Ψηφιακή Διαδραστική - Εκπαιδευτική Τηλεόραση

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Κωνσταντίνος Τζώτζης Α.Ε.Μ 964 Ψηφιακή Διαδραστική - Εκπαιδευτική Τηλεόραση (Digital Interactive - Learning Television) Επιβλέπων: ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ Επίκουρος Καθηγητής ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 2014

2 Περιεχόμενα ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ... 3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΨΗΦΙΑΚΟ ΣΗΜΑ ΚΑΙ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΑΡΧΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ ΣΑΡΩΣΗ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΕΓΧΡΩΜΟ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟ ΣΗΜΑ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΧΡΩΜΑΤΩΝ ΣΤΑ ΔΙΑΦΟΡΑ ΕΙΔΗ ΟΘΟΝΗΣ ΨΗΦΙΑΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟΥ ΣΗΜΑΤΟΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΥΨΗΛΗΣ ΕΥΚΡΙΝΕΙΑΣ (High Definition Television) ΨΗΦΙΑΚΟΠΟΙΗΣΗ HDTV ΕΠΙΓΕΙΑ ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΨΗΦΙΑΚΗ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ OPEN TV ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΩΝ ΠΙΝΑΚΩΝ Ο ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΩΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ Ο ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΩΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΟ - ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ WEB TV ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: 4K ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ 4Κ ΤΗΛΕΟΡΑΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: FLOW CHARTS ΣΥΝΟΨΗ Βιβλιογραφία

3 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Η ραγδαία εξέλιξη της ηλεκτρονικής µε τη χρήση ολοκληρωµένων κυκλωµάτων και µικροεπεξεργαστών καθώς και οι νέες διατάξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης είχε ως αποτέλεσµα ν αλλάξει ο τρόπος λειτουργίας της τηλεόρασης και σταδίακα να μεταβούμε από την εκπομή αναλογικού σήματος στο ψηφιακό. Η ψηφιακή τηλεόραση είναι ουσιαστικά η εκποµπή τηλεοπτικών προγραµµάτων µε τη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας. ηλαδή το σήµατα video και audio εκπέµπονται µε τη µορφή ψηφιακών σηµάτων (bit). Από τα μέσα της δεκαετίας του 90 οι προσδοκίες για την ανάπτυξη της ψηφιακής τηλεόρασης τόσο από πλευράς αριθμού συνδρομητών όσο και από πλευράς τεχνολογικών δυνατοτήτων ήταν μεγάλες. Νέοι ρόλοι και επιχειρηματικές οντότητες εμφανίστηκαν στην αγορά (π.χ., πάροχοι ψηφιακής τηλεόρασης) και πλήθος νέων και εξελιγμένων διαδραστικών εφαρμογών άρχισαν να αναπτύσσονται. Ο μέσος άνθρωπος περνά λίγο λιγότερο από το ένα τέταρτο της μέρας του μπροστά στην τηλεόραση. Εκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη παρακολουθούν τηλεόραση ψηφιακά και τα νούμερα αυξάνονται συνεχώς καθώς κυβερνήσεις και φορείς εκμετάλλευσης δικτύων (network operators) «εμπιστεύονται το ψηφιακό σήμα και τα πλεονεκτήματα του. Στην Ελλάδα η μετάβαση από το αναλογικό σήμα στο ψηφιακό ξεκίνησε το 2009 και σταδιακά καλύπτει μεγάλα αστικά κέντρα. Η πλήρης μετάβαση στην επίγεια ψηφιακή τηλεόραση αναμένεται να γίνει το 2015 όπου πλέον το ψηφιακό σήμα θα εκπέμπεται και στα πιο ακριτικά μέρη. Για να γίνει καλύτερα κατανοητές οι διαφορές του αναλογικού και του ψηφιακού σήματος στην τηλεόραση αρχικά θα πρέπει να αναλύσουμε την διαδικασία λειτουργίας μιας τηλεόρασης. 3

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΨΗΦΙΑΚΟ ΣΗΜΑ ΚΑΙ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ 1.1 ΑΡΧΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ Η τηλεοπτική εικόνα συντίθεται ουσιαστικά, από διαδοχικά προβαλλόμενες στατικές εικόνες οι οποίες δημιουργούν στο θεατή την αίσθηση της συνέχειας. Αυτό είναι αποτέλεσμα του οπτικού μεταισθήματος (της αδράνειας δηλαδή της ανθρώπινης όρασης) να επιτυγχάνεται όταν η συχνότητα εναλλαγής εικόνων υπερβεί τα περίπου 15 Hz (προβολή 15 εικόνων ανά δευτερόλεπτο). Από πειραματικές δοκιμές διαπιστώθηκε ότι η θέαση της εικόνας γίνεται υπό κατακόρυφη γωνία 11. Η κάθε μία από τις παραπάνω (φαινομενικά ενιαίες) εικόνες δημιουργείται από πολλές διακριτές οριζόντιες γραμμές, τόσες ώστε στον ανθρώπινο οφθαλμό να δημιουργείται η αίσθηση της χωρικής συνέχειας. Ο απαραίτητος αριθμός γραμμών προκύπτει από το ότι η θέαση της εικόνας γίνεται συνήθως υπό κατακόρυφη γωνία περίπου 11 ενώ η διακριτική ικανότητα του ανθρώπινου οφθαλμού είναι περίπου 1' (1 /60). Από το πηλίκο 11/1' = 660 προκύπτει ότι, η εικόνα θα πρέπει να απαρτίζεται από περίπου 660 γραμμές ώστε ο θεατής να μη μπορεί να διακρίνει τις μεμονωμένες γραμμές της εικόνας. Σήμερα στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες, κάθε τηλεοπτική εικόνα αναλύεται σε 625 γραμμές (ΡΑL/SΕCΑΜ) ενώ ο ρυθμός προβολής των διαδοχικών εικόνων (ή συχνότητα εναλλαγής εικόνων) καθιερώθηκε στις 25 εικόνες/sec. Για το Αμερικανικό σύστημα NTSC καθιερώθηκαν οι 525 γραμμές ανά εικόνα. Προς αποφυγή προβλημάτων ενδοδιαμόρφωσης με τη συχνότητα του δικτύου τροφοδοσίας AC (50/60 Ηz), ο ρυθμός εναλλαγής διαδοχικών εικόνων των ευρωπαϊκών συστημάτων (PAL/SECAM) καθιερώθηκε στις 25 εικόνες /sec, ενώ για το Αμερικανικό σύστημα (ΝΤSC) καθιερώθηκε στις 30/sec. 4

5 1.1.1 ΣΑΡΩΣΗ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ Η επεξεργασία που υφίσταται ένα οπτικό είδωλο μιας πραγματικής ή μιας μαγνητοσκοπημένης σκηνής που παράγεται σε κάποια απόσταση αποκαλείται σάρωση (scanning). Ομοίως σάρωση αποκαλείται και η αντίστοιχη επεξεργασία που συμβαίνει στον ίδιο ρυθμό στον τηλεοπτικό δέκτη. Κατά την ακολουθιακή σάρωση (συνεχή σάρωση), η τηλεοπτική κάμερα εξετάζει, μέσω της γεννήτριας σάρωσης, κάθε στοιχείο της σκηνής σειριακά και παρέχει μια ηλεκτρική έξοδο που καθορίζεται από την τονική διαφορά του καθενός στοιχείου. Αφού εξετασθεί και το τελευταίο στοιχείο, η σάρωση επανέρχεται στο πρώτο στοιχείο και ο κύκλος επαναλαμβάνεται επ' αόριστον. Στο άκρο λήψης της ζεύξης, υπάρχει μια αντίστοιχη διάταξη σάρωσης η οποία ακολουθεί τις κινήσεις του άκρου εκπομπής. Στην τηλεόραση η σάρωση του ειδώλου γίνεται με σειρά οριζοντίων, γραμμών και από αριστερά προς τα δεξιά και με σειρά από πάνω προς τα κάτω. Ο αριθμός των πλήρων εικόνων που μεταβιβάζονται ανά δευτερόλεπτο αποκαλείται συχνότητα επανάληψης εικόνας (picture frequency) και πρέπει να είναι αρκετά υψηλός ώστε να δίνει την εντύπωση της φυσικής κίνησης και να ελαχιστοποιεί το τρεμοφέγγισμα της εικόνας (flickering). Στην τηλεόραση εφαρμόζεται η διαπλεκόμενη σάρωση (interlaced scanning). Κατά τη διαπλεκόμενη σάρωση η εικόνα διαιρείται σε δύο ημιεικόνες, ή πεδία εικόνας (μια που αποτελείται από τις περιττές και μία που αποτελείται από τις άρτιες γραμμές της εικόνας), οι οποίες αποστέλλονται και προβάλλονται εναλλάξ. Όπως προαναφέρθηκε, για τα Ευρωπαϊκά συστήματα η συχνότητα επανάληψης εικόνας είναι 25 ανά δευτερόλεπτο ενώ για το Αμερικανικό σύστημα (NTSC) είναι 30 εικόνες ανά δευτερόλεπτο. Από πειράματα που διενεργήθηκαν διαπιστώθηκε ότι η συχνότητα των 25 ή 30 εικόνων ανά δευτερόλεπτο δεν είναι αρκετή για να αποφευχθεί το 5

6 "τρεμοφέγγισμα" (flickering) της εικόνας. Εν τούτοις κατά τα πρώτα βήματα των Τ/Ο συστημάτων δεν κρίθηκε τεχνικοοικονομικά συμφέρον να αυξηθεί η συχνότητα επανάληψης εικόνας. Έτσι υιοθετήθηκε η σκέψη για μετάδοση και αναπαραγωγή ειδώλων στο ήμισυ των συνολικών γραμμών, ώστε να μετριασθεί το flickering. Κατά τη διαπλεκόμενη σάρωση (interlaced scanning), οι περιττές γραμμές (1η, 3η,...625η) απαρτίζουν το περιττό πεδίο ή πρώτο πεδίο ή πεδίο 0, ενώ οι άρτιες γραμμές (2η, 4η,..624η απαρτίζουν το άρτιο πεδίο ή δεύτερο πεδίο ή πεδίο 1. Έτσι ο ρυθμός εναλλαγής πεδίων είναι 50 Ηz για τα Ευρωπαϊκά συμβατικά Τ/Ο συστήματα και 60 Ηzγια τα Αμερικανικά (και Ιαπωνικά) συστήματα, συχνότητες που συμπίπτουν με τις συχνότητες του εναλλασσόμενου ρεύματος των αντίστοιχων Ηλεκτρικών Δικτύων, ώστε να αποφεύγονται τα προβλήματα ενδοδιαμόρφωσης. Ο λόγος αυτός σήμερα έχει εκλείψει. Ο τύπος σάρωσης κατά τον οποίο τα μισά πεδία αποτελούνται από τις περιττές γραμμές και τα άλλα μισά πεδία αποτελούνται από τις άρτιες γραμμές της εικόνας, αποκαλείται διαπλεκόμενη σάρωση (interlacing). Αυτό επιτρέπει την εκπομπή και λήψη 50 πεδίων/sec για τα Ευρωπαϊκά συστήματα (και 60 πεδίων/sec για τα Αμερικανικά συστήματα) ΕΓΧΡΩΜΟ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟ ΣΗΜΑ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΧΡΩΜΑΤΩΝ Το εσωτερικό της κόρης του οφθαλμού που καλείται ρετίνα αποτελείται από δύο ειδών αισθητήρια κύτταρα που αποκαλούνται ράβδοι και κώνοι. Οι ράβδοι είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες στη λαμπρότητα, αλλά δεν 6

7 ανταποκρίνονται πλήρως στα χρώματα. Οι κώνοι, δίνουν την πληροφορία χρώματος. Όπως προκύπτει από την απλοποιημένη θεωρία, υπάρχουν τρεις τύποι κώνων, καθένας εκ των οποίων έχει τη δική του καμπύλη ευαισθησίας που αντιστοιχεί στο μήκος κύματος του οπτικού σήματος. Οι τρεις αυτές καμπύλες παρουσιάζονται με αναλογία των ερυθρού, πράσινου και βαθυκύανου, που είναι γνωστά ως πρωτεύοντα (ή βασικά) χρώματα. Όλα τα άλλα χρώματα είναι συνδυασμός των τριών αυτών χρωμάτων. Το άθροισμα των τριών καμπυλών παριστά την ευαισθησία του ανθρώπινου οφθαλμού στη φωτεινότητα. Η μέγιστη ευαισθησία υπό κανονικό φως αντιστοιχεί σε μήκος κύματος 555 mm. Με το συνδυασμό των τριών πρωτευόντων (βασικών) χρωμάτων προκύπτει μια επαρκώς ευρεία κλίμακα χρωμάτων. Καθώς το ζητούμενο είναι η έκφραση των διάφορων χρωμάτων ως άθροισμα ποσοστών των τριών πρωτευόντων χρωμάτων, το πρόβλημα ανάγεται στον καθορισμό της μονάδας μέτρησης. Συγκεκριμένα, η μονάδα επιλέχθηκε ως η ποσότητα κάθε πρωτεύοντος χρώματος που απαιτείται για την προσαρμογή της ακριβούς αναφοράς του λευκού ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΧΡΩΜΑΤΩΝ - ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ Οι τρεις μοναδιαίες τιμές των τριών πρωτευόντων χρωμάτων δεν είναι οι μόνες μεταβλητές που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον καθορισμό του χρώματος. Η αντίληψη των χρωμάτων χαρακτηρίζεται από τα εξής αισθητήρια αντιληπτότητας: της λαμπρότητας, της χρωματικότητας, της απόχρωσης και του κορεσμού. 7

8 Λαμπρότητα (brightness): Καθορίζεται ως το χαρακτηριστικό του ποσοστού χρώματος μιας φωτεινής περιοχής η οποία επιτρέπει την ταξινόμηση ως ισοδύναμου ενός ποσοστού αχρωματικού που κυμαίνεται από πολύ σκοτεινό έως πολύ λαμπρό. Φωτεινότητα (luminance): Το σήμα το οποίο αναπαριστά τη λαμπρότητα ή το ποσό φωτός σε μια εικόνα. Για ασπρόμαυρες εικόνες είναι η διαβάθμιση τόνων του γκρι ξεκινώντας από το μαύρο και καταλήγοντας στο λευκό. Απόχρωση (hue): είναι το χαρακτηριστικό που καθορίζει αν πρόκειται για κόκκινο, κίτρινο, μπλε κ.λ.π. χρώμα. Κορεσμός (saturation) είναι το χαρακτηριστικό συγκεκριμένης απόχρωσης που καθορίζει τη διαφορά του από το άχρωμο παρόμοιό του. Δηλ. αν πρόκειται για αμυδρό ή έντονο χρώμα. Η απόχρωση και ο κορεσμός αποδίδονται με μια ονομασία ως χρωματικότητα (chrominance). Η κωνική αναπαράσταση των χρωμάτων φαίνεται πολύ χρήσιμη. Με την προσθετική μίξη των τριών πρωτευόντων χρωμάτων μπορούν να προκύψουν όλα τα άλλα χρώματα. Το μαύρο και το λευκό δεν θεωρούνται χρωματα. 8

9 1.1.3 ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΧΡΩΜΑΤΩΝ ΣΤΑ ΔΙΑΦΟΡΑ ΕΙΔΗ ΟΘΟΝΗΣ Ανάμεσα στα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά της κάθε τηλεόρασης είναι η τεχνολογία της οθόνης. Η συνολική ποιότητα της οθόνης μπορεί να κριθεί με κάποια χαρακτηριστικά και όχι μόνο με το μέγεθος και την ανάλυση. Οι οθόνες των τηλεοράσεων μπορούν να εκτιμηθούν επίσης και με βάση τη καθαρότητα, την παλέτα χρωμάτων, την αντίθεση, την ανακλαστικότητα, τη φωτεινότητα, τη γωνία θέασης και διάφορα άλλα χαρακτηριστικά. Επίσης, υπάρχουν και διαφορετικά είδη οθονών και κάθε ένα απ αυτά είτε πλεονεκτεί είτε μειονεκτεί σε κάποια από αυτά τα χαρακτηριστικά. 9

10 OLED (AMOLED) Τα αρχικά OLED σημαίνουν Organic Light-Emitting Diode, και αυτός ο συγκεκριμένος τύπος οθόνης έρχεται με πολλά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα ταυτόχρονα. Τα πάνελ OLED έχουν πολύ υψηλό λόγο αντίθεσης και υπερκορεσμό χρωμάτων. Αυτοί είναι οι δύο βασικοί λόγοι που η Super AMOLED (Active Matrix Organic-Light-Emitting Diode) της Samsung είναι η πιο δημοφιλής στην αγορά. Το μαύρο είναι πραγματικά μαύρο και τα χρώματα πραγματικά έντονα. Το άλλο αξιοσημείωτο πλεονέκτημα είναι η κατανάλωση ενέργειας. Σε αντίθεση με τις άλλες τεχνολογίες προβολής τα μαύρα pixels στην οθόνη OLED είναι στην πραγματικότητα κλειστά. Δεν τρέχει καθόλου ρεύμα μέσα τους, έτσι εξοικονομείται πάρα πολύ ενέργεια. Ανάλογα με τη διάταξη των υποπίξελ, όμως, τα OLED πάνελ τείνουν να έχουν μια μπλε απόχρωση. Επίσης, οι περισσότερες οθόνες έχουν πρόβλημα με την απόδοση χρωμάτων στην ψυχρή μεριά της παλέτας χρωμάτων, αλλά οι OLED, ειδικά οι Super AMOLED (μη PenTile), έχουν σαφώς μια πιο blueish (προς το μπλε) απόχρωση. Το πρόβλημα με τα OLED πάνελ είναι η διάρκεια ζωής τους. Τα μπλε pixels είναι τα πιο αναποτελεσματικά υποπίξελ στο OLED πάνελ. Αντλούν περισσότερο ρεύμα και τελικά καταλήγουν να αποχρωματίζονται νωρίτερα από τα υπόλοιπα. Έτσι αυτή η blueish απόχρωση τείνει να εξαφανίζεται με την πάροδο του χρόνου. Αν κάποιος χρήστης προτιμά τα έντονα χρώματα και το βαθύ μαύρο, τότε το OLED (ή Super AMOLED) πάνελ είναι ιδανική επιλογή. 10

11 ClearBlack and PureMotion HD+ Ένας από τους όρους της Nokia στο μάρκετινγκ είναι ο τύπος οθόνης ClearBlack. Η βασική λειτουργία πίσω από το ClearBlack είναι να βοηθάει την οθόνη να αποδώσει τα μέγιστα όταν βρίσκεται κάτω από το φως του Ήλιου, ένα σημείο που σχεδόν κάθε τύπος οθόνης χάνει (με την εξαίρεση του Mirasol). Για την καταπολέμηση της φωτεινότητας του ήλιου και της ανακλαστικότητας της επιφάνειας που καλύπτει η οθόνη, η Nokia προσθέτει μερικά ακόμη nits φωτεινότητας και βάζει μερικά στρώματα πόλωσης στην πάνω απο την οθόνη. Η Nokia συγκρίνει το ClearBlack με ένα σώμα νερού μέσα στο έντονο φως της ημέρας. Επειδή το φως αντικατοπτρίζεται στην επιφάνεια του νερού, είναι σχεδόν αδύνατο να δούμε κάτω από την επιφάνεια. Για παράδειγμα με ένα ζευγάρι γυαλιά ηλίου polarized, υπάρχει δυνατότητα να δούμε κάτω από την επιφάνεια πολύ πιο εύκολα αφού εξαλείφονται έτσι οι αντανακλάσεις. Το αποτέλεσμα είναι ένας τύπος οθόνης που είναι πιο εύκολο να τη χρησιμοποιούμε κάτω από τον ήλιο χωρίς να αυξήσουμε τη φωτεινότητα στο μέγιστο και μειώσουμε την κατανάλωση ενέργειας. Άλλος ένας όρος μάρκετινγκ της Nokia είναι η οθόνη που εισήγαγε με το Lumia 920 τον Σεπτέμβριο του περασμένου έτους, η PureMotion HD +. Έχει χαρακτηριστικά ότι έχει πολύ γρήγορη απόκριση, τρέχει σε ανάλυση WXGA, έχει χαμηλή αντανακλαστικότητα και υψηλότερη φωτεινότητα και αντίθεση. RETINA DISPLAY Ένας από τους όρους που ακούγονται πιο συχνά από οποιαδήποτε άλλο είδος οθόνης είναι η Retina. Είναι μια IPS (in-plane switching) LCD οθόνη,αλλά ουσιαστικά η οθόνη Retina δεν είναι ένας τύπος οθόνης. Η Retina είναι κάτι που η Apple έχει εφεύρει και δεν αποτελεί κάποια 11

12 συγκεκριμένη επιστήμη οθόνης, καθώς είναι ένας ορισμός βάση της πυκνότητας των pixel ανάλογα με τη μέση απόσταση και τη γωνία που η συσκευή χρησιμοποιείται. Υπάρχει κάποια διαφωνία για πότε μια οθόνη ορίζεται σαν Retina καθώς η απόσταση και η γωνία δεν παραμένουν πάντα σταθερά. Ο όρος Retina χρησιμοποιείται για να υποδείξει την καθαρότητα της οθόνης. Όταν εισήχθη για πρώτη φορά σαν όρος στο iphone 4, ήταν σίγουρα το πιο πυκνό σε pixel smartphone (326 pixels ανά ίντσα). Η ιδέα ήταν πως η πυκνότητα του το καταστούσε σχεδόν αδύνατο να διακρίνουμε μεμονωμένα pixel με γυμνό μάτι και ότι τα πάντα, κυρίως το κείμενο, θα έιχαν μεγαλύτερη ευκρίνεια. True HD IPS+ Ο όρος που χρησιμοποιείται από την LG για τον τύπο οθόνης της είναι γνωστό ως True HD IPS +. Η LG διαφημίζει πως η True HD IPS +έχει χαρακτηριστικά τα αληθινά, φυσικά χρώματα, αυτόματες ρυθμίσεις χρωμάτων (χάρη στη μηχανή γραφικών LG HD), μεγάλη φωτεινότητα και χαμηλή κατανάλωση. PenTile Matrix Ένας άλλος δημοφιλής όρος είναι αυτός του PenTile, αλλά πάλι εδώ, όπως και με τη Retina Display, αυτός ο όρος είναι παρεξηγημένος. Το PenTile Matrix δεν είναι τύπος της οθόνης, είναι απλά μια ομάδα subpixel σε άλλη διάταξη. Σε αντίθεση με την τυπική διάταξη pixel RGB, που διαθέτει τρία υποπίξελ σε κάθε pixel (ένα κόκκινο, ένα πράσινο και ένα μπλε), η PenTile Matrix έχει μόνο δύο υποπίξελ σε κάθε pixel. Το κόκκινο και το μπλε pixel εδώ είναι παρών και αποτελούν τη βάση των χρωμάτων, ενώ το πράσινο μοιράζεται σαν χρώμα στην παλέτα, και βρίσκεται ανάμεσα στα δύο βασικά pixels. 12

13 Η ιδιαιτερότητα της PenTile είναι ότι εκμεταλεύεται το γεγονός ότι το ανθρώπινο μάτι λαμβάνει το πράσινο χρώμα πιο εύκολα από τα υπόλοιπα και έτσι σε κάποιες φωτογραφίες δίνουν την εντύπωση πως πρασινίζουν. Όμως, να πούμε εδώ πως υπάρχουν διάφοροι τύποι διάταξης για τα υποpixel της PenTile Matrix και κάποιες από αυτές έχουν πλεονεκτήματα σε σχέση με κάποιες άλλες. Για παράδειγμα, μερικοί σχηματισμοί ενσωματώνουν και ένα λευκό pixel μέσα (RGBW),το οποίο επιτρέπει στον οπίσθιο φωτισμό να περάσει πιο εύκολα σε εμάς, δίνοντας μια πιο φωτεινή εικόνα με την ίδια κατανάλωση ενέργειας ΨΗΦΙΑΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟΥ ΣΗΜΑΤΟΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΨΗΦΙΑΚΟΠΟΙΗΣΗΣ Έχουν καθιερωθεί δυο τεχνικές ψηφιακοποίησης τηλεοπτικού σήματος. Ψηφιακοποίηση σύνθετου Τ/Ο σήματος. Κατά τη μέθοδο αυτή το σύνθετο (composite) τηλεοπτικό σήμα που εμπεριέχει της πληροφορίες φωτεινότητας και χρωματικότητας δειγματοληπτείται και κωδικοποιείται ως έχει. Ψηφιακοποίηση συνιστωσών Τ/Ο σήματος. Μ' αυτή τη μέθοδο οι συνιστώσες φωτεινότητας και χρωματικών διαφορών κωδικοποιούνται μέσω δυο διαφορετικών δρόμων και στη συνέχεια αφού πολυπλεχθούν σ' ένα ενιαίο σειριακό ψηφιακό σήμα οδηγούνται στο φορέα μετάδοσης. Συνεπώς είναι αναγκαίος ο διαχωρισμός του σήματος στις συνιστώσες του, ανεξαρτήτως Τ/Ο συστήματος. Με τη δεύτερη μέθοδο δεν εξαλείφονται τα προβλήματα ενδοδιαμόρφωσης φωτεινότητας και χρωματικότητας που ούτως ή άλλως υπάρχουν στο σήμα. Η δεύτερη μέθοδος είναι πλεονεκτικότερη συγκριτικά 13

14 με την πρώτη, επειδή στο μέλλον θα είναι δυνατή η μετάδοση των σημάτων απ' ευθείας σε ψηφιακή μορφή χωρίς να χρειάζεται να λάβει το σήμα πρώτα τη σύνθετη μορφή. Το μοναδικό πλεονέκτημα της πρώτης μεθόδου - όπως θα αναλυθεί στη συνέχεια - είναι ότι αποφέρει μικρότερο ρυθμό πληροφορίας συγκριτικά με τη δεύτερη. Το σύνθετο σήμα θα σχηματίζεται μόνο στις περιπτώσεις που χρειάζεται διανομή αναλογικού σήματος. Συνεπώς, τουλάχιστο όσον αφορά το φορέα μετάδοσης, η διαφορά μεταξύ των διάφορων συστημάτων εξαφανίζεται, με επακόλουθο την απλοποίηση των προβλημάτων. Αυτά οδήγησαν στον καθορισμό ενός διεθνούς ψηφιακού Τ/Ο συστήματος (studio standard), το οποίο συνιστά τη χρήση κωδικοποίησης συνιστωσών για όλες τις εφαρμογές studio και για τις διεθνείς διασυνδέσεις. 14

15 1.2 ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΥΨΗΛΗΣ ΕΥΚΡΙΝΕΙΑΣ (High Definition Television) Η τηλεοπτική εικόνα υψηλής ευκρίνειας ορίζεται ως η εικόνα που αποδίδει βαθμό ευκρίνειας και λεπτομέρειας ειδώλου ίση με αυτή του κινηματογραφικού film των 35 mm και με ρυθμό εναλλαγής διαδοχικών εικόνων διπλάσιο από αυτόν των συμβατικών Τ/Ο συστημάτων. Η αναγκαιότητα εισαγωγής της οφείλεται κυρίως στην αναγκαιότητα ευκρινέστερης απεικόνισης των περιγραμμάτων των εικόνων και την απαίτηση για πλήρη καταστολή του τρεμοφεγγίσματος (flickering) της τηλεοπτικής οθόνης. Η εικόνα υψηλής ευκρίνειας είναι περίπου δύο φορές ευκρινέστερη κατά την οριζόντια και την κατακόρυφη διεύθυνση συγκριτικά με τα συμβατικά τηλεοπτικά συστήματα (PAL, ΝTSC). Αυτό οφείλεται στο ότι οι οριζόντιες γραμμές είναι διπλάσιες των συμβατικών συστημάτων και ομοίως η ανάλυση κατά την οριζόντια διεύθυνση είναι επίσης διπλάσια. Κατά συνέπεια ο ολικός αριθμός εικονοστοιχείων (pixels) της οθόνης είναι τετραπλάσιος και το πλάτος της οθόνης αυξάνεται κατά 25 %. Η αύξηση κατακόρυφης ευκρίνειας επιτυγχάνεται με τα χρήση 1050 ή 1125 ή 1250 γραμμών σάρωσης. Η αύξηση στη λεπτομέρεια φωτεινότητας του ειδώλου επιτυγχάνεται με τα χρήση εύρους ζώνης οπτικού σήματος εικόνας περίπου πενταπλάσιο από το χρησιμοποιούμενο για τα συμβατικά συστήματα. Επειδή για τη μετάδοση της χρωματικότητας χρησιμοποιείται ξεχωριστό εύρος ζώνης, το ολικό εύρος ζώνης είναι εξαπλάσιο ως οκταπλάσιο απ' αυτό που χρησιμοποιείται στα συμβατικά Τ/Ο συστήματα. Η ευρεία οθόνη υιοθετήθηκε αρχικά από τους παραγωγούς κινηματογραφικών ταινιών για να προσφέρουν στους θεατές μια πανοραμική άποψη της δράσης. Παρατηρήθηκε ότι οι ιδιαίτερα οι θεατές των μπροστινών καθισμάτων απολάμβαναν μια αίσθηση πραγματικότητας και συμμετοχής στην παράσταση που δεν προσφέρονταν από τη μικρή οθόνη. Οι ψυχοφυσικοί απέδωσαν το απέδωσαν αυτό στο γεγονός ότι η μεγάλη σε πλάτος οθόνη καταλάμβανε ουσιαστικά μεγαλύτερο τμήμα από το οπτικό πεδίο παρατήρησης. Η κατανόηση του γεγονότος αυτού οδήγησε στην ανάπτυξη της HDTV, στην οποία εκτός από την υψηλή 15

16 ευκρίνεια έγινε αντικειμενικός σκοπός σχεδίασης η ευρεία οθόνη που θα παρακολουθείται από πολύ κοντά. Ο λόγος όψης διαστάσεων οθόνης (πλάτος προς ύψος) της HDTV είναι 16:9, αντί 4:3 των συμβατικών Τ/Ο συστημάτων. Η πλήρης οπτική ανάλυση της λεπτομέρειας στη συμβατική τηλεόραση είναι διαθέσιμη όταν παρακολουθείται από μια απόσταση ίση με το εξαπλάσιο περίπου του ύψους της οθόνης. Το είδωλο της HDTV πρέπει να παρακολουθείται από μια απόσταση τριπλάσια περίπου του ύψους της εικόνας για πλήρη ανάλυση της λεπτομέρειας. Αν η παρακολούθηση γίνεται από απόσταση εξαπλάσια του ύψους της οθόνης, το πρόσθετο κόστος για το δέκτη HDTV είναι χωρίς αντίκρυσμα όσον αφορά τουλάχιστο τη λεπτομέρεια της εικόνας. Η υψηλής ευκρίνειας εικόνα συνοδεύεται πάντα από υψηλής πιστότητας στερεοφωνικό ήχο δειγματολήπτημένο με 48 ΚΗz ΨΗΦΙΑΚΟΠΟΙΗΣΗ HDTV Στην περίπτωση της ψηφιακής μετάδοσης μόνο τα δείγματα που αντιστοιχούν στο ενεργό τμήμα της εικόνας μπορούν να μεταβιβαστούν, χρησιμοποιώντας κάποια πρόσθετα δείγματα για λόγους συγχρονισμού γραμμής ή πεδίου και τα δείγματα που αντιστοιχούν στις τρεις πληροφορίες Κ, Ο, Β ή Υ, ΡΒ, Ρκ οι οποίες μπορούν εύκολα να πολυπλεχθούν χρονικά σε μια μόνο γραμμή μετάδοσης εναλλάσσοντας διαδοχικά δείγμα φωτεινότητας με το ένα ή το άλλο δείγμα των χρωματικών διαφορών. Ο ρυθμός δειγμάτων φωτεινότητας Υ για όλη την εικόνα, προκύπτει από το γινόμενο του συνολικού αριθμού γραμμών επί τον ολικό αριθμό δειγμάτων ανά γραμμή και επί τον αριθμό των πλαισίων εικόνας ανά δευτερόλεπτο. Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο ρυθμός δειγματοληψίας είναι ο ίδιος και για το Pb και για το ΡΓ και ότι κάθε δείγμα κβαντίζεται με τη χρήση 8 bits, ο ρυθμός για την όλη πληροφορία video είναι στην περίπτωση των 50 Ηz: 72x2x8 Mbits/s = 1,152 16

17 Gbit/s ενώ για τα συστήματα των 60 Ηz είναι λίγο μεγαλύτερος. Η παραπάνω τιμή μπορεί να συγκριθεί με το ρυθμό που χρειάζεται για μετάδοση ΡCΜ του ψηφιακού video 4:2:2 συμβατικής TV ο οποίος είναι 216 Mbits/s (ανεξαρτήτως ρυθμού επανάληψης πεδίου 50 ή 60 Ηz). Αν το ενεργό τμήμα του σήματος HDTV μεταβιβάζεται και μόνο τα σχετικά δείγματα ληφθούν υπόψη, η συχνότητα δειγματοληψίας, για την περίπτωση των 50 Ηz είναι 55,296 ΜΗz για τη φωτεινότητα (1152x1920x25) και ο ολικός ρυθμός πληροφορίας (πληροφορία φωτεινότητας και χρωματικότητας είναι 884,736 Mbits/s (55,296x2x8) ΕΠΙΓΕΙΑ ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ Η ψηφιακή τηλεόραση δεν είναι κάτι καινούργιο. Έχει εφαρμοστεί στη δορυφορική μετάδοση εδώ και πολλά χρόνια. Όσοι αναγνώστες του sat.gr έχουν δορυφορικά συστήματα λήψης πρέπει να γνωρίζουν ότι η εικόνα που λαμβάνουν είναι από ψηφιακή αποδιαμόρφωση. Το θέμα είναι ότι οι περισσότεροι ιδιοκτήτες δορυφορικών συστημάτων βρήκαν την ψηφιακή δορυφορική τηλεόραση ήδη εφαρμοσμένη και το δέχθηκαν ως γεγονός χωρίς να το εξετάσουν παραπάνω. Στην επίγεια τηλεόραση ζούμε την αλλαγή αυτή τη στιγμή (κάτι βέβαια κάτι που θα διαρκέσει πολλά χρόνια), με αποτέλεσμα να μην είναι και τόσο εύκολο για τον τηλεθεατή να καταλάβει για ποιο λόγο πρέπει να διαθέσει επιπλέον χρήματα για την αγορά του ανάλογου δέκτη, όπως επίσης γιατί η τελευταίας τεχνολογίας επίπεδη τηλεόραση για την οποία διέθεσε μόλις πριν κάτι μέρες ένα αξιοσέβαστο ποσό δεν διαθέτει ενσωματωμένο δέκτη ψηφιακής λήψης. Όλα αυτά είναι απορίες που δικαιολογημένα έχει ο τηλεθεατής σήμερα και πρέπει να τις αναλύσουμε, αν θέλουμε να τον βοηθήσουμε να καταλάβει κάποια πράγματα. 17

18 ΤΑ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΛΗΨΗΣ Αν θέλουμε να εξετάσουμε σωστά το θέμα «ψηφιακή τηλεόραση», θα πρέπει να το "κοιτάξουμε" και από τη μεριά του παρόχου και από τη μεριά του τηλεθεατή. Τα πλεονεκτήματα, τα οποία είναι μοιρασμένα και στις δύο "όχθες", είναι αρκετά για να δικαιολογήσουν την επιθυμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για όσο το δυνατόν γρηγορότερη μετάβαση από τον αναλογικό στον ψηφιακό τρόπο μετάδοσης. Τα πλεονεκτήματα από την πλευρά του παρόχου είναι τα εξής: Χαμηλότερη ισχύς εκπομπής. Αυτό είναι αποτέλεσμα της ευαισθησίας λήψης, καθώς και της δυνατότητα διόρθωσης των λαθών από τον δέκτη του τηλεθεατή για την αποτύπωση της τελικής εικόνας. Λόγω της τέλειας λήψης (χωρίς άλλου είδους παρεμβολές) γίνεται χρήση της μικρότερης απαιτούμενης ισχύος που δίνει η θεωρία της ψηφιακής τεχνολογίας, χωρίς να αλλάζει αυτό στην πράξη. Θυμίζουμε ότι στην αναλογική εκπομπή άλλα επίπεδα ισχύος αναφέρει η θεωρία για την κάλυψη του Λεκανοπεδίου και άλλα επίπεδα εφαρμόζονται στην πράξη από τα κρατικά και ιδιωτικά κανάλια, μέσα στην αγωνία τους να φέρουν την καλύτερη δυνατή εικόνα στον τηλεθεατή. Στην ψηφιακή τηλεόραση δεν ισχύει κάτι τέτοιο, αφού ο τηλεθεατής από κάποιο επίπεδο λήψης και πάνω έχει τέλεια εικόνα, χωρίς τη δυνατότητα αύξησης της ποιότητάς της από τον πάροχο με την αύξηση της ισχύος εκπομπής. Δυνατότητα εκπομπής σε όλη τη χώρα από μία συχνότητα, και μάλιστα αθροιστικά αυτό να μεταφράζεται σε καλύτερο σήμα στον δέκτη του τηλεθεατή. Αυτό αποτελεί ίσως και τη μεγαλύτερη τεχνικής φύσεως διαφορά της ψηφιακής από την αναλογική εκπομπή. Για παράδειγμα, μέχρι σήμερα κάθε κανάλι κάνει χρήση 3 συχνοτήτων από τρία διαφορετικά κέντρα εκπομπής (Υμηττός, Πάρνηθα και Αίγινα) για να καλύψει όλο το Λεκανοπέδιο της Αττικής. Είναι φυσικό, το κανάλι που κάνει χρήση ένας τηλεοπτικός 18

19 σταθμός από τον Υμηττό να μην μπορεί να γίνει χρήση και από την Πάρνηθα και από την Αίγινα, διότι θα παρεμβάλλει το ένα το άλλο σε πολλές περιοχές που έχουν λήψη από 2 σημεία. Στην ψηφιακή τηλεόραση αυτό είναι εφικτό, και μάλιστα αν κάποιο σημείο του Λεκανοπεδίου έχει λήψη από 2 σημεία εκπομπής, το σήμα που θα φθάνει στον ψηφιακό δέκτη από το δεύτερο σημείο θα «μεταφράζεται» και αυτό σε ωφέλιμο σήμα, ανεβάζοντας έτσι αθροιστικά το συνολικό επίπεδο λήψης του σταθμού. Επίσης σήματα που θα φθάνουν στον δέκτη με καθυστέρηση (ανακλάσεις σε κοντινούς λόφους ή μεγάλα κτίρια με την ίδια τεχνική θα μεταφράζονται σε ωφέλιμο σήμα λήψης και όχι ως παρεμβολές, όπως στην αναλογική μετάδοση). Δυνατότητα εκπομπής περισσότερων του ενός τηλεοπτικών προγραμμάτων από μία συχνότητα. Μέχρι τώρα, κάθε συχνότητα των VHF ή των UHF μετέδιδε ένα μόνο τηλεοπτικό πρόγραμμα. Στην ψηφιακή τηλεόραση υπάρχει χώρος για πολλαπλά τηλεοπτικά προγράμματα, ανάλογα και με τη συμπίεση που εφαρμόζει σε καθένα από αυτά ο πάροχος. Με τον τρόπο αυτόν μπορεί ο κάθε τηλεοπτικός σταθμός να δημιουργήσει ένα μικρό πακέτο καναλιών από ένα δίκτυο που μέχρι τώρα μετέδιδε ένα πρόγραμμα. Χαμηλότερο κόστος μετάδοσης κωδικοποιημένης εκπομπής προγραμμάτων. Το κόστος μετάδοσης προγραμμάτων κωδικοποιημένης εκπομπής είναι μικρότερο στην ψηφιακή τηλεόραση απ ό,τι στην αναλογική. Μέχρι τώρα, η Netmed διαθέτει σύστημα κωδικοποίησης αναλογικού Cablecrypt σε κάθε αναμεταδότη που έχει επίγεια. Αναλογιστείτε το κόστος ενός τέτοιου δικτύου. Στην ψηφιακή εκπομπή η κωδικοποίηση γίνεται στην πηγή του stream μέσα στον τηλεοπτικό σταθμό. Δυνατότητα μετάδοσης ψηφιακών υπηρεσιών πέραν των τηλεοπτικών προγραμμάτων. Οι βασικότερες από αυτές είναι υπηρεσία υποτιτλισμού σε πολλές γλώσσες, ηλεκτρονικού οδηγού προγράμματος και νέας μορφής teletext με πληροφορίες και ειδήσεις. Επίσης μπορεί να γίνει μετάδοση ραδιοφωνικών σταθμών, καθώς και Ιnternet σε κάποιες περιπτώσεις. 19

20 Διαμοιρασμός κόστους επίγειας μετάδοσης. Στην περίπτωση που κάποιοι μικροί πάροχοι τηλεοπτικών προγραμμάτων θελήσουν να έρθουν σε επαφή, μπορούν να μεταδώσουν το πρόγραμμά τους πανελλαδικά με το ¼ του κόστους της αναλογικής εκπομπής. Από τη μεριά του τηλεθεατή τα πλεονεκτήματα δεν είναι και τόσο εμφανή πέραν της ποιότητας της εικόνας, και για τον λόγο αυτό θέλουν και αυτά κάποια ανάλυση. Ποιότητα εικόνας. Είναι ίσως η βασικότερη αλλαγή στα μάτια του τηλεθεατή από τη μετάβαση στην ψηφιακή λήψη. Ιδιαίτερα στο νησιωτικό σύμπλεγμα της Ελλάδας η διαφορά θα είναι τεράστια, αν τα τηλεοπτικά προγράμματα αρχίσουν το ένα μετά το άλλο να μεταδίδουν το πρόγραμμά τους ψηφιακά. Η θάλασσα, δυστυχώς, προκαλεί πολλά προβλήματα στη λήψη των σημάτων από τους κατοίκους των περιοχών αυτών. Η εικόνα δεν έχει ποτέ σταθερή ποιότητα μέσα στη μέρα και πολλές φορές δεν είναι καν προς παρακολούθηση. Τα πλοία θα έχουν την τιμητική τους, αφού στην ψηφιακή τηλεόραση θα είναι πλέον εφικτή η λήψη τέλειας εικόνας σε όλο το ταξίδι τους στο Αιγαίο. Ευκολότερη λήψη. Ενώ στην αναλογική τηλεόραση απαιτείται συνήθως jagi ή panel κεραία λήψης, στην ψηφιακή είναι αρκετή μία μικρή omni (κυκλικής λήψης). Στις ήδη υπάρχουσες εγκαταστάσεις δεν χρειάζεται να γίνει απολύτως καμία αλλαγή για τη λήψη της ψηφιακής τηλεόρασης. Μετά τη μετάβαση από την αναλογική στην ψηφιακή, τα πράγματα θα είναι για όλους πιο εύκολα στο θέμα της λήψης. Χαμηλότερου κόστους και μεγέθους δέκτες. Αυτό είναι κάτι που το έζησαν αυτοί που διέθεταν δέκτες αναλογικής λήψης από δορυφόρο και βλέπουν τώρα τη διαφορά στο μέγεθος των δεκτών σε σχέση με την εποχή εκείνη. Ένας ψηφιακός δέκτης επίγειας τηλεόρασης χωράει πλέον σε ένα κουτάκι μεγέθους αναπτήρα (μιλάμε βέβαια για τη μορφή USB stick για 20

21 ηλεκτρονικό υπολογιστή). Στη Γερμανία, όπου βρεθήκαμε κάποια στελέχη του περιοδικού για την έκθεση ANGA, είδαμε δέκτη free to air επίγειας ψηφιακής τηλεόρασης που πωλούνταν στα MediaMarkt στην τιμή των 38 ευρώ. Δεν θα αργήσουν να πέσουν και εδώ οι τιμές. Μετρήσεις ποιότητας λήψης από τον δέκτη του τηλεθεατή. Αυτό είναι κάτι που βοηθά πολύ τον χρήστη στη ρύθμιση της κεραίας λήψης. Κάθε ψηφιακός δέκτης έχει εμφανή μέτρηση του επιπέδου λήψης, καθώς και της ποιότητας λήψης. Στην αναλογική τηλεόραση δεν υπήρχε κάτι αντίστοιχο παρά μόνο η εικόνα από μόνη της λειτουργούσε κάποιες στιγμές ως αναφορά ποιότητας λήψης. Επιπλέον ψηφιακές υπηρεσίες στη διάθεση του τηλεθεατή. Βασική υπηρεσία είναι ο ηλεκτρονικός οδηγός προγράμματος (EPG). Ο τηλεθεατής γνωρίζει πλέον τι παρακολουθεί, αλλά και τι θα ακολουθήσει μετά, κατά τη διάρκεια της ημέρας στο πρόγραμμα του τηλεοπτικού σταθμού ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ Τα μειονεκτήματα, αν μπορούμε να τα ονομάσουμε έτσι, είναι : Ακριβότερες συσκευές λήψεως, από αυτές των αναλογικών συσκευών, που τείνει όμως αυτό να εξαφανιστεί με την πρόοδο της τεχνολογίας και την μείωση του κόστους παραγωγής. Ελαφρά παραποίηση της πραγματικότητας στην εικόνα, δηλαδή ανάλογα με την συμπίεση της εικόνος, όταν αυτή αυξάνεται, μπορεί π.χ. να καλυφθούν μερικές πολύ μικρές ρυτίδες και έτσι ώστε τα πρόσωπα ατόμων ώριμης ηλικίας να μοιάζουν αφύσικα ή ο χλοοτάπητας σε ένα γήπεδο ποδοσφαίρου να φαίνεται λίγο θολός. Σε πολύ μακρινές αποστάσεις από τον πομπό, δεν μπορούμε πλέον να παρακολουθήσουμε έναν σταθμό, έστω με κακές καιρικές συνθήκες και έστω 21

22 με πολλά χιόνια. Όταν το σήμα πέσει πάρα πολύ χαμηλά, ο δέκτης παύει πλέον να το λαμβάνει και εμφανίζονται τετραγωνίδια και πάγωμα της εικόνας και στο τέλος μαύρη οθόνη. Εμφάνιση ίχνους κατά την κίνηση, ή η γρήγορη κίνηση φαίνεται πιο αργή (slow motion). Όταν το εύρος συχνοτήτων που καλύπτει το κάθε πρόγραμμα είναι μικρό, στις μεγάλες ταχύτητες, π.χ. σε ένα αγώνα αυτοκινήτων, μπορεί να εμφανιστεί στην εικόνα του αντικειμένου το ίχνος του, σαν ουρά κομήτη ή να φαίνεται ότι τρέχει με πιο αργή ταχύτητα. Αλλά αυτό είναι καθαρά θέμα ρύθμισης της εκπομπής, που αν είναι σωστή δεν υπάρχει πρόβλημα ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΠΛΕΥΡΑΣ ΤΗΛΕΘΕΑΤΗ Η μόνη αλλαγή (μάλιστα δεν είναι αλλαγή, αλλά ουσιαστικά προσθήκη) είναι ένας ψηφιακός δέκτης DVB-T, ο οποίος να περιλαμβάνει ή όχι σύστημα κωδικοποίησης. Στην ελληνική αγορά, δυστυχώς, τώρα μόλις άρχισαν να πωλούνται τηλεοπτικοί δέκτες με ενσωματωμένο ψηφιακό tuner. Η μόνη λύση (που αφορά όσους αγόρασαν ήδη τηλεόραση) για θέαση επίγειας ψηφιακής τηλεόρασης είναι οι ολοκληρωμένοι δέκτες επίγειας ψηφιακής ή και συνδυασμός δέκτη δορυφορικής με επίγεια (combo), καθώς και κάρτες-δέκτες σε μορφή PCI, USB και PCMCIA για ηλεκτρονικό υπολογιστή. Όσον αφορά την εγκατάσταση λήψης, δεν απαιτείται καμία αλλαγή, αφού το σήμα της ψηφιακής τηλεόρασης είναι στην περιοχή συχνοτήτων που μέχρι τώρα κάνουν χρήση οι αναλογικές εκπομπές. Αν κάποιος δοκιμάσει να συντονίσει τον αναλογικό του δέκτη σε συχνότητα επίγειας ψηφιακής, απλά δεν θα δει τίποτα παρά μόνο σκέτο θόρυβο (χιόνια). Η εγκατάσταση του δέκτη επίγειας ψηφιακής εκπομπής μπορεί να γίνει από τον καθένα απλά και γρήγορα. Ο τηλεθεατής θα αποσυνδέσει το 22

23 καλώδιο της κεραίας του αναλογικού δέκτη από την πρίζα (στον τοίχο) και θα το συνδέσει στο ΑΝΤΕΝΝΑ OUT του ψηφιακού δέκτη. Στη συνέχεια, με το καλώδιο που θα βρει μέσα στη συσκευασία του δέκτη, θα συνδέσει το ANTENNA IN του ψηφιακού δέκτη με την πρίζα. Με τον τρόπο αυτό θα συνεχίζει να έχει λήψη και στον αναλογικό δέκτη. Ψηφιακοί δέκτες υπάρχουν πλέον σε όλα τα πολυκαταστήματα, καθώς και σε όλους τους dealers ειδών δορυφορικής τηλεόρασης. Οι τιμές στην Ελλάδα είναι από 60 ευρώ και πάνω. Η τιμή των 60 ευρώ αφορά βέβαια έναν free to air δέκτη. Ο τηλεθεατής είναι πλέον υπεύθυνος για την ποιότητα αλλά και τις δυνατότητες του δέκτη που θα επιλέξει. Οι τηλεοπτικοί δέκτες που είναι νέας τεχνολογίας (μιλάμε για τις τηλεοράσεις πλάσματος και LCD) ήδη αρχίζουν και ενσωματώνουν ψηφιακά tuner (επίγειας και δορυφορικής λήψης), καθώς και συστήματα κρυπτοποίησης, ώστε να είναι έτοιμες για κάθε υπηρεσία του μέλλοντος. Αν υπάρχει στα σχέδια η αλλαγή του τηλεοπτικού δέκτη με κάποιον νέας γενιάς, καλό είναι να επιλέξουμε κάποιον που να υποστηρίζει τουλάχιστον επίγεια ψηφιακή λήψη. 23

24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ 2.1 ΨΗΦΙΑΚΗ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ Αρκετοί ορισμοί έχουν προταθεί για τη διαδραστική τηλεόραση, χωρίς όμως να υπάρχει ομοφωνία για το ποιος ακριβώς αποτυπώνει τα χαρακτηριστικά και τις δυνατότητες του νέου μέσου. Για παράδειγμα, ένας μηχανικός θα αναφερόταν στη μετάδοση του ψηφιακού σήματος και στα δίκτυα υποδομής, ένας παραγωγός περιεχομένου στην ποιότητα της εικόνας και στα γραφικά, ένας κοινωνιολόγος θα εστίαζε στην αλληλεπίδραση μεταξύ των τηλεθεατών στο πλαίσιο ενός τηλεοπτικού προγράμματος. Η διαδραστική τηλεόραση απαιτεί μια πολυδιάσταστη προσέγγιση κατανόησης και μπορεί να οριστεί ως η εμπειρία που βιώνει ο χρήστης (τηλεθεατής) από την ενεργό συμμετοχή του στη διαδικασία κατανάλωσης περιεχομένου και επικοινωνίας, η οποία εμπλέκει τουλάχιστον ένα χρήστη και μία ή περισσότερες οπτικοακουστικές δικτυωμένες συσκευές. Σε αυτόν τον ορισμό περιλαμβάνονται, όχι μόνο διαφορετικοί τρόποι μετάδοσης του περιεχομένου (DVB-S/C/T/H), αλλά και διαφορετικές συσκευές (τηλεόραση, υπολογιστής, κινητές συσκευές). Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η διαδραστικότητα με την ευρεία έννοια αποτελεί χαρακτηριστικό και της αναλογικής τηλεόρασης. Πράγματι, οι τηλεθεατές συμμετέχουν σε ένα τηλεπαιχνίδι παίρνοντας τη θέση του διαγωνιζόμενου ή του κοινού, συζητούν και σχολιάζουν διάφορα τηλεοπτικά προγράμματα και γεγονότα είτε κατά τη διάρκεια της μετάδοσής του είτε σε δεύτερο χρόνο ή ακόμα αποθηκεύουν σε ψηφιακούς δίσκους και μοιράζονται τηλεοπτικό περιεχόμενο. Σε αυτό το πλαίσιο η ψηφιακή διαδραστική τηλεόραση προσφέρει τη δυνατότητα για: (α) την υποστήριξη της υφιστάμενης συμπεριφοράς του τηλεθεατή και (β) την ανάπτυξη για την ανάδειξη νέων συμπεριφορών, οι οποίες βασίζονται στην αξιοποίηση της διαδραστικότητας. 24

25 Η διαδραστικότητα μπορεί να οριστεί ως χαρακτηριστικό ενός μέσου με το οποίο ο χρήστης μπορεί να επηρεάσει τη μορφή και/ή το περιεχόμενο της οπτικοακουστικής παρουσίασης ή εμπειρίας. Με αυτούς τους όρους η διαδραστικότητα προϋποθέτει αμφίδρομη επικοινωνία μεταξύ της πηγής και του λήπτη του περιεχομένου ή της υπηρεσίας. Στην απλούστερή της μορφή όμως η διαδραστικότητα μπορεί να υλοποιηθεί και χωρίς την ύπαρξη καναλιού επιστροφής. Συγκεκριμένα, τα συστήματα διαδραστικής τηλεόρασης μπορούν να ταξινομηθούν σε τρεις κατηγορίες ανάλογα με το κανάλι επιστροφής που υποστηρίζουν: Μονόδρομη διαδραστικότητα (ή ψευδο-διαδραστικότητα) Στην περίπτωση αυτή η επιπλέον πληροφορία (κείμενο, γραφικά, οπτικοακουστικό περιεχόμενο) μεταδίδονται κυκλικά από την πηγή και ο χρήστης συντονίζεται στη συχνότητα μετάδοσης (π.χ., teletext, επανάληψη φάσης σε ποδοσφαιρικούς αγώνες κ.λπ.). Δεν είναι απαραίτητη η ύπαρξη καναλιού επιστροφής. Τα συστήματα διαδραστικής τηλεόρασης που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία καλούνται και «συστήματα εμπλουτισμένης τηλεόρασης» (enhanced TV systems). Τοπική διαδραστικότητα O χρήστης ελέγχει το περιεχόμενο μέσω συσκευών, όπως Personal Video Recorders/Personal Digital Recorders, και μπορεί να το αποθηκεύσει, να εκτελέσει συγκεκριμένες συνήθεις λειτουργίες (stop, play, forward κ.λπ.), αλλά και πιο εξελιγμένες λειτουργίες (time-shift, skip) μέσω εφαρμογών που μπορούν να εκτελεστούν στο set-top box. Τα συστήματα διαδραστικής τηλεόρασης αυτής της κατηγορίας ονομάζονται και συστήματα εξατομικευμένης τηλεόρασης (personalized TV systems), αφού ο χρήστης μπορεί να εξατομικεύσει το περιεχόμενο σύμφωνα με τις ανάγκες και τις προτιμήσεις του. 25

26 Πλήρης διαδραστικότητα Αμφίδρομη επικοινωνία μέσω καναλιού επιστροφής, το οποίο μπορεί να υλοποιείται από μια απλή Dial-up σύνδεση έως και ταχύτατη επικοινωνία βασισμένη σε DSL υποδομή. Τα αιτήματα του χρήστη που στέλνονται σε κάποιον εξυπηρετητή μπορεί να εξυπηρετούνται σε πραγματικό χρόνο ή σε κάποια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Επιπλέον, μπορεί να ανταλλάξει ιδιοπαραγώμενο περιεχόμενο (user generated content) με άλλους χρήστες (τεχνολογία P2P) ή με κάποιον πάροχο υπηρεσιών. Στο πλαίσιο της σύγκλισης των διάφορων μέσων παρατηρούμε ότι υποδομές από διαφορετικές πλατφόρμες επικοινωνίας μπορούν να υποστηρίξουν τη διαδραστικότητα. Έτσι, πέρα από την αξιοποίηση παλτφορμών βασισμένων σε πρωτόκολλο IP ή και 3G, το κινητό τηλέφωνο αποτελεί σήμερα την πιο διαδεδομένη μορφή καναλιού επιστροφής μέσω της χρήσης SMS μηνυμάτων (SMS TV). Η ευκολία χρήσης του SMS, π.χ., για συμμετοχή σε ψηφοφορίες αλλά και η αξιοποίησή του από τους παρόχους ως πηγή εσόδων έχουν ωθήσει τη χρήση κινητού ως μια εύχρηστη λύση στο πρόβλημα του καναλιού επιστροφής για απλές μορφές δεδομένων. 2.2 ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε πέντε ευρωπαϊκές χώρες (Αγγλία, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία) με υψηλά ποσοστά διείσδυσης της ψηφιακής τηλεόρασης σχετικά με τις προτιμώμενες υπηρεσίες, σε ένα σύνολο προσφερόμενων υπηρεσιών οι υπηρεσίες που σχετίζονται με τη διασκέδαση και την ενημέρωση είναι οι πιο δημοφιλείς (Εικόνα 1), σε ένα σύνολο πέντε κατηγοριών, όπου περιλαμβάνονται ακόμα υπηρεσίες παραγωγικότητας (π.χ., υπηρεσίες e-government, home banking), ηλεκτρονικού εμπορίου μέσω τηλεόρασης και επικοινωνίας (π.χ., chat). Υφιστάμενες ή αναδυόμενες υπηρεσίες/εφαρμογές, όπως video-on-demand, 26

27 electronic program guides, interactive advertising, t-learning, t-commerce, home banking, t-government, games, betting, social TV ή νέες μορφές διαδραστικής τηλεόρασης μέσω ευρυζωνικών δικτύων (mobile TV, Internet TV/ IPTV), παρέχουν νέες ευκαιρίες, αλλά θέτουν και προκλήσεις τόσο στους εμπλεκομένους στην αλυσίδα αξίας της ψηφιακής τηλεόρασης όσο και στους τελικούς χρήστες. Είναι ενδεικτικό των επικείμενων αλλαγών ότι η διαδραστική διαφήμιση (interactive advertising) δημιουργεί νέα δεδομένα στον τηλεοπτικό διαφημιστικό χώρο, αφού επιτρέπει τον εμπλουτισμό των διαφημιστικών μηνυμάτων με διαδραστικά στοιχεία, καθώς και τη δημιουργία νέων μορφών διαφήμισης (π.χ., δυνατότητα λήψης πληροφοριών για προϊόν που εμφανίζεται σε μια εκπομπή). Παρουσιάζεται έτσι για πρώτη φορά η δυνατότητα συλλογής και επεξεργασίας διαδραστικών δεδομένων, που αποκαλύπτουν τόσο τα πραγματικά ποσοστά θέασης της διαφήμισης (διαμορφώνοντας νέες συνθήκες χρέωσης του διαφημιστικού χρόνου) όσο και τα ενδιαφέροντα και τις προτιμήσεις των τηλεθεατών. Μια ακόμα σημαντική συνέπεια αυτής της δυνατότητας είναι η δημιουργία εξατομικευμένων διαφημίσεων βάσει του προφίλ των χρηστών. Από τις πιο διαδεδομένες εφαρμογές στο χώρο της ψηφιακής τηλεόρασης, όπου προσφέρεται πληθώρα καναλιών και προγραμμάτων, είναι οι Ηλεκτρονικοί Οδηγοί Προγράμματος (Electronic Program Guides), αφού υποστηρίζουν, όχι μόνο λειτουργίες παρουσίασης/αναζήτησης προγράμματος, αλλά εξυπηρετούν και ως πύλες σε πληροφορία σχετιζόμενη με το περιεχόμενο (Interactive Program Guides) ή ακόμα και ως χώρος στοχευμένης διαφήμισης. Από την άλλη πλευρά, νέες μορφές τηλεόρασης που αξιοποιούν την τεχνολογική σύγκλιση και κυρίως τα ευρυζωνικά δίκτυα (IPTV, mobile TV) αναδεικνύουν νέες ευκαιρίες για πλήρως διαδραστικές εφαρμογές και υπηρεσίες τόσο για πρόσβαση σε επιλεγμένο περιεχόμενο (video-on- 27

28 demand) ή ανταλλαγή μεταξύ των χρηστών (P2P) ιδιοπαραγώμενου περιεχομένου (user generated content), όπως βίντεο, φωτογραφίες, σχόλια κ.λπ. Η εμπλοκή του χρήστη μπορεί να καταγραφεί σε όλες τις φάσεις της διαδικασίας από την παραγωγή ως την κατανάλωση οπτικοακουστικού περιεχομένου. Η διαδικασία αυτή αποτελείται από τις φάσεις της δημιουργίας, της παραγωγής, της οργάνωσης (packaging), της διανομής και της κατανάλωσης του περιεχομένου. Ο δυνητικός ρόλος του χρήστη στις διάφορες φάσεις καταγράφεται στον πίνακα 1. Τα νέα δεδομένα που διαμορφώνουν το περιβάλλον της ψηφιακής διαδραστικής τηλεόρασης αναμένεται να επηρεάσουν το επιχειρηματικό μοντέλο, αφού νέοι ρόλοι δημιουργούνται (πάροχοι δικτύων, πάροχοι υπηρεσιών, πάροχοι εναλλακτικού περιεχομένου), θέτοντας σε αμφισβήτηση παλαιότερους ρόλους (π.χ., εταιρείες μέτρησης τηλεθέασης, παραδοσιακούς παραγωγούς περιεχομένου κ.λπ.). Επιτακτική είναι η ανάγκη για τους παραδοσιακούς τηλεοπτικούς σταθμούς αλλά και τους διαφημιστές να αναπροσαρμόσουν τη στρατηγική τους, ώστε να διατηρήσουν την ισχύ της θέσης τους στην αλυσίδα αξίας, αφού πάροχοι υπηρεσιών αλλά και δικτύων εμφανίζονται σε εξαιρετικά πλεονεκτική θέση και με σαφείς προοπτικές για την αξιοποίηση της τεχνολογίας και την ανάδειξή τους σε κομβικά σημεία στο επιχειρηματικό μοντέλο. Η ανάπτυξη εύχρηστων υπηρεσιών και εφαρμογών, η αξιοποίηση των διαδραστικών δεδομένων, η αναπροσαρμογή των μορφών του οπτικοακουστικού περιεχομένου καθώς και η χρήση εναλλακτικών δικτύων μετάδοσής του αποτελούν σημαντικές στρατηγικές επιλογές για τις παραδοσιακές επιχειρήσεις του κλάδου. Οι εξελίξεις στο χώρο της ψηφιακής διαδραστικής τηλεόρασης, τόσο σε επίπεδο τεχνολογίας και υποδομών όσο και σε επίπεδο εφαρμογών και υπηρεσιών, δημιουργούν εξαιρετικές ευκαιρίες αλλά θέτουν παράλληλα και σημαντικές προκλήσεις για τους εμπλεκόμενους στην αλυσίδα αξίας 28

29 (παραγωγούς περιεχομένου, τηλεοπτικούς σταθμούς, παρόχους υπηρεσιών, παρόχους δικτύων, διαφημιστές και διαφημιζόμενους). Κυρίαρχο ρόλο στο νέο αυτό περιβάλλον αναλαμβάνουν οι τηλεθεατές, οι οποίοι από παθητικοί δέκτες του τηλεοπτικού περιεχομένου μετατρέπονται σε ενεργούς μετόχους στη διαδικασία τηλεθέασης, αλληλεπιδρώντας με εφαρμογές, χρησιμοποιώντας νέες υπηρεσίες, δημιουργώντας και ανταλλάσσοντας περιεχόμενο με άλλους χρήστες. Η αξιοποίηση των αλλαγών στο χώρο της τηλεόρασης απαιτεί μια πολυδιάστατη προσέγγιση η οποία λαμβάνει υπόψη της τις εξελίξεις και τις δυνατότητες της τεχνολογίας, τους τρόπους σχεδίασης επιτυχημένων υπηρεσιών και εφαρμογών και το επιχειρηματικό περιβάλλον στο οποίο οι εξελίξεις αυτές λαμβάνουν χώρα. 2.3 ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ OPEN TV Η διαδραστικότητα της τηλεόρασης και η πολλαπλές λειτουργίες που πραγματοποιεί πλεόν καθιστούν απαραίτητη την ύπαρξη λειτουργικού συστήματος, το οποίο θα ρυθμίζει και θα διαχειρίζεται την αλληλεπίδραση της τηλεόρασης με άλλες συσκευές. Την λύση στη διαχείριση των πολλαπλών αυτών λειτουργιών μπορεί να δώσει το ενδιάμεσο λειτουργικό σύστημα (middleware) Open TV. Το Open TV 5 μια πλατφόρμα για τηλεοράσεις επόμενης γενιάς, η οποία παρέχει δυνατότητα σύνδεσης πολλαπλών υπηρεσιών μεταξύ συσκευών που βρίσκονται στο περιβάλλον του σπίτιου (αποκωδικοποιητής, modem, τηλεόραση, κινητό τηλέφωνο). Δημιουργεί, επίσης, περιβάλλον σύνδεσης μεταξύ IP υπηρεσιών internet. Είναι χτισμένο σε λειτουργικό Linux πυρήνα και σε τεχνολογίες του διαδικτύου, όπως HTML5 και η SVG, συνδυασμένο με τις λειτουργίες που παρέχει η ψηφιακή τηλεόραση. Το προϊόν είναι 29

30 σχεδιασμένο για να παρέχει φορητότητα, συνδεσιμότητα και ασφάλεια. Περιλαμβάνει στοίβα πληροφορίων μετάδοσης και παροχής υπηρεσιών (DVB-T / DVB-C / DVB-S, ISDB) με μια προηγμένη ψηφιακή συσκευή εγγραφής βίντεο (DVR) και μονάδα οικιακής δικτύωσης (Digital Living Network Alliance - DLNA ) για την κοινή χρήση πολυμέσων στο περιβάλλον του σπιτιού, ενώ επιτρέπει και τη χρήση βίντεο στο διαδίκτυο με δυνατότητες προσαρμογής bitrate streaming (προοδευτική λήψη, HTTP Live Streaming, Microsoft Smooth Streaming ). Η πλατφόρμα υποστηρίζει επίσης video on demand και IPTV. Τα middleware μέρη υλοποιούνται ως υπυρεσίες Linux, το καθένα σε ξεχωριστή διεργασία. Χρησιμοποιείται το πρότυπο του Linux για την επικοινωνία μεταξύ διεργασιών (μέσω D-Bus), το οποίο απομονώνει υπηρεσίες και διευκολύνει την διαχείριση πακετών (modules). Αυτό επιτρέπει στους φορείς διαχείρισης τηλεοπτικών υπηρεσιών να αναπτύσσουν γρήγορα εφαρμογές με τα συνήθη εργαλεία και τη χρήση γλωσσών προγραμματισμού χωρίς κανένα φόβο ότι οι νέες εφαρμογές θα παρεμβαίνουν στις βασικές τηλεοπτικές υπηρεσίες ή την υποδομή του δικτύου. Επιπροσθέτως, το OpenTV 5 παρέχει ένα JavaScript πλαίσιο εφαρμογής (JSFW) για γρήγορη ανάπτυξη διεπαφής χρήστη και επιχειρηματικής λογικής. Παρέχει, επίσης, βιβλιοθήκες για να επιταχύνει τις κοινές διεργασίες, όπως προσωποποίηση μενού ανάλογα με τον χρήστη, υπηρεσίες παράδοσης, video on demand καταχωρήσεις, ή πρόσβαση σε online κοινότητες. Το OpenTV υποστηρίζει, τέλος, την διαδραστική διαφήμιση ανάλογα με τον χρήστη που διαχειρίζεται την πλατφόρμα. 2.4 ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ Ένας Διαδραστικός Πίνακας (ΔΠ) - Interactive Whiteboard (IWB) στα αγγλικά - είναι μια ψηφιακή επιφάνεια εργασίας που ενσωματώνει 30

31 λειτουργίες προβολής και αλληλεπίδρασης. Η συσκευή αυτή συνδέεται με έναν υπολογιστή και με ένα προβολικό (εκτός κι αν ο διαδραστικός πίνακας περιέχει ενσωματωμένες δυνατότητες οπίσθιας προβολής, βλέπε παρακάτω, οπότε δεν απαιτείται ξεχωριστός προβολέας). Το προβολικό επιτρέπει την εμφάνιση της οθόνης του υπολογιστή στην επιφάνεια του πίνακα, ενώ ο χρήστης αλληλεπιδρά με την επιφάνεια αυτή χρησιμοποιώντας την αφή ή ειδική γραφίδα. Με την χρήση κατάλληλου λογισμικού, όλες οι ενέργειες που λαμβάνουν χώρα κατά την αλληλεπίδραση αυτή μπορούν να αποθηκευτούν. Πρόκειται, επί της ουσίας, για μια συσκευή με υβριδικά χαρακτηριστικά. Ο διαδραστικός πίνακας ενοποιεί τις λειτουργίες του συμβατικού πίνακα με τις λειτουργίες που προσφέρει ένα υπολογιστικό σύστημα όταν προβάλλεται το περιεχόμενό του μέσω βιντεπροβολέα. Ο διαδραστικός πίνακας δηλαδή προβάλει την οθόνη του υπολογιστή επιτρέποντας στον χρήστη του να επιτελέσει επιπρόσθετες λειτουργίες, όπως αυτές που παρέχει ο παραδοσιακός πίνακας (γράψιμο, σβήσιμο) καθώς και νέες λειτουργίες (αντιγραφή τμήματος της οθόνης, επισημείωση, αποθήκευση κειμένου ή εικόνας, αποστολή αρχείων, κλπ.). Ο διαδραστικός πίνακας χρησιμοποιήθηκε καταρχήν σε επαγγελματικές συναντήσεις και συνεργασίες ενώ εδώ και μερικά χρόνια χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο στην εκπαιδευτική πράξη. 31

32 Εικονα 1 Το σύνολο των παραπάνω συσκευών (πίνακας, προβολικό και υπολογιστής) επιτρέπει τη δημιουργία διαδραστικών συστημάτων οπτικοποίησης (εικόνα ) που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη διδασκαλία, την κατάρτιση και την επαγγελματική επικοινωνία και συνεργασία. Ειδικότερα, όταν αναφερόμαστε στην χρήση των διαδραστικών συστημάτων στην εκπαίδευση χρησιμοποιούμε συνήθως τον όρο «διαδραστικά συστήματα διδασκαλίας» ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΩΝ ΠΙΝΑΚΩΝ Ο διαδραστικός πίνακας συνιστά έναν ιδιαίτερα αποτελεσματικό τρόπο αλληλεπίδρασης με ψηφιακό υλικό, πολυμέσα και δικτυακούς τόπους σε ένα περιβάλλον εκπαίδευσης με πολλά άτομα. Η σύνδεση του διαδραστικού πίνακα με τον υπολογιστή γίνεται είτε ενσύρματα (συνήθως μέσω θύρας USB) είτε ασύρματα (μέσω τεχνολογίας Bluetooth) ενώ απαιτείται εγκατάσταση ειδικού λογισμικού (driver) στον συνδεδεμένο υπολογιστή. Τόσο η τεχνολογία όσο και τα επιμέρους χαρακτηριστικά των διαδραστικών 32

33 πινάκων βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη τα τελευταία χρόνια. Υπάρχουν διάφοροι διαδραστικοί πίνακες, οι οποίοι μπορούν να ταξινομηθούν με πολλαπλούς τρόπους. Μπορούμε, καταρχήν, να τους ταξινομήσουμε με βάση τον τρόπο εγκατάστασης: σταθερός ή φορητός. Μπορούμε επίσης να τους ταξινομήσουμε με βάση το είδος αλληλεπίδρασης: ο χρήστης μπορεί να αλληλεπιδράσει με την επιφάνεια μέσω μιας ηλεκτρονικής γραφίδας ή χρησιμοποιώντας την αφή. Οι διαδραστικοί πίνακες ποικίλουν επίσης ως προς το μέγεθος. Ο μικρότερος είναι περίπου στο μέγεθος μιας μεγάλης τηλεόρασης (40-50 ίντσες / εκ.) ενώ το μεγαλύτερο διαθέσιμο μοντέλο φτάνει συνήθως τις 95 ίντσες / 241 εκ. Στη συνέχεια παρουσιάζονται σύντομα οι πιο συνηθισμένες κατηγορίες διαδραστικών πινάκων με βάση τον τρόπο προβολής της εικόνας ή το είδος λειτουργίας του πίνακα, που προσδιορίζουν και τον απαιτούμενο εξοπλισμό: 1. Διαδραστικοί Πίνακες Εμπρόσθιας προβολής (απαιτείται προβολικό μηχάνημα) Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι περισσότερο διαδεδομένοι πίνακες (εικόνα 2). Ένας διαδραστικός πίνακας εμπρόσθιας προβολής αποτελείται από έναν μεγάλο, ευαίσθητο στην αφή πίνακα, ο οποίος συνδέεται με έναν ψηφιακό προβολέα και έναν υπολογιστή. Ο προβολέας προβάλλει την εικόνα από την οθόνη του υπολογιστή στον πίνακα. Στη συνέχεια ο υπολογιστής ελέγχεται ακουμπώντας τον πίνακα ή χρησιμοποιώντας την ειδική γραφίδα (Becta, 2003). Πρόκειται δηλαδή για πίνακες ειδικής τεχνολογίας που συνδέονται με υπολογιστή και απαιτούν προβολικό μηχάνημα ώστε να δημιουργηθεί το κατάλληλο διαδραστικό σύστημα. Διακρίνονται σε τρεις επιμέρους κατηγορίες, με βάση την χρησιμοποιούμενη τεχνολογία: Διαδραστικός πίνακας με τεχνολογία αφής: ο πίνακας αυτός ενσωματώνει τεχνολογία ανίχνευσης πίεσης (πίνακας μηχανικής πίεσης) ώστε 33

34 ο χρήστης να μπορεί να αλληλεπιδράσει ή να γράψει στην επιφάνειά του με οποιοδήποτε αντικείμενο. Διαδραστικός πίνακας με ηλεκτρομαγνητική τεχνολογία: ο πίνακας αυτός (πίνακας ηλεκτρομαγνητικού πλέγματος), μέσω της ηλεκτρομαγνητικής τεχνολογίας επιτρέπει στον χρήστη να αλληλεπιδρά ή να γράφει σε αυτόν με τη βοήθεια ειδικών ηλεκτρομαγνητικών γραφίδων (στυλό). Διαδραστικός πίνακας οπτικής τεχνολογίας: ο πίνακας αυτός, μέσω τεχνολογίας υπερύθρων, επιτρέπει στον χρήση να αλληλεπιδρά ή να γράφει σε αυτόν με τη βοήθεια ειδικών γραφίδων (στυλό) υπέρυθρης ακτινοβολίας. Εικόνα 2. Διαδραστικο σύστημα εμπρόσθιας προβολής 2. Διαδραστικοί Προβολείς (δεν απαιτείται ειδικός πίνακας διάδρασης) Ο διαδραστικός προβολέας είναι μια συσκευή προβολής (προβολέας βίντεο) κοντινής απόστασης με ενσωματωμένη συσκευή διάδρασης (δέκτης) που επικοινωνεί με την ειδική γραφίδα (πομπός) μέσω οπτικών ή ηχητικών σημάτων ώστε να προβάλει σε οποιαδήποτε λεία επιφάνεια πληροφορίες 34

35 ενός υπολογιστή. Ο προβολέας αυτός μπορεί συνεπώς να λειτουργήσει με έναν συμβατικό πίνακα (εικόνα 3). Εικονα 3. Διαδραστικος προβολεας. Το βασικό χαρακτηριστικό των διαδραστικών προβολέων, εκτός της δυνατότητας διάδρασης, είναι η προβολή υπό γωνία και μικρή απόσταση από την επιφάνεια προβολής. Συνεπώς, ο χρήστης του συστήματος δεν παρεμβάλλεται ανάμεσα στο σύστημα προβολής και την επιφάνεια προβολής ώστε να δημιουργείται πρόβλημα σκίασης. Το διαδραστικό σύστημα που δημιουργείται στην περίπτωση αυτή απαιτεί συμβατικό πίνακα ή άλλη επιφάνεια προβολής, υπολογιστή και διαδραστικό προβολέα με κατάλληλη γραφίδα. 35

36 3. Φορητό σύστημα διάδρασης (δεν απαιτείται ειδικός πίνακας διάδρασης) Το φορητό σύστημα διάδρασης, το οποίο αποτελείται από έναν δέκτη και έναν πομπό, ενσωματώνει τεχνολογία υπερήχων ή υπερύθρων ακτινών και μετατρέπει οποιοδήποτε συμβατικό πίνακα (αλλά και κάθε λεία επιφάνεια), σε διαδραστικό με την χρήση κατάλληλης ηλεκτρονικής γραφίδας (εικόνα 4 ). Βασικά πλεονεκτήματα του συστήματος αυτού είναι η φορητότητα και η δυνατότητα χρήσης με συμβατικούς πίνακες ή λείες επιφάνειες. Για τη δημιουργία του διαδραστικού συστήματος απαιτείται, εκτός του δέκτη και του πομπού υπερήχων ή υπερύθρων (ηλεκτρονική γραφίδα), ένας συμβατικός πίνακας ή μία επίπεδη επιφάνεια, ένας υπολογιστής και ένα προβολικό μηχάνημα. Ο δέκτης του φορητού συστήματος διάδρασης τοποθετείται στην άκρη του πίνακα ή της επιφάνειας προβολής (εικόνα 3 ), συνδέεται στον υπολογιστή μέσω καλωδίου USB, γίνεται βαθμονόμηση (calibration), δηλαδή κατάλληλη ρύθμιση των συντεταγμένων του συστήματος, με την χρήση της ηλεκτρονικής γραφίδας και το σύστημα είναι έτοιμο για λειτουργία. 36

37 Εικόνα 4. Φορητό διαδραστικο σύστημα. Φορητό διαδραστικό σύστημα με πολύ χαμηλό κόστος, το οποίο όμως δεν είναι πάντα αξιόπιστο ως προς την ακρίβεια των χειρισμών του, μπορεί να δημιουργηθεί μέσω συσκευής wii remote και κατάλληλης συσκευής υπερύθρων ακτινών. (εικονα 5). 37

38 Εικόνα Διαδραστικοί Πίνακες Οπίσθιας προβολής (δεν απαιτείται προβολικό μηχάνημα) Ο διαδραστικός πίνακας οπίσθιας προβολής είναι μια διαδραστική οθόνη αφής τεχνολογίας LCD ή DLP με υπέρυθρη τεχνολογία αναγνώρισης επαφής. Ο χρήστης μπορεί να γράψει η να αλληλεπιδράσει με την επιφάνεια του πίνακα με το χέρι ή με ειδικό στυλό που τον συνοδεύει. Το κόστος των πινάκων αυτών σε σχέση με τους άλλους τύπους διαδραστικών πινάκων είναι σήμερα αρκετά υψηλό. Τελευταία, τέτοιου τύπου συσκευές ενσωματώνουν και κεντρική μονάδα υπολογιστή. Επί της ουσίας, οι σύγχρονες οθόνες αφής (touch screens), προσφέρουν τις ίδιες λειτουργίες με τους διαδραστικούς πίνακες οπίσθιας προβολής. 38

39 Εικονα 5. Διαδραστικος πίνακας οπίσθιας προβολής Ο ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΩΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της διδακτικής χρήσης του διαδραστικού πίνακα Η συνήθης χρήση του διαδραστικού πίνακα αφορά τη συμβατική διαδικασία διδασκαλίας, αναπαραγάγει συνεπώς το δασκαλοκεντρικό μοντέλο διδασκαλίας. Είναι μάλιστα γεγονός, ότι οι περισσότερες χρήσεις που καταγράφονται στη βιβλιογραφία καθώς οι τρόποι με τους οποίους η πλειονότητα των εκπαιδευτικών τον χρησιμοποιεί ή σκέφτεται να τον χρησιμοποιήσει σχετίζεται με την αξιοποίησή του σε παραδοσιακές μορφές διδασκαλίας. Προφανώς, η χρήση αυτή ενέχει αρκετά πλεονεκτήματα σε σχέση με το συμβατικό πίνακα. Τα πλεονεκτήματα αυτά έχουν επαρκώς μελετηθεί στη βιβλιογραφία (Becta, 2003). Καταρχήν παρέχει τη δυνατότητα ενσωμάτωσης των ΤΠΕ στη μετωπιαία διδασκαλία (Smith, 2001) με ποιο αποτελεσματικό, σε σχέση με το απλό προβολικό μηχάνημα, τρόπο. Ενθαρρύνει επίσης τον αυθορμητισμό και την ευελιξία επιτρέποντας στο δάσκαλο να χρησιμοποιήσει μια μεγάλη εμβέλεια από διαδικτυακούς πόρους (Kennewell, 2001). Στη συνέχεια, 39

40 παρέχει τη δυνατότητα στον εκπαιδευτικό να αποθηκεύει και να τυπώνει οτιδήποτε υπάρχει στον πίνακα, συμπεριλαμβανομένων και των σημειώσεων κατά τη διάρκεια του μαθήματος, ευνοώντας την τροποποίηση/διασκευή δεδομένων και μειώνοντας την αλληλεπικάλυψη των προσπαθειών (Walker, 2002). Τέλος, επιτρέπει στον εκπαιδευτικό να μοιράζεται και να επαναχρησιμοποιεί υλικά μειώνοντας το φόρτο εργασίας (Glover & Miller, 2001). Σε τεχνικό επίπεδο παρέχει πολύ μεγαλύτερη ευκολία στη χρήση για διδασκαλία από το μεμονωμένο υπολογιστή ενώ σε επαγγελματικό επίπεδο εμπνέει τον εκπαιδευτικό να χρησιμοποιήσει περισσότερο τις ΤΠΕ στην παιδαγωγική διαδικασία ευνοώντας συγχρόνως την επαγγελματική του ανάπτυξη (Smith, 2001). Στη βιβλιογραφία καταγράφεται επίσης η ευελιξία και μεταβλητότητα τεχνικών που προσφέρει στον εκπαιδευτικό ο διαδραστικός πίνακας, η δυνατότητα παρουσίασης με πολυμέσα, η αποδοτικότητα, η υποστήριξη οργάνωσης και ανάπτυξης πόρων, η μοντελοποίηση των δεξιοτήτων στις ΤΠΕ καθώς και η αλληλεπίδραση και η συμμετοχή στα μαθήματα μεγαλύτερου μέρους της τάξης (Smith, Higgins, Wall & Miller, 2005). Οι διαδραστικοί πίνακες αποτελούν δυναμικά διδακτικά εργαλεία μιας και έχουν το δυναμικό να ενισχύουν την επίδειξη και τη μοντελοποίηση, να βελτιώνουν την ποιότητα των αλληλεπιδράσεων και την εκτίμηση/αξιολόγηση του εκπαιδευτικού προωθώντας αποτελεσματικούς προβληματισμούς. Υποστηρίζουν επίσης τον εκπαιδευτικό να επαναπροσδιορίζει την ισορροπία δημιουργίας πόρων και οργάνωσης της διδασκαλίας και να αυξάνει το ρυθμό και το βάθος της μάθησης (Becta, 2004). Η ένταξη του διαδραστικού πίνακα στην τάξη ενέχει προφανώς συγκεκριμένα μειονεκτήματα, όπως το σημαντικό κόστος εξοπλισμού, την ανάγκη εκπαίδευσης των δασκάλων και την τεχνική υποστήριξή τους για κάποιο τουλάχιστον διάστημα καθώς και μια σειρά από πρακτικά θέματα (π.χ. αντανάκλαση του ήλιου και δυσκολία μαθητών να παρακολουθήσουν, 40

41 θέση του δασκάλου πάντα στο πλάι αλλιώς δημιουργείται σκιά στην οθόνη, θέματα ασφάλειας με το πλήθος των καλωδίων που δημιουργείται, ύψος πίνακα αν τοποθετηθεί μόνιμα και δεν υπάρχει βάση αυξομείωσης, δυσκολία στη βαθμονόμηση (calibration), κλπ) (Smith, Higgins, Wall & Miller, 2005). Το κύριο όμως μειονέκτημα του διαδραστικού πίνακα εδράζεται στην ενδεχόμενη χρήση του ως κλασικού εποπτικού μέσου, ως εργαλείου δηλαδή που αναπαραγάγει τον συμβατικό τρόπο διδασκαλίας. Στη συνέχεια, θα αναφερθούν διάφορες τεχνικές που ενδέχεται να διαφοροποιήσουν τις χρήσεις του διαδραστικού πίνακα προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της μαθησιακής διαδικασίας, της οργάνωσης της λειτουργίας της τάξης, της κοινωνικής αλληλεπίδρασης, της επικοινωνίας και της συνεργασίας ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΓΙΑ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟ ΠΙΝΑΚΑ Σε έκθεση του βρετανικού οργανισμού για τις τεχνολογίες στην εκπαίδευση (Becta, 2003) αναφέρονται μια σειρά από τεχνικές, οι οποίες δύναται να διαφοροποιήσουν την χρήση του διαδραστικού πίνακα στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και να επιτρέψουν στους εκπαιδευτικούς να λειτουργήσουν με μεγαλύτερη αλληλεπίδραση στη διδακτική τους πράξη. Ανάπτυξη της λεκτικής επικοινωνίας / συζήτησης στην τάξη Ο Διαδραστικός πίνακας είναι ιδανικός για τη συγκέντρωση και οργάνωση της συζήτησης μέσα στην τάξη. Παρέχει ευκαιρίες για την ανάδυση ερωτήσεων και κινητοποιεί την ανακάλυψη. Ποικίλες τεχνικές δύναται να χρησιμοποιηθούν όπως: Χρήση εικόνας ή βίντεο για αφόρμηση και έναρξη συζήτησης 41

42 Χρήση γραπτών υπαγορεύσεων/παρωθήσεων Καταιγισμός ιδεών (πιθανώς με χρήση λογισμικού εννοιολογικής χαρτογράφησης) Ταξινόμηση Δραστηριότητες δημιουργίας και χειρισμού κειμένου Υποστήριξη κατάλληλων ερωτήσεων με πολυμεσικό υλικό Διάχυση της εμπειρίας Μοντελοποίηση, επίδειξη και σχολιασμός / υπομνηματισμός Άμεσος χειρισμός αντικειμένων και ιδιοτήτων τους (drag and drop activities) Επισημείωση και υπομνηματισμός σε κάθε τύπο αρχείου (κείμενα, εικόνες, κλπ.) Από κοινού ανάγνωση Συνεργατική γραφή Συνεργατική επίλυση προβλήματος Ομότιμη διδασκαλία (διδασκαλία από μαθητές σε όλη την τάξη ή σε ομάδες μαθητών) ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΑΞΗΣ ΜΕ ΤΟΝ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟ ΠΙΝΑΚΑ Η διαχείριση της τάξης μπορεί να οργανωθεί με την κατάλληλη χρήση του διαδραστικού πίνακα. Είναι προφανές ότι ο διαδραστικός πίνακας μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε δραστηριότητες που αφορούν όλη την τάξη ενώ μπορεί επίσης να 42

43 αποτελέσει σημείο εργασίας ανάμεσα σε ομάδες μαθητών όπου ο εκπαιδευτικός έχει κυρίως διευκολυντικό ή υποστηρικτικό ρόλο. Οι εκπαιδευτικοί τείνουν να μοιράζουν τη διδασκαλία τους σε τέσσερις φάσεις (Kennewell & Beauchamp, 2007). 1η φάση: κατευθύνεται από το δάσκαλο και περιλαμβάνει μια επισκόπηση οικείων δραστηριοτήτων με όλη την τάξη μπροστά στο διαδραστικό πίνακα. Προσδοκώμενα αποτελέσματα της φάσης: συμμετοχή όλης της τάξης και επιτυχή αποτελέσματα 2η φάση: συνεχίζεται η παραπάνω διαδικασία με την ίδια διάταξη μαθητών. Επιχειρείται η δημιουργία σύνδεσης με προηγούμενα και/ή υποστήριξη (scaffolding) του εκάστοτε θέματος με προβολή βίντεο, animation ή με συμπλήρωση, φυσική αλληλεπίδραση παιδιών με πίνακα/δεδομένα, προφορική απάντηση σε ερωτήσεις με ή χωρίς κατάδειξη. 3η φάση: ομαδική εργασία ατομικά ή συνεργατικά εξετάζοντας σε βάθος τα υπό μελέτη θέματα συνήθως χωρίς το διαδραστικό πίνακα. Μπορούν επίσης να γίνουν δραστηριότητες με φύλλα εργασίας ή με φυσικά αντικείμενα. 4η φάση: αναθεώρηση των σημαντικών σημείων του μαθήματος, ανασκόπηση των δυσκολιών των μαθητών με τη χρήση του διαδραστικού πίνακα. Το σημαντικό στοιχείο αυτής της φάσης είναι ο αναστοχασμός των μαθητών μέσω δραστηριότητας αναπλαισίωσης Ο ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΩΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΟ - ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ Είναι γεγονός ότι ο διαδραστικός πίνακας ως εργαλείο δεν μπορεί να ειδωθεί εκτός του πλαισίου χρήσης του (Κουτσογιάννης κ.α., 2010). Εξάλλου, οι τεχνολογικές κυρίως δυνατότητες που προσφέρει σε σχέση με τον παραδοσιακό πίνακα δεν αποτελούν παρά το σημείο εκκίνησης μιας 43

44 μαθησιακής διαδικασίας γύρω από τον οποίο μπορεί να οργανωθεί η δουλειά των μαθητών και των εκπαιδευτικών, κατά την οποία κύριο ρόλο διαδραματίζουν τα χρησιμοποιούμενα λογισμικά και τα εκπαιδευτικά σενάρια που πρέπει να εκπονήσουν εκπαιδευτικοί και μαθητές. Στο πλαίσιο αυτό, οι διαδραστικοί πίνακες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εργαλεία ενίσχυσης της μαθησιακής διαδικασίας, της κοινωνικής αλληλεπίδρασης, της επικοινωνίας και της συνεργασίας. Από την υπάρχουσα έρευνα φαίνεται ότι η χρήση των διαδραστικών πινάκων έχει μια σειρά από πλεονεκτήματα που αφορούν άμεσα τους μαθητές (Becta, 2003, Smith et al., 2005): Αύξηση του κινήτρου για συμμετοχή στη μαθησιακή διαδικασία και της ικανοποίησης των μαθητών Κίνητρο και επιρροή για δημιουργία πιο ενδιαφέρουσας και ευχάριστης μαθησιακής ατμόσφαιρας (Beeland 2002) Θετική επίδραση σε επίπεδο προσοχής και συμπεριφοράς Ενίσχυση του πολυαισθητηριακού χειρισμού δεδομένου ότι η παρουσίαση με πολυμέσα διεγείρει την οπτική αντίληψη και ενισχύει την ανάκληση πληροφοριών στους μαθητές (Burden, 2002) Προσφορά περισσότερων ευκαιριών για συμμετοχή και συνεργασία, και υποστήριξη των προσωπικών και κοινωνικών δεξιοτήτων των μαθητών (Levy, 2002) Μείωση της ανάγκης για σημειώσεις κατά τη διάρκεια του μαθήματος λόγω της δυνατότητας αποθήκευσης και εκτύπωσης κατευθείαν των δεδομένων της οθόνης 44

45 Παροχή της δυνατότητας στους μαθητές να ανταπεξέλθουν σε πιο πολύπλοκες έννοιες ως αποτέλεσμα της δυνατότητας σαφέστερης και δυναμικότερης παρουσίασης (Smith H.,2001) Διευκόλυνση των διαφορετικών μαθησιακών προφίλ των μαθητών καθώς ο εκπαιδευτικός μπορεί με τη χρήση μιας ποικιλίας πόρων να καλύψει συγκεκριμένες ανάγκες παιδιών (Bell, 2002) Ενίσχυση της ικανότητας των μαθητών στη δημιουργία περισσότερο ελκυστικών παρουσιάσεων προς τους συμμαθητές τους αυξάνοντας συγχρόνως το αίσθημα της αυτοπεποίθησης (Levy, 2002) Αύξηση της δυνατότητας πρόσβασης σε μικρότερες ηλικίες και σε μαθητές με ειδικές ανάγκες λόγω της έλλειψης χειρισμού πληκτρολογίου (Goodison, 2002) ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ Οι περισσότεροι άνθρωποι χρειάζεται να ενισχύσουν τις γνώσεις τους μέσω ερωτήσεων, και με αυτό τον τρόπο κάνουν τη μάθηση μια κοινωνική δραστηριότητα. Οι σύγχρονες θεωρίες εκπαίδευσης είναι βασισμένες στην αντίληψη του κοινωνικού μαθητή και θέτουν τη συμμετοχή του μαθητή ως το κλειδί για τη δόμηση της γνώσης. Ο Κονστρουκτιβισμός βασίζεται στο μαθητή για να επιλέξει και να διαμορφώσει τις πληροφορίες, να κάνει υποθέσεις έτσι ώστε να λάβει αποφάσεις και στο τέλος να δομήσει τη γνώση (Foerster, Glasersfeld, 1999). Το Μάθημα για Όλη την Τάξη ενοποιεί την τάξη, συγκεντρώνει την προσοχή και προσφέρει διάδραση με τον καθηγητή στο κέντρο. Οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά στην Ενεργή Μάθηση μέσω ανάγνωσης, γραφής, συζήτησης, ανάλυσης, σύνθεσης και αξιολόγησης, αντί να ακολουθούν απλά οδηγίες. Ένας κοινός παρονομαστής στις τρεις αυτές θεωρίες εκπαίδευσης, είναι ότι η συμμετοχή του μαθητή είναι πολύ σημαντική για τη μάθηση, και όπως αποδεικνύουν διεθνείς μελέτες, οι 45

46 διαδραστικοί πίνακες αποτελούν ένα μέσο για την επίτευξης της συμμετοχής. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα ψηφιακά μέσα που διαθέτουν και ταυτόχρονα να έχουν αμφίδρομη επικοινωνία με τους μαθητές στην τάξη, να προσφέρουν εκπαίδευση βασισμένη στους υπολογιστές χωρίς να απομονώνονται από τους μαθητές και να ενθαρρύνουν μια μεγαλύτερη διάδραση μαζί τους. Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της εισαγωγής των σύγχρονων μέσων τεχνολογίας στα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, είναι το να διατηρηθεί η δυναμική διάδραση με τους μαθητές όταν αυτοί αφοσιώνονται στην οθόνη του προσωπικού τους υπολογιστή. Οι διαδραστικοί πίνακες προωθούν τη διάδραση μεταξύ των μαθητών, του εκπαιδευτικού υλικού και του καθηγητή και εμπλουτίζουν τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα αφού προσφέρουν ένα μεγάλο πεδίο δράσης με πολυμέσα. Η μεγάλη διαδραστική οθόνη που μπορούν να δουν όλοι, ενθαρρύνει το υψηλό επίπεδο διάδρασης με τους μαθητές. Ο καθηγητής και ένας μαθητής μπορούν να γράφουν κάτι στο διαδραστικό πίνακα και οι υπόλοιποι μαθητές να προσέχουν. Έρευνες στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Αυστραλία έχουν δείξει ότι η λειτουργικότητα του διαδραστικού πίνακα και του συνοδευτικού λογισμικού, επιτρέπει την ανάπτυξη δραστηριοτήτων μέσα στην τάξη που μπορούν να συμμετάσχουν όλοι οι μαθητές, και με αυτόν τον τρόπο ενθαρρύνεται η προσοχή, η συμμετοχή και η διάδραση των μαθητών και βελτιώνονται οι επιδόσεις τους. Μαθησιακά μοντέλα και μαθητές με ειδικές ανάγκες Ως μαθητές με ειδικές ανάγκες θεωρούμε αυτούς οι οποίοι εξαιτίας μιας δυσκολίας ή ανικανότητας που παρουσιάζουν, απαιτούν ειδική εκπαίδευση για μπορέσουν να αποδώσουν το μέγιστο των δυνατοτήτων τους. Αυτές οι δυσκολίες μπορεί να ποικίλουν στον τύπο, τον αριθμό, την αιτία και το βαθμό στον οποίο παρουσιάζονται. Μπορεί να είναι μαθησιακές, κοινωνικές ή και συμπεριφοράς. Μαθητές στο στάδιο της βασικής εκπαίδευσης ή με μαθησιακές δυσκολίες, μαθαίνουν να λειτουργούν στην 46

47 τάξη τους με έναν από τους ακόλουθους τρόπους: τα καταφέρνουν καλά σε μια προφορική/ακουστική προσέγγιση της μάθησης ή απομονώνονται από την τάξη και το μάθημα, παρουσιάζοντας προβλήματα στη συμπεριφορά. Τα περισσότερα μαθήματα διδάσκονται με ένα συνδυασμό οπτικών και ακουστικών μέσων, χρησιμοποιώντας συχνά το μαυροπίνακα ή κάποιο προβολέα με τη συνοδεία διάλεξης από το δάσκαλο. Κατά τη διάρκεια ενός τέτοιου μαθήματος, οι μαθητές με ειδικές ανάγκες δαπανούν πολύ χρόνο για να αντιγράψουν το μάθημα στο τετράδιο και δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν στο δάσκαλο που δίνει εξηγήσεις ή στη συζήτηση με τους υπόλοιπους μαθητές. Έτσι, όχι μόνον χάνουν πολύτιμη πληροφορία σχετικά με το μάθημα, αλλά και την ευκαιρία να συμμετέχουν. Οι εκπαιδευτικοί προσπαθούν να αναπτύξουν στρατηγικές και εργαλεία που θα αγγίξουν μαθητές με μοναδικές και ειδικές μαθησιακές ανάγκες. Πολλές από αυτές τις εκπαιδευτικές μεθόδους, ακόμα και για τις ανάγκες μαθητών με οπτικές, ακουστικές δυσκολίες ή με άλλες ειδικές ανάγκες, μπορούν να βελτιωθούν όταν η παράδοση του μαθήματος και οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες συνδυάζονται με τη χρήση του διαδραστικού πίνακα. Οι οπτικοί μαθητές μπορούν να επωφεληθούν από τις σημειώσεις που μπορούν να ληφθούν πάνω στο διαδραστικό πίνακα, και επιπλέον με τα διαγράμματα και το χειρισμό συμβόλων και αντικειμένων. Η εύκολη χρήση του διαδραστικού πίνακα επιτρέπει τους μαθητές να δουν αυτά που έγραψαν και τα αντικείμενα που δημιούργησαν. Οι κιναισθητικοί μαθητές είναι συνήθως δύσκολο να λάβουν ενεργά μέρος στις τυπικές δραστηριότητες της τάξης που έχουν συνήθως απαιτήσεις οπτικής ή ακουστικής φύσεως. Μπορούν να ενδυναμώσουν τη μάθηση τους μέσω ασκήσεων που περιλαμβάνουν την αφή, την κίνηση και το χώρο που τους προσφέρει ο διαδραστικός πίνακας. Οι μαθητές με δυσκολίες ακοής βασίζονται στην οπτική μάθηση και ο διαδραστικός πίνακας διευκολύνει την παρουσίαση οπτικού υλικού με την ταυτόχρονη χρήση νοηματικής γλώσσας μπροστά στους μαθητές. Οι μαθητές με δυσκολίες όρασης μπορούν να χειριστούν αντικείμενα και να 47

48 χρησιμοποιήσουν μεγάλα γράμματα στην επιφάνεια του διαδραστικού πίνακα και να λάβουν μέρος στο μάθημα που είναι βασισμένο στον υπολογιστή, με τέτοιο τρόπο που δεν είναι δυνατόν να γίνει σε μικρότερη οθόνη. Μαθητές με άλλες ειδικές ανάγκες και μαθησιακές δυσκολίες, λόγου χάριν παθήσεις ψυχικής διαταραχής και συμπεριφοράς όπως το Υπερκινητικό Σύνδρομο με Διάσπαση Προσοχής, μπορούν να βοηθηθούν από το διαδραστικό πίνακα. Η μεγάλη και ευαίσθητη στο άγγιγμα οθόνη του, διευκολύνει τη μάθηση μέσω Η/Υ περισσότερο από μια απλή χρήση Η/Υ με πληκτρολόγιο και ποντίκι, και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να προωθήσει την καλή συμπεριφορά. Στην Αγγλία οι έρευνες δείχνουν τα πλεονεκτήματα του να μπορούν οι μαθητές να δράσουν απευθείας με το διαδραστικό πίνακα, είτε σωματικά είτε οπτικά είτε προφορικά. Όλες επισημαίνουν (Beeland, 2002) (Cunningham, 2003) (Latham, 2002) το εύρος των χρήσεων που μπορεί να έχει ο διαδραστικός πίνακας σε όλους τους τύπους μαθητών. Το ότι επιτρέπει στους μαθητές να δρουν σωματικά με τον πίνακα μπορεί να βοηθήσει σημαντικά τους κιναισθητικούς μαθητές. Η χρήση κειμένου και εικόνων, κινούμενων εικόνων και βίντεο προωθεί την οπτική μάθηση. Η διάδραση και τα οπτικά μέσα (Pugh, 2001) που χρησιμοποιούνται λειτουργούν συμπληρωματικά για μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες. Έρευνες σε κουφά και δίγλωσσα παιδιά σχετικά με τις εμπειρίες που είχαν με το διαδραστικό πίνακα (Carter, 2002), έδειξαν ότι οι παρουσιάσεις σε ένα διαδραστικό πίνακα βοήθησαν στην ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης και της υπερηφάνειας Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ Σε έρευνα σχετικά με τους διαδραστικούς πίνακες που έγινε στο Ηνωμένο Βασίλειο (Reed, 2001), μελετήθηκε η αρχική αντίδραση στην χρήση του διαδραστικού πίνακα μέσα στο μάθημα. Το άμεσο πλεονέκτημα του διαδραστικού πίνακα έναντι του να κάθονται οι μαθητές ο καθένας στο προσωπικό του υπολογιστή, είναι ότι μπορούν να κοιτάνε έναν δικτυακό 48

49 τόπο όλοι μαζί ως ομάδα και έτσι η επικοινωνία μεταξύ των ατόμων είναι καλύτερη, ανεξάρτητα γλώσσας. Ένα άλλο πλεονέκτημα προέρχεται από το γεγονός ότι πολλά από τα μέλη της ομάδας δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένα με τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών και τους φοβίζει η ιδέα του να ψάξουν και να χρησιμοποιήσουν ιστοσελίδες μόνοι τους, και ειδικότερα ιστοσελίδες που έχουν υψηλές απαιτήσεις από τους χρήστες. Επιτρέπει στα μέλη της ομάδας να ρωτήσουν και ακούσουν ερωτήσεις άλλων και τις αντιδράσεις τους, πριν αρχίσουν να πράττουν μόνοι τους. Άλλοι ερευνητές στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουν βρει αλληλεξάρτηση μεταξύ του διαδραστικού πίνακα και της συμμετοχής των μαθητών στο μάθημα. Επισημαίνεται (Ball, 2003) η αυξημένη δυνατότητα που έχουν οι καθηγητές να αφοσιώνονται στις απαντήσεις των μαθητών κατά τη διάρκεια του μαθήματος, όταν χρησιμοποιούνται διαδραστικοί πίνακες και (Cunningham κ.ά., 2003) τα πλεονεκτήματα του γοργού ρυθμού που γίνεται το μάθημα σε μια τάξη που έχει διαδραστικό πίνακα. Βάρος δόθηκε (Edwards κ.ά., 2002) και στις δυνατότητες που προσφέρει η χρήση διαδραστικού πίνακα μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας, ενώ από έρευνες (Latham, 2002) προσανατολισμένες στον καθηγητή, βρέθηκε ότι τα δύο τρίτα των καθηγητών νιώθουν ότι ο διαδραστικός πίνακας τους δίνει δυνατότητα να σχεδιάσουν ένα διαδραστικό μάθημα. Το ένα τρίτο δήλωσε ότι μαθητές από όλες τις βαθμίδες ικανοτήτων είχαν τη δυνατότητα να λάβουν μέρος στο μάθημα με μεγαλύτερη διάθεση. Επιπλέον (Cox κ.ά., 2003), οι διαδραστικοί πίνακες επιτρέπουν στους καθηγητές να αποκτήσουν μια μεγαλύτερη κατανόηση των αναγκών των μαθητών τους και οι μαθητές μπορούν να μάθουν καλύτερα μέσω της συνεργασίας μεταξύ τους. Έρευνες που χρηματοδοτήθηκαν από Βρετανικό Σύλλογο Εκπαιδευτικής Επικοινωνίας και Τεχνολογίας (BECTA) (Cogill, 2003), υποστηρίζουν τα παραπάνω ευρήματα μέσω μιας μελέτης που είχε στο επίκεντρο την χρήση των διαδραστικών πινάκων στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Τα κίνητρα που μπορούν να δοθούν σε μια αίθουσα διδασκαλίας μετρώνται από τη διάθεση των μαθητών να συμμετάσχουν στην 49

50 εκπαιδευτική δραστηριότητα. Παρόλο που οι μαθητές μπορεί να είναι όλοι το ίδιο διατεθειμένοι να κάνουν μια δραστηριότητα, τα κίνητρα μπορεί να διαφέρουν. Μερικοί μαθητές μπορεί να έχουν εσωτερικά κίνητρα να μάθουν γιατί διαθέτουν τη θέληση να καταλάβουν μέσω του στοχασμού και απολαμβάνουν να λαμβάνουν μέρος στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Άλλοι έχουν εξωτερικά κίνητρα όπως η επιβράβευση για επίτευξη στόχων που έχουν τεθεί από τους δασκάλους. Οι διαδραστικοί πίνακες απευθύνονται σε μαθητές και με εσωτερικά και με εξωτερικά κίνητρα. Οι μαθητές με εσωτερικά κίνητρα διατίθενται να επιδείξουν τις γνώσεις τους πάνω στο διαδραστικό πίνακα μπροστά στους συμμαθητές τους για να επιδείξουν τα προσωπικά τους επιτεύγματα. Οι μαθητές με εξωτερικά κίνητρα εντυπωσιάζονται από την τεχνολογία του διαδραστικού πίνακα και παίρνουν κίνητρο να μάθουν, μέσω της ευχαρίστησης που έχουν στην χρήση του προϊόντος. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, έρευνες παρατήρησης (Bush κ.ά., 2004) έδειξαν ότι οι διαδραστικού πίνακες έκαναν το μάθημα πιο οπτικό και την εκπαίδευση πιο διαδραστική, και μ αυτόν τον τρόπο υπήρξε πιο μεγάλη συμμετοχή από τους μαθητές αυξάνοντας τη διάθεση τους για μάθηση και την συγκέντρωση τους. Τα παιδιά (Cooper, 2003) απορροφούν και ενδυναμώνουν τις διάφορες δυνατότητες διάδρασης που τους παρέχει ο διαδραστικός πίνακας. Πολύ θετικά συναισθήματα επιτυχίας και περηφάνιας έχουν τα παιδιά όταν δείχνουν ότι είναι ικανά να χειριστούν τη μεγάλη οθόνη μπροστά στους ενήλικες. Οι διαδραστικοί πίνακες απορροφούν τα παιδιά και συγκεντρώνουν την προσοχή τους με ποικίλους τρόπους, επιτρέποντας τους να συμμετάσχουν ενεργά στην εκπαιδευτική δραστηριότητα. Αυτό μπορεί να φανεί στις παρατηρήσεις των καθηγητών στις συνεντεύξεις τους. Αυτό που κρατάει το ενδιαφέρον των μαθητών στραμμένο στο διαδραστικό πίνακα (Cunningham, 2003), είναι το οπτικό ερέθισμα: όλοι στην τάξη προσέχουν πιο πολύ και είναι αρκετά μεγάλος για να τον βλέπουν όλοι. Άλλοι ερευνητές και εκπαιδευτικοί έχουν παρατηρήσει ότι οι μαθητές έχουν πιο ενεργή συμμετοχή στο μάθημα. Πολλές άλλες έρευνες έχουν δείξει την 50

51 αλληλεπίδραση της χρήσης διαδραστικού πίνακα στην αίθουσα και της αύξησης των κινήτρων για μάθηση. Οι μαθητές (Richardson. 2002) πάντα ενθουσιάζονται και συμμετέχουν ενεργά όταν χρησιμοποιείται ο διαδραστικός πίνακας στην αίθουσα. Προκαλεί μεγαλύτερη προσοχή και ενθουσιασμό να συμμετέχουν και να απαντούν. 51

52 WEB TV Το διαδίκτυο έχει γίνει αναπόσπαστο μέρος του τρόπου με τον οποίο το περιεχόμενο του παραδίδεται στους τελικούς χρήστες. Για παράδειγμα, οι εφημερίδες, τα περιοδικά, η τηλεόραση και τα καλωδιακά δίκτυα έχουν ιστοσελίδες που χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο για την προσφορά περιεχομένου. Το παραδίδεται από on-line παρόχους περιεχομένου που περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, ιστοσελίδες και on-line παρόχους υπηρεσιών. Το περιεχόμενο αυτό είναι προσβάσιμο από τους τελικούς χρήστες μέσω των on-line συσκευών πρόσβασης που διαθέτουν. Η on-line συσκευή πρόσβασης η οποία χρησιμοποιείται πιο συχνά σήμερα είναι ο προσωπικός υπολογιστής. Ωστόσο, on-line συσκευές πρόσβασης πέρα από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές υπάρχουν και έχουν αναπτυχθεί με σκοπό να επιτρέπουν στους τελικούς χρήστες να συνδεθούν με το διαδίκτυο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τύπου συσκευής με online πρόσβαση είναι μια διαδικτυακή τηλεόραση ή αλλιώς web tv. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες με την εξάπλωση του διαδικτύου τόσο από θέμα τεχνολογίας, όσο και από θέμα αριθμού χρηστών σε συνένωση με το αύξον εύρος ζώνης του δικτύου παρατηρούμε την εξάπλωση και διάδοση της διανομής πολυμεσικού περιεχομένου μέσω του διαδικτύου. Για αρκετά έτη τα πολυμεσικά δεδομένα του ίντερνετ όπως η αναπαραγωγή ήχου και εικόνας διανέμονταν και ανταλλάσσονταν με την χρήση κοινών τρόπων ανταλλαγής αρχείων και δεδομένων. Οι χρήστες έπρεπε στην αρχή να κατεβάσουν ακέραιο το αρχείο στον προσωπικό τους υπολογιστή και μετά να το αναπαράγουν. Η πρακτική αυτή έχει το σημαντικό αρνητικό ότι απαιτεί σημαντικούς χρόνους αναμονής για το κατέβασμα (download) του αρχείου και στην πραγματικότητα δεν ήταν αρκετά ευέλικτο από πλευράς χρήσης. 52

53 Σήμερα ιδιαίτερα δημοφιλής καθίσταται η μετάδοση του πολυμεσικού περιεχομένου μέσω του διαδικτύου είτε σε πραγματικό χρόνο (live streaming) είτε με τη μορφή βίντεο κατά παραγγελία το γνωστό Video on Demand (VoD). Με το VoD παρέχεται η δυνατότητα στους τηλεθεατές να παρακολουθήσουν στο χρόνο τον οποίο θέλουν ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα το οποίο έχει είδη μεταδοθεί. To WebTV αποτελεί μια αντιπροσωπευτική εφαρμογή της ροής πραγματικού χρόνου η οποία στην αρχή χρησιμοποιήθηκε από τους τηλεοπτικούς σταθμούς για την αναπαραγωγή του προγράμματος τους μέσω διαδικτύου. Αυτό πρόσφερε τη δυνατότητα στους τηλεθεατές να δούν από τον προσωπικό τους υπολογιστή, το αγαπημένο τους κανάλι από οποιοδήποτε σημείο πρόσβασης στο διαδίκτυο. Τα πρωταρχικά μέρη για τη δημιουργία μιας WebTV από την πλευρά του παρόχου είναι μια πηγή βίντεο (εικόνα και ήχος), ένας διακομιστής (live encoder), μια ευρυζωνική γραμμή (ADSL) για upload και το τμήμα της διανομής (Media/streaming server). Από τη πλευρά του δέκτη απαιτείται η χρήση ενός Η/Υ-Συσκευής με πρόσβαση στο διαδίκτυο και το αρμόζον λογισμικό (media player) το οποίο θα πραγματοποιεί την αναπαραγωγή του μέσω του φυλλομετρητή (browser). Στο παρακάτω διάγραμμα φαίνεται συνοπτικά η διαδικασία. 53

54 Εικόνα 1: Τα βασικά μέρη για την δημιουργία μιας Web Tv Με την ανάπτυξη και εξάπλωση των Τεχνολογιών Πληροφορικής & Επικοινωνιών (ΤΠΕ) παρουσιάζεται και η ανάπτυξη του ηλεκτρονικού υπολογιστή σε κέντρο παροχής πολυμεσικών δεδομένων αλλά και της τηλεόρασης σε Η/Υ. Αυτό συμβαίνει με τη βοήθεια του Διαδικτύου δίχως να είναι απαραίτητη η υπόσταση αποθηκευτικού μέσου για την αναπαραγωγή και μετάδοση πολυμεσικών αρχείων. Σήμερα η διαδικτυακή τηλεόραση (Web tv) έχει την δυνατότητα να αναπτυχθεί με περισσότερο οικονομικούς πόρους και με μείζονα ευελιξία με την υποδομή Cloud Computing (WebTV-aaS). Μερικά βασικά χαρακτηριστικά της Web Tv φαίνονται στον πίνακα που ακολουθεί: Χαρακτηριστικά WebTV Εμβέλεια λήψης μετάδοσης Παγκόσμια Χρήστες Οποιοσδήποτε με πρόσβαση στο Διαδίκτυο Π ο ιότητα- Ανάλυση εικόνας Χαμηλή ποιότητα QCIF Περίπου το ήμισυ της SD Εξοπλισμός Η/Υ Αξιοπιστία Με διακυμάνσεις 54

55 Ασφάλεια Μη ασφαλές περιβάλλον Απαιτούμενη ελάχιστη ταχύτητα ευρυζωνικής σύνδεσης χρήστη Τουλάχιστον 768Kbp Δυνατότητες αναπαραγωγής Αναπαραγωγή και παύση Ελεύθερη/Συνδρομ ητική Ελεύθερη Πίνακας 1: Χαρακτηριστικά Web Tv Η webtv χρησιμοποιείται ιδιαίτερα από τις επιχειρήσεις με σκοπό την συλλογή πληροφοριών από τους χρήστες της. Η web tv βρίσκεται ακόμα στο στάδιο της ανάπτυξης, ιδιαζόντως στην Ευρώπη, όπου το ποσοστό διείσδυσης της ψηφιακής τηλεόρασης είναι στο 25%, με την αγορά της Βρετανίας να εντοπίζεται στην κορυφή με 64%. Η webtv παρέχει την δυνατότητα για συγκέντρωση πληροφοριών συναρτώμενα με τα ενδιαφέροντα των τηλεθεατών αλλά και για αποστολή εξατομικευμένων παροχών ή διαφημιστικών ειδήσεων. Στη Βρετανική αγορά, όπου η χρήση της webtv είναι πιο διαδεδομένη, έχει προοδεύσει η επονομαζόμενη «διαφήμιση του κόκκινου κουμπιού» (red button advertising) δηλαδή, μέσω του κόκκινου κουμπιού του τηλεχειριστηρίου οι θεατές έχουν τη δυνατότητα να διαλέγουν ένα προϊόν το οποίο διαφημίζεται ή μια υπηρεσία και να διανοίγουν έναν αμφίδρομο δίαυλο επικοινωνίας με την επιχείρηση. Μια web tv περιλαμβάνει γενικά πολλά από τα εξαρτήματα μιας συμβατικής τηλεόρασης, όπως ένας ελεγκτής τηλεόρασης, ένας 55

56 επεξεργαστής βίντεο, ένα ακουστικό επεξεργαστή, κλπ. Ωστόσο, σε αντίθεση με μια συμβατική τηλεόραση, μια web tv περιλαμβάνει επίσης μια μονάδα στο διαδίκτυο, η οποία επιτρέπει στην web tv να χρησιμοποιηθεί ως μία συσκευή πρόσβασης on-line, και μια συσκευή εισόδου, η οποία επιτρέπει στο χρήστη να διασυνδέει την μονάδα στο διαδίκτυο με την web tv προκειμένου να επικοινωνεί μέσω του διαδικτύου με την web τηλεόραση. Κατά συνέπεια, μια web tv μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ένα τρόπο παρόμοιο με έναν προσωπικό υπολογιστή προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση οι χρήστες σε on-line παροχείς πολυμεσικού περιεχομένου. Παρ ότι οι οπτικές ίνες αποτελούν την μία από τις δύο σημαντικές προόδους στον κλάδο της ευρυζωνικότητας, η άλλη, η οποία είναι σε σημαντικό επίπεδο συναρτημένη από τη εξέλιξη της τεχνολογίας μέσω οπτικών ινών, είναι η Web Tv. Η πρώτη απόπειρα δημιουργίας web tv έγινε στην Νέα Υόρκη το 1995, από τον Scott Zakarin, συγγραφέα, σκηνοθέτη και παρουσιαστή, όταν ζήτησε από τους υπαλλήλους του τηλεοπτικού σταθμού στον οποίο εργαζόταν να χρηματοδοτήσουν την δημιουργία της, με σκοπό την προβολή μέσω αυτής ενός διάσημου τότε τηλεοπτικού δράματος. Όντως η web tv έγινε πραγματικότητα και η ιστοσελίδα της κέρδισε βραβείο αριστείας. Ο συγκεκριμένος τηλεοπτικός σταθμός συνέχισε να προβάλλει και άλλα τηλεοπτικά προγράμματα μέσω της web Tv μέχρι και το 1997 όπου πτώχευσε. Κατόπιν συνέχισαν πολλοί τηλεοπτικοί σταθμοί οι οποίοι ακολούθησαν το παράδειγμα του Zakarin, όπως το Showtime, οι οποίοι προέβαλαν τηλεοπτικές σειρές, παιδικά παραμύθια, ενημερωτικά προγράμματα. Άλλοι πρωτοπόροι σχεδιαστές στον τομέα της Web Tv είναι ο Harold O'Bryant Jr ο οποίος εμπνεύστηκε από μια συνέντευξη του Τεντ Τέρνερ στο CNN. Μέσα από την έμπνευση του αυτή δημιουργήθηκαν τo webcentraltv.com το 2002, καθώς επίσης και τα icebox.com, Digital Entertainment Network, Shockwave, pop.com και cyberserial.com, όλα εφαρμογές web tv. 56

57 Καθώς το εύρος ζώνης ξεκίνησε να αυξάνεται σε ταχύτητα και διαθεσιμότητα, η παροχή υψηλής ποιότητας βίντεο μέσω του Διαδικτύου έγινε πραγματικότητα. Οι ιστοσελίδες Web Central TV, το YouTube, το Vimeo και το DailyMotion ξεκίνησαν να παρέχουν υπηρεσίες web tv. Στα μέσα του 2006, διάφορες ανεξάρτητες σειρές Web άρχισαν να αποκτούν δημοτικότητα, κυρίως λόγω του ότι διανεμήθηκαν ανεξάρτητα, online μέσω βίντεο YouTube και Revver. Το 2007 η χρήση της web tv μεγεθύνθηκε και εισήχθη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το 2008 το διαδίκτυο συνέχισε να αυξάνει την χρήση του ως εργαλείο μάρκετινγκ για τους ανεξάρτητους δημιουργούς που ήθελαν να προβάλουν το έργο τους μέσω αυτού. Η web tv συνέχισε να βελτιώνεται σε ποιότητα, ενώ άρχισε να συναγωνίζεται το ήδη υπάρχον τηλεοπτικό δίκτυο. Η διαδικτυακή παρακολούθηση τηλεόρασης άρχισε να γίνεται περισσότερο γνωστή. Οι ανεξάρτητοι παραγωγοί κερδίσανε σε δημοτικότητα, αποδεικνύοντας ότι η διαδικτυακή τηλεόραση ήταν ένα νόμιμο μέσο, και ότι η διαδικτυακή παρακολούθηση δεν θα είναι απλώς μια μόδα η οποία θα περάσει. Το 2009 δημιουργήθηκε η Διεθνής Ακαδημία Web Tv, η οποία καθιέρωσε τα πρώτα βραβεία για την βιομηχανία της Web Tv, τα οποία ονομάστηκαν Streamy Awards. Οι αναδυόμενες δυνατότητες της Web Tv τράβηξαν την προσοχή των κορυφαίων στελεχών ψυχαγωγίας στην Αμερική. Παρά τις στιγμιαίες αποτυχίες που υπήρχαν στο παρελθόν της Web Tv, το μέλλον της προδιαγράφεται λαμπρό. Η αύξηση της δημοτικότητας του Διαδικτύου και οι βελτιώσεις στην τεχνολογία streaming βίντεο σημαίνει ότι η παραγωγή και διάθεση μιας σειράς μέσω διαδικτύου είναι σχετικά φθηνή σε σύγκριση με τα παραδοσιακά πρότυπα και επιτρέπει στους παραγωγούς να καταλήξουν σε δυνητικά παγκόσμιο ακροατήριο που μπορεί να έχει πρόσβαση στις προβολές 24 ώρες 57

58 την ημέρα. Οι τεχνολογίες που χρησιμοποιεί η Web Tv είναι η Dirac, HTTP, RSS, RSS enclosure, Rstp, Smil, Wtvml. Ένα από τα βασικότερα πλεονεκτήματα της Web Tv, είναι η προσβασιμότητα. Οι χρήστες μπορούν να παρακολουθούν τα αγαπημένα τους προγράμματα τα οποία είναι διαθέσιμα όλες τις ώρες της ημέρας και μπορεί να αλληλεπιδράσει με αυτά. Επιπλέον μπορεί οποιαδήποτε στιγμή να διακόψει την αναπαραγωγή και να την συνεχίσει όποια ώρα επιθυμεί. Ακόμα δίνεται η δυνατότητα στους χρήστες να κάνουν rewind, δηλαδή να παρακολουθήσουν εκ νέου μια σκηνή που τους άρεσε ιδιαίτερα. Ορισμένες ιστοσελίδες επιπρόσθετα επιτρέπουν στους χρήστες να αναπαράγουν την ταινία σε αργή κίνηση. 58

59 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: 4K ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ 4Κ ΤΗΛΕΟΡΑΣΕΙΣ Η ανάλυση 4K, που ονομάζεται επίσης 4K2K, αναφέρεται σε μια συσκευή προβολής ή στο περιεχόμενο αυτής που έχει οριζόντια ανάλυση της τάξης των pixels. Αρκετές 4K αναλύσεις υπάρχουν στους τομείς της ψηφιακής τηλεόρασης και της ψηφιακής κινηματογραφίας. Στον κλάδο της προβολής ταινιών, το πρότυπο Ψηφιακής Κινηματογράφος (Digital Cinema Initiatives-DCI) είναι το κυρίαρχο πρότυπο 4K (Jukic, 2014). To 4K έχει γίνει η κοινή ονομασία για την τηλεόραση υπερ-υψηλής ευκρίνειας (Ultra-high-definition television - UHDTV), αν και η ανάλυση του είναι μόνο 3840 x 2160 (σε 16:9, ή 1,78:1 αναλογία διαστάσεων), η οποία είναι χαμηλότερη από το βιομηχανικά πρότυπά 4K της τάξης 4096 x 2160 (σε 19:10 ή 1,9: 1 αναλογία διαστάσεων) (Ultra HDTV Magazine, 2013). Στην εικόνα που ακολουθεί μπορούμε να δούμε το σχετικό μέγεθος εικόνας 4K εναντίον 1080p. Eικόνα 1: Σχετικό Μέγεθος Εικόνας 4k έναντι 1080p Η χρήση του πλάτους ως βασικό χαρακτηριστικό της συνολικής ανάλυσης σηματοδοτεί μια αλλαγή από την προηγούμενη γενιά τηλεοράσεων υψηλής ευκρίνειας, οι οποίες κατηγοριοποιούν τα μέσα ενημέρωσης σύμφωνα με την κάθετη διάσταση, όπως 720p ή 1080p. Σύμφωνα με την 59