ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΨΥΧΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ-ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ, ΨΥΧΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΨΥΧΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ-ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ, ΨΥΧΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ"

Transcript

1 ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΨΥΧΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ-ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ, ΨΥΧΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ Αννα Χριστοπούλου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Κλινικής Ψυχολογίας Πανεπιστήµιο Αθηνών 1

2 I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ψυχολογική αξιολόγηση ενός ατόµου περιλαµβάνει τη συγκέντρωση, την ανάλυση και την συγκρότηση των πληροφοριών που αφορούν τον ψυχισµό του ατόµου και προέρχονται από ποικίλες αρµόδιες πηγές (όπως κλινική συνέντευξη, τεστ) µε σκοπό την ολοκληρωµένη εκτίµηση και διάγνωση του εξεταζόµενου. Με τη λέξη «διάγνωση» καλύπτεται όλο το φάσµα των συναφών εννοιών, δηλαδή το αίτηµα, τα συµπτώµατα, η συνολική προσωπικότητα του εξεταζόµενου και τη λειτουργία του σε βασικούς τοµείς της ζωής του, όπως ο επαγγελµατικός, ο κοινωνικός και ο συναισθηµατικός. Η διαδικασία της ψυχολογικής αξιολόγησης, προϋποθέτει τόσο τη γνώση της Ψυχοπαθολογίας και των θεωριών της προσωπικότητας, όσο και την γνώση των βασικών αρχών της Ψυχοµετρίας και των διαφόρων άλλων µεθόδων αξιολόγησης (Groth- Marnat,1990). Η Ψυχολογική αξιολόγηση είναι ιδιαίτερα σηµαντική επειδή έχει ως στόχο την βαθύτερη ψυχολογική κατανόηση του ατόµου και καταλήγει σε αποφάσεις σχετικά µε τη παρέµβαση. Β. Φάσεις της Ψυχολογικής Αξιολόγησης: Την διαδικασία αξιολόγησης αποτελούν διάφορα στάδια : Το πρώτο στάδιο αφορά τη διευκρίνηση και διατύπωση του λόγου παραποµπής του εξεταζόµενου. Αίτηµα για αξιολόγηση σηµαίνει ύπαρξη κάποιου λόγου, δηλαδή κάποιου ερωτήµατος ή απορίας σχετικά µε τον εξεταζόµενο και στόχος της αξιολόγησης είναι να απαντήσει σε αυτό το ερώτηµα ή απορία. Συνεπώς, η αποτελεσµατικότητα της αξιολόγησης εξαρτάται κατά πολύ από τη διατύπωση του ερωτήµατος. Αυτό σηµαίνει ότι όσο πιο συγκεκριµένη είναι η διατύπωση, τόσο πιο πολλές είναι οι πιθανότητες να επιτύχει το σκοπό της η αξιολόγηση. Τι εννοούµε όµως, µε τη φράση «συγκεκριµένη διατύπωση»; 1. O κύριος Χ, 32 ετών, πηγαίνει στο σπίτι του και βρίσκει τη γυναίκα του µε τον εραστή της τον οποίο και σκοτώνει. Η βασική µας απορία εδώ έχει σχέση µε το κίνητρο του εγκληµατία και η ερώτηση µπορεί να τεθεί όπως παρακάτω: α. «Γιατί ο Χ σκότωσε τον εραστή της γυναίκας του ;» (γενικά εκφρασµένη) ή β. «Το έγκληµα του Χ ήταν προµελετηµένο ή έγκληµα πάθους; (συγκεκριµένα εκφρασµένη) 2

3 2. Ο Γίαννης, 10 ετών, παρουσιάζει δυσκολίες στην εκµάθηση νέων γνώσεων στο σχολείο. Εδώ η βασική απορία αφορά τα αίτια των δυσκολιών της. Η ερώτηση, λοιπόν, µπορεί να τεθεί: α. «Γιατί έχει ο Γίαννης δυσκολίες µε την εκµάθηση νέων γνώσεων;» (γενικά εκφρασµένη) ή β. «Οι δυσκολίες του Γιάννη οφείλονται σε µαθησιακά προβλήµατα νευροψυχολογικής φύσης ή σε ψυχολογικούς παράγοντες, όπως για παράδειγµα κατάθλιψη ή σε συνδυασµό και των δύο;» (συγκεκριµένα εκφρασµένη) Μια ερώτηση που τίθεται σε συγκεκριµένη µορφή, όπως η δεύτερη ερώτηση και των δύο παραπάνω παραδειγµάτων, συµβάλλει ώστε η αξιολόγηση να γίνει περισσότερο αποτελεσµατική. Πολλές φορές το άτοµο, που αξιολογείται διατυπώνει το αίτηµά του µε συγκεκριµένο τρόπο. Άλλες, όµως, φορές η διατύπωση είναι γενική και ασαφής. Επίσης, πολύ συχνά η διατύπωση προέρχεται από κάποιο άλλον και όχι τον ίδιο τον εξεταζόµενο, όπως στις περιπτώσεις στις οποίες ψυχίατροι ή και νοµικοί που αιτούν την αξιολόγηση. Η ευθύνη να διευκρινισθεί και να διατυπωθεί, όσο γίνεται πιο συγκεκριµένα, το αίτηµα ανήκει στον εξεταστή, ώστε να οδηγηθεί σε υποθέσεις κατάλληλες, τις οποίες στη συνέχεια, οφείλει να επεξεργασθεί µε ανάλογη κάθε φορά µεθοδολογία. Τη διατύπωση του αιτήµατος ακολουθεί σειρά συλλογισµών για την επιλογή των πιο κατάλληλων µεθόδων αξιολόγησης (Κουλάκογλου,1998). Ο εξεταστής, θα πρέπει να αποφασίσει, ποιες είναι οι πληρέστερες και πιο αποτελεσµατικές µέθοδοι αξιολόγησης που να ανταποκριθούν στο βασικό αίτηµα της αξιολόγησης, (για παράδειγµα είναι η κλινική παρατήρηση, τα ψυχοµετρικά τεστ ή η κλινική συνέντευξη;) Για το λόγο αυτό κρίνεται απαραίτητο ο εξεταστής να έχει καλή γνώση των µεθόδων αυτών, όσο και των τοµέων που αυτές αξιολογούν, (για παράδειγµα ψυχολογικά συµπτώµατα, δοµή προσωπικότητας) Το δεύτερο στάδιο αφορά την εφαρµογή των µεθόδων αξιολόγησης, ώστε να συγκεντρωθούν οι απαραίτητες πληροφορίες. Με βάση αυτές τις πληροφορίες, ο εξεταστής απορρίπτει ή επιβεβαιώνει τις πρώτες υποθέσεις του ή και τις επεκτείνει, ώστε να φθάσει σε βαθύτερη και ευρύτερη κατανόηση του εξεταζόµενου. Συχνά συµβαίνει τα πορίσµατα από τις αρχικές µεθόδους αξιολόγησης να υποδεικνύουν την ανάγκη για περαιτέρω αξιολόγηση και µε άλλες µεθόδους. Ολη αυτή η διαδικασία εξακολουθεί µέχρι του σηµείου που ο εξεταστής θα καταλήξει σε συµπεράσµατα που θα καλύπτουν πλήρως το αρχικό αίτηµα της αξιολόγησης. 3

4 Το τρίτο στάδιο αφορά στην οργάνωση των συµπερασµάτων και πληροφοριών ως προς την γενική εικόνα της προσωπικότητας του ατόµου και της λειτουργικότητάς του σύµφωνα µε το αίτηµα της αξιολόγησης. Αυτά τα συµπεράσµατα οργανώνονται συνήθως σε µία έκθεση από τον εξεταστή, όπου και περιγράφονται λεπτοµερώς, δίνοντας έτσι µια πλήρη απάντηση στο αρχικό αίτηµα. Γ. Πλαίσια αξιολόγησης: Το αίτηµα για αξιολόγηση ενός ατόµου µπορεί να προέλθει από διάφορα πλαίσια, χώρους ή τοµείς. Οι πλέον συνηθισµένοι είναι: α) ψυχολόγοι, ψυχίατροι, ψυχοθεραπευτές, που δουλεύουν είτε ιδιωτικά, είτε στα εξωτερικά ιατρεία ψυχικής υγιεινής β) σχολεία και άλλα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα γ) δικαστήρια (ή δικηγόροι) ε) επαγγελµατικοί χώροι, όπως εταιρείες, ειδικές υπηρεσίες στ) τα γενικά νοσοκοµεία. α) Περισσότερο συχνά, υπάρχει ζήτηση για αξιολόγηση η οποία προέρχεται από το χώρο του σχολείου. Συνήθως, η αξιολόγηση αφορά κάποιο πρόβληµα µάθησης του µαθητή ή του φοιτητή ή αφορά ενδείξεις προβληµατικής και ανησυχητικής συµπεριφοράς. Ωστόσο, η αξιολόγηση µπορεί να χρειασθεί, σε ορισµένες περιπτώσεις όταν ένα παιδί διαθέτει ορισµένες ειδικές ικανότητες θετικού τύπου (για παράδειγµα σηµαντική υψηλή νοηµοσύνη ή ιδιαίτερο ταλέντο σε µία τέχνη). Τέλος, αξιολόγηση αποτελεί προϋπόθεση και στα πλαίσια της εφαρµογής του Επαγγελµατικού Προσανατολισµού, µιας κατεύθυνσης και περισσότερο σήµερα εµφανίζει ζήτηση ανάµεσα σε µαθητές ανωτέρων τάξεων αλλά και φοιτητές. β) Επίσης, συχνά, κάποια ψυχική δυσκολία ή αίτηµα, σε εξωτερική βάση (ιδιωτικά ιατρεία, κέντρα ψυχικής υγιεινής). Τότε, η αξιολόγηση γίνεται µε σκοπό να διερευνηθεί αυτό το αίτηµα, οι πιθανές αιτίες, η προσωπικότητα του ατόµου και η ψυχοπαθολογία του, ώστε να αποφασισθεί η αρµόζουσα για τον εξεταζόµενο µέθοδος παρέµβασης. Μερικές φορές, η αξιολόγηση χρειάζεται ενώ έχει αρχίσει η θεραπεία του ασθενούς, επειδή υπάρχουν πιθανόν απορίες για την καταλληλότητα της µεθόδου παρέµβασης ή και σχετικά µε την απόφαση για λήξη της θεραπείας. γ) Το ψυχιατρείο είναι ένας χώρος όπου εφαρµόζεται ιδιαίτερα η αξιολόγηση. Σε αυτόν το χώρο, η αξιολόγηση αφορά τη διευκρίνηση της ψυχιατρικής διάγνωσης, όταν οι πρώτες ενδείξεις δεν είναι σαφείς. Για παράδειγµα, αξιολόγηση µπορεί να χρειασθεί ώστε να ληφθούν αποφάσεις για τη νοσηλεία ή την απόλυση ενός ασθενούς, την τοποθέτησή του σε κατάλληλο θάλαµο, την ένταξή του στο αρµόζον πρόγραµµα δραστηριοτήτων του ψυχιατρείου. 4

5 Επίσης, αξιολόγηση µπορεί να χρειάζεται ακόµη για την άσκηση της κατάλληλης θεραπευτικής παρέµβασης (φαρµακευτικής, ηλεκτροσόκ, ψυχοθεραπευτικής) καθώς και του ακριβούς είδους αυτής (ποια ειδική φαρµακευτική αγωγή ή ποιος τύπος ψυχοθεραπείας, οµαδική ή ατοµική ή οικογενειακή). δ) Επίσης αξιολόγηση µπορεί να ζητηθεί από το Νοµικό πλαίσιο και για πολλούς λόγους. Συνηθέστερα απαιτείται αξιολόγηση κάποιου εγκληµατία, µε σκοπό τη διευκρίνηση του κινήτρου και του αιτίου της συµπεριφοράς του, και συγκεκριµένα µια απάντηση στο ερώτηµα αν αυτή οφείλεται σε σοβαρό ψυχολογικό πρόβληµα και κατά συνέπεια σε προβληµατική εκτίµηση της πραγµατικότητας εκ µέρους του ατόµου (για παράδειγµα ο Χ σκότωσε το γείτονά του για λόγους οικονοµικού συµφέροντος ή επειδή πίστευε ότι ήταν κατάσκοπος από τον Αρη;). Με αυτόν τον τρόπο διερευνάται µέσω της αξιολόγησης, ο βαθµός ευθύνης του ιδίου του ατόµου, ανάλογα µε το νοητικό και ψυχολογικό του επίπεδο. Τέλος, αξιολόγηση µπορεί να ζητηθεί σε υποθέσεις οικογενειακού δικαίου, όπως συµβαίνει στο θέµα της επιµέλειας των παιδιών. Εδώ αναζητείται ποιος από τους γονείς είναι ο πιο κατάλληλος να αναλάβει την επιµέλεια των παιδιών ή το κατά πόσον η επαφή του παιδιού µε το γονιό είναι σε κάθε περίπτωση βλαβερή για το παιδί, ώστε να περιορισθεί ή και να απαγορευθεί εντελώς. ε) Επίσης διάφοροι επαγγελµατικοί χώροι ζητούν αξιολόγηση προκειµένου να προσλάβουν υπαλλήλους. Η αξιολόγηση εδώ αναφέρεται στο ποσοστό που ένας υποψήφιος για µία θέση είναι ο πιο κατάλληλος ή όχι. Αυτό συνήθως συµβαίνει όταν η θέση αυτή συνεπάγεται µεγάλη ευθύνη και δεξιότητες από το άτοµο, όπως για παράδειγµα σε κατασκόπους ή πιλότους αεροπλάνων ή σε πρόσωπα µε υψηλές πολιτικές θέσεις. στ) Σε ένα Γενικό Νοσοκοµείο, τέλος, µπορεί η αξιολόγηση να αποβεί χρήσιµη µε ποικίλους τρόπους. Σε περιπτώσεις που χρειάζεται να διευκρινιστούν οι ψυχολογικοί παράγοντες που σχετίζονται µε τις ψυχοσωµατικές ασθένειες, όπως το άσθµα, το γαστρικό έλκος. Επίσης, σε περιπτώσεις, όπου παρουσιάζεται κάποιο ιατρικό πρόβληµα, αλλά οι ιατρικές εξετάσεις δεν εµφανίζουν βιολογικές ενδείξεις (για παράδειγµα µία χρόνια διάρροια χωρίς οργανική αιτιολογία). Αξιολόγηση ενδείκνυται ακόµη στις περιπτώσεις όπου ο ασθενής υποφέρει από έναν χρόνιο πόνο πάλι άνευ οργανικών ενδείξεων όπως ο πόνος της µέσης ή η χρόνια κεφαλαλγία. Ακόµη και στην περίπτωση µιας σοβαρής ασθένειας, όπως ο καρκίνος ή η καρδιακή προσβολή, κρίνεται απαραίτητο συχνά να διερευνηθούν και οι ψυχολογικοί παράγοντες που πιθανόν σχετίζονται ή επιβαρύνουν τη νόσο. Προκειµένου µιας χειρουργικής επεµβάσεως, τέλος, πριν αυτή αποφασισθεί, κρίνεται απαραίτητη η αξιολόγηση του ατόµου ως προς το κατά πόσον θα «αντέξει» αυτήν την επέµβαση ψυχολογικά, ή, εάν αυτή λειτουργήσει κατάλληλα και θετικά για την ψυχολογία του- όπως στην περίπτωση µιας πλαστικής χειρουργικής. 5

6 Δ. Μέθοδοι αξιολόγησης. Την αξιολόγηση αποτελούν διάφοροι τρόποι και µέθοδοι πληροφόρησης για το άτοµο που εξετάζεται, όπως η συνέντευξη µαζί του ή µε άλλα µέλη της οικογένειας του, του κοινωνικού και του επαγγελµατικού του κύκλου. Επίσης, τα ψυχοµετρικά τεστ, όλων των ειδών, (όπως νευροψυχολογικά, ή προσωπικότητας, ή νοηµοσύνης) και τέλος, η κλινική παρατήρηση του εξεταζοµένου µέσα στους σηµαντικούς του χώρους, όπως το σπίτι, το σχολείο ή το επαγγελµατικό του περιβάλλον. ΙΙ. Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Α. Εισαγωγή. Η Ψυχολογική συνέντευξη είναι από τα πιο σηµαντικά µέσα αξιολόγησης. Η συνέντευξη δίνει βασικές πληροφορίες και στοιχεία για τον εξεταζόµενο που: 1. µας είναι απαραίτητα για τη διαµόρφωση της ψυχολογικής εικόνας του και 6

7 2. δεν είναι δυνατόν να µας γίνουν γνωστά µέσω άλλων τρόπων αξιολόγησης. Οι πληροφορίες από την συνέντευξη επιτρέπουν επίσης στον εξεταστή να εκτιµήσει την αξιοπιστία και εγκυρότητα των αποτελεσµάτων που έχει συλλέξει από τα διάφορα τεστ. Επίσης η συνέντευξη δεν είναι µόνο ένας τρόπος αξιολόγησης, αλλά, ένας τρόπος, παρέµβασης, αφού, µέσω αυτής, ο εξεταζόµενος βρίσκεται σε επαφή ήδη µε έναν εκπρόσωπο της ψυχικής υγιεινής, τον εξεταστή του. Κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες, που δηµιουργούν «rapport» µεταξύ εξεταζοµένου και εξεταστή, ο εξεταζόµενος αποκτά µία αίσθηση εµπιστοσύνης στο πρόσωπο του εξεταστή, όπως και την αίσθηση ότι κάποιος τον καταλαβαίνει συναισθηµατική και ψυχικά. Β. Βασικά χαρακτηριστικά της ψυχολογικής συνέντευξης. Η ψυχολογική συνέντευξη δεν αποτελεί µια απλή συζήτηση µεταξύ δύο ανθρώπων, παρότι η όλη διαδικασία γίνεται µέσω συζήτησης (Groth Marnat, 1990). Αυτό οφείλεται στο ότι η συνέντευξη έχει καθορισµένους στόχους και πορεία και οργανώνεται γύρω από συγκεκριµένα, σχετικά θέµατα. Γενικοί στόχοι µιας συνέντευξης είναι οι εξής: 1.Η συγκέντρωση σηµαντικών για τον εξεταζόµενο πληροφοριών, που δεν µαθαίνονται µε άλλο µέσο αξιολόγησης 2. Η δηµιουργία σχέσης ανάµεσα στον εξεταστή και τον εξεταζόµενο που θα ενθαρρύνει την παραπάνω διαδικασία 3. Η απόκτηση ενός κλίµατος κατανόησης µεταξύ του εξεταστή και του εξεταζόµενου για τα προβλήµατα του δευτέρου και 4.Η παροχή βοήθειας στον εξεταζόµενο για να αντιµετωπίσει τα προβλήµατα του, µέσω κατεύθυνσης και υποστήριξης. Ο εξεταστής κατευθύνει και ελέγχει ταυτόχρονα τη συνέντευξη. Πρέπει, συνεπώς να έχει τις κατάλληλες γνώσεις σχετικά µε όσους τοµείς διερευνώνται στην πορεία µιας συνέντευξης. Οι συνεντεύξεις διαφέρουν µεταξύ τους ως προς το βαθµό δόµησής τους και διακρίνονται σε: Δοµηµένες και µη Δοµηµένες. Στη µη δοµηµένη συνέντευξη ο εξεταστής δίνει στον εξεταζόµενο την παρακάτω γενική οδηγία: «Πες µου για τον εαυτό σου» και µετά αφήνει τον εξεταζόµενο να κατευθύνει ο ίδιος τη συζήτηση όπου αυτός θέλει. Στη δοµηµένη συνέντευξη τη συζήτηση κατευθύνει ο εξεταστής, προσεγγίζοντας πάντα τους καθορισµένους στόχους. Επίσης, πολλές φορές, µπορεί να χρησιµοποιεί δοµηµένες κλίµακες και ερωτηµατολόγια. Οι δύο αυτές µορφές παρουσιάζουν πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα. Η µη δοµηµένη προσέγγιση είναι πιο ευέλικτη, δηµιουργεί µία καλύτερη σχέση µεταξύ εξεταστή και εξεταζόµενου (περισσότερο rapport), επιτρέπει στον εξεταστή να αξιολογήσει τον τρόπο που το άτοµο, που εξετάζεται, οργανώνει τις απαντήσεις του και επίσης να εξετάσει πρωτότυπες λεπτοµέρειες του ιστορικού του εξεταζοµένου. 7

8 Ωστόσο υπάρχουν, ερωτηµατικά περί της εγκυρότητας και αξιοπιστίας µιας µη δοµηµένης συνέντευξης, προπαντός σε σύγκριση µε µία δοµηµένη, η οποία, αν και υπολείπεται ως προς τα προαναφερθέντα πλεονεκτήµατα, θεωρείται πιο έγκυρη και αξιόπιστη ως µέθοδος αξιολόγησης, ειδικά για ερευνητικούς σκοπούς. Γ. Ιστορικά στοιχεία και Στάδια Εξέλιξης της Ψυχολογικής συνέντευξης. Η συνέντευξη αποτελεί την αρχαιότερη µέθοδο αξιολόγησης. Πριν από το 1940 το µοντέλο που επικρατούσε ήταν το καθαρά ιατρικό, δηλαδή οι πολλές και συγκεκριµένες ερωτήσεις και οι απαντήσεις τους. Το 1902, ο Adolf Meyer δηµοσίευσε το πρωτότυπο της κλασσικής ψυχιατρικής συνέντευξης («mental status interview»), που είχε πολύ δοµηµένη µορφή και πολλούς συγκεκριµένους στόχους. Αργότερα, µε την επιρροή του ψυχαναλυτικού κινήµατος, προωθήθηκε το λιγότερο δοµηµένο, πιο ευέλικτο και ανοικτό πρότυπο συνέντευξης. Κατά τη δεκαετία του 1940 και 1950, άρχισε ο ορισµός και η διερεύνηση των σηµαντικών διαστάσεων µιας συνέντευξης, όπως: περιεχόµενο και διαδικασία, στόχος και έκφραση, βαθµός δόµησης, βαθµός δράσης κάθε συµµετέχοντος (εξεταστή εξεταζόµενου). Με τα ζητήµατα αυτά ασχολήθηκαν έκτοτε διάφορες έρευνες που έφεραν στο φως σηµαντικά ευρήµατα. Ετσι, το 1945, ο Snyder έδειξε ότι η µη κατευθυνόµενη προσέγγιση έτεινε να δηµιουργεί περισσότερες θετικές αλλαγές και αύξανε την τάση του εξεταζόµενου για αυτο διερεύνηση σε σχέση µε τη κατευθυνόµενη συνέντευξη. Η πιο κατευθυνόµενη συνέντευξη, που χρησιµοποιεί χαρακτηριστικά την πειθώ, την ερµηνεία και τις κρίσεις, δηµιουργεί µία αµυντική εκ µέρους τους εξεταζόµενου στάση και αντίσταση στην έκφραση των δυσκολιών του. Την ίδια εποχή, ο Strupp (1945) ασχολούµενος µε τον παράγοντα της εµπειρίας του εξεταστή, διαπίστωσε ότι οι περισσότερο έµπειροι εξεταστές ήσαν πιο θερµοί στην επικοινωνία τους, περισσότερο δραστήριοι και έδιναν πιο πολλές ερµηνείες, σε σχέση µε τους πιο άπειρους εξεταστές. Ο βαθµός της συναισθηµατικής κατανόησης (empathy) ήταν ο ίδιος σε όλους, ανεξάρτητα από το βαθµό εµπειρίας. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960, την έρευνα απασχόλησαν διάφορες ιδεολογικές κατευθύνσεις. Οι θεωρητικές απόψεις τυ Rogers (1961), αναφορικά µε τους βασικούς παράγοντες στη θεραπευτική σχέση (θερµότητα, θετική αντίληψη, αυθεντικότητα) προκάλεσαν αρκετή έρευνα. Επίσης, η συστηµική θεωρία, (προερχόµενη από το µοντέλο της οικογενειακής θεραπείας), προτείνοντας την άποψη ότι η συνέντευξη είναι ένα σύστηµα αλληλοεπίδρασης για τους συµµέτοχους, όπου ο καθένας ταυτόχρονα επηρεάζει και επηρεάζεται, οδήγησε σε περαιτέρω έρευνες. Παράλληλα, διαµορφώθηκε και διατυπώθηκε για πρώτη φορά, η µέθοδος Αξιολόγησης της Συµπεριφοράς (Behavioral Assessment), που αποτελείται από κατευθυνόµενες συνεντεύξεις προς συγκεκριµένους στόχους και επικεντρωµένες στην κατανόηση τωρινών και προηγηθέντων 8

9 «ενισχυτών» για τη συµπεριφορά, καθώς και την πραγµάτωση νέων, πιο θετικών και ρεαλιστικών µορφών της. Εξελίξεις υπήρξαν, ακόµη, και αναφορικά µε την αξιολόγηση παιδιών. Μέχρι τη δεκαετία του 1960, η ψυχολογική αξιολόγηση των παιδιών γίνονταν κυρίως µέσω των συνεντεύξεων των γονιών και η παιδική συνέντευξη ήταν µέθοδος παρέµβασης. Μετά, όµως από την έρευνα των Lapouse και Monk (1958), που έδειξε ότι οι µητέρες τείνουν να επικεντρώνονται στα φανερά προβλήµατα συµπεριφοράς των παιδιών τους, όσα δηλαδή ενοχλούν τους ενήλικες, ενώ τα ίδια τα παιδιά συζητούσαν περισσότερο για τα λιγότερο φανερά προβλήµατα που τα απασχολούσαν, η παιδική συνέντευξη κρίθηκε ως πιο αναγκαία. Οι εξελίξεις της δεκαετίας του 1960 εξακολούθησαν και κατά τη δεκαετία του 70. Δηµιουργήθηκε έτσι η δοµηµένη συνέντευξη παιδιού, ως αποτέλεσµα της γενικής τάσης για έµφαση στη δοµηµένη συνέντευξη, προπάντων µετά τις κριτικές για έλλειψη αξιοπιστίας της ψυχιατρικής διάγνωσης. Επίσης, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής άρχισε, να παίζει σηµαντικό ρόλο στην αξιολόγηση, συγκεντρώνοντας στατιστικά στοιχεία τα οποία και συσχέτιζε µε τα αποτελέσµατα των τεστ µε στόχο την πρόβλεψη και πρόγνωση των µελλοντικών συµπεριφορών. Παράλληλα, συζητήσεις προέκυψαν σε σχέση µε τις ικανότητες που είναι απαραίτητες για µια ολοκληρωµένη συνέντευξη, δηλαδή το κατά πόσο οι ικανότητες για αποτελεσµατική συνέντευξη είναι δεξιότητες που µπορούν να αποκτηθούν µε µάθηση. Κατά τη δεκαετία του 1980, διάφορες τάσεις, ιδέες και όργανα αξιολόγησης εξελίχθηκαν περαιτέρω. Ετσι εφαρµόσθηκαν διάφορα εργαλεία αξιολόγησης, ανάλογα µε το DSM- III, το DSM-III-R και πρόσφατα το DSM IV. Οι δυνατότητες του ηλεκτρονικού υπολογιστή σύντοµα, τέλος, αντικατάστησαν πολλούς τοµείς αξιολόγησης. Μέχρι το τέλος του 1980, οι περισσότεροι κλινικοί, προπαντός αυτοί που εργάζονταν σε µεγάλα ιδρύµατα, χρησιµοποιούσαν συνδυαστικά ως µεθόδους αξιολόγησης, τις δοµηµένες και τις µη δοµηµένες προσεγγίσεις. Δ. Η Συνέντευξη ως Μέθοδος Παρέµβασης. Η συνέντευξη είναι συχνά η πρώτη επαφή του εξεταζοµένου µε κάποιον εκπρόσωπο της ψυχικής υγιεινής, συνεπώς οι εντυπώσεις και πιο γενικά η συνολική εµπειρία από την συνέντευξη είναι πολύ σηµαντική. Πιο συγκεκριµένα, ο εξεταζόµενος θα κρίνει τον εξεταστή σε σχέση µε διάφορα σηµαντικά θέµατα: κατά πόσο ο εξεταστής είναι επαγγελµατίας (µε κατάλληλη εµφάνιση και συµπεριφορά), αν µεταδίδει την αίσθηση ικανότητας και εµπιστοσύνης, όπως και τη δυνατότητα της συναισθηµατικής κατανόησης, διακριτικότητας. Περίληψη. α) Η συνέντευξη είναι η βασική µέθοδος αξιολόγησης, µε στόχο τη διαµόρφωση του ψυχολογικού πορτραίτου του εξεταζόµενου, όπως και των αιτών των προβληµάτων του. 9

10 β) Διερευνά, πιο συγκεκριµένα, το πως τα τωρινά προβλήµατα του ατόµου σχετίζονται, µε την παρούσα ζωή του και γενικότερα µε το όλο ιστορικό του. γ) Η διάγνωση, η επιλογή και η διαµόρφωση των πιο κατάλληλων µεθόδων παρέµβασης, κάθε φορά, είναι ένας βασικός στόχος της αξιολόγησης. δ) Η αξιολόγηση θεωρείται, από µόνη της, µία µέθοδος παρέµβασης. III. Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ Η ψυχολογική συνέντευξη ενηλίκων θα πρέπει να συγκεντρώνει πληροφορίες για τους εξής τοµείς: A. Λόγος Παραποµπής Λόγος Παραποµπής Αίτηµα / Περιγραφή Αιτήµατος Έναρξη προβλήµατος Αλλαγές στη συχνότητα Προηγηθέντα γεγονότα επιπτώσεις (του προβλήµατος) 10

11 Ένταση και διάρκεια Πορεία εξέλιξη του προβλήµατος Προσπάθειες για βελτίωση Προηγούµενες παρεµβάσεις Πηγή παραποµπής Λόγος που αιτείται βοήθεια τώρα Προηγούµενοι δισταγµοί για την παρέµβαση B. Δηµογραφικά του εξεταζόµενου Ηλικία Φύλο Επαγγελµατική ασχολία Οικογενειακή Κατάσταση: Εγγαµος, Αγαµος, Διαζευγµένος, Χήρος Παιδιά Οικονοµική κατάσταση Καταγωγή Γενική υγεία Κοινωνική Ζωή: Σχέση µε σύζυγο σύντροφο, Ευρύτερες οικογενειακές σχέσεις, Σχέση µε φίλους Ψυχαγωγικές δραστηριότητες, ενδιαφέροντα, χόµπυ Γ. Οικογενειακό ιστορικό Οικογενειακή σύνθεση: Μέλη Σειρά γέννησης Κατοικεί σε: Πόλη Επαρχία Οικογενειακή κατάσταση γονέων: Εγγαµοι, Διαζευγµένοι, Χήροι Επάγγελµα: Πατέρα Μητέρας. Κοινωνικο-οικονοµικό οικογενειακό ιστορικό (προέλευση): Σηµερινή κατάσταση υγείας γονέων Σηµερινές οικογενειακές σχέσεις 11

12 Δ. Προσωπικο ιστορικό 1. Βρεφική ηλικία Βασικά εξελικτικά στάδια Οικογενειακή ατµόσφαιρα Συχνότητα επαφής µε γονείς Ιατρικό ιστορικό Εκµάθηση χρήσης τουαλέτας-έλεγχος σφιγκτήρων 2. Παιδική ηλικία 6-13 ετών Προσαρµογή στο σχολείο Μαθησιακή εξέλιξη-βαθµοί Ενδιαφέροντα, δραστηριότητες, χόµπυ Σχέσεις µε συνοµηλίκους-συµµαθητές Σχέσεις µε γονείς Σηµαντικές αλλαγές στη ζωή του παιδιού Γενική υγεία 3. Εφηβεία ετών (εξετάζονται όλοι οι προαναφερόµενοι τοµείς της παιδικής ηλικίας) Χρήση ναρκωτικών Σεξουαλικές επαφές Προβλήµατα µε Νόµο Συναισθηµατικές σχέσεις Αντίδραση στις σωµατικές αλλαγές 4. Ενήλικη ζωή Επαγγελµατική απασχόληση Διαπροσωπικές σχέσεις Ικανοποίηση µε στόχους ζωής Γάµος Ιατρικό ιστορικό Συναισθηµατικό ιστορικό Σχέσεις µε γονείς Οικονοµική σταθερότητα 5. Τρίτη ηλικία Υγεία-ιατρικό ιστορικό Αντίδραση στις µειωµένες ικανότητες 12

13 Οικονοµική σταθερότητα Οικογενειακές σχέσεις µε : παιδιά, εγγόνια Κοινωνική δικτύωση Δ.. Υπόλοιποι τοµείς Εικόνα εαυτού Αναµνήσεις: πιο ευχάριστη: πιο δυσάρεστη: Φόβοι Σωµατικά προβλήµατα Γεγονότα που δηµιουργούν ευχαρίστηση-δυσαρέσκεια Ονειρα Τρεις επιθυµίες ΙV. Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΠΑΙΔΙΟΥ Η ψυχολογική συνέντευξη παιδιού θα πρέπει να συγκεντρώνει πληροφορίες για τους εξής τοµείς: Α. Αίτηµα Β. Ιστορικό αιτήµατος Γ. Πηγή παραποµπής Σχολείο: Γονείς: Αλλο: (συγγενείς, παιδίατρος, οικογενειακοί φίλοι) Δ. Δηµογραφικά στοιχεία α. ηλικία β. φύλο γ. Σχολείο Ε. Οικογένεια 1. οικογενειακή σύνθεση 2. οικογενειακή κατάσταση γονέων 3. άλλα πρόσωπα που κατοικούν στο σπίτι 13

14 4. Αδέλφια: ονόµατα: ηλικία: ΣΤ. Ιστορικό οικογένειας παιδιού α. πόσο καιρό ήταν µαζί οι γονείς πριν γεννηθεί το παιδί β. προγραµµατισµένη εγκυµοσύνη γ. πορεία εγκυµοσύνης και τοκετού δ. τρόπος διατροφής του βρέφους: Θηλασµός Μπιµπερό ε. χαρακτηριστικά βρέφους στ. εξελικτικά στάδια-ηλικία µπουσούλισε κάθισε περπάτησε πρώτα λόγια µίλησε ζ. εκµάθηση τουαλέτας η. ερωτήσεις περί σεξουαλικότητας παιδιού θ. αποχωρισµός µητέρας για παιδικό σταθµό, νηπιαγωγείο ι. προσαρµογή στο σχολείο σχέσεις µε δασκάλες σχέσεις µε συµµαθητές γενική πρόοδος (επιδοση σε µαθήµατα και άλλες δραστηριότητες) κ. αντίδραση στη γέννηση άλλων αδελφών λ. σχολική εξέλιξη µ. κοινωνική εξέλιξη ν. γενική υγεία ξ. έφηβοι σωµατική-σεξουαλική εξέλιξη κοινωνική εξέλιξη ενδιαφέροντα-χόµπυ Ζ. Οικογενειακό ιστορικό 1. πως γνωρίστηκαν οι γονείς; 2. αποφάσεις για γέννηση παιδιών Συµφωνούσαν οι γονείς; 3. ποιότητα σχέσεις γονέων, µετά την γέννηση των παιδιών 4. αλλαγές στην οικογένεια επαγγελµατικές οικογενειακής σύνθεσης οικονοµικής από µετακοµίσεις, µεταθέσεις 14

15 4. σχέση γονέα-παιδιού 5. οικογενειακά δυναµικά Η. Αποψη κάθε γονιού για το πρόβληµα παιδιού µητέρας πατέρα Τα στοιχεία αυτά συνήθως προέρχονται από συνέντευξη γονέων ή κυδαιµόνων και αφορούν τα πιό συνηθισµένα προβλήµατα παιδικήςεφηβικής ηλικίας. Υπάρχουν ειδικές τεχνικές για την αξιολόγηση ορίσµενων προβληµάτων όπως σεξουαλική κακοποίηση, ή κίνδυνος αυτοκτονίας (Rustin & Quagliata, 2000). 15

16 V. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΕ ΤΕΣΤ- ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Εισαγωγή Η ψυχολογική αξιολόγηση σε ορισµένες περιπτώσεις περιλαµβάνει και τη χρήση ψυχολογικών τεστ. Οµως τα τεστ χρησιµοποιούνται µόνον κάτω από ορισµένες συνθήκες και πιο συγκεκριµένα όταν υπάρχει πραγµατική ανάγκη για τη χρήση τους. Η χρήση των τεστ απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή για τους εξής λόγους: 1) Η αξιολόγηση µε τεστ είναι µία µορφή παρέµβασης για τον εξεταζόµενο και εποµένως παρουσιάζει ορισµένες ψυχολογικές πιέσεις και δυσκολίες 2) Η επαναλαµβανόµενη χρήση των τεστ µειώνει την εγκυρότητά τους και είναι συνεπώς σηµαντικό να χρησιµοποιούνται µόνον σε περίπτωση ανάγκης. 3) Επίσης, ιδιαίτερη προσοχή που πρέπει να δίνεται στη χρήση των τεστ, καθώς τα τεστ είναι αποκλειστικά στην αρµοδιότητα του ψυχολόγου. Η αξιολόγηση µε τεστ είναι ιδιαίτερη ικανότητα των ψυχολόγων σε σύγκριση µε τους άλλους επαγγελµατίες της ψυχικής υγείας. Μόνον οι ψυχολόγοι έχουν την απαιτούµενη κατάρτιση και εκπαίδευση έτσι ώστε να µπορούν να χρησιµοποιούν τα τεστ. Συνεπώς, η αξιολόγηση µε τεστ είναι ένα σηµαντικό στοιχείο της επαγγελµατικής ταυτότητας των ψυχολόγων που τους διαφοροποιεί από άλλους φορείς της ψυχικής υγείας. Επίσης, είναι σηµαντικό να εξετάζονται οι συνθήκες στις οποίες πραγµατοποιείται η χορήγηση των τεστ. Πότε είναι αναγκαίο να χρησιµοποιηθούν τεστ στην αξιολόγηση; Ο βασικός κανόνας είναι ότι τα τεστ θεωρούνται αναγκαία όταν χρειάζονται ορισµένα στοιχεία ή πληροφορίες στα πλαίσια µιας αξιολόγησης που δεν µπορούν να µαθευτούν εκτός εάν χορηγηθούν τεστ. Υπάρχουν δύο κατηγορίες συνθηκών που απαιτούν τη χρήση των τεστ: α) Η πρώτη είναι όταν οι πληροφορίες που προσφέρονται από την ψυχολογική συνέντευξη δεν είναι επαρκείς για να µπορεί ο εξεταστής να φτάσει στο απαιτούµενο συµπέρασµα σε σχέση µε τους βασικούς προβληµατισµούς της αξιολόγησης. Παρακάτω ακολουθούν τρία κλασικά παραδείγµατα: 1. Ο Γιώργος, 7 χρονών, έχει προβλήµατα στη µάθηση. Συνεντεύξεις µε τη δασκάλα του, όπως και µε τους γονείς του, παρουσιάζουν την εικόνα ενός παιδιού κανονικής νοηµοσύνης που εκνευρίζεται εύκολα και έχει χαµηλή αυτοεκτίµηση. Το ιστορικό του Γιώργου δεν περιλαµβάνει τίποτα ιδιαίτερα παθολογικό ή εκτός φυσιολογικού πλαισίου. Η αξιολόγηση µε τεστ είναι συνεπώς αναγκαία για να διευκρινισθεί η αιτία των προβληµάτων µάθησης, δηλαδή εάν αυτά οφείλονται σε 16

17 νευροφυσιολογικά ή ψυχολογικά προβλήµατα, ή σε συνδυασµό αυτών των δύο. 2. Ο άντρας της κυρίας Κ., φέρνει τη σύζυγό του στο Κέντρο Ψυχικής Υγιεινής επειδή ανησυχεί για την ψυχολογική της κατάσταση. Η κυρία Κ., εδώ και δέκα µέρες, αρνείται να βγει από το σπίτι για οποιοδήποτε λόγο. Μένει στο κρεβάτι όλη την ηµέρα, δεν µιλάει αυθόρµητα και απαντάει µονολεκτικά σε ερωτήσεις που της κάνουν οι άλλοι. Φαίνεται πολύ αφηρηµένη χωρίς ο άντρας της να µπορεί να καταλάβει τι την απασχολεί. Το ιστορικό, κατά τον άντρα της και τους γονείς της, είναι στα φυσιολογικά πλαίσια και δεν παρουσιάζει κάποιο σηµαντικό στοιχείο σε σχέση µε την κλινική εικόνα. Η κυρία Κ. είναι πολύ συγκρατηµένη στην ψυχολογική συνέντευξη. Συνεπώς, κρίνεται αναγκαία η αξιολόγηση µε τεστ για να διευκρινισθεί η αιτιολογία της τωρινής της κατάστασης (πιο συγκεκριµένα, τίθεται το ερώτηµα εάν η κλινική εικόνα οφείλεται σε κατάθλιψη, ψύχωση, ή κάποια άλλη ψυχική αιτία). 3. Ο κύριος Τ., 45 χρόνων, έρχεται στο Κέντρο Ψυχικής Υγιεινής µετά από προτροπή του εργοδότη του στην οικοδοµή. Ο κύριος Τ., εργάτης στην οικοδοµή, είχε ένα σοβαρό ατύχηµα. Ενώ δούλευε, µια µεγάλη πέτρα έπεσε στο κεφάλι του και τον χτύπησε. Μετά από το ατύχηµα αυτό, υπέφερε από διάσειση. Ωστόσο οι ιατρικές εξετάσεις που διεξήγαγε δεν έδειξαν νευρολογικές διαταραχές. Όµως, µετά από το ατύχηµα, ο κύριος Τ. παρουσιάζει ξαφνικές εκρήξεις οργής στη δουλειά µε αποτέλεσµα να δηµιουργούνται σοβαρά προβλήµατα µε τους συνεργάτες του. Κατά τον εργοδότη του, ο κύριος Τ. δεν είχε παρουσιάσει τέτοια προβλήµατα στη δουλειά του πριν από το ατύχηµα. Η συνέντευξη µε τη γυναίκα του κυρίου Τ. Προσφέρει παρόµοιες πληροφορίες. Η κυρία Τ. λέει ότι ενώ πριν από το ατύχηµα ο κύριος Τ. ήταν ένας ήρεµος άνθρωπος, ενώ τώρα, µετά από το ατύχηµα, έχει γίνει οξύθυµος και εκνευρίζεται συνέχεια. Επίσης έχει συχνούς εφιάλτες. Ο κύριος Τ. στη συνέντευξη, παραδέχεται ότι έχει αλλάξει η συµπεριφορά του και συµπληρώνει ότι πιστεύει ότι αυτή η αλλαγή έχει σχέση µε τις συχνές ζαλάδες και την απώλεια ισορροπίας που αισθάνεται. Η αξιολόγηση µε τεστ κρίνεται αναγκαία σε αυτή την περίπτωση για να διευκρινισθούν οι αιτίες της αλλαγής της συµπεριφοράς του, δηλαδή, εάν οι αιτίες είναι ψυχολογικές, ή ψυχονευρολογικές (οι οποίες δεν φαίνονται σε νευρολογικές εξετάσεις παρά µόνο σε νευροψυχολογικές) ή συνδυασµός και των δύο. β) Η δεύτερη κατηγορία συνθηκών που απαιτεί χρήση των τεστ είναι όταν δεν είναι δυνατό να γίνει συνέντευξη µε τον εξεταζόµενο, ή µε τους ανθρώπους του περιβάλλοντος του εξεταζόµενου που δεν µπορούν να προσφέρουν τις απαραίτητες πληροφορίες. Δύο παραδείγµατα ακολουθούν: 17

18 1. Η αστυνοµία φέρνει µια γυναίκα στο νοσοκοµείο η οποία κυκλοφορούσε ηµίγυµνη σε µία κεντρική λεωφόρο στη µέση της κίνησης. Ήταν άπλυτη για µέρες, µε πληγές στα πόδια και πληροφορεί την αστυνοµία ότι ζει στο Βασιλικό Κήπο (στο πάρκο). Δηλώνει ότι το όνοµά της είναι Κατερίνα και ότι δεν ξέρει το επώνυµό της. Στοιχεία ταυτότητας δεν υπάρχουν. Όταν οι γιατροί προσπαθούν να πάρουν το ιστορικό, οι απαντήσεις είναι συχνά απίθανες (για παράδειγµα γεννήθηκε στο Βόρειο Πόλο, είναι ξαδέρφη του Ναπολέοντα) µε αποτέλεσµα το ιστορικό που δίνει να είναι άχρηστο. Στην ερώτηση εάν έχει συγγενείς, φίλους ή γνωστούς, η Κατερίνα απαντά αρνητικά. Συνεπώς, η αξιολόγηση µε τεστ είναι αναγκαία για να διευκρινισθεί η αιτία της συµπεριφοράς της. 2. Ο Γιάννης, 10 χρόνων, έρχεται στο Κέντρο Ψυχικής Υγιεινής µε πρωτοβουλία της θείας του Φρόσως, η οποία έχει αναλάβει την ανατροφή του εδώ και 3 µήνες, µετά δηλαδή από ένα αυτοκινητιστικό ατύχηµα στο οποίο σκοτώθηκαν οι γονείς του Γιάννη και ο µικρότερος αδερφός του Τάκης (8 ετών) στη Θεσσαλονίκη. Η θεία Φρόσω δεν είχε καµιά επαφή µε τους γονείς του Γιάννη εδώ και σχεδόν 15 χρόνια και έχει αναλάβει το Γιάννη γιατί δεν υπάρχουν άλλοι συγγενείς. Διαφορετικά ο Γιάννης θα πήγαινε στο ορφανοτροφείο. Η θεία Φρόσω έχει φέρει το Γιάννη για αξιολόγηση επειδή είναι πολύ κλειστός, δεν της µιλάει σχεδόν καθόλου, θέλει να κάθεται στο δωµάτιό του µόνος του και δεν έχει δηµιουργήσει καµιά φιλία µε άλλα παιδιά µέχρι τώρα. Την τελευταία εβδοµάδα, η θεία του τον ακούει να µιλάει και να φωνάζει µόνος του στο δωµάτιό του. Επίσης πρόσφατα ανακάλυψε µια συλλογή από µικρά µαχαίρια που είχε κρύψει ο Γιάννης κάτω από το κρεβάτι του. Οι µόνες πληροφορίες σε σχέση µε το ιστορικό προέρχονται από την προηγούµενη δασκάλα του Γιάννη στη Θεσσαλονίκη η οποία περιγράφει το Γιάννη ως ένα εσωστρεφές, λιγοµίλητο παιδί µε λίγους φίλους και ως ένα µέτριο µαθητή. Η αξιολόγηση µε τεστ κρίνεται αναγκαία για τη διερεύνηση των αιτιών των προβληµάτων που παρουσιάζει ο Γιάννης (κοινωνική απόσυρση, µιλάει µε τον εαυτό του, φωνάζει, συλλέγει µαχαίρια). Η αξιολόγηση µε τεστ, όσον αφορά τα παιδιά, είναι συχνά απαραίτητη όταν οι γονείς δεν µπορούν για οποιοδήποτε λόγο να συµµετάσχουν στην αξιολόγηση. Η αξιολόγηση µε τεστ δεν είναι αναγκαία όταν υπάρχουν άλλοι τρόποι για να µαθευτούν οι σηµαντικές πληροφορίες. Ωστόσο, συχνά υπάρχει αίτηµα για αξιολόγηση µε τεστ από διάφορους ανθρώπους (προσωπικό σχολείου, γονείς, άλλοι επαγγελµατίες της ψυχικής υγείας), ακόµα κι όταν αυτή δεν είναι αναγκαία, επειδή η αξιολόγηση µε τεστ παρέχει πληροφορίες πιο σύντοµα ή πιο εύκολα από άλλες µεθόδους ή απλώς «ενδιαφέρει» αυτούς που ζητούν την αξιολόγηση χωρίς όµως να είναι απαραίτητη. Το πιο συνηθισµένο παράδειγµα είναι η παραποµπή για αξιολόγηση µε τεστ από συναδέλφους που δεν χρησιµοποιούν τα τεστ οι ίδιοι (για παράδειγµα ψυχίατροι, 18

19 κοινωνικοί λειτουργοί) για να µάθουν όσα περισσότερα µπορούν για κάποιον ασθενή, (χωρίς να υπάρχει κάποια συγκεκριµένη απορία), ή όταν τα ζητούµενα στοιχεία µπορούν να µαθευτούν µε άλλα µέσα (για παράδειγµα συνέντευξη, συνέντευξη µε την οικογένεια) τα οποία όµως παίρνουν περισσότερο χρόνο για το συνάδελφο. Εδώ θα πρέπει να επαναλάβουµε το βασικό κανόνα σε σχέση µε τη χρήση των τεστ: Τα τεστ χρησιµοποιούνται µόνον όταν είναι απαραίτητο, επειδή η επαναλαµβανόµενη χρήση τους µειώνει την εγκυρότητά τους και επειδή η αξιολόγηση µε τεστ είναι µια µορφή παρέµβασης για τον εξεταζόµενο, µε όλες τις σχετικές πιέσεις και το άγχος που αυτή συνεπάγεται. Β. Επιλογή των τεστ Όταν η αξιολόγηση µε τεστ είναι αναγκαία, το επόµενο βήµα είναι η επιλογή των τεστ. Η επιλογή βασίζεται στο λόγο παραποµπής, δηλαδή, ανάλογα µε το ερώτηµα ή τα ερωτήµατα στα οποία θέλουµε να απαντήσουµε, επιλέγουµε τα κατάλληλα τεστ που θα µας επιτρέψουν να διερευνήσουµε τα συγκεκριµένα ερωτήµατα που έχουµε θέσει. Για παράδειγµα όταν ο λόγος παραποµπής αφορά το επίπεδο γνωστικής λειτουργίας του εξεταζόµενου, χορηγούµε τεστ νοηµοσύνης, όπως το Weschler Adult Intelligence Scale-Revised (WAIS-R, 1981) ή το Weschler Intelligence Scale for Children-III (WISC-III,1991; Γεώργας, Δ., Παρασκευόπουλος, Ι., Μβεζεβέγκης, Ι., και Γιαννίτσας, 1997). Όταν η βασική ερώτηση έχει σχέση µε τη δοµή της προσωπικότητας του εξεταζόµενου, τότε τα αρµόδια τεστ είναι τα προβολικά τεστ, όπως το Rorschach (1921) ή το Thematic Apperception Test (TAT; Murray, 1943)., Children s Apperception Test (CAT, Bellak,1945) Ο πιο συνήθης συνδυασµός τεστ (η κλασική µπαταρία των τεστ) είναι: 1. Τεστ νοηµοσύνης (WAIS, WISC) 2. Bender-Gestalt (Bender,1938) 3. Σχέδιο 4. Rorschach 5. TAT ή CAT Πολλές φορές ξεκινάµε µε τα τεστ που ενδείκνυται ανάλογα µε το αίτηµα του εξεταζόµενου και ανάλογα µε τα πρώτα ευρήµατα που προκύπτουν, επιλέγουµε στη συνέχεια τα κατάλληλα τεστ. Για παράδειγµα, εάν το αίτηµα ενός παιδιού έχει να κάνει µε δυσκολίες στη µάθηση και τα πρώτα ευρήµατα από τεστ νοηµοσύνης µας δείχνουν ότι το παιδί έχει νευροφυσιολογικά προβλήµατα στο οπτικό-κινητικό σύστηµα, τα επόµενα τεστ που θα χορηγηθούν θα επικεντρωθούν στη διερεύνηση της λειτουργίας του οπτικόκινητικού του συστήµατος (για παράδειγµα το Αθηνά Τεστ (Παρασκευόπουλος, Ι., Καλαντζή-Αζίζη, Α. και Γιαννίτσας, Ν. Δ.,1999). Είναι απαραίτητο για τον εξεταστή να γνωρίζει τα κατάλληλα τεστ για τον κάθε τοµέα έτσι ώστε να µπορεί να επιλέξει και να χρησιµοποιήσει τα κατάλληλα, ανάλογα µε τις ανάγκες που παρουσιάζονται σε µία αξιολόγηση. 19

20 Γ. Η σχέση εξεταστή- εξεταζόµενου- το θέµα του rapport H επαφή και η σχέση που δηµιουργείται µεταξύ εξεταστή και εξεταζόµενου είναι πολύ σηµαντική. Αρχικά, η εµπειρία του εξεταζόµενου σε σχέση µε την αξιολόγηση µε τεστ (όπως και µε τη συνέντευξη) είναι µια εµπειρία µε τους επαγγελµατίες της ψυχικής υγείας και πολύ συχνά είναι από τις πρώτες επαφές που έχει ο εξεταζόµενος µε τέτοιους φορείς. Αυτή η εµπειρία θα επηρεάσει την αντίληψη του εξεταζόµενου σχετικά µε τους επαγγελµατίες της ψυχικής υγείας µε τους οποίους θα έχει σχέση στο µέλλον. Εάν ο εξεταζόµενος έχει µία αρνητική εµπειρία σχετικά µε την αξιολόγηση, µπορεί να αισθάνεται αρνητικά και σε σχέση µε την ψυχοθεραπεία που προτείνεται µετά, µε βάση τα αποτελέσµατα της αξιολόγησης. Αντίθετα, µια θετική εµπειρία σχετικά µε την αξιολόγηση µπορεί να ενθαρρύνει τον εξεταζόµενο να ακολουθήσει την πρόταση για ψυχοθεραπεία. Δεύτερον, το κλίµα που δηµιουργείται στα πλαίσια της αξιολόγησης επηρεάζει σηµαντικά τη συµµετοχή του εξεταζόµενου στη διαδικασία της αξιολόγησης και συνεπώς και τα αποτελέσµατά της. Ένα «θετικό» κλίµα δηµιουργεί την επιθυµία συνεργασίας στον εξεταζόµενο και τον ενθαρρύνει να κάνει το καλύτερο που µπορεί και να είναι ανοιχτός και ειλικρινής. Τα αποτελέσµατα σε µια τέτοια περίπτωση είναι διαφορετικά από µια αντίθετη κατάσταση όπου ο εξεταζόµενος δεν είναι συνεργάσιµος, δεν προσπαθεί και γενικά είναι επιφυλακτικός ή κλειστός. Αυτό ισχύει κυρίως για τα παιδιά, τα οποία παρουσιάζουν µεγάλες διαφορές όσον αφορά τη συνεργασία καθώς και την προσπάθεια που καταβάλλουν, η οποία ποικίλει ανάλογα µε τα κίνητρά τους. Συνεπώς, είναι ιδιαίτερα σηµαντικό να δηµιουργηθεί καλό «rapport» δηλαδή, µια καλή επαφή και σχέση συνεργασίας µε τα παιδιά. Ποικίλοι παράγοντες παίζουν ρόλο στη δηµιουργία µιας καλής σχέσης συνεργασίας. Αρχικά πριν από την αξιολόγηση, πάντα γίνεται µια συζήτηση µε τον εξεταζόµενο. Συζητάµε για διάφορα θέµατα µε τον εξεταζόµενο πριν αρχίσουµε τη χορήγηση των τεστ: Μαθαίνουµε βασικά στοιχεία για τον εξεταζόµενο, εάν δεν τα ξέρουµε ήδη από τη συνέντευξη και του εξηγούµε τους βασικούς λόγους για την αξιολόγηση µε τεστ. Η εξήγηση αυτή γίνεται µε σύντοµο και απλό τρόπο, χωρίς να προχωρούµε σε λεπτοµέρειες ή σε αναλυτικές εξηγήσεις που µπορεί να µειώσουν την εγκυρότητα της αξιολόγησης, ή να δηµιουργήσουν σύγχυση στον εξεταζόµενο. Η πιο συνηθισµένη εξήγηση που δίνεται είναι: «Κάνουµε την αξιολόγηση αυτή για να καταλάβουµε καλύτερα τα ζητήµατα που σας απασχολούν». Είναι επίσης σηµαντικό να επισηµάνουµε στον εξεταζόµενο ότι µπορεί να σταµατήσει όποτε θέλει και ότι είναι προτιµότερο να σταµατήσει, παρά να συνεχίσει όταν κουραστεί. Η κούραση µπορεί να επηρεάσει σηµαντικά τα αποτελέσµατα των τεστ και συνεπώς ο εξεταστής πρέπει να πάρει κάθε προφύλαξη έτσι ώστε να µην αξιολογεί ένα κουρασµένο εξεταζόµενο. Τελικά ο εξεταστής βεβαιώνει τον εξεταζόµενο ότι θα ενηµερωθεί και ο ίδιος σχετικά µε τα αποτελέσµατα των τεστ όταν θα έχει ολοκληρωθεί η αξιολόγηση. 20

21 Δ. Παρατήρηση κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης Οι παρατηρήσεις του εξεταστή σε σχέση µε τον εξεταζόµενο είναι σηµαντικό µέρος της αξιολόγησης. Αρχικά ο εξεταστής παρατηρεί την εµφάνιση του εξεταζόµενου. Παρατηρούµε αν η εµφάνισή του είναι ευχάριστη και ελκυστική ή αν είναι απωθητική για οποιονδήποτε λόγο. Παρατηρούµε αν είναι καθαρός, περιποιηµένος και έχει φροντίσει το ντύσιµό του. Έχει ίσως ασχοληθεί υπερβολικά µε την εµφάνισή του; Θα πρέπει να παρατηρήσουµε αν η εµφάνισή του συµβαδίζει µε τη χρονολογική του ηλικία ή αν µοιάζει πιο µικρός ή πιο µεγάλος και επίσης τι εντύπωση δίνει η εµφάνισή του γενικά (για παράδειγµα παραµεληµένος, σεξουαλικά προκλητικός). Δεύτερον, ο εξεταστής παρατηρεί τη συµπεριφορά του εξεταζόµενου κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης. Παρατηρεί πως συµπεριφέρεται ο εξεταζόµενος σε σχέση µε τον εξεταστή. Είναι πιθανά φιλικός στην πρώτη επαφή, αγχωµένος, διστακτικός, στενοχωρηµένος, κλειστός ή επιθετικός; Πρέπει να παρατηρήσει αν είναι οµιλητικός ή συνεσταλµένος και αν υπάρχουν ενδείξεις σοβαρής παθολογίας στη συµπεριφορά του (για παράδειγµα γελάει ακατάλληλα, δηλαδή χωρίς να υπάρχει προφανής εξωτερικός λόγος, µιλάει µε ανύπαρκτους ανθρώπους, νοµίζει ότι ακούει φωνές). Η στάση του εξεταζόµενου ως προς την αξιολόγηση είναι επίσης σηµαντική. Για παράδειγµα, µπορεί να δείχνει ενδιαφέρον για την αξιολόγηση, να την υποτιµά, να φαίνεται ότι έχει άγχος για το πώς θα τα πάει. Ιδιαίτερα σηµαντικό είναι το κατά πόσο είναι συνεργάσιµος και καταβάλλει την καλύτερή του προσπάθεια. Παρατηρείται επίσης, εάν αλλάζει η συµπεριφορά του εξεταζόµενου ανάλογα µε τις δραστηριότητες της αξιολόγησης και αν είναι πιο άνετος µε ορισµένες δραστηριότητες, ενώ είναι λιγότερο άνετος µε άλλες. Για παράδειγµα, είναι αγχωµένος σε σχέση µε τα τεστ νοηµοσύνης και άνετος µε τα προβολικά τεστ; Επίσης ο ρυθµός µε τον οποίο δουλεύει είναι σηµαντικός- τα κάνει όλα γρήγορα, ίσως χωρίς ιδιαίτερη προσοχή, ή έχει ένα πιο αργό ρυθµό, τείνοντας να είναι πολύ προσεκτικός; Κουράζεται εύκολα ή έχει µεγάλη αντοχή; Δυσκολεύεται περισσότερο µε ορισµένες δραστηριότητες; Τι είδους δυσκολίες φαίνεται να έχει; (για παράδειγµα στο σχέδιο φαίνεται να έχει δυσκολία να τραβήξει ίσιες γραµµές- στο Bender στρίβει το χαρτί γύρωγύρω για να µπορέσει να αντιγράψει τα σχέδια). Οι παρατηρήσεις αυτές αποτελούν σηµαντικό µέρος της αξιολόγησης, επειδή πληροφορούν τόσο για την προσωπικότητα, την ψυχοπαθολογία και τις διαπροσωπικές σχέσεις του εξεταζόµενου όσο και για τις ικανότητές του σε διάφορους συγκεκριµένους τοµείς. 21

22 VI. To BENDER-GESTALT ΤΕΣΤ Α. Εισαγωγή Το Bender-Gestalt τεστ, που επισήµως στα αγγλικά ονοµάζεται «The Bender Visual Motor Gestalt Test*» (Anastasi, 1997), αποτελείται από εννέα διαφορετικά γεωµετρικά σχέδια το οποία ο εξεταζόµενος καλείται να αντιγράψει µε µολύβι και χαρτί. Το Bender- Gestalt τεστ είναι δηµιούργηµα της Lauretta Bender, Αµερικανίδας ψυχολόγου και ψυχιάτρου και πρωτοδηµοσιεύτηκε το 1938 (Bender, 1938). H Bender βάσισε το έργο της στην ψυχολογία του Gestalt, και πιο συγκεκριµένα στις µελέτες του Wertheimer (1923). O Wertheimer, βασιζόταν σε 30 σχέδια που είχε δηµιουργήσει, για να αποδείξει τους Gestalt νόµους της αντίληψης και τόνιζε την ικανότητα του φυσιολογικού ανθρώπου να ανταποκρίνεται στα σχέδια µε ένα συγκροτηµένο και ολοκληρωµένο τρόπο. Η Bender προχώρησε αυτή τη γενική σκέψη δείχνοντας στις µελέτες της πως η απόδοση του ατόµου επηρεάζεται από καθυστερήσεις στην οπτικόκινητική ωρίµαση που προέρχονται από κάποια παθολογία, είτε λειτουργικής είτε οργανικής φύσης. Πιο συγκεκριµένα, η Bender χρησιµοποίησε εννέα (9) από τα σχέδια του Wertheimer για να δηµιουργήσει το Bender Gestalt τεστ και να αξιολογήσει δύο βασικούς τοµείς προβληµάτων: α) νευροψυχολογικά/γνωστικά προβλήµατα (για παράδειγµα διανοητική καθυστέρηση, οργανική εγκεφαλική βλάβη) β) προβλήµατα προσωπικότητας και ψυχοπαθολογίας Από την εποχή που πρωτοδηµοσιεύτηκε το Bender Gestalt τεστ πολλοί1 επιστήµονες έχουν ασχοληθεί µε το τεστ αυτό και έχουν αναπτυχθεί πολλά συστήµατα βαθµολόγησής του. Τα συστήµατα που συχνότερα αναφέρονται στη βιβλιογραφία είναι των Pascal & Suttell (1951), της Koppitz (1975) και του Hutt (1969, 1971, 1985), Η µέθοδος βαθµολόγησης των Pascal & Suttell είναι η πιο συνηθισµένη µέθοδος του χρησιµοποιείται σε έρευνες που περιλαµβάνουν το Bender. Ωστόσο η µέθοδος αυτή βαθµολόγησης δε χρησιµοποιείται συχνά σε κλινικά πλαίσια, επειδή είναι πολύπλοκη και απαιτεί πολύ χρόνο. Το σύστηµα βαθµολογίας της Koppitz αφορά δύο ειδών προβλήµατα που εντοπίζονται στα παιδιά: α) νευροψυχολογικά/ γνωστικά προβλήµατα (για παράδειγµα ορισµένες µορφές µαθησιακών δυσκολιών) και β) προβλήµατα ψυχοπαθολογίας. Ο Hutt (1969, 1971, 1985) ανέπτυξε µια µέθοδο αξιολόγησης της προσωπικότητας και της ψυχοπαθολογίας, χρησιµοποιώντας το Bender-Gestalt ως τεστ προβολής, βασισµένο σε ψυχαναλυτικές αρχές. Β. Οδηγίες χορήγησης 22

23 Το Bender-Gestalt τεστ αποτελείται από δύο φάσεις: 1) Την κανονική φάση, όπου ο εξεταζόµενος καλείται να αντιγράψει τα 9 σχέδια και 2) Το Bender µνήµης (Bender Recall) που ακολουθεί την κανονική φάση, όπου ο εξεταζόµενος καλείται να σχεδιάσει τα σχέδια που θυµάται χωρίς να τα βλέπει. Οι οδηγίες που δίνονται για το κανονικό Bender, καθώς ο εξεταστής δίνει ένα κοµµάτι χαρτί το οποίο τοποθετείται κάθετα µπροστά από τον εξεταζόµενο, είναι οι εξής: Θα σου δείξω εννέα σχέδια. Θέλω να τα αντιγράψεις σ αυτό το χαρτί. Αυτές οι οδηγίες δίνονται σε παιδιά, εφήβους και ενήλικες. Σε περίπτωση που ο εργαζόµενος ρωτήσει εάν µπορούν να χρησιµοποιήσει περισσότερο από µια κόλλα χαρτί, ο εξεταστής τον ενθαρρύνει να περιοριστεί σε µία µόνο κόλλα χαρτί. Εάν, επιµένει ο εξεταστής σηµειώνει πόσες κόλλες χρησιµοποιούνται. Επίσης ο εξεταστής αρχίζει το χρονόµετρο όταν δίνει το χαρτί και το σταµατάει αµέσως µόλις ο εξεταζόµενος πει ότι τελείωσε. Οι οδηγίες που δίνονται για το Bender µνήµης είναι οι εξής καθώς δίνεται ένα κοµµάτι χαρτί που και πάλι τοποθετείται µπροστά από τον εξεταζόµενο. «Τώρα, σχεδίασε όσα από τα προηγούµενα σχέδια θυµάσαι. Πες µου όταν έχεις τελειώσει». Και πάλι, ο εξεταστής αρχίζει το χρονόµετρο όταν δίνει το χαρτί και το σταµατάει αµέσως µόλις πει ο εξεταζόµενος ότι έχει τελειώσει. Γ. Σηµειώσεις του εξεταστή Είναι σηµαντικό να κρατάει ο εξεταστής σηµειώσεις σε σχέση µε τη συµπεριφορά του εξεταζόµενου και τον τρόπο που αυτός σχεδιάζει. Ο εξεταστής σηµειώνει κατά τη διάρκεια της εξέτασης, ταυτόχρονα µε τον εξεταζόµενο. Εάν ο εξεταζόµενος ρωτήσει τον εξεταστή για τις σηµειώσεις, ο εξεταστής απαντάει ειλικρινά ότι κρατάει σηµειώσεις σε σχέση µε την αξιολόγηση για να µπορέσει να θυµηθεί καλά όταν µελετήσει και αξιολογήσει τα δεδοµένα αργότερα. Σηµειώνει ενδείξεις συναισθηµατικής κατάστασης (εάν ο εξεταζόµενος είναι αγχωµένος, κουρασµένος, υπερκινητικός, επιθετικός, παρορµητικός) καθώς και το πώς σχεδιάζει κάθε σχέδιο εάν κρατάει το χαρτί κάθετο ή το στρίβει, εάν µετράει τελείες, καµπύλες κ.ά., εάν σβήνει συχνά από ποια κατεύθυνση ξεκινάει το κάθε σχέδιο. Αυτές οι σηµειώσεις είναι χρήσιµες τόσο για την αξιολόγηση της προσωπικότητας και της ψυχοπαθολογίας όσο και των νευρολογικών (για παράδειγµα µαθησιακών) δυσκολιών. Δ. Χρήση του Bender Gestalt για αξιολόγηση παιδιών προεφηβικής ηλικίας Το πιο γνωστό σύστηµα βαθµολόγησης του Bender Gestalt για παιδιά 5-11 χρόνων είναι της Koppitz (1975). Η Koppitz έχει αναπτύξει ένα σύστηµα βαθµολόγησης του νευρολογικού γνωστικού συστήµατος των παιδιών καθώς και τις ψυχοπαθολογίας. Έχει επίσης αναπτύξει σύστηµα βαθµολόγησης για παιδιά µε νοητική καθυστέρηση. 23

24 Το Bender Gestalt είναι πιο χρήσιµο για αξιολόγηση της νευρολογικής/ γνωστικής εξέλιξης του παιδιού µε το σύστηµα της Koppitz το οποίο, επικεντρώνεται περισσότερο στη λειτουργία του οπτικοκινητικού συστήµατος του παιδιού. Η χρήση του Bender Gestalt για αξιολόγηση συναισθηµατικών διαταραχών δεν συνιστάται, ακόµα και µε το σύστηµα της Koppitz, ειδικά για τους λιγότερο πεπειραµένους εξεταστές, επειδή είναι δύσκολο να ξεχωρίσουν τα οπτικοκινητικά προβλήµατα του παιδιού από τα συναισθηµατικά προβλήµατα. Χρειάζεται πολλή πείρα µε τα παιδιά για να χρησιµοποιηθεί το Bender Gestalt για αξιολόγηση ψυχοπαθολογίας. Παράλληλα, υπάρχουν και άλλα τεστ για αξιολόγηση συναισθηµατικών διαταραχών σε παιδιά που χρησιµοποιούνται µε περισσότερη αξιοπιστία και εγκυρότητα από ότι το Bender Gestalt, ακόµα και από λιγότερο πεπειραµένους εξεταστές. Το σύστηµα Koppitz βαθµολόγησης νευρολογικών, γνωστικών λειτουργιών βασίστηκε σε έρευνα µε 1100 παιδιά, ηλικίας 5-10 χρόνων, σε κανονικά σχολεία. Στη συνέχεια, εφαρµόστηκε σε παιδιά µε ειδικές ανάγκες (εγκεφαλικές βλάβες, µαθησιακές δυσκολίες, νοητική καθυστέρηση και συναισθηµατικές διαταραχές). Οι οδηγίες για τη βαθµολόγηση περιγράφονται λεπτοµερώς στο βιβλίο της Koppitz. Το σύστηµα ουσιαστικά αποτελείται από 30 διαφορετικά κριτήρια που αξιολογούνται ως παρόντα ή απόντα. Η παρουσία κάποιου κριτηρίου αποτελεί στοιχείο Παθολογίας του παιδιού, δηλαδή ένδειξη οπτικό-κινητικού προβλήµατος. Μετά την ολοκλήρωση του τεστ γίνεται ένας υπολογισµός συνολικού βαθµού για κάθε παιδί. Θεωρητικά ένα παιδί θα µπορούσε να πάρει ως υψηλότερο βαθµό το 30. Επειδή όµως το Bender βαθµολογείται σύµφωνα µε τα λάθη, ενώ ο χαµηλός βαθµός είναι ένδειξη νευρολογικών / γνωστικών προβληµάτων, ενώ ο χαµηλός βαθµός είναι ένδειξη φυσιολογικής λειτουργίας του παιδιού. Το σύστηµα Koppitz περιλαµβάνει πίνακες µε παραδείγµατα των «σωστών» και «λάθος» σχεδίων για καθένα από τα 30 κριτήρια. Συνεπώς, ο εξεταστής συγκρίνει τα σχέδια του παιδιού µε τους πίνακες για να τα βαθµολογήσει. Με βάση την έρευνά της, η Koppitz έχει πίνακες που παρουσιάζουν ανά εξάµηνο ηλικίας από 5/0 µέχρι 10/11 το µέσο όρο (Μ) την τυπική απόκλιση (SD) και το πλαίσιο (το συν-πλην στην τυπική απόκλιση) στη βαθµολογία του τεστ. Συνεπώς, ο εξεταστής χρησιµοποιεί τον πίνακα αυτό για να δει 1) εάν ο συνολικός βαθµός του εντάσσεται στο πλαίσιο της χρονολογικής ηλικίας του παιδιού και 2) εάν εντάσσεται στο πλαίσιο αυτό, που περίπου εντάσσεται σε σχέση µε άλλα παιδιά της ηλικίας του. Αυτή η βαθµολογία επιτρέπει στον εξεταστή να διευκρινίσει εάν η οπτικό-κινητική λειτουργία του παιδιού είναι µέσα στα πλαίσια της χρονολογικής ηλικίας του και εάν είναι εκτός πλαισίου σε χαµηλότερο επίπεδο υπάρχει ένδειξη ότι υπάρχει κάποια οπτικό-κινητική καθυστέρηση, ενώ αν είναι εκτός πλαισίου, σε υψηλότερο επίπεδο υπάρχει ένδειξη ότι το παιδί είναι πιο ώριµο, µέχρι και προικισµένο σε σχέση µε τα άλλα παιδιά της ηλικίας του. Ε. Το Bender Gestalt για Αξιολόγηση Ενηλίκων και Εφήβων 24

25 Το Bender Gestalt τεστ χορηγείται σε ενήλικες και εφήβους για αξιολόγηση δύο βασικών τοµέων: 1) νευρολογικής λειτουργίας 2) προσωπικότητας και ψυχοπαθολογίας Η αξιολόγηση νευρολογικής λειτουργίας αποτελεί την πρώτη φάση της αξιολόγησης και η αξιολόγηση προσωπικότητας τη δεύτερη φάση. Για να προχωρήσει ο εξεταστής στη δεύτερη φάση του τεστ πρέπει η πρώτη φάση να δείχνει ότι δεν υπάρχει νευρολογική δυσλειτουργία. Το Bender Gestalt µπορεί να χρησιµοποιηθεί για αξιολόγηση προσωπικότητας / ψυχοπαθολογίας µόνο όταν δεν υπάρχουν νευρολογικές ενδείξεις. Είναι αδύνατον να εξεταστούν σχέδια κάποιου ατόµου που πάσχει από οπτικόκινητικές δυσλειτουργίες για αξιολόγηση προσωπικότητας ή ψυχοπαθολογίας. 1. Το Bender-Gestalt για Αξιολόγηση Νευρολογικής Λειτουργίας Η αξιολόγηση της νευρολογικής λειτουργίας του ατόµου µε το Bender- Gestalt τεστ αποτελείται από την εξέταση πέντε βασικών τοµέων: α) την οργάνωση των σχεδίων β) το µέγεθος των σχεδίων γ) την τοποθέτηση των σχεδίων σε σχέση µε τον άξονα (οριζόντιος και κάθετος) του χαρτιού. δ) την ποιότητα του σχεδίου (σε σχέση µε το πρωτότυπο). ε) τη συµπεριφορά του εξεταζόµενου. Εξετάζοντας την τοποθέτηση των σχεδίων στο χαρτί, το πιο σύνηθες είναι να υπάρχει κάποια οργάνωση στη σειρά που ακολουθεί ο εξεταζόµενος και όλα τα σχέδια να είναι τοποθετηµένα στην ίδια κόλλα. Στην περίπτωση που ο εξεταζόµενος έχει δυσκολία να τα τοποθετήσει στο ίδιο χαρτί, υπάρχει περίπτωση για ένδειξη νευρολογικής πάθησης. Επίσης, το ίδιο ισχύει όταν δεν υπάρχει καµία προσπάθεια για οργάνωση. Το µέγεθος των σχεδίων πρέπει να αντιστοιχεί περίπου στο πρωτότυπο. Όταν τα σχέδια είναι σηµαντικά µεγαλύτερα από το πρωτότυπο (δηλαδή, καταλαµβάνουν τα ¾ ή περισσότερο της σελίδας) τότε υπάρχει περίπτωση για νευρολογικό πρόβληµα. Το ίδιο ισχύει για σχέδια που είναι σηµαντικά πιο µικρά από το πρωτότυπο, αν και αυτές οι περιπτώσεις είναι πολύ πιο σπάνιες. Όταν την τοποθέτηση των σχεδίων δεν αντιστοιχεί στους οριζόντιους ή κάθετους άξονες του χαρτιού, αυτά τα σχέδια περιστρέφονται σε σχέση µε τους άξονες, αυτό σηµειώνεται ως πιθανή η ένδειξη νευρολογικών δυσλειτουργιών. Επίσης το ίδιο ισχύει όταν ο εξεταζόµενος γυρίζει το χαρτί ή το µοντέλο του σχεδίου για να το αντιγράψει. Η ποιότητα των σχεδίων είναι το πιο βασικό κριτήριο αξιολόγησης καθώς το σχέδιο συγκρίνεται µε το αρχικό µοντέλο. Όσο πιο πολύ απέχει το σχέδιο από το µοντέλο, τόσο πιο σοβαρή είναι η παθολογία. Επίσης, εξετάζεται η περίπτωση να έχει συγκεκριµένες δυσκολίες για παράδειγµα µε τις γωνίες, µε το σχεδιασµό της ίσιας γραµµής, µε κύκλους, εάν έχει δυσκολία να σταµατήσει και συνεχίζει το σχέδιο µέχρι το τέλος της σελίδας 25

26 Η συµπεριφορά του εξεταζόµενου είναι επίσης σηµαντική πηγή πληροφοριών. Υπάρχουν ποικίλα παραδείγµατα συµπεριφοράς τα οποία παρουσιάζονται συχνά σε περιπτώσεις νευρολογικών διαταραχών. Για παράδειγµα όταν το εξεταζόµενος δείχνει να προσπαθεί πάρα πολύ για να σχεδιάσει, αλλά τα αποτελέσµατα είναι προβληµατικά. Επίσης, όταν ο εξεταζόµενος εκνευρίζεται ή στενοχωριέται υπερβολικά (για παράδειγµα σχίζει το χαρτί, κλαιει και χτυπιέται) προσπαθώντας να σχεδιάσει. Ακόµα, όταν το σχέδιο απέχει σηµαντικά (µέχρι και εντελώς) από το πρωτότυπο και ο εξεταζόµενος φαίνεται να είναι ευχαριστηµένος µε την παραγωγή του. Τέλος όταν η συµπεριφορά του είναι εντελώς ακατάλληλη (για παράδειγµα µυρίζει τα σχέδια, τα χαϊδεύει λέγοντας ότι είναι «γούνινα», προσπαθεί να φαει τα σχέδια). Οι νευρολογικές διαταραχές που µπορεί να παρουσιαστούν στο Bender Gestalt ποικίλουν από ελαφριές (για παράδειγµα µαθησιακές δυσκολίες) µέχρι και πολύ σοβαρές (όγκοι, εγκεφαλικά επεισόδια). Όµως, τα αποτελέσµατα του Bender-Gestalt δεν πληροφορούν ούτε για το είδος της διαταραχής ούτε για τη σοβαρότητα µόνο για την ύπαρξή της. Συνεπώς τα νευρολογικά ευρήµατα στο Bender αποτελούν ένδειξη για περαιτέρω εξετάσεις όπως νευρολογικές εξετάσεις, αξονική τοµογραφία, ή ειδικές νευροψυχολογικές εξετάσεις, ανάλογα µε τα ευρήµατα από άλλα τεστ. ΣΤ. Το Bender Gestalt για Αξιολόγηση Προσωπικότητας και Ψυχοπαθολογίας σε Ενήλικες και Εφήβους Η αξιολόγηση προσωπικότητας και ψυχοπαθολογίας µε το Bender Gestalt βασίζεται στο έργο του Max Hutt (1968, 1969, 1971, 1985) και της Lerner (1972). H αξιολόγηση αυτή βασίζεται στην εξέταση τεσσάρων βασικών τοµέων: 1) Στη γενική οργάνωση σχεδίων 2) Στο µέγεθος των σχεδίων 3) Στην ποιότητα της γραµµής 4) Στην ποιότητα των σχεδίων-ανάλυση κάθε σχεδίου Εξετάζοντας την τοποθέτηση των σχεδίων, εξετάζεται η γενική οργάνωσή τους, καθώς υποδεικνύει τις οργανωτικές ικανότητες του εξεταζόµενου, δηλαδή την ικανότητά του να οργανωθεί και να οργανώσει τη ζωή του. Η καλή οργάνωση που χαρακτηρίζεται από συστηµατικότητα και καλή αντίληψη που δείχνει ότι το άτοµο έχει οργανωτικές ικανότητες και είναι ικανός να οργανώσει τη ζωή του. Μια οργάνωση που είναι υπερβολικά αυστηρή δείχνει έλλειψη ευελιξίας και άκαµπτη προσωπικότητα, ενώ όταν η οργάνωση είναι χαοτική ή ελλιπής, δείχνει ότι το άτοµο έχει δυσκολία στο να οργανώσει τον εαυτό του. Όταν ο εξεταζόµενος επιµένει να χρησιµοποιεί πάνω από ένα κοµµάτι χαρτί, σηµαίνει ότι έχει δυσκολία να µείνει µέσα στα απαιτούµενα πλαίσια του περιβάλλοντος του και υποδεικνύει ότι πιθανώς είναι τόσο παρορµητικός που χάνει τον αυτοέλεγχό του και ξεφεύγει από τα όρια του περιβάλλοντος. Για παράδειγµα είναι το άτοµο που συνεχώς πηγαίνει ακάλεστο σε φιλικά σπίτια στις 12:00 π.µ. και δεν καταλαβαίνει γιατί οι άλλοι δεν είναι φιλικοί. 26

ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΣΤΗ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ

ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΣΤΗ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΣΤΗ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 1 ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΣΤΗ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ Α. ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Το πρόγραμμα ειδίκευσης στη συστημική διάγνωση που προσφέρει το Λόγω Ψυχής Ινστιτούτο

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Βασιλειάδης Γρηγόρης, Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπευτής, Διδάκτωρ Ψυχολογίας (Ph.D.)

Γράφει: Βασιλειάδης Γρηγόρης, Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπευτής, Διδάκτωρ Ψυχολογίας (Ph.D.) www.iatronet.gr Γράφει: Βασιλειάδης Γρηγόρης, Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπευτής, Διδάκτωρ Ψυχολογίας (Ph.D.) Πολλές μπορεί να είναι οι αιτίες που αναγκάζουν ένα παιδί να μην τα πηγαίνει καλά στα μαθήματα: Σχολική

Διαβάστε περισσότερα

Περίληψη (150 λέξεις) Ελληνικά (και Αγγλικά αν ζητείται) Αναφορά στην ηλικία του θεραπευόµενου. Θεραπευτής/τρια: Επόπτης/τρια: Εξωτερικός κριτής:

Περίληψη (150 λέξεις) Ελληνικά (και Αγγλικά αν ζητείται) Αναφορά στην ηλικία του θεραπευόµενου. Θεραπευτής/τρια: Επόπτης/τρια: Εξωτερικός κριτής: Θεραπευτής/τρια: Επόπτης/τρια: Εξωτερικός κριτής: Έντυπο Συµµόρφωσης προς το Υπόδειγµα Συγγραφής Μελέτης Περίπτωσης µε Κύρια ιάγνωση στον Άξονα Ι Σηµειώστε: Τίτλος Έναρξη µε "Περιγραφή ατοµικής περίπτωσης..."

Διαβάστε περισσότερα

θέραπειν Αγίας Σοφίας 3, Ν. Ψυχικό, Τ ,

θέραπειν  Αγίας Σοφίας 3, Ν. Ψυχικό, Τ , θέραπειν Κέντρο Συµβουλευτικών Υπηρεσιών Ψυχικού Το κέντρο συμβουλευτικών υπηρεσιών θέραπειν αποτελεί ένα σύγχρονο κέντρο ειδικών θεραπειών, πρόληψης, διάγνωσης και αποκατάστασης. Στελεχώνεται από εξειδικευμένους

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥΣ;

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥΣ; Η επαγγελματική ανάπτυξη και η ανθρώπινη ανάπτυξη συνδέονται. Η εξελικτική πορεία του ατόμου δεν κλείνει με την είσοδό του στο επάγγελμα ή σε έναν οργανισμό αλλά αντίθετα, την στιγμή εκείνη αρχίζει μία

Διαβάστε περισσότερα

Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις

Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις Πιθανότατα αισθάνεστε πολύ αναστατωµένοι αφού λάβατε µια διάγνωση καρκίνου. Συνήθως είναι δύσκολο να αποδεχθείτε τη διάγνωση αµέσως και αυτό είναι

Διαβάστε περισσότερα

Περίληψη Αναφορά στην ηλικία του θεραπευόµενου. Θεραπευτής/τρια: Επόπτης/τρια: Εξωτερικός κριτής:

Περίληψη Αναφορά στην ηλικία του θεραπευόµενου. Θεραπευτής/τρια: Επόπτης/τρια: Εξωτερικός κριτής: Θεραπευτής/τρια: Επόπτης/τρια: Εξωτερικός κριτής: Έντυπο Συµµόρφωσης προς το Υπόδειγµα Συγγραφής Μελέτης Περίπτωσης µε Κύρια ιάγνωση ιαταραχή Προσωπικότητας Σηµειώστε: Τίτλος Έναρξη µε "Περιγραφή ατοµικής

Διαβάστε περισσότερα

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το όνειρο Ένα ζευγάρι περιμένει παιδί. Τότε αρχίζει να ονειρεύεται αυτό το παιδί. Κτίζει την εικόνα ενός παιδιού μέσα στο μυαλό του. Βάσει αυτής της εικόνας, κάνει

Διαβάστε περισσότερα

Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί». Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους.

Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί». Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους. Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί» Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους Η αυτοεικόνα μας «σχηματίζεται» ως ένα σχετικά σταθερό

Διαβάστε περισσότερα

Θετική Ψυχολογία. Καρακασίδου Ειρήνη, MSc. Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο

Θετική Ψυχολογία. Καρακασίδου Ειρήνη, MSc. Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο Θετική Ψυχολογία Καρακασίδου Ειρήνη, MSc Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο Εισαγωγή Θετική-Αρνητική Ψυχολογία Στόχοι της Ψυχολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΠΑΙΔΙΟΥ: Ονοματεπώνυμο πατέρα: Ονοματεπώνυμο μητέρας: Σημερινή ημερομηνία / / Ημερομηνία γέννησης / / Σχολείο Τάξη Διεύθυνση κατοικίας: Τηλ. οικίας: κινητό: ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ Το παιδί

Διαβάστε περισσότερα

«Μαθησιακές δυσκολίες και παραβατική συμπεριφορά»

«Μαθησιακές δυσκολίες και παραβατική συμπεριφορά» «Μαθησιακές δυσκολίες και παραβατική συμπεριφορά» Θεοδώρα Πάσχου α.μ 12181 Τμήμα Λογοθεραπείας-Τ.Ε.Ι ΗΠΕΙΡΟΥ Εισαγωγικές επισημάνσεις 1) η εκδήλωση διαταραχών στην κατάκτηση μαθησιακών δεξιοτήτων προκαλεί

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ Αίαντος 3, 15235 Βριλήσσια Τηλ. 210-8063665, 6129290, Fax 210-8062113, e-mail: info@ergastirio.eu Site: www.ergastirio.eu Εισαγωγικό Πρόγραμμα σε Βασικές Έννοιες

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Αναπτυξιακή Ψυχολογία Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Θέματα διάλεξης Η σημασία της αυτοαντίληψης Η φύση και το περιεχόμενο της αυτοαντίληψης Η ανάπτυξη της αυτοαντίληψης Παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο ΤΖΙΝΕΒΗ ΜΥΡΤΩ - ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΕΣ Τ.Ε. Β & Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η καρδιακή ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ Τ.Ε. Β Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η στεφανιαία µονάδα είναι ένας χώρος

Διαβάστε περισσότερα

Ο καθημερινός άνθρωπος ως «ψυχολόγος» της προσωπικότητάς του - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχο

Ο καθημερινός άνθρωπος ως «ψυχολόγος» της προσωπικότητάς του - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχο Έ να πολύ μεγάλο ποσοστό ανθρώπων που αντιμετωπίζουν έντονο άγχος, δυσθυμία, «κατάθλιψη» έχει την «τάση» να αποδίδει λανθασμένα τις ψυχικές αυτές καταστάσεις, σε έναν «προβληματικό εαυτό του», (μία δυστυχώς

Διαβάστε περισσότερα

Περιγραφή ατοµικής περίπτωσης µεσήλικης γυναίκας µε Aποφευκτική ιαταραχή Προσωπικότητας και Αγοραφοβία 12ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας 14 17 Μαϊου 2009, Βόλος, Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας Χ. Βαρβέρη-Γ.

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ (Α & Β ΚΥΚΛΟΣ) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ

ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ (Α & Β ΚΥΚΛΟΣ) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ (Α & Β ΚΥΚΛΟΣ) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ Γ. ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ (Α & Β ΚΥΚΛΟΣ) Ημ/νίες Διεξαγωγής: 16-17/11, 30/11, 01/12, 07 08/12, 2013, 11-12/01, 25-26/01, 01-02/02, 15-16/02,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ. Ακολουθούν περιγραφές των Σεμιναρίων που οργανώνονται:

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ. Ακολουθούν περιγραφές των Σεμιναρίων που οργανώνονται: ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ «Οικογένεια και Αυτισμός» «Επαγγελματικός Προσανατολισμός» «Μαθησιακές Δυσκολίες: Ανίχνευση, Σχεδιασμός, Παρέμβαση & Αποκατάσταση» «Μαθησιακές Δυσκολίες και Σχολικός Εκφοβισμός» «Εξερευνώντας

Διαβάστε περισσότερα

* Μήπως είστε γονείς ενός παιδιού που: * Μήπως είστε εκπαιδευτικοί που στην τάξη σας έχετε μαθητή ή

* Μήπως είστε γονείς ενός παιδιού που: * Μήπως είστε εκπαιδευτικοί που στην τάξη σας έχετε μαθητή ή Εισαγωγή Eiσαγωγη 17 * Μήπως είστε γονείς ενός παιδιού που: Η ανατροφή του σας δυσκολεύει και σας κάνει να νιώθετε ανεπαρκείς ή ένοχοι; Δεν μπορείτε να κατανοήσετε τη συμπεριφορά του; Βρίσκεστε συχνά σε

Διαβάστε περισσότερα

Αλλαγές Κατά τη Διάρκεια της Εγκυμοσύνης

Αλλαγές Κατά τη Διάρκεια της Εγκυμοσύνης Η εγκυμοσύνη αποτελεί μια φυσιολογική αναπτυξιακή κρίση που περιλαμβάνει σημαντικές σωματικές και ψυχολογικές αλλαγές και επηρεάζει όλες τις εγκύους ανεξάρτητα από την ψυχολογική τους υγεία. Όπως κάθε

Διαβάστε περισσότερα

ΦΟΡΜΑ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΜΙΛΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ. Βαρβάρα Δερνελή ΕΚΠ/ΚΟΥ. Β Τάξη Λυκείου

ΦΟΡΜΑ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΜΙΛΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ. Βαρβάρα Δερνελή ΕΚΠ/ΚΟΥ. Β Τάξη Λυκείου ΦΟΡΜΑ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΜΙΛΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ Βαρβάρα Δερνελή ΕΚΠ/ΚΟΥ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ ΠΕ02 (φιλόλογος) ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΟΜΙΛΟΥ ΟΜΙΛΟΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ: ΜΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΤΑΞΗ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΣΑΠΑΤΣΑΡΗ ε.

ΤΣΑΠΑΤΣΑΡΗ ε. Ο σακχαρώδης διαβήτης μπορεί να εμφανιστεί στον καθένα ανεξάρτητα από την ηλικία, το χρώμα ή το φύλο. Είναι μια χρόνια νόσος που όταν δεν είναι σωστά ρυθμισμένη μπορεί να δημιουργήσει απειλητικές για τη

Διαβάστε περισσότερα

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ Α ΚΥΚΛΟΣ: Φθινόπωρο 2017

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ Α ΚΥΚΛΟΣ: Φθινόπωρο 2017 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ 2017-18 Α ΚΥΚΛΟΣ: Φθινόπωρο 2017 Τεχνικές κλινικής συνέντευξης Ι: Κλινικές δεξιότητες, λήψη ιστορικού, θεραπευτικός σχεδιασµός ( Α Έτος) Η λήψη ενός καλού

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγός διαφοροποίησης για την πρωτοβάθµια

Οδηγός διαφοροποίησης για την πρωτοβάθµια Οδηγός διαφοροποίησης για την πρωτοβάθµια Γιατί χρειάζεται να κάνουµε τόσο ειδική διαφοροποίηση; Τα παιδιά που βρίσκονται στο φάσµα του αυτισµού έχουν διαφορετικό τρόπο σκέψης και αντίληψης για τον κόσµο,

Διαβάστε περισσότερα

Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Ενηλίκων (Ι.Ψ.Υ.Π.Ε.) Ψυχιατρική Περίθαλψη στο Σπίτι του Ασθενούς (Ψ.Π.Σ.Α.)

Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Ενηλίκων (Ι.Ψ.Υ.Π.Ε.) Ψυχιατρική Περίθαλψη στο Σπίτι του Ασθενούς (Ψ.Π.Σ.Α.) Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Ενηλίκων (Ι.Ψ.Υ.Π.Ε.) ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΣ Π. ΥΠΕΥΘΥΝOI ΤΜΗΜΑΤΟΣ Ψ.Π.Σ.Α.: ΤΣΙΠΟΥΡΙΔΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ: ΨΥΧΙΑΤΡΟΣ ΖΕΙΚΟΥ ΕΒΕΛΙΝΑ: ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ Ψυχιατρική

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνικές συλλογής δεδομένων στην ποιοτική έρευνα

Τεχνικές συλλογής δεδομένων στην ποιοτική έρευνα Το κείμενο αυτό είναι ένα απόσπασμα από το Κεφάλαιο 16: Ποιοτικές ερμηνευτικές μέθοδοι έρευνας στη φυσική αγωγή (σελ.341-364) του βιβλίου «Για μία καλύτερη φυσική αγωγή» (Παπαιωάννου, Α., Θεοδωράκης Ι.,

Διαβάστε περισσότερα

Αντιλήψεις-Στάσεις των μαθητών του γυμνασίου και των Λ.Τ. τάξεων σχετικά με την σχολική ζωή

Αντιλήψεις-Στάσεις των μαθητών του γυμνασίου και των Λ.Τ. τάξεων σχετικά με την σχολική ζωή Αντιλήψεις-Στάσεις των μαθητών του γυμνασίου και των Λ.Τ. τάξεων σχετικά με την σχολική ζωή 2016-2017 Βαβαρούτα Κατερίνα Σπυρόπουλος Βασίλης Ψηλοπαναγιώτη Άννα Ψυχομάνη Γεωργία Ριόλος 2016-17 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Διαβάστε περισσότερα

«ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΣΕ ΓΟΝΕΙΣ & ΦΡΟΝΤΙΣΤΕΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΝΟΗΤΙΚΗ ΥΣΤΕΡΗΣΗ»

«ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΣΕ ΓΟΝΕΙΣ & ΦΡΟΝΤΙΣΤΕΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΝΟΗΤΙΚΗ ΥΣΤΕΡΗΣΗ» Τ Ζ Ο Υ Α Ν Α Κ Η Σ Ι Ω Α Ν Ν Η Σ, Ψ Υ Χ Ο Λ Ο Γ Ο Σ M SC Κ Ο Ι. Κ Ε. Ψ Υ Π Ε Β Ε Ν Ι Ζ Ε Λ Ε Ι Ο Υ Ν Ο Σ Ο Κ Ο Μ Ε Ι Ο Υ Κ Ρ Η Τ Η Σ. ΡΑ Ϊ Κ Ο Υ Μ Α Ρ Ι Α, Κ Α Θ Η Γ Η Τ Ρ Ι Α Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Η Σ Ε

Διαβάστε περισσότερα

Μαθησιακά Αποτελέσματα Matrix Ελληνική Έκδοση

Μαθησιακά Αποτελέσματα Matrix Ελληνική Έκδοση , Matrix, Ελληνική έκδοση Matrix Ελληνική Έκδοση Συντάχθηκε από: LMETB Μεταφράστηκε από: CARDET , Matrix Εισαγωγικό Επίπεδο (για μαθητές ηλικίας 12 14 χρονών) Προσωπικό προφίλ ( ) (να θεωρηθούν από τη

Διαβάστε περισσότερα

- Έκπτωση στη χρήση εξoλεκτικών συμπεριφορών πχ βλεμματικής επαφής, εκφραστικότητας προσώπου.

- Έκπτωση στη χρήση εξoλεκτικών συμπεριφορών πχ βλεμματικής επαφής, εκφραστικότητας προσώπου. ΑΥΤΙΣΜΟΣ- ΔΙΑΧΥΤΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Η Διάχυτη Διαταραχή της Ανάπτυξης σύμφωνα με το ICD-10 το σύστημα της Διεθνούς Ταξινόμησης των Νόσων είναι μια διαταραχή που περιλαμβάνει δυσκολίες στην ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών

4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών 4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών Στο προηγούμενο κεφάλαιο (4.1) παρουσιάστηκαν τα βασικά αποτελέσματα της έρευνάς μας σχετικά με την άποψη, στάση και αντίληψη των μαθητών γύρω από θέματα

Διαβάστε περισσότερα

Σχιζοφρένεια. Τι Είναι η Σχιζοφρένεια; Από Τι Προκαλείται η Σχιζοφρένεια; Ποια Είναι Τα Συμπτώματα Της Σχιζοφρένειας;

Σχιζοφρένεια. Τι Είναι η Σχιζοφρένεια; Από Τι Προκαλείται η Σχιζοφρένεια; Ποια Είναι Τα Συμπτώματα Της Σχιζοφρένειας; Σχιζοφρένεια Τι Είναι η Σχιζοφρένεια; Η σχιζοφρένεια, μια πνευματική ασθένεια που προκαλεί διαταραχή στον τρόπο που σκέφτεται το άτομο, επηρεάζει περίπου το 1% του πληθυσμού. Συνήθως ξεκινά από τα τελευταία

Διαβάστε περισσότερα

Εφηβεία και Πρότυπα. 2)Τη στάση του απέναντι στους άλλους, ενήλικες και συνομηλίκους

Εφηβεία και Πρότυπα. 2)Τη στάση του απέναντι στους άλλους, ενήλικες και συνομηλίκους Εφηβεία και Πρότυπα Τι σημαίνει εφηβεία; Η εφηβεία είναι η περίοδος της ζωής του ανθρώπου που αρχίζει με το τέλος της παιδικής ηλικίας και οδηγεί στην ενηλικίωση. Είναι μια εξελικτική φάση που κατά τη

Διαβάστε περισσότερα

Το φυλλάδιο αναφέρεται σε προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζεις στο χώρο του σχολείου και προτείνει λύσεις που μπορούν να σε βοηθήσουν...

Το φυλλάδιο αναφέρεται σε προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζεις στο χώρο του σχολείου και προτείνει λύσεις που μπορούν να σε βοηθήσουν... Σχολείο Το φυλλάδιο αναφέρεται σε προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζεις στο χώρο του σχολείου και προτείνει λύσεις που μπορούν να σε βοηθήσουν... ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Πληροφορίες για το φυλλάδιο Το σχολείο αποτελεί

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση του Προγράμματος Εισαγωγικής Επιμόρφωσης Μεντόρων - Νεοεισερχομένων

Αξιολόγηση του Προγράμματος Εισαγωγικής Επιμόρφωσης Μεντόρων - Νεοεισερχομένων Αξιολόγηση του Προγράμματος Εισαγωγικής Επιμόρφωσης Μεντόρων - Νεοεισερχομένων. Ταυτότητα της Έρευνας Το Πρόγραμμα της Εισαγωγικής Επιμόρφωσης Μεντόρων και Νεοεισερχομένων Εκπαιδευτικών προσφέρεται κάθε

Διαβάστε περισσότερα

Ο κωδικός 1 θα χρησιµοποιηθεί σε περίπτωση που ο ερευνόµενος µπορεί να επιλέξει ελεύθερα την ώρα προσέλευσης και αναχώρησης στην εργασία του.

Ο κωδικός 1 θα χρησιµοποιηθεί σε περίπτωση που ο ερευνόµενος µπορεί να επιλέξει ελεύθερα την ώρα προσέλευσης και αναχώρησης στην εργασία του. Το ad hoc ερωτηµατολόγιο του έτους 2010 για το συνδυασµό της οικογενειακής ζωής και της εργασίας έχει τρεις βασικούς στόχους: Να εξετάσει κατά πόσο τα άτοµα που έχουν µικρά παιδιά ή φροντίζουν εξαρτώµενους

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΔΟΧΗΣ ΑΣΥΝΟΔΕΥΤΩΝ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΑΙΡΙΑΣΜΑΤΟΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΔΟΧΗΣ ΑΣΥΝΟΔΕΥΤΩΝ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΑΙΡΙΑΣΜΑΤΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΔΟΧΗΣ ΑΣΥΝΟΔΕΥΤΩΝ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΑΙΡΙΑΣΜΑΤΟΣ Εισαγωγή Παρόλο που υπάρχουν διαφορετικές μέθοδοι ταιριάσματος παιδιού-οικογένειας (matching), σε όλες λαμβάνονται υπόψη παράγοντες όπως:

Διαβάστε περισσότερα

Χρήστος Μαναριώτης Σχολικός Σύμβουλος 4 ης Περιφέρειας Ν. Αχαϊας Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΚΑΙ ΓΡΑΦΩ ΣΤΗΝ Α ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ

Χρήστος Μαναριώτης Σχολικός Σύμβουλος 4 ης Περιφέρειας Ν. Αχαϊας Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΚΑΙ ΓΡΑΦΩ ΣΤΗΝ Α ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΚΑΙ ΓΡΑΦΩ ΣΤΗΝ Α ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Η καλλιέργεια της ικανότητας για γραπτή έκφραση πρέπει να αρχίζει από την πρώτη τάξη. Ο γραπτός λόγος χρειάζεται ως μέσο έκφρασης. Βέβαια,

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΝΟΣΟ ΤΟΥ ΑΛΤΣΧΑΪΜΕΡ ΣΤΟΝ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ

ΓΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΝΟΣΟ ΤΟΥ ΑΛΤΣΧΑΪΜΕΡ ΣΤΟΝ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ ΓΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΝΟΣΟ ΤΟΥ ΑΛΤΣΧΑΪΜΕΡ ΣΤΟΝ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ Δρ. Κωνσταντίνος Ν. Φελλάς Αντιπρύτανης Έρευνας καιακαδημαϊκού Προσωπικού Πανεπιστήμιο Λευκωσίας Χριστιάνα Δίπλη Ερευνήτρια- Ψυχολόγος

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνα: Γνώσεις και στάσεις των μαθητών/τριών του Λυκείου Αγίου Γεωργίου Λακατάμειας σχετικά με την σεξουαλική και αναπαραγωγική τους υγεία.

Έρευνα: Γνώσεις και στάσεις των μαθητών/τριών του Λυκείου Αγίου Γεωργίου Λακατάμειας σχετικά με την σεξουαλική και αναπαραγωγική τους υγεία. Έρευνα: Γνώσεις και στάσεις των μαθητών/τριών του Λυκείου Αγίου Γεωργίου Λακατάμειας σχετικά με την σεξουαλική και αναπαραγωγική τους υγεία. Οικογενειακή Αγωγή Ι Σχολική Χρονιά: 2007 2008 Καθηγήτρια Οικιακής

Διαβάστε περισσότερα

Τρίτη 7 Οκτωβρίου 2008

Τρίτη 7 Οκτωβρίου 2008 ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ - ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΜΑΣΤΟΥ Τρίτη 7 Οκτωβρίου 2008 Ο καρκίνος του µαστού είναι ο συχνότερος καρκίνος στις γυναίκες. Οι Ελληνίδες φαίνεται να ανησυχούν αρκετά για το ενδεχόµενο να νοσήσουν οι ίδιες, χωρίς

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ

ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ Τσαμπίκα Μπαφίτη, M.Sc., Ph.D. Κλινική και σχολική ψυχολόγος Ψυχοθεραπεύτρια, ECP Εκ των Ένδον Χώρος Συμβουλευτικής & Ψυχοθεραπείας Εκπαιδεύτρια και επόπτρια, Λόγω

Διαβάστε περισσότερα

Ε.Κατσάµπα, Γ.Ευσταθίου

Ε.Κατσάµπα, Γ.Ευσταθίου Περιγραφή ατοµικής περίπτωσης γυναίκας µε Υποχονδρίαση και Ιδεοψυχαναγκαστική ιαταραχή και στοιχεία Ιδεοψυχαναγκαστικής ιαταραχής Προσωπικότητας 12ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας της Ελληνικής

Διαβάστε περισσότερα

Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια

Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια ρ ZΩΗ ΚΑΤΣΑΡΟΥ Νευρολόγος ιευθύντρια ΕΣΥ Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια µορφή κατάθλιψης,

Διαβάστε περισσότερα

Υπεύθυνη Επιστημονικού Πεδίου Χρυσή Χατζηχρήστου

Υπεύθυνη Επιστημονικού Πεδίου Χρυσή Χατζηχρήστου «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21 ου αιώνα) Νέο Πρόγραμμα Σπουδών, Οριζόντια Πράξη» MIS: 295450 Υποέργο 1: «Εκπόνηση Προγραμμάτων Σπουδών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και οδηγών για τον εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Αγωγιάτου Χριστίνα, Ψυχολόγος, Α.Π.Θ. Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer

Αγωγιάτου Χριστίνα, Ψυχολόγος, Α.Π.Θ. Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer Αγωγιάτου Χριστίνα, Ψυχολόγος, Α.Π.Θ. Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer Νευροψυχολογία Η νευροψυχολογία είναι η επιστήμη που μελετά τη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου και τη σχέση του με τη συμπεριφορά

Διαβάστε περισσότερα

Τι μαθησιακός τύπος είναι το παιδί σας;

Τι μαθησιακός τύπος είναι το παιδί σας; Για τους γονείς και όχι μόνο από το Τι μαθησιακός τύπος είναι το παιδί σας; Ακουστικός, οπτικός ή μήπως σφαιρικός; Ανακαλύψτε ποιος είναι ο μαθησιακός τύπος του παιδιού σας, δηλαδή με ποιο τρόπο μαθαίνει

Διαβάστε περισσότερα

«Φυσική Αγωγή στο δημοτικό σχολείο. Πως βλέπουν το μάθημα οι μαθητές του σχολείου.»

«Φυσική Αγωγή στο δημοτικό σχολείο. Πως βλέπουν το μάθημα οι μαθητές του σχολείου.» «Φυσική Αγωγή στο δημοτικό σχολείο. Πως βλέπουν το μάθημα οι μαθητές του σχολείου.» «Ποιο είναι το αγαπημένο σου μάθημα;» Μία κλασσική ερώτηση για κάθε παιδί οποιασδήποτε βαθμίδας της εκπαίδευσης. Ακόμα

Διαβάστε περισσότερα

Η περίπτωση έφηβης, 16 χρονών, με άγχος υγείας

Η περίπτωση έφηβης, 16 χρονών, με άγχος υγείας Η περίπτωση έφηβης, 16 χρονών, με άγχος υγείας Το κρίσιμο ζήτημα της εμπιστευτικότητας και της τήρησης του απορρήτου στη θεραπεία εφήβων Ευτυχία Αργαλιά, Ψυχολόγος, MSc Κλινικής Ψυχολογίας Επόπτρια: Δρ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΚΑΥΚΙΑ ΘΕΟΔΩΡΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ 1 ο Μάθημα Προγραμματισμένα μαθήματα 2/10, 9/10, 16/10, 23/10, 30/10, 6/11, 13/11, 20/11, 27/11, 4/12, 11/12,

Διαβάστε περισσότερα

Τ , , Νέος κύκλος Σεµιναρίου Εκπαίδευση Αποτελεσµατικού Γονέα

Τ , , Νέος κύκλος Σεµιναρίου Εκπαίδευση Αποτελεσµατικού Γονέα www.apotinarxi.gr Τ. 210 7211953, 6944841313, Νέος κύκλος Σεµιναρίου Εκπαίδευση Αποτελεσµατικού Γονέα Το σεµινάριο έχει βοηθήσει εκατοµµύρια γονείς να βελτιώσουν τη σχέση τους µε τα παιδιά τους. Το σεµινάριο

Διαβάστε περισσότερα

Άνοια στην Τρίτη ηλικία:

Άνοια στην Τρίτη ηλικία: Άνοια στην Τρίτη ηλικία: οι επιπτώσεις της νόσουστηνκαθημερινότητα της οικογένειας και οι τρόποι παρέμβασης για μια λειτουργική επικοινωνία Γκαρίπη Χριστιάνα / Κλινική ψυχολόγος Τι είναι άνοια; Μία ετερογενής

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα πτυχιακής Μαθησιακές δυσκολίες και Κακοποίηση παιδιών

Θέμα πτυχιακής Μαθησιακές δυσκολίες και Κακοποίηση παιδιών Θέμα πτυχιακής Μαθησιακές δυσκολίες και Κακοποίηση παιδιών Ορισμός μαθησιακών διαταραχών Η αδυναμία των μαθητών να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις ενός κανονικού σχολείου. Τα μαθησιακά προβλήματα ΔΕΝ οφείλονται

Διαβάστε περισσότερα

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ Τρόποι θετικής προσαρμογής Ελένη Τσαχαγέα Κλινική Ψυχολόγος Επιστ. Συνεργάτης Νευρολογικό Τμήμα Γ.Ν.Α «Γιώργος Γεννηματάς» Σκοπός Ομιλίας Να παρουσιάσει το

Διαβάστε περισσότερα

Η Ψυχική υγεία του παιδιού και ο ρόλος του ευρύτερου περιβάλλοντος

Η Ψυχική υγεία του παιδιού και ο ρόλος του ευρύτερου περιβάλλοντος Η Ψυχική υγεία του παιδιού και ο ρόλος του ευρύτερου περιβάλλοντος Κάθε παιδί έχει το δικαίωμα να ζει και να μεγαλώνει σ ένα υγιές περιβάλλον, το οποίο θα διασφαλίζει και θα προάγει την σωματική και ψυχική

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση εξατομικευμένου εκπαιδευτικού προγράμματος μαθητή με αυτισμό. Τροκάνα Αρίστη ΠΕ02.50

Παρουσίαση εξατομικευμένου εκπαιδευτικού προγράμματος μαθητή με αυτισμό. Τροκάνα Αρίστη ΠΕ02.50 «Πρόγραμμα εξειδικευμένης εκπαιδευτικής υποστήριξης για ένταξη μαθητών με αναπηρία ή και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες» Παρουσίαση εξατομικευμένου εκπαιδευτικού προγράμματος μαθητή με αυτισμό Τροκάνα Αρίστη

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΛ ΚΑΤΩ ΑΧΑΪΑΣ Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ

ΓΕΛ ΚΑΤΩ ΑΧΑΪΑΣ Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ΓΕΛ ΚΑΤΩ ΑΧΑΪΑΣ 2012-2013 Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΝΕΩΝ ΑΥΤΟΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ Το ερωτηματολόγιο αυτό δημιουργήθηκε με σκοπό να μελετηθεί η αυτοεκτίμηση και ο αυτοέλεγχος που διαθέτουν οι νέοι

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΕΝΤΥΠΟ 1

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΕΝΤΥΠΟ 1 1 ΥΕΨ(Δημ) 1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΕΝΤΥΠΟ 1 Nέα Διαδικασία Παρέμβασης στο Σχολείο για Χειρισμό Παιδιού με Πιθανές Μαθησιακές, Συναισθηματικές ή άλλες Δυσκολίες

Διαβάστε περισσότερα

Ο Νοσηλευτής πρόσωπο κλειδί στη σωστή ενηµέρωση και ψυχολογική υποστήριξη του ασθενούς κατά την είσοδο στο αιµοδυναµικό εργαστήριο

Ο Νοσηλευτής πρόσωπο κλειδί στη σωστή ενηµέρωση και ψυχολογική υποστήριξη του ασθενούς κατά την είσοδο στο αιµοδυναµικό εργαστήριο Ο Νοσηλευτής πρόσωπο κλειδί στη σωστή ενηµέρωση και ψυχολογική υποστήριξη του ασθενούς κατά την είσοδο στο αιµοδυναµικό εργαστήριο Πλακούτση Σοφία Νοσηλεύτρια Αιµοδυναµικού Εργαστηρίου Π.Γ.Ν.Ι. Σκοπός

Διαβάστε περισσότερα

Υποχρεωτικά Μαθήµατα

Υποχρεωτικά Μαθήµατα Κατάλογος Προσφερόµενων Μαθηµάτων Κωδικοποίηση Μαθηµάτων Ο φοιτητής µπορεί να αναγνωρίζει τα µαθήµατα που προσφέρονται σε κάθε έτος από τον κωδικό αριθµό που συνοδεύει κάθε εξαµηνιαίο µάθηµα, που γίνεται

Διαβάστε περισσότερα

Οι γνώμες είναι πολλές

Οι γνώμες είναι πολλές Η Ψυχολογία στη Φυσική Αγωγή στο πλαίσιο του σχολικού περιβάλλοντος ΚασταμονίτηςΚωνσταντίνος Ψυχολόγος Οι γνώμες είναι πολλές Πολλές είναι οι γνώμες στο τι προσφέρει τελικά ο αθλητισμός στην παιδική ηλικία

Διαβάστε περισσότερα

Η οικολογία μάθησης για τους υπολογιστές ΙII: Η δική σας οικολογία μάθησης

Η οικολογία μάθησης για τους υπολογιστές ΙII: Η δική σας οικολογία μάθησης Η οικολογία μάθησης για τους υπολογιστές ΙII: Η δική σας οικολογία μάθησης Παλαιγεωργίου Γιώργος Τμήμα Μηχανικών Η/Υ, Τηλεπικοινωνιών και Δικτύων Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Ιανουάριος 2011 Ψυχομετρία Η κατασκευή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΙΟΥΝΙΟΣ 2009

ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΙΟΥΝΙΟΣ 2009 EUFAMI ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΙΟΥΝΙΟΣ 2009 Επιμέλεια Πανελ. Συλ. Οικογ. για την Ψυχική Ύγεία ΣΟΨΥ 1 1 Σκοποί της έρευνας To 2008, η EUFAMI έκανε μια έρευνα σε 11 Ευρωπαϊκές χώρες, για να αξιολογήσει:

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΗΓΙΕΣ. Στους οικογενειακούς λόγους περιλαµβάνεται και η φροντίδα παιδιών ή άλλων εξαρτώµενων µελών της οικογένειας.

Ο ΗΓΙΕΣ. Στους οικογενειακούς λόγους περιλαµβάνεται και η φροντίδα παιδιών ή άλλων εξαρτώµενων µελών της οικογένειας. Ο ΗΓΙΕΣ Το πρώτο ερώτηµα (Ερώτηµα 83) λειτουργεί σαν «φίλτρο» για να ξεχωρίσουµε τους εργαζόµενους και µπορούµε να το συµπληρώσουµε βάσει των απαντήσεων στο κυρίως ερωτηµατολόγιο. Αν ο ερευνόµενος είναι

Διαβάστε περισσότερα

1. Άδειας Ασκήσεως του Επαγγέλματος του Ψυχολόγου.

1. Άδειας Ασκήσεως του Επαγγέλματος του Ψυχολόγου. Η σοφία, η κατανόηση, η συμπόνια, και η ολοκληρωμένη προσωπικότητα είναι σίγουρα σημαντικές παράμετροι και χαρακτηριστικά που θα ήθελες να έχει ο ψυχοθεραπευτής σου, αλλά δεν είναι επαρκή κριτήρια στα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΟΥΜΠΟΥΡΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ. Συνεργάτης ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ. Τμήμα Νοσηλευτικής

ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΟΥΜΠΟΥΡΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ. Συνεργάτης ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ. Τμήμα Νοσηλευτικής ΚΟΥΜΠΟΥΡΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ Συνεργάτης ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ Τμήμα Νοσηλευτικής ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ Το παιδί από τη γέννησή του μέχρι την ηλικία των 19 έως 20 ετών παρουσιάζει μία αύξηση του βάρους αλλά και του ύψους. Αν

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές αρχές της γνωσιακής συµπεριφοριστικής ψυχοθεραπείας 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Φοιτητών Ψυχολογίας 11 13 Απριλίου 2008, Αθήνα Γ.

Βασικές αρχές της γνωσιακής συµπεριφοριστικής ψυχοθεραπείας 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Φοιτητών Ψυχολογίας 11 13 Απριλίου 2008, Αθήνα Γ. Βασικές αρχές της γνωσιακής συµπεριφοριστικής ψυχοθεραπείας 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Φοιτητών Ψυχολογίας 11 13 Απριλίου 2008, Αθήνα Γ. Ευσταθίου Γνωσιακή συµπεριφοριστική θεραπεία Σειρά προτάσεων παρέµβασης

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ ΓΙΑ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ ΓΙΑ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ ΓΙΑ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Η εφηβεία είναι μια περίοδος μεταξύ της παιδικής και της ενήλικης ζωής στην οποία γίνεται ο σχηματισμός της προσωπικής μας ταυτότητας.

Διαβάστε περισσότερα

Η ιδέα διεξαγωγής έρευνας με χρήση ερωτηματολογίου δόθηκε από τη δημοσιογραφική ομάδα του Σχολείου μας, η οποία στα πλαίσια έκδοσης της Εφημερίδας

Η ιδέα διεξαγωγής έρευνας με χρήση ερωτηματολογίου δόθηκε από τη δημοσιογραφική ομάδα του Σχολείου μας, η οποία στα πλαίσια έκδοσης της Εφημερίδας 1 2 Η ιδέα διεξαγωγής έρευνας με χρήση ερωτηματολογίου δόθηκε από τη δημοσιογραφική ομάδα του Σχολείου μας, η οποία στα πλαίσια έκδοσης της Εφημερίδας μας, διεξήγαγε έρευνα ανάμεσα στους συμμαθητές μας.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΩΣ ΕΝΑΣ ΓΙΑΤΡΟΣ ΘΑ ΙΑΓΝΩΣΕΙ ΜΙΑ ΣΥΓΓΕΝΗ ΚΑΡ ΙΟΠΑΘΕΙΑ

ΠΩΣ ΕΝΑΣ ΓΙΑΤΡΟΣ ΘΑ ΙΑΓΝΩΣΕΙ ΜΙΑ ΣΥΓΓΕΝΗ ΚΑΡ ΙΟΠΑΘΕΙΑ 2 ΠΩΣ ΕΝΑΣ ΓΙΑΤΡΟΣ ΘΑ ΙΑΓΝΩΣΕΙ ΜΙΑ ΣΥΓΓΕΝΗ ΚΑΡ ΙΟΠΑΘΕΙΑ Κατά κανόνα, η διάγνωση µιας συγγενούς καρδιοπάθειας γίνεται στη βρεφική ηλικία, αν και αρκετές περιπτώσεις µπορούν να διαγνωσθούν σε οποιαδήποτε

Διαβάστε περισσότερα

Μετεκπαίδευση στη Νεοψυχαναλυτική διάγνωση και ψυχοθεραπεία παιδιών κι ενηλίκων - ΔΙ.ΚΕ.Ψ.Υ

Μετεκπαίδευση στη Νεοψυχαναλυτική διάγνωση και ψυχοθεραπεία παιδιών κι ενηλίκων - ΔΙ.ΚΕ.Ψ.Υ Oδηγός Σπουδών ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2016-17 Μετεκπαίδευση στη Νεοψυχαναλυτική διάγνωση και Επωνυμία και Βασική Περιγραφή Εκπαιδευτικού Προγράμματος Το ΔΙ.ΚΕ.Ψ.Υ.

Διαβάστε περισσότερα

ΖΩΝΤΑΣ ΜΕ ΚΥΣΤΙΚΗ ΙΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Αγγελική Πρεφτίτση

ΖΩΝΤΑΣ ΜΕ ΚΥΣΤΙΚΗ ΙΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Αγγελική Πρεφτίτση ΖΩΝΤΑΣ ΜΕ ΚΥΣΤΙΚΗ ΙΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Αγγελική Πρεφτίτση Όταν, σε ηλικία 11 ετών, µου ανακοίνωσαν ότι πάσχω από Κυστική Ίνωση, µια ασθένεια παντελώς άγνωστη σε µένα µέχρι τότε, είναι αλήθεια πως δεν θορυβήθηκα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ 2016-2017 Μάθημα 1 ο Εισαγωγή στις βασικές έννοιες Προτεινόμενη Βιβλιογραφία Elliot, S. N., Kratochwill, T. R., Cook, J. L., & Travers, J. F. (2008). Εκπαιδευτική Ψυχολογία: Αποτελεσματική

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση της διδακτικής πράξης

Αξιολόγηση της διδακτικής πράξης Αξιολόγηση της διδακτικής πράξης 1 } Ορισµός: Απόδοση αξίας Απόδοση προσήµου σε κάτι που αξιολογείται Σύγκρισης δύο πραγµάτων } Αξιολόγηση Αποτίµηση στόχου (σύγκριση του στόχου µε το αποτέλεσµα) Σηµασία

Διαβάστε περισσότερα

Συµµόρφωση στη φαρµακευτική αγωγή. Ευαγγελία Χαρέλα Νοσηλεύτρια MSc Β ΚΚ Ιπποκράτειο Θεσ/νικης

Συµµόρφωση στη φαρµακευτική αγωγή. Ευαγγελία Χαρέλα Νοσηλεύτρια MSc Β ΚΚ Ιπποκράτειο Θεσ/νικης Συµµόρφωση στη φαρµακευτική αγωγή Ευαγγελία Χαρέλα Νοσηλεύτρια MSc Β ΚΚ Ιπποκράτειο Θεσ/νικης Η καρδιακή ανεπάρκεια αποτελεί ένα σύνδροµο µε ζοφερή πρόγνωση :! ΝΥΗΑ Ι-ΙΙ: 2-5% θνητότητα ανά έτος! ΝΥΗΑ

Διαβάστε περισσότερα

Co-funded by the European Union Quest

Co-funded by the European Union Quest 1 Καλωσορίσατε στο παιχνίδι "Δώσε το στον επόμενο". Co-funded by the European Union Ένα εργαλείο για να σας βοηθήσει να γνωρίσετε μια δικαιοσύνη φιλική προς το παιδί Παίκτες Ηλικία 14-18 4-6 2 Βάλτε αυτή

Διαβάστε περισσότερα

Γιάννης Θεοδωράκης (2010). ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ

Γιάννης Θεοδωράκης (2010). ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ Γιάννης Θεοδωράκης (2010). ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ Πολύ συχνά, τα άτομα, παρατηρώντας τους άλλους, εντοπίζουν υπερβολές και ακρότητες στις συμπεριφορές τους. Παρατηρούν υπερβολές στους χώρους της εργασίας.

Διαβάστε περισσότερα

Μάθηση & Εξερεύνηση στο περιβάλλον του Μουσείου

Μάθηση & Εξερεύνηση στο περιβάλλον του Μουσείου Βασίλειος Κωτούλας vaskotoulas@sch.gr h=p://dipe.kar.sch.gr/grss Αρχαιολογικό Μουσείο Καρδίτσας Μάθηση & Εξερεύνηση στο περιβάλλον του Μουσείου Η Δομή της εισήγησης 1 2 3 Δυο λόγια για Στόχοι των Ερευνητική

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ

ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ Τερψιχόρη Γκιόκα Μέλος ΠΟΔ Αττικής Η «Συμβουλευτική Ψυχολογία» είναι ο εφαρμοσμένος κλάδος της Ψυχολογίας, ο οποίος διευκολύνει την δια βίου προσωπική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Μάθημα 1 ο Εισαγωγή στις βασικές έννοιες Προτεινόμενη Βιβλιογραφία Elliot, S. N., Kratochwill, T. R., Cook, J. L., & Travers, J. F. (2008). Εκπαιδευτική Ψυχολογία: Αποτελεσματική

Διαβάστε περισσότερα

Η ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΤΑΞΙΝΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

Η ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΤΑΞΙΝΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Η ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΤΑΞΙΝΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΓΕΩΡΓΙΛΑ ΕΛΕΝΗ Απαρτιωμένη Διδασκαλία ΕΙΣΑΓΩΓΗ Διάγνωση: είναι η πολύπλοκη διαδικασία αναγνώρισης και ταυτοποίησης μιας διαταραχής που γίνεται

Διαβάστε περισσότερα

Σχολή Επιστημών Υγείας

Σχολή Επιστημών Υγείας ς Σχολή Επιστημών Υγείας Ψυχολογία Σχολή Επιστημών της Υγείας www.nup.ac.cy ΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Πτυχίο στην Ψυχολογία BSc in Psychology Περιγραφή Προγράμματος Το πτυχιακό Πρόγραμμα Ψυχολογίας εστιάζεται

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ: ΜΙΑ ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΟΥΣ ΠΑΙΔΙΚΟΥΣ ΣΤΑΘΜΟΥΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ: ΜΙΑ ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΟΥΣ ΠΑΙΔΙΚΟΥΣ ΣΤΑΘΜΟΥΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ: ΜΙΑ ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΟΥΣ ΠΑΙΔΙΚΟΥΣ ΣΤΑΘΜΟΥΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΠΕΡΔΙΚΑΚΗ ΕΛΕΝΗ ΒΡΕΦΟΝΗΠΙΟΚΟΜΟΣ Med candidate Επιμορφωτικές & διοικητικές λειτουργίες

Διαβάστε περισσότερα

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο : ΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο : ΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο : ΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ( σελίδες σχολικού βιβλίου 129 133, έκδοση 2014 : σελίδες 124 129 ) 3.3.2 Παρακίνηση 3.3.2.1 Βασικές έννοιες Η υλοποίηση του έργου και η επίτευξη των στόχων στις

Διαβάστε περισσότερα

Αφορά γονείς-παιδιά Εκµάθηση χρήσης του Η/Υ από την προσχολική ηλικία Συµβολή γονέων στην χρήση του Η/Υ από τα παιδιά

Αφορά γονείς-παιδιά Εκµάθηση χρήσης του Η/Υ από την προσχολική ηλικία Συµβολή γονέων στην χρήση του Η/Υ από τα παιδιά Αφορά γονείς-παιδιά Εκµάθηση χρήσης του Η/Υ από την προσχολική ηλικία Συµβολή γονέων στην χρήση του Η/Υ από τα παιδιά Πρόσβαση στην γνώση και στην πληροφορία -Επιστήµονες-πειράµατα -Πηγή ενηµέρωσης-εξελίξεις

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχικές διαταραχές στην περιγεννητική περίοδο. Δέσποινα Δριβάκου Ψυχολόγος Msc Οικογενειακή θεραπεύτρια

Ψυχικές διαταραχές στην περιγεννητική περίοδο. Δέσποινα Δριβάκου Ψυχολόγος Msc Οικογενειακή θεραπεύτρια Ψυχικές διαταραχές στην περιγεννητική περίοδο Δέσποινα Δριβάκου Ψυχολόγος Msc Οικογενειακή θεραπεύτρια με τον όρο περιγεννητική περίοδος αναφερόμαστε στο χρονικό διάστημα της κύησης, της λοχείας και των

Διαβάστε περισσότερα

Δρ. Απόστολος Βούρδας MRCPsych, CCST Παιδοψυχίατρος Ομήρου 53 Νέα Σμύρνη, 17121, τηλ & φαξ: 210 9346168, www.vourdas.com ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΑΙΔΙΟΥ

Δρ. Απόστολος Βούρδας MRCPsych, CCST Παιδοψυχίατρος Ομήρου 53 Νέα Σμύρνη, 17121, τηλ & φαξ: 210 9346168, www.vourdas.com ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΑΙΔΙΟΥ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΑΙΔΙΟΥ Παρακαλώ συμπληρώστε το παρακάτω έντυπο φόρμα και φέρτε το μαζί σας στην πρώτη συνεδρία σας. Οι πληροφορίες που δίνετε είναι απόλυτα εμπιστευτικές και θα διευκολύνουν ιδιαίτερα

Διαβάστε περισσότερα

Πιστοποίηση στη Συστημική Οικογενειακή Θεραπεία (4ετές πρόγραμμα)

Πιστοποίηση στη Συστημική Οικογενειακή Θεραπεία (4ετές πρόγραμμα) Πιστοποίηση στη Συστημική Οικογενειακή Θεραπεία (4ετές πρόγραμμα) Ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΦΟΡΕΑΣ Το Κε.Συ.Θε.Σ. είναι το μοναδικό Κέντρο Εκπαίδευσης στη Βορειοδυτική Ελλάδα που οργανώνει τετραετές επαγγελματικό

Διαβάστε περισσότερα

Μέτρηση της γραμμής βάσης των συμπεριφορών στην κοινότητα

Μέτρηση της γραμμής βάσης των συμπεριφορών στην κοινότητα Μέτρηση της γραμμής βάσης των συμπεριφορών στην κοινότητα Baseline Measures of Behavior 5o Μάθημα Κούτρα Κλειώ Περιεχόμενα Τι είναι η μέτρηση της γραμμής βάσης συμπεριφορών; Γιατί να την χρησιμοποιήσετε;

Διαβάστε περισσότερα

Συνδιαλλακτική Ανάλυση (Transactional Analysis - T.A.)

Συνδιαλλακτική Ανάλυση (Transactional Analysis - T.A.) Συνδιαλλακτική Ανάλυση (Transactional Analysis - T.A.) "Οι άνθρωποι δεν έχουν ανάγκη απ'άλλο τίποτα, παρά μόνον από άλλους ανθρώπους ικανούς να τους προσέξουν, πράγμα σπάνιο, πολύ δύσκολο, πρόκειται σχεδόν...

Διαβάστε περισσότερα

Τους τροµάζει η µοναξιά. Πώς θα κάνουν καινούρια αρχή µετά από τόσα χρόνια συµβίωσης; Τι θα αντιµετωπίσουν;

Τους τροµάζει η µοναξιά. Πώς θα κάνουν καινούρια αρχή µετά από τόσα χρόνια συµβίωσης; Τι θα αντιµετωπίσουν; Διαζύγιο Σύµφωνα µε στατιστικά στοιχεία, στις αναπτυγµένες χώρες υπολογίζεται ότι ένας στους δύο γάµους καταλήγει σε διαζύγιο. Το διαζύγιο είναι µια ψυχικά τραυματική εμπειρία για αυτούς που χωρίζουν.

Διαβάστε περισσότερα

Co-funded by the European Union Quest. Quest

Co-funded by the European Union Quest. Quest 1 Καλωσορίσατε στο παιχνίδι "Δώσε το στον επόμενο!" Co-funded by the European Union Ένα εργαλείο για να σας βοηθήσει να γνωρίσετε μια δικαιοσύνη φιλική προς το παιδί Παίκτες Ηλικία 14-18 4-6 2 Χρονών Βάλτε

Διαβάστε περισσότερα

Πολλαπλοί τύποι νοημοσύνης και η σημασία τους για την ανάπτυξη και την εκπαίδευση των παιδιών, τη. Συναισθηματική Νοημοσύνη. και τη Δημιουργικότητα.

Πολλαπλοί τύποι νοημοσύνης και η σημασία τους για την ανάπτυξη και την εκπαίδευση των παιδιών, τη. Συναισθηματική Νοημοσύνη. και τη Δημιουργικότητα. Πολλαπλοί τύποι νοημοσύνης και η σημασία τους για την ανάπτυξη και την εκπαίδευση των παιδιών, τη Συναισθηματική Νοημοσύνη και τη Δημιουργικότητα. ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΓΟΝΕΩΝ ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ Μονάδα Εφηβικής Υγείας Ανδρέας

Διαβάστε περισσότερα

ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΕΣ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΕΣ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΕΣ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΟΡΙΣΜΟΣ Η αυτοκτονική συµπεριφορά ορίζεται ως η συµπεριφορά, κατά την οποία το άτοµο θέλει να κάνει κακό στον εαυτό του µε σκοπό να δώσει ένα τέλος στη ζωή του. ιαχωρίζεται

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος της οικογένειας στις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές των μαθητών

Ο ρόλος της οικογένειας στις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές των μαθητών Ο ρόλος της οικογένειας στις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές των μαθητών Η οικογένεια είναι το κατ εξοχήν περιβάλλον στο οποίο ζει, αναπτύσσεται και διαμορφώνεται το παιδί. Αντιλαμβάνεται λοιπόν

Διαβάστε περισσότερα

Πυξιδίσματα: Ένα καινοτόμο πρόγραμμα πρόληψης και αγωγής υγείας για τους βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς

Πυξιδίσματα: Ένα καινοτόμο πρόγραμμα πρόληψης και αγωγής υγείας για τους βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς Πυξιδίσματα: Ένα καινοτόμο πρόγραμμα πρόληψης και αγωγής υγείας για τους βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς των Α.Πορτσέλη, Μ. Κυριακίδου Η παρούσα εισήγηση αφορά στην παρουσίαση ενός καινοτόμου προγράμματος

Διαβάστε περισσότερα

Διερευνητική μάθηση We are researchers, let us do research! (Elbers and Streefland, 2000)

Διερευνητική μάθηση We are researchers, let us do research! (Elbers and Streefland, 2000) Διερευνητική μάθηση We are researchers, let us do research! (Elbers and Streefland, 2000) Πρόκειται για την έρευνα που διεξάγουν οι επιστήμονες. Είναι μια πολύπλοκη δραστηριότητα που απαιτεί ειδικό ακριβό

Διαβάστε περισσότερα