμματος στα νότια, αν και τα δεδομένα που το αποδεικνύουν αυτό είναι σπάνια. Κατά το Τεταρτογενές τα προηγούμενα Β Ν και Α Δ εφελκυστικά ρηξιγενή συστήματα συνεχίζουν να δρουν και να διαμορφώνουν το περίγραμμα του νησιού. Τα πιο πρόσφατα συστήματα ΒΔ ΝΑ και ΝΔ ΒΑ με τη συνεχιζόμενη δραστηριότητας τους καθορίζουν το μεγαλύτερο μέρος του αναγλύφου καθώς και την ανάπτυξη της χερσαίας ιζηματογένεσης στο εσωτερικό του νησιού. Με το τέλος των έντονων κατακόρυφων κινήσεων του Πλειοκαίνου Πλειστοκαίνου είχαμε και την τελική ανύψωση στο σημερινό ύψος των μεγάλων οροσειρών της Κρήτης. Άμεση περιοχή χωροθέτησης προτεινόμενων έργων Βόρεια της περιοχής του ΧΥΤΑ και σε απόσταση μεγαλύτερη των 600 μέτρων διέρχεται πιθανό ρήγμα ή κάποια προέκταση ρήγματος με διεύθυνση περίπου Α Δ (Γεωλογικός Χάρτης ΙΓΜΕ, Φύλλο Σητεία, Κλίμακα 1:50.000). Η επαφή φυλλίτη και Νεογενών ορίζεται πιθανά από ρήγμα διεύθυνσης ΒΑ ΝΔ. Κεφάλαιο 8 / Σελ. 26

27 8.4.4 Σεισμικότητα - Σεισμική επικινδυνότητα 6 Σύμφωνα με τον Χάρτη ζωνών σεισμικής επικινδυνότητας (2000) του νέου ΕΑΚ που ακολουθεί, η περιοχή μελέτης ανήκει στην Ζώνη ΙΙ της σεισμικής επικινδυνότητας (βλ. ακόλουθο σχήμα). Η αναμενόμενη σεισμική επιτάχυνση για την κάθε κατηγορία σεισμικής επικινδυνότητας δίνεται από τη σχέση: Οπού: 4. Α = α. g g: επιτάχυνση βαρύτητας και α: 0,24 για τη Ζώνη ΙΙ Σχήμα 8-15: Χάρτης Ζωνών Σεισμικής Επικινδυνότητας της Ελλάδας (Πηγή: Νέος Ελληνικός Αντισεισμικός Κανονισμός, 2000) Γενικά η περιοχή της Αν. Κρήτης και ειδικότερα η πόλη της Σητείας έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές από ισχυρούς σεισμούς που έχουν συμβεί στην ευρύτερη περιοχή. Τα μακροσεισμικά στοιχεία που αναφέρονται στη συνέχεια, έχουν παρθεί από το βιβλίο των Παπαζάχος και Παπαζάχου (1989) και από τις αναφορές που αναφέρονται σε αυτό. α) Σεισμός της 29ης Μαΐου 1508: ο σεισμός αυτός φαίνεται να είναι ο ισχυρότερος επιφανειακός σεισμός που συνέβη στο νότιο τμήμα της ανατολικής Κρήτης, με μέγεθος Μ = 7.2. Ο σεισμός αυτός έπληξε τη Σητεία όπου κατάστρεψε το μεγαλύτερο μέρος της πόλης και προκάλεσε προβλήματα στις γειτονικές περιοχές. β) Σεισμός της 26ης Νοεμβρίου 1595: ο σεισμός αυτός συνέβη στην ίδια ρηξιγενή ζώνη, στη θαλάσσια περιοχή, ανατολικά της Ιεράπετρας. Δεν υπάρχουν στοιχεία για την πόλη της Σητείας. 6 Γεωλογική μελέτη για την επέκταση του ΧΥΤΑ 12ης Διαχειριστικής Ενότητας Περιφέρειας Κρήτης Κεφάλαιο 8 / Σελ. 27

28 γ) Σεισμός του Οκτωβρίου 1780: ο σεισμός αυτός σημειώθηκε στην πόλη της Ιεράπετρας, με μέγεθος Μ = 7,0. Δεν υπάρχουν στοιχεία για την περιοχή της Σητείας. δ) Σεισμός του Δεκεμβρίου 1815: ο σεισμός αυτός έγινε στη θαλάσσια περιοχή νότια της πόλης της Ιεράπετρας και είχε μέγεθος Μ = 6.7. Δεν υπάρχουν στοιχεία για την περιοχή της Σητείας. ε) Σεισμός της 12ης Οκτωβρίου 1856: ο σεισμός αυτός θεωρείται ο ισχυρότερος που έχει γίνει στον Ελληνικό χώρο, με επίκεντρο το Κρητικό πέλαγος, σε απόσταση περίπου 100 km από τον κόλπο του Μιραμπέλλου και ήταν ενδιαμέσου βάθους, δηλ. σε βάθος μεγαλύτερο των 70 km. Είχε μέγεθος Μ = 8.2 και προκάλεσε μεγάλες ζημιές στην Κρήτη και στη Ρόδο. Η πόλη της Σητείας και οι γειτονικοί οικισμοί καταστράφηκαν ολοκληρωτικά. Σχήμα 8-16: Ιστορικοί Σεισμοί Περιόδου Στο ακόλουθο σχήμα φαίνεται ο γενικευμένος χάρτης των μακροσεισμικών εντάσεων για τη χρονική περίοδο (Delibasis and Galanopoulos). Είναι γνωστοί περίπου τριάντα ισχυροί σεισμοί οι οποίοι προκάλεσαν βλάβες με μεγάλη ένταση (l>vii) στην Ανατολική Κρήτη. Οι σεισμοί αυτοί είναι οι επιφανειακοί σεισμοί οι οποίοι έχουν τα επίκεντρα τους στο κυρτό μέρος του ελληνικού τόξου, δηλαδή στο βόρειο τμήμα της ανατολικής Μεσογείου όπου δεσπόζει η ελληνική τάφρος, ή σεισμοί ενδιαμέσου βάθους οι οποίοι έχουν τα επίκεντρα τους στο κοίλο μέρος του τόξου, δηλαδή στο νότιο Αιγαίο, και τις εστίες τους στη ζώνη Benioff η οποία κλίνει από την ανατολική Μεσόγειο προς το Αιγαίο. Στον κάτωθι πίνακα δίνονται τα στοιχεία γνωστών μεγάλων σεισμών οι οποίοι έγιναν αισθητοί στην ανατολική Κρήτη και επηρέασαν και την ευρύτερη περιοχή της Σητείας. Για κάθε σεισμό, δίνεται η ημερομηνία γένεσης του, το επίκεντρο του, το εστιακό του βάθος, h (n σημαίνει επιφανειακός σεισμός και i σεισμός ενδιαμέσου βάθους), το επιφανειακό μέγεθος, Ms και η ένταση, Ι, με την οποία έγινε αισθητός. Βασική πηγή των πληροφοριών αυτών αποτελεί το βιβλίο "Σεισμοί της Ελλάδας" (Παπαζάχος και Παπαζάχου) αλλά χρησιμοποιήθηκαν συμπληρωματικά και ορισμένα νεότερα στοιχεία. Η ένταση 8 από το Κεφάλαιο 8 / Σελ. 28

29 σεισμό του 365 δεν προκύπτει από άμεση παρατήρηση αλλά από έμμεση επειδή ο σεισμός αυτός συνέτριψε πολλές πόλεις της Κρήτης. Πίνακας 8-8: Στοιχεία των σεισμών που προκάλεσαν στην Κρήτη βλάβες εντάσεων Ι Time Epicenter Η M s I Ν,23.5 Ε N Ν,29.0 Ε N Ν,24.5 Ε N Ν,25.5 Ε N Ν,24.9 Ε N Ν,25.1 Ε N Ν,25.1 Ε N Ν,25.0 Ε N Ν,24.8 Ε N Ν,24.9 Ε N Ν,25.8 Ε N Ν,24.0 Ε N Ν,25.6 Ε I Ν, 25.6 Ε N Ν,26.0 Ε I Ν,27.5 Ε I Ν,25.0 Ε I Στο χώρο του νοτίου Αιγαίου καθώς και κατά μήκος της ελληνικής τάφρου υπάρχουν διάφορα ενεργά σεισμικά ρήγματα. Από αυτά ενδιαφέρουν την παρούσα μελέτη είναι εκείνα που προκαλούν σεισμούς οι οποίοι επηρεάζουν την ευρύτερη περιοχή της Σητείας. Κεφάλαιο 8 / Σελ. 29

30 Σχήμα 8-17: Χάρτης Μακροσεισμικών Εντάσεων Σε ότι αφορά τις σεισμοκετονικές ζώνες η περιοχή της Σητείας βρίσκεται εντός ενός πολύπλοκου τεκτονικού καθεστώτος, όπου κυριαρχούν ρηξιγενείς ζώνες με διεύθυνση Ανατολή - Δύση, Βόρειο Ανατολική - Νότιο Δυτική. Το γενικό αυτό τεκτονικό σύστημα προκαλεί διαρρήξεις κανονικές, ανάστροφες καθώς επίσης και διαρρήξεις παράταξης. Ολόκληρη η περιοχή της Αν. Κρήτης φαίνεται να ευρίσκεται υπό καθεστώς συμπιεστικού πεδίου με ταχύτητα παραμόρφωσης, 10 mm/yr (Papazachos and Kiratzi, 1996). Κεφάλαιο 8 / Σελ. 30

31 1: Όρια λιθοσφαιρικών πλακών, 2: Ζώνη αναστροφών ρηγμάτων, 3: Τα σπουδαιότερα κανονικά ρήγματα, 4: Ρήγματα οριζόντιας μετατόπισης (διεύθυνσης ολίσθησης), 5: Ηφαίστεια Πλειο-Τεταρτογενούς 6: Ζώνη συμπίεσης. Τα κίτρινα βέλη δείχνουν τη διεύθυνση του εφελκυστικού πεδίου στο Ανώτερο Μειόκαινο - Πλειόκαινο και τα κόκκινα βέλη τη διεύθυνση του ενεργού εφελκυσμού. Τα μαύρα βέλη δείχνουν τη διεύθυνση κίνησης της Αφρικανικής πλάκας και τη διεύθυνση των συμπιεστικών τάσεων 5. Σχήμα 8-18: Κύρια χαρακτηριστικά της ενεργού τεκτονικής του Ελληνικού τόξου και του ευρύτερου Αιγιακού χώρου Σχήμα 8-19: Απόσπασμα Σεισμοτεκτονικού Χάρτη για την ευρύτερη περιοχή μελέτης Πηγή: Ι.Γ.Μ.Ε., «Σεισμοτεκτονικός Χάρτης Ελλάδας», Κλίμακας 1:500,000 Κεφάλαιο 8 / Σελ. 31

32 Άμεση περιοχή χωροθέτησης προτεινόμενων έργων 7,8 Η περιοχή εγκατάστασης των έργων κατατάσσεται στην ζώνη ΙΙ του χάρτη σεισμικής επικινδυνότητας (α=0,24). Από τεχνικογεωλογικής άποψης, οι Νεογενείς σχηματισμοί που δομούν το κεντρικό και βόρειο ανατολικό τμήμα της περιοχής επέκτασης του ΧΥΤΑ, σύμφωνα με τον πίνακα 2.5 (Κατηγορίες εδάφους) του ΕΑΚ 2000 εντάσσονται στην κατηγορία εδαφών Α. (Βραχώδεις ή ημιβραχώδεις σχηματισμοί εκτεινόμενοι σε αρκετή έκταση και βάθος, με τη προϋπόθεση ότι δεν παρουσιάζουν έντονη αποσάθρωση. Στρώσεις πυκνού κοκκώδους υλικού με μικρό ποσοστό ιλυοαργιλικών προσμίξεων, πάχους μικρότερου των 70μ. Στρώσεις πολύ σκληρής προσυμπιεσμένης αργίλου πάχους μικρότερου των 70μ). Οι φυλλίτες που δομούν το κεντρικό και νότιο δυτικό τμήμα της περιοχής επέκτασης του ΧΥΤΑ, σύμφωνα με τον πίνακα 2.5 (Κατηγορίες εδάφους) του ΕΑΚ 2000 εντάσσονται στην κατηγορία εδαφών Α ή Β. Η κατηγορία Β αφορά τους έντονα αποσαθρωμένους φυλλίτες όπου και παρατηρούνται στο νοτιοανατολικό τμήμα της περιοχής επέκτασης (επαφή με δολομιτικούς ασβεστολίθους). Στο πλαίσιο του παρόντος έργου (Τεχνικός Σύμβουλος, Υποστήριξης της Περιφέρειας Κρήτης για την ωρίμανση έργων διαχείρισης απορριμμάτων), εκπονήθηκε Γεωτεχνική Μελέτη με τίτλο: «Τεχνική Έκθεση Γεωτεχνικής Μελέτης για την Ολοκληρωμένη Εγκατάσταση Διαχείρισης Απορριμμάτων στη Σητεία», σύμφωνα με τα συμπεράσματα της οποίας ισχύουν τα εξής: Από τους ελέγχους ευστάθειας στις περιοχές των ορυγμάτων στην νότια πλευρά του νέου κυττάρου του ΧΥΤΑ, οι συντελεστές ασφαλείας που προκύπτουν για μέγιστο ύψος πρανούς 10m και κλίση 1υ:1.5β, κρίνονται ικανοποιητικοί. Σημειώνεται ότι οι έλεγχοι ευστάθειας που πραγματοποιήθηκαν είναι ενδεικτικοί. Κατά την φάση εκπόνησης της οριστικής μελέτης του έργου πρέπει να εκτελεστούν αναλυτικότεροι έλεγχοι ευστάθειας στα πρανή των ορυγμάτων, λαμβάνοντας υπόψη και τις κλίσεις των επιφανειών σχιστότητας στο εσωτερικό του σχηματισμού των φυλλιτών. Από τους ελέγχους ευστάθειας στις περιοχές των επιχωμάτων στην βόρεια, ανατολική και δυτική πλευρά του νέου κυττάρου του ΧΥΤΑ, προέκυψε ότι τα πρανή ευσταθούν, για κατακόρυφο πάχος μέχρι 7m με κλίση 1υ:1,5β και για κατακόρυφο πάχος από 7m έως 15m με κλίση 1υ:2β. Ομοίως σημειώνεται ότι οι έλεγχοι ευστάθειας είναι ενδεικτικοί. Τα επιχώματα προτείνεται να κατασκευαστούν από βραχώδη υλικά εκσκαφής, εκτός από τα προϊόντα εκσκαφής φυλλιτών, τα οποία δεν προτείνεται να χρησιμοποιηθούν ως υλικά επιχωμάτων. Τα προϊόντα εκσκαφής φυλλιτών προτείνεται να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή της στρώσης πάχους 0,5m στον πυθμένα του νέου κυττάρου του ΧΥΤΑ. Για την στεγανοποίηση του πυθμένα και των πρανών του νέου κυττάρου του ΧΥΤΑ προτείνονται οι ακόλουθες στρώσεις: Στρώση φυλλιτικού υλικού εκσκαφής πάχους 0,5m. Γεωσυνθετικός φραγμός μπεντονίτη (GCL), αρχικού πάχους (πριν από τη διαβροχή) 1cm περίπου, εφελκυστικής αντοχής >=10KN/m και υδροπερατότητας <=1*10-11 m/sec. 7 Γεωλογική μελέτη για την επέκταση του ΧΥΤΑ 12ης Διαχειριστικής Ενότητας Περιφέρειας Κρήτης 8 Γεωτεχνική μελέτη για την επέκταση του ΧΥΤΑ 12ης Διαχειριστικής Ενότητας Περιφέρειας Κρήτης Κεφάλαιο 8 / Σελ. 32

33 Γεωμεμβράνη πολυαιθυλενίου (HDPE), τραχεία στην πάνω όψη, πάχους 2mm, εφελκυστικής αντοχής >=15KN/m. Γεωύφασμα πολυπροπυλενίου μη υφαντό GT NW προστασίας της γεωμεμβράνης, βάρους 500gr/m2, εφελκυστικής αντοχής >= 30KN/m. Το γεωύφασμα προστασίας τοποθετείται μόνο στην περίπτωση που δεν τοποθετηθεί γεωσυνθετικό αποστραγγιστικό φύλλο. Αποστραγγιστική στρώση με αμμοχάλικα πάχους 0,5m ή συνθετικό στραγγιστήριο επαρκούς μεταβιβαστικότητας, με εφελκυστική αντοχή >= 1 KN/m, αντί της αποστραγγιστικής στρώσης με αμμοχάλικο. Γεωύφασμα μη υφαντό GT NW διαχωρισμού των απορριμμάτων από το σύστημα συλλογής στραγγισμάτων, βάρους 200gr/m2, εφελκυστικής αντοχής >= 14KN/m. 8.5 ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Γενικά στοιχεία Οικοσυστήματα Οικότοποι 9 Τα οικοσυστήματα που επικρατούν στην περιοχή είναι κυρίως οι θαμνότοποι, η χαμηλή δηλαδή βλάστηση που αποτελείται κυρίως από φρύγανα, αρωματικά φυτά και τα αντίστοιχα ασπόνδυλα, ερπετά και θηλαστικά που ζουν σε αυτές τις περιοχές. Μεγάλα δασικά οικοσυστήματα ή συστάδες δένδρων δεν εμφανίζονται στην περιοχή, εκτός από το Φοινικόδασος του Βάι όπου κυριαρχεί ο φοίνικας του Θεόφραστου (Phoenix theophrasti), και τις μικρές συγκεντρώσεις πρίνων (Quercus coccifera), πλατάνων (Platanus orientalis) και χαρουπιών (Ceratonia siliqua), συνήθως μέσα σε φαράγγια και ρεματιές. Οι σημαντικότεροι λοιπόν οικότοποι που παρατηρούνται στην περιοχή και αναφέρονται στις περιοχές του δικτύου NATURA 2000 είναι οι συγκεντρώσεις αρκεύθων (Juniperus prhoenicea) σε παραθαλάσσιες αμμοθίνες, όπως στην περιοχή Χρυσή Άμμος στο Βάι και στην παραλία Κατσουνάκι στον Ξερόκαμπο, η θαμνώδης βλάστηση και τα φρύγανα που κυριαρχούν σε όλη την περιοχή, τα μεσογειακά οικοσυστήματα στεππικής φυσιογνωμίας με αγροστώδη της ορεινής ζώνης, οι βραχώδεις οικότοποι στις απότομες πλαγιές και τα φαράγγια, οι ποταμοί της Μεσογείου με περιοδική ροή, οι συστάδες φοίνικα του Θεόφραστου, τα υγροτοπικά συστήματα και οι Μεσογειακές μικρές λίμνες που περιοδικά κατακλύζονται με νερά και τέλος η Γεωργική γη και οι καλλιέργειες, κυρίως με αμπελώνες και ελαιώνες. Οι πιο σημαντικοί οικότοποι της περιοχής, κυρίως λόγω του ξηροθερμικού χαρακτήρα του κλίματος, είναι οι μικροί σε έκταση υγρότοποι και τα εποχικά τέλματα τα οποία συναντούνται σε πολλές περιοχές. Οι υγρότοποι αυτοί αποτελούν συνήθως δέλτα και όχθες ποταμών, μικρές λίμνες, εφήμερα αλίπεδα και αλμυρές λίμνες, χείμαρροι, τέλματα και λιμνοθάλασσες. Από τους πιο σημαντικούς υγροτόπους της περιοχής είναι τα εποχικά αλμυρά τέλματα της Χιόνας στο Παλαίκαστρο και η Αλατσολίμνη στον Ξηρόκαμπο, τα υφάλμυρα συστήματα υγροτόπων στον Κουρεμένο και στην παραλία Καρούμες, το σύστημα υγροτόπων στο Βάι, η εκβολή του ρέματος στην Κάτω Ζάκρο, οι μόνιμες μικρές λίμνες (τέλματα) της Μαριδάτης με υφάλμυρο νερό και της Ζήρου με γλυκό νερό, καθώς και οι μικρές, τεχνητές υδατοσυλλογές στην ορεινή ζώνη. Οι περισσότεροι από αυτούς τους υγρότοπους είναι σημαντικές νησίδες βιοποικιλότητας και πολύ κρίσιμες για τα μεταναστευτικά είδη και για αυτό προστατεύονται από διεθνείς συμβάσεις και την εθνική νομοθεσία. 9 Σχέδιο Διαχείρισης του Φυσικού Πάρκου Σητείας & Τετραετές Σχέδιο Δράσης, 2013 Κεφάλαιο 8 / Σελ. 33

34 Δυο σημαντικά ρέματα εντοπίζονται στην ευρύτερη περιοχή χωροθέτσης των έργων με υψηλές παροχές νερού στη μεγαλύτερη διάρκεια του έτους. Είναι αυτά των Χοκλακιών και της Ζάκρου που πηγάζουν από τις πηγές του Φλέγα και της Ζάκρου αντίστοιχα και σχηματίζουν ρυάκια τα οποία καταλήγουν στις παραλίες Καρούμες και Κάτω Ζάκρου, τροφοδοτώντας τους αντίστοιχους υγρότοπους. Μικρότερες πηγές υπάρχουν και σε άλλες περιοχές όπως στα Σκαλιά που δημιουργούν ένα μικρό εποχικό τέλμα, στη Βόιλα του Χανδρά και αλλού. Εξίσου σημαντικοί όμως οικότοποι είναι οι παράκτιες περιοχές και τα βραχονήσια τα οποία φιλοξενούν πλήθος θαλάσσιων πτηνών, μεταναστευτικών και παράκτιων ειδών. Για τα περισσότερα μεταναστευτικά πουλιά που ξεχειμωνιάζουν στην τροπική Αφρική και τη Μαδαγασκάρη, η Κρήτη είναι ένα πέρασμα. Στο πέταγμά τους προς και από την Αφρική, τα πουλιά διασχίζουν δύο αφιλόξενες ζώνες, το Λιβυκό πέλαγος και την έρημο της Σαχάρας, διανύοντας μέσα σε 50 ώρες 1.800km km. Συνολικά 136 είδη είναι τυπικά διαβατικά για το νησί. Ορισμένα έρχονται την άνοιξη, καθώς επιστρέφουν από την τροπική Αφρική, στις χώρες του Βορρά, όπου φωλιάζουν και αναπαράγονται. Τα σμήνη αυτά, που διασχίζουν τη Μεσόγειο στο ταξίδι τους από και προς την Αφρική, σταματούν λοιπόν στην Κρήτη για να ξεκουραστούν. Από τα πιο σημαντικά μεταναστευτικά πτηνά της περιοχής είναι ο Μαυροπετρίτης (Falco eleonorae), αφού σχεδόν το 85% του παγκόσμιου πληθυσμού του αναπαράγεται στο Αιγαίο και την Κρήτη Χλωρίδα Βλάστηση Η χλωρίδα του νομού Λασιθίου είναι ιδιαίτερα σημαντική και πλούσια και υπάρχει μεγάλη ποικιλία βιοτόπων στο νησί. Υπάρχουν τοπικά ενδημικά είδη φυτών (δεν εμφανίζονται σε άλλο μέρος της Κρήτης), καθώς και φυτά που δεν συναντώνται σε άλλο μέρος της Ευρώπης, αλλά τα συναντά κανείς στην Ασία και την Αφρική. Το δάσος του Σελάκανου, η χαράδρα του Χα, το φοινικόδασος του Βάι, η Χρυσή, το Κουφονήσι, οι Διονυσάδες κ.ά. αποτελούν περιοχές με μοναδική χλωρίδα. Το σύνολο της προτεινόμενης περιοχής ανήκει στην Μεσογειακή Ζώνη Βλάστησης με κυρίαρχες την φρυγανική και την μακία βλάστηση. Πιο συγκεκριμένα η περιοχή κατατάσσεται στην Ευμεσογειακή Ζώνη Quercetalia ilicis (παραλιακή, λοφώδης και υποορεινή περιοχή), στην υποζώνη Οleo - Ceratonion της Ανατολικής Μεσογείου και ειδικότερα στον αυξητικό χώρο του Oleo - Ceratonietum, ο οποίος εκτείνεται στη χαμηλότερη υψομετρικά περιοχή της Κρήτης και των νησιών του νότιου Αιγαίου. Οι εναλλαγές στην βλάστηση είναι μικρές με κάποιες λίγες εξαιρέσεις σε περιοχές όπως στο Φοινικόδασος του Βάι και γύρω από αυτό και σε κάποια φαράγγια με έντονη παρουσία νερού, τουλάχιστον κατά τους χειμερινούς μήνες (φαράγγι Ζάκρου, Ξηρόκαμπου, Φλέγας). Σημαντική, όσον αφορά την διαμόρφωση του ανάγλυφου της χλωρίδας, είναι και η ύπαρξη μεγάλων εκτάσεων καλλιεργούμενων ελαιόδεντρων. 10 Ειδικότερα, από τα 2300 είδη αυτοφυών ειδών χλωρίδας, εκ των οποίων τα 302 είναι ενδημικά, τα περισσότερα απαντώνται στην επαρχία Σητείας και ορισμένα μόνο σ αυτήν. Η πλειοψηφία είναι φυτά βράχων και συναντώνται στις βουνοπλαγιές και τα φαράγγια. Αντίθετα, ελαιώνες, αμπελώνες και περιβόλια καλύπτουν τις χαμηλές πλαγιές, τους λόφους και τα πεδινά. Τα είδη της χλωρίδας μπορούν να διακριθούν σε: Ξενικά είδη που μετανάστευσαν και προσαρμόστηκαν απόλυτα, όπως η κληματίδα, η κάπαρη, ο ιβίσκος, η δάφνη, η μυρτιά, κλπ Βιολογικά σταθερά είδη, όπως ο πλάτανος, ελιά, καρυδιά, πεύκη, σχίνος, κλπ 10 Πηγή: Ενιαίος Σύνδεσμος Διαχείρισης Απορριμμάτων Κρήτης, Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για το έργο «Επέκταση ΧΥΤΑ στη θέση Παναγιά του Δ. Σητείας», Ιούνιος 2003 Κεφάλαιο 8 / Σελ. 34

35 Αρνητικά εξελισσόμενα είδη όπως η δάφνη, η μυρτιά, κλπ Είδη που βρίσκονται στα όρια της εξαφάνισης όπως ο αζίλακας, ο φοίνικας Θεοφράστου, κρητικό κυπαρίσσι, πλατάνι, κλπ Η βλάστηση ανήκει στην διάπλαση των Αείφυλλων πλατύφυλλων, ενώ κατά τον Ντάφη η χλωρίδα είναι τμήμα της Μεσογειακής Χλωρίδας. Ειδικότερα ανήκει στην Ευμεσογειακή ζώνη παραλιακή, λοφώδης και υποορεινή περιοχή και στην παραμεσογειακή ζώνη βλάστησης λοφώδης υποορεινή περιοχή. Εντούτοις, παρατηρείται διάχυση της μίας ζώνης βλάστησης στην άλλη με αποτέλεσμα οι διάφορες κατατάξεις να μην δημιουργούν μια σαφή εικόνα αυτής. Κύρια είδη που εμφανίζονται είναι: ο πρίνος (σε θαμνώδη και δενδρώδη μορφή), ελιά, αγριελιά, τραχεία πεύκη, χαρουπιά, αγριοχαρουπιά, κέδρος, σχίνος, ασπάλαθος, αχινοπόδι, πόες, φρύγανα, αμπέλια, αμυγδαλιά, αγκούτσακας. Επίσης υπάρχουν πολλά είδη αρωματικών φυτών όπως ρίγανη, φασκομηλιά, απίγανος, θρούμπι, μαλοτήρα, θυμάρι, κλπ. Κατά μήκος των όχθων ρεμάτων και ποταμών αναπτύσσονται αζωνικοί τύποι βλάστησης, οι οποίοι δεν συνδέονται με ορισμένες κλιματικές ζώνες και επιπλέον δεν αντιστοιχούν με τις επικρατούσες ζώνες βλάστησης είναι αντίστοιχα οι ακόλουθοι: παρόχθια δάση, πλατανεώνες, συστάδες με πικροδάφνη, επιπλέουσα βλάστηση, καλαμώνες, κ.λ.π.. Σήμερα η ημιορεινή περιοχή της Σητείας συνεχώς μεταβάλλεται χλωριδικά με αντικατάσταση των φρυγάνων από ελαιώνες. Επίσης έντονες είναι και οι αμπελοκαλλιέργειες στην περιοχή. Χαρακτηριστικό είδος της περιοχής με εξάπλωση από τα παράλια έως τα 400m υψόμετρο είναι η χαρουπιά. Στο παρελθόν σχηματίζονταν εκτεταμένοι χαρουπώνες, συχνά σε μίξη με τη ελιά, ενώ σήμερα υποχωρεί λόγω της μονοκαλλιέργειας της ελιάς. Στην παραλιακή βραχώδη ζώνη συναντώνται αρκετά σπάνια και ενδημικά είδη φυτών όπως: Thymbra calostachya, Phlomis ianata, Ebenus cretica, κλπ. Ειδικότερα, εντός των ορίων του Φυσικού Πάρκου Σητεία απαντώνται πάνω από 60 ενδημικά είδη, πολλά από τα οποία τελούν υπό καθεστώς προστασίας, ενώ πέντε εξ αυτών περιλαμβάνονται στο «Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων και Απειλουμένων Φυτών της Ελλάδας» (Phoenix theophrasti, Bellevalia sitiaca, Silene holzmanii, κ.ά.). Ειδικότερα όσον αφορά στο Φοίνικα του Θεόφραστου (Phoenix Τheophrasti) η παρουσία του στην περιοχή είναι αξιοσημείωτη, αφού το φοινικόδασος της περιοχής είναι το μοναδικό σε ολόκληρη την Ευρώπη. Παθήσεις των φυτών αλλά και η πίεση που δέχεται από ανθρωπογενείς δραστηριότητες καθιστούν το είδος «εύτρωτο» και κάνουν την ανάγκη διαχείρισης και προστασίας επιβεβλημένη. Στον ακόλουθο πίνακα παρατίθεται κατάλογος με τα χαρακτηριστικότερα είδη χλωρίδας της ευρύτερης περιοχής μελέτης. Calicotome villosa Sarcopoterium spinosum Πίνακας 8-9: Κατάλογος ειδών χλωρίδας που απαντούν στην ευρύτερη περιοχή Viola scorpiuroides Λατινική Ονομασία Anthoxanthum odoratum Phlomis lanata cretica (* Ενδημικό Κρήτης) Scutellaria sieberi (* Ενδημικό Κρήτης) Cistus creticus Avena barbata Stachys spinulosa Errica manipuliflora Dactylis glomerata Teucrium brevifolium Κεφάλαιο 8 / Σελ. 35

36 Λατινική Ονομασία Thymus capitatus Drimia maritima Genista acanthoclada Olea europea var. oleaster Tulipa cretica (* Ενδημικό Κρήτης) Salvia fruticosa Orphys fusca Linum bienne Lupinus albus subsp. Albus Nerium oleanter Orphys omegaifera Linum strictum sensu lato Salvia verbenaca Orphys sphegodes Rumex tuberosus subsp. Creticus Pistacia lentiscus Orphys tenthredinifera Ranunculus asiaticus Quercus coccifera Orchis laxiflora Ranunculus muricatus Aristolochia cretica (* Ενδημικό Κρήτης & Καρπάθου) Orchis papilionacea Rhamnus lycioides Symphytum creticum Euphorbia dimorphocaulon Pyrus spinosa Onosma graecum Euphorbia helioscopia Bunium ferulaceum Campanula pelviformis (* Ενδημικό Κρήτης) Petromarula pinnata (* Ενδημικό Κρήτης) Capparis spinosa sbsp. rupestris Hypericum amblycalyx (* Ενδημικό Κρήτης) Hypericum empetrifolium Hypericum empetrifolium sensu lato Bupleurum gracile Parietaria judaica Bryonia cretica subsp. Cretica (* Ενδημικό Κρήτης) Arenaria muralis Coridothymus capitatus Euphorbia acanthothamnos Dianthus fruticosus subsp. Sitiacus (* Ενδημικό Κρήτης) Origanum onites Erysimum creticum Paronychia macrosepala Staehelina fruticosa Helichrysum orientale Aetheorhiza bulbosa Microcephala Sedum praesidis Ptilostemon chamaepeuce Aster creticus Filago aegea subsp. Aristata Bellis sylvestris Άμεση περιοχή χωροθέτησης προτεινόμενων έργων Σε ότι αφορά στην άμεση περιοχή χωροθέτησης του προτεινόμενου έργου και σύμφωνα με το CORINE LAND COVER 2000 η θέση βρίσκεται σε εκτάσεις που χαρακτηρίζονται ως σκληροφυλλική βλάστηση και από περιοχές που καλύπτονται επί τω πλείστο από φυσική βλάστηση με διάσπαρτες γεωργικές εκτάσεις. Από επιτόπιες επισκέψεις στο χώρο δεν παρατηρήθηκαν πλησίον της θέσης γεωργικές δραστηριότητες (σε απόσταση μεγαλύτερη του 1km). Αναφορές για την ύπαρξη κάποιου προστατευόμενου είδους χλωρίδας στην άμεση περιοχή (ακτίνα 1Km) του έργου δεν υπάρχουν Πανίδα Η πανίδα της περιοχής έχει επηρεασθεί έντονα από τις μεταβολές που έχουν γίνει τα τελευταία έτη στο περιβάλλον. Στο νομό Λασιθίου υπάρχουν κυρίως θηλαστικά μικρού μεγέθους, όπως ο κρητικός αγριόγατος, ο ακανθοποντικός, η κρητική μυγαλίς (μικρόσωμο θηλαστικό), η νυφίτσα, η ζουρίδα (κουνάβι) και ο άρκαλος (ασβός). Κεφάλαιο 8 / Σελ. 36

37 Από τα 412 είδη πουλιών που υπάρχουν ή περνούν από την Κρήτη εντυπωσιάζουν τα μεγάλα αρπακτικά, όπως ο γυπαετός, ο χρυσαετός και το όρνιο. Ο μαυροπετρίτης, ο βασιλαετός, ο σταυραετός χρησιμοποιούν την περιοχή κατά το χειμώνα ή το καλοκαίρι για κυνήγι. Από τα μεταναστευτικά που περνούν ξεχωρίζουν ο φιδαετός, ο καλαμόκιρκος, ο βαλτόκιρκος, ενώ στη χαράδρα του Χα συναντάται η μεγαλύτερη αποικία κοκκινοκαλιακούδας στην Κρήτη. Στο νομό υπάρχουν όλα τα είδη ερπετών (έντεκα, όλα ακίνδυνα) και αμφίβιων (τρία είδη) που υπάρχουν στην Κρήτη. Στον ακόλουθο πίνακα παρατίθεται κατάλογος με τα χαρακτηριστικότερα είδη πανίδας της ευρύτερης περιοχής μελέτης. Πίνακας 8-10: Κατάλογος των χαρακτηριστικότερων ειδών πανίδας που απαντούν στην ευρύτερη περιοχή Ελληνική ονομασία Νυφίτσα Κουνάβι Νυχτερίδα Σκαντζόχοιρος Τυφλοπόντικας Λαγός Ασβός (Άρκαλος) Κηπομυγαλίδα Σπιτοποντικός Αρουραίος Ελληνική ονομασία Δενδρογαλιά Σπιτόφιδο Αγιόφιδο (Όφις) Αιγαιόσαυρα Τρανόσαυρα Λιακόνι Ποταμοχελώνα Σαμιαμίδι Ελληνική Ονομασία Δενδροβάτραχος Λιμνοβάτραχος Πράσινος φρύνος Θηλαστικά Λατινική ονομασία Mustela nivalis galenthias (Ενδειμικό υποείδος Κρήτης) Martes foina bunites (Ενδειμικό υποείδος Κρήτης) Rhinolophus sp. Erinaceus concolor Talpa europaea Lepus europaeus Meles meles arcalus (Τρωτό) Crocidura suaveolens Mus musculus Rattus rattus Ερπετά Λατινική ονομασία Coluber gemonensis gemonensis Elaphe situla Telescopus fallax Podarcis erhardii Lacerdta trilineata Ablepharus Kitaibeli fabichi Mauremis caspica Hemidactylus turcicus Αμφίβια Λατινική Ονομασία Hyla arborea (Ενδειμικό Κρήτης) Rana ridibunda Bufo viridis Λατινική ονομασία Ορνιθοπανίδα Aquila chrysaetos Saxicola rubetra Anthus trivialis Κεφάλαιο 8 / Σελ. 37

38 Ορνιθοπανίδα Accipiter nisus Parus major Troglodytes troglodytes Falco tinnunculus Hieraaetus pennatus (Τρωτό) Carduelis cannabina Gyps fulvus (Τρωτό) Falco peregrinus brookei Actitis hypoleukos Buteo buteo Sylvia hortensis Carduelis carduelis Otus scops Erithracus rubecula Hirundo rustica Alectoris chukar Phylloscopus trochilus Carduelis chloris Columba livia Nycticorax nycticorax Thrush monticola solitarius Columba palumbus Apus melba Alcedo attis Turbus merula Monticola solitarius Fringilla coelebs Turbus iliacus Hippolais olivetorum Larus audoninii Apus apus Sylvia cantillans Larus ridibundus Corvus corone sharpii Sylvia communis Lullula arborea Corvus corax Phylloscopus sibilatrix Calerida cristata Passer domesticus Lanius senator Ardea cinerea Larus cachinnans Egretta garzetta Streptopelia turtur Motacilla flara flara Άμεση περιοχή χωροθέτησης προτεινόμενων έργων Η άμεση περιοχή της προτεινόμενης θέσης του έργου αναμένεται ότι θα περιλαμβάνει κυρίως είδη ευρείας κατανομής και οπορτουνιστικού χαρακτήρα ως προς τον βιότοπο. Τα μικρά τρωκτικά (Rattus, Apodemus, Mus) καθώς και μεγαλύτερα ζώα όπως, ο σκαντζόχοιρος (Erinaceus concolor), το κουνάβι (Martes foina) και ο ασβός (Meles meles) που συχνά ευνοούνται από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες απαντώνται σίγουρα στην περιοχή. Αναφορές για την ύπαρξη κάποιου προστατευόμενου είδους πανίδας στην άμεση περιοχή (ακτίνα 1,0Km) του έργου δεν υπάρχουν Προστατευόμενες περιοχές Περιοχές NATURA 2000 Η σημαντικότητα των διαφόρων βιοτόπων και των στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος που απαντώνται στην περιοχή έχει αναγνωριστεί με την ένταξή τους στο εθνικό και στο κοινοτικό πλαίσιο προστασίας. Ο χαρακτηρισμός μιας περιοχής ως περιοχή NATURA 2000 γίνεται βάσει της κοινοτικής οδηγίας 92/43/ΕΟΚ του συμβουλίου της 21ης Μάιου 1992 για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της Άγριας Πανίδας και Χλωρίδας. Στην Ελλάδα έχει ολοκληρωθεί η απογραφή βιοτόπων και έχει καταρτιστεί ένας κατάλογος με προτεινόμενες Περιοχές Ειδικής Προστασίας. Το NATURA 2000 περιλαμβάνει και τις Περιοχές Ειδικής Προστασίας που έχουν καθοριστεί βάσει της οδηγίας 79/409 για τη διατήρηση των άγριων πουλιών. Εντός των ορίων της εξυπηρετούμενης περιοχής (12η Δ.Ε. Περιφέρειας κρήτης), είτε εξ ολοκλήρου είτε ως τμήμα, συναντώνται δώδεκα (12) περιοχές που έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα Natura 2000, οι οποίες φαίνονται στον πίνακα που ακολουθεί. Κεφάλαιο 8 / Σελ. 38

39 Πίνακας 8-11: Κατάλογος περιοχών που εντάσσονται στο δίκτυο NATURA 2000 και απαντώνται εντός των ορίων της 12 ης Δ.Ε. Περιφέρειας Κρήτης α/α Κωδικός Είδος Ονομασία Έκταση (ha) 1 GR SCI ΟΡΟΠΕΔΙΟ ΛΑΣΙΘΙΟΥ, ΚΑΘΑΡΟ, ΣΕΛΕΝΑ, ΚΡΑΣΙ, ΣΕΛΕΚΑΝΟΣ ,16 2 GR SCI ΝΗΣΟΣ ΧΡΥΣΗ 546,54 3 GR SCI ΜΟΝΗ ΚΑΨΑ (ΦΑΡΑΓΓΙ ΚΑΨΑ & ΓΥΡΩ ΠΕΡΙΟΧΗ) 974,43 4 GR SCI ΟΡΟΣ ΘΡΥΠΤΗΣ & ΓΥΡΩ ΠΕΡΙΟΧΗ 8.528,56 5 GR SCI ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΑΚΡΟ ΚΡΗΤΗΣ: ΔΙΟΝΥΣΑΔΕΣ, ΕΛΑΣΑ ΚΑΙ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΣ ΣΙΔΕΡΟ (ΑΚΡΑ ΜΑΥΡΟΒΟΥΝΙ - ΒΑΪ - ΑΚΡΑ ΠΛΑΚΟΣ) ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΖΩΝΗ ,70 6 GR SCI ΝΗΣΟΣ ΚΟΥΦΟΝΗΣΙ 804,94 7 GR SPA ΒΟΡΕIΟΑΝΑΤΟΛIΚΟ ΑΚΡΟ ΚΡΗΤΗΣ 3.760,36 8 GR SPA ΚΟΡΥΦΗ ΛΑΖΑΡΟΣ - ΜΑΔΑΡΑ ΔΙΚΤΗΣ ,93 9 GR SPA ΔIΟΝYΣΑΔΕΣ ΝΗΣΟI 532,22 10 GR SPA ΝΟΤIΟΔYΤIΚΗ ΘΡYΠΤΗ (ΚΟΥΦΩΤΟ) 1.617,29 11 GR SPA ΟΡΗ ΖΑΚΡΟΥ 3.914,00 12 GR SPA ΝΗΣΟΣ ΚΟΥΦΟΝΗΣΙ, ΓΥΡΩ ΝΗΣΙΔΕΣ ΚΑΙ ΝΗΣΙΔΕΣ ΚΑΒΑΛΛΟΙ 480,16 Πηγή: ΥΠΕΧΩΔΕ, Διεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, Τμήμα Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος, Τελευταία ενημέρωση Σεπτέμβριος 2014 Οι πλησιέστερες στο εξεταζόμενο έργο προστατευόμενες περιοχές NATURA 2000 φαίνονται με πορτοκαλί χρώμα στον ανωτέρω πίνακα (βρίσκονται εντός ακτίνας 2,0km) και για τις οποίες δίδεται αναλυτικότερη περιγραφή στη συνέχεια. Βορειοανατολικό άκρο Κρήτης: Διονυσάδες, Ελάσα και Χερσόνησος Σίδερο (Άκρα Μαυροβούνι Βάι Άκρα Πλακός) και θαλάσσια ζώνη (GR ): η περιοχή περιλαμβάνει το ΒΑ άκρο της Κρήτης, τη χερσόνησο Σίδερο και τα κοντινά της νησιά, Διονυσάδες και Ελάσα. Η βλάστηση είναι κυρίως φρύγανα, ενώ στις κοιλάδες διατηρούνται ακόμη υποβαθμισμένα μακκί. Το μοναδικό φοινικόδασος με Phoenix theophrastii της Ευρώπης υπάρχει στο Βάι. Στην περιοχή συναντώνται ρέματα τα οποία ξεραίνονται το καλοκαίρι, ρεματιές με χαρακτηριστική βλάστηση και αρκετά υδρόβια ασπόνδυλα. Υπάρχουν 2-3 χωριά σε όλη την τοποθεσία. Οι περιοχές γύρω από τα χωριά καλλιεργούνται, ενώ υπάρχουν και θερμοκήπια με μπανάνες. Στα ανατολικά παράλια, μπροστά από το φοινικόδασος, σχηματίζονται αμμοθίνες. Στα δυτικά παράλια αναπτύσσονται λιβάδια Posidonia. Στην ίδια περιοχή έχουν παρατηρηθεί κοπάδια δελφινιών (Tursiops truncatus). Στην άκρη της χερσονήσου υπάρχει στρατιωτική βάση. Τα νησάκια Διονυσάδες και Ελάσα είναι ακατοίκητα. Η βλάστηση στα νησάκια αυτά είναι φρύγανα ενώ κοντά στη θάλασσα απαντούν αλόφυτα. Παρουσιάζει ιδιαίτερο χλωριδικό και πανιδολογικό ενδιαφέρον, τόσο στο χερσαίο όσο και στο θαλάσσιο περιβάλλον. Συγκεκριμένα η περιοχή παρουσιάζει πολλούς φυσικούς και ημι φυσικούς τύπους οικοτόπων στους οποίους περιλαμβάνεται ο μεγαλύτερος αριθμός χερσαίων της χαμηλότερης υψομετρικής ζώνης της Κρήτης, καθώς και σημαντικός αριθμός παραθαλάσσιων υγροτόπων. Έχει μια πολύ πλούσια χλωρίδα, στην οποία περιλαμβάνονται περίπου 550 φυτά, από τα οποία τα 16 είναι ενδημικά της Κρήτης, τα 14 είναι της Κρήτης και του νησιωτικού συγκροτήματος Κάσου Καρπάθου, τα 21 ενδημικά Κρήτης και Αιγαίου, 2 στενοενδημικά, 2 σχεδόν στενο ενδημικά και 2 είδη συμπεριλαμβάνονται στην οδηγία 92/43 ΕΟΚ. Η ορνιθοπανίδα περιλαμβάνει περίπου 170 είδη εκ των οποίων 4 είναι χαρακτηρισμένα ως Κεφάλαιο 8 / Σελ. 39

40 παγκοσμίως απειλούμενα και 60 είδη με Δυσμενές Καθεστώς Διατήρησης στην Ευρώπη. Στα νησιά Διονησάδες και στις απόκρημνες ακτές του ακρωτηρίου και του νησιού Ελάσα φιλοξενείται μια από της μεγαλύτερες αποικίες του Μαυροπετρίτη (Falco eleonoraea). Έχουν καταγραφεί επίσης 14 είδη θηλαστικών, τα τρία από αυτά είναι κητώδη, οκτώ είδη ερπετών και δύο είδη αμφίβιων. Πολλά από αυτά περιλαμβάνονται στην οδηγία 92/43 ΕΟΚ και στην Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης. Το τοπίο παρά τις πιέσεις που δέχεται κυρίως από την γεωργία και την κτηνοτροφία και τελευταία από τον τουρισμό, έχει διατηρήσει σε αξιόλογο βαθμό την φυσικότητα του. Το φοινικόδασος είναι μοναδικό, ιδιαίτερα σημαντικό και έχει ήδη χαρακτηριστεί ως «Αισθητικό Δάσος» (979/85). Βορειοανατολικό Άκρο Κρήτης (GR ): η περιοχή περιλαμβάνει το φοινικόδασος της Κρήτης που έχει ήδη χαρακτηριστεί ως "Αισθητικό Δάσος". Είναι η πιο μεγάλη έκταση φοινίκων που υπάρχει στην Κρήτη καθώς στις άλλες περιοχές (περίπου 10) υπάρχουν εμφανίσεις συστάδων ή λίγων ατόμων και όχι δάσους. Βρίσκεται στο ανατολικό άκρο της Κρήτης δίπλα στη θάλασσα, λίγο βορειότερα από το χωριό Παλαίκαστρο. Το φοινικόδασος του Βάι είναι περιφραγμένο. Στην περιφραγμένη περιοχή υπάρχει μία μικρή πηγή και ένα μικρό ρυάκι με Nerium oleander στην κοίτη του. Στο ανατολικό του άκρο, προς την παραλία υπάρχουν αμμοθίνες όπου αναπτύσσεται καλά ο φοίνικας. Γενικώς, η αναγέννηση του φοίνικα σε όλη την έκταση του δάσους μπορεί να θεωρηθεί καλή. Η τοποθεσία αυτή είναι πολύ σημαντική για όλη την Ευρώπη λόγω της μοναδικότητάς της. Πουθενά αλλού στην Ευρώπη δεν υπάρχει δάσος με Phoenix theophrastii. Το είδος αυτό είναι ένα από τα δύο μη επιγενή είδη φοινίκων της Ευρώπης (το άλλο βρίσκεται στα Κανάρια Νησιά). Το δάσος του Βάι είναι το μεγαλύτερο δάσος φοίνικα στην Ελλάδα και ίσως και στην Ευρώπη. Μεμονωμένα άτομα Phoenix theophrastii έχουν βρεθεί και στη νοτιοδυτική Τουρκία Καταφύγια Άγριας Ζωής Καταφύγιο Άγριας Ζωής είναι η περιοχή που απαγορεύεται το κυνήγι κάθε θηράματος, με σκοπό την προστασία και την ανάπτυξη των πληθυσμών των θηραμάτων και των λοιπών ειδών της άγριας πανίδας ως και των ειδών της αυτοφυούς χλωρίδας. Ιδρύονται καταφύγια άγριας ζωής, με αποφάσεις του Γ.Γ.Π., σε δασικές, δασοσκεπείς, χορτολιβαδικές, ελώδεις, υγροτοπικές, αγροτικές, παρόχθιες, παραλίμνιες και παράκτιες εκτάσεις καθώς και σε ερημονησίδες, με την προϋπόθεση ότι οι εκτάσεις αυτές, είτε είναι απαραίτητες για την διατροφή, διαχείμαση, αναπαραγωγή ή την διάσωση των ειδών της άγριας πανίδας ή αυτοφυούς χλωρίδας, είτε είναι απαραίτητες για την επιβίωση ενός ή περισσοτέρων ειδών της άγριας πανίδας, ή αυτοφυούς χλωρίδας που είναι μοναδικά, σπάνια ή απειλούνται με εξαφάνιση ή είτε αποτελούν αντιπροσωπευτικό δείγμα τύπου βιοτόπου (Παράγραφος 5 του άρθρου 57 του Ν 2637/98). Τα καταφύγια άγριας ζωής, πρέπει να πληρούν τις προϋποθέσεις προς κάλυψη των βασικών αναγκών του θηράματος σε ότι αφορά την ησυχία, τροφή και νερό. Τα παραπάνω δεν ισχύουν για ερημονήσους και εφόσον είναι μεγαλύτερες των πεντακοσίων στρεμμάτων (500), ιδρύονται δε καταφύγια άγριας ζωής αναλόγως των αναγκών (Άρθρα 3 και 4 παρ. 5,6,7 του Ν. 177/75 που αντικατέστησαν τα άρθρα 253 και 254 παρ. 1,2,3 του Ν. 86/69). Τα καταφύγια άγριας ζωής που είναι θεσμοθετημένα και αναφέρονται στο σύνολο της 12ης Δ.Ε. Περιφέρειας Κρήτης (εξυπηρετούμενη περιοχή) ανέρχονται σε είκοσι (20) (Πηγή: Τελευταία ενημέρωση Σεπτέμβριος 2014). Κεφάλαιο 8 / Σελ. 40

41 Εντούτοις, πλησίον της περιοχής όπου προτείνεται η ανάπτυξη των προτεινόμενων έργων (εντός ακτίνας 2,5km) απαντώνται μόνο δυο (2) ΚΑΖ, τα οποία και είναι τα: Πλάι Μαραζάκη Δήμου Ιτάνου (κωδ ), έκτασης 132,73 ha στα ΒΑ του χώρου Ρούσσα Εκκλησιά Δήμου Σητείας (κωδ ), έκτασης 234,40 ha στα ΝΔ του χώρου Τόποι Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους Οι περιοχές εκείνες που έχουν χαρακτηριστεί έως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους, πλην των αρχαιολογικών χώρων, και απαντώνται στην ευρύτερη περιοχή χωροθέτησης του έργου είναι οι εξής: Μνημείο Τοποθεσία Κήρυξη Φοινικόδασος Βάι Μονή Τοπλού Οικισμός Βόιλα Μοχλός Ψείρα Λάστρος Τουρλωτή (περιοχή οικισμού Μοχλού) Σητεία Χάνδρας Σητείας Α1/Φ24/83006/2734/ ΦΕΚ 50/Β/ ΥΠΠΟΑ/Φ24/83608/2636/ ΦΕΚ 50/Β/ Α1/Φ24/83599/2733/ ΦΕΚ 50/Β/ Κοιν. Παλαιοκάστρου Α1/Φ24/83600/2731/ Ίτανος Σητείας ΦΕΚ 50/Β/ Αμπελώνας Μονής ΥΠΠΕ/ΑΡΧ/Β1/Φ38/22663/49/ Παλιά Μετόχια Μονής Τοπλού Τοπλού Σητείας ΦΕΚ 401/τ.β./ Περιοχή Παλαιοκάστρου Πεστοφά, ΥΠΠΕ/ΑΡΧ/Α1/Φ24/5686/219/ Σητεία Καστρί ΦΕΚ 534/Β/ ΥΠΠΕ/ΑΡΧ/Α1/Φ24/5682/220/ Κάτω Ζάρκος ΦΕΚ 534/Β/ Πηγή: Ενιαίος Σύνδεσμος Διαχείρισης Απορριμμάτων Κρήτης, Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για το έργο «Επέκταση ΧΥΤΑ στη θέση Παναγιά του Δ. Σητείας», Ιούνιος Μικροί νησιωτικοί υγρότοποι Βάσει του ΦΕΚ ΑΑΠ 229/ περί «Έγκριση καταλόγου μικρών νησιωτικών υγροτόπων και καθορισμός όρων και περιορισμών για την προστασία και ανάδειξη των μικρών παράκτιων υγροτόπων που περιλαμβάνονται σε αυτόν» εντός των ορίων της 12 ης Δ.Ε. Περιφέρειας Κρήτης (εξυπηρετούμενη περιοχή) απαντώνται δεκατρείς (13) υγροτοπικές εκτάσεις, οι οποίες αναλυτικά παρουσιάζονται στον ακόλουθο πίνακα. Πίνακας 8-12: Κατάλογος μικρών νησιωτικών υγροτόπων που απαντώνται εντός των ορίων της 12 ης Δ.Ε. Περιφέρειας Κρήτης ΌΝΟΜΑ ΚΩΔΙΚΟΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΈΚΤΑΣΗ (στρ) Εκβολή ρύακα Σκαφιδαρά Y432KRI017 Εκβολή Παράκτιος 2,57 Εκβολή ρύακα Κάτω Ζάκρου Y432KRI009 Εκβολή Παράκτιος 12,03 Εκβολή ρύακα Ανδρόμυλου Y432KRI026 Εκβολή Παράκτιος 12,43 Κουρεμένος Y432KRI004 Σύστημα υγροτόπων Παράκτιος 40,44 Έλος Καρουμών Y432KRI008 Σύστημα υγροτόπων Παράκτιος 36,16 Χιόνα Y432KRI012 Εποχιακό αλμυρό τέλμα Παράκτιος 17,68 Πυργιολίκι Ζίρου Y432KRI015 Μόνιμο τέλμα γλυκού νερού Εσωτερικός 3,81 Εκβολή Καλαμαυκιανού Y432KRI051 Εκβολή Παράκτιος 7,35 Εκβολή Στόμιο Y432KRI052 Εκβολή Παράκτιος 2,67 Κεφάλαιο 8 / Σελ. 41

42 ΌΝΟΜΑ ΚΩΔΙΚΟΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΈΚΤΑΣΗ (στρ) Εκβολή Αμουδάρες Y432KRI075 Εκβολή Παράκτιος 5,69 Εκβολή ρύακα Μύρτου Y432KRI085 Εκβολή Παράκτιος 5,98 Λιμνίο Ζίρου Y432KRI267 Μόνιμο τέλμα γλυκού νερού Εσωτερικός 1,76 Πηγή Βρέικου Y432KRI020 Σύστημα υγροτόπων Εσωτερικός 0,97 Άμεση περιοχή χωροθέτησης προτεινόμενων έργων Η υπό εξέταση θέση εγκατάστασης βρίσκεται εκτός οποιασδήποτε προστατευόμενης περιοχής. Η πλησιέστερη περιοχή ενταγμένη στο Δίκτυο NATURA 2000 είναι η «GR : ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΑΚΡΟ ΚΡΗΤΗΣ: ΔΙΟΝΥΣΑΔΕΣ, ΕΛΑΣΑ ΚΑΙ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΣ ΣΙΔΕΡΟ (ΑΚΡΑ ΜΑΥΡΟΒΟΥΝΙ - ΒΑΪ - ΑΚΡΑ ΠΛΑΚΟΣ) ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΖΩΝΗ» σε ευθεία απόσταση περί τα 1,6km. Επίσης, σε ευθεία απόσταση περί τα 8,8km βορειοανατολικά βρίσκεται το Αισθητικό Δάσους του Βάι. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται συνοπτικά οι αποστάσεις (σε ευθεία γραμμή), της μελετούμενης δραστηριότητας από τα όρια των περιοχών ενδιαφέροντος. Τόπος GR : Βορειοανατολικό άκρο Κρήτης: Διονυσάδες, Ελάσα και Χερσόνησος Σίδερο και θαλάσσια ζώνη GR : Βορειοανατολικό άκρο Κρήτης Καταφύγιο Άγριας Ζωής: Πλάι Μαραζάκη Δήμου Ιτάνου Καταφύγιο Άγριας Ζωής: Ρούσσα Εκκλησιά Δήμου Σητείας Αισθητικό Δάσος: Βάι Απόσταση από δραστηριότητα 1,6 χλμ. βόρεια - βορειοανατολικά 1,8 χλμ. βόρεια - βορειοανατολικά 2,1 χλμ. βορειοανατολικά 2,8 χλμ. νοτιοδυτικά 8,8χλμ. βορειοανατολικά Πλησίον της εξεταζόμενης θέσης δεν εντοπίζεται κάποιος από τους προστατευόμενους υγροτόπους βάση του ΦΕΚ ΑΑΠ 229/ Δάση και δασικές εκτάσεις Η κάλυψη γης και κατ επέκταση η βλάστηση στην περιοχή μελέτης προσδιορίζεται πολύ αναλυτικά με βάση τα στοιχεία της 1ης Εθνικής Απογραφής Δασών για την επικράτεια του Δασαρχείου Λασιθίου, τα οποία και παρουσιάζονται στον ακόλουθο πίνακα 11 : Δάσος Βοσκότοπος Γεωργικές καλλιέργειες Γυμνή βραχώδης Αστική Ύδατα ΣΥΝΟΛΟ σε εκτάρια (ha) Σύμφωνα δε με τα αποτελέσματα της ίδια απογραφής οι τύποι της δασικής βλάστησης που απαντώνται στην επικράτεια του Δασαρχείου Λασιθίου 13 παρουσιάζονται ακολούθως: 11 Τσαπρούνης (1992) 12 Η επικράτεια του Δασαρχείου Λασιθίου καταλαμβάνει το σύνολο της έκτασης του νομού, ήτοι έκταση μεγαλύτερη από την αντίστοιχη της περιοχής μελέτης 13 Τσαπρούνης (1992) Κεφάλαιο 8 / Σελ. 42

43 Χαλέπιος πεύκη ha Αείφυλλα - Πλατύφυλλα ha Δρυς ha Μεγάλα δασικά οικοσυστήματα ή συστάδες δένδρων δεν εμφανίζονται στην περιοχή, εκτός από το Φοινικόδασος του Βάι όπου κυριαρχεί ο φοίνικας του Θεόφραστου (Phoenix theophrasti), και τις μικρές συγκεντρώσεις πρίνων (Quercus coccifera), πλατάνων (Platanus orientalis) και χαρουπιών (Ceratonia siliqua), συνήθως μέσα σε φαράγγια και ρεματιές. Σε ότι αφορά στην άμεση περιοχή χωροθέτησης του προτεινόμενου έργου και σύμφωνα με το CORINE LAND COVER 2000 η θέση βρίσκεται σε εκτάσεις που χαρακτηρίζονται ως σκληροφυλλική βλάστηση και από περιοχές που καλύπτονται επί τω πλείστο από φυσική βλάστηση με διάσπαρτες γεωργικές εκτάσεις. 8.6 ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Χωροταξικός σχεδιασμός χρήσεις γης Οι χρήσεις γης για την περιοχή μελέτης καθορίζονται από τη μορφολογία του εδάφους, το υπάρχον υδάτινο δυναμικό και την εν γένει ανάπτυξη της περιοχής. Συγκεκριμένα, η κατανομή της γης σε χρήσεις, σύμφωνα με το Corine Land Cover 2000 για την εδαφική οργάνωση, τις χρήσεις γης και την κάλυψη του εδάφους για το σύνολο της 12ης Δ.Ε. Περιφέρειας Κρήτης (εξυπηρετούμενη περιοχή) παρουσιάζεται αναλυτικά στον ακόλουθο πίνακα. Πίνακας 8-13: Κάλυψη γης κατά το Corine Land Cover 2000 για το σύνολο της 12ης Δ.Ε. Περιφέρειας Κρήτης Τύπος Κάλυψης Γης Έκταση (ha) Ποσοστό (%) Αεροδρόμια 63,5 0,05 Συνεχής αστική οικοδόμηση 50,3 0,04 Χώροι εξορύξεως ορυκτών 83,5 0,07 Θάμνοι και χερσότοποι 67,4 0,06 Οπωροφόρα δένδρα και φυτείες με σαρκώδεις καρπούς 57,8 0,05 Συλλογές υδάτων 76,4 0,06 Αμπελώνες 769,3 0,65 Απογυμνωμένοι βράχοι 762,8 0,65 Βιομηχανικές ή εμπορικές ζώνες 309,5 0,26 Γη που καλύπτεται κυρίως από τη γεωργία με σημαντικές εκτάσεις φυσικής βλάστησης ,6 14,39 Δάσος κωνοφόρων 3.674,6 3,11 Διακεκομμένη αστική οικοδόμηση 123,9 0,10 Εγκαταστάσεις αθλητισμού και αναψυχής 88,2 0,07 Εκτάσεις με αραιή βλάστηση 3.196,8 2,71 Ελαιώνες ,2 18,53 Λιβάδια 153,9 0,13 Μεταβατικές δασώδεις θαμνώδεις εκτάσεις 5.743,9 4,86 Μη αρδεύσιμη αρόσιμη γη 1.177,5 1,00 Παραλίες αμμόλοφοι αμμουδιές 161,2 0,14 Σκληροφυλλική βλάστηση ,4 19,68 Σύνθετα συστήματα καλλιέργειας 5.888,9 4,99 Κεφάλαιο 8 / Σελ. 43

44 Τύπος Κάλυψης Γης Έκταση (ha) Ποσοστό (%) Φυσικοί βοσκότοποι ,4 28,26 Χώροι οικοδόμησης 152,3 0,13 Πηγή: Corine Land Cover 2000 Άμεση περιοχή χωροθέτησης προτεινόμενων έργων Η περιοχή μελέτης βρίσκεται εκτός ορίων οικισμού καθώς και οποιασδήποτε άλλης θεσμοθετημένης χρήσης γης. Στην γύρω περιοχή (σε ακτίνα 1km) δεν υπάρχουν Ζ.Ο.Ε, καθώς και οποιαδήποτε άλλη ζώνη χωροταξικής ανάπτυξης. Το πλησιέστερο σημείο έντονης δραστηριότητας είναι ο κόλπος του Αναλούκα σε απόσταση 2 Km απ όπου διέρχεται ο επαρχιακός δρόμος Σητεία Παλαίκαστρο. Στην περιοχή αυτή έχει ιδρυθεί ιδιωτικός οικισμός (μετά την έγκριση χωροθέτησης του υφιστάμενου ΧΥΤΑ). Σύμφωνα με το ΣΧΟΟΑΠ του Δήμου Ιτάνου, στην ευρύτερη περιοχή του έργου και σε ευθεία απόσταση μεγαλύτερη των 6,0km ανατολικά της θέσης και πλησίον του οικισμού της Λαγκάδας έχει οριοθετηθεί προτεινόμενη περιοχή ΠΕΡΠΟ. Ειδικότερα και σύμφωνα με το Corine Land Cover 2000 σε ακτίνα 1,0km από τα όρια του γηπέδου του ΧΥΤΑ Σητείας (υφιστάμενο γήπεδο & επέκταση) η κάλυψη του εδάφους παρουσιάζεται αναλυτικά στον ακόλουθο πίνακα. Πίνακας 8-14: Κάλυψη γης κατά το Corine Land Cover 2000 σε ακτίνα 1,0km από τα όρια του γηπέδου του ΧΥΤΑ Σητείας και της επέκτασης αυτού Τύπος Κάλυψης Γης Έκταση (ha) Ποσοστό (%) Γη που καλύπτεται κυρίως από τη γεωργία με σημαντικές εκτάσεις φυσικής βλάστησης 61,9 11,9 Σκληροφυλλική βλάστηση 312,6 59,8 Φυσικοί βοσκότοποι 147,9 28,3 Επιπρόσθετα ισχύουν τα εξής: χώρος δεν βρίσκεται πλησίον κάποιας οργανωμένης περιοχής βιομηχανικής / βιοτεχνικής δραστηριότητας. Διάσπαρτες βιοτεχνικές εγκαταστάσεις αναπτύσσονται κατά μήκος των επαρχιακών οδών και πλησίον των οικιστικών συνόλων. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι σε ευθεία απόσταση 2,9km περίπου ανατολικά της θέσης δραστηριοποιείται λατομείο αδρανών υλικών. Στη γύρω περιοχή δεν παρατηρούνται αεροδρόμια. Το αεροδρόμια της Σητείας βρίσκεται σε ευθεία απόσταση μεγαλύτερη των 9,0km. Στην άμεση περιοχή της εξεταζόμενης θέσης δεν υπάρχουν στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Η πλησιέστερη στρατιωτική εγκατάσταση βρίσκεται σε ευθεία απόσταση περί τα 14,0km και είναι η Ναυτική Βάση στο βορειοανατολικό άκρο του Δήμου Ιτάνου. Αντίθετα η εγκατάσταση της προτεινόμενης μονάδας επεξεργασίας καθώς και του κυττάρου του ΧΥΤΥ πρόκειται να πραγματοποιηθεί εντός των ορίων του γηπέδου επέκτασης του υφιστάμενου ΧΥΤΑ Σητείας. Κεφάλαιο 8 / Σελ. 44

45 8.6.2 Οικιστική δομή / Λειτουργίες ανθρωπογενούς περιβάλλοντος Η Δημοτική Ενότητα Σητείας (ενιαία πολεοδομική ενότητα Σητείας σύμφωνα με το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο) αποτελεί το διοικητικό και κοινωνικό κέντρο του νέου Δήμου Σητείας και της οικιστικής ενότητας (πρώην επαρχίας) Σητείας. Δευτερεύοντα κέντρα αναπτύσσονται κατά μήκος των βασικών οδικών αξόνων προς Άγιο Νικόλαο και Ιεράπετρα. Η επαρχία Σητείας είναι το νοτιοανατολικότερο σημείο του Ελληνικού και ολόκληρου του Ευρωπαϊκού χώρου και η πόλη της Σητείας ευρίσκεται στην διασταύρωση των εξής αναπτυξιακών αξόνων A. Του άξονα κατά μήκος των βορείων παραλίων της Κρήτης B. Των θαλάσσιων συνδέσεων της Κρήτης προς τα νησιά της Δωδεκανήσου, τις Κυκλάδες, του Βόρειου Αιγαίου, την Κύπρο και τα παράλια της Μικράς Ασίας. Στην Εθνική Οδό προς Άγιο Νικόλαο Ηράκλειο, κεντρικές λειτουργίες υπάρχουν στους εξής οικισμούς: στην Τουρλωτή (Γυμνάσιο, Δημοτικό Σχολείο, Νηπιαγωγείο), στην Σκοπή (Δημοτικό Σχολείο, Νηπιαγωγείο) και στη Σφάκα (Δημοτικό Σχολείο και Νηπιαγωγείο). Στον επαρχιακό δρόμο προς Ιεράπετρα, κεντρικές λειτουργίες υπάρχουν στον οικισμό Πισκοκέφαλο σε μικρή απόσταση από την Σητεία (Δημοτικό Σχολείο, Νηπιαγωγείο). Ο οικισμός αυτός λειτουργεί περισσότερο ως προάστιο (γειτονιά) της πολεοδομικής ενότητας Σητείας. Μεταξύ Σητείας και Πισκοκέφαλου υπάρχουν οι εγκαταστάσεις του Περιφερειακού Κέντρου Προστασίας Φυτών και Ποιοτικού Ελέγχου και του Κ.Ε.Γ.Ε. Σητείας. Οι μικρότεροι οικισμοί λειτουργούν ως γειτονιές με κύρια χρήση την κατοικία και εξυπηρετούνται από τους βασικούς δρόμους πρόσβασης προς την Σητεία και τα δευτερεύοντα οικιστικά κέντρα. Η Σητεία είναι μια γραφική πόλη, κτισμένη αμφιθεατρικά, στο μυχό του κόλπου της Σητείας. Βρίσκεται στο Βορειοανατολικότερο άκρο της Κρήτης. Είναι βέβαιο ότι η βυζαντινή πολιτεία της Σητείας βρίσκεται κάτω από τη σύγχρονη πόλη. Οι οικισμοί του δήμου αν και διαφέρουν ως προς το μέγεθός τους, ωστόσο στο σύνολό τους, μπορούν να χαρακτηριστούν ως οικιστικά σύνολα μικρής δυναμικής. Το μικρό μέγεθος συνεπάγεται την απουσία βασικών υποδομών και υπηρεσιών με αποτέλεσμα ένα μέρος των αναγκών των κατοίκων (π.χ διοικητικές υπηρεσίες, υπηρεσίες τριτοβάθμιας περίθαλψης, ανώτερης και ανώτατης εκπαίδευσης, αναψυχής κλπ) να μην ικανοποιείται εντός των ορίων των οικισμών και ως εκ τούτου να απαιτείται η μετάβασή τους στα πλησιέστερα αστικά κέντρα (π.χ Σητεία, Ιεράπετρα, Άγιο Νικόλαο, Ηράκλειο). Επιπρόσθετα αναφέρεται ότι παρατηρείται μια διαφοροποίηση ως προς τον βαθμό εξυπηρέτησης των κατοίκων από τις υφιστάμενες διαδρομές. Συγκεκριμένα, οικισμοί όπως τα Μέσα και Έξω Μουλιανά, το Χαμέζι, η Μυρσίνη και η Σκοπή, βρίσκονται πάνω στον Β.Ο.Α.Κ και καλύπτονται από τη διαδρομή του ΚΤΕΛ Άγιος Νικόλαος-Σητεία, ενώ αντίθετα οι οικισμοί που βρίσκονται στην ενδοχώρα είναι περισσότερο απομονωμένοι και οι ανάγκες των δημοτών δεν εξυπηρετούνται επαρκώς. Η Δημοτική Ενότητα Ιτάνου ανήκει στα οικιστικά κέντρα 4ου και 5ου επιπέδου του ιεραρχημένου οικιστικού δικτύου της Κρήτης. Το κεντρικό τμήμα της δημοτικής ενότητας (Δ.Δ. Παλαικάστρου) περιλαμβάνει το Παλαίκαστρο και τους οικισμούς που το περιβάλλουν (Αγκαθιάς Κουρεμένος, Βίγλα και Χιόνα). Το Παλαίκαστρο αποτελεί το διοικητικό, εμπορικό και τουριστικό κέντρο της δημοτικής ενότητας Ιτάνου και παρουσιάζει αύξηση πληθυσμού. Ο οικισμός του Παλαίκαστρου προβλέπεται να αναπτυχθεί σημαντικά. Εκπονείται πολεοδομική μελέτη στην εντός των εγκεκριμένων ορίων περιοχή. Επίσης εκπονείται Κεφάλαιο 8 / Σελ. 45

46 πολεοδομική μελέτη εντός των ορίων του οικισμού Αγκαθιά, με μικρή επέκταση των ορίων του. Στη Βίγλα προτείνεται να γίνει μελέτη πολεοδόμησης, σε περιοχή εκτός των αρχαιολογικών ζωνών. Στο νότιο τμήμα της Δ.Ε. (Δ.Δ. Ζάκρου) ο σημαντικότερος οικισμός είναι η Ζάκρος. Οι λοιποί οικισμοί, έχουν έντονο και αξιόλογο παραδοσιακό χαρακτήρα. Στην Κάτω Ζάκρο βρίσκεται σημαντικό μινωικό ανάκτορο, που αποτελεί τον κύριο πόλο έλξης του τουρισμού, το φαράγγι των νεκρών (με αρχαιολογικό γεωλογικό ενδιαφέρον) και η απόληξη του Ευρωπαϊκού μονοπατιού. Το δυτικό τμήμα της δημοτικής ενότητας (Δ.Δ. Καρυδίου και Μητάτου) ερημώνεται με γρήγορους ρυθμούς. Ο μεγαλύτερος οικισμός της περιοχής, που είναι και το κέντρο της, είναι το Καρύδι. Στη Δημοτική Ενότητα Μακρύ Γιαλού και σύμφωνα με το εγκεκριμένο Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Κρήτης, προβλέπεται διάρθρωση του οικιστικού δικτύου με τον οικισμό Κουτσουρά στο 4ο ενισχυμένο επίπεδο ιεράρχησης. Οι λοιποί οικισμοί εξαρτώνται από τα γειτονικά τους οικιστικά κέντρα Ιεράπετρα και Σητεία (3ου ενισχυμένου επιπέδου), ως εξής: o Οι οικισμοί του ανατολικού τμήματος από τον αστικό πόλο της Σητείας o Οι οικισμοί του δυτικού τμήματος από τον αστικό πόλο της Ιεράπετρας Ειδικότερα, σύμφωνα με τα όσα ορίζει το ΣΧΟΟΑΠ Δ.Ε. Μακρύ Γιαλού το οικιστικό δίπολο Κουτσουράς Μακρύ Γιαλός αποτελεί το «κέντρο» της ανοικτής πόλης όλων των οικισμών της Δημοτικής Ενότητας. Ενισχύεται ο κεντρικός του ρόλος με την χωροθέτηση νέων κεντρικών λειτουργιών και στους δύο οικισμούς. Ειδικότερα η οικιστική περιοχή Μακρύ Γιαλού Ανάληψης εξακολουθεί να αποτελεί τον κύριο υποδοχέα της τουριστικής κίνησης της Δημοτικής Ενότητας, βελτιώνοντας ωστόσο αισθητά την ποιότητα των υποδομών και των παρεχόμενων υπηρεσιών, ενώ ο Κουτσουράς παραμένει το σημαντικότερο αγροτικό κέντρο της Δημοτικής Ενότητας, κέντρο σχολικής εκπαίδευσης, κτλ. Οι λοιποί παραλιακοί οικισμοί της Δ.Ε. αποτελούν αφενός πόλο έλξης για mainstream τουρισμό (μαζικός τουρισμός ήλιου θάλασσας), με έμφαση στην παροχή υπηρεσιών υψηλής ποιότητας και αφετέρου περιοχές ελεγχόμενης χωροθέτησης θερμοκηπιακών εγκαταστάσεων. Παράλληλα ορισμένοι από αυτούς, μπορεί να λειτουργήσουν είτε ως υποδοχείς β /παραθεριστικής κατοικίας μακράς διάρκειας, είτε ως υποδοχείς ειδικών μορφών τουριστικής δραστηριότητας. Τέλος, οι ημιορεινοί και ορεινοί οικισμοί της ενδοχώρας διατηρούν τον καθαρά αγροτικό τους χαρακτήρα, ενώ ορισμένοι από αυτούς δύνανται να αποτελέσουν περιοχές β /παραθεριστικής κατοικίας ή/και ήπιας ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού (π.χ. ορεινός, περιηγητικός, περιβαλλοντικός). Στην Δημοτική Ενότητα Λεύκης, ο οικισμός Ζήρος προβλέπεται στο 4 ο ενισχυμένο επίπεδο, ο οικισμός Χανδράς στο 5 ο ενισχυμένο επίπεδο και οι υπόλοιποι οικισμοί που ήταν έδρες ΟΤΑ το 1991 στο 5 ο επίπεδο. Ειδικότερα, η Ζήρος (έδρα της Δ.Ε. Λεύκης) μαζί με τους οικισμούς Αρμένοι και Χανδράς λειτουργούν ως το διοικητικό και εκπαιδευτικό κέντρο της Δ.Ε.. Οι Αρμένοι και ο Χανδράς βρίσκονται στο ίδιο μικρό οροπέδιο και η απόσταση τους είναι λιγότερη από 600μ. Αποτελούν ουσιαστικά ένα ενιαίο οικιστικό σύνολο. Η εξυπηρέτηση σε κεντρικές λειτουργίες για τους οικισμούς της Δ.Ε. Λεύκης γίνεται κυρίως από τη Σητεία που αποτελεί το διοικητικό του Δήμου Σητείας και της οικιστικής ενότητας (πρώην επαρχίας) Σητείας. Δευτερευόντως για την περιοχή Γούδουρα η εξυπηρέτηση σε κεντρικές λειτουργίες γίνεται και από την γειτονική Δ.Ε. Μακρύ Γιαλού (π.χ. Γυμνάσιο Κουτσουρά). Τέλος, οι μικρότεροι οικισμοί λειτουργούν ως γειτονιές με κύρια χρήση την κατοικία και εξυπηρετούνται από τους βασικούς δρόμους πρόσβασης προς την Ζήρο, τον Χανδρά Αρμένους και την Σητεία. Από το σύνολο των οικισμών της παρούσας Δ.Ε. μόνο τρείς στον αριθμό δεν είναι οριοθετημένοι με απόφαση Νομάρχη. Κεφάλαιο 8 / Σελ. 46

47 Αναφορικά με το δομημένο περιβάλλον της Δ.Ε. Ιεράπετρας και σύμφωνα με το εγκεκριμένο Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Κρήτης η Ιεράπετρα είναι οικιστικό κέντρο 3ου επιπέδου ενισχυμένου, εξαρτώμενο από τον Αγ. Νικόλαο, οικιστικό κέντρο 2ου επιπέδου. Ως οικιστικά κέντρα 5ου επιπέδου ενισχυμένου, ορίζονται οι οικισμοί Καλαμαύκας, Μαλλών, Μύρτους, Παχειάς Άμμου Καβουσίου (ως δίπολο) και Κουτσουναρίου. Οι λοιποί οικισμοί έδρες Τοπικών Κοινοτήτων ορίζονται ως οικιστικά κέντρα 5ου επιπέδου. Στο Δήμο, υπάρχουν 60 καταγεγραμμένοι από την ΕΣΥΕ οικισμοί από τους οποίους οι 8 (Αγιασμένος, Ποτάμοι, Σελάκανο, Γαβρίλης, Κοπάνες Ξηρόκαμπος, Ορνιάς, Συκιά) είναι μη οριοθετημένοι, δύο αφορούν μοναστηριακές μονάδες εγκαταλελειμμένες καθώς και ο οικισμός της νήσου Χρυσής η οποία διέπεται από καθεστώς προστασίας με συγκεκριμένους περιορισμούς και απαγορεύσεις για τη δόμησή της. Γενικά, υπάρχει ανάγκη για βελτίωση του αστικού εξοπλισμού στην πόλη της Ιεράπετρας αλλά και στην οικιστική ενότητα Κουτσουράς- Μακρύ Γιαλός- Ανάληψη, που πρέπει να αποκτήσει δομή αστικού κέντρου. Πρέπει να εξευρεθούν οι χώροι για την κατασκευή πλατειών, πρασίνου, να μελετηθούν έργα αισθητικής αναβάθμισης στους κοινόχρηστους χώρους, των εισόδων των πόλεων και των δημόσιων κτιρίων. Η εγκεκριμένη κυκλοφοριακή μελέτη Ιεράπετρας πρέπει να εφαρμοστεί με τις προβλεπόμενες πεζοδρομήσεις, δημιουργία ποδηλατόδρομων, αστική συγκοινωνία κλπ. Αντίστοιχα στα χωριά πρέπει να διατηρηθεί ο παραδοσιακός χαρακτήρας με σωστές αναπλάσεις, και συγχρόνως να επιλυθούν βασικές ανάγκες που επιβάλλει ο σύγχρονος τρόπος ζωής- εξεύρεση χώρων στάθμευσης κλπ. Ειδικά για τους προτεινόμενους από το ΣΧΟΟΑΠ Δ.Ε. Ιεράπετρας να κηρυχθούν ως παραδοσιακοί οικισμοί, πρέπει να προωθηθούν οι σχετικές διαδικασίες. Αναφορικά με τους οικισμούς της 12 ης Δ.Ε. Περιφέρειας Κρήτης, όπου είναι χαρακτηρισμένοι ως «παραδοσιακοί» ισχύουν τα εξής: Δήμος Σητείας o Οικισμοί Βάι, Ετιά (Νεθιά, Εθιά) και Κάτω Ζάκρος με βάση το ΦΕΚ 594/Δ/ o Οικισμός Αγ. Αθανασίου με βάση το ΦΕΚ 581/Δ/ (Π.Δ./ ) Δήμος Ιεράπετρας o Μακρύ Γιαλός της Δ.Ε. Μακρύ Γιαλού (ΦΕΚ 594Δ/ ) o Άγιος Στέφανος της Δ.Ε. Μακρύ Γιαλού (ΦΕΚ 581/ ) o Ανατολή της Δ.Ε. Ιεράπετρας (ΦΕΚ 63/ ) Άμεση περιοχή χωροθέτησης προτεινόμενων έργων Η περιοχή ανάπτυξης των προτεινόμενων έργων βρίσκεται εκτός ορίων οικισμού καθώς και οποιασδήποτε άλλης θεσμοθετημένης χρήσης γης. Στην γύρω περιοχή (σε ακτίνα 1km) δεν υπάρχουν Ζ.Ο.Ε, καθώς και οποιαδήποτε άλλη ζώνη χωροταξικής ανάπτυξης. Αντίθετα η χωροθέτηση των προτεινόμενων έργων διαχείρισης απορριμμάτων πρόκειται να πραγματοποιηθεί εντός των ορίων του γηπέδου επέκτασης του υφιστάμενου ΧΥΤΑ Σητείας. Κεφάλαιο 8 / Σελ. 47

48 Ειδικότερα, οι αποστάσεις των πλησιέστερων οικισμών της εξυπηρετούμενης περιοχής (απόσταση <10Km) από τον υποψήφιο χώρο, παρουσιάζονται αναλυτικά στον ακόλουθο πίνακα 14 : Οικισμός Απόσταση (km) Οικισμός Απόσταση (km) Αγία Φωτιά 4,6 Ρούσα Εκκλησιά 5,1 Ξηρόλιμνη 3,8 Μητάτο 4,9 Χώνος 5,9 Βρυσίδιον 5,5 Καρύδιον 7,2 Σίτανος 9,1 Σταυρωμένος 8,5 Αδραβάστοι 7,3 Λαγκάδα 5,5 Κελάρια 6,3 Αζοκέραμος 8,3 Ζάκρος 9,3 Χοχλακιές 6,8 Παλαιόκαστρο 5,0 Πισκοκέφαλο 9,2 Σητεία 9, Πολιτιστική κληρονομιά Οι πολιτιστικοί πόροι της εξυπηρετούμενης περιοχής είναι ιδιαίτερα αξιόλογοι τόσο, κυρίως από την άποψη της σημασίας τους, όσο και από την άποψη του αριθμού και της ποικιλίας τους. Οι πολιτιστικοί αυτοί πόροι κατανέμονται σε όλη την έκταση αυτής και καλύπτουν ευρύτατο ιστορικό και καλλιτεχνικό φάσμα: από τους αρχαίους ναούς, μέχρι τους βυζαντινούς ναούς και τα νεώτερα μνημεία, νεοκλασικά, κ.α.. Σύμφωνα με τον Διαρκή Κατάλογο των Κηρυγμένων Αρχαιολογικών Χώρων της Ελλάδας, στο σύνολο της 12ης Δ.Ε. απαντώνται 232 θεσμοθετημένα πολιτιστικά μνημεία και αρχαιολογικοί χώροι, εκ των οποίων τα 144 στο Δήμο Σητείας και τα 88 στο Δήμο Ιεράπετρας. Στο ακόλουθο πίνακα δίνεται πλήρης κατάλογος των αρχαιολογικών χώρων των τέως Δημοτικών Διαμερισμάτων (νυν Δημοτικών/Τοπικών Κοινοτήτων) που γειτνιάζουν του υφιστάμενου ΧΥΤΑ Σητείας και της επέκτασής του, σύμφωνα με τον Διαρκή Κατάλογο των Κηρυγμένων Αρχαιολογικών Χώρων της Ελλάδας, βάση των στοιχείων του Υπουργείου Πολιτισμού (εξαιρούνται τα κτίρια εντός των οικιστικών συνόλων). Πίνακας 8-15: Διαρκής Κατάλογος Κηρυγμένων Αρχαιολογικών Χώρων στις γειτνιάζουσες, στον υφιστάμενο ΧΥΤΑ και την επέκταση αυτού, Δημοτικές/Τοπικές Κοινότητες Ονομασία Δ.Ε. ΣΗΤΕΙΑΣ Ελληνική ακρόπολη Κρήνη Αξελού Μινωϊκός οικισμός Ρωμαϊκές ιχθυοδεξαμενές Δημοτική/Τοπική Κοινότητα Ρούσσας Εκκλησίας Σητείας Οικισμός Θέση Είδος Μνημείου Ρούσσα Εκκλησία Ρούσσα Εκκλησία Καστρί Λαγουδοπάτημα, μεταξύ των οικισμών Αγ. Φωτιάς και Ρούσσας Εκκλησίας Ακροπόλεις, Αμυντικά Συγκροτήματα, Αρχ. Θέσεις Συστήματα Ύδρευσης, Κρήνες Αρχαιολογικές Θέσεις, Οικιστικά Σύνολα Αρχ. Θέσεις, Εγκαταστάσεις 14 Οι αποστάσεις υπολογίσθηκαν με χρήση ARC GIS και υπολογίσθηκαν από τα κέντρα των οικισμών Κεφάλαιο 8 / Σελ. 48

49 Ονομασία Αρχαιολογικός Χώρος Τρυπητού Μινωϊκός οικισμός στη θέση Ανάλουκας Μινωϊκά κτίρια Παξιμάδας Ελληνική Περιηγητική Λέσχη Νεώσοικος Μινωικό νεκροταφείο στην παραλία Αγίας Φωτιάς Νερόμυλος στην Αγία Φωτιά Αρχαιολογικός Χώρος Αγίας Φωτιάς. Καθορισμός Ζωνών προστασίας Α και Β Μινωικός οικισμός Σπήλαιο στην παραλία Αγίας Φωτιάς Δ.Ε. ΙΤΑΝΟΥ Ι. Ναός του Τιμίου Σταυρού Αρχαιολογικός Χώρος Αρχαιολογικός Χώρος Ιτάνου. Καθορισμός Ζώνης Α Προστασίας Ναός Σαμωνίας Αθηνάς Μινωϊκός οικισμός στη θέση Καρούμες Αρχαιολογικός χώρος Παλαικάστρου. Καθορισμός Ζωνών και χρήσεων γης. Νεολιθική οικία στη θέση Μαγγασάς Ιερό κορυφής στη θέση Μόδι ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ του έργου με τίτλο: Δημοτική/Τοπική Κοινότητα Παλαικάστρου Οικισμός Θέση Είδος Μνημείου Αγία Φωτιά Αγία Φωτιά Αγία Φωτιά Αγία Φωτιά Ανάλουκας νησίδα Παξιμάδα Περογιαννάκη και Αρκαδίου 12 Τρυπητή Γλυφάδα, Κουφωτά Λαγουδοπάτημα, μεταξύ των οικισμών Αγ. Φωτιάς και Ρούσσας Εκκλησίας Αρχ. Θέσεις, Οικιστικά Σύνολα Αρχ. Θέσεις, Οικιστικά Σύνολα Αρχαιολογικές Θέσεις Διατηρητέα Κτίρια Λιμενικές Εγκαταστάσεις, Αρχ. Θέσεις, Εγκαταστάσεις Νεκρικοί Χώροι και Μνημεία, Αρχ. Θέσεις Αγροτική Οικονομία, Μύλοι Αρχαιολογικές Θέσεις, Νεκρικοί Χώροι και Μνημεία Αρχαιολογικές Θέσεις, Οικιστικά Σύνολα Αγία Φωτιά Μινωικό νεκροταφείο Αρχαιολογικές Θέσεις θαλάσσια περιοχή Παλαικάστρου - Ν. Γράντες Ερημούπολη Κάβο Σίδερο Καρούμες Καστρί, Κουρεμένος, Πετσοφάς, Μόδι, Ρουσόλακος, νησίδα Γράντες Μαγγασάς, ΝΔ Παλαικάστρου Ι. Ναοί Χριστιανικοί, Λατρευτικοί Χώροι Ενάλιοι Χώροι, Αρχαιολογικές Θέσεις Αρχ. Θέσεις, Οικιστικά Σύνολα, Αρχαία Ιερά, Λατρευτικοί Χώροι Αρχ. Θέσεις, Αρχαία Ιερά, Λατρευτικοί Χώροι Αρχαιολογικές Θέσεις, Οικιστικά Σύνολα Βιοτεχνία / Βιομηχανία, Αρχαιολογικές Θέσεις Αρχαιολογικές Θέσεις, Οικιστικά Σύνολα Μόδι Αρχ. Θέσεις, Αρχαία Ιερά, Λατρευτικοί Χώροι Μινωϊκά κτίρια νησίδα Γράντες Αρχαιολογικές Θέσεις Αρχαιολογικός Χώρος - θαλάσσια περιοχή Μινωϊκή κεραμεική κάμινος όρμος Ερημουπόλεως Πεζούλες Μαυροκουκούληδων Ενάλιοι Χώροι, Αρχ.ς Θέσεις Βιοτεχνία / Βιομηχανία, Αρχ. Θέσεις Κεφάλαιο 8 / Σελ. 49

50 Ονομασία Αρχαιολογικός χώρος αρχαίου λατομείου Λείψανα κλασικών οικιών Μινωϊκός οικισμός στη θέση Κουρεμένος Ιερό κορυφής στη θέση Πετσοφά ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ του έργου με τίτλο: Δημοτική/Τοπική Κοινότητα Οικισμός Θέση Είδος Μνημείου Άγιος Νικόλαος Αγκάθια Αγκάθια Σκαριά Κουρεμένος Πετσοφά Ναός Δικταίου Διός Αγκάθια Ρουσόλακος Ι. Μονή Τοπλού Τοπλού Ι. Ναός του Αγίου Ιωάννη Ι. Ναός του Προφήτη Ηλία - Χριστού Παλαιοχριστιανικό Υδραγωγείο Βαϊου Μινωϊκή έπαυλη Αρχαιολογικός χώρος Καρούμες - Χοχλακιές Ιερό κορυφής στη θέση Τραόσταλος Τοπλού Τοπλού Τοπλού Χοχλακιαί Χοχλακιαί Κάστελλος, σπήλαια "Σπηλιάρα" & "Κατωφύγι" Μαυρομούρι & φαραγγιού Χοχλακιών Εγκαταστάσεις Εξόρυξης, Αρχ. Θέσεις Αρχαιολογικές Θέσεις, Οικιστικά Σύνολα Αρχαιολογικές Θέσεις, Οικιστικά Σύνολα Φυσικοί Χώροι, Αρχ. Θέσεις, Αρχαία Ιερά, Λατρευτικοί Χώροι Αρχ. Θέσεις, Αρχαία Ιερά, Λατρευτικοί Χώροι Μοναστηριακά Συγκροτήματα Ι.Ν. Χριστιανικοί, Λατρευτικοί Χώροι Ι.Ν. Χριστιανικοί, Λατρευτικοί Χώροι Συστήματα Ύδρευσης Αρχαιολογικές Θέσεις, Οικιστικά Σύνολα Αμυντικά Συγκροτήματα, Εγκαταστάσεις Εξόρυξης Χοχλακιαί Τραόσταλος Αρχ. Θέσεις, Αρχαία Ιερά Άμεση περιοχή χωροθέτησης προτεινόμενων έργων Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι περιοχές αρχαιολογικού και τουριστικού ενδιαφέροντος δεν γειτνιάζουν με την υπό εξέταση θέση. Ο πλησιέστερος αρχαιολογικός χώρος βρίσκεται σε ευθεία απόσταση περί τα 0,8km νότια του χώρου σε λοφώδες ύψωμα και είναι εκείνος του Μοδιού (ΦΕΚ 292/ΑΑΠ/ ). Κεφάλαιο 8 / Σελ. 50

51 ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ του έργου με τίτλο: Νότιο νοτιοανατολικό άκρο γηπέδου ΧΥΤΑ Σητείας (υφιστάμενο & επέκταση) Σχήμα 8-20: Χάρτης οριοθέτησης αρχαιολογικού χώρου «Μόδι» σε σχέση με τη θέση του υφιστάμενου ΧΥΤΑ Σητείας και της επέκτασης αυτού 8.7 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Διοικητική διάρθρωση - Πληθυσμιακά στοιχεία Όπως έχει αναφερθεί το σύνολο της εξυπηρετούμενης περιοχής απαρτίζεται από τους Καλλικρατικούς Δήμους Σητείας και Ιεράπετρας. Ο Καλλικρατικός νέος Δήμος Σητείας προέκυψε βάσει του Ν. 3852/2010, από τη συνένωση των Δήμων Σητείας, Ιτάνου και Λεύκης ως προέκταση της επαρχίας Σητείας. Η έκταση του νέου Δήμου είναι 633,22km2 και ως έδρα του ορίστηκε η Σητεία. Αντίστοιχα, ο Καλλικρατικός νέος Δήμος Ιεράπετρας προέκυψε από τη συνένωση των Δήμων Ιεράπετρας και Μακρύ Γιαλού, με τη συνολική του έκταση να ανέρχεται στα 551,04 km2 και έδρα του την πόλη της Ιεράπετρας. Κεφάλαιο 8 / Σελ. 51

52 Γενικά το σύνολο της εξυπηρετούμενης περιοχής συνιστά μια ενιαία ζώνη με κοινά φυσικά, γεωμορφολογικά, κλιματικά, ανθρωπογεωγραφικά, οικονομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά. Η πληθυσμιακή εξέλιξη του συνόλου των δημοτικών ενοτήτων της εξυπηρετούμενης περιοχής αναλυτικά για τις τελευταίες 3 απογραφές παρουσιάζεται στον ακόλουθο πίνακα. Πίνακας 8-16: Πληθυσμιακή εξέλιξη πραγματικού πληθυσμού για την εξυπηρετούμενη περιοχή Πραγματικός πληθυσμός Πληθυσμιακή Μεταβολη (%) ΔΗΜΟΣ ΣΗΤΕΙΑΣ ,1-4,6 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΙΤΑΝΟΥ ,4-18,1 Τοπική Κοινότητα Παλαικάστρου ,0-16,1 Τοπική Κοινότητα Ζάκρου ,5-22,7 Τοπική Κοινότητα Καρυδίου (Σητείας) ,8-29,5 Τοπική Κοινότητα Μητάτου ,2 108,7 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΛΕΥΚΗΣ ,6-21,3 Τοπική Κοινότητα Ζίρου ,3-29,8 Τοπική Κοινότητα Αγίας Τριάδος ,5-37,9 Τοπική Κοινότητα Απιδίων (Μέσα Απιδίου) ,3-4,7 Τοπική Κοινότητα Αρμένων ,4-17,4 Τοπική Κοινότητα Παππαγιαννάδων ,5-16,9 Τοπική Κοινότητα Χανδρά ,7-25,4 ΔΗΜΟΣ ΣΗΤΕΙΑΣ ,6 0,3 Δημοτική Κοινότητα Σητείας ,2 11,7 Τοπική Κοινότητα Αγίου Γεωργίου Σητείας ,0-26,7 Τοπική Κοινότητα Αχλαδίων ,0-33,7 Τοπική Κοινότητα Έξω Μουλιανών ,2-29,2 Τοπική Κοινότητα Κατσιδωνίου ,7-43,2 Τοπική Κοινότητα Κρυών ,0-50,9 Τοπική Κοινότητα Λάστρου ,6-21,5 Τοπική Κοινότητα Μαρωνίας ,0-22,6 Τοπική Κοινότητα Μέσα Μουλιανών ,5-18,8 Τοπική Κοινότητα Μυρσίνης ,5-19,7 Τοπική Κοινότητα Πισκοκεφάλου ,2-5,8 Τοπική Κοινότητα Πραισού ,6-35,3 Τοπική Κοινότητα Ρούσσας Εκκλησίας ,4 16,5 Τοπική Κοινότητα Σκοπής ,7-8,9 Τοπική Κοινότητα Σταυρωμένου ,0-23,6 Τοπική Κοινότητα Σφάκας ,4-22,7 Τοπική Κοινότητα Τουρλωτής ,0-5,8 Τοπική Κοινότητα Χαμεζίου ,0 5,0 ΔΗΜΟΣ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ ,5-1,7 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ ,8-0,6 Δημοτική Κοινότητα Ιεραπέτρας ,4 4,6 Τοπική Κοινότητα Αγίου Ιωάννου ,8-7,2 Τοπική Κοινότητα Ανατολής ,9-7,5 Τοπική Κοινότητα Γδοχίων ,8-19,6 Κεφάλαιο 8 / Σελ. 52

53 Πραγματικός πληθυσμός Πληθυσμιακή Μεταβολη (%) Τοπική Κοινότητα Καβουσίου ,5-11,3 Τοπική Κοινότητα Καλαμαύκας ,6-11,3 Τοπική Κοινότητα Κάτω Χωρίου ,4-20,2 Τοπική Κοινότητα Μακρυλιάς ,8-1,7 Τοπική Κοινότητα Μαλών ,1-58,3 Τοπική Κοινότητα Μεσελέρων ,0-14,6 Τοπική Κοινότητα Μεταξοχωρίου Τοπική Κοινότητα Μουρνιών ,6 54,5 Τοπική Κοινότητα Μύθων ,2 14,7 Τοπική Κοινότητα Μύρτου ,4 4,0 Τοπική Κοινότητα Παχείας Άμμου ,6-2,0 Τοπική Κοινότητα Ρίζης ,6-10,4 Τοπική Κοινότητα Χριστού ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΑΚΡΥ ΓΙΑΛΟΥ ,9-7,7 Τοπική Κοινότητα Αγίου Στεφάνου ,7 9,5 Τοπική Κοινότητα Λιθινών ,8-14,6 Τοπική Κοινότητα Ορεινού ,3-49,7 Τοπική Κοινότητα Περιβολακίων ,0 11,8 Τοπική Κοινότητα Πεύκων ,7-0,1 Τοπική Κοινότητα Σταυροχωρίου ,1-5,8 Τοπική Κοινότητα Σχινοκαψάλων ,8-15,9 Τοπική Κοινότητα Χρυσοπηγής ,0 4,5 ΣΥΝΟΛΟ ΕΞΥΠΗΡΕΤΟΥΜΕΝΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ,5-2,8 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Με το ΠΔ 105/2011 (ΦΕΚ ) οι Τοπικές Κοινότητες Λιθινών, Πεύκων, Περβολακίων και Χρυσοπηγής εντάχθηκαν στο Δήμο Σητείας. Αναλυτικότερα, σύμφωνα με την απογραφή της ΕΛΣΤΑΤ το 2001 η Δημοτική Ενότητα Σητείας εμφανίζει ποσοστιαία αύξηση 4,6% με συνολικό πληθυσμό Χαρακτηριστική είναι επίσης η αύξηση κατά 19,2%, στην Δημοτική Κοινότητα της Σητείας. Η αύξηση του πληθυσμού κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών κλιμακώνεται λόγω του τουρισμού. Η πλειονότητα του πληθυσμού συγκεντρώνεται στην Δημοτική Κοινότητα όπου βρίσκεται και η έδρα του Δήμου Σητείας, ενώ το υπόλοιπο κατανέμεται στις άλλες δεκαεπτά (17) Τοπικές Κοινότητες, στις οποίες παρατηρείται στην πλειονότητά τους πληθυσμιακή μείωση σε σχέση με την απογραφή του Αντίστοιχα σύμφωνα με τα αποτελέσματα της τελευταίας απογραφής (ΕΛΣΤΑΤ 2011) παρατηρείται μια σταθεροποίηση στον πληθυσμό του δήμου (μικρή αύξηση της τάξεως του 0,7%). Γενικώς αυτό που παρατηρείται είναι ότι σε επίπεδο Τοπικών Κοινοτήτων αυξητικές τάσεις στον πληθυσμό εμφανίζουν οι Τ.Κ. που είναι ως επί τω πλείστο παραλιακές και παρουσιάζουν κάποια τουριστική ανάπτυξη, ενώ οι ημιορεινές και ορεινές κοινότητες εμφανίζουν αξιοσημείωτες μειώσεις πληθυσμού. Σύμφωνα με την απογραφή της ΕΛΣΤΑΤ το 2001 η Δημοτική Ενότητα Ιτάνου εμφανίζει μικρή ποσοστιαία αύξηση 0,4% με συνολικό πληθυσμό 2.514, γεγονός που υποδηλώνει μια σταθερή ανοδική πορεία. Χαρακτηριστική είναι αύξηση του πληθυσμού στην Τοπική Κοινότητα Παλαικάστρου κατά 5% και αποτελεί διαχρονικά τη σημαντικότερη συγκέντρωση πληθυσμού σε ολόκληρη την περιοχή της Δημοτικής Ενότητας Ιτάνου για το Η πλειονότητα του πληθυσμού συγκεντρώνεται στην Τοπική Κοινότητα Παλαικάστρου Κεφάλαιο 8 / Σελ. 53

54 όπου βρισκόταν η έδρα του πρώην Δήμου Κρουσώνα, ως αποτέλεσμα της κεντρικότητας του διοικητικού συστήματος επηρεάζοντας αρνητικά τις φθίνουσες τάσεις των υπολοίπων τοπικών κοινοτήτων. Την τελευταία δεκαετία ο πληθυσμός της Δ.Ε. μειώθηκε κατά 18,1%. Αναφορικά με την πληθυσμιακή εξέλιξη της Δ.Ε. Λεύκης και βάσει της απογραφής του 2001, ο πληθυσμός της ανέρχεται στα κάτοικοι παρουσιάζοντας ποσοστιαία μείωση 10,6%. Η μείωση αυτή οφείλεται σε μία σειρά από παράγοντες με κυριότερους, την συρρίκνωση του αγροτικού εισοδήματος και το βασικό έλλειμμα υποδομών που παρατηρείται στα περισσότερα χωριά της περιφέρειας της Κρήτης. Σύμφωνα με τα στοιχεία της τελευταίας απογραφής (2011) ο πληθυσμός της Δ.Ε. συνεχίζει να συρρικνώνεται, με την πληθυσμιακή μείωση να αγγίζει το 21,3%. Για την Δ.Ε. Ιεράπετρας και λαμβάνοντας τα στοχεία της απογραφής του 2001 παρατηρείται ότι ο πραγματικός πληθυσμός αυτής ανερχόταν στους κατοίκους γεγονός που συνέβαλε σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία σε μια πληθυσμιακή αύξηση της τάξεως του 12,8%. Η πλειονότητα του πληθυσμού συγκεντρώνεται στην Δημοτική Κοινότητα όπου βρίσκεται και η έδρα του Δήμου Σητείας, ενώ πέραν αυτής πληθυσμιακή αύξηση εμφανίζουν και οι παραλιακές Τοπικές Κοινότητες του δήμου. Κατά την τελευταία δεκαετία ( ) η Δημοτική Ενότητα Ιεράπετρας εμφανίζεται σχεδόν σταθερή, με μια πολύ μικρή πληθυσμιακή μείωση της τάξεως του 0,6%. Η αύξηση του πληθυσμού κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών κλιμακώνεται λόγω του τουρισμού. Γενικά η πλειονότητα των Τοπικών Κοινοτήτων του δήμου τόσο για την δεκαετία , όσο και για την εμφανίζει πληθυσμιακή μείωση. Τέλος, η Δημοτική Ενότητα Μακρύ Γιαλού βάσει της απογραφής του 2001 εμφανίζει πληθυσμιακή αύξηση της τάξεως του 4,9%, ενώ όπως η πλειονότητα των Δημοτικών Ενοτήτων της εξυπηρετούμενης περιοχής (πλην Δ.Ε. Σητείας) για τη δεκαετία παρουσιάζει πληθυσμιακή μείωση ίση με 7,7%. Όσον αφορά την εποχιακή αύξηση του πληθυσμού, παρατηρείται εντονότερη κατά τους θερινούς μήνες μιας και κατά τους μήνες αυτούς στο νησί παρατηρείται σημαντική τουριστική κίνηση. Για το σύνολο της εξυπηρετούμενης περιοχής -ως γενικό συμπέρασμα- παρατηρείται ότι η πληθυσμιακή αύξηση επικεντρώνεται κυρίως στους οικισμούς εκείνους που βρίσκονται στα παράλια και παρουσιάζουν αυξητικές τάσεις στις τουριστικές δραστηριότητες. Επίσης, οι παρατηρούμενες πληθυσμιακές αυξήσεις αποτελούν δείγμα εσωτερικής μετακίνησης των κατοίκων για λόγους που σχετίζονται με την εύρεση εργασίας, την εκπαίδευση και τις γενικότερες εξυπηρετήσεις που παρέχουν οι μεγαλύτεροι οικισμοί. Αναφορικά με την ηλικιακή διάρθρωση του πληθυσμού, στον ακόλουθο πίνακα παρουσιάζονται αναλυτικά στοιχεία σχετικά με την κατανομή του πραγματικού πληθυσμού κατά ομάδες ηλικιών τόσο σε επίπεδο εξυπηρετούμενης περιοχής, όσο και αναλυτικά σε επίπεδο δήμου και δημοτικών/τοπικών κοινοτήτων για το έτος 2001 (αντίστοιχα στοιχεία για το έτος 2011 δεν είναι διαθέσιμα). Πίνακας 8-17: Κατανομή πραγματικού πληθυσμού κατά ομάδες ηλικιών για την εξυπηρετούμενη περιοχή Σύνολο ετών και άνω ΔΗΜΟΣ ΣΗΤΕΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΙΤΑΝΟΥ Τοπική Κοινότητα Παλαικάστρου Τοπική Κοινότητα Ζάκρου Τοπική Κοινότητα Καρυδίου Τοπική Κοινότητα Μητάτου Κεφάλαιο 8 / Σελ. 54

55 Σύνολο ετών και άνω ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΛΕΥΚΗΣ Τοπική Κοινότητα Ζίρου Τοπική Κοινότητα Αγίας Τριάδος Τοπική Κοινότητα Απιδίων Τοπική Κοινότητα Αρμένων Τοπική Κοινότητα Παππαγιαννάδων Τοπική Κοινότητα Χανδρά ΔΗΜΟΣ ΣΗΤΕΙΑΣ Δημοτική Κοινότητα Σητείας Τοπική Κοινότητα Αγίου Γεωργίου Σητείας Τοπική Κοινότητα Αχλαδίων Τοπική Κοινότητα Έξω Μουλιανών Τοπική Κοινότητα Κατσιδωνίου Τοπική Κοινότητα Κρυών Τοπική Κοινότητα Λάστρου Τοπική Κοινότητα Μαρωνίας Τοπική Κοινότητα Μέσα Μουλιανών Τοπική Κοινότητα Μυρσίνης Τοπική Κοινότητα Πισκοκεφάλου Τοπική Κοινότητα Πραισού Τοπική Κοινότητα Ρούσσας Εκκλησίας Τοπική Κοινότητα Σκοπής Τοπική Κοινότητα Σταυρωμένου Τοπική Κοινότητα Σφάκας Τοπική Κοινότητα Τουρλωτής Τοπική Κοινότητα Χαμεζίου ΔΗΜΟΣ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ Δημοτική Κοινότητα Ιεραπέτρας Τοπική Κοινότητα Αγίου Ιωάννου Τοπική Κοινότητα Ανατολής Τοπική Κοινότητα Γδοχίων Τοπική Κοινότητα Καβουσίου Τοπική Κοινότητα Καλαμαύκας Τοπική Κοινότητα Κάτω Χωρίου Τοπική Κοινότητα Μακρυλιάς Τοπική Κοινότητα Μαλών Τοπική Κοινότητα Μεσελέρων Τοπική Κοινότητα Μεταξοχωρίου Τοπική Κοινότητα Μουρνιών Τοπική Κοινότητα Μύρτου Κεφάλαιο 8 / Σελ. 55

56 Ομάδες ηλικιών ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ του έργου με τίτλο: Σύνολο ετών και άνω Τοπική Κοινότητα Παχείας Άμμου Τοπική Κοινότητα Ρίζης ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΑΚΡΥ ΓΙΑΛΟΥ Τοπική Κοινότητα Σταυροχωρίου Τοπική Κοινότητα Αγίου Στεφάνου Τοπική Κοινότητα Λιθινών Τοπική Κοινότητα Ορεινού Τοπική Κοινότητα Περιβολακίων Τοπική Κοινότητα Πεύκων Τοπική Κοινότητα Σχινοκαψάλων Τοπική Κοινότητα Χρυσοπηγής ΣΥΝΟΛΟ ΕΞΥΠΗΡΕΤΟΥΜΕΝΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, 2001 Από τα ανωτέρω στοιχεία προκύπτει τόσο σε επίπεδο εξυπηρετούμενης περιοχής, όσο και επιμέρους σε επίπεδο δήμων, ο πληθυσμός κατανέμεται στις πλέον παραγωγικές ηλικίες των και ετών και ΔΗΜΟΣ ΣΗΤΕΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΕΞΥΠΗΡΕΤΟΥΜΕΝΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Σχήμα 8-21: Διάγραμμα κατανομής του πραγματικού πληθυσμού κατά ομάδες ηλικιών Τέλος, στον ακόλουθο πίνακα παρουσιάζονται αναλυτικά στοιχεία σχετικά με την κατανομή του πραγματικού πληθυσμού κατά φύλο και ομάδες ηλικιών τόσο σε επίπεδο εξυπηρετούμενης περιοχής, όσο και αναλυτικά σε επίπεδο δήμου και δημοτικών/τοπικών κοινοτήτων για το έτος 2001 (αντίστοιχα στοιχεία για το έτος 2011 δεν είναι διαθέσιμα). Τα στοιχεία του πίνακα συγκεντρωτικά παρουσιάζονται και στα διαγράμματα που ακολουθούν. Κεφάλαιο 8 / Σελ. 56

57 Σύνολο Σύνολο ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ του έργου με τίτλο: Πίνακας 8-18: Κατανομή πραγματικού πληθυσμού κατά φύλο και ομάδες ηλικιών για την εξυπηρετούμενη περιοχή Αρρενες ετών και άνω Θήλεις ΔΗΜΟΣ ΣΗΤΕΙΑΣ Δ.Ε. ΙΤΑΝΟΥ Τ.Κ. Παλαικάστρου Τ.Κ. Ζάκρου Τ.Κ. Καρυδίου Τ.Κ. Μητάτου Δ.Ε. ΛΕΥΚΗΣ Τ.Κ. Ζίρου Τ.Κ. Αγίας Τριάδος Τ.Κ. Απιδίων Τ.Κ. Αρμένων Τ.Κ. Παππαγιαννάδων Τ.Κ. Χανδρά Δ.Ε. ΣΗΤΕΙΑΣ Δ.Κ. Σητείας Τ.Κ. Αγ. Γεωργίου Σητείας Τ.Κ. Αχλαδίων Τ.Κ. Έξω Μουλιανών Τ.Κ. Κατσιδωνίου Τ.Κ. Κρυών Τ.Κ. Λάστρου Τ.Κ. Μαρωνίας Τ.Κ. Μέσα Μουλιανών Τ.Κ. Μυρσίνης Τ.Κ. Πισκοκεφάλου Τ.Κ. Πραισού ετών και άνω Κεφάλαιο 8 / Σελ. 57

58 Σύνολο Σύνολο ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ του έργου με τίτλο: Αρρενες ετών και άνω Θήλεις Τ.Κ. Ρούσσας Εκκλησίας Τ.Κ. Σκοπής Τ.Κ. Σταυρωμένου Τ.Κ. Σφάκας Τ.Κ. Τουρλωτής Τ.Κ. Χαμεζίου ΔΗΜΟΣ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ Δ.Ε. ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ Δ.Κ. Ιεραπέτρας Τ.Κ. Αγίου Ιωάννου Τ.Κ. Ανατολής Δ.Δ.Γδοχίων Δ.Δ.Καβουσίου Δ.Δ.Καλαμαύκας Δ.Δ.Κάτω Χωρίου Δ.Δ.Μακρυλιάς Δ.Δ.Μαλών Δ.Δ.Μεσελέρων Δ.Δ.Μουρνιών Δ.Δ.Μύθων Δ.Δ.Μύρτου Δ.Δ.Παχείας Άμμου Δ.Δ.Ρίζης Δ.Ε. ΓΙΑΛΟΥ Τ.Κ. Σταυροχωρίου Τ.Κ. Αγίου Στεφάνου ετών και άνω Κεφάλαιο 8 / Σελ. 58

59 Σύνολο Σύνολο ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ του έργου με τίτλο: Αρρενες ετών και άνω Θήλεις Τ.Κ. Λιθινών Τ.Κ. Ορεινού Τ.Κ. Περιβολακίων Τ.Κ. Πεύκων Τ.Κ. Σχινοκαψάλων Τ.Κ. Χρυσοπηγής ΣΥΝΟΛΟ ΕΞΥΠΗΡΕΤΟΥΜΕΝΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ετών και άνω Κεφάλαιο 8 / Σελ. 59

60 ΔΗΜΟΣ ΣΗΤΕΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ Θήλεις Αρρενες > 80 ετών ΣΥΝΟΛΟ ΕΞΥΠΗΡΕΤΟΥΜΕΝΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Θήλεις Αρρενες > 80 ετών Σχήμα 8-22: Διαγράμματα κατανομής του πραγματικού πληθυσμού κατά φύλο και ομάδες ηλικιών για τους Δήμους Σητείας και Ιεράπετρας καθώς και για το σύνολο της εξυπηρετούμενης περιοχής Γενικά, η δημογραφική φυσιογνωμία της εξυπηρετούμενης περιοχής είναι ιδιαίτερα ικανοποιητική. Πρόκειται για έναν πληθυσμό με υψηλά ποσοστά τόσο νεανικού και ώριμου πληθυσμού, όσο και ποσοστό ατόμων τρίτης ηλικίας, γεγονός που τεκμηριώνει ότι η περιοχή δεν αντιμετωπίζει δημογραφικό πρόβλημα και δυσκολία ως προς την ανανέωση του πληθυσμού της, παρόλο το ποσοστό ατόμων τρίτης ηλικίας δεν είναι ιδιαίτερα χαμηλό. Η συγκεκριμένη δομή πληθυσμού (με υψηλό ποσοστό παραγωγικών ηλικιών) ευνοεί τις αναπτυξιακές προσπάθειες, δεδομένου ότι τα νεαρά άτομα διαθέτουν δημιουργική αντίληψη και ανταποκρίνονται περισσότερο θετικά σε καινοτομίες και επιχειρηματικές πρωτοβουλίες και ρίσκα, συγκριτικά με άτομα μεγαλύτερων ηλικιών. Επίσης, η υγιής σύνθεση του πληθυσμού αποτυπώνεται στην πυραμίδα ηλικιών που ακολουθεί, από την οποία παρατηρείται ότι η πλειοψηφία του πληθυσμού ανήκει στην ομάδα ηλικιών ετών. Η πυραμίδα διακρίνεται από πλατιά βάση (ευμενές στοιχείο), η οποία στενεύει όσο προχωράμε προς μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες. Όσον αφορά στην κατανομή του πληθυσμού κατά φύλο, οι άντρες υπερτερούν στις ηλικιακές ομάδες ετών και 0-14, ενώ ο γυναικείος πληθυσμός υπερτερεί στις ομάδες ηλικιών 55 ετών και άνω. Κεφάλαιο 8 / Σελ. 60

61 8.7.2 Παραγωγικοί Τομείς Οικονομική δραστηριότητα ευρύτερης περιοχής Σε επίπεδο νομού, η κύρια οικονομική δραστηριότητα αναπτύσσεται στον πρωτογενή τομέα (γεωργία, κτηνοτροφία) και στον τριτογενή τομέα (τουρισμός). Με βάση τους δύο παραπάνω παραγωγικούς τομείς καθώς και τη διαμόρφωση του αναγλύφου έχουν αναπτυχθεί στο νομό δύο ευρύτερες περιοχές: A. Τουριστική ζώνη Κόλπου Μιραμπέλου με κέντρο τον Άγιο Νικόλαο και B. Νότια παραλιακή ζώνη με κέντρο την Ιεράπετρα. Ειδικότερα για την εξυπηρετούμενη περιοχή, η κύρια πηγή εισοδήματος είναι η γεωργική παραγωγή και ειδικότερα η αμπελοκαλλιέργεια και η ελαιοκαλλιέργεια. Η συνολικά εκμεταλλευόμενη έκταση στην περιοχή ανέρχεται περίπου στα στρέμματα. Από την έκταση αυτή ποσοστό περίπου 62,0% καλύπτουν οι δενδρώδεις καλλιέργειες και κυριότερα τα ελαιόδενδρα. Η καλλιέργεια της ελιάς είναι άριστα προσαρμοσμένη στην φυσιογνωμία της περιοχής και καταλαμβάνει τα επικλινή, ξηρικά εδάφη μέχρι το υψόμετρο των 600m. Η ποικιλία της ελιάς που καλλιεργείται είναι η «κορωνέικη». Η αμπελοκαλλιέργεια στην περιοχή είναι και αυτή αξιόλογη, με κυρίαρχη την ποικιλία «λιάτικο» στην περιοχή Σταυρωμένου Κατσιδωνίου Καρυδίου. Σε μεμονωμένες περιοχές, λόγω κυρίως γεωμορφολογικών χαρακτηριστικών, η αμπελοκαλλιέργεια αποτελεί και μοναδικό είδος καλλιέργειας όπως για παράδειγμα συμβαίνει στο Οροπέδιο Χαντρά. Στην περιοχή Κάτω Ζάκρου υπάρχει και καλλιέργεια μπανάνας, μιας και το κλίμα στα νότια είναι πολύ θερμό. Πλησιάζοντας προς τα παράλια οι γεωργικές καλλιέργειες μεταβάλλονται και έχουμε την εμφάνιση των θερμοκηπιακών καλλιεργειών. Η θερμοκηπιακή καλλιέργεια είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένη κυρίως στην ευρύτερη περιοχή της Ιεράπετρας και έχει κυρίως εξαγωγικό χαρακτήρα. Οι καλλιέργειες κηπευτικών σε θερμοκήπια εντοπίζονται κυρίως στα νότια παράλια της περιοχής Κουτσουρά Γουδούρα. Τα κύρια παραγόμενα προϊόντα είναι το αγγούρι και η ντομάτα. Το 70% περίπου της εν λόγω παραγωγής εξάγεται σε ξένες αγορές. Ο γεωργικός κλήρος είναι μικρός. Υπάρχει πολυτεμαχισμός της γεωργικής γης αν και η βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεων εξαρτάται από την έκτασή τους (μεγαλύτερες των 5στρστα θερμοκήπια και στην ελιά των 50 στρ.). Από τα στοιχεία της βασικής έρευνας διάρθρωσης των γεωργικών και κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων (απογραφή γεωργίας κτηνοτροφίας έτους ), η χρησιμοποιούμενη γεωργική έκταση τόσο για το σύνολο της εξυπηρετούμενης περιοχής, όσο και για καθένα δήμο συμπεριλαμβανομένων των δημοτικών ενοτήτων που τους απαρτίζουν- παρουσιάζονται στον ακόλουθο πίνακα. Πίνακας 8-19: Εκτάσεις κατά είδος καλλιέργειας για το σύνολο της εξυπηρετούμενης περιοχής ΕΤΗΣΙΕΣ ΚΑΛΛ/ΕΣ ΔΕΝΔΡΩΔΕΙΣ ΚΑΛΛ/ΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΕΙΔΟΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ (σε στρ) ΛΟΙΠΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΑΜΠΕΛΙΑ & ΣΤΑΦΙΔΑΜΠΕΛΑ ΜΟΝΙΜΑ ΛΙΒΑΔΙΑ & ΒΟΣΚΟΤΟΠΟΙ ΑΓΡΑΝΑ ΠΑΥΣΕΙΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΙ ΛΑΧΑΝΟΚΗΠΟΙ ΦΥΤΩΡΙΑ ΚΑΡΠΟΦΟΡΩΝ ΔΕΝΔΡΩΝ, ΑΛΛΕΣ ΠΟΛΥΕΤΕΙΣ ΦΥΤΕΙΕΣ Δ. ΣΗΤΕΙΑΣ 2.089, , , , , ,5 0 Δ.Ε. Σητείας 612, , , ,8 261, ,1 0 Κεφάλαιο 8 / Σελ. 61

62 ΕΤΗΣΙΕΣ ΚΑΛΛ/ΕΣ ΔΕΝΔΡΩΔΕΙΣ ΚΑΛΛ/ΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΕΙΔΟΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ (σε στρ) ΛΟΙΠΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΑΜΠΕΛΙΑ & ΣΤΑΦΙΔΑΜΠΕΛΑ ΜΟΝΙΜΑ ΛΙΒΑΔΙΑ & ΒΟΣΚΟΤΟΠΟΙ ΑΓΡΑΝΑ ΠΑΥΣΕΙΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΙ ΛΑΧΑΝΟΚΗΠΟΙ ΦΥΤΩΡΙΑ ΚΑΡΠΟΦΟΡΩΝ ΔΕΝΔΡΩΝ, ΑΛΛΕΣ ΠΟΛΥΕΤΕΙΣ ΦΥΤΕΙΕΣ Δ.Ε. Ιτάνου 947, ,5 638, ,4 229,7 0 Δ.Ε. Λεύκης 529, , , ,5 934,5 295,7 0 Δ. ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ 7.242, , , , , ,0 1,0 Δ.Ε. Ιεράπετρας 6.249, , , , ,8 763,2 0 Δ.Ε. Μακρύ Γιαλού ΣΥΝΟΛΟ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ,8 617, ,2 576, , , , , , ,5 1 % συμμετοχής 3,3 55,5 4,4 33,4 2,3 1,1 0,0004 Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε., Από τα στοιχεία της απογραφής διαφαίνεται ότι στην περιοχή μελέτης επικρατούν οι δενδρώδεις καλλιέργειες με ποσοστό της τάξεως του 55,5% και ακολουθούν τα μόνιμα λιβάδια και οι βοσκότοποι με ποσοστό 33,4%. Η κτηνοτροφία στην περιοχή μελέτης αποτελεί βασικό τμήμα του πρωτογενούς τομέα. Η ανάπτυξή της στηρίζεται στις δυνατότητες ποιμενικής και οικόσιτης αιγοπροβατοτροφίας όπως και της χοιροτροφίας. Δεν είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένη η εντατική κτηνοτροφία. Ο περισσότερο οργανωμένος βοσκότοπος είναι η περιοχή του οροπεδίου Καθαρού που είναι κοινοτικός βοσκότοπος. Ο βοσκότοπος αυτός βρίσκεται στην περιοχή των Λασιθιώτικων βουνών και αποτελεί την σημαντικότερη κτηνοτροφική ζώνη του νομού. Άλλες κτηνοτροφικές ζώνες είναι: α) η περιοχή Θρύπτης, β) οι ορεινοί όγκοι της Ανατολικής Σητείας και γ) το βόρειο Μιραμπέλλο. Γενικά η κτηνοτροφία είναι μια δραστηριότητα που ασκείται από τους κατοίκους των ορεινών οικισμών της περιοχής. Επίσης, η μελισσοτροφία αποτελεί δραστηριότητα των κατοίκων της περιοχής παρά το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος των κυψελών έρχονται από άλλες περιοχές, εξαιτίας της εξαιρετικής και πλούσιας τροφής που βρίσκουν στην περιοχή. Η παραγωγή εξαρτάται από τους πληθυσμούς του Marchalina Hellenica, για το πευκόμελο και για τα ανθόμελα από τις ετήσιες βροχοπτώσεις. Η σαλιγκαροτροφία είναι μια νέα μορφή εκτροφής. Εκδηλώνεται ενδιαφέρον από πολλούς για τη δημιουργία μονάδων. Κεφάλαιο 8 / Σελ. 62

63 ΒΟΟΕΙΔΗ (σε κεφάλια) ΠΡΟΒΑΤΟΕΙΔΗ (σε κεφάλια) ΑΙΓΕΣ (σε κεφάλια) ΧΟΙΡΟΙ (σε κεφάλια) ΙΠΠΟΕΙΔΗ ΚΑΙ ΟΝΟΙ (σε κεφάλια) ΚΟΥΝΕΛΙΑ (σε κεφάλια) ΠΟΥΛΕΡΙΚΑ (σε κεφάλια) ΚΥΨΕΛΕΣ ΜΕΛΙΣΣΩΝ (σε αρ. κυψελών) ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ του έργου με τίτλο: Πίνακας 8-20: Ζωικό κεφάλαιο για το σύνολο της εξυπηρετούμενης περιοχής ΣΥΝΟΛΟ ΘΗΛΥΚΑ Δ. ΣΗΤΕΙΑΣ Δ.Ε. Σητείας Δ.Ε. Ιτάνου Δ.Ε. Λεύκης Δ. ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ Δ.Ε. Ιεράπετρας Δ.Ε. Μακρύ Γιαλού ΣΥΝΟΛΟ ΠΕΡΙΟΧΗΣ % συμμετοχής 0,02 0,01 16,4 10,9 1,2 0,1 19,7 47,6 4,1 Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε., Στους παραλιακούς οικισμούς του δήμου ασκείται και η αλιεία. Εντούτοις, δεν είναι ανεπτυγμένη πολύ διότι χρειάζεται εκσυγχρονισμό και οργάνωση. Η παράκτια αλιεία δεν έχει μεγάλη παραγωγή λόγω της ρύπανσης των ακτών και της υπεραλίευσης. Πλούσια αλιεύματα έχει μόνο το νησί Χρυσή αλλά ο χώρος είναι μικρός. Οι κυριότερες συνιστώσες του δευτερογενούς τομέα όσον αφορά την κλαδική του διάρθρωση είναι η μεταποίηση, οι κατασκευές, η ενέργεια και τα ορυχεία. Γενικά για την εξυπηρετούμενη περιοχή συνιστά οικονομική δραστηριότητα περιορισμένης βαρύτητας, (συγκριτικά με την πρωτογενή παραγωγή, το εμπόριο και τον τουρισμό). Το σύνολο του μεταποιητικού τομέα της επαρχία Σητείας αποτελείται από μικρές και μεσαίες βιοτεχνικές μονάδες και απορροφά τον μικρότερο αριθμό εργαζομένων. Την πρώτη θέση σε αριθμό καταστημάτων την έχουν τα ξυλουργεία, ακολουθούν τα ελαιοτριβεία με σημαντικό αριθμό εποχικών εργαζομένων και εν συνεχεία οι επιχειρήσεις κατασκευής σιδηροαλουμινίου. Άλλοι κλάδοι είναι η τυποποίηση της σταφίδας, η παραγωγή και τυποποίηση κρασιού και η τυποποίηση λαδιού. Οι περισσότερες από τις επιχειρήσεις είναι ατομικές και εάν εξαιρέσει κανείς τα ελαιοτριβεία που βρίσκονται στις διάφορες κοινότητες, το σύνολο σχεδόν των υπολοίπων βρίσκονται στο Δήμο Σητείας. Συμπεραίνεται λοιπόν ότι ο τομέας αυτός είναι άμεσα συνδεδεμένος με τον πρωτογενή τομέα παραγωγής και ειδικά με τη γεωργία και περιορίζεται κυρίως στις μεταποιητικές μονάδες των παραγόμενων στα στενά της περιοχής γεωργικών προϊόντων που είναι κυρίως τα συσκευαστήρια και τα ελαιοτριβεία, ενώ ο κλάδος των κατασκευών, είναι εκείνος που παρουσιάζεται περισσότερο εύρωστος. Τα βασικά προβλήματα του κλάδου αφορούν κυρίως τις μεγάλες αποστάσεις από τα καταναλωτικά κέντρα, με συνέπεια μεγάλο μεταφορικό κόστος, έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού, βελτίωση δικτύων (οδικών, θαλασσιών και αεροπορικών), βελτιώσεις στα αναπτυξιακά κίνητρα για την περιοχή ώστε να δημιουργηθούν νέες μονάδες αλλά και να εκσυγχρονιστούν οι υπάρχουσες. Κεφάλαιο 8 / Σελ. 63

64 Ο τριτογενής τομέας συμμετέχει με σημαντικό ποσοστό στην απασχόληση των κατοίκων της εξυπηρετούμενης περιοχής μελέτης. Στον τριτογενή τομέα πέραν των υπηρεσιών τουρισμού περιλαμβάνονται και το σύνολο των υπηρεσιών δημοτικών και δημόσιων καθώς και το εμπόριο. Σε ότι αφορά τον τουρισμό, συνολικά στην περιοχή υπάρχουν κλίνες, το μεγαλύτερο ποσοστό των οποίων αναπτύσσεται κατά μήκος της παραλιακής ζώνης του Δήμου Μακρύ Γυαλού και ένα μικρό ποσοστό στο Δήμο Σητείας. Στις υπόλοιπες περιοχές η τουριστική υποδομή είναι περιορισμένη και σχετικά χαμηλής ποιότητας. Η κίνηση των επισκεπτών είναι κυρίως τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο, όπου τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει σημαντική αύξηση (έως και 30%), ενώ την υπόλοιπη τουριστική περίοδο είναι σημαντικά χαμηλότερη. Άμεση περιοχή χωροθέτησης προτεινόμενων έργων Στην άμεση περιοχή αναπτύσσεται κτηνοτροφική δραστηριότητα, ενώ γεωργικές καλλιέργειες υπάρχουν σε απόσταση μεγαλύτερη από 1,0 Km Απασχόληση Λοιπά οικονομικά στοιχεία Τα οικονομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά του οικονομικά ενεργού πληθυσμού, καταγράφονται από επίσημα στοιχεία για την κατανομή του στους διάφορους παραγωγικούς τομείς. Στον Νομό Λασιθίου παράγεται το 0,8% του ακ. εγχώριου προϊόντος της χώρας, αναλογία σχεδόν σταθερή τα τελευταία χρόνια. Τα 3/4 του προϊόντος του προέρχονται από τις υπηρεσίες με σημαντική τη συμβολή του τουρισμού (16% από υπηρεσίες ξενοδοχείων και εστιατορίων). Το 14% του προϊόντος του προέρχεται από τη γεωργία το 2002 από 16% το 1997 και παράγει 1,5% του συνολικού γεωργικού προϊόντος της χώρας. Είναι η 6η παραγωγός περιοχή πατάτας στη χώρα με 5% και η 14η στην παραγωγή ελαιολάδου με 2,3% το Με 1,5 εκατ. διανυκτερεύσεις αλλοδαπών το 2003 (8ος στην κατάταξη με 3,8% των συνολικών), αναλογούν σε κάθε κάτοικο 24 διανυκτερεύσεις (23 το 2001), 5ος στην κατάταξη των νομών. Ειδικότερα, σε ότι αφορά το σύνολο της περιοχής μελέτης η κύρια οικονομική δραστηριότητα αναπτύσσεται στον πρωτογενή και τον τριτογενή τομέα και ακολουθεί ο δευτερογενής τομέας οικονομικής απασχόλησης. Στον ακόλουθο πίνακα απεικονίζεται η απασχόληση του πληθυσμού τόσο για το σύνολο της εξυπηρετούμενης περιοχής, όσο και για κάθε επιμέρους δήμο και δημοτική ενότητα που την απαρτίζουν σύμφωνα με την απογραφή της Ε.Σ.Υ.Ε. για το Πίνακας 8-21: Απασχόληση ανά παραγωγικό τομέα στη 12 η Δ.Ε. Περιφέρειας Κρήτης (εξυπηρετούμενη περιοχή) Δήμος / Δημοτικό διαμέρισμα Σύνολο Σύνολο Α γενής Τομέας Οικονομικώς ενεργοί Απασχολούμενοι Β γενής Τομέας Γ γενής Τομέας Δε δήλωσαν κλάδο οικονομικής δραστηριότητας Άνεργοι Σύνολο Οικονομικώς μη ενεργοί Δ. ΣΗΤΕΙΑΣ Δ.Ε. Σητείας Δ.Ε. Ιτάνου Δ.Ε. Λεύκης Δ. ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ Δ.Ε. Ιεράπετρας Κεφάλαιο 8 / Σελ. 64

65 Δήμος / Δημοτικό διαμέρισμα Σύνολο Σύνολο Α γενής Τομέας Οικονομικώς ενεργοί Απασχολούμενοι Β γενής Τομέας Γ γενής Τομέας Δε δήλωσαν κλάδο οικονομικής δραστηριότητας Άνεργοι Σύνολο Οικονομικώς μη ενεργοί Δ.Ε. Μακρύ Γιαλού ΣΥΝΟΛΟ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Αναλυτικότερα και σε ότι αφορά τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των αναφερόμενων στοιχείων, ισχύουν τα εξής: Το 2001, ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός αντιστοιχούσε περίπου στο 47,9% του πληθυσμού. Το ποσοστό ανεργίας, ανερχόταν περίπου στο 9,0% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού, ενώ το 4,9% δεν είχε δηλώσει κλάδο οικονομικής δραστηριότητας Η ανεργία στις περιοχές αυτές κυμαίνεται σε χαμηλά επίπεδα, εξαιτίας του πρωτογενή τομέα στον οποίο υπάρχει σχεδόν πάντα δυνατότητα απασχόλησης. Ο οικονομικά μη ενεργός πληθυσμός αντιστοιχούσε στο 52,1% του συνόλου Οι απασχολούμενοι αντιστοιχούσαν σε ποσοστό ίσο με 91,0% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της περιοχής εξέτασης Από το σύνολο των απασχολούμενων, το 42,3% απασχολούνταν στον πρωτογενή τομέα οικονομικής δραστηριότητας, το 39,9% απασχολούνταν στον τριτογενή τομέα, ενώ μόλις το 12,3% απασχολούνταν στον δευτερογενή τομέα οικονομικής δραστηριότητας. Τα ανωτέρω στοιχεία έχουν ως έτος αναφοράς το 2001 και όχι το 2011 (τελευταία απογραφή) διότι έως σήμερα η ΕΛΣΤΑΤ δεν έχει ολοκληρώσει την επεξεργασία των στοιχείων της απογραφής του 2011 ούτως ώστε να υπάρξουν τα αντίστοιχα στατιστικά δεδομένα για παρουσίαση και ανάλυση. 8.8 ΥΠΟΔΟΜΕΣ Υποδομές μεταφορών Οδικό δίκτυο Το βασικό οδικό δίκτυο του Νομού περιλαμβάνει τον εθνικό δρόμο Ηρακλείου - Αγ. Νικολάου - Σητείας (Βόρειος Οδικός Άξονας Κρήτης) και τον Νότιο οδικό άξονα Σητείας - Ιεράπετρας - Άνω Βιάννου, όπως και τον οδικό άξονα Παχειάς Άμμου - Ιεράπετρας. Ο ρόλος των αξόνων αυτών είναι κυρίαρχος, καθώς ο Βόρειος και Νότιος άξονας αποτελούν το βασικό δίκτυο σύνδεσης των Νομών της Κρήτης μεταξύ τους, ενώ ο οδικός άξονας Παχειάς Άμμου - Ιεράπετρας συνδέει το βόρειο και νότιο τμήμα του Νομού Λασιθίου. Με βάση το εγκεκριμένο "Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης της Κρήτης" (ΦΕΚ Β 1486/ ) αποφασίσθηκε η λειτουργική αναβάθμιση του Β.Ο.Α.Κ. σε αυτοκινητόδρομο από Κίσσαμο μέχρι Σητεία και Ιεράπετρα, με την προσθήκη της απαιτούμενης σύνδεσής του με τον Λιμένα της Σούδας και το Αεροδρόμιο Χανίων. Με την αναβάθμιση του Β.Ο.Α.Κ. θα επιτευχθεί η βελτίωση των συνθηκών ασφαλούς κυκλοφορίας, η ευχερέστερη σύνδεσή του με τις πόλεις, τους λιμένες Κεφάλαιο 8 / Σελ. 65

66 και τα αεροδρόμια, η ευκολότερη διακίνηση των επιβατών και αγροτικών προϊόντων και η βελτίωσης της κυκλοφοριακής εξυπηρέτησης των τουριστικών περιοχών κατά μήκος του βόρειου άξονα. Στο πρωτεύον δίκτυο του νομού κατατάσσονται επίσης οι άξονες που συνδέουν τα κέντρα των οικιστικών ενοτήτων μεταξύ τους και με τον Βόρειο και Νότιο άξονα. Στο Δευτερεύον οδικό δίκτυο περιλαμβάνονται οι βασικότεροι άξονες σύνδεσης των οικισμών μεταξύ τους καθώς και με το πρωτεύον οδικό δίκτυο. Με την Αποφ-ΔΜΕΟ/ε/827/95 (ΦΕΚ-735/Β/ ) στο Δευτερεύον εθνικό οδικό δίκτυο και ότι αφορά την εξυπηρετούμενη περιοχή κατατάσσονται τα παρακάτω τμήματα: Άγιος Νικόλαος Παχειά Άμμο Μάλια Αγ.Νικόλαος Η Π.Ε.Ο 90 «Καστέλι Κολυμπάρι Σούδα Χανιά Ρέθυμνο Ηράκλειο Αγ. Νικόλαος Παχειά Άμμος Σητεία», με εξαίρεση τα τμήματα που ευρίσκονται εντός ορίων οριοθετημένων οικισμών και προϋφισταμενων του Με την Αποφ-ΔΜΕΟ/ε/827/95 (ΦΕΚ-735/Β/ ) στο Τριτεύον εθνικό οδικό δίκτυο και ότι αφορά την εξυπηρετούμενη περιοχή κατατάσσονται τα παρακάτω τμήματα: Η Π.Ε.Ο. 90 στο τμήμα «Κολυμπάρι.Σητεία» Η Ε.Ο. στο τμήμα Αγ. Νικόλαος Παχειά Άμμος όταν ολοκληρωθεί η κατασκευή του νέου άξονα Με την Αποφ-ΔΜΕΟ/ε/Ο/266/95 (ΦΕΚ-293/Β/ ) στο Πρωτεύον Επαρχιακό Οδικό Δίκτυο του Νομού Λασιθίου και ότι αφορά την εξυπηρετούμενη περιοχή κατατάσσονται τα παρακάτω τμήματα: ο Επαρχιακός Δρόμος με αριθμ. 28 στο τμήμα του: "Ιεράπετρα Μακρύγιαλος Ανάληψη Πηλαλήματα - Λιθίνες - Πισκοκέφαλο - Σητεία" ο Επαρχιακός Δρόμος με αριθμ. 41 στο τμήμα του: "Ζάκρος Κελλάρια Χοχλακιές - Παλαιόκαστρο" ο Επαρχιακός Δρόμος με αριθμ. 42 στο τμήμα του: "Σητεία Αγ. Φωτιά - Παλαιόκαστρο". ο Επαρχιακός Δρόμος με αριθμ. 47 στο τμήμα του: "Μονή Τοπλού (από Επαρχ. Οδό 42) Βάι - Ερμούπολη". Οι υπόλοιποι δρόμοι που χαρακτηρίστηκαν με το ΒΔ-31/ Επαρχιακοί και δεν αναφέρονται στην προηγούμενη λίστα ή τμήματα των Επαρχιακών δρόμων που αναφέρονται σε αυτήν και αντικαταστάθηκαν με νέες χαράξεις κατατάσσονται στο Δευτερεύον Επαρχιακό Οδικό Δίκτυο του νομού Λασιθίου. Αναφορικά με το οδικό δίκτυο, σε πολλούς οικισμούς και ειδικότερα στους αναπτυσσόμενους απαιτείται κατασκευή του οδοστρώματος των οδών. Διάνοιξη επίσης και κατασκευή νέων οδών απαιτείται και στις επεκτάσεις των ορίων οικισμών, ή εκεί όπου υπάρχει πολεοδόμηση. Οι δρόμοι των κεντρικών τμημάτων των παλιών οικισμών χρειάζονται πολλές συντηρήσεις. Με τη ραγδαία αύξηση των οχημάτων και μηχανημάτων, παρουσιάζεται πρόβλημα στάθμευσης. Οι στενοί, στην πλειοψηφία τους, Κοινοτικοί δρόμοι και η πυκνή δόμηση και έλλειψη κοινοχρήστων, αποκλείει σε πολλές περιπτώσεις τη στάθμευση επί της οδού. Το πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπιστεί με ρυμοτομικά σχέδια για την διεύρυνση των δρόμων και την δημιουργία χώρων στάθμευσης και άλλων κοινοχρήστων / κοινωφελών χώρων στα τοπικά διαμερίσματα. Σε αναπτυσσόμενους οικισμούς έχουν επιβληθεί κυκλοφοριακές ρυθμίσεις και απαγορεύσεις στάθμευσης καθώς και μονοδρομήσεις που ανακουφίζουν τους οικισμούς ειδικά την τουριστική περίοδο. Κεφάλαιο 8 / Σελ. 66

67 Στον τομέα των συγκοινωνιών, η εξυπηρέτηση από το ΚΤΕΛ δεν είναι ικανοποιητική, αφού η συχνότητα των δρομολογίων είναι ισχνή, οι διασυνδέσεις ανεπαρκείς, οι ανταποκρίσεις και η συμπληρωματικότητα πολύ χαλαρές. Άμεση περιοχή χωροθέτησης προτεινόμενων έργων Η περιοχή επέμβασης, προσεγγίζεται μέσω του δρόμου Σητεία Παλαίκαστρο όπου μετά από περίπου 5,0km υπάρχει διακλάδωση προς τα δεξιά, όπου μέσω ασφαλτοστρωμένου δρόμου, οδηγεί στο Χώρο Απόθεσης των Απορριμμάτων. Ο δρόμος έχει καλά οδικά χαρακτηριστικά που επιτρέπει την καλή προσπέλαση των απορριμματοφόρων και ελαχιστοποιεί το χρόνο μετάβασης. Πρόσθετα έργα πρόσβασης δεν θα απαιτηθούν δεδομένου της ύπαρξης της υφιστάμενης οδού που εξυπηρετεί σήμερα το ΧΥΤΑ 12ης Δ.Ε. Περιφέρειας Κρήτης. Σε ότι αφορά το εσωτερικό δίκτυο της επέκτασης θα επικοινωνεί με το λοιπό εσωτερικό δίκτυο του ΧΥΤΑ μέσω εσωτερικής οδού που πρόκειται να κατασκευασθεί για το σκοπό αυτό Θαλάσσιες μεταφορές Στην εξυπηρετούμενη περιοχή λειτουργεί ένα λιμάνι, εκείνο της Σητείας. Το λιμάνι της Σητείας βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της πόλης της Σητείας και ειδικότερα στην ανατολική πλευρά της παλαιάς πόλης. Το λιμάνι είναι συνδεμένο καθημερινά με τον Πειραιά ακτοπλοϊκώς και είναι σε θέση να εξυπηρετήσει όλα τα μεγάλα επιβατηγά πλοία. Υπάρχει επίσης τακτική ακτοπλοϊκή γραμμή που εξυπηρετεί την άγονη γραμμή Πειραιά-Κυκλάδων-Αγίου Νικολάου-Σητείας-Κάσσου-Καρπάθου-Ρόδου, που γίνεται μια φορά την εβδομάδα. Κατά καιρούς έχουν γίνει προσπάθειες καθιέρωσης συχνότερης μόνιμης ακτοπλοϊκής γραμμής με F/B, που να συνδέει τα δύο αυτά λιμάνια με τον Πειραιά με ενδιάμεση προσέγγιση σε λιμάνι των Κυκλάδων, όμως η αμφίβολη οικονομικότητα της γραμμής αυτής, ιδίως κατά τους χειμερινούς μήνες διέκοπτε τις προσπάθειες. Το λιμάνι Σητείας διαθέτει αποθηκευτικούς χώρους έκτασης m 2 (υπαίθριος χώρος, χερσαία ζώνη) και 765 m 2 (στεγασμένος χώρος). Οι κτιριακές εγκαταστάσεις του λιμανιού περιλαμβάνουν το Λιμενικό Σταθμό, το Τελωνείο και το Λιμενικό Πρατήριο. Όπως φαίνεται από τα χαρακτηριστικά της λειτουργίας του λιμανιού Σητείας, η σημερινή συνεισφορά του στη συγκοινωνιακή εξυπηρέτηση, τόσο της πόλης της Σητείας, όσο και γενικότερα της Ανατολικής Κρήτης, είναι σχετικά μικρή. Η συνεισφορά αυτή μπορεί να αυξηθεί με την κατασκευή των έργων βελτίωσης του λιμένα, την καθιέρωση πυκνότερων δρομολογίων επιβατικών πλοίων και την περαιτέρω ανάπτυξη του διακομιστικού εμπορίου Εναέριες μεταφορές Το αεροδρόμιο Σητείας είναι το τρίτο διεθνές αεροδρόμιο της Κρήτης, το οποίο διαθέτει αεροδιάδρομο μήκους μέτρα και πλάτους 60 μέτρων, με σκοπό να καλύπτει τις ανάγκες του νησιού, διευκολύνοντας τις προσγειώσεις αεροσκαφών σε περίπτωση εξαιρετικά δυσμενών καιρικών συνθηκών. Στον αερολιμένα γίνονται ήδη τρεις πτήσεις εβδομαδιαίως (Δευτέρα Τετάρτη Σάββατο) από Αθήνα μέσω Ολυμπιακής Αεροπλοΐας με αεροσκάφη χωρητικότητας 50 ατόμων. Το αεροδρόμιο λειτουργεί κανονικά και εξυπηρετεί όλους τους προορισμούς σαν διεθνές αεροδρόμιο, καθώς και πτήσεις charter. Κεφάλαιο 8 / Σελ. 67

68 8.8.2 Συστήματα περιβαλλοντικών υποδομών Εγκαταστάσεις διαχείρισης στερεών αποβλήτων Διαχείριση απορριμμάτων Υποδομές διαχείρισης απορριμμάτων Στο νομό Λασιθίου λειτουργούν σήμερα δύο (2) ΧΥΤΑ, αυτός του Αγ. Νικολάου και αυτός της Σητείας. Όπως προαναφέρθηκε η 12η Δ.Ε. εξυπηρετείται από το ΧΥΤΑ Σητείας. Το γήπεδο εγκατάστασης του ΧΥΤΑ έχει έκταση 40 περίπου στρεμμάτων και ανήκει στην εδαφική περιφέρεια του οικισμού Ρούσα Εκκλησιά, στο Δήμο Σητείας. Ο χώρος ανήκε σε ιδιώτες και έχει απαλλοτριωθεί. Ειδικότερα απαλλοτριώθηκαν m 2 για τη δημιουργία του ΧΥΤΑ και m 2 για διάνοιξη δρόμου προσπέλασης. Για το ΧΥΤΑ Σητείας έχει εκδοθεί η με αρ. πρωτ /1495/ απόφαση προέγκρισης χωροθέτησης από το ΥΠΕΧΩΔΕ, η με αρ. πρωτ / απόφαση έγκρισης περ/κών όρων από το ΥΠΕΧΩΔΕ, ενώ για τα έργα αναβάθμισης της λειτουργίας του ΧΥΤΑ έχει εκδοθεί η με αρ. πρωτ. 2727/ απόφαση έγκρισης περ/κών όρων από τη Δ/νση ΠΕΧΩ της Περιφέρειας Κρήτης. Επίσης έχει εκδοθεί η με αρ. πρωτ /918/ άδεια διάθεσης από το Νομάρχη Λασιθίου. Ο ΧΥΤΑ λειτουργεί από τα μέσα του 2000 και αρχικά εξυπηρετούσε εξυπηρετεί το Δ. Σητείας. Μετά από την απόφαση ΠΕΔΑ (Φεβρουάριος 2006) και την ολοκλήρωση των έργων αναβάθμισης, ο εν λόγω ΧΥΤΑ εξυπηρετεί και της Δ.Ε. Ιτάνου και Λεύκης. Φορέας λειτουργίας του ΧΥΤΑ είναι ο ΕΣΔΑΚ. Ο υφιστάμενος ΧΥΤΑ έχει αναπτυχθεί σε έκταση 21 στρεμμάτων. Τα δε έργα αναβάθμισης του ΧΥΤΑ ολοκληρώθηκαν το 2008 και περιλαμβάνουν τα ακόλουθα έργα και προμήθειες: α) έργα υποδομής που δεν προβλεπόντουσαν στον αρχικό σχεδιασμό του ΧΥΤΑ (κτίριο διοίκησης, κτίριο συντήρησης, αποθήκη καυσίμων, εγκατάσταση έκπλυσης τροχών, γεφυροπλάστιγγα, χώρος δειγματοληψίας, δεξαμενή πυρόσβεσης), β) Μονάδα Επεξεργασίας Στραγγισμάτων, γ) ολοκληρωμένο σύστημα περιβαλλοντικής παρακολούθησης, δ) σύνδεση με ΔΕΗ και ε) προμήθεια καινούργιου συμπιεστή απορριμμάτων. Συλλογή παραγόμενων απορριμμάτων Ο Δήμος Σητείας είναι υπεύθυνος για τη συλλογή των οικιακών απορριμμάτων του δήμου, από κάδους που υπάρχουν σε όλους τους οικισμούς και σε ρυθμό, ο οποίος ποικίλει ανάλογα με το μέγεθος του κάθε οικισμού. Συγκεκριμένα, στην πόλη της Σητείας καθημερινά, κάθε δεύτερη μέρα στους μεγάλους οικισμούςκέντρα Διαμερισμάτων, και 2 φορές την εβδομάδα στους μικρούς οικισμούς, με απορριμματοφόρα του Δήμου, γίνεται η αποκομιδή των σκουπιδιών. Τα απορρίμματα οδηγούνται στο ΧΥΤΑ του Δήμου Σητείας ο οποίος εξυπηρετεί και τις δημοτικές ενότητες Ιτάνου και Λεύκης. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι απαιτείται η επέκταση του σημερινού ΧΥΤΑ για την εξυπηρέτηση δημοτικών διαμερισμάτων των δημοτικών ενοτήτων Ιτάνου και Λεύκης και συμπλήρωση του εξοπλισμού του, πέραν των ενεργειών-δράσεων που εκτελούνται σήμερα από τον ΕΣΔΑΚ. Αντίστοιχα, ο Δήμος Ιεράπετρας αρμόδιος φορέας συλλογής αστικών στερεών αποβλήτων, σε εφαρμογή του ΠΕΣΔΑ Κρήτης, συλλέγει με ειδικά οχήματα τα απορρίμματα, τα αποθηκεύει σε κιβωτάμαξες (containers) και στη συνέχεια μεταφέρονται και εναποτίθενται στον αδειοδοτημένο ΧΥΤΑ Αγίου Νικολάου. Χρησιμοποιούνται 9 απορριμματοφόρα οχήματα τα οποία είναι ικανά για να συλλέγουν και να μεταφέρουν τον όγκο των απορριμμάτων. Κεφάλαιο 8 / Σελ. 68

69 Λειτουργία Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσκευασιών και Άλλων Προϊόντων Στην Περιφέρεια Κρήτης έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στην εφαρμογή και λειτουργία Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσκευασιών και Άλλων Προϊόντων. Ειδικότερα : Τόσο ο Δήμος Σητείας όσο και ο Δήμος Ιεράπετρας έχουν συμβληθεί με την Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (ΕΕΑΑ) ΑΕ, το εγκεκριμένο από το ΥΠΕΧΩΔΕ Σύστημα για την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων συσκευασιών. Τα συλλεγόμενα απόβλητα συσκευασιών θα οδηγούνται στο Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ), που λειτουργεί στα όρια του Δήμου Νέας Αλικαρνασσού στο Ν. Ηρακλείου. Το Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης αποβλήτων ηλεκτρικού-ηλεκτρονικού εξοπλισμού (AHHE), ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΑΕ, έχει εγκαταστήσει πολλά σημεία συλλογής. Τα συλλεγόμενα ΑΗΗΕ απομακρύνονται από κατάλληλα αδειοδοτημένο συλλέκτη, συμβεβλημένο με το Σύστημα ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΑΕ. Επίσης στους εξυπηρετούμενους από το ΧΑΔΑ Δήμους δραστηριοποιούνται και τα ακόλουθα Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης: Η ΕΛΤΕΠΕ ΑΕ για τα χρησιμοποιημένα ορυκτέλαια, η οποία έχει εγκαταστήσει στη ΒΙΠΕ Ηρακλείου κέντρο προσωρινής αποθήκευσης χρησιμοποιημένων ορυκτελαίων Το ΚΕΠΕΔ για τη διαχείριση των συσκευασιών των χρησιμοποιημένων ορυκτελαίων και Η ECO-ELASTΙKA για τη διαχείριση των μεταχειρισμένων ελαστικών οχημάτων Εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων Δίκτυα αποχέτευσης Σύμφωνα με τα στοιχεία του Επιχειρησιακού Προγράμματος του Δ. Σητείας (Τεχνικό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Σητείας ΑΔΑ: ΒΛ4ΣΩ1Γ-ΣΩΗ), στον Δήμο Σητείας λειτουργεί ο βιολογικός καθαρισμός της Σητείας που δέχεται τα λύματα και των οικισμών Πετρά και Πισκοκέφαλου και ο βιολογικός καθαρισμός Σκοπής. Η πρόταση μεταφοράς λυμάτων στον βιολογικό της Σκοπής από άλλους οικισμούς παρουσιάζει το μειονέκτημα του μεγάλου κόστους κατασκευής και λειτουργίας. Έχει εκπονηθεί μελέτη αποχέτευσης για τον οικισμό Αχλαδίων. Έχει κατασκευαστεί βιολογικός καθαρισμός στο δημοτικό διαμέρισμα των Έξω Μουλιανών. Ο οικισμός του Παλαικάστρου διαθέτει αποχετευτικό δίκτυο και μονάδα βιολογικού καθαρισμού. Ο βιολογικός καθαρισμός έχει σχεδιαστεί για ισοδύναμο πληθυσμό ατόμων και η παροχή σχεδιασμού είναι 360 μ3/ημέρα. Ο σχεδιασμό προβλέπει δευτεροβάθμια επεξεργασία λυμάτων, τα οποία επεξεργασμένα λύματα διοχετεύονται σε παρακείμενες θαμνώδεις εκτάσεις. Απαιτείται η κατασκευή βιολογικών καθαρισμών και συμπλήρωσης των υποδομών αποχέτευσης σε όλα τα δημοτικά διαμερίσματα του δήμου Σητείας. Επίσης, χρειάζεται μελέτη και έργα συστημάτων βιολογικού καθαρισμού των μικρών οικισμών με πιθανότερο σύστημα αυτό των μικρών τοπικών βιολογικών καθαρισμών μέχρι 500 κατοίκων (σύστημα compact). Τέλος, χρειάζεται η επέκταση του αποχετευτικού δικτύου στην επέκταση του σχεδίου πόλης της Σητείας και στις επεκτάσεις που προτείνονται για άλλους οικισμούς, με μεταφορά λυμάτων σε υφιστάμενους βιολογικούς καθαρισμούς εφόσον το κόστος δεν είναι απαγορευτικό. Κεφάλαιο 8 / Σελ. 69

70 Αντίστοιχα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Επιχειρησιακού Προγράμματος του Δ. Ιεράπετρας (Α στάδιο: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ - ΑΔΑ: ΒΟΖΦΩΡ8-ΙΙΛ), οι υποδομές ύδρευσης των οικισμών του υπάρχουν 6 εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού στον Δήμο και συγκεκριμένα: της Ιεράπετρας, με αποδέκτη το Λιβυκό Πέλαγος που εξυπηρετεί τις ανάγκες της πόλης της Ιεράπετρας, καθώς και τους οικισμούς Κεντρί, Βαϊνιά, Γρα Λυγιά, Ξηρόκαμπο, Νέα Ανατολή, του Κάτω Χωριού, με αποδέκτη το Ρέμα ( Πέτρα Ξηροπόταμος Λειβαδάρης ),που εξυπηρετεί τις περιοχές Κάτω Χωριό ( 30% ), Πάνω Χωριό ( 70% ), Επισκοπή (70% ), Παπαδιανά ( 70% ), του Καβουσίου, με αποδέκτη το Ρέμα Λιερά - Ξηροπόταμο Καβουσίου που εξυπηρετεί τον οικισμό Καβούσι, του Μύρτου, με τελικό αποδέκτη το Λιβυκό Πέλαγος, που εξυπηρετεί τον οικισμό Μύρτο, της Καλαμαύκας, με αποδέκτη την άρδευση γεωργικών ακτάσεων, που εξυπηρετεί τον οικισμό Καλαμαύκας, της Μακρυλιάς με σύστημα compact. Οι παραπάνω, εξυπηρετούμενοι από τους βιολογικούς καθαρισμούς οικισμοί, διαθέτουν και αποχετευτικό δίκτυο, κατά το μεγαλύτερο μέρος τους. Οι υπόλοιποι εξυπηρετούνται με απορροφητικούς βόθρους. Προτεραιότητα για το δήμο αποτελεί η ολοκλήρωση της μελέτης αποχέτευσης της παραλιακής περιοχής από Κουτσουνάρι μέχρι Ανάληψη, καθώς και η μελέτη αποχέτευσης των λοιπών κύριων οικισμών, βάσει master plan που έχει επικαιροποιηθεί. Την προσεχή περίοδο προβλέπεται η ολοκλήρωση των έργων της Παχειάς Άμμου και των ΕΕΛ οικισμών Ανατολής, Μεσελέρων, Αγ. Ιωάννη, Σχινοκαψάλων και Αγ. Στεφάνου Δίκτυα Οργανισμών Κοινής Ωφελείας (Ο.Κ.Ω.) Ύδρευση Η ύδρευση αποτελεί χρήση πρώτης προτεραιότητας, προτεραιότητα θεσμοθετημένη με το Ν.1739/87 που όμως λόγω διαφόρων προβλημάτων (π.χ. αυξημένου κόστους έργων μεταφοράς) δεν τηρείται. Γίνεται κυρίως από υπόγεια νερά καλυπτόμενα από τοπικούς υδατικούς πόρους. Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του νερού προς ύδρευση βρίσκονται υπό τον έλεγχο του Κράτους ή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Αρμόδιο Υπουργείο για την ύδρευση είναι το Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης και τοπικά οι σύνδεσμοι δήμων και κοινοτήτων, οι Δημοτικές επιχειρήσεις Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΝΠΙΔ) και οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Σε τοπικό επίπεδο οι υδρευτικές ανάγκες των κοινοτήτων εξυπηρετούνται από μικρά υδρευτικά έργα που τα διαχειρίζονται οι ίδιοι οι ΟΤΑ. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Επιχειρησιακού Προγράμματος του Δ. Σητείας (Τεχνικό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Σητείας ΑΔΑ: ΒΛ4ΣΩ1Γ-ΣΩΗ) τα υπάρχοντα δίκτυα ύδρευσης εντός των οικισμών είναι στην πλειοψηφία τους παλαιά και τα περισσότερα χρήζουν αντικατάστασης αφού παρουσιάζουν διαρροές κλπ. Προβλήματα στην ύδρευση ειδικά υπάρχουν στους αναπτυσσόμενους οικισμούς τους θερινούς κυρίως μήνες λόγω μεγάλης κατανάλωσης από αύξηση του πληθυσμού τους. Νέα δίκτυα απαιτούνται και στις Κεφάλαιο 8 / Σελ. 70

71 επεκτάσεις σχεδίων πόλης και οικισμών. Ήδη ο Δήμος Σητείας έχει αναθέσει τη μελέτη ύδρευσης της επέκτασης του σχεδίου πόλης και τη βελτίωση ύδρευσης του υπάρχοντος δικτύου. Στην πόλη της Σητείας χρειάζεται η κατασκευή νέας δεξαμενής νερού με ικανοποιητικό όγκο (3500m 3 ) κοντά στην παλαιά δεξαμενή (στον χώρο του αεροδρομίου) για την αντιμετώπιση προβλημάτων διανομής στην ύδρευση. Αντίστοιχα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Επιχειρησιακού Προγράμματος του Δ. Ιεράπετρας (Α στάδιο: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ - ΑΔΑ: ΒΟΖΦΩΡ8-ΙΙΛ), οι υποδομές ύδρευσης των οικισμών του δήμου είναι γενικά σε καλή κατάσταση από πλευράς επαρκούς ποσότητας, πλην όμως απαιτούνται σοβαρές επεμβάσεις για την εξασφάλιση και της απαιτούμενης ποιότητας. Σε μακροπρόθεσμο επίπεδο απαιτούνται βελτιώσεις για την κάλυψη της αναπτυσσόμενης οικιστικά παραλιακής περιοχής. Τα Τοπικά Διαμερίσματα του Δήμου υδρεύονται από πηγές ή γεωτρήσεις ή από μικτό σύστημα (πηγές και γεωτρήσεις). Από πηγές υδρεύονται οι Τοπικές Κοινότητες Μαλλών, Αγ. Ιωάννου, Ανατολής, Καλαμαύκας, Μακρυλιάς, Σχινοκαψάλων ενώ από γεωτρήσεις Τ.Κ. Ρίζας, Κάτω Χωριού, Μουρνιών, Μύρτου. Τα λοιπά Τοπικά Διαμερίσματα, υδρεύονται από μεικτό σύστημα (από πηγές και γεωτρήσεις).οι απαιτούμενες επεμβάσεις συνίστανται στην ολοκλήρωση της μελέτης και στην εξεύρεση χρηματοδότησης για την ενιαία ύδρευση της παραλιακής περιοχής Ιεράπετρας, αλλά και στην ολοκλήρωση του αντίστοιχου έργου περιοχής Μακρύ Γιαλού. Συγχρόνως απαιτείται η ολοκλήρωση των υδροληπτικών έργων (γεωτρήσεις) περιοχής Μύρτου Ρίζας Σαρακήνας, όπου έχουν ανορυχθεί επιτυχούσες ερευνητικές γεωτρήσεις για ύδρευση. Ως προς τις αναπτυσσόμενες οικιστικές περιοχές, απαιτείται ο προγραμματισμός μελετών και έργων εσωτερικών δικτύων ύδρευσης, παράλληλα με το τελικό στάδιο των πολεοδομικών μελετών Ενεργειακή Υποδομή Το δίκτυο διανομής ηλεκτρικής ενέργειας εκτείνεται σε όλο το νησί και αποτελείται από δίκτυο υψηλής, μέσης και χαμηλής τάσης. Το πρόβλημα της επάρκειας σε ενέργεια αντιμετωπίζεται σε επίπεδο Περιφέρειας Κρήτης. Για την κάλυψη των συνεχώς αυξανόμενων αναγκών της Κρήτης σε ενέργεια, έχει ήδη κατασκευαστεί νέος σταθμός παραγωγής στην θέση «Αθερινόλακκος» της δημοτικής ενότητας Λεύκης με προβλεπόμενη ισχύ 150 MW. Η παροχή Ηλεκτρικής Ενέργειας στην περιοχή της επαρχίας Σητείας δίδεται από ένα υποσταθμό υψηλής τάσης (150 kv) που βρίσκεται κοντά στην πόλη της Σητείας. Από εκεί μέσω των δικτύων διανομής, η ηλεκτρική ενέργεια φθάνει στους τόπους κατανάλωσής της. Τον Μάρτιο του 1993 τέθηκε σε λειτουργία το πρώτο Αιολικό Πάρκο της οικιστικής ενότητας Σητείας, στην περιοχή Τοπλού. Στον νέο Δήμο Σητείας και στα Δημοτικά Διαμερίσματα Αχλαδίων και Κρυών λειτουργούν ήδη 4 αιολικά πάρκα, ενώ κατασκευάζεται στην ίδια περιοχή ένα ακόμα αιολικό πάρκο συνολικής εγκατεστημένης ισχύς 29,9 MW. Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία της ΡΑΕ (2012) ικανοποιητική είναι και η διείσδυση των ΑΠΕ στο νησί Λοιπά Δίκτυα Οργανισμών Κοινής Ωφελείας (Ο.Κ.Ω.) Οι σημερινές και οι άμεσα προβλεπόμενες ανάγκες για την τηλεπικοινωνία καλύπτονται επαρκώς από την υπάρχουσα υποδομή. Στην οικιστική ενότητα (πρώην επαρχία) Σητείας σε όλους τους οικισμούς η τηλεφωνική υποδομή έχει εκσυγχρονιστεί και χρησιμοποιείται η ψηφιακή τεχνολογία. Χρησιμοποιούνται Κεφάλαιο 8 / Σελ. 71

72 οπτικές ίνες και εναλλακτικά το ψηφιακό ραδιοδίκτυο. Στη πόλη της Σητείας είναι εγκατεστημένο το αστικό κέντρο του ΟΤΕ και εξυπηρετεί την συνολική περιοχή του Δήμου. Αναφορικά με τις πηγές ακτινοβολίας στο νησί είναι εγκατεστημένες κεραίες κινητής τηλεφωνίας, για την εξυπηρέτηση των αναγκών των δικτύων καθώς και αναμεταδότες ραδιοτηλεοπτικών μέσων αλλά και οι αναγκαίες υποδομές για την κάλυψη των αναγκών της σταθερής τηλεφωνίας. Σχετικά με την άρδευση στο Δήμο Σητείας χρειάζεται να ολοκληρωθούν τα ήδη εκτελούμενα αρδευτικά έργα και να μελετηθούν και κατασκευασθούν νέα διαμορφώνοντας έτσι συνθήκες καλύτερης αξιοποίησης τόσο του διατιθέμενου υδάτινού δυναμικού, όσο και νέου που μπορεί να αντληθεί, ενώ ταυτόχρονα μπορούν να επεκταθούν οι αρδευόμενες εκτάσεις σε βάρος των μη αρδευόμενων, με θετικές συνέπειες στην γεωργία της επαρχίας. Συγχρόνως όμως θα πρέπει να γίνεται οικονομία στην χρήση του νερού από γεωτρήσεις και να προτιμάται η χρήση νερού από πηγές ή λιμνοδεξαμενές για άρδευση. Στο Δήμο δραστηριοποιούνται 3 ΤΟΕΒ, οι: α) Σητείας Πισκοκεφάλου, β) Παπαγιαννάδων και γ) Ζάκρου. Αντίστοιχα στον Δήμο Ιεράπετρας, όπου το 67% της καλλιεργούμενης έκτασής του ήταν αρδευόμενη το 2001 και η ανάπτυξη της θερμοκηπιακής καλλιέργειας είναι εκτεταμένη υπάρχουν και λειτουργούν 5 ΤΟΕΒ, ήτοι: ΤΟΕΒ Αρδευόμενη έκταση (στρέμματα) ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΑ 3900 ΣΧΙΝΟΚΑΨΑΛΩΝ 3200 ΚΑΒΒΟΥΣΙΟΥ-ΠΑΧΕΙΑΣ ΑΜΜΟΥ 8900 ΚΑΛΑΜΑΥΚΑΣ 3200 Ο ΤΟΕΒ Ιεράπετρας διαχειρίζεται τα νερά του Φράγματος Μπραμιανών χωρητικότητας περίπου κυβικών μέτρων νερού και επιφάνειας τετραγωνικών μέτρων. Δέχεται το όμβρια τριών χειμάρρων (Μύρτους, Καλαμαύκας, Κόρακα). Στην δημιουργία, ύπαρξη και λειτουργία του οφείλεται η ανάπτυξη και ευημερία της γεωργικής δραστηριότητας. Η έλλειψη αρδευτικού νερού σε περιόδους λειψυδρίας αποτελεί τον μεγαλύτερο κίνδυνο για την περαιτέρω ανάπτυξη του γεωργικού τομέα της Ιεράπετρας. Εκτός από τα αρδευτικά έργα των ΤΟΕΒ, ο Δήμος λειτουργεί σε κάθε Τοπική Κοινότητα μεγάλα ή μικρά αρδευτικά έργα, για τα οποία απαιτείται η ετήσια συντήρηση, ο εξορθολογισμός λειτουργίας, η νομιμοποίηση των παλιών χρήσεων και βελτιώσεις για μείωση απωλειών κλπ. αναγκαία είναι η ενιαία διαχείριση του υδάτινου δυναμικού της περιοχής Ιεράπετρας, ώστε να καλυφθούν και οι μεσοπρόθεσμες αρδευτικές ανάγκες. Γι αυτό πρέπει να προωθηθούν τα προγραμματισμένα μεγάλα αρδευτικά έργα από το ΥΠΑΑΤ (νέα προσαγωγός φράγματος Μπραμιανών από υδροληψία Μύρτου, Φράγματα Λιθινών και Αγίου Ιωάννη), καθώς και τα αντίστοιχα που διαθέτουν προκαταρκτικές μελέτες ή εκτιμήσεις (Λ/Ξ Σχινοκαψάλων, Τσικαλαριών και Λαπάθου, Υπόγειο διάφραγμα Μύρτου, Β αγωγός από Μαλαύρα κλπ). Άμεση περιοχή χωροθέτησης προτεινόμενων έργων H υπό εξέταση θέση εγκατάστασης των έργων διαχείρισης και τελικής διάθεσης απορριμμάτων, λόγω της γειτνίασης της με τον υφιστάμενο ΧΥΤΑ Σητείας καλύπτεται από το δίκτυο της ΔΕΗ. Κεφάλαιο 8 / Σελ. 72

73 8.9 ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΙΣ ΠΙΕΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Σύμφωνα με τα στοιχεία του Επιχειρησιακού Προγράμματος του Δ. Σητείας (Τεχνικό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Σητείας ΑΔΑ: ΒΛ4ΣΩ1Γ-ΣΩΗ) και του Επιχειρησιακού Προγράμματος του Δ. Ιεράπετρας (Α στάδιο: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ - ΑΔΑ: ΒΟΖΦΩΡ8-ΙΙΛ), οι ανθρωπογενείς πιέσεις στο περιβάλλον, όπως αυτές έχουν εντοπισθεί και καταγραφεί στις εδαφικές τους περιφέρειες έχουν ως εξής: Πιέσεις στις χρήσεις γης Το ποσοστό των βοσκοτόπων μαζί με τη δασική γη (θαμνώδεις και φρυγανικές εκτάσεις) υπερέχει έναντι της γεωργικής γης αλλά και του μικρού ποσοστού δασοκάλυψης (υψηλών δασών) σε σχέση με την έκταση εν προκειμένω του Δήμου Σητείας. Σε μεγάλα τμήματα υφίσταται επικάλυψη του αγροτικού με τον δασικό χώρο συνθέτοντας το χαρακτηριστικό αγροτοδασικό περιβάλλον μορφολογικά και λειτουργικά. Το ευρύ αυτό αγροτοδασικό περιβάλλον συμμετέχει στην οικολογική ισσοροπία με τον προστατευτικό, υδρονομικό ρόλο του. Άμεσα στην οικονομική ανάπτυξη συμμετέχει με την ευρεία χρήση του ως βοσκότοπος, στην μελισσοτροφία, στον τουρισμό, στην βελτίωση του υδατικού ισοζυγίου, ενώ εις βάρος αυτού επεκτείνεται η οικιστική, η γεωργική και η τουριστική ανάπτυξη της περιοχής. Η γεωργική γη (κυρίως ελαιώνες, αμπελώνες) αναπτύσσεται κυρίως στις πεδινές και τις ημιορεινές περιοχές και είναι περιβαλλοντικά αποδεκτή (πλην των θερμοκηπιακών καλλιεργειών) λόγω της φύσεως των καλλιεργειών. Η ανάπτυξη των οικισμών γίνεται άναρχα και εκτατικά χωρίς πολεοδόμηση, ρυμοτόμηση κ.τ.λ. με αποτέλεσμα τη διασπάθιση γόνιμης γεωργικής γης. Η κατάσταση των χρήσεων γης όπως αυτή υφίσταται μέχρι σήμερα έχει οδηγήσει σε διασπάθιση της γεωργικής γης και αλλοίωση περιοχών περιβαλλοντικού, αρχαιολογικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Βεβαίως το φαινόμενο δεν παρουσιάζεται τόσο έντονο όσο παρουσιάζεται στις υπόλοιπες τουριστικά ανεπτυγμένες περιοχές της βόρειας Κρήτης. Ανθρωπογενείς επιδράσεις στη Χλωρίδα και την Πανίδα Σημαντικές επιδράσεις στη χλωρίδα και πανίδα της περιοχής μπορούν να θεωρηθούν : Η ανεξέλεγκτη κτηνοτροφία η οποία έχει προκαλέσει σοβαρή υποβάθμιση των οικοσυστημάτων της περιοχής λόγω της μείωσης της ποώδους στρώσης, της εξασθένισης των βοσκούμενων θάμνων και του συνεχούς ποδοπατήματος και συμπίεσης του εδάφους που έχει ως αποτέλεσμα την επικράτηση των φρυγανικών ειδών αντί των αείφυλλων σκληρόφυλλων Η εντατική γεωργική δραστηριότητα η οποία μπορεί να υποβαθμίσει την ποιότητα του εδάφους και να περιορίσει την ανάπτυξη των φυσικών οικοσυστημάτων Η χρήση λιπασμάτων και ζιζανιοκτόνων, για την οποία δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, αλλά μάλλον είναι υψηλή αφού υπάρχουν εκτεταμένες καλλιέργειες στην περιοχή. Πυρκαγιές Λαθροθηρία Κεφάλαιο 8 / Σελ. 73

74 Επεκτάσεις πόλεων και οικισμών Πιέσεις στο έδαφος, την γεωλογία και υδρογεωλογία Τα σημαντικότερα προβλήματα που εντοπίζονται στην ευρύτερη περιοχή ενδιαφέροντος και σχετίζονται με την υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος στους τομείς του εδάφους και υπεδάφους αφορούν σε επιδράσεις του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και είναι: Η φόρτιση του υπεδάφους από τα αστικά λύματα των παρακείμενων οικισμών Η επιβάρυνση του φυσικού περιβάλλοντος από τη χρήση φυτοφαρμάκων στις καλλιέργειες (τα οποία µέσω των νερών της άρδευσης ή και της βροχής διηθούνται στο έδαφος και ρυπαίνουν τελικά τον υπόγειο υδροφορέα) Όσον αφορά τις καλλιέργειες, γενικά οι ελαιώνες δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως εντατικές μονοκαλλιέργειες, αφού επιτρέπουν την ανάπτυξη υποορόφου με χαμηλή μακία βλάστηση ή φρύγανα, υποστηρίζοντας επίσης πλήθος ειδών ερπετοπανίδας και τρωκτικών. Εντούτοις, υπάρχουν όμως και περιοχές με ελαιώνες και αμπελώνες οι οποίοι καλλιεργούνται εντατικά, με την έννοια ότι δεν επιτρέπεται από τους καλλιεργητές η ανάπτυξη υποορόφου, αρδεύονται και γίνεται εντατική χρήση λιπασμάτων. Επίσης πραγματοποιούνται ψεκασμοί το καλοκαίρι και το φθινόπωρο για την καταπολέμηση ασθενειών. Η λειτουργία θερμοκηπιακών εγκαταστάσεων (οι οποίες είναι πιθανό να ρυπαίνουν τους υπόγειους υδροφορείς είτε άμεσα, µε απευθείας διάθεση των αποβλήτων στο έδαφος, είτε έμμεσα μέσω των επιφανειακών υδάτων, τα οποία στη συνέχεια διηθούνται και τροφοδοτούν τους υπόγειους υδροφορείς) Η διάθεση των αποβλήτων των ελαιοτριβείων. Είναι γνωστό ότι οι «κατσίγαροι» περιέχουν πολυφαινόλες, οι οποίες εάν αφεθούν ανεξέλεγκτες, οξειδώνονται, πολυμερίζονται και μπορούν να δώσουν αντιδράσεις ή να μετατραπούν σε επικίνδυνες ενώσεις για τον άνθρωπο και το περιβάλλον. Για τους παραπάνω λόγους χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα οι δεξαμενές καθίζησης και ξήρανσης ώστε τουλάχιστον οι βλαβερές ενώσεις που δίνουν οι πολυφαινόλες, να πραγματοποιούνται σε ελεγχόμενους χώρους. Δυστυχώς όμως, πολλές φορές δεν ακολουθούνται οι σωστές διαδικασίες, με αποτέλεσμα να είναι συχνό φαινόμενο η διάθεση των λυμάτων στα ρέματα, με ότι συνέπειες μπορεί να έχει αυτό για το έδαφος και τον υδροφόρο ορίζοντα. Η ανάπτυξη των γεωργικών καλλιεργειών επιβαρύνουν τόσο το έδαφος όσο και τα επιφανειακά και τα υπόγεια νερά. Ο βαθμός χρήσης των γεωργικών φαρμάκων, των χημικών λιπασμάτων και του νερού, καθορίζουν και το μέγεθος που μπορεί να πάρει αυτή η επιβάρυνση. Η ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα από τα λιπάσματα (ιδιαίτερα τα αζωτούχα) δεν έχει μελετηθεί στην περιοχή. Πάντως θεωρείται απολύτως αναγκαία η ανάπτυξη ενός ευρύτερου συστήματος παρακολούθησης των υπογείων υδάτων το οποίο δεν θα περιορίζεται μόνο στις μετρήσεις παροχής, σκληρότητας και μικροβιακού φορτίου, αλλά και σε μετρήσεις νιτρικών αλάτων. Πιέσεις στους υδάτινους πόρους Στην υπό μελέτη περιοχή γίνεται εκμετάλλευση της υπόγειας υδροφορίας με γεωτρήσεις για την ύδρευση των οικισμών και την άρδευση κάποιων καλλιεργούμενων εκτάσεων. Κεφάλαιο 8 / Σελ. 74

75 Οι περισσότεροι παράκτιοι υδροφορείς της Κρήτης, ανεξάρτητα του είδους τους, εμφανίζουν ιδιαίτερα υψηλές συγκεντρώσεις χλωριόντων, θειϊκών, ολικής σκληρότητας, ολικών διαλυμένων στερεών, κλπ. Λόγω της τοπογραφίας του εδάφους η ρύπανση των υπογείων υδάτων δεν επεκτείνεται στο ηπειρωτικό του νησιού και περιορίζεται στους παράκτιους υδροφορείς. Στο Δήμο Σητείας παρόλα αυτά, δεν έχει παρατηρηθεί υφαλμύρωση ή υποχώρηση του υδροφόρου ορίζοντα. Το γεγονός όμως αυτό δεν πρέπει να εφησυχάζει και απαιτείται συνετή χρήση του νερού. Για την περιοχή της Ιεράπετρας, σύμφωνα με στοιχεία από το ερευνητικό πρόγραμμα «Προστασία των υπόγειων νερών από τη νιτρορρύπανση γεωργικής προέλευσης» που εκπονήθηκε από το Πανεπιστήμιο Πατρών την περίοδο , οι υψηλές συγκεντρώσεις νιτρικών, νιτρωδών και αμμωνιακών (μέγιστες τιμές: 121, 0,37, 1,6 mg/l αντίστοιχα), αποδίδονται κυρίως στις εντατικές καλλιέργειες που πραγματοποιούνται στην ευρύτερη περιοχή. Ρύπανση από απορρίμματα, στερεά και υγρά απόβλητα Τα απόβλητα της αστικής δραστηριότητας (λύματα και απορρίμματα οικισμών) αποτελούν μία ακόμα σημαντική πηγή ρύπανσης τόσο των υδάτινων αποδεκτών όσο και του εδάφους, στο βαθμό μάλιστα που σε πολλές περιπτώσεις η διάθεση αυτών γίνεται, για τα μεν λύματα, χωρίς καμία προηγούμενη επεξεργασία, για τα δε απορρίμματα, κατά τρόπο ανεξέλεγκτο και χωρίς να εφαρμόζεται ένα σύστημα ορθολογικής διαχείρισης αυτών. Περαιτέρω υποβάθμιση του περιβάλλοντος από τα παραγόμενα αστικά στερεά απόβλητα σήμερα δεν υφίσταται δεδομένης της λειτουργίας του υφιστάμενου ΧΥΤΑ Σητείας και της μεταφορά των παραγόμενων απορριμμάτων του Δήμου Ιεράπετρας στο ΧΥΤΑ Αγ. Νικολάου. Το κύριο χαρακτηριστικό της παραγωγής στερεών αποβλήτων στην εξυπηρετούμενη περιοχή είναι η σημαντική αύξηση της παραγωγής κατά την τουριστική περίοδο, η οποία κορυφώνεται τους μήνες Ιούλιο έως τα μισά Σεπτεμβρίου. Κατά την τουριστική περίοδο και εκτός από τα απορρίμματα τα οποία συλλέγονται σε κάδους, παρατηρείται το φαινόμενο της ανεξέλεγκτης απόρριψης σκουπιδιών (κυρίως πλαστικά και χαρτιά συσκευασίας) παραπλεύρως του οδικού δικτύου και στις παραλίες. Επίσης στις μη οργανωμένες ακτές το φαινόμενο είναι οξύτερο λόγω μη συστηματικής αποκομιδής των απορριμμάτων. Αντίθετα, η πολυετής λειτουργία του χώρου ανεξέλεγκτης διάθεσης αποβλήτων στη θέση «Πλατιά Όψη» του Δήμου Ιεράπετρας έχει επιφέρει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στο ανθρωπογενές και φυσικό περιβάλλον. Με τα προτεινόμενα έργα αποκατάστασης θα προστατευθεί από τη ρύπανση το περιβάλλον. Τα πιο σημαντικά θετικά αποτελέσματα του έργου συνοψίζονται στη συνέχεια. Ειδικότερα: Θα ελεγχθεί η διαφυγή σημαντικών ποσοτήτων στραγγισμάτων, που λόγω έλλειψης έργων προστασίας δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους για τους υπόγειους και επιφανειακούς υδροφορείς της περιοχής. Αυτό προϋποθέτει πλην των έργων διαχείρισης ομβρίων και των έργων στεγάνωσης του ΧΑΔΑ, την κατασκευή έργων εκτροπής του ρέματος. Με την κατασκευή συστήματος διαχείρισης βιοαερίου, η παραγωγή του οποίου αναμένεται σημαντική, θα αποτραπούν οι κίνδυνοι για τη δημιουργία θυλάκων και την υπεδάφια μετανάστευσή του. Τέλος προτείνεται να εγκατασταθεί ολοκληρωμένο σύστημα παρακολούθησης του χώρου για να προσδιοριστούν με ακρίβεια οι πιθανοί κίνδυνοι αλλά και η συνολική συμπεριφορά του ΧΑΔΑ, ως βιοαντιδραστήρα. Το σύστημα αυτό θα περιλαμβάνει παρακολούθηση των καθιζήσεων, ανόρυξη Κεφάλαιο 8 / Σελ. 75

76 γεωτρήσεων ελέγχου της ποιότητας των υπογείων υδάτων, αναλύσεις για τον έλεγχο της ρύπανσης των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων και του παραγόμενου βιοαερίου (οπωσδήποτε εφόσον προκριθεί ενεργητική άντληση), οπότε θα εξασφαλιστεί η περιοχή και μακροπρόθεσμα. Το σύστημα παρακολούθησης θα είναι σύμφωνο με τα οριζόμενα στην ΚΥΑ /97 αλλά και στην ΚΥΑ 29407/02. Σε ότι αφορά στην ρύπανση από τα παραγόμενα υγρά απόβλητα, οι κυριότερες πηγές υγρών αποβλήτων στην περιοχή, είναι τα αστικά λύματα και τα απόβλητα των ελαιοτριβείων. Αναλογικά για το σύνολο της περιοχής, λίγοι είναι οι οικισμοί όπου δεν εξυπηρετούνται από κάποια μονάδα επεξεργασίας λυμάτων και δεν διαθέτουν τα ανάλογα δίκτυα αποχέτευσης των λυμάτων τους. Η διάθεσή τους γίνεται τόσο σε απορροφητικούς βόθρους, όσο και σε σηπτικούς, με τα γνωστά επιβαρυντικά για το περιβάλλον επακόλουθα. Αναφέρεται τα παραγόμενα λύματα που αποχετεύονται σε σηπτικούς βόθρους εν συνεχεία μεταφέρονται με βυτιοφόρα οχήματα στους πλησιέστερους βιολογικούς καθαρισμούς ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΑΕΡΑ Οι βασικές κατηγορίες πηγών ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι οι μεταφορές, η βιομηχανία και η θέρμανση. Στην περιοχή μελέτης οι υπάρχουσες χρήσεις γης (κατά βάσει οικιστικές και αγροτικές εκτάσεις) δεν επιβαρύνουν την ποιότητα της ατμόσφαιρας, διότι η λειτουργία των κεντρικών θερμάνσεων είναι εποχιακή και αντιστοιχεί σε περιορισμένο αριθμό κατοίκων, η βιομηχανική δραστηριότητα της περιοχής είναι σχεδόν μηδενική, ενώ η οδική κυκλοφορία είναι σημαντική μόνο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Οι συγκεντρώσεις συνεπώς των αέριων ρύπων δεν είναι ικανές σε καμία περίπτωση να προκαλέσουν φαινόμενα ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Παρόλο που δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία μετρήσεων ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην περιοχή του έργου δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ποιότητα του αέρα είναι καλή, αφού στην ευρύτερη περιοχή δεν υπάρχει οποιαδήποτε σημαντική πηγή ρύπανσης, ενώ ταυτόχρονα οι συνθήκες διασποράς των οποιωνδήποτε ρύπων στη περιοχή θεωρούνται ευνοϊκές. Στην άμεση περιοχή του έργου, όπου και λειτουργεί ο υφιστάμενος ΧΥΤΑ Σητείας, πιθανές επιπτώσεις στην ατμόσφαιρα οφείλονται: α) στη διαφυγή του βιοαερίου και στην πιθανή διασπορά αέριων ρύπων σε γειτονικές περιοχές και οικισμούς, β) σε εκπομπές οσμών, γ) στη δημιουργία σκόνης από τις εργασίες απόθεσης, διάστρωσης, κλπ των απορριμμάτων, δ) στη διασπορά μικροαπορριμμάτων, και ε) αέριοι ρύποι από την χρήση της οδού πρόσβασης Αναφορικά με το παραγόμενο βιοαέριο δεν παρατηρείται κάποιου είδους επιβάρυνση της ατμόσφαιρας δεδομένου ότι στο χώρο υπάρχει κατασκευασμένο και λειτουργεί το προβλεπόμενο από την κείμενη νομοθεσία σύστημα συλλογής και καύσης (πυρσός) αυτού. Οι παραγόμενες οσμές οφείλονται κυρίως στο υδρόθειο, στις μερκαπτάνες, στις κετόνες, και στους εστέρες. Γενικά όμως οι επιπτώσεις από την εκπομπή οσμών είναι τοπικού κυρίως χαρακτήρα και επηρεάζουν αποδέκτες κοντά στην εγκατάσταση. Μόνο κάτω από συγκεκριμένες μετεωρολογικές συνθήκες οι «οσμές» είναι δυνατό να μεταναστεύσουν σε μεγάλες αποστάσεις. Σύμφωνα με την εγκεκριμένη ΜΠΕ, οι εκτιμώμενες εκπομπές οσμών μπορούν να θεωρηθούν αμελητέες, και δεν επιφέρουν καμία απολύτως Κεφάλαιο 8 / Σελ. 76

77 επίπτωση, όχι μόνο στην ευρύτερη αλλά ούτε και στην άμεση περιοχή επιρροής του έργου. Επιπλέον η καθημερινή κάλυψη των απορριμμάτων του ΧΥΤΑ έχει σαν αποτέλεσμα τη δραστική μείωση των παραγομένων οσμών από τα φρέσκα απορρίμματα. Το πρόβλημα της σκόνης υπάρχει μόνο τους ξηρούς μήνες (Ιούνιο, Ιούλιο, Αύγουστο, Σεπτέμβριο) και εμφανίζεται κατά τις εργασίες εκφόρτωσης και επικάλυψης των απορριμμάτων. Δεδομένων των χρήσεων στην περιοχή, των αποστάσεων των κατοικημένων περιοχών αλλά και της έως σήμερα λειτουργίας του ΧΥΤΑ δεν έχει παρατηρηθεί κάποια επιβάρυνση των κατοίκων λόγω σκόνης. Για την αντιμετώπιση δε του προβλήματος αυτού λαμβάνεται το σύνολο των μέτρων που έχουν προταθεί στην εγκεκριμένη ΑΕΠΟ του ΧΥΤΑ. Η διασπορά μικροαπορριμμάτων εμφανίζεται συνήθως κατά την εκφόρτωση των οχημάτων συλλογής, καθώς και κατά μήκος της οδού πρόσβασης. Φαινόμενα διασποράς μικροαπορριμμάτων δεν έχουν εντοπισθεί στις γύρω από τον ΧΥΤΑ περιοχές. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού λαμβάνεται το σύνολο των μέτρων που έχουν προταθεί στην εγκεκριμένη ΑΕΠΟ του ΧΥΤΑ. Σημειώνεται ότι όποτε μεμονωμένα έχει εμφανισθεί το ανωτέρω φαινόμενο ο φορέας λειτουργίας του ΧΥΤΑ προβαίνει στην συλλογή αυτών και στην διατήρηση της περιοχής. Επιπτώσεις στην ατμόσφαιρα από τη λειτουργία της οδού πρόσβασης δεν έχουν παρατηρηθεί έως σήμερα από τη λειτουργία του ΧΥΤΑ. Ο κυκλοφοριακός φόρτος της οδού πρόσβασης δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλος, ούτως ώστε να έχουν παρατηρηθούν υψηλές συγκεντρώσεις αερίων ρύπων από την κυκλοφορία των οχημάτων. Συνεπώς, σε ότι αφορά στη φάση λειτουργίας του έργου και αφού οι συγκεντρώσεις αερίων ρύπων από την κυκλοφορία των οχημάτων στο ΧΥΤΑ είναι σαφώς χαμηλότερες από τα επιτρεπόμενα όρια, δεν λαμβάνεται η λήψη ειδικών μέτρων, πέραν βεβαίως των γενικών μέτρων έλεγχου της αέριας ρύπανσης που επιβάλλονται από την πολιτεία και την κείμενη νομοθεσία ΑΚΟΥΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΔΟΝΗΣΕΙΣ Οι πιο σημαντικές πηγές θορύβου, που ευθύνονται για την υποβάθμιση του ακουστικού περιβάλλοντος, είναι: Η κυκλοφορία των μέσων μεταφοράς κάθε είδους Οι βιομηχανικές και βιοτεχνικές εγκαταστάσεις Οι εγκαταστάσεις αναψυχής και διασκέδασης Οι οικιακές συσκευές Η παράμετρος που χαρακτηρίζει τον ήχο είναι η συχνότητά του, η οποία έχει ως μονάδα μέτρησης το Hz και αναφέρεται στον αριθμό των ταλαντώσεων των ηχητικών κυμάτων ανά δευτερόλεπτο στον αέρα. Συνήθως η ακουστική συχνότητα είναι από 20 έως Hertz για ένα υγιές άτομο. Το ανθρώπινο αυτί όμως είναι συνήθως ευαίσθητο σε συχνότητα 1.000Hz 5.000Hz. Οι ήχοι των υψηλών συχνοτήτων είναι οι περισσότερο επικίνδυνοι για την πρόκληση βαρηκοϊας σε σχέση πάντα με την ένταση και τη διάρκεια της έκθεσης. Σε γενικές γραμμές ο θόρυβος δημιουργεί όχληση ποικίλης μορφής. Με μια αρκετά συνοπτική εικόνα των περιπτώσεων που συνδέουν το θόρυβο με την υγεία του ανθρώπου θα λέγαμε ότι αυτές ξεχωρίζουν σε δύο βασικές ενότητες: Στις επιπτώσεις στο ανθρώπινο σύστημα ακοής (Auditory effects) και Κεφάλαιο 8 / Σελ. 77

78 Στις επιπτώσεις που δεν ανήκουν στο σύστημα ακοής (non- Auditory effects - Ν.Α.Ε.) Η μέτρηση του θορύβου πραγματοποιείται μέσω της μέτρησης της έντασής του, με μονάδα μέτρησης το db (ντεσιμπέλ). Η κλίμακα db κυμαίνεται από το μείον άπειρο ως το συν άπειρο, αλλά το ανθρώπινο αυτί, μπορεί να ακούσει από τα 0 db (φυσιολογική έναρξη ανθρώπινης ακοής) έως τα 130 db (όριο που δημιουργεί πόνο στο αυτί). Ο τρόπος με τον οποίο αντιστοιχεί η κλίμακα των ντεσιμπέλ με τους καθημερινούς θορύβους φαίνεται στον πίνακα που ακολουθεί. Παρατηρείται ότι λόγω της λογαριθμικής φύσης του ντεσιμπέλ αύξηση 20 ντεσιμπέλ σημαίνει 100 φορές μεγαλύτερη ένταση του ήχου. Επίσης, λόγω της λογαριθμικής φύσης της κλίμακας των db δε μπορεί να πραγματοποιηθεί άθροιση των decibels. Πίνακας 8-22: Αντιστοίχηση καθημερινών θορύβων με την κλίμακα db(α) Κοινοί ήχοι Ηχητική στάθμη σε db Ισχύς ήχου Ασθενής ήχος 0 1 Θρόισμα φύλλων Ήσυχο σπίτι Θορυβώδες κατάστημα Κινητήρας αυτοκινήτου μεγάλης ισχύος Κεραυνός κοντά Επώδυνος ήχος Ο χαρακτηρισμός της κατάστασης κάτω από συγκεκριμένες εντάσεις ήχου, μπορεί να αποδοθεί για ένταση: 68 db(α), ως άνετη 69 ένταση 71, ως καλή 72 ένταση 74, ως σχεδόν ανεκτή 75 ένταση 77, ως σχεδόν θορυβώδης 78 ένταση 80, ως πολύ θορυβώδης 80 db(a), ως απαράδεκτη Σύμφωνα με το Π.Δ. 1180/81, στην Ελλάδα, τα ανώτερα επιτρεπόμενα όρια εκπεμπόμενου θορύβου στο περιβάλλον έχουν μετρηθεί στα όρια των εγκαταστάσεων και έχουν καθοριστεί για το χαρακτήρα κάθε περιοχής. Οι σχετικοί περιορισμοί παρατίθενται στον Πίνακα που ακολουθεί. Πίνακας 8-23: Ανώτατο επιτρεπτό όριο θορύβου Περιοχή Ανώτατο Όριο θορύβου σε db(a) Νομοθετημένες Βιομηχανικές Περιοχές 70 Περιοχές στις οποίες επικρατέστερο στοιχείο είναι το βιομηχανικό 65 Περιοχές στις οποίες επικρατεί εξ ίσου το βιομηχανικό και το αστικό στοιχείο Περιοχές στις οποίες επικρατεί το αστικό στοιχείο 50 Όταν σε επαφή με τις εγκαταστάσεις βρίσκονται κατοικίες, το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο θορύβου καθορίζεται σε 45 db(a), μετρούμενο εντός της οικίας, με ανοικτές πόρτες και παράθυρα και ανεξαρτήτως της περιοχής στην οποία βρίσκεται η εγκατάσταση. 55 Κεφάλαιο 8 / Σελ. 78

79 Επίσης, σύμφωνα με το Ελληνικό Πρότυπο ΕΛΟΤ 360 «Αξιολόγηση του θορύβου σε σχέση με την αντίδραση του κοινού», η ενδεχόμενη αντίδραση του κοινού σε διάφορες στάθμες θορύβου παρουσιάζεται στον πίνακα που ακολουθεί. Πίνακας 8-24: Εκτίμηση της αντιδράσεως του κοινού στο θόρυβο (κατά ΕΛΟΤ 360) Ποσό σε db(a) κατά το οποίο η στάθμη κατάταξης Αναμενόμενη θορύβου ξεπερνά το κριτήριο ηχοστάθμης αντίδραση Περιγραφή αντιδράσεως 0 Καμιά Δεν παρατηρείται αντίδραση 5 Μικρή Σποραδικές διαμαρτυρίες 10 Μέτρια Πολλές διαμαρτυρίες 15 Έντονη Απειλές δράσεως εκ μέρους του κοινού 20 Πολύ έντονη Έντονη δράση εκ μέρους του κοινού Συνεπώς, η ποιότητα του ακουστικού περιβάλλοντος σε μία περιοχή σχετίζεται με το είδος των πηγών θορύβου, τον αριθμό τους, το μέγεθός τους και τα χαρακτηριστικά λειτουργίας τους. Ειδικότερα, στην ευρύτερη περιοχή χωροθέτησης του έργου υπάρχουν: σε αρκετά μεγάλη απόσταση (>3,0km) οι περιβάλλοντες οικισμοί, ελάχιστες διάσπαρτες βιοτεχνικές μονάδες, η υφιστάμενη οδός πρόσβασης, καθώς και ο ήδη εν λειτουργία ΧΥΤΑ Σητείας Επαρχιακή Οδός Σητείας Παλαιοκάστρου - Βάι Υφιστάμενη βιοτεχνική μονάδα (μεταποίηση αγροτικών προϊόντων Υφιστάμενο λατομείο Περιοχή ακτίνας 1,0km από τον ΧΥΤΑ Σητείας Σχήμα 8-23: Θέση ΧΥΤΑ Σητείας σε σχέση με τις πιθανές πηγές θορύβου Κεφάλαιο 8 / Σελ. 79

80 Πέραν της πόλης της Σητείας και της Ιεράπετρας και των παραλιακών ζωνών αυτών, δεν παρατηρείται ιδιαίτερα έντονη οικιστική ανάπτυξη και κατ επέκταση υψηλά επίπεδα περιβαλλοντικού θορύβου στους οικισμούς της ευρύτερης περιοχής του ΧΥΤΑ Σητείας. Αντιθέτως, όσον αφορά την ηχορύπανση, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες εντοπίζεται κυρίως κατά τις νυχτερινές ώρες από τα κέντρα διασκέδασης καθώς και από την κίνηση των οχημάτων και μοτοποδηλάτων. Επίσης, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και κατά μήκος των κύριων οδικών αξόνων εντοπίζονται μικρής έντασης και έκτασης προβλήματα ηχορύπανσης (τοπικής κλίμακας). Αναφορικά με τις παραγόμενες στάθμες θορύβου από τη λειτουργία του ΧΥΤΑ Σητείας αφορούν στην χρήση βαρέων οχημάτων όπως ερπυστριοφόρων μηχανημάτων, ανατρεπόμενων φορτηγών, συμπιεστών, κλπ, που εργάζονται στο μέτωπο του ΧΥΤΑ, στη λειτουργία του πυρσού καύσης καθώς και στην χρήση της οδού πρόσβασης. Αναφορικά με την λειτουργία του πυρσού λαμβάνονται το σύνολο των μέτρων ηχοπροστασίας και ηχομόνωσης με αποτέλεσμα να μην προκαλείται όχληση από αυτά. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι η μέχρι σήμερα λειτουργία του ΧΥΤΑ δεν έχει θέσει ουσιαστικά ζητήματα ακουστικής όχλησης. Σε αυτό συντελεί και η γενικότερη γεωμορφολογία της περιοχής όπου απομονώνει ηχητικά τον χώρο. Επιπλέον, η θέση της εγκατάστασης από τους πλησιέστερους οικισμούς δε θέτει ζητήματα ακουστικής όχλησης σε αυτούς. Με βάση τα παραπάνω εκτιμάται ότι η ποιότητα ακουστικού περιβάλλοντος στην περιοχή του έργου δεν είναι επιβαρημένη και η στάθμη θορύβου κυμαίνεται σε χαμηλά επίπεδα. Τέλος, στην άμεση περιοχή του ΧΥΤΑ δεν παρατηρούνται δραστηριότητες που να προκαλούν δονήσεις. Πιθανή πηγή δονήσεων στην ευρύτερη περιοχή είναι το εν λειτουργία λατομείο πλησίον του οικισμού της Λυδίας, το οποίο όμως εντοπίζεται σε ευθεία απόσταση περί τα 2,1km ανατολικά του χώρου (μεταξύ τους παρεμβάλλεται ο ορεινός όγκος Χάρακας) ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ Στην άμεση περιοχή του ΧΥΤΑ Σητείας και των προτεινόμενων έργων διαχείρισης στερεών αποβλήτων δεν παρατηρούνται δραστηριότητες που να εκπέμπουν ακτινοβολία. Πηγή ακτινοβολίας είναι αυτή από τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας που εκπέμπουν από 900 μέχρι 2100Mhz. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας ΕΕΑΕ ( στην άμεση περιοχή χωροθετησης (ακτίνα 1,0km) δεν εντοπίζονται τέτοιου είδους κεραίες ΥΔΑΤΑ Σχέδια διαχείρισης Η Κρήτη σύμφωνα με το Ν.1739/87 περί διαχείρισης υδατικών πόρων αποτελεί ένα αυτόνομο υδατικό διαμέρισμα που περιλαμβάνει την ομώνυμη μεγαλόνησο μαζί με τα μικρά νησιά ( Γαύδος, Δία, Κουφονήσι, κλπ) και έχει συνολική έκταση km 2, δηλαδή το 6,3% της Κεφάλαιο 8 / Σελ. 80

81 συνολικής έκτασης της χώρας. Το Υδατικό Διαμέρισμα Κρήτης, σύμφωνα με την Απόφαση706/ (ΦΕΚ 1383Β/ & ΦΕΚ 1572Β/ ), της Εθνικής Επιτροπής Υδάτων «περί καθορισμού των Λεκανών Απορροής Ποταμών της χώρας και ορισμού των αρμόδιων Περιφερειών για τη διαχείριση και προστασία τους» περιλαμβάνει τρεις (3) Λεκάνες Απορροής: Ρεμάτων Βορείου Τμήματος Χανίων - Ρεθύμνου - Ηρακλείου (GR39), Ρεμάτων Νοτίου Τμήματος Χανίων - Ρεθύμνου - Ηρακλείου (GR40), Ρεμάτων Ανατολικής Κρήτης (GR41). Το σύνολο της 12ης Δ.Ε. Περιφέρειας Κρήτης εντάσσεται εντός της υδρολογικής λεκάνης GR41 - Ρεμάτων Ανατολικής Κρήτης. Ειδικότερα βάσει του «Προσχεδίου Διαχείρισης λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Κρήτης (GR13)» (ΕΓΥ, Ιούλιος 2014) τόσο η θέση εγκατάστασης των έργων επεξεργασίας και διαχείρισης απορριμμάτων, όσο και η άμεση περιοχή αυτής (ακτίνα 1,0km) δεν γειτνιάζει σε χαρακτηρισμένα επιφανειακά υδάτινα σώματα (ποτάμια, λιμναία, μεταβατικά ή/και παράκτια) [βλέπε ακόλουθα σχήματα], αντιθέτως αυτά εντοπίζονται σε μεγάλες αποστάσεις. ΠΟΤΑΜΙΑ ΥΔΑΤΙΝΑ ΣΩΜΑΤΑ Κεφάλαιο 8 / Σελ. 81

82 ΛΙΜΝΑΙΑ ΥΔΑΤΙΝΑ ΣΩΜΑΤΑ Σχήμα 8-24: Επιφανειακά Υδάτινα Σώματα (ποτάμια, λιμναία & μεταβατικά) βάση του «Προσχεδίου Διαχείρισης λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Κρήτης (GR13)» (ΕΓΥ, Ιούλιος 2014) Σχήμα 8-25: Παράκτια επιφανειακά Υδάτινα Σώματα βάση του «Προσχεδίου Διαχείρισης λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Κρήτης (GR13)» (ΕΓΥ, Ιούλιος 2014) Τέλος, σύμφωνα με το «Προσχέδιο Διαχείρισης λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Κρήτης (GR13)» (ΕΓΥ, Ιούλιος 2014) τόσο η θέση εγκατάστασης, όσο και η άμεση περιοχή αυτής δεν εντάσσεται ή γειτνιάζει με κάποια προστατευόμενη περιοχή σύμφωνα πάντοτε με το μητρώο των προστατευόμενων περιοχών, όπως αυτό ορίζεται στο Άρθρο 6 της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ (Παράρτημα IV της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ) Επιφανειακά ύδατα Το υδρογραφικό δίκτυο της Κρήτης είναι πυκνό στο δυτικό τμήμα του νησιού, ενώ στο ανατολικό δεν είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένο. Το απότομο ανάγλυφο και η συχνή εναλλαγή διαπερατών και αδιαπέρατων Κεφάλαιο 8 / Σελ. 82

83 γεωλογικών σχηματισμών, σε συνδυασμό με το μικρό εύρος του νησιού, έχει ευνοήσει το σχηματισμό χειμάρρων και την εμφάνιση πηγών και όχι το σχηματισμό μεγάλων ποταμών. Ο Νομός Λασιθίου στο σύνολο του δεν έχει ποταμούς. Υπάρχει πλήθος υδροροών με κυριότερη τον Χαύγα με συνολική ετήσια απορροή x10 6 m 3. Οι υδρολογικές λεκάνες του Νομού Λασιθίου, με βάση τη θέση τους σε σχέση με την εγκάρσια ρηξιγενή ζώνη της Παχειάς Αμμου - Ιεράπετρας, μπορούν να χωριστούν σε δυτικές, συνδεδεμένες με το σύμπλεγμα του ορεινού όγκου Δίκτη και σε ανατολικές, συνδεδεμένες με τα ορεινά συμπλέγματα Θρύπτης, Ορνού και Ζηρού - Ζάκρου. Στις κυριότερες δυτικές λεκάνες περιλαμβάνονται: Οι βόρειες λεκάνες της Μιλάτου, του Βραχασίου και των Γεωργαράδων Λαγκάδι Η λεκάνη του Ξηροποτάμου (Εξω Λακωνίων) Η λεκάνη του Τζερμιάδω (Οροπεδίου Λασιθίου) Η λεκάνη των Φλαμουριανών Η λεκάνη του Καλού Ποταμού (Καλού Χωριού) Οι νότιες λεκάνες της Ιεράπετρας, του Κοράκου (Μπραμιανού), του Καλαμαυκιανού (Καλαμαύκας) και του Μύρτου Στις ανατολικές λεκάνες περιλαμβάνονται: Η λεκάνη του Καβουσίου Η λεκάνη του Σταυροχωρίου Η λεκάνη του Ανδρόμυλου (Παπαγιαννάδων) Η λεκάνη του Παντελή (Σητείας) Οι νοτιοανατολικές λεκάνες του Φαραγγιού (Γούδουρα) και Λαγγού (Ξεροκάμπου). Οι ανατολικές λεκάνες της Κάτω Ζάκρου, του Φαραγγιού (Χοχλακιών) και του Καλογεροπόταμου (Παλαίκαστρου) Η πλησιέστερη της περιοχής του ΧΥΤΑ εκ των ανωτέρω υδρολογικών λεκανών είναι εκείνη του Ποταμού Παντελή. Η εν λόγω υδρολογική λεκάνη αποτελεί την πιο μεγάλη λεκάνη του ανατολικού τμήματος του νομού. Ο ποταμός μπαίνει στην κοιλάδα από το νότιο άκρο της μέσω ενός φαραγγιού, το οποίο έχει διανοιχθεί μέσα σε μαργαϊκούς ασβεστολίθους. Στο παρελθόν από υπερχείλιση του ποταμού έχουν σημειωθεί πλημμύρες και υλικές ζημιές στην περιοχή, ωστόσο πλέον η υπάρχουσα αντιπλημμυρική περιφερειακή τάφρος εκτιμάται ότι προσφέρει επαρκή αντιπλημμυρική προστασία στην πόλη της Σητείας. Το μέσο ετήσιο υδατικό ισοζύγιο της εν λόγω υδρολογικής λεκάνης έχει ως εξής: Βροχόπτωση Δυνητική Εξατμησοδιαπνοή Πραγματική Εξατμησοδιαπνοή Απορροή Βασική Απορροή 877,0 1457,4 512,3 124,8 10,1 Υπόγεια Αποθήκευση Συντελεστής κατείσδυσης Ολικός συντελεστής απορροής Συντελεστής επιφανειακής απορροής 229,8 26,2% 15,4% 14,2% Κεφάλαιο 8 / Σελ. 83

84 Πλησίον της Ιεράπετρας στα βορειοδυτικά αυτής, σε απόσταση 5,0km στον δρόμο προς Καλαμαύκα, εκτείνεται η τεχνητή Λίμνη Μπραμιανών. Βρίσκεται στα Μπραμιανά Ιεράπετρας και είναι η δεύτερη σε μέγεθος τεχνητή λίμνη της Κρήτης μετά από αυτή του φράγματος Ποταμών Ρεθύμνης. Η τεχνητή λίμνη Μπραμιανών κατασκευάστηκε για να καλύψει τις ανάγκες άρδευσης των καλλιεργούμενων στρεμμάτων της ευρύτερης περιοχής Ιεράπετρας και αποπερατώθηκε το Έχει συνολική επιφάνεια 1050 στρέμματα και η χωρητικότητά της σε νερό είναι m 3. Με χρονολογία παράδοσης το 1986 αποτελεί μια από τις παλαιότερες της Κρήτης αποτελώντας ένα πολύ σημαντικό έργο για μια περιοχή με τεράστιες ανάγκες σε νερό. Το νερό της το προμηθεύεται κυρίως από τις πήγες στο Κεφαλοβρύσι Καλαμαύκας, από τον ποταμό Κρυγιό που έρχεται από το Σελάκανο και τις Μάλλες, από τις πήγες της Μαλάβρας αλλά και από τις πηγές στο φαράγγι του Κόρακα Μεσελέρων. Λόγω της θέσης της αλλά και του εξαιρετικού κλίματος της περιοχής έχει μετατραπεί σε ένα από τους σημαντικότερους σταθμούς της Νότιας Ευρώπης για τα αποδημητικά πουλιά ενώ έχουν καταγραφεί 214 διαφορετικά είδη πουλιών αποτελώντας ένα σημαντικό οικοσύστημα. Η έκτασή της ανήκει στο Δημόσιο, ενώ τη διαχείριση του υδάτινου δυναμικού έχει ο ΤΟΕΒ Ιεράπετρας. Σύμφωνα με τη μελέτη «Ολοκληρωμένο σύστημα Διαχείρισης Υδάτινων Πόρων Ανατολικής Κρήτης», 1994, ΕΜΠ, έχουν καταγραφεί 14 πηγές, διάσπαρτες σε όλο το Νομό. Οι περισσότερες από αυτές είναι ζωτικής σημασίας για τους οικισμούς και την πόλη της Σητείας, ενώ αρκετές ακόμα μικρότερης παροχής είναι ιδιαίτερα σημαντικές, αφού συντηρούν μικρά εποχιακά τέλματα και ευαίσθητα οικοσυστήματα. Στην ευρύτερη περιοχή του ΧΥΤΑ Σητείας, αλλά ταυτόχρονα και σε πολύ μεγάλη απόσταση από αυτών εντοπίζονται οι πιο σημαντικές υδρολογικά πηγές: α) της Πάνω Ζάκρου, β) του Φλέγα, γ) του Καρυδίου, δ) οι πηγές στα Σκαλιά και ε) στο φαράγγι της Μονής Τοπλού, όπου οι δύο τελευταίες είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τα οικοσυστήματα της περιοχής. Ειδικότερα βάσει της Διαχειριστικής Μελέτης της Κρήτης η θέση των σημαντικότερων πηγών της Π.Ε. Λασιθίου απεικονίζονται στο σχήμα που ακολουθεί. Θέση ΧΥΤΑ Σητείας Σχήμα 8-26: Θέση ΧΥΤΑ Σητείας σε σχέση με τις πηγές της Π.Ε. Λασιθίου Άμεση περιοχή χωροθέτησης προτεινόμενων έργων Η επιφανειακή απορροή της άμεσης περιοχής μελέτης γίνεται μέσω ενός καλά οργανωμένου δικτύου ρεμάτων περιοδικής ροής. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι η θέση όπου πρόκειται να εγκατασταθούν τα νέα Κεφάλαιο 8 / Σελ. 84

85 κύτταρα απόθεσης απορριμμάτων διαρρέεται από ρέμα περιοδικής ροής. Κατά την κατασκευή του υφιστάμενου ΧΥΤΑ στην αρχή του ρέματος αυτού, έχει κατασκευαστεί και κατάλληλη τάφρος ανάντη του γηπέδου του ΧΥΤΑ και στο ΝΑ όριο του το οποίο παραλαμβάνει τις απορροές της ανάντη λεκάνης. Πλησίον του ΧΥΤΑ Σητείας δεν εντοπίζονται πηγές ύδατος, καθώς και κάποιο χαρακτηρισμένο επιφανειακό υδάτινο σώμα, όπως αυτά ορίζονται στο «Προσχέδιο Διαχείρισης λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Κρήτης (GR13)» (ΕΓΥ, Ιούλιος 2014). Πέραν όμως των όσων ορίζονται στο «Προσχέδιο Διαχείρισης λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Κρήτης (GR13)» (ΕΓΥ, Ιούλιος 2014) στα κατάντη του ΧΥΤΑ Σητείας, όπως διαφαίνεται και στο απόσπασμα χάρτη που ακολουθεί, εντοπίζεται η Πηγή της Παναγιάς (Ν 35 ο 11 52,2 Ε26 ο 11 42,0 ), η οποία και χρησιμοποιείται ως σημείο δειγματοληψίας για τον έλεγχο της ποιότητας των υπογείων υδάτων (βλέπε αποτελέσματα αναλύσεων στο Κεφάλαιο 11 της παρούσας ΜΠΕ). Θέση Πηγής Παναγιάς, η οποία χρησιμοποιείται ως σημείο δειγματοληψίας στα κατάντι του ΧΥΤΑ αναφορικά με τον έλεγχο της ποιότητας των υπογείων υδάτων Περιοχή επέκτασης ΧΥΤΑ Σητείας όπου πρόκειται να εγκατασταθούν τα προτεινόμενα έργα Περιοχή υφιστάμενου ΧΥΤΑ Σητείας Υπόγεια ύδατα Στο ΥΔ Κρήτης οι κύριες πηγές τροφοδοσίας είναι τα υπόγεια υδατικά συστήματα. Τα τελευταία χρόνια όμως έχει ξεκινήσει η κατασκευή μικρών φραγμάτων για τη συγκράτηση της επιφανειακής απορροής και τη χρησιμοποίησή της για κάλυψη υδρευτικών και αρδευτικών αναγκών. Οι κυριότερες υδροφορίες στο Νομό Λασιθίου αναπτύσσονται σε Νεογενείς κλαστικές και ανθρακικές αποθέσεις, αλλά κυρίως στα καρστικά συστήματα των προνεογενών ανθρακικών σχηματισμών των ορεινών όγκων της περιοχής, συνήθως, με σαφή τεκτονικό και στρωματογραφικό έλεγχο. Σε Τεταρτογενείς αποθέσεις δεν αναπτύσσονται σημαντικές υδροφορίες στο Νομό Λασιθίου με μόνη εξαίρεση, τη σχετικά αξιόλογη υδροφορία των αλλουβιακών προσχώσεων της λεκάνης του Οροπεδίου Λασιθίου. Κεφάλαιο 8 / Σελ. 85

86 Αναλυτικότερα στοιχεία σχετικά με τα υδρογεωλογικά χαρακτηριστικά της ευρύτερης περιοχής και κατ επέκταση των υπόγειων υδροφοριών που αναπτύσσονται έχουν παρατεθεί στην Ενότητα Υδρογεωλογικά χαρακτηριστικά ευρύτερης περιοχής του παρόντος κεφαλαίου. Άμεση περιοχή χωροθέτησης προτεινόμενων έργων Ειδικότερα βάσει του «Προσχεδίου Διαχείρισης λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Κρήτης (GR13)» (ΕΓΥ, Ιούλιος 2014) το ευρύτερο υπόγειο υδατικό σύστημα της περιοχής είναι το: GR Πορώδες Υδροφόρο σύστημα λεκάνης Βάϊ Παλαικάστρου, όπου περιλαμβάνει τις νεογενείς και τεταρτογενείς υδροφορίες της ομώνυμης λεκάνης Παλαικάστρου Βάϊ και διακρίνεται στα επί μέρους συστήματα: o GR : περιλαμβάνει τα υδροφόρα του προσχωματικού και νεογενούς υδροφορέα του φοινικοδάσους Βάι o GR : περιλαμβάνει τα υδροφόρα της περιοχής Ξηροκάμπου - Παλαικάστρου - Μονής Τοπλού Τόσο η θέση εγκατάστασης των έργων επεξεργασίας και διαχείρισης απορριμμάτων, όσο και η άμεση περιοχή αυτών εντάσσεται στο Υπόγειο Υδατικό Σύστημα «Πορώδες Μονής Τοπλού Παλαιοκάστρου Ξηροκάμπου» (GR ). Θέση ΧΥΤΑ Σητείας Κεφάλαιο 8 / Σελ. 86

87 Σχήμα 8-27: Οριοθέτηση των υπόγειων υδατικών συστημάτων του ΥΔ Κρήτης βάση του «Προσχεδίου Διαχείρισης λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Κρήτης (GR13)» (ΕΓΥ, Ιούλιος 2014) Σύμφωνα με την εκτίμηση της ποιοτικής και ποσοτικής κατάστασης των υπόγειων υδατικών συστημάτων του ΥΔ Κρήτης έχει εξαγχθεί το συμπέρασμα ότι τόσο η ποσοτική όσο και η ποιοτική κατάσταση του Υπόγειου Υδατικού Συστήματος «Πορώδες Μονής Τοπλού Παλαιοκάστρου Ξηροκάμπου» (GR ) έχει χαρακτηρισθεί ως «καλή» (βλέπε ακόλουθα σχήματα). Σχήμα 8-28: Αξιολόγηση της ποιοτικής κατάστασης των υπόγειων υδατικών συστημάτων του ΥΔ Κρήτης βάση του «Προσχεδίου Διαχείρισης λεκανών Απορροής Ποταμών του ΥΔ Κρήτης (GR13)» (ΕΓΥ, Ιούλιος 2014) Κεφάλαιο 8 / Σελ. 87

88 Σχήμα 8-29: Αξιολόγηση της ποσοτικής κατάστασης των υπόγειων υδατικών συστημάτων του ΥΔ Κρήτης βάση του «Προσχεδίου Διαχείρισης λεκανών Απορροής Ποταμών του ΥΔ Κρήτης (GR13)» (ΕΓΥ, Ιούλιος 2014) Τέλος, σύμφωνα με τα όσα ορίζει το Προσχέδιο Διαχείρισης λεκανών Απορροής Ποταμών του ΥΔ Κρήτης (GR13)» (ΕΓΥ, Ιούλιος 2014), το Υπόγειο Υδατικό Σύστημα «Πορώδες Μονής Τοπλού Παλαιοκάστρου Ξηροκάμπου» (GR ) στο οποίο και εντάσσεται η θέση εγκατάστασης των έργων επεξεργασίας και διαχείρισης απορριμμάτων δεν παρατηρείται ποιοτική επιβάρυνση φυσικής προέλευσης, με υπερβάσεις Ανώτερων Αποδεκτών Τιμών για συγκεντρώσεις συγκεκριμένων ουσιών, λόγω φυσικών τιμών υποβάθρου (βλέπε ακόλουθο σχήμα). Σχήμα 8-30: Χωρικός προσδιορισμός των επιπτώσεων πιέσεων στα υπόγεια υδατικά σύστημα του Υδατικού Διαμερίσματος Κρήτης βάση του «Προσχεδίου Διαχείρισης λεκανών Απορροής Ποταμών του ΥΔ Κρήτης (GR13)» (ΕΓΥ, Ιούλιος 2014) Κεφάλαιο 8 / Σελ. 88