Η ιδέα της αντίστασης στη νεότερη πολιτική σκέψη

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Η ιδέα της αντίστασης στη νεότερη πολιτική σκέψη"

Transcript

1 Η ιδέα της αντίστασης στη νεότερη πολιτική σκέψη Πασχάλης Κιτρομηλίδης Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής ΚΝΕ/ΕΙΕ C J'" \ α σας μεταφέρω από τον Ανατολικό, Βυζαντινό Μεσαιωνικό κόσμο * g στον Δυτικό για να σκιαγραφήσω τα θεμέλια στην ευρωπαϊκή σκέψη * "** και γραμματεία και στην ευρωπαϊκή πολιτική συζήτηση της ιδέας της αντίστασης στην εξουσία. Έχω την πεποίθηση ότι η εντύπωση που επικρατεί σε ένα κοινό λόγιο και προβληματισμένο, όπως το αποψινό, είναι ότι η ιδέα της αντίστασης, της αμφισβήτησης της εξουσίας και της εξέγερσης απέναντι στις αυθαιρεσίες των κρατούντων είναι ένα μοντέρνο αίτημα, ότι συνδέεται με τη νεωτερικότητα, ότι αποτελεί μια κατάκτηση της, προϊόν του εκδημοκρατισμού της πολιτικής κοινωνίας κατά τους νέους χρόνους. Εν ολίγοις, ότι είναι ένα δικαίωμα όπως τα άλλα που περιλαμβάνουν οι μεγάλες διακηρύξεις των δικαιωμάτων, που δεν περιορίζονται μόνο στη διακήρυξη του 1789 της Γαλλικής Επανάστασης αλλά εκτείνονται και σε παλαιότερες διακηρύξεις, με πρώτη εκείνη των δικαιωμάτων του 1689, 100 χρόνια ακριβώς πριν τη Γαλλική επανάσταση, διακήρυξη στην οποία προέβη το Αγγλικό Κοινοβούλιο για να περιστείλει τις εξουσίες του νέου μονάρχη που ανήλθε στον Αγγλικό θρόνο μετά την «Ένδοξη Επανάσταση» του 1688, καθώς επίσης στη διακήρυξη των δικαιωμάτων που προσαρτήθηκε στο Αμερικανικό Σύνταγμα το 1787 για να περιστείλει 67

2 ΑΜΦΙΣΒΉΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΊΑΣ τις αρμοδιότητες της κεντρικής Κυβέρνησης απέναντι στις Πολιτείες, να θεμελιώσει και να κατοχυρώσει τα ατομικά δικαιώματα στην Αμερικανική Συμπολιτεία. Αυτές οι διακηρύξεις είναι όντως η άμεση προϊστορία της μεγάλης διακήρυξης των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη της Γαλλικής Επανάστασης. Πολλές φορές τείνουμε, ακριβώς επειδή οι διακηρύξεις αυτές συνδέονται με τις μεγάλες επαναστάσεις των νέων χρόνων, να συνδέουμε την ίδια την επεξεργασία της ιδέας της αντίστασης στην εξουσία με αυτού του είδους τις κατακτήσεις. Στην πραγματικότητα η ιστορική εμπειρία υπήρξε κάπως διαφορετική. Στην οπτική της ιστορίας, η διαδρομή του δικαιώματος της αντίστασης, της ιδέας της αντίστασης στην εξουσία και του δικαιώματος της εξέγερσης κατά των αυθαιρεσιών της εξουσίας εμφανίζεται αρκετά διαφοροποιημένη από εκείνη για την οποία μας προδιαθέτουν οι εντυπώσεις μιας νοοτροπίας παγιδευμένης στα τείχη της νεωτερικότητας. Παρόλο που τώρα είναι αρκετά του συρμού να ομιλούμε για τη μετανεωτερικότητα, ουσιαστικά βρισκόμαστε ακόμα στην κανονιστική, τουλάχιστον, αντίληψη που διαμορφώθηκε για τη νεωτερικότητα, γιατί πολλές από τις αξιώσεις της δεν έχουν πραγματωθεί σε μεγάλο μέρος του πλανήτη. Αυτή λοιπόν τη διαφορετική ιστορία θα ήθελα να σας αφηγηθώ απόψε πολύ συνοπτικά, παρουσιάζοντας ένα περίγραμμα για συζήτηση, για να μου δοθεί η ευκαιρία να διευκρινίσω στη συζήτηση ό,τι αφήσω εκκρεμές κατά τη σχηματική αυτή παρουσίαση. Θα μου επιτρέψετε να αρχίσω με μια υπόμνηση, την οποία κάνω συχνά στους φοιτητές μου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όταν διδάσκω την ιστορία της πολιτικής σκέψης. Η υπόμνηση έχει να κάνει με τη σημασία του Μεσαίωνα, της Μεσαιωνικής χιλιετίας για τη διάπλαση του Ευρωπαϊκού κόσμου. Είναι μια υπόμνηση που αποβλέπει στη χειραφέτηση μας από την παγίδα της νεωτερικότητας. Η νεωτερικότητα είναι μια μικρή υπόφυση, κατά κάποιο τρόπο, της Μεσαιωνικής χιλιετίας. Για τη νεωτερικότητα θα μπορούν να μιλήσουν, μάλλον, οι ιστορικοί του μέλλοντος. Εμείς τώρα αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε τον Μεσαιωνικό κόσμο και τον τρόπο με τον οποίο καθόρισε τη διάπλαση της νεότερης Ευρώπης δεδομένης της σημασίας της νεότερης Ευρώπης για τη δια- 68

3 μόρφωση του πολιτισμού του πλανήτη, καταλαβαίνετε τη σημασία αυτής της εποχής. Μέσα στα χίλια και περισσότερα χρόνια του Μεσαίωνα, κι όχι στα τριακόσια χρόνια της νεωτερικότητας, διαμορφώνονται τα πολιτισμικά και πνευματικά κυρίως χαρακτηριστικά τα οποία καθόρισαν τη φυσιογνωμία της Ευρώπης. Ένα από αυτά είναι και η ιδέα της αντίστασης, την οποία και θα προσπαθήσω να σκιαγραφήσω απόψε. Την περασμένη εβδομάδα οι κύριοι Πιτσάκης και Χρυσός μίλησαν για την ιδέα της αντίστασης στην εξουσία κυρίως σε σχέση με ζητήματα θρησκευτικής πίστης, όπως εμφανίστηκε στον ανατολικό Μεσαίωνα, το Βυζάντιο. Απόψε θα στραφούμε προς τη Δύση. Ο δυτικός Μεσαίωνας, η δυτική πολιτική σκέψη και η ιδέα της αντίστασης αποτελούν ένα μεγάλο κεφάλαιο της ιστορίας των πολιτικών ιδεών. Η δυτική πολιτική σκέψη, όπως και η πολιτική σκέψη του Βυζαντίου, απορρέει από ελληνορωμαϊκές πηγές, κυρίως από το ρωμαϊκό δίκαιο, το οποίο είναι κατ'εξοχήν βυζαντινό κατασκεύασμα δεν είναι κατασκευή της αρχαίας Ρώμης αλλά αποτέλεσμα των κωδικοποιήσεων της παλαιάς παράδοσης του ρωμαϊκού δικαίου από τον Ιουστινιανό και από άλλους μεταγενέστερους Βυζαντινούς αυτοκράτορες. Ο συγκεκριμένος πολιτικός προβληματισμός, ο οποίος συνδέθηκε με την ιδέα του δικαίου, σφυρηλατήθηκε κυρίως μέσα στη διαμάχη της Εκκλησίας και της Μεσαιωνικής Αυτοκρατορίας, διαμάχη η οποία έλειψε από την Ανατολή επειδή η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία επέζησε εκεί ως πολιτειακό πλαίσιο της νομιμότητας μέχρι το Αντίθετα, στη Δύση η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία εξέλειψε όχι ακριβώς με την άλωση της Ρώμης από τους Γότθους το 410, αλλά προς το τέλος του ίδιου εκείνου αιώνα, του 5ου αιώνα μ.χ. 'Οταν αργότερα εμφανίστηκαν άλλες πολιτειακές μορφές στη Δυτική Ευρώπη, τόσο στην Κεντρική Ευρώπη με τα φραγκικά βασίλεια και τη Γερμανική Αυτοκρατορία όσο και στην Ιταλία με τις πόλεις-κράτη της Βόρειας Ιταλίας, ανέκυψαν αναπόφευκτα ζητήματα νομιμότητας και πολιτικής προτεραιότητας μεταξύ της αυτοκρατορίας, των νέων μορφών δηλαδή πολιτειακής οργάνωσης, και της Δυτικής Εκκλησίας, η οποία στο μεταξύ για να αναπληρώσει το κενό που δημιουργήθηκε με την εξαφάνιση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας της Δύσης 69

4 ΑΜΦΙΣΒΉΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΊΑΣ είχε ουσιαστικά μετεξελιχθεί σε κράτος, σε πολιτεία. Η σύγκρουση ακριβώς που αναπόφευκτα προκλήθηκε μεταξύ της κοσμικής και της εκκλησιαστικής εξουσίας στη Δύση, αποτέλεσε την κοιτίδα της εμφάνισης της ιδέας της αντίστασης. Εδώ βρίσκεται η αφετηρία της διπλής διαδρομής της έννοιας της αντίστασης στην εξουσία, που κατέληξε στη διατύπωση του δικαιώματος της αντίστασης. Αναφέρομαι σε μια διπλή διαδρομή, η οποία είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα λόγω των ειρωνειών που συνοδεύουν αυτή την πορεία του πολιτικού και συγχρόνως θεολογικού προβληματισμού, που καταλήγει στη διατύπωση μιας μαχητικής έννοιας αντίστασης κατά της εξουσίας. Αρχικά πρόκειται για την αντίσταση της Εκκλησίας προς το κοσμικό Κράτος. Αργότερα όμως έχουμε και την αναζήτηση τρόπων αντίστασης προς τις αξιώσεις της επιβολής της Εκκλησίας επί των κρατών. Έτσι δημιουργούνται οι δύο πορείες που διασταυρώνονται μερικές φορές και οι οποίες εμπεριέχουν και τις ειρωνείες τους, τις οποίες θα επισημάνω αργότερα. Ας δούμε πρώτα την ανάπτυξη, την εκδίπλωση μέσα στον χρόνο, της προσπάθειας να θεμελιωθεί, κυρίως θεολογικά, η ιδέα της αντίστασης της εκκλησίας προς την κοσμική εξουσία. Η αφετηρία βρίσκεται βέβαια στα ιερά κείμενα της Καινής Διαθήκης. Παρά το ότι έχουμε απόψε μεταξύ μας τον καθηγητή κ. Σ. Αγουρίδη θα μου επιτρέψει, ελπίζω, να κάνω εδώ, παρουσία του, μια θεολογικού περιεχομένου παρένθεση. Όπως ξέρετε, οι χριστιανικές αντιλήψεις για το ζήτημα της εξουσίας βασίζονται σε ορισμένα χωρία της Καινής Διαθήκης, κυρίως στην επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς Ρωμαίους και σε ορισμένες φράσεις των Ευαγγελίων. Έχουμε λοιπόν από την επιστολή αυτή την παραίνεση «πάσα ψυχή έξουσίαις ύπερεχούσαις ύποτασσέσθω», ο κάθε άνθρωπος πρέπει να υποτάσσεται στις καθιερωμένες εξουσίες. Παρά την αποδοχή των καθιερωμένων εξουσιών όμως, πράγμα που εξηγεί γιατί η Εκκλησία στις ιερές ακολουθίες μνημονεύει τους άρχοντες του κόσμου τούτου, ενώ γνωρίζει πολύ καλά ότι είναι ασεβείς και αμαρτωλοί, συγχρόνως παρά την αναγνώριση των καθιερωμένων εξουσιών υπάρχει και η παραίνεση 70

5 Η ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗ ΝΕΟΤΕΡΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ότι θα πρέπει να αποδίδουμε «τα τοΰ Καίσαρος τώ Καίσαρι καί τά τοϋ Θεοΰ τώ Θεώ», μια παραίνεση η οποία εμπεριέχει τη διάκριση μεταξύ δυο μορφών εξουσίας. Υπάρχει η πνευματική εξουσία που αναφέρεται στον Θεό και τους εκπροσώπους του επί της γης, την Εκκλησία, αλλά και οι κοσμικές εξουσίες, ό,τι συνδέεται με τον Καίσαρα. Η διάκριση των δύο εξουσιών φαίνεται σαφώς ήδη στον Άγιο Αυγουστίνο, τον θεμελιωτή της μεσαιωνικής πολιτικής σκέψης, φαίνεται επίσης στα κείμενα των Πατέρων της Ανατολικής Εκκλησίας που γράφουν στα ελληνικά. Στη χριστιανική σκέψη υπάρχει μια διάχυτη αίσθηση ότι σε θέματα πίστης, τα αναφερόμενα δηλαδή στον Θεό, εμπεριέχεται η υποχρέωση -όχι το δικαίωμα- της αντίστασης στο κοσμικό κράτος, αν το κοσμικό κράτος σε ζητήματα πίστης και μόνο δοκιμάσει να νοθεύσει την εξ αποκαλύψεως αλήθεια. Ως εκ τούτου ο χριστιανός αντιστέκεται σε ζητήματα θρησκευτικά στο αιρετικό κράτος σε όλες τις περιπτώσεις που οι φορείς της κρατικής εξουσίας δοκιμάσουν να νοθεύσουν την πίστη όπως αυτή διδάσκεται και αποσαφηνίζεται επίσημα από την Εκκλησία. Οι καταβολές είναι παλιές. Η αναλυτική όμως επεξεργασία και η αναγωγή αυτών των ζητημάτων σε πολιτική θεωρία έρχεται στο τέλος του Μεσαίωνα και οφείλεται κυρίως στον μεγαλύτερο θεολόγο και φιλόσοφο της Καθολικής Εκκλησίας, τον Θωμά τον Ακινάτη, δομινικανό μοναχό ο οποίος έζησε τον 13ο αιώνα. Ο Ακινάτης, με ένα έργο όντως εντυπωσιακό στην ευρύτητα και την περιεκτικότητα του, προσπάθησε να κωδικοποιήσει πραγματικά όλη τη γνώση μέσα σε ένα χριστιανικό περίγραμμα. Είναι φορέας της παλαιάς ρωμαϊκής αντίληψης περί δικαίου που ανάγεται στον Κικέρωνα, αντίληψης η οποία θεωρεί ότι ο νόμος είναι αποκάλυψη του ορθού λόγου. Δεν αποτελεί δηλαδή ο νόμος δήλωση της αυθαίρετης βούλησης του οποιουδήποτε μονάρχη ή ηγεμόνα. Η εξουσία οφείλει να ασκείται εντός ενός νομικού πλαισίου που πηγάζει από τις επιταγές του ορθού λόγου. Ως εκ τούτου οποιαδήποτε παρεκτροπή του ηγεμόνα από αυτό το πλαίσιο του ορθού λόγου με την εκδήλωση προσωπικών βουλησιαρχικών του προθέσεων σε σχέση με την άσκηση της εξουσίας αποτελεί μορφή τυραννίας και αυτό δικαιολογεί αντίσταση. 71

6 ΑΜΦΙΣΒΉΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΊΑΣ Ουσιαστικά σ' αυτόν τον Άγιο της Καθολικής Εκκλησίας, που είναι ο μεγάλος αριστοτελικός πατέρας του Μεσαίωνα, έχουμε την πρώτη διατύπωση της ιδέας του συνταγματισμου, του περιορισμού δηλαδή της εξουσίας από κάποιους θεμελιώδεις νόμους. Αυτή είναι μία από τις ειρωνείες που σας ανέφερα, γιατί τείνουμε, παγιδευμένοι στη νοοτροπία της νεωτερικότητας, να συνδέουμε όλες αυτές τις ιδέες με εμπειρίες των νεότερων χρόνων, ενώ οι καταβολές είναι τόσο παλιές: βρίσκονται στην εμπειρία του μεσαιωνικού κόσμου, στη χριστιανική παράδοση, στην αριστοτελική φιλοσοφία, στην παράδοση του ρωμαϊκού δικαίου. Έτσι έχουμε την ιδέα της περιστολής, του περιορισμού της εκτελεστικής εξουσίας από την ύπαρξη κάποιου συστήματος θεμελιωδών νόμων. Γιατί όμως έγινε άγιος της Καθολικής Εκκλησίας ο Θωμάς ο Ακινάτης; Γιατί θέτει και το ερώτημα ως προς το ποιος είναι ο αυθεντικός διερμηνευτής των νόμων; Και απαντά απερίφραστα ότι αυθεντικός διερμηνευτής είναι βέβαια η διδασκαλία της Εκκλησίας. Όλο το οικοδόμημα της επιχειρηματολογίας του Ακινάτη χτίζεται ακριβώς πάνω στο ακημα να βρεθεί ένας τρόπος να συνυπάρξουν η Εκκλησία και η Αυτοκρατορία σε ένα ενιαίο σύστημα για να διαφυλαχθεί η ενότητα της χριστιανικής κοινοπολιτείας. Αναφερόμαστε ακριβώς στη στιγμή που αυτή η ενότητα βρίσκεται στο έσχατο όριο της και βλέπουμε στη φιλοσοφία του Ακινάτη την τελευταία μεγάλη προσπάθεια να μεταγραφεί θεωρητικά το αίτημα της διατήρησης της. Έτσι όμως έχουμε την κληροδοσία στην παράδοση της ευρωπαϊκής σκέψης της ιδέας του νόμου, που περιορίζει την εξουσία, και της έννοιας της αντίστασης, που συνδέεται με οποιαδήποτε παραβίαση του νόμου από την τυραννική εξουσία. Αυτή την κληροδοσία αναδέχονται όλοι όσοι αργότερα -στον 15ο, 16ο και 17ο αιώνα- θα μιλήσουν πια συστηματικά και με κοσμικούς όρους για την αντίσταση κατά της τυραννίας και της αυθαιρεσίας της εξουσίας. Ελπίζω να έχω την υπομονή σας ώστε να σας διαβάσω στη συνέχεια ορισμένα χαρακτηριστικά αποσπάσματα, στα οποία κωδικοποιείται η διατύπωση αυτής της ιδέας στη μεταγενέστερη πολιτική σκέψη. Θέλω όμως τώρα να στραφώ προς την αντίστροφη πορεία, τη θεμελίωση του δικαιώματος της αντίστασης προς τη μοναρχία της Εκκλησίας. Πρόκειται για μια 72

7 Η ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗ ΝΕΟΤΕΡΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ιδέα η οποία αναδύεται ακριβώς ως απάντηση στις αξιώσεις που εκφράζει ο Θωμάς ο Ακινάτης και στις πρακτικές οι οποίες συνδέονται με το Παπικό Κράτος, την παπική μοναρχία στον 14ο ιδίως αιώνα. Εδώ αρχίζει μια άλλη διαλεκτική, μια διαλεκτική η οποία Βασίζεται στην παλαιά ευαγγελική διάκριση μεταξύ των αρμοδιοτήτων του Καίσαρος και της σφαίρας του έργου του Θεού. Οι κοσμικοί στοχαστές, οι οποίοι θα προσπαθήσουν να προβάλουν τρόπους θεωρητικής αντίστασης για την περιστολή των επεμβάσεων της Εκκλησίας στην πολιτική ζωή, θα επιμείνουν σε αυτή τη διάκριση γιατί βέβαια δεν θέλουν να χαρακτηριστούν ως εκφραστές ανορθόδοξων θρησκευτικών ιδεών. Δεν παύουν, ανεξάρτητα από το τι γίνεται στο βάθος της συνείδησης τους, να επαναλαμβάνουν τη θρησκευτική τους πίστη, την προσήλωση τους στη διδασκαλία της Εκκλησίας. Όμως επιμένουν ότι η Εκκλησία έχει μόνο αρμοδιότητες που αναφέρονται στα του Θεού, όχι στα του Καίσαρος και ότι πρέπει να επέλθει διάκριση μεταξύ των δύο. Τα ζητήματα του Καίσαρος είναι αρμοδιότητα των κρατικών οντοτήτων, των κοσμικών κρατών, της μοναρχίας η οποία πρέπει να ασκηθεί από τους άρχοντες του κόσμου ή της κοινότητας μέσα στην οποία θα ζήσουν συσπειρωμένοι οι άνθρωποι. Έτσι έχουμε μια θαυμάσια διαλεκτική της πολιτικής σκέψης, η οποία αρχίζει με τον μεγάλο Ιταλό ποιητή, τον Δάντη, που είναι γνωστός μεν στους πολλούς για το έργο του Θεία Κωμωδία αλλά σε μας τους ιστορικούς της πολιτικής σκέψης ομιλεί κυρίως με ένα άλλο έργο το οποίο έγραψε, το Περί μοναρχίας, στο οποίο κατακεραυνώνει πραγματικά την κοσμική δράση της Εκκλησίας. Έτσι εγκαινιάζει έναν προβληματισμό τον οποίο συνεχίζει αργότερα ένας άλλος καταπληκτικός πολιτικός στοχαστής, ίσως ο σημαντικότερος πολιτικός στοχαστής των μέσων χρόνων και οπωσδήποτε ένας από τους σημαντικότερους της Ευρώπης, ο Μασίλιος από την Πάδοβα. Τελικά τον κύκλο ολοκληρώνει ο William από το Όκαμ, ένας Βρετανός στοχαστής, ο οποίος συνδέεται και με την επεξεργασία των πρώτων γνωσιολογικών θεωριών του εμπειρισμού. Όλοι αυτοί οι στοχαστές επιμένουν στη διάκριση μεταξύ κοσμικής και πνευματικής εξουσίας. Επιμένουν στην περιστολή της Εκκλησίας και τον περιορισμό της ως προς τη δράση της στον κόσμο στα ζητήματα που αφορούν τη θρησκεία και τη σωτηρία των πιστών. Όμως επειδή η θρησκεία εκφράζει 73

8 ΑΜΦΙΣΒΉΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΊΑΣ τους Βαθύτερους φόβους και τις ανησυχίες των ανθρώπων και η Εκκλησία με τη διδασκαλία της ανταποκρίνεται σε αυτές τις ψυχολογικές ανάγκες, μεταβάλλεται σε επίκεντρο της κοινωνικής και πνευματικής τους ζωής δεν είναι άρα εύκολο για μια πολιτική επιχειρηματολογία που φιλοδοξεί να είναι αποτελεσματική να αντιπαρατεθεί προς αυτές τις αξιώσεις και να είναι συγχρόνως πειστική στις ευρύτερες ομάδες του ενεργού πληθυσμού. Σταδιακά λοιπόν, για να υπάρξει μια επιχειρηματολογία που να μπορεί να αντιπαρατεθεί προς την ψυχολογική και ιδεολογική αποτελεσματικότητα του πολιτικού ρόλου της Εκκλησίας, αναδύεται από κείμενα όπως αυτό του Δάντη και γιγαντώνεται πλέον στους νέους χρόνους μια άλλη ιδέα, η ιδέα της ελέω Θεοΰ μοναρχίας που προσπαθεί να προσδώσει θρησκευτική νομιμοποίηση στην άσκηση της εγκόσμιας εξουσίας από τα κοσμικά κράτη. Αυτό συνιστά άλλη μία από τις ειρωνείες της διαδρομής της ιδέας της αντίστασης. Η ιδέα της ελέω Θεοϋ μοναρχίας αποτελεί την κατάληξη της προσπάθειας να διατυπωθεί ένα πολιτικό δόγμα που να απομακρύνει την Εκκλησία από τα ζητήματα του κόσμου. Εν τέλει, στους πρώιμους νέους χρόνους, η ελέω Θεοΰ μοναρχία θα καταργήσει τον πλουραλισμό και την κοινωνία των συλλογικών δικαιωμάτων που απάρτιζε την ευρωπαϊκή κοινωνική εμπειρία του Μεσαίωνα. Μεταξύ των μεσαιωνικών δικαιωμάτων τα οποία καταργεί και μάλιστα Βιαίως, όχι μόνο σε ιδεολογικό αλλά και σε πρακτικό επίπεδο, η θεωρία της ελέω Θεοϋ μοναρχίας είναι και το δικαίωμα της αντίστασης. Αυτό το δικαίωμα συνδέεται με την παράδοση του μεσαιωνικού πλουραλισμού και θα βρεθεί ακριβώς στο επίκεντρο της ιδεολογικής πολεμικής που προκαλεί η θεωρία της ελέω Θεοΰ μοναρχίας. Όμως η αρχική πρόθεση ήταν ακριβώς να περισταλεί η μονοκρατορία της Εκκλησίας, η παπική μοναρχία. Στοχαστές όπως ο Δάντης και ο Μαρσίλιος προσπάθησαν να θεμελιώσουν την επιχειρηματολογία τους με τη διατύπωση της διάκρισης των σφαιρών της κοσμικής και της πνευματικής εξουσίας που εκφράστηκε και συμβολικά με τη θεωρία για τα δύο ξίφη -ένα ξίφος της Εκκλησίας, ένα ξίφος του Κράτους- τα οποία όμως δεν μπορεί να τα κατέχει το 74

9 Η ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗ ΝΕΟΤΕΡΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ίδιο πρόσωπο, ο ίδιος φορέας. Η ίδια πολιτική πρόθεση ενυπάρχει και σε μια άλλη ιδέα, πάρα πολύ σημαντική για το μέλλον, που ήταν η ανακάλυψη στη Δύση στις αρχές του 15ου αιώνα της ιδέας της συνοδικότητας, για να περισταλεί ακριβώς η μονοκρατορία του αρχηγού της Καθολικής Εκκλησίας. Την ιδέα διατύπωσε ένας σημαντικός Γάλλος θεολόγος, ο Jean Gerson. Αποτέλεσε μάλιστα απόφαση μιας συνόδου της Καθολικής Εκκλησίας στην Κωνστάντια της Ελβετίας, για να λυθεί το φοβερό πρόβλημα που ταλάνιζε την Καθολική Εκκλησία αυτά τα χρόνια, με τη διάσπαση της Εκκλησίας και την εκλογή για μακρά σειρά ετών δύο και εντέλει τριών παπών, η λεγόμενη «Βαβυλώνεια αιχμαλωσία» της Καθολικής Εκκλησίας με τον εξαναγκασμό του Πάπα να εγκατασταθεί στην Αβινιόν υπό τον έλεγχο του βασιλιά της Γαλλίας. Για να επιλυθούν αυτά τα προβλήματα συνεκλήθη η σύνοδος της Κωνστάντιας, η οποία διατύπωσε το δόγμα της συνοδικότητας ως πηγή της αλήθειας στην Εκκλησία. Τις ιδέες αυτές ανέπτυξε πολιτικά ο Γάλλος θεολόγος. Η σημασία της ιδέας της συνοδικότητας φαίνεται και από το γεγονός ότι ένας μεγάλος ιστορικός της πολιτικής σκέψης των αρχών του 20ού αιώνα, ο Neville Figgis, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Κέιμπριτζ, αφιέρωσε σε αυτήν ένα από τα σημαντικότερα του έργα, εξιστορώντας την εξέλιξη της πολιτικής σκέψης από τον Gerson στον Grotius, τον μεγάλο νομικό του 17ου αιώνα. Αυτό υπήρξε το μεσαιωνικό υπόστρωμα των ιδεών της αντίστασης στην εξουσία, των τρόπων δηλαδή περιστολής της αυθαιρεσίας των φορέων της εξουσίας, είτε της εκκλησιαστικής είτε της κοσμικής. Υπήρξε το υπόστρωμα των ιδεών για μια κρίσιμη εποχή, τον 16ο αιώνα, την εποχή της θρησκευτικής Μεταρρύθμισης, των θρησκευτικών πολέμων αλλά και την εποχή του ουμανισμού, που παραδόξως μέσα από τη δυναμική της Μεταρρύθμισης και των αντιπαραθέσεων τις οποίες προκάλεσε προσέδωσε και μια νέα δύναμη στη θρησκευτική πίστη. Εδώ αρχίζουν οι νέοι χρόνοι, η εποχή του ουμανισμού. Κι όμως είναι παράλληλα μια εποχή αναζωπύρωσης των θρησκευτικών συναισθημάτων -αρχικά με τη Μεταρρύθμιση, εν συνεχεία με την Αντιμεταρρύθμιση- που θέτει και με έναν τρόπο πραγματικά πρωτόγνωρο για την ιστορία της Ευρώπης, με αμεσότητα μοναδική, το αίτημα της περιφρούρησης της ελευθερίας της θρη- 75

10 ΑΜΦΙΣΒΉΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΊΑΣ σκευτικής συνείδησης. Ακριβώς αυτό το αίτημα, που βέβαια συνδέεται και με τους θρησκευτικούς πολέμους, αποτελεί το άμεσο ερέθισμα για τη συστηματική διατύπωση των θεωριών της αντίστασης στην εξουσία που εμφανίζονται αυτό τον μεγάλο αιώνα της πολιτικής αλλαγής στην Ευρώπη. Όλες οι σχετικές θεωρίες που θα εμφανιστούν τον 16ο αιώνα, όπως αντίστοιχα και ο προβληματισμός που θα συνεχιστεί μέσα στον 17ο αιώνα, έχουν ως αρχική αφετηρία τη βασανιστική αναζήτηση να βρεθούν τρόποι να περιφρουρηθεί η ακεραιότητα της πνευματικής συνείδησης των ανθρώπων από τις εισβολές κάθε είδους εξουσίας, είτε αυτή η εξουσία είναι θρησκευτική είτε κυρίως αν αυτή η εξουσία είναι κοσμική και με βίαιους τρόπους, προσπαθεί να καθορίσει το περιεχόμενο της συνείδησης των ανθρώπων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια σημαντική φιλολογία κειμένων τα οποία θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε «αντιστασιακά», κείμενα τα οποία προσπαθούν να θεμελιώσουν το δικαίωμα των ανθρώπων να αντισταθούν ενεργά, με τα όπλα εν ανάγκη, όταν παραβιάζεται η συνείδηση τους. Ένα μικρό βήμα χωρίζει τη διατύπωση της διεκδίκησης ενός χώρου αυτόνομης προσωπικής ύπαρξης από τη διατύπωση των θεωριών της πολιτικής επανάστασης που θα ακολουθήσει. Ένας από τους σημαντικότερους στοχαστές που συνδέονται με αυτά τα αιτήματα είναι ο Philippe Mornay, ο οποίος κατά την εποχή των θρησκευτικών πολέμων στη Γαλλία έγραψε το επαναστατικό φυλλάδιο Vindiciae contratyrannos,με το οποίο ακριβώς θεμελιώνει το αίτημα του συνταγματισμού και της αντίστασης κατά των αυθαιρεσιών της οποιασδήποτε κεντρικής κοσμικής εξουσίας. Πρόκειται για έναν προβληματισμό ο οποίος θα διευρυνθεί από τον ριζοσπαστικό καλβινισμό που εκπορεύεται από τη Γενεύη και διαχέεται σε όλη την Ευρώπη, γιγαντώνεται κυρίως τον 17ο αιώνα στη Βρετανία και εκφράζεται στα χρόνια της Αγγλικής Επανάστασης, όταν στα μέσα του 17ου αιώνα, ενάμιση αιώνα πριν τη Γαλλική Επανάσταση, για λόγους κοινωνικούς αλλά και θρησκευτικούς, οι Άγγλοι αποκεφαλίζουν έναν καθολικίζοντα μονάρχη για να περιφρουρήσουν τα δικαιώματα του κοινοβουλίου. 76

11 Η ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗ ΝΕΟΤΕΡΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ Αυτά συνδέονται με μια ολόκληρη παλαιότερη φιλολογία, σκοτσέζικης ως επί το πλείστον προέλευσης, η οποία είναι γνωστή στην ιστορία της πολιτικής σκέψης ως «τα έργα των μοναρχομάχων», χρησιμοποιώντας τον ελληνικό όρο για να εκφράσουν τα αιτήματα μιας νέας εποχής. Ο κυριότερος από τους «μοναρχομάχους» είναι ένας Σκώτος συγγραφέας, ο George Buchanan, του οποίου το όνομα κυρίως παρέμεινε στην ιστορία ως αντικείμενο πολεμικής από τους υποστηρικτικές της έλέφ Θεού μοναρχίας. Είναι ο κατ' εξοχήν μοναρχομάχος στοχαστής. Υπάρχουν και άλλες περιπτώσεις διατύπωσης του δικαιώματος της αντίστασης μέσα στον 16ο αιώνα. Μία από αυτές, λιγότερο γνωστή σε εμάς αλλά σημαντική, είναι η πολιτική φιλολογία που αναδύεται από την εξέγερση των Ολλανδών κατά των Ισπανών κυριάρχων τους τον 16ο αιώνα, που επίσης αναπτύσσει μια ολόκληρη επιχειρηματολογία γύρω από την έννοια της αντίστασης και τη νομιμότητα της εξέγερσης κατά μιας ξένης εξουσίας. Όλα αυτά συγκλίνουν ώστε να μπορεί κανείς να δει την ιστορία της πολιτικής σκέψης στην Ευρώπη αυτή την εποχή, κατά τον 16ο και 17ο αιώνα, κυρίως ως μια διαλεκτική μεταξύ δύο εννοιών. Από τη μία είναι η έννοια της κυριαρχίας που εκφράζει τα αιτήματα του απολυταρχισμού. Ο απολυταρχισμός, η συγκέντρωση δηλαδή της εξουσίας στα χέρια ενός μονάρχη, είναι το εκσυγχρονιστικό μοντέλο της εποχής. Είναι ο τρόπος με τον οποίο τα κράτη προσπαθούν, ισοπεδώνοντας την πολυμέρεια των μεσαιωνικών κοινωνιών, να τις εκσυγχρονίσουν κάνοντας την εξουσία μέσα από τη διοίκηση και τη φορολογία αποτελεσματικότερη, ώστε να μπορέσουν να οικοδομηθούν τα μεγάλα δυναστικά κράτη της Ευρώπης. Η ιδέα της κυριαρχίας, την οποία εκφράζουν οι μεγαλύτεροι, οι γνωστότεροι πολιτικοί στοχαστές της Ευρώπης, ο Jean Bodin στον 16ο αιώνα, ο Thomas Hobbes στον 17ο, συνιστά τη μία πλευρά. Από την άλλη πλευρά βρίσκεται η παράδοση της αντίστασης με τις Βαθιές θρησκευτικές μεσαιωνικές ρίζες, που ενισχύθηκαν στον 17ο αιώνα λόγω της παρεμβολής της Μεταρρύθμισης. Εμφανίζονται όμως και οι προβληματισμοί που συνδέονται κυρίως με την Ιησουίτικη θεολογία, όπως εκφράζεται από ορισμένους Ισπανούς θεολόγους του 17ου αιώνα, οι οποίοι επίσης αναφέρονται στο δικαίωμα της αντίστασης προς την κοσμική εξουσία όταν αυθαιρετεί σε ζητήματα πίστης. 77

12 ΑΜΦΙΣΒΉΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΊΑΣ Έτσι, ένας ολόκληρος αιώνας προετοιμάζει το υπόστρωμα για την πρώτη συστηματική έκθεση στο επίπεδο της πολιτικής θεωρίας του δικαιώματος της αντίστασης προς την εξουσία. Πρόκειται για την πολιτική θεωρία του John Locke, ο οποίος με το μεγάλο του έργο Δύο πραγματείες περί κυβερνήσεως, το οποίο εξέδωσε ανώνυμα γιατί το θεωρούσε ιδιαιτέρως επαναστατικό και ριζοσπαστικό, θεμελιώνει τη θεωρία της πολιτικής επανάστασης. Με αυτήν απαντά τόσο στη θεωρία της απολυταρχίας όσο και σε μια επιμέρους εκδοχή της θεωρίας της απολυταρχίας, που είναι η θεωρία που αναδύθηκε από τις κριτικές της Εκκλησίας στον Μεσαίωνα, η θεωρία της ελέω Θεοΰ μοναρχίας. Εδώ ακριβώς βρίσκεται το παράδοξο της νεωτερικότητας. Η νεωτερικότητα συνδέθηκε κυρίως με τις θεωρίες της απολυταρχίας, του συγκεντρωτισμού, του εκσυγχρονισμού εκ των άνω, της ισοπέδωσης της πολλαπλότητας της μεσαιωνικής κοινωνίας. Εξέφρασε όλα αυτά τα αιτήματα με την ιδέα της κυριαρχίας διά της οποίας διασφαλίζεται η ενότητα και η αποτελεσματικότητα των πολιτειών. Δεν είναι καθόλου ανάξιο σχολιασμού το γεγονός ότι η ιδέα της κυριαρχίας, της ενότητας της πολιτείας, η οποία όμως για να διασφαλιστεί δεν επιδέχεται αμφισβητήσεων, από τη μοναρχική και απολυταρχική μορφή που της δίνει ο Hobbes στον 17ο αιώνα εκδημοκρατίζεται τον 18ο από τον Jean-Jacque Rousseau χωρίς να χάσει τίποτε από τον απολυταρχικό της χαρακτήρα. Αυτό εξηγεί πολλά από όσα γίνονται στα χρόνια της Γαλλικής Επανάστασης και αργότερα στην ιστορική διαδρομή του νεότερου κράτους, στον 19ο και τον 20ό αιώνα. Γι' αυτό και η διατύπωση του αιτήματος της αντίστασης (δηλαδή οι θεωρίες του μοντέρνου συνταγματισμού και της πολιτικής επανάστασης) διά του Locke ανασυνδέει την ευρωπαϊκή και την παραφυάδα της ευρωπαϊκής πολιτικής σκέψης που είναι η αμερικανική πολιτική παράδοση, όπως εκφράζεται στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, στο Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών και στα κείμενα των θεμελιωτών του αμερικανικού πολιτεύματος, με μια πολύ παλιά προϊστορία μεσαιωνικού πλουραλισμού και δικαιωμάτων. Πριν τελειώσω, θα ήθελα να παραθέσω μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τη θεωρία του Locke, για να δείξω πώς αντιλαμβάνεται η νεότερη πολιτική σκέψη το ζήτημα της αντίστασης. 78

13 Η ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗ ΝΕΟΤΕΡΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ Από την παράγραφο 168 της Δεύτερης Πραγματείας περί κυβερνήσεως 1 : Μεταξύ της υφιστάμενης εκτελεστικής εξουσίας ως φορέα προνομίας και του νομοθετικού σώματος που εξαρτάται από τη βούληση του ηγεμόνα για να συνέλθει, δεν μπορεί να υπάρξει επίγειος κριτής. Όπως και δεν μπορεί να υπάρξει μεταξύ του νομοθετικού σώματος και του λαού, σε περίπτωση που είτε η εκτελεστική είτε η νομοθετική εξουσία όταν έχουν την ισχύ στα χέρια τους, σχεδιάζουν ή αποπειρώνται να υποδουλώσουν ή να καταστρέψουν τον λαό. Στην περίπτωση αυτή, όπως και σε όλες εκείνες όπου δεν υπάρχει επίγειος κριτής, ο λαός δεν διαθέτει άλλη θεραπεία παρά να προσφύγει στον ουρανό. Στα αγγλικά αυτή η διατύπωση είναι appeal to heaven. Είναι μια θρησκευτική διατύπωση, προσφυγή στον ουρανό, η οποία αναφέρεται ουσιαστικά σε όλη τη μεσαιωνική προϊστορία την οποία σας αφηγήθηκα. Διότι σε τέτοιες απόπειρες οι άρχοντες, ασκώντας εξουσία που ο λαός ποτέ δεν απέθεσε στα χέρια τους (αφού δεν μπορεί να υποτεθεί ότι θα συγκατένευε ποτέ ο λαός να διακυβερνηθεί από οποιονδήποτε προς ζημία του), διαπράττουν ό,τι δεν δικαιούνται να πράξουν. Και αν ο λαός ως σύνολο ή οποιοσδήποτε μεμονωμένος άνθρωπος αποστερούνται των δικαιωμάτων τους ή υπόκεινται σε εξουσία ασκούμενη παράνομα και δεν διαθέτουν τη δυνατότητα να εφεσιβάλουν τις ενέργειες αυτές επί της γης, τότε είναι ελεύθεροι να προσφύγουν στον ουρανό οποτεδήποτε κρίνουν ότι η αιτία είναι αρκετά σημαντική. Η προσφυγή στον ουρανό είναι η πολιτική επανάσταση, η ανατροπή δηλαδή των κυβερνώντων που αυθαιρετούν και παραβιάζουν το καταπίστευμα που εναπέθεσε στα χέρια τους ο λαός. Όμως η επανάσταση είναι δύσκολο πράγ- 1. John Locke, Δεύτερη πραγματεία περί κυβερνήσεως, εισαγωγή-μετάφραση-σχό- Λια Π.Μ. ΚιτρομηΛίδη, Αθήνα, 1990, σ

14 ΑΜΦΙΣΒΉΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΊΑΣ μα. Δημιουργεί αναστατώσεις, προκαλεί 6ία, επιφέρει κυρίως διακοπή της οικονομικής δραστηριότητας και θέτει τη ζωή των ανθρώπων σε κίνδυνο. Γι' αυτό η ιδέα μιας νόμιμης επανάστασης προκαλεί πάντα ανησυχία και έτσι ο Locke προσπαθεί να απαντήσει στους προβληματισμούς που ανακύπτουν σε σχέση με την αναγκαιότητα της προσφυγής στον ουρανό 2. Απαντώ ότι αυτού του είδους οι επαναστάσεις δεν συμβαίνουν με αφορμή κάθε μικρή ατασθαλία στις δημόσιες υποθέσεις, γι' αυτό και εμείς όλοι κάνουμε υπομονή. Ο λαός θα υποστεί χωρίς εξέγερση ή ψιθύρους μεγάλα σφάλματα των αρχών του, πολλούς άδικους και ενοχλητικούς νόμους και όλα τα ολισθήματα της ανθρώπινης αδυναμίας. Αν όμως επανειλημμένες καταχρήσεις της εξουσίας, υπεκφυγές και απάτες συντελούμενες πάντα με τον ίδιο στόχο καθιστούν την πλεκτάνη προφανή στον λαό που δεν είναι δυνατόν παρά να αντιλαμβάνεται τι τεκταίνεται και να βλέπει τι του επιφυλάσσεται, τότε δεν είναι απορίας άξιο ότι θα ξεσηκωθεί και θα προσπαθήσει να θέσει την εξουσία σε χέρια ικανά να διασφαλίσουν τους αρχικούς σκοπούς για τους οποίους οικοδομήθηκε η κυβέρνηση και χωρίς τους οποίους αρχαία ονόματα και παραπειστικοί τύποι όχι μόνο δεν είναι καλύτεροι, αλλά είναι και χειρότεροι από την κατάσταση της φύσης ή της τέλειας αναρχίας, επειδή οι ενοχλήσεις είναι εξίσου μεγάλες και αισθητές αλλά η θεραπεία πιο απομακρυσμένη και δυσχερής. Και κάτι τελευταίο. Από την παράγραφο 232 της Δεύτερης Πραγματείας 3 : Οποιοσδήποτε ασκεί βία χωρίς δίκαιο, όπως κάνει ο καθένας μέσα στην κοινωνία όταν ασκεί βία παρά το νόμο, θέτει τον εαυτό του σε εμπόλεμη κατάσταση με εκείνους εναντίον των οποίων την ασκεί. Και στην κατάσταση αυτή όλοι πριν οι υφιστάμενοι δεσμοί ακυρώνονται, όλοι οι άλλοι περιορισμοί του δικαίου παύουν να υφίστανται και ο 2. Locke, ό.π., σσ Locke, ό.π., α

15 Η ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗ ΝΕΟΤΕΡΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ καθένας έχει το δικαίωμα να υπερασπιστεί τον εαυτό του και να αντισταθεί στον επιτιθέμενο. Αυτό είναι τόσο προφανές ώστε ο ίδιος ο Barclay, ο μεγάλος υποστηρικτής της εξουσίας και της ιερότητας των βασιλέων, αναγκάζεται να ομολογήσει ότι σε μερικές περιπτώσεις ο λαός μπορεί νόμιμα να αντισταθεί στον βασιλέα του. Ο Barclay υπήρξε ένας λίγο παλαιότερος Σκοτσέζος στοχαστής, ο οποίος έγραψε με μεγάλη Βιαιότητα εναντίον του μοναρχομάχου George Buchanan. Μάλιστα η παραδοχή στην οποία αναφέρεται ο Locke εμφανίζεται σ' ένα κεφάλαιο όπου ο Barclay ισχυρίζεται ότι δείχνει πως ο θείος νόμος αποκλείει οποιαδήποτε μορφή εξέγερσης του λαοΰ. Εξ αυτού γίνεται προφανές ακόμα και συμφωνά με τη δική του άποψη ότι, αφού σε μερικές περιπτώσεις ο λαός μπορεί να προβάλει αντίσταση, όλες οι μορφές αντίστασης στους ηγεμόνες δεν ισοδυναμούν με ανταρσία. Αυτή την ιδέα θα επικαλεστούν τον 18ο αιώνα, την εποχή του Διαφωτισμού, οι Αμερικανοί και οι Γάλλοι επαναστάτες. Αυτές οι ιδέες όμως δεν σταμάτησαν στη Δυτική Ευρώπη, διαχύθηκαν σταδιακά και προς την ευρωπαϊκή περιφέρεια και έφτασαν και στην ελληνική γλώσσα. Θα τελειώσω με τη διατύπωση της ιδέας της αντίστασης σε ένα ελληνικό κείμενο 4. 'Οταν η διοίκησις βιάζει, αθετεί, καταφρονεί τα δίκαια του λαού και δεν εισακούει τα παράπονα του, το να κάμει τότε ο λαός ή κάθε μέρος του λαού επανάστασιν, ν' αρπάξει τα άρματα και να τιμωρήσει τους τυράννους τους, είναι το πλέον ιερόν απ' όλα τα δίκαια του και το πλέον απαραίτητον απ' όλα τα χρέη του. Αν ευρίσκονται όμως εις τόπον όπου είναι περισσότεροι τύραννοι, οι πλέον ανδρείοι πατριώται και φιλελεύθεροι πρέπει να πιάσουν τα περάσματα των δρόμων και τα ύψη των 4. Ρήγα Βελεστινλή, Άπαντα τα σωζόμενα, τόμος Ε': Νέα πολιτική διοίκησις των κατοίκων της Ρούμελης, της Μικρός Ασίας, των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας, επιμ. Π. Μ. Κιτρομηλίδης, Αθήνα, Βουλή των Ελλήνων 2000, σ

16 ΑΜΦΙΣΒΉΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΊΑΣ βουνών, ενόσω ν' ανταμωθούν πολλοί, να πληθύνει ο αριθμός των και τότε να αρχίσουν την επιδρομήν κατά των τυράννων, κάμνοντες εις κάθε δέκα 10 ανθρώπους ένα δέκαρχον, εις τους 50 πεντηκόνταρχον, εις τους 100, εκατόνταρχον. Ο χιλίαρχος έχει 10 εκατοντάρχους και ο στρατηγός 3 χιλιάρχους, ο δε αρχιστράτηγος πολλούς στρατηγούς. Αυτά προέρχονται από τη διακήρυξη των δικαιωμάτων που προτάσσει ο Ρήγας Βελεστινλής στο πολίτευμα της Ελληνικής Δημοκρατίας. 82

Το Συνταγματικό Δίκαιο και το Σύνταγμα. 1. Το Σύνταγμα ως αντικείμενο των πολιτειακών επιστημών

Το Συνταγματικό Δίκαιο και το Σύνταγμα. 1. Το Σύνταγμα ως αντικείμενο των πολιτειακών επιστημών Εισαγωγή στο Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο Α εξάμηνο 2015/2016 Ν. Κανελλοπούλου Αναπλ. Καθηγ. Συνταγματικού Δικαίου Το Συνταγματικό Δίκαιο και το Σύνταγμα Διάγραμμα του μαθήματος της Δευτέρας 2/11/2015

Διαβάστε περισσότερα

Διαφωτισμός και Επανάσταση. 3 ο μάθημα

Διαφωτισμός και Επανάσταση. 3 ο μάθημα Διαφωτισμός και Επανάσταση 3 ο μάθημα 24.10.2018 Διαφωτισμός Τι πρεσβεύουν οι Διαφωτιστές; 1. τον ορθολογισμό και την πίστη στην πρόοδο, 2. αλλαγές σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δράσης (στους πολιτικοκοινωνικούς

Διαβάστε περισσότερα

Η μετεξέλιξη του Ρωμαϊκού κράτους (4 ος -5 ος αι. μ.χ)

Η μετεξέλιξη του Ρωμαϊκού κράτους (4 ος -5 ος αι. μ.χ) Η μετεξέλιξη του Ρωμαϊκού κράτους (4 ος -5 ος αι. μ.χ) 1.1 Ο Διοκλητιανός και η αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας Επιμέλεια, Δ. Πετρουγάκη, Φιλόλογος Οι διοικητικές αλλαγές Ο Διοκλητιανός (284 μ.χ.) επεδίωξε

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη

Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Επανάληψη Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Ο Κωνσταντίνος Βυζάντιο 1. Αποφασίζει τη μεταφορά της πρωτεύουσας στην Ανατολή κοντά στο αρχαίο Βυζάντιο: νέο διοικητικό κέντρο η Κωνσταντινούπολη 2. 313

Διαβάστε περισσότερα

Επιτρέπεται να αρθρώνει η Εκκλησία πολιτικό λόγο;

Επιτρέπεται να αρθρώνει η Εκκλησία πολιτικό λόγο; 15 Ιανουαρίου 2019 Επιτρέπεται να αρθρώνει η Εκκλησία πολιτικό λόγο; Θρησκεία / Κοινωνικά θέματα Γεώργιος Παύλος, Καθηγητής Φυσικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο και Δρ Φιλοσοφίας Α.Π.Θ. Βεβαίως η Εκκλησιαστική

Διαβάστε περισσότερα

Τζων Λοκ. Λήδα Ευαγγελινού

Τζων Λοκ. Λήδα Ευαγγελινού Τζων Λοκ Λήδα Ευαγγελινού Στην Αγγλία του 17 ου αιώνα εμφανίζονται τα προιόντα της Ένδοξης Επανάστασης κατά του βασιλειά : ο δημοκρατικός ριζοσπαστισμός των Ισοπεδωτών (Levellers) και ο κουμμουνισμός των

Διαβάστε περισσότερα

ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ

ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ http://hallofpeople.com/gr/bio/aquinas.php ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ Ο μεγαλύτερος και σπουδαιότερος φιλόσοφος του δευτέρου μισού του Μεσαίωνα ήταν ο Θωμάς ο Ακινάτης, που έζησε από το 1225 ως το 1274. Υπήρξε ο σημαντικότερος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΣΤΗΝΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΣΤΗΝΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΣΤΗΝΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ εμφανίζεται ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΙΤΑΛΙΑ Επηρεάζεται από το ελληνικό και ρωμαϊκό πολιτισμό ΟΥΜΑΝΙΣΜΟΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΑΤΡΟ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ Αξία στον ΝΤΑ ΒΙΝΤΣΙ ΣΑΙΞΠΗΡ ΚΟΠΕΡΝΙΚΟΣ Άνθρωπο ΜΙΧΑΗΛ

Διαβάστε περισσότερα

Το Συνταγματικό Δίκαιο και το Σύνταγμα. 1. Το Σύνταγμα ως αντικείμενο των πολιτειακών επιστημών

Το Συνταγματικό Δίκαιο και το Σύνταγμα. 1. Το Σύνταγμα ως αντικείμενο των πολιτειακών επιστημών Εισαγωγή στο Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο Α εξάμηνο 2015/2016 Ν. Κανελλοπούλου Αναπλ. Καθηγ. Συνταγματικού Δικαίου Το Συνταγματικό Δίκαιο και το Σύνταγμα Διάγραμμα του μαθήματος της Δευτέρας 2/11/2015

Διαβάστε περισσότερα

1)Στην αρχαιότητα δεν υπήρχε διάκριση των κοινωνικών επιστημών από τη φιλοσοφία. Σ Λ

1)Στην αρχαιότητα δεν υπήρχε διάκριση των κοινωνικών επιστημών από τη φιλοσοφία. Σ Λ 1.2.1 1)α)Σε ποιους, ας τους πούμε κλάδους, διαιρούσε ο Αριστοτέλης τη Φιλοσοφία (6 μονάδες); β)ποιο ήταν το περιεχόμενο κάθε κλάδου από αυτούς; β)ποιος από αυτούς ασχολούνταν, έστω και έμμεσα, με την

Διαβάστε περισσότερα

στις οποίες διαμορφώθηκαν οι ιστορικοί και οι πολιτισμικοί όροι για τη δημοκρατική ισότητα: στη δυτική αντίληψη της ανθρώπινης οντότητας, το παιδί

στις οποίες διαμορφώθηκαν οι ιστορικοί και οι πολιτισμικοί όροι για τη δημοκρατική ισότητα: στη δυτική αντίληψη της ανθρώπινης οντότητας, το παιδί 160 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Τα δικαιώματα του παιδιού και οι συνέπειες της αναγνώρισής τους σε διεθνές επίπεδο αντιπροσωπεύουν μια τεράστια αλλαγή των αντιλήψεων και των νοοτροπιών για το παιδί, γεγονός που συνοδεύτηκε

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΟ 17 ο ΚΑΙ 18 ο ΑΙΩΝΑ

Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΟ 17 ο ΚΑΙ 18 ο ΑΙΩΝΑ Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΟ 17 ο ΚΑΙ 18 ο ΑΙΩΝΑ Α. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ αύξηση πληθυσμού αγροτική επανάσταση (μεγάλα αγροκτήματα νέες μέθοδοι εισαγωγή μηχανημάτων) ανάπτυξη εμπορίου α. Ευρώπη Αφρική Αμερική (τριγωνικό

Διαβάστε περισσότερα

Η Γαλλική επανάσταση (1789-1794)

Η Γαλλική επανάσταση (1789-1794) Η Γαλλική επανάσταση (1789-1794) Το πλαίσιο 18 ος αιώνας, Γαλλία: Παλαιό Καθεστώς, δηλ. 3 θεσμοθετημένες τάξεις: Κλήρος (0,5%) Ευγενείς (1,5%) Υπόλοιποι, δηλ. αστοί, αγρότες εργάτες (98%) Κριτήρια ένταξης:

Διαβάστε περισσότερα

2. Αναγέννηση και ανθρωπισμός

2. Αναγέννηση και ανθρωπισμός κεφάλαιο 6 ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΧΩΡΩΝ ΩΣ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΒΕΣΤΦΑΛΙΑΣ (1453-1648) 2. Αναγέννηση και ανθρωπισμός Ορισμός Πρόκειται για μια γενικότερη πνευματική

Διαβάστε περισσότερα

Σκοποί της παιδαγωγικής διαδικασίας

Σκοποί της παιδαγωγικής διαδικασίας Σκοποί της παιδαγωγικής διαδικασίας Θεματικές ενότητες Διαμόρφωση των σκοπών της αγωγής Ιστορική εξέλιξη των σκοπών της αγωγής Σύγχρονος προβληματισμός Διαμόρφωση των σκοπών της αγωγής Η παιδαγωγική διαδικασία

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 2 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 2 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 2 η Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 1 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 1 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 1 η Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι Ενότητα #2: Βασικές Γνώσεις I Εισαγωγή Νικόλαος Καραπιδάκης Τμήμα Ιστορίας Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ. Ενότητα 3: Δισσοί Λόγοι. Παρούσης Μιχαήλ. Τμήμα Φιλοσοφίας

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ. Ενότητα 3: Δισσοί Λόγοι. Παρούσης Μιχαήλ. Τμήμα Φιλοσοφίας ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Ενότητα 3: Δισσοί Λόγοι Παρούσης Μιχαήλ Τμήμα Φιλοσοφίας 1 Σκοποί της ενότητας 1. Δισσοί λόγοι: τί σημαίνει έχω δίκιο ή άδικο 2. Δίκαιο και εξουσία 1.Τί σημαίνει έχω δίκιο ή άδικο

Διαβάστε περισσότερα

Η εποχή του Διαφωτισμού

Η εποχή του Διαφωτισμού Ομαδική εργασία μαθητών Γ1 (12-01-2015) ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Η εποχή του Διαφωτισμού ΟΜΑΔΑ 1 Κωνσταντίνος Σταύρος Χρήστος - Γιάννης Εξελίξεις στην Ευρώπη κατά τον 17 ο και 18 ο αιώνα Οικονομικές μεταβολές Αγροτική

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ. 1. Θέματα Ερμηνείας και Θεολογίας των Επιστολών του Αποστόλου Παύλου. 2. Πατερική Ερμηνευτική.

ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ. 1. Θέματα Ερμηνείας και Θεολογίας των Επιστολών του Αποστόλου Παύλου. 2. Πατερική Ερμηνευτική. ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ECTS ECTS 1. Mεθοδολογία και κριτική του κειμένου της Καινής Διαθήκης. 2. Ζητήματα Ερμηνείας και Ερμηνευτικής της Καινής

Διαβάστε περισσότερα

Τι σημαίνει ο όρος «βυζαντινόν»;

Τι σημαίνει ο όρος «βυζαντινόν»; Τι σημαίνει ο όρος «βυζαντινόν»; Ο όρος«βυζαντινόν» αναφέρεται στο Μεσαιωνικό κράτος που εδιοικείτο από την Κωνσταντινούπολη, τη μεγάλη πόλη των ακτών του Βοσπόρου. Οι ιστορικοί χρησιμοποιούν τον όρο αυτόν

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 11 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 11 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 11 η Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

1. ΔΙΑΦΩΣΙΜΟ. υμπλήρωση κενών. Πολλαπλής επιλογής

1. ΔΙΑΦΩΣΙΜΟ. υμπλήρωση κενών. Πολλαπλής επιλογής 1. ΔΙΑΦΩΣΙΜΟ υμπλήρωση κενών Να συμπληρώσετε τα κενά του αποσπάσματος, βάζοντας στην κατάλληλη θέση μία από τις ακόλουθες λέξεις /φράσεις (τρεις περισσεύουν): Μοντεσκιέ, Ανθρωπισμός, κοινωνικό συμβόλαιο,

Διαβάστε περισσότερα

«ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» ΟΡΙΣΜΟΣ

«ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» ΟΡΙΣΜΟΣ «ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» ΟΡΙΣΜΟΣ Η δημοκρατία είναι το πολίτευμα στο οποίο η εξουσία πηγάζει από το λαό, ασκείται από τον λαό και υπηρετεί τα συμφέροντά του. Βασικό χαρακτηριστικό της είναι η λήψη αποφάσεων με ψηφοφορία

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ. Γενικά στοιχεία Περιεχόµενα Οδηγός για µελέτη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ. Γενικά στοιχεία Περιεχόµενα Οδηγός για µελέτη ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ Γενικά στοιχεία Περιεχόµενα Οδηγός για µελέτη Το παρόν ηλεκτρονικό εγχειρίδιο έχει ως στόχο του να παρακολουθήσει τις πολύπλοκες σχέσεις που συνδέουν τον

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνικές τάξεις στη Μεσοβυζαντινή Κοινωνία. Κουτίδης Σιδέρης

Κοινωνικές τάξεις στη Μεσοβυζαντινή Κοινωνία. Κουτίδης Σιδέρης Κοινωνικές τάξεις στη Μεσοβυζαντινή Κοινωνία Κουτίδης Σιδέρης Η βυζαντινή κοινωνική διαστρωμάτωση Εισαγωγή Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία υπήρξε μία από τις πλέον μακραίωνες κρατικές δομές στην μέχρι τώρα ανθρώπινη

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ στα αποσπάσματα των εγχειριδίων που ακολουθούν : 1]προσέξτε α) το όνομα του Βυζαντίου β) το μέγεθος

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ στα αποσπάσματα των εγχειριδίων που ακολουθούν : 1]προσέξτε α) το όνομα του Βυζαντίου β) το μέγεθος ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ στα αποσπάσματα των εγχειριδίων που ακολουθούν : 1]προσέξτε α) το όνομα του Βυζαντίου β) το μέγεθος και τον τόνο της αποτίμησης γ) τα στοιχεία της ιστορικής

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ.

ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. 2 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ (Ι) ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ; Στο μάθημα «Κοινωνική Θεωρία της Γνώσης (I)» (όπως και στο (ΙΙ) που ακολουθεί) παρουσιάζονται

Διαβάστε περισσότερα

β. εκφράζουν αλήθειες για τον Χριστό, τη Θεοτόκο, την Αγία Τριάδα, τους αγίους

β. εκφράζουν αλήθειες για τον Χριστό, τη Θεοτόκο, την Αγία Τριάδα, τους αγίους ΜΑΘΗΜΑ 30 Ο 31 Ο ΥΜΝΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΗ ΛΑΤΡΕΙΑ Να συμπληρώσετε την πρόταση επιλέγοντας τη σωστή απάντηση, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, από τις φράσεις α, β, γ, δ. Να τεκμηριώσετε με συντομία την επιλογή

Διαβάστε περισσότερα

Επιδιώξεις της παιδαγωγικής διαδικασίας. Σκοποί

Επιδιώξεις της παιδαγωγικής διαδικασίας. Σκοποί Επιδιώξεις της παιδαγωγικής διαδικασίας Σκοποί Θεματικές ενότητες Διαμόρφωση των σκοπών της αγωγής Ιστορική εξέλιξη των σκοπών της αγωγής Σύγχρονος προβληματισμός http://users.uoa.gr/~dhatziha/ Διαφάνεια:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ (μάθημα επιλογής) Α τάξη Γενικού Λυκείου Α) Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών (ΑΠΣ) Στο πλαίσιο της διδασκαλίας του μαθήματος επιλογής «Ελληνικός και Ευρωπαϊκός πολιτισμός»,

Διαβάστε περισσότερα

Πατήρ Αβραάμ Μάθημα - Τρία Η ζωή του Αβραάμ: Σύγχρονη εφαρμογή. Οδηγός μελέτης

Πατήρ Αβραάμ Μάθημα - Τρία Η ζωή του Αβραάμ: Σύγχρονη εφαρμογή. Οδηγός μελέτης Πατήρ Αβραάμ Μάθημα - Τρία Η ζωή του Αβραάμ: Σύγχρονη εφαρμογή Οδηγός μελέτης Περιεχόμενα Περίγραμμα Ένα περίγραμμα του μαθήματος, Σημειώσεις Το περίγραμμα το μαθήματος; με αποσπάσματα και περιλήψεις του

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΥΓΗΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΕΤΕΙΟ ΤΗΣ 21 ης ΜΑΪΟΥ

ΠΑΝΥΓΗΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΕΤΕΙΟ ΤΗΣ 21 ης ΜΑΪΟΥ 21 η ΜΑΪΟΥ 1864 21 η ΜΑΪΟΥ 2016 152 ΧΡΟΝΙΑ ΣΤΟΝ ΕΘΝΙΚΟ ΚΟΡΜΟ ΠΑΝΥΓΗΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΕΤΕΙΟ ΤΗΣ 21 ης ΜΑΪΟΥ ΤΟΥ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΚΥΘΗΡΩΝ κ. ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ ΑΘ. ΧΑΡΧΑΛΑΚΗ ΚΥΘΗΡΑ, 21 η ΜΑΪΟΥ 2016 [1] Σεβασμιώτατε

Διαβάστε περισσότερα

Σελίδα 1 από 5. Τ

Σελίδα 1 από 5. Τ Σελίδα 1 από 5 ΔΕΟ 10 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ- ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΤΟΜΟΙ Α & Α1 & Β ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ 1. Τι είναι κράτος; Κράτος: είναι η διαρκής σε νομικό πρόσωπο οργάνωση λαού

Διαβάστε περισσότερα

Οι λαοί γύρω από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία

Οι λαοί γύρω από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία Οι λαοί γύρω από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία Π Ρ Ο Τ Υ Π Ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Α Ν Α Β Ρ Υ Τ Ω Ν Σ Χ Ο Λ Ι Κ Ο Ε Τ Ο Σ : 2 0 1 7-2 0 1 8 Υ Π Ε Υ Θ Υ Ν Η Κ Α Θ Η Γ Η Τ Ρ Ι Α : Β. Δ Η Μ Ο Π Ο Υ Λ Ο Υ Τ Α

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΕ ΘΕΣΕΙΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΕ ΘΕΣΕΙΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΕ ΘΕΣΕΙΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΑΝΔΡΕΣ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ: 1ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΩΡΑΙΟΚΑΣΤΡΟΥ ΤΑΞΗ: Β ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ: 23 ΑΓΟΡΙΑ: 13 ΚΟΡΙΤΣΙΑ: 10 ΕΚΠΟΝΗΣΗ: ΛΙΑΠΗ ΠΕΡΣΕΦΟΝΗ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ:

Διαβάστε περισσότερα

Η Αγγλία και οι αποικίες της στην Αμερική.

Η Αγγλία και οι αποικίες της στην Αμερική. Η Αγγλία και οι αποικίες της στην Αμερική. Κατά το 18 ο αιώνα η Αγγλία κατείχε δεκατρείς αποικίες στην Αμερική. Οι αποικίες αυτές παρουσίαζαν σημαντικές διαφορές που οφείλονταν: - Στη διαφορετική προέλευση

Διαβάστε περισσότερα

Το Δίκαιο, η Νομική Επιστήμη και η σημασία τους για τις Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σπουδές. Αναλυτικό διάγραμμα του μαθήματος της Δευτέρας 5/10/2015

Το Δίκαιο, η Νομική Επιστήμη και η σημασία τους για τις Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σπουδές. Αναλυτικό διάγραμμα του μαθήματος της Δευτέρας 5/10/2015 ΤΜΗΜΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Εισαγωγή στο Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο Α εξάμηνο 2015/2016 Ν. Αθ. Κανελλοπούλου-Μαλούχου Αναπλ. Καθηγ. Συνταγματικού Δικαίου Το Δίκαιο, η Νομική Επιστήμη και η σημασία

Διαβάστε περισσότερα

Η εποχή του Διαφωτισμού

Η εποχή του Διαφωτισμού ΟΜΑΔΑ 1 Σοφία Μαρία Χριστίνα Χρύσα - Ιωάννα ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Η εποχή του Διαφωτισμού Ομαδική εργασία μαθητών Γ2 (13-10-2015) Εξελίξεις στην Ευρώπη κατά τον 17 ο και 18 ο αιώνα Αύξηση του πληθυσμού Αύξηση του

Διαβάστε περισσότερα

2. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ

2. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ 2. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ Συμπλήρωση κενών ακόλουθες λέξεις (τρεις λέξεις περισσεύουν): βιβλιοθήκη, Βαλκανική, ανθρωπιστικός, πανεπιστήμιο, χειρόγραφο, Ιταλική, τυπογραφία, σπάνιος. Η Αναγέννηση και

Διαβάστε περισσότερα

Γιατί ο Ιησούς Χριστός ήταν και είναι «σημείον αντιλεγόμενον» Διδ. Εν. 6

Γιατί ο Ιησούς Χριστός ήταν και είναι «σημείον αντιλεγόμενον» Διδ. Εν. 6 Γιατί ο Ιησούς Χριστός ήταν και είναι «σημείον αντιλεγόμενον» Διδ. Εν. 6 Υπαπαντή του Κυρίου «θα είναι σημείο αντιλεγόμενο, για να φανερωθούν οι πραγματικές διαθέσεις πολλών» (Λουκ. 2, 34-35) Διχογνωμία

Διαβάστε περισσότερα

Η Ίδρυση της Ρώμης και η οργάνωσή της. Επιμέλεια Δ. Πετρουγάκη, φιλόλογος

Η Ίδρυση της Ρώμης και η οργάνωσή της. Επιμέλεια Δ. Πετρουγάκη, φιλόλογος Η Ίδρυση της Ρώμης και η οργάνωσή της Επιμέλεια Δ. Πετρουγάκη, φιλόλογος Εκδοχές ίδρυσης Σύμφωνα με την παράδοση από τον Ρωμύλο, γιο του Αινεία (γύρω στο 735 π.x.) Σύμφωνα με την αρχαιολογική έρευνα στη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΛΠ11 ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Βυζάντιο και Χριστιανισμός: η δυναμική της θρησκείας στον καθορισμό της φυσιογνωμίας της αυτοκρατορίας και των

Διαβάστε περισσότερα

β. έχει κατοχυρωμένο το απόρρητο και από την Εκκλησία και από την Πολιτεία

β. έχει κατοχυρωμένο το απόρρητο και από την Εκκλησία και από την Πολιτεία ΜΑΘΗΜΑ 24 Ο ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ Να συμπληρώσετε την παρακάτω πρόταση επιλέγοντας τη σωστή απάντηση, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, από τις φράσεις α, β, γ, δ. Να τεκμηριώσετε με συντομία

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΕΡΓΙΑΝΝΙΔΗ ΣΤΑΘΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΕΡΓΙΑΝΝΙΔΗ ΣΤΑΘΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΕΡΓΙΑΝΝΙΔΗ ΣΤΑΘΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ ΣΧΊΣΜΑ Με τον όρο Σχίσμα εννοούμε τη διάσπαση της χριστιανικής εκκλησίας σε Ανατολική Ορθόδοξη και Δυτική Καθολική, που συνέβη

Διαβάστε περισσότερα

Η εποχή του Ναπολέοντα ( ) και το Συνέδριο της Βιέννης (1815)

Η εποχή του Ναπολέοντα ( ) και το Συνέδριο της Βιέννης (1815) Η εποχή του Ναπολέοντα (1799 1815) και το Συνέδριο της Βιέννης (1815) 1799 1804: Πρώτος Ύπατος «ένας ισχυρός λαϊκός ηγέτης που δεν ήταν βασιλιάς» Ο Ναπολέων «σώζει» το Διευθυντήριο Μάρτιος 1797: οι πρώτες

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1 α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΒΙΟΣ & ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΒΙΟΣ & ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Μαθητικό Συνέδριο Ιστορίας "Το Βυζάντιο ανάμεσα στην αρχαιότητα και τη σύγχρονη Ελλάδα" ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΒΙΟΣ & ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Η επίδραση της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας στο Βυζαντινό Πολιτισμό Μαθητική Κοινότητα

Διαβάστε περισσότερα

1. Στα αποστολικά χρόνια, η Θεία Ευχαριστία γινόταν διαφορετικά από τον τρόπο που έγινε τη βραδιά του Μυστικού Δείπνου.

1. Στα αποστολικά χρόνια, η Θεία Ευχαριστία γινόταν διαφορετικά από τον τρόπο που έγινε τη βραδιά του Μυστικού Δείπνου. ΜΑΘΗΜΑ 22 ο ΙΔΡΥΣΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ Θ.ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑΣ Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες, σύμφωνα με την ιστορία της αρχαίας Εκκλησίας, γράφοντας δίπλα στον αριθμό κάθε

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνα Αρβανίτη Άννα-Μαρία Γώγουλου Πάνος Τσιώλης

Κωνσταντίνα Αρβανίτη Άννα-Μαρία Γώγουλου Πάνος Τσιώλης Κωνσταντίνα Αρβανίτη Άννα-Μαρία Γώγουλου Πάνος Τσιώλης ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στo μάθημα της ερευνητικής εργασίας του πρώτου τετραμήνου του σχολικού έτους 2015-16 ασχοληθήκαμε με τον Φανατισμό και Ανεξιθρησκία. Το τμήμα

Διαβάστε περισσότερα

Ορθόδοξο Ορφανοτροφείο στην Ινδία. Ανακτήθηκε από (8/9/2016). * * *

Ορθόδοξο Ορφανοτροφείο στην Ινδία. Ανακτήθηκε από  (8/9/2016). * * * Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΘEMATIKH ΕNOTHTA 2. ΘΡΗΣΚΕΙΑ Β_ΘΕ 2.1 ΙΕΡΟΤΗΤΑ (Νοηματοδοτώντας) Ορθόδοξο Ορφανοτροφείο στην Ινδία. Ανακτήθηκε από http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/8872?locale=el (8/9/2016). Γυναίκα που

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές Θεωρίες Αστικής Κοινωνιολογίας. Σημειώσεις της Μαρίας Βασιλείου

Βασικές Θεωρίες Αστικής Κοινωνιολογίας. Σημειώσεις της Μαρίας Βασιλείου Βασικές Θεωρίες Αστικής Κοινωνιολογίας Σημειώσεις της Μαρίας Βασιλείου Ηπόλη, όπως την αντιλαμβανόμαστε, είναι μια ιδέα του Διαφωτισμού Ο Ρομαντισμός την αμφισβήτησε Η Μετανεωτερικότητα την διαπραγματεύεται

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΤΑΞΗ

ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Σ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 3 ΙΟΥΛΙΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4) ΚΕΙΜΕΝΟ Η πρώτη λέξη του

Διαβάστε περισσότερα

Το πολίτευμα που προβλέπει το ελληνικό Σύνταγμα του 1975/1986/2001/ Οι θεμελιώδεις αρχές του πολιτεύματος

Το πολίτευμα που προβλέπει το ελληνικό Σύνταγμα του 1975/1986/2001/ Οι θεμελιώδεις αρχές του πολιτεύματος Εισαγωγή στο Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο Α εξάμηνο 2015/2016 Ν. Κανελλοπούλου Αναπλ. Καθηγ. Συνταγματικού Δικαίου Το πολίτευμα που προβλέπει το ελληνικό Σύνταγμα του 1975/1986/2001/2008 Διάγραμμα του

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία

Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία Ενότητα 4: Ιστορικό πλαίσιο 6 ου αιώνα. Βυζαντινή Ιστοριογραφία: είδη - χαρακτηριστικά. Προκόπιος και Μαλάλας: Βίος και Έργο. Κιαπίδου Ειρήνη-Σοφία Τμήμα Φιλολογίας Σκοποί

Διαβάστε περισσότερα

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη. 1. Ο χώρος τέλεσης της χριστιανικής λατρείας ονομάστηκε ναός

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη. 1. Ο χώρος τέλεσης της χριστιανικής λατρείας ονομάστηκε ναός ΜΑΘΗΜΑ 2 Ο ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΛΑΤΡΕΙΑΣ Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη σωστή απάντηση από τις αντίστοιχες φράσεις α, β, γ. 1. Ο χώρος τέλεσης

Διαβάστε περισσότερα

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη σωστή απάντηση από τις αντίστοιχες φράσεις α, β, γ:

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη σωστή απάντηση από τις αντίστοιχες φράσεις α, β, γ: ΜΑΘΗΜΑ 18 Ο ΟΙ ΑΓΙΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη σωστή απάντηση από τις αντίστοιχες φράσεις α, β, γ: 1. Η αποκατάσταση της προσκύνησης των εικόνων

Διαβάστε περισσότερα

Το ρωμαϊκό κράτος κλονίζεται

Το ρωμαϊκό κράτος κλονίζεται Ι. Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ 1. Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Ας διαβάσουμε τι θα μάθουμε στο σημερινό μάθημα: Σκοπός: Σκοπός του παρόντος μαθήματος είναι να απαντήσουμε σε ένα «γιατί»: Γιατί χρειάστηκε

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΤΥΠΟΣ Ο ΤΥΠΟΣ ΣΤΗΡΙΖΕΙ ΤΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ

Ο ΤΥΠΟΣ Ο ΤΥΠΟΣ ΣΤΗΡΙΖΕΙ ΤΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ Ο ΤΥΠΟΣ Ο ΤΥΠΟΣ ΣΤΗΡΙΖΕΙ ΤΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ Ο τύπος έχει αποδειχθεί ότι στηρίζει το δημοκρατικό πολίτευμα αλλά και εξαρτάται από αυτό προκειμένου να κάνει απρόσκοπτα το έργο του. Tο έργο αυτό το

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ: «ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΗΘΙΚΩΝ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ» ΜΑΘΗΤΡΙΑ: ΣΚΡΕΚΑ ΝΑΤΑΛΙΑ, Β4 ΕΠΙΒΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΝΤΑΒΑΡΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2016 17 Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 10 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 10 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 10 η Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 7 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 7 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 7 η Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία του Πολιτισμού

Κοινωνιολογία του Πολιτισμού Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών Κοινωνιολογία του Πολιτισμού Ενότητα 2: Κοινωνιολογία - πολιτισμός - κουλτούρα. Επίκ. Καθηγητής: Νίκος Φωτόπουλος e-mail: nfotopoulos@uowm.gr Τηλ. Επικοινωνίας: 23850-55150

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ 3: ΣΚΟΠΟI ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ 3: ΣΚΟΠΟI ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 3: ΣΚΟΠΟI ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Αγωγή α) Σύνολο από σκόπιμες, προγραμματισμένες και μεθοδευμένες ενέργειες και επιδράσεις (β) Διαδικασίες και επιδράσεις του ευρύτερου κοινωνικο-πολιτιστικού περιβάλλοντος

Διαβάστε περισσότερα

α. αποτελούνταν από τους Αποστόλους και όσους βαπτίστηκαν την ημέρα της Πεντηκοστής.

α. αποτελούνταν από τους Αποστόλους και όσους βαπτίστηκαν την ημέρα της Πεντηκοστής. ΜΑΘΗΜΑ 15 Ο ΣΥΝΑΓΜΕΝΟΙ ΣΤΗ Θ. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑ Να συμπληρώσετε την παρακάτω πρόταση επιλέγοντας τη σωστή απάντηση, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, από τις φράσεις α, β, γ, δ. Να τεκμηριώσετε με συντομία

Διαβάστε περισσότερα

Το Συνταγματικό Δίκαιο και το Σύνταγμα. 3. Η παραγωγή του Συντάγματος και των συνταγματικών κανόνων

Το Συνταγματικό Δίκαιο και το Σύνταγμα. 3. Η παραγωγή του Συντάγματος και των συνταγματικών κανόνων Εισαγωγή στο Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο Α εξάμηνο 2015/2016 Ν. Κανελλοπούλου Αναπλ. Καθηγ. Συνταγματικού Δικαίου Το Συνταγματικό Δίκαιο και το Σύνταγμα Διάγραμμα του μαθήματος της Δευτέρας 7/12/2015

Διαβάστε περισσότερα

Η αυτοκάθαρση στην Εκκλησία (Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου)

Η αυτοκάθαρση στην Εκκλησία (Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου) Η αυτοκάθαρση στην Εκκλησία (Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου) Date : Μαΐου 7, 2006 Τα σύγχρονα γεγονότα που αφορούν τα λεγόμενα σκάνδαλα στην Εκκλησία ερμηνεύονται ποικιλοτρόπως,

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία Α Λυκείου Κωδικός 4459 Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α. 1ο ΘΕΜΑ

Ιστορία Α Λυκείου Κωδικός 4459 Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α. 1ο ΘΕΜΑ Ιστορία Α Λυκείου Κωδικός 4459 Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α 1ο ΘΕΜΑ 1.α. (Ι). Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως προς την ορθότητά τους, γράφοντας τη λέξη Σωστό ή Λάθος δίπλα από τον αριθμό

Διαβάστε περισσότερα

Οι 13 βρετανικές αποικίες Η Αγγλία ήταν η θαλασσοκράτειρα δύναμη από τον 17 ο αιώνα ίδρυσε 13 αποικίες στη βόρεια Αμερική. Ήταν ο προορ

Οι 13 βρετανικές αποικίες Η Αγγλία ήταν η θαλασσοκράτειρα δύναμη από τον 17 ο αιώνα ίδρυσε 13 αποικίες στη βόρεια Αμερική. Ήταν ο προορ Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής Γνωρίζετε τι είναι οι Η.Π.Α σήμερα; Θα δούμε πώς δημιουργήθηκαν και ποια είναι τα θεμέλια της ισχύος τους. Οι 13 βρετανικές αποικίες Η Αγγλία ήταν η θαλασσοκράτειρα δύναμη

Διαβάστε περισσότερα

Η κρίση της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων Η ιταλική και γερμανική ενοποίηση. Φύλλο Εργασίας

Η κρίση της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων Η ιταλική και γερμανική ενοποίηση. Φύλλο Εργασίας Η κρίση της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων Η ιταλική και γερμανική ενοποίηση Φύλλο Εργασίας 1. Αφού συμβουλευτείτε τη σελίδα 44 του βιβλίου σας καθώς και το χάρτη που παρατίθεται, να συμπληρώσετε την πιο

Διαβάστε περισσότερα

Α. ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Α. ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Α. ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΗ / ΙΣΤΟΡΙΚΟ 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Η φιλοσοφία. Έννοια και περιεχόμενο 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ Η εξέλιξη της φιλοσοφίας και η οντολογία Ι. Εισαγωγή... 25 ΙΙ. Η προσωκρατική φιλοσοφία...

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργία Καζάκου, ΠΕ09. Οικονομολόγος. Πολιτική Παιδεία. Β Τάξη Γενικού Λυκείου

Γεωργία Καζάκου, ΠΕ09. Οικονομολόγος. Πολιτική Παιδεία. Β Τάξη Γενικού Λυκείου Πολιτική Παιδεία Β Τάξη Γενικού Λυκείου 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ 3.3 ΤΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 2 Άρθρο 1 του Συντάγματος Tο πολίτευμα της Eλλάδας είναι Προεδρευόμενη Kοινοβουλευτική Δημοκρατία.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 1 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 1 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 1 η Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι 1 Ενότητα #2: Βασικές Γνώσεις I Ο πολιτισμός στη βαρβαρική δύση (5 ος 8 ο ς αι.) Νικόλαος Καραπιδάκης Τμήμα Ιστορίας 2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Ο Φιλελευθερισμός του Καρλ Πόππερ. Όμιλος Ανοιχτή Κοινωνία & Ινστιτούτο Διπλωματίας και Διεθνών Εξελίξεων 23 Οκτωβρίου 2014

Ο Φιλελευθερισμός του Καρλ Πόππερ. Όμιλος Ανοιχτή Κοινωνία & Ινστιτούτο Διπλωματίας και Διεθνών Εξελίξεων 23 Οκτωβρίου 2014 Ο Φιλελευθερισμός του Καρλ Πόππερ Όμιλος Ανοιχτή Κοινωνία & Ινστιτούτο Διπλωματίας και Διεθνών Εξελίξεων 23 Οκτωβρίου 2014 Τι ήταν ο Πόππερ Φιλελεύθερος; Σοσιαλδημοκράτης; Συντηρητικός; Ήταν ο Πόππερ φιλελεύθερος;

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγικά στοιχεία στην Παλαιά Διαθήκη

Εισαγωγικά στοιχεία στην Παλαιά Διαθήκη Εισαγωγικά στοιχεία στην Παλαιά Διαθήκη Οι φιλολογικές πηγές της Πεντατεύχου (Φιλολογικά στρώματα): Οι τέσσερις πηγές της Πεντατεύχου είναι: η Γιαχβική, η Ελωχειμική, το Δευτερονόμιο και ο Ιερατικός Κώδικας.

Διαβάστε περισσότερα

Ι.Μ. Φθιώτιδος: «Ότι αποφασίσει η Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας»

Ι.Μ. Φθιώτιδος: «Ότι αποφασίσει η Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας» 18/12/2018 Ι.Μ. Φθιώτιδος: «Ότι αποφασίσει η Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας» Μητροπολιτικό Έργο / Ι.Μ. Φθιώτιδος Πραγματοποιήθηκε σήμερα το 43ο Ιερατικό Συνέδριο, το οποίο διοργάνωσε η Ιερά Μητρόπολίς Φθιώτιδος

Διαβάστε περισσότερα

Οι Κυπριακές και Μικρασιατικές σπουδές ως πεδίο συνάντησης των νεοελληνικών και των Οθωμανικών σπουδών

Οι Κυπριακές και Μικρασιατικές σπουδές ως πεδίο συνάντησης των νεοελληνικών και των Οθωμανικών σπουδών Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης Οι Κυπριακές και Μικρασιατικές σπουδές ως πεδίο συνάντησης των νεοελληνικών και των Οθωμανικών σπουδών Τα δύο ερευνητικά πεδία στα οποία θα αναφερθώ με άκρα συντομία, οι μικρασιατικές

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτική και Δίκαιο Γραπτή Δοκιμασία Α Τετραμήνου

Πολιτική και Δίκαιο Γραπτή Δοκιμασία Α Τετραμήνου Πολιτική και Δίκαιο Γραπτή Δοκιμασία Α Τετραμήνου ΘΕΜΑΤΑ ΣΩΣΤΟΥ ΛΑΘΟΥΣ 1. Απόλυτη διάκριση λειτουργιών υπάρχει όταν τα όργανα της μιας κρατικής λειτουργίας δεν επιτρέπεται να παρεμβαίνουν και να ασκούν,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΧΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ Θ.Ε.: ΕΠΟ 11 Κοινωνική και οικονομική ιστορία της Ευρώπης

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΧΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ Θ.Ε.: ΕΠΟ 11 Κοινωνική και οικονομική ιστορία της Ευρώπης ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΧΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ Θ.Ε.: ΕΠΟ 11 Κοινωνική και οικονομική ιστορία της Ευρώπης 2 η εργασία 2012 13 ΘΕΜΑ: «Στις παραμονές της λεγόμενης βιομηχανικής επανάστασης,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 5 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2001 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ : ΙΣΤΟΡΙΑ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 5 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2001 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ : ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 5 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2001 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ : ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑΔΑ Α ΘΕΜΑ Α1 Α.1.1. Ποια ήταν η θέση των ευγενών στην κοινωνική διάρθρωση

Διαβάστε περισσότερα

Να ιεραρχήσετε τα παρακάτω στάδια από τις φάσεις της θείας οικονομίας

Να ιεραρχήσετε τα παρακάτω στάδια από τις φάσεις της θείας οικονομίας ΜΑΘΗΜΑ 7 Ο Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Να ιεραρχήσετε τα παρακάτω στάδια από τις φάσεις της θείας οικονομίας σύμφωνα με τη χρονική σειρά που πραγματοποιήθηκαν: 1. Προαναγγελία του Μεσσία

Διαβάστε περισσότερα

ΗΕΠΟΧΗΤΗΣΑΚΜΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΩΣ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ 843-1054

ΗΕΠΟΧΗΤΗΣΑΚΜΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΩΣ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ 843-1054 ΗΕΠΟΧΗΤΗΣΑΚΜΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΩΣ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ 843-1054 Η ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΩΣ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ 843-1054 867 886 912 913

Διαβάστε περισσότερα

α. Βασίλειο πόλεις-κράτη ομοσπονδιακά κράτη συμπολιτείες Η διάσπαση του κράτους του Μ. Αλεξάνδρου (σελ ) απελευθερωτικοί αγώνες εξεγέρσεις

α. Βασίλειο πόλεις-κράτη ομοσπονδιακά κράτη  συμπολιτείες Η διάσπαση του κράτους του Μ. Αλεξάνδρου (σελ ) απελευθερωτικοί αγώνες εξεγέρσεις ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ 323 [Θάνατος Μ. Αλεξάνδρου] ΕΩΣ 30 π.χ. [κατάληψη της Αιγύπτου από τους Ρωμαίους ολοκληρώνεται η κατάκτηση της Ανατολής από τους Ρωμαίους, ξεκινά η περίοδος της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας]

Διαβάστε περισσότερα

II29 Θεωρία της Ιστορίας

II29 Θεωρία της Ιστορίας II29 Θεωρία της Ιστορίας Ενότητα 2: Αντώνης Λιάκος Φιλοσοφική Σχολή Τμήμα Ιστορίας - Αρχαιολογίας Ερωτήσεις Μαθήματος 1 Ιστορία μου, αμαρτία μου, λάθος μου μεγάλο Είσαι αρρώστια μου, στενοχώρια μου, και

Διαβάστε περισσότερα

Γιώργος Πολίτης: «Τα καταφέραμε σε πιο δύσκολες εποχές, θα τα καταφέρουμε και τώρα»

Γιώργος Πολίτης: «Τα καταφέραμε σε πιο δύσκολες εποχές, θα τα καταφέρουμε και τώρα» Ο συγγραφέας στο νέο του βιβλίο παρουσιάζει μια ορθολογική θέαση της κρίσης Γιώργος Πολίτης: «Τα καταφέραμε σε πιο δύσκολες εποχές, θα τα καταφέρουμε και τώρα» 23 Jan 201611.00 ΜΕΓΕΝΘΥΝΣΗ Συνέντευξη στη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΝΑΒΡΥΤΩΝ ΣΧ. ΕΤΟΣ 2010 2011 ΤΑΞΗ Β ΤΜΗΜΑ 1 Ο ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ: ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ ΩΣ ΤΗΝ Α- ΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΧΑΜΕΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ. Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογοςιστορικός

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΧΑΜΕΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ. Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογοςιστορικός ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΧΑΜΕΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ 1 ΒΥΖΑΝΤΙΟ Η ΜΑΚΡΟΒΙΟΤΕΡΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ 2 ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΠΛΕΥΡΑ Συνομωσίες, ίντριγκες και μηχανορραφίες. Θρησκευτικός φανατισμός Δεισιδαιμονία.

Διαβάστε περισσότερα

200 χρόνια της Ελληνικής βιβλικής εταιρείας στην Κέρκυρα

200 χρόνια της Ελληνικής βιβλικής εταιρείας στην Κέρκυρα 17/02/2019 200 χρόνια Ελληνικής βιβλικής εταιρείας στην Κέρκυρα Μητροπολιτικό Έργο / Ι.Μ. Κερκύρας, Παξών και Διαποντίων Νήσων Το πρωί του Σαββάτου 16 Φεβρουαρίου 2019 πραγματοποιήθηκε στο Πνευματικό Κέντρο,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΝΤ (1724-1804)

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΝΤ (1724-1804) ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΝΤ - ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΙΟΘΕΩΡΙΑΣ ΤΟΥ 1 ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΝΤ (1724-1804) (Η σύντομη περίληψη που ακολουθεί και η επιλογή των αποσπασμάτων από την πραγματεία του Καντ για την ανθρώπινη γνώση,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. Παγκόσμια Ιστορία 2: Ο άνθρωπος απέναντι στο Θείο. Διδάσκουσα: αν. καθ. Μαρία Ευθυμίου, Πανεπιστήμιο Αθηνών

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. Παγκόσμια Ιστορία 2: Ο άνθρωπος απέναντι στο Θείο. Διδάσκουσα: αν. καθ. Μαρία Ευθυμίου, Πανεπιστήμιο Αθηνών ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Παγκόσμια Ιστορία 2: Ο άνθρωπος απέναντι στο Θείο Διδάσκουσα: αν. καθ. Μαρία Ευθυμίου, Πανεπιστήμιο Αθηνών Εβδομάδα 1: Οι θρησκείες των γεωργών / Ανατολικές θρησκείες, μέρος 1 ο 1.1:

Διαβάστε περισσότερα

Ποτέ δεν έλειψαν από το Άγιον Όρος οι έμπειροι πνευματικοί πατέρες

Ποτέ δεν έλειψαν από το Άγιον Όρος οι έμπειροι πνευματικοί πατέρες 1 Ιουνίου 2018 Ποτέ δεν έλειψαν από το Άγιον Όρος οι έμπειροι πνευματικοί πατέρες Άγιον Όρος / Αγιορείτικες Ιχνογραφές Γέροντας Πλακίδας Ντεσέιγ, Καθηγούμενος Ι.Μ. Αγίου Αντωνίου του Μεγάλου στη Γαλλία

Διαβάστε περισσότερα

Η έννοια της Θρησκευτικής Εµπειρίας στη Διαπροσωπική Θεωρία Ψυχανάλυσης του Erich Fromm: Προεκτάσεις στη διδασκαλία του µαθήµατος των Θρησκευτικών

Η έννοια της Θρησκευτικής Εµπειρίας στη Διαπροσωπική Θεωρία Ψυχανάλυσης του Erich Fromm: Προεκτάσεις στη διδασκαλία του µαθήµατος των Θρησκευτικών Η έννοια της Θρησκευτικής Εµπειρίας στη Διαπροσωπική Θεωρία Ψυχανάλυσης του Erich Fromm: Προεκτάσεις στη διδασκαλία του µαθήµατος των Θρησκευτικών Erich Fromm (1900-1980) Γεώργιος Χαλκιάς Σχολικός Σύµβουλος

Διαβάστε περισσότερα

Ορθοδοξία & Νεωτερικότητα Ο ρόλος της Μεταρρύθμισης

Ορθοδοξία & Νεωτερικότητα Ο ρόλος της Μεταρρύθμισης 14 Σεπτεμβρίου 2013 Ορθοδοξία & Νεωτερικότητα Ο ρόλος της Μεταρρύθμισης Θρησκεία / Κοινωνικά θέματα Περνάμε σήμερα στην επόμενη συνέχεια (https://www.pemptousia.gr/?p=55257) της μελέτης της Δρ Ειρήνης

Διαβάστε περισσότερα

Ορισμοί Εννοιών Ελευθερία-Βία-Ολοκληρωτισμός Φαυλοκρατία Δημοκρατία-Ευθύνη

Ορισμοί Εννοιών Ελευθερία-Βία-Ολοκληρωτισμός Φαυλοκρατία Δημοκρατία-Ευθύνη Ελευθερία και Ευθύνη Ορισμοί Εννοιών Ελευθερία-Βία-Ολοκληρωτισμός Φαυλοκρατία Δημοκρατία-Ευθύνη 1η Ομάδα - Φιλόσοφοι Ελευθερία, ορισμός, μορφές Ελευθερία είναι το συναίσθημα που απορρέει από τον άνθρωπο,

Διαβάστε περισσότερα

50 τρόποι για να προετοιμαστεί η επανάσταση. Stephanie McMillan

50 τρόποι για να προετοιμαστεί η επανάσταση. Stephanie McMillan 50 τρόποι για να προετοιμαστεί η επανάσταση Stephanie McMillan Stephanie McMillan 50 τρόποι για να προετοιμαστεί η επανάσταση 2011 1 Οι άνθρωποι στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι σήμερα ανέτοιμοι να αδράξουν

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα Αρχών Φιλοσοφίας Θεωρητικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2000

Θέµατα Αρχών Φιλοσοφίας Θεωρητικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2000 Θέµα Α1 Θέµατα Αρχών Φιλοσοφίας Θεωρητικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2000 Α.1.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τα ονόµατα των φιλοσόφων (στήλη Α) και δίπλα την έννοια (στήλη Β) που συνδέεται µε τον καθένα: Α

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα Αρχών Φιλοσοφίας Θεωρητικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2000

Θέµατα Αρχών Φιλοσοφίας Θεωρητικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2000 Θέµατα Αρχών Φιλοσοφίας Θεωρητικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2000 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Θέµα Α1 Α.1.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τα ονόµατα των φιλοσόφων (στήλη Α) και δίπλα την έννοια (στήλη Β) που συνδέεται µε τον

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο: Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 20/11/2017 Επιδιωκόμενος Στόχος: 70/100. Ι. Μη λογοτεχνικό κείμενο

Κεφάλαιο: Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 20/11/2017 Επιδιωκόμενος Στόχος: 70/100. Ι. Μη λογοτεχνικό κείμενο Μάθημα/Τάξη: Ν. Γλώσσα Γ' ΕΠΑΛ Κεφάλαιο: Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 20/11/2017 Επιδιωκόμενος Στόχος: 70/100 Ι. Μη λογοτεχνικό κείμενο Τον Μάιο του 2017 δημοσιοποιήθηκαν αποτελέσματα έρευνας του

Διαβάστε περισσότερα