ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Transcript

1 [Type text] ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΙΣΑΙΑ «ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ: ΜΙΑ ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΙΝΗΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ» Επόπτρια καθηγήτρια: Ε. Γρίβα Επιβλέπων καθηγητής: Ε. Τσακιρίδου Επιβλέπων καθηγητής: Κ. Σέμογλου ΦΛΩΡΙΝΑ, 2014

2 [Type text] «Ταξίδι στον κόσμο μέσα από το παραμύθι: μια διαθεματική προσέγγιση

3 [Type text] Περιεχόμενα ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ... 1 Εισαγωγή ΠΑΡΑΜΥΘΙ Τα παραμύθια των λαών Διαπολιτισμική εκπαίδευση και παραμύθι Η παιδαγωγική και η εκπαιδευτική αξία του παραμυθιού Μέθοδοι διδασκαλίας του παραμυθιού Η προσέγγιση της ιστορίας Δραστηριοκεντρική προσέγγιση Διαθεματική προσέγγιση και παραμύθι Εργασία σε ομάδες και παραμύθι Δραματοποίηση και παραμύθι Γλωσσική ανάπτυξη των νηπίων Η γλωσσική ανάπτυξη στο Νηπιαγωγείο Παραμύθι και γλωσσική ανάπτυξη Αναδυόμενος εγγραμματισμός και παραμύθι Η τέχνη της αφήγησης του παραμυθιού Κινητική ανάπτυξη και παραμύθι Το διαθεματικό πρότζεκτ Σκοπός του διαθεματικού πρότζεκτ Επιμέρους στόχοι και επιδιώξεις της πειραματικής διαδικασίας Το πλαίσιο εφαρμογής της πειραματικής διαδικασίας Οι συμμετέχοντες Διαδικασία του διαθεματικού πρότζεκτ ο στάδιο: Διερεύνηση και καταγραφή αναγκών ο στάδιο: Σχεδιασμός της πειραματικής διαδικασίας Επιλογή των παραμυθιών -δραστηριοτήτων ο στάδιο: Εφαρμογή της πειραματικής διαδικασίας Προστάδιο Κύριο στάδιο... 71

4 [Type text] Μεταστάδιο Οι θεματικές ενότητες Πρώτo παραμύθι: Ο Πινόκιο-Ιταλία Δεύτερο παραμύθι «Χάνσελ και Γκρέτελ» -Γερμανία Τέταρτο παραμύθι : «Η Μαγική χύτρα» - Σουηδία Πέμπτo παραμύθι: «Ο Γιάκοβ και οι εφτά κλέφτες» -Ρωσία Έκτο παραμύθι: «Ο Αλαντίν και το μαγικό λυχνάρι»-περσία Έβδομο παραμύθι: «Το μαγικό κεχριμπάρι» -Κορέα Όγδοο παραμύθι: «Το δώρο του Νείλου» -Αίγυπτος Ένατη ενότητα: «Η κόρη του βυθού και το μυστικό της νύχτας» - Βραζιλία Δέκατο παραμύθι: Τα τρία μικρά λυκάκια»- Ελλάδα Τελικό μάθημα: Συμπλήρωση συνέντευξης και απολογισμός των γνώσεων σχετικά με τα παραμύθια του κόσμου που αποκτήθηκαν μέσω του διαθεματικού project Υλικά και μέσα υλοποίησης του προγράμματος ο στάδιο: Αποτίμηση του διαθεματικού πρότζεκτ Συνέντευξη Τα αποτελέσματα της συνέντευξης προελέγχου και μετελέγχου Αποτελέσματα ημερολογίου ερευνήτριας Τα αποτελέσματα της συνέντευξης ικανοποίησης Συζήτηση Βιβλιογραφία Παράρτημα

5 [Type text] ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το παραμύθι παρέχει ένα ενδιαφέρον και εποικοδομητικό πλαίσιο στο οποίο οι μικροί μαθητές χρησιμοποιούν τις γλωσσικές και κινητικές τους ικανότητες ολιστικά σε δραστηριότητες που προσομοιώνουν τη μάθηση σε πραγματικές συνθήκες και στο οποίο μπορούν τα παιδιά να χρησιμοποιούν το δημιουργικό τους ταλέντο. Η προσέγγιση της ιστορίας του παραμυθιού ως διδακτικό εργαλείο δημιουργεί στην τάξη έναν φανταστικό κόσμο στον οποίο τα παιδιά υποδύονται χαρακτήρες της ιστορίας, η οποία εξελίσσεται, ενώ εργάζονται σε μικρές ομάδες, σε δραστηριότητες που σχεδιάζονται από τον εκπαιδευτικό με βάση το περιεχόμενο του προγράμματος σπουδών. Η προσέγγιση της ιστορίας είναι μία μέθοδος λιγότερο γνωστή στην εκπαιδευτική διαδικασία αν και αναπτύσσει τις γλωσσικές και κινητικές δεξιότητες των μικρών μαθητών. Αυτή η μελέτη περίπτωσης διερεύνησε την ανάπτυξη της γλώσσας και της κίνησης σε 14 παιδιά του Νηπιαγωγείου 5 έως 6 ετών που συμμετείχαν στην πλοκή της ιστορίας 10 παραμυθιών από όλο τον κόσμο, διάρκειας τεσσάρων μηνών. Σκοπός της παρέμβασης ήταν να αναπτύξει τον προφορικό λόγο και τις κινητικές δεξιότητες των μικρών παιδιών παράλληλα με την πολυπολυτισμική αφύπνιση τους, μέσω της αφήγησης παραμυθιών από όλο τον κόσμο. Τα δεδομένα της έρευνας συλλέχθηκαν από τις συνεντεύξεις των νηπίων και το ημερολόγιο της εκπαιδευτικού. Τα ευρήματα έδειξαν ότι οι μικροί μαθητές ενισχύονται όταν εργάζονται στο πλαίσιο της ιστορίας και αυτό επηρεάζει θετικά τον προφορικό τους λόγο, τη γλωσσική έκφραση, την κινητική τους ανάπτυξη και τη διαπολιτισμική τους συνείδηση, επειδή αποβάλλουν το φόβο μπροστά στους συνομηλίκους και εμπλέκονται στις διαδικασίες της μάθησης με τη θέληση τους. Χαρακτηριστικά που συμβάλλουν περισσότερο στην εμπλοκή των μαθητών αποτελούν η ομαδική εργασία, η δραματοποίηση, τα παιχνίδια, οι κινητικές δραστηριότητες και η μεγάλη ποικιλία των δραστηριοτήτων. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι η χρήση της προσέγγισης της ιστορίας των παραμυθιών του κόσμου στη διδασκαλία, διευκόλυνε την ανάπτυξη της προφορικής γλώσσας και της κίνησης και τόνωσε τη διαπολιτισμική γνώση των μικρών παιδιών. Λέξεις κλειδιά: παραμύθι, προσέγγιση της ιστορίας, προφορικός λόγος, κινητική ανάπτυξη, διαπολιτισμική αφύπνιση, προσχολική ηλικία.

6 [Type text] Abstract The fairy tale provides an interesting and constructive context in which young students use their linguistic and motor skills holistically in activities that simulate learning in real life situations and in which children can use their creative talents. The approach to the history of the fairy tale as a teaching tool creates in the classroom an imaginary world in which children pretend characters of the story while working in small groups in activities designed by the teacher based on the content of the course. Despite the fact that the approach to fairy tale develops the linguistic and motor skills of young students, this method is less known in the educational process. This case study investigated the development of language and movement in 14 kindergarten children 5 to 6 years old who participated in the plot of 10 fairy tales stories from all over the world, in four month period. The purpose of this intervention was to develop the spoken language and motor skills of young children in parallel with their multicultural awakening through the storytelling from around the planet. The qualitative survey data was collected based on interviews of toddlers and teacher calendars. The findings showed that young students are enhanced when working in the context of a fairy tale and this positively influences their spoken discourse, language expression, motor development and their intercultural consciousness, ejecting their fear in front of peers while they got involved in the processes of learning with their willingness. Features that contribute the most to the involvement of students are the teamwork, dramatization, toys, motor activities and the great variety of activities. The results showed that the use of the approach to the plot of world fairy tales in teaching facilitated the development of children s oral language and movement and stimulated their intercultural learning. Keywords: fairy tale, approach to history, oral language, motor development, intercultural awakening, preschooler.

7 [Type text] Ευχαριστίες Σε αυτό το παραμυθένιο ταξίδι στον κόσμο που για μένα είχε ομορφιά και γνώση, αλλά και πολύ αγωνία και κόπο δεν ήμουν μόνη. Υπήρχαν δίπλα μου σε όλη τη διαδρομή άνθρωποι, που χωρίς την δική τους υποστήριξη και τη μεγάλη ενθάρρυνση, δεν θα μπορούσα να το φέρω σε πέρας. Πρώτα και κύρια είμαι ευγνώμων στην καθηγήτρια μου κ. Γρίβα, επιβλέπουσα της διπλωματικής μου, για την εξαιρετική καθοδήγηση και την πλήρη υποστήριξη της. Η γνώση η εμπειρία και η έμπνευσή της, καθώς και η άμεση ανταπόκριση της σε κάθε κάλεσμά μου, με βοήθησαν να φθάσω με επιτυχία στο τέλος αυτού του ταξιδιού. Δίχως την πολύπλευρη συμπαράσταση της, δεν θα μπορούσα να το φέρω σε πέρας. Της οφείλω πραγματικά μια μεγάλη ευγνωμοσύνη. Ευχαριστώ επίσης τους συνεπιβλέποντες της διπλωματικής μου εργασίας, την κ. Τσακιρίδου και την κ. Σέμογλου για τις χρήσιμες παρατηρήσεις και επισημάνσεις τους. Τέλος νιώθω την ανάγκη να ευχαριστήσω από την καρδιά μου τον άνδρα μου και τα παιδιά μου, που με στήριξαν και με βοήθησαν τόσο πολύ στον δύσκολο αγώνα μου, όλο αυτό το διάστημα.

8 1 «Ταξίδι στον κόσμο μέσα από το παραμύθι: μια διαθεματική προσέγγιση Εισαγωγή Τις τελευταίες δεκαετίες η Ελλάδα αποτελεί πόλο έλξης για εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες και αλλοδαπούς πολίτες οι οποίοι αλλάζουν τον πολιτισμικό χαρακτήρα της. χώρας.. Παιδιά από πολλές και διαφορετικές χώρες έρχονται να φοιτήσουν στα ελληνικά σχολεία και να ενταχθούν στις δομές του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος συμπληρώνοντας με τη γλωσσική και την πολυπολιτισμική τους παρουσία τις ελληνικές σχολικές τάξεις όλων των βαθμίδων. Στην νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται έλληνες και αλλοδαποί μαθητές καλούνται να ζήσουν πλέον σε ένα πολυπολιτισμικά διαμορφωμένο περιβάλλον, μέσα στην τάξη και έξω από αυτήν να κατανοήσουν και να αποδεχτούν την πολυπολιτισμική συνύπαρξη, να επικοινωνήσουν, να συνεργαστούν και να δημιουργήσουν με άλλα παιδιά από διαφορετικές πατρίδες, θρησκείες και πολιτισμούς. Θα πρέπει να μοιραστούν συναισθήματα και ιδέες, να οραματιστούν και να αναζητήσουν κοινούς τρόπους αρμονικής συμβίωσης. Για να είναι αποτελεσματική η επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων με διαφορετική πολιτισμική κουλτούρα, πρέπει να υπάρχουν οι ανάλογες προϋποθέσεις, όπως είναι η αποδοχή της διαφορετικότητας, η ανεκτικότητα, η ικανότητα ταύτισης με τον άλλο, η ικανότητα σύγκρισης αλλά και υιοθέτησης «διαφορετικών πολιτισμικών στοιχείων. Στο πλαίσιο αυτό η διαπολιτισμική εκπαίδευση και αγωγή αποτελεί ένα πλουραλιστικά προσανατολισμένο μοντέλο διαχείρισης της πολυπολιτισμικότητας στο σχολείο, που καλλιεργεί στους μαθητές πολυγλωσσική και πολυπολιτισμική ικανότητα, η οποία συμβάλλει όχι μόνο στην εξοικείωση με άλλες γλώσσες και άλλους πολιτισμούς, αλλά και στην αξιοποίησή τους προς όφελος όλων των μαθητών. Το μοντέλο αυτό, όπως είναι γνωστό, σέβεται και αξιοποιεί την πολιτισμική διαφορά, ενώ συμβαδίζει με μια συγκεκριμένη αντίληψη για την κοινωνία, σύμφωνα με την οποία η ομαλή ένταξη σε αυτήν ατόμων με διαφορετικό γλωσσικό και πολιτισμικό υπόβαθρο και η απαιτούμενη κοινωνική συνοχή θα επέλθουν, εάν όλα τα μέλη της έχουν τη δυνατότητα για αλληλεπίδραση. Σύμφωνα με τις θεωρητικές αρχές της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, η αλληλεπίδραση αυτή μπορεί να οδηγήσει στο διαπολιτισμικό σεβασμό, στην ανεκτικότητα, στην αναγνώριση και στην αποδοχή του διαφορετικού (Κεσίδου, 2008). Η

9 2 «Ταξίδι στον κόσμο μέσα από το παραμύθι: μια διαθεματική προσέγγιση διαπολιτισμική αγωγή ενδιαφέρεται να αξιοποιήσει τις γλωσσικές και πολιτισμικές διαφορές που υπάρχουν μέσα στην μεικτή σχολική τάξη προς όφελος όλων των μαθητών, να προτείνει πρακτικές οι οποίες θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη στους μαθητές «διαπολιτισμικής συνείδησης» και ικανότητας για «διαπολιτισμική επικοινωνία. Όλοι αυτοί οι παράγοντες καθιστούν αναγκαία την ανάπτυξη στους νέους ανθρώπους, πέρα από τις τοπικές και εθνικές συνειδήσεις, μιας συλλογικής συνείδησης, που υπερβαίνει τα όρια των ομάδων, των εθνικών κρατών και των φυλών και βάσει της οποίας, όλοι οι άνθρωποι έχουν την ίδια αξία και είναι λογικό να υποστηρίζει ο ένας τον άλλο. Είναι σημαντική η ανάπτυξη στα παιδιά του αισθήματος της ευθύνης, σε σχέση με ότι συμβαίνει στους άλλους, καθώς και η ανάπτυξη της ανοικτότητας και του ενδιαφέροντος που είναι βασικό να επιδεικνύουν για τη διαφορετικότητα. Η διαπολιτισμική επικοινωνία θεωρείται ως μια ιδιαίτερη περίπτωση διαπροσωπικής επικοινωνίας και λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια της αλληλεπίδρασης ατόμων με διαφορετικές πολιτισμικές ταυτότητες. Αυτό σημαίνει ότι η αποτελεσματική διαπολιτισμική επικοινωνία προϋποθέτει τη γνώση της πολιτισμικής πραγματικότητας του απέναντι, καθώς και των διαφορών που υφίστανται συγκριτικά με το οικείο πολιτισμικό πλαίσιο (Κεσίδου, 2008). Η πολιτισμική γνώση δεν σημαίνει απλά ότι γνωρίζουμε πληροφορίες για τον πολιτισμό, αλλά κυρίως αφορά τη γνώση τού πώς να συνεργαζόμαστε με τον πολιτισμό (Liddicoat, 2002). Για την ανάπτυξη αυτής της διαπολιτισμικής ικανότητας ο Byram (2000), αναφέρει 5 σημαντικά χαρακτηριστικά, που πρέπει να διαθέτει το άτομο: 1. Στάσεις: περιέργεια και ανοικτότητα, ετοιμότητα να αναστείλει τη δυσπιστία απέναντι στους άλλους πολιτισμούς και στις πεποιθήσεις των άλλων. 2. Γνώση: των κοινωνικών ομάδων και των προϊόντων τους, τις πρακτικές της κάθε ομάδας, καθώς και τις πρακτικές της χώρας κάθε συνομιλητή, όπως και τη γενική διαδικασία της ατομικής και κοινωνικής αλληλεπίδρασης. 3. Δεξιότητες ερμηνείας που αφορούν: την ικανότητα να ερμηνεύει ένα έγγραφο ή ένα γεγονός από έναν άλλο πολιτισμό, να διακρίνει και να συσχετίζει αυτό με το δικό του πολιτισμό. 4. Δεξιότητες ανακάλυψης και αλληλεπίδρασης: τη δυνατότητα να αποκτήσουν νέες γνώσεις ενός άλλου πολιτισμού και άλλων πολιτισμικών πρακτικών και την ικανότητα

10 3 «Ταξίδι στον κόσμο μέσα από το παραμύθι: μια διαθεματική προσέγγιση να μεταδώσει τις γνώσεις, στάσεις και δεξιότητες με όρους επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης. 5. Ουσιαστική πολιτισμική ευαισθητοποίηση /πολιτισμική εκπαίδευση: η ικανότητα να αξιολογούν κριτικά και βάση ρητών κριτηρίων προοπτικές, πρακτικές, προϊόντα του δικού τους πολιτισμού και των πολιτισμών των άλλων. Η εξάλειψη των προκαταλήψεων και των στερεοτύπων, η ανάπτυξη θετικών συμπεριφορών απέναντι σε αλλόγλωσσους και αλλοδαπούς μαθητές, ευνοούν την επικοινωνία και τη συνεργασία και αναπτύσσουν τις κοινωνικές δεξιότητες όλων των παιδιών. Ένα σπουδαίο μέσο για την ανάπτυξη σχέσεων αλληλοσεβασμού και αλληλοκατανόησης μεταξύ των πολιτισμών που παράλληλα καλλιεργεί τις γλωσσικές και κινητικές δεξιότητες των μικρών παιδιών αποτελεί η αφήγηση παραμυθιών. Τα παραμύθια των λαών του κόσμου περιέχουν παγκόσμιες αλήθειες που αντανακλούν στις παραδοσιακές αξίες των λαών και συμβάλλουν στην ανάπτυξη πολυπολιτισμικής συνείδησης και αποδοχής του διαφορετικού στα μικρά παιδιά, ενισχύουν την επίγνωση του δικού τους πολιτισμού, ενώ ταυτόχρονα προωθούν την γλωσσική και κινητική ανάπτυξη τους. Η εκπαιδευτική αξία των παραμυθιών και της αφήγησης και η επίδραση τους στην συναισθηματική, γνωστική, γλωσσική και κινητική ανάπτυξη των παιδιών, καθιστά το παραμύθι μέσο διδασκαλίας με πολλαπλά οφέλη. Μέσα από τα παραμύθια τα παιδιά ενισχύουν την δημιουργική τους φαντασία, χρησιμοποιούν τη γλώσσα τους μοιράζονται τις ιδέες τους (Halliwell, 1992), αποκτούν κίνητρα για μάθηση. Για τα μικρά παιδιά τα παραμύθια αποτελούν ένα σημαντικό μέρος της ζωής τους, διότι δεν είναι μόνο ότι βοηθούν τα παιδιά να μαθαίνουν τον γύρω τους κόσμο, αλλά πάνω από όλα ότι δημιουργούν θεμέλια για τη μελλοντική τους μάθηση. Τα τελευταία χρόνια πολλά εκπαιδευτικά προγράμματα σε όλη την Ευρώπη έχουν ενσωματώσει τη διδακτική προσέγγιση της ιστορίας στα προγράμματα διδασκαλίας και μάθησης και έδειξαν ότι υπάρχει μια ισχυρή σύνδεση μεταξύ της επιτυχίας των παιδιών στο σχολείο και της εμπειρίας τους από την αφήγηση παραμυθιών από τη μικρή ηλικία (Li-Yu Chang, 2009). Οι σχετικές επίσης έρευνες που διεξήχθησαν (Griva & Chostelidou, 2012; Ahlquist, 2011) με την προσέγγιση της ιστορίας ως διδακτικής

11 4 «Ταξίδι στον κόσμο μέσα από το παραμύθι: μια διαθεματική προσέγγιση μεθόδου, υποστηρίζουν τη χρήση ιστοριών, ως μέσο για τη ενίσχυση της γλωσσικής και κινητικής ανάπτυξης αλλά και δημιουργίας διαπολιτισμικής συνείδησης. Η Ahlquist (2011), επισημαίνει ότι οι ιστορίες είναι μια σημαντική πηγή της εμπειρίας της γλώσσας και βοηθούν τα μικρά παιδιά να αφομοιώσουν και να επεξεργαστούν τη γλώσσα ολιστικά. Ο Kirsch (2008), επίσης προσθέτει ότι οι ιστορίες χρησιμεύουν ως ένα καλό σημείο εκκίνησης για την ανάπτυξη των τεσσάρων γλωσσικών δεξιοτήτων και συμβάλλουν στη ενίσχυση της συγκέντρωσης των παιδιών και στην απόκτηση στρατηγικών μάθησης. Η μέθοδος story based learning ή αλλιώς narrative-centered learning, η οποία παρέχει σημαντικές δυνατότητες για δημιουργία αποτελεσματικών εμπειριών μάθησης, στις οποίες οι μικροί μαθητές συμμετέχουν ενεργητικά σε δραστηριότητες με βάση τις ιστορίες, αποτέλεσε την αφορμή για την εφαρμογή της παρούσας πειραματικής παρέμβασης. Το παραμύθι και η διαθεματική προσέγγιση της ιστορίας του, ως διδακτικής μεθόδου σύμφωνα με τις παραπάνω έρευνες, προσφέρει πολλαπλά οφέλη και σημαντικές ευκαιρίες για δημιουργία αποτελεσματικών εμπειριών μάθησης, στους μικρούς μαθητές προσχολικής ηλικίας. Όμως ο αριθμός των ερευνών αναφορικά με τα πλεονεκτήματα της μεθόδου της αφήγησης παραμυθιών στην γλωσσική, κινητική και στη διαπολιτισμική αφύπνιση των μαθητών προσχολικής ηλικίας είναι μικρός. Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν να διερευνήσει τις δυνατότητες αξιοποίησης της προσέγγισης της ιστορίας των παραμυθιών του κόσμου για τη γλωσσική, κινητική και πολυπολιτισμική αφύπνιση των μικρών μαθητών προσχολικής ηλικίας. Πιο συγκεκριμένα, στόχος της παρέμβασης ήταν, να διερευνήσει τα πλεονεκτήματα της διαθεματικής προσέγγισης της αφήγησης παραμυθιών στην ανάπτυξη του προφορικού λόγου και της προφορικής έκφρασης των παιδιών προσχολικής ηλικίας, στις κινητικές δεξιότητες τους, αλλά και στην πολυπολιτισμική γνώση των μικρών μαθητών. Για να γίνει αυτό σχεδιάστηκε αυτό το project με 10 διαπολιτισμικά παραμύθια του κόσμου και εφαρμόσθηκε στην τάξη του 17ου Νηπιαγωγείου Βέροιας, με 14 μαθητές 5 έως 6 ετών, για μια περίοδο τεσσάρων μηνών. Τα ποιοτικά δεδομένα της έρευνας συλλέχθηκαν από τις συνεντεύξεις των νηπίων και από το ημερολόγιο της εκπαιδευτικού.

12 5 «Ταξίδι στον κόσμο μέσα από το παραμύθι: μια διαθεματική προσέγγιση Στην παρούσα μελέτη αρχικά, επιχειρείται μια παρουσίαση γενικά για τα παραμύθια και τη συνεισφορά τους στη γλωσσική και κινητική ανάπτυξη, όσο και στην πολυπολιτισμική αφύπνιση των νηπίων. Στη συνέχεια παρουσιάζεται η μεθοδολογία, ο σχεδιασμός, καθώς και η εφαρμογή της πειραματικής διαδικασίας. Κατόπιν παρουσιάζονται τα εργαλεία και τα αποτελέσματα της πειραματικής διαδικασίας και τέλος ακολουθεί η συζήτηση σχετικά με τη συμβολή της μεθόδου στην ενίσχυση της προφορικής γλωσσικής έκφρασης και της κινητικής ανάπτυξης, καθώς και στην ενίσχυση της διαπολιτισμικής συνείδησης μικρών μαθητών. Πιο αναλυτικά, το θεωρητικό μέρος της εργασίας χωρίζεται σε τέσσερα κεφάλαια, ενώ το ερευνητικό σε δύο. Στο θεωρητικό μέρος της εργασίας αρχικά γίνεται αναφορά γενικά στο παραμύθι στα είδη, τις κατηγορίες και τα χαρακτηριστικά του. Ακολουθούν τα παραμύθια των λαών του κόσμου και στην αναγνώριση της ταυτότητας τους μέσα από το παραμύθι. Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι βασικές αρχές της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, οι οποίες υπηρετούνται μέσα από τη διδακτική αξιοποίηση του παραμυθιού και τέλος γίνεται η αναφορά στην παιδαγωγική και εκπαιδευτική αξιοποίηση του παραμυθιού για τη γλωσσική, την κινητική αλλά και τη διαπολιτισμική αφύπνιση των παιδιών της προσχολικής ηλικίας. Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται η παρουσίαση των σύγχρονων προσεγγίσεων διδασκαλίας του παραμυθιού, της προσέγγισης της ιστορίας και της δραστηριοκεντρικής μεθόδου και στη συμβολή τους στη γλωσσική και κινητική ανάπτυξη των νηπίων. Στη συνέχεια διατυπώνονται τα χαρακτηριστικά της διαθεματικής προσέγγισης και η σχέση της με την πολυαισθητηριακή προσέγγιση του παραμυθιού. Ακολουθούν οι τεχνικές διδασκαλίας του παραμυθιού της εργασίας σε ομάδες και της δραματοποίησης. Ακολουθεί, το τρίτο κεφάλαιο στο οποίο γίνεται αναφορά στη γλωσσική ανάπτυξη των νηπίων γενικά και ειδικότερα στη γλωσσική ανάπτυξη στο νηπιαγωγείο. Ακολουθεί, η συμβολή του παραμυθιού στη γλωσσική ανάπτυξη, καθώς και στον αναδυόμενο εγγραμματισμό των νηπίων στο νηπιαγωγείο και τέλος ακολουθεί η τέχνη της καλής αφήγησης. Στο τέταρτο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στην κινητική ανάπτυξη των νηπίων και στη συμβολή του παραμυθιού στην καλλιέργεια των κινητικών δεξιοτήτων.

13 6 «Ταξίδι στον κόσμο μέσα από το παραμύθι: μια διαθεματική προσέγγιση Στο πέμπτο κεφάλαιο καταγράφεται το πλαίσιο εφαρμογής της παρέμβασης και ειδικότερα, ο σκοπός και οι στόχοι της παρέμβασης και δίνεται μια περιγραφή των συμμετεχόντων. Εν συνεχεία, στο έκτο κεφάλαιο αναλύονται τα στάδια που ακολουθήθηκαν για το σχεδιασμό και την εφαρμογή της παρέμβασης, καθώς επίσης, περιγράφονται η διερεύνηση των αναγκών των μικρών μαθητών. Στο πρώτο υποκεφάλαιο του έκτου κεφαλαίου περιγράφεται το δεύτερο στάδιο του διαθεματικού πρότζεκτ, το οποίο είναι ο σχεδιασμός της πειραματικής διαδικασίας, επεξηγούνται τα κριτήρια με τα οποία επιλέχθηκαν τα παραμύθια και οι δραστηριότητες και στα επόμενα δύο υποκεφάλαια επιχειρήθηκε μια γενική περιγραφή των σταδίων, που ακολουθήθηκαν σε κάθε πειραματική παρέμβαση και, επίσης, γίνεται μια επιμέρους περιγραφή της κάθε θεματικής ενότητας ξεχωριστά. Το τελευταίο υποκεφάλαιο του έκτου κεφαλαίου αφορά στην αποτίμηση του διαθεματικού πρότζεκτ, καθώς παρουσιάζονται, αρχικά, τα αποτελέσματα του προέλεγχου και του μετέλεγχου, των συνεντεύξεων που διεξήχθησαν πριν και μετά την πειραματική παρέμβαση, με σκοπό την αξιολόγηση της ανάπτυξης του προφορικού λόγου και της προφορικής έκφρασης. Στη συνέχεια, παρατίθενται τα αποτελέσματα της ποιοτικής ανάλυσης του ημερολογίου της ερευνήτριας, καθώς και τα αποτελέσματα της ποιοτικής ανάλυσης των συνεντεύξεων ικανοποίησης των μικρών μαθητών, μέσα από τα οποία διαφαίνονται οι απόψεις τους για την εφαρμογή του διαθεματικού project. Στο έβδομο κεφάλαιο παρατίθεται η συζήτηση, στην οποία καταγράφονται τα αρχικά συμπεράσματα που προέκυψαν από την πειραματική παρέμβαση και από την ανάλυση των δεδομένων που συλλέχτηκαν για την αποτίμηση του διαθεματικού project. Επιπλέον, γίνεται αναφορά στις δυσκολίες που αντιμετωπίστηκαν κατά τη διάρκεια της παρέμβασης, καθώς και στους περιορισμούς και τις προτάσεις για μελλοντική έρευνα.

14 7 «Ταξίδι στον κόσμο μέσα από το παραμύθι: μια διαθεματική προσέγγιση 1. ΠΑΡΑΜΥΘΙ Δεν υπάρχει λαός που να μην έχει παραμύθια, ούτε υπάρχει εποχή και πολιτισμοί που να μην έχουν αναδείξει τα δικά τους γραπτά ή προφορικά παραμύθια. Ειδικά το προφορικό παραμύθι, το λαϊκό, όπως το ονομάζουμε, έχει διαγράψει μια χιλιόχρονη πορεία. Είναι ένα πανανθρώπινο λογοτεχνικό είδος, που μέσα από αυτή τη ιδιαίτερη γλώσσα που χρησιμοποιεί (της τυποποίησης, των συμβόλων αλλά και της αφηγηματικής του τέχνης) έχει αποκτήσει οικουμενικότητα, μέσα από τη οποία λαοί εντελώς διαφορετικοί μπορούν να επικοινωνούν, να συνεννοούνται ή και να συμφωνούν. Αυτή η γλώσσα των παραμυθιών κατάφερε να πετύχει το ακατόρθωτο, να είναι μια γλώσσα ενοποιητική, οικουμενική, παγκόσμια, ταυτόχρονα όμως να αφήνει άφθονο χώρο για το διαφορετικό, το ιδιαίτερο, για να αναπτυχθούν οι τοπικές πολιτισμικές ιδιαιτερότητες. (Κανατσούλη, 2002). Παραμύθι είναι μια αφήγηση συγκεκριμένου μήκους που περιέχει μια διαδοχή μοτίβων ή επεισοδίων (Αναγνωστόπουλος, 1997). Είναι μια αφήγηση, ένα λογοτεχνικό έργο, που αφηγείται γεγονότα πραγματικά ή φανταστικά (Ζαν, 1996). Σύμφωνα με τον καθηγητή Μερακλή (1993) είναι το αρχαϊκότερο διασωσμένο είδος αφήγησης, πράγμα που σημαίνει ότι κατά την πρωτόγονη εποχή της ανθρωπότητας, αυτό υπήρξε η καλύτερη ίσως έκφραση της ζωής και των μυστηρίων της. Η διάδοση των παραμυθιών μέχρι τον 12 ο αιώνα ήταν προφορική και με την τυπογραφία άρχισε να δημιουργείται γραπτή παράδοση. Η πρώτη συλλογή και δημοσίευση λαϊκών παραμυθιών με θαυμάσιες ξυλογραφίες είναι τα Παραμύθια της μαμάς χήνας (1697), που έγινε από τον Γάλλο Charles Perrault ( στο Αναγνωστόπουλος, 1997). Η συλλογή περιλαμβάνει παραμύθια που μεταφράστηκαν σε όλες τις γλώσσες και γαλούχησαν όλα τα παιδιά της γης επί αιώνες. Είναι τα γνωστά Ο Κοντορεβυθούλης, η Κοκκινοσκουφίτσα, η Κοιμωμένη του δάσους κ.α. Σταθμός προς τα λαϊκά δημιουργήματα είναι η τρίτομη έκδοση των Kinder-und Hausmärchen από τους αδελφούς Γκρίμμ (1 ος τόμος 1812 και 2 ος 1815 στο Αναγνωστόπουλος, 1997). Η συλλογή περιλαμβάνει πολύ γνωστά σε όλο τον κόσμο παραμύθια όπως η Σταχτοπούτα, η Κοκκινοσκουφίτσα, η Χιονάτη κ.α. Όμως «Τα παραμύθια για παιδιά» του Hans Christian Andersen ενίσχυσαν περισσότερο και έφεραν την άνθηση στο παραμύθι, όχι μόνο στην Ευρωπαϊκή ήπειρο, αλλά σε ολόκληρο τον

15 8 «Ταξίδι στον κόσμο μέσα από το παραμύθι: μια διαθεματική προσέγγιση κόσμο. Στην ελληνική γλώσσα μεταφράστηκαν για πρώτη φορά από τον Δ. Βικέλα το 1873 και είναι πασίγνωστα τα παραμύθια «Το μολυβένιο στρατιωτάκι», «Το μπαούλο που πετάει», «Το ασχημόπαπο» κ.α. Ο κόσμος του παραμυθιού είναι ολότελα φανταστικός, απουσιάζει η αληθοφάνεια, οι φυσικοί νόμοι δεν ισχύουν και όταν ο άνθρωπος είναι ανίσχυρος, γίνεται κάποιο θαύμα, συνήθως με τη διαμεσολάβηση ενός υπερφυσικού βοηθού, ή με τη χρήση ενός μαγικού μέσου. Τα λαϊκά παραμύθια δεν αναφέρονται σε ορισμένα πρόσωπα ή σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο Η παραμυθιακή ιστορία εκτυλίσσεται «μια φορά κι έναν καιρό (Κανατσούλη, 2002). Τα παραμύθια σύμφωνα με την Κανατσούλη (2002) χωρίζονται σε κατηγορίες: A) τα μαγικά που είναι τα κατ εξοχήν παραμύθια και αναφέρονται σε δράκους, γίγαντες, μάγισσες, Β) τα διηγηματικά κοσμικά παραμύθια, που κινούνται σε ανθρώπινες κοινωνίες, Γ) τα θρησκευτικά ή συναξαρικά, που εμπνέονται από τους βίους των αγίων, Δ) τα ευτράπελα ή σατυρικά, που αναφέρονται σε παθήματα κουτών. Οργανώνονται ουσιαστικά σε τρία βασικά μέρη: α) σύντομη εισαγωγή ή προϊδέαση π.χ. παραμύθι, μύθι - μύθι το κουκί και το ρεβύθι β) τη διήγηση, που αποτελεί και το κύριο μέρος του παραμυθιού και συντίθεται από διάφορα μοτίβα (είναι τα διάφορα επεισόδια που το συνθέτουν) και γ) το τέλος, που είναι τυπικό π.χ. και έζησαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα. Όσον αφορά τη γένεση, τη δομή, τη σημασία, ή την ερμηνεία του παραμυθιού διατυπώθηκαν πολλές θεωρίες με κορυφαίο μελετητή τον Prop (1987), ο οποίος στη μελέτη του Μορφολογία του παραμυθιού ανέλυσε τη δομή εκατό ρώσικων μαγικών παραμυθιών και διετύπωσε την άποψη, ότι το παραμύθι αποτελείται από τριάντα μία λειτουργίες, οι οποίες αποτελούν τα θεμελιώδη συστατικά μέρη του παραμυθιού και με βάση ορισμένες από αυτές, όχι όλες, οργανώνεται η δομή του κάθε παραμυθιού. Ο αριθμός των λειτουργιών είναι περιορισμένος και η διαδοχή τους είναι πάντοτε ίδια (Ζαν, 1996). Μετά από μια μεγάλη πορεία του παραμυθιού μέσα στον κόσμο και τις διάφορες μορφές του στην πορεία του χρόνου, μπορούμε σήμερα να αναφερόμαστε σε δύο είδη στο λαϊκό και στο σύγχρονο παραμύθι.(παπανικολάου & Τσιλιμένη, 1992). Στα λαϊκά παραμύθια κυριαρχεί η αχαλίνωτη φαντασία, η υπερβολή, το μαγικό στοιχείο, ενώ στα

16 9 «Ταξίδι στον κόσμο μέσα από το παραμύθι: μια διαθεματική προσέγγιση έντεχνα, που γράφονται από επώνυμους συγγραφείς, κυριαρχεί η πραγματικότητα, το χιούμορ, η ειλικρίνεια και η αμεσότητα. Ο διδακτισμός φυσικά δεν έχει καμία θέση. Τα παραμύθια σύμφωνα με τη θεώρηση του Μπετελχάιμ (1995), επειδή είναι απλό λογοτεχνικό είδος, διευκολύνει τη διαδικασία ταύτισης του παιδιού με τον παραμυθιακό ήρωα. Ο διαχωρισμός ανάμεσα στο παραμύθι και τις άλλες μορφές συμβολικού λόγου είναι συχνά δύσκολος. Οι μύθοι, οι θρύλοι και οι λαϊκές παραδόσεις είναι όροι, που χρησιμοποιούνται εύκολα, χωρίς βασικούς διαχωρισμούς μεταξύ τους, ενώ στην πραγματικότητα έχουν ριζικές διαφορές. Σαν κοινό όμως χαρακτηριστικό μεταξύ τους, όλα έχουν την πρωτότυπη φύση τους (Αυδίκος, 1994). Ο μύθος ανήκει σε όλο το ανθρώπινο γένος και ασχολείται κυρίως με υπερφυσικά πράγματα- θεούς, δημιουργούς, υπερφυσικές δυνάμεις και ήρωες. Ο θρύλος από την άλλη, έχει ιστορικές βάσεις. Πολλές φορές έχει τραγικό τέλος, ενώ το πραγματικό παραμύθι έχει πάντα ευτυχισμένο τέλος. Οι αδελφοί Γκρίμμ χαρακτήρισαν τον θρύλο σαν «ιστορικό» και το παραμύθι σαν «ποιητικό» (Κούπερ, 1983). Το παραμύθι συμβαίνει μόνο στο χώρο της φαντασίας και δεν έχει ιστορική βάση. Λειτουργεί σε ένα κόσμο μαγείας και φαντασίας, ελεύθερο από τα όρια του χρόνου. Ενώ ο θρύλος έχει ένα βαθύτερο νόημα και είναι γεμάτος με δράση, το παραμύθι έχει μια ρομαντική και συγκινησιακή γοητεία. Αν και προέρχεται από τον μύθο και το θρύλο, παρουσιάζει τους αρχέτυπους συμβολισμούς με έναν πιο προσωπικό και αποδεκτό τρόπο. Ο μύθος και ο θρύλος προέρχονται και ασχολούνται με τον πολιτισμό και τις εμπειρίες ενός ορισμένου έθνους και απευθύνεται σε αυτό, ενώ το παραμύθι ασχολείται με τις εμπειρίες ενός μόνου ατόμου, που διαθέτει χαρακτηριστικά με τα οποία ο καθένας μπορεί να ταυτιστεί (Αυδίκος, 1994). Οι μύθοι και τα παραμύθια απαντούν στα αιώνια ερωτήματα: Τι είναι πραγματικά ο κόσμος; πώς θα ζήσω τη ζωή μου σε αυτόν; Οι απαντήσεις που δίνουν οι μύθοι είναι οριστικές ενώ τα παραμύθια προτείνουν, τα μηνύματά τους υπονοούν λύσεις, αλλά ποτέ δεν τις κατονομάζουν (Μπετελχάιμ, 1995). Τα παραμύθια αφήνουν το παιδί να φαντάζεται, αν και με ποιο τρόπο θα εφαρμόσει στον εαυτό του αυτά που αποκαλύπτουν για τη ζωή και την ανθρώπινη φύση. Ο μύθος είναι απαισιόδοξος, ενώ το παραμύθι αισιόδοξο, ανεξάρτητα από το πόσο τρομακτικά μπορεί να είναι μερικά στοιχεία της ιστορίας. Τα παραμύθια ανήκουν στην προφορική λογοτεχνία και τα γενικά χαρακτηριστικά που τα χαρακτηρίζουν είναι:

17 10 «Ταξίδι στον κόσμο μέσα από το παραμύθι: μια διαθεματική προσέγγιση α) ο αφηγηματικός τους χαρακτήρας, β) το γεγονός ότι εκτυλίσσονται στο παρελθόν, γ) το πεπερασμένο τους, δ) η απουσία βάθους ή εσωτερικότητας των προσώπων που συναντάμε αναπόφευκτα σε αυτά, ε) η σταθερή χρηστική τους δυνητικότητα. Πολύ συχνά για τους παιδαγωγούς, τους ψυχολόγους, τους ψυχαναλυτές, η βασική αρετή των παραμυθιών είναι ο μαγικός τους χαρακτήρας. Όμως για το ζωντάνεμα της φαντασίας σημαντικό ρόλο παίζει ταυτόχρονα με το μαγικό στοιχείο, ο ρεαλισμός και η ζωντάνια της γλώσσας (Ζαν, 1996 ) Τα παραμύθια των λαών Το παραμύθι είναι κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας και κράτησε ως τον καιρό μας το χαρακτήρα μιας τέτοιας καθολικότητας. Ωστόσο αυτή η καθολικότητα δεν σημαίνει ισοπεδωτική ομοιομορφία. Κάθε λαός και κάθε τόπος δίνει στα κοινά και στα όμοια κάτι ιδιαίτερα δικό του (Μερακλής, 1999). Συνεπώς μπορούμε να αποδεχθούμε ότι η αναγνώριση της ταυτότητας, έστω και με τους περιορισμούς που θέτει η καθολικότητα του, μπορεί να γίνει μέσα στο παραμύθι. Μια από τις βασικές αρχές του παραμυθιού είναι να επιτρέψει στον αναγνώστη να ταυτιστεί με αρχέτυπες καταστάσεις και εμπειρίες, όπως η σύγκρουση καλού και κακού, η διαφορά ανάμεσα στο θάρρος και τη φιλία και η χρησιμοποίηση της εξυπνάδας σαν όπλο ενάντια στη δύναμη. Αυτή η ταύτιση και η συμμετοχή βοηθούν στην εξαφάνιση αισθημάτων απομόνωσης και μοναξιάς, στην οποία η ανθρωπότητα είναι τόσο ευάλωτη, κάνοντας έτσι τον άνθρωπο να αισθάνεται σαν ένα μέρος ενός μεγάλου συνόλου. Το ευτυχισμένο τέλος της ιστορίας, δημιουργεί στο άτομο το ευχάριστο συναίσθημα, ότι αυτό το σύνολο είναι επιτυχημένο. Αλλά ενώ τα παραμύθια υπάρχουν από τόσο παλιά σε όλο τον κόσμο, οι πλοκές τους είναι σχετικά λίγες και έχουν μια αξιοσημείωτη ομοιότητα από χώρα σε χώρα (Κούπερ, 1983). Κάθε πολιτισμός μετασχηματίζει, διαμορφώνει, διαφοροποιεί τις αφηγηματικές δομές των παραμυθιών, διατηρώντας ταυτόχρονα τη σταθερότητα της δύναμης που ασκούν στην ατομική και τη συλλογική φαντασία. Γιατί εκεί βρίσκεται αναμφίβολα η πραγματική «δύναμη των παραμυθιών» για χθες, για σήμερα, για αύριο (Ζαν, 1996).

18 11 «Ταξίδι στον κόσμο μέσα από το παραμύθι: μια διαθεματική προσέγγιση Υπάρχουν πανέμορφα παραμύθια που αναφέρονται σε άλλες χώρες και παραδόσεις και εμπεριέχουν μερικές από τις ωραιότερες παραδόσεις της ανθρωπότητας, που μεταδόθηκαν από γενιά σε γενιά και από τόπο σε τόπο, με τον προφορικό λόγο, μέσα από την τέχνη της αφήγησης. Ο λαϊκός πολιτισμός είναι από τα πιο πρόσφορα πεδία για την πραγματοποίηση της «πολιτισμικής συνάντησης» και της ανάδειξης των κοινών πολιτισμικών στοιχείων, ανάμεσα στους λαούς, χωρίς ταυτόχρονα να παραγνωρίζονται και οι ιδιαιτερότητες. Ο λαϊκός πολιτισμός είναι ένα από τα ουσιαστικά αγαθά της πολιτιστικής κληρονομιάς των λαών και μια έκφραση της πολιτισμικής ταυτότητας, τα στοιχεία του οποίου είναι καταξιωμένα με το πέρασμα του χρόνου στις συνειδήσεις των λαών και ανάγονται στο πολιτιστικό παρελθόν και αποτελούν την παράδοσή του. Τα παιδιά στο σύγχρονο νηπιαγωγείο καλούνται να κατανοήσουν και να αποδεχτούν την πολυπολιτισμική συνύπαρξη, να επικοινωνήσουν, να συνεργαστούν και να δημιουργήσουν μαζί με άλλα παιδιά από διαφορετικές πατρίδες, θρησκείες και πολιτισμούς. Θα πρέπει να μοιραστούν συναισθήματα και ιδέες, να οραματιστούν και να αναζητήσουν κοινούς τρόπους αρμονικής συμβίωσης. Ο λαϊκός πολιτισμός είναι ένα πεδίο μέσα από το οποίο μπορούν να υλοποιηθούν οι παραπάνω στόχοι. Ειδικότερα το λαϊκό παραμύθι, σαν κύριο εκφραστικό στοιχείο του λαϊκού πολιτισμού, θεωρείται κατά τον Μερακλή (1999), ως κατεξοχήν ανθρωπολογικό είδος, που παρουσιάζει μια καθολικότητα ανάμεσα στους λαούς. που εκδηλώνεται ως κοινότητα θεμάτων, αλλά και τρόπων έκφρασης και ποιητικών μορφών, ανάμεσα στους διάφορους (και συχνά διαφορετικούς) λαούς, που υπερβαίνει τα εθνικά όρια. Τα παραμύθια του κόσμου μεταφέρουν τον πολιτισμό και την κουλτούρα της κοινωνίας για την οποία γράφτηκαν. Καθώς οι μικροί μαθητές μαθαίνουν για τον πολιτισμό και την κουλτούρα μιας κοινωνίας, μαθαίνουν ταυτόχρονα για το παρελθόν και το παρόν, καθώς και για τα ήθη και έθιμα του κάθε λαού. Τ παραμύθια του κόσμου, μεταφέρουν τον πολιτισμό των λαών, ο οποίος διδάσκει την κατανόηση και το σεβασμό της διαφορετικότητας των ανθρώπων και προωθεί την ενσυναίσθηση Διαπολιτισμική εκπαίδευση και παραμύθι Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες όπου οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα εξακολουθούν να αναπαράγονται, έχει ξεκινήσει μια πολιτική η οποία επιδιώκει δια μέσου της

19 12 «Ταξίδι στον κόσμο μέσα από το παραμύθι: μια διαθεματική προσέγγιση λογοτεχνίας για παιδιά να εμποτίσει τους μικρούς αναγνώστες με καινούργιες, διαφορετικές αντιλήψεις. Ο στόχος της πολιτικής αυτής είναι διπλός: από τη μια, να επιτευχθεί μια θετική αυτοαντίληψη των παιδιών που ανήκουν στις κάθε είδους μειονότητες και από την άλλη να υπάρξει συμβολή στην κοινωνική και προσωπική ανάπτυξη όλων των παιδιών, απαλείφοντας σταδιακά τις έννοιες της ανωτερότητας του φύλου, της φυλής ή της κοινωνικής τάξης (Κανατσούλη, 2002). Η διαπολιτισμική θεωρία πρεσβεύει ότι όλοι οι πολιτισμοί είναι ισότιμοι μεταξύ τους και ότι δεν πρέπει να κρίνονται με βάση κάποια συγκεκριμένα και προκαθορισμένα κριτήρια, αλλά αντίθετα, ο κάθε πολιτισμός θα πρέπει να αξιολογείται με βάση μόνο τους δικούς του προσανατολισμούς και αξίες (Μαλιγγούδη, 2008). Οι βασικές αρχές της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης σύμφωνα με τον γερμανό μελετητή Essinger. (1991 στο Κεσίδου, 2008) είναι οι εξής: Η εκπαίδευση για ενσυναίσθηση (empathy). Σύμφωνα με αυτή την αρχή βασικός στόχος της εκπαίδευσης είναι να ενθαρρύνει τον μαθητή να κατανοεί τους άλλους, να μπαίνει στη θέση τους και να βλέπει τις απόψεις και τα προβλήματά τους μέσα από τη δική τους οπτική γωνία. Η εκπαίδευση για αλληλεγγύη. Στόχος και προσπάθεια να αναπτύξουν οι μαθητές συλλογική συνείδηση που υπερβαίνει τα όρια των ομάδων των κρατών και των φυλών και βάση της οποίας όλοι οι άνθρωποι έχουν την ίδια αξία. Εκπαίδευση για διαπολιτισμικό σεβασμό. Η ανοικτότητα και ο σεβασμός στους ξένους πολιτισμούς και ταυτόχρονα πρόσκληση στους άλλους πολιτισμούς να συμμετέχουν στον δικό μας πολιτισμό. Εκπαίδευση στον εθνικιστικό τρόπο σκέψης. Στόχος που αποβλέπει στην εξάλειψη εθνικών στερεοτύπων και προκαταλήψεων, άνοιγμα και επικοινωνία με τους άλλους λαούς. Το παραμύθι μπορεί να αξιοποιηθεί ως ένα εύχρηστο και αποτελεσματικό μέσο για την επαφή και γνωριμία των παιδιών στα πλαίσια της διαπολιτισμικής προσέγγισης, αφού μέσα από αυτό τα παιδιά γνωρίζουν άλλους πολιτισμούς, καλλιεργούν την αλληλεγγύη και τον σεβασμό για τον «άλλον», την ενσυναίσθηση και την αποδοχή. Το παραμύθι ως μορφή τέχνης έχει τη δυνατότητα να ενώνει τους λαούς και να υπηρετεί τον αιώνιο άνθρωπο, γι αυτό ως είδος της παιδικής λογοτεχνίας έχει μέσα του μια παγκοσμιότητα

20 13 «Ταξίδι στον κόσμο μέσα από το παραμύθι: μια διαθεματική προσέγγιση και σκοπεύει όχι μόνο στην απόλαυση, αλλά και στην καλλιέργεια μιας πανανθρώπινης συνείδησης (Αναγνωστόπουλος, 1987). Έχει τη δυνατότητα να συμπεριλαμβάνει μέσα του να συνδέει και να ενώνει μεταξύ τους πολλούς λαούς, χάρη στην ομοιότητα ή και την ταυτότητα ορισμένων μοτίβων και θεμάτων που χρησιμοποιεί (Μερακλής, 1999). Η επιτυχία των παραμυθιών και η παρουσία τους σε όλες τις χώρες και τους πολιτισμούς του κόσμου εδώ και χιλιάδες χρόνια, δείχνει ότι μέσα από τα διάφορα επίπεδα ερμηνείας τους, έχουν να διδάξουν τόσο τους ενήλικες όσο και τα παιδιά. Μέσα από τα παραμύθια τα παιδιά επικοινωνούν τη διαπολιτισμική τους εμπειρία, κατανοούν την εμπειρία των άλλων συνομηλίκων, απελευθερώνουν τη φαντασία τους, αντιλαμβάνονται τον κόσμο και τη δική τους θέση μέσα στο πλαίσιο των πολιτισμών (Maynard, 2005 στο Griva & Chostelidou, 2012 ) Η παιδαγωγική και η εκπαιδευτική αξία του παραμυθιού Τα παιδιά μοιάζουν γοητευμένα όταν τους διαβάζουν παραμύθια μέσα στην τάξη κατά την ώρα της ανάγνωσης. Όταν μάλιστα η εκπαιδευτικός αφηγητής του παραμυθιού δίνει αρκετό χρόνο να το συλλογισθούν, για να βυθισθούν στην ατμόσφαιρα που τους δημιουργεί το άκουσμά του και τα ενθαρρύνει να μιλήσουν για αυτό, τότε η συζήτηση αποκαλύπτει ότι το παραμύθι προσφέρει πάρα πολλά από συναισθηματική και διανοητική άποψη. Σκοπός του παραμυθιού είναι να τέρψει, να διεγείρει τη φαντασία του παιδιού, να καλλιεργήσει τη γλώσσα τους και την κριτική τους ικανότητα, να βοηθήσει τα παιδιά να εκφράσουν τις ανάγκες και τα συναισθήματά τους, μέσω της κίνησης και του παιχνιδιού (Παπανικολάου & Τσιλιμένη, 1992). Για να κρατήσει ένα παραμύθι το ενδιαφέρον του παιδιού πρέπει να το διασκεδάζει και να ξυπνά την περιέργεια του, όμως για να πλουτίσει τη ζωή του, πρέπει να κεντρίζει τη φαντασία του, να το βοηθά να αναπτύξει τη νόησή του και να ξεκαθαρίσει τα συναισθήματά του, να εναρμονίζεται με τα άγχη και τις προσδοκίες του, να αναγνωρίζει πλήρως τις δυσκολίες του ενώ συγχρόνως, να υποδεικνύει λύσεις στα προβλήματά που το αναστατώνουν (Μπετελχάιμ. 1995). Τα παραμύθια κατορθώνουν να μεταδώσουν με ποικίλες μορφές στο παιδί το μήνυμα ότι ο αγώνας εναντίον σοβαρών δυσκολιών στη ζωή είναι αναπόφευκτος, είναι

21 14 «Ταξίδι στον κόσμο μέσα από το παραμύθι: μια διαθεματική προσέγγιση ουσιαστικό κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης, όμως αν κανείς δεν λιποψυχήσει και αντιμετωπίσει απτόητος απρόσμενες και συχνά άδικες δοκιμασίες, τότε κυριαρχεί σε όλα τα εμπόδια και στο τέλος αναδεικνύεται νικητής. Τα παραμύθια διασκεδάζουν το παιδί, ενώ ταυτοχρόνως το φωτίζουν για τον εαυτό του και καλλιεργούν την ανάπτυξη της προσωπικότητας του. Προσφέρουν νόημα σε τόσο πολλά διαφορετικά επίπεδα και εμπλουτίζουν τη ζωή του παιδιού με τόσο πολλούς διαφορετικούς τρόπους, που κανένα βιβλίο δεν μπορεί να εκτιμήσει δίκαια τις πολλαπλές και ποικίλες συμβολές τους στη ζωή του. Το παραμύθι είναι ένα έργο τέχνης. Είναι μοναδικό όχι μόνο ως μορφή λογοτεχνίας, αλλά ως έργο τέχνης που είναι πλήρως κατανοητό στα παιδιά, όπως καμιά άλλη μορφή τέχνης. Το κάθε παιδί αντλεί διαφορετικό νόημα από το ίδιο παραμύθι, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες της στιγμής. Ως έργα τέχνης τα παραμύθια εκφράζουν την πολιτιστική κληρονομιά του κάθε λαού και μέσα από αυτά μεταδίδεται στο μυαλό του παιδιού (Μπετελχάιμ. 1995). Τα παραμύθια εμπλουτίζουν τη ζωή του παιδιού και της προσδίδουν μια μαγική διάσταση ακριβώς επειδή το παιδί δεν ξέρει με ποιο τρόπο άσκησαν πάνω του τη γοητεία τους, διαθέτουν πολύμορφο πλούτο και βάθος και όπως κάθε μεγάλη τέχνη, τα παραμύθια θέλγουν και μορφώνουν. Υποβοηθούν την καλλιέργεια της μητρικής γλώσσας με την επαναδιήγηση, το διάλογο, τις απορίες που προκαλεί και τις ερωτοαποκρίσεις των παιδιών. Προσφέρουν αισθητική απόλαυση, χαρά και συγκίνηση, για τις περιπέτειες του ήρωα και τους μαγευτικούς τόπους. Τα παραμύθια προσφέρουν τη μεγαλύτερη χαρά στα παιδιά. Αναπτύσσουν τη φαντασία και το συναίσθημα. Εισάγουν τα παιδιά στον κόσμο της ηθικής συνείδησης, προβάλλοντας την επιδοκιμασία του Καλού και, ταυτόχρονα την τιμωρία του κακού. Το Καλό ταυτίζεται με το ωραίο και το Κακό με το άσχημο, η ηθική ταυτίζεται με την αισθητική. Παρέχει βασικά στοιχεία του πνευματικού μας πολιτισμού και έτσι μυεί τα παιδιά σε πρωταρχικές πηγές γνώσης και στοχασμού. Συμβάλλει στη δημιουργία σταθερών σχέσεων ανάμεσα στα παιδιά και στο γύρο φυσικό περιβάλλον, με την πλούσια αναφορά του στον κόσμο των πουλιών, των ζώων, του δάσους, των δένδρων. Το παραμύθι συμβάλλει ουσιαστικά στη γλωσσική και κινητική ανάπτυξη του παιδιού, στην αισθητική καλλιέργεια και απόλαυση του νηπίου. Προσφέρεται για πολλαπλές και ποικίλες δραστηριότητες, ατομικές ή ομαδικές, τέτοιες,

22 15 «Ταξίδι στον κόσμο μέσα από το παραμύθι: μια διαθεματική προσέγγιση που καλλιεργούν τη γλώσσα, τη φαντασία και την επινοητικότητα των παιδιών, το συναίσθημα και την ανθρωπιά τους, τη δημιουργικότητα και την καλλιτεχνική δεξιότητα (.Αναγνωστόπουλος, 1997). Μέσα από τα παραμύθια δίνεται η ευκαιρία στα παιδιά να εκφραστούν με το λόγο αλλά και με το σώμα τους, να διατυπώσουν τις σκέψεις και τις ανησυχίες τους, να εξωτερικεύσουν τα συναισθήματά τους, να αναδείξουν τις κλίσεις και τα ταλέντα τους (Griva & Chostelidou, 2012). Οι ιστορίες των παραμυθιών είναι πολύτιμες, για την απόκτηση και τη διατήρηση του ενδιαφέροντος των παιδιών, καθώς τους δίνουν την ευκαιρία να βλέπουν τη μάθηση από μια διαφορετική οπτική γωνία, σαν διασκέδαση και όχι σαν αγγαρεία. Τα μικρά παιδιά έχουν περισσότερα κίνητρα για μάθηση αφού τους είναι απολύτως φυσικό να ανταποκρίνονται με ενθουσιασμό στις νέες εμπειρίες και σε τεχνικές επανάληψης, μίμησης κλπ. Στα μικρά παιδιά αρέσει να πειραματίζονται με τις νέες εμπειρίες και τη νέα γνώση, είναι πιο ανοιχτά σε νέες εμπειρίες και έχουν λιγότερο παγιωμένες ιδέες, για άλλες γλώσσες και πολιτισμούς. Είναι πιο ανοιχτοί πολίτες στο διαφορετικό (Γρίβα & Σέμογλου, 2013). Τα παραμύθια από άλλους λαούς και άλλες χώρες μπορούν να χρησιμοποιηθούν στα πλαίσια της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης και αγωγής, για τη γνωριμία και την καλλιέργεια του σεβασμού των παιδιών στον πολιτισμό των άλλων. Για να γνωρίσουν καινούριες χώρες και άλλους ανθρώπους. Το «διαφορετικό» μπορεί να γίνει εποικοδομητικό αλλά και αποδεκτό. Ο εκπαιδευτικός με βάση την ιστορία του παραμυθιού μπορεί να σχεδιάσει διάφορες δραστηριότητες, να βοηθήσει τα παιδιά να γνωρίσουν τον πολιτισμό άλλων χωρών, να έρθουν σε επαφή με διαφορετικές κουλτούρες και νοοτροπίες, να κάνουν συγκρίσεις μεταξύ των πολιτισμών και να εκτιμήσουν τον δικό τους, καθώς το παραμύθι αποτελεί ένα από τα κυριότερα μέσα ευαισθητοποίησης απέναντι σε θέματα ρατσισμού και κοινωνικού αποκλεισμού (Κανατσούλη, 2002). Η ακρόαση παραμυθιών θεωρείται ως μια αλληλεπιδραστική και συνδημιουργική διαδικασία, που χρησιμοποιείται για να προκαλέσει την περιέργεια των παιδιών, να τα εξασκήσει στην ακρόαση και στη λεκτική έκφραση καθώς επίσης θεωρείται εργαλείο για τη γεφύρωση των πολιτισμών (Griva & Chostelidou, 2012). Το παραμύθι αποτελεί το πιο ελκυστικό, αγαπητό, και ευχάριστο είδος για τα παιδιά, καθώς προσφέρει ευχάριστες και δημιουργικές ώρες και μέσα από αυτό μπορεί να καλλιεργηθούν αξίες όπως, η γνωριμία, η αγάπη, η φιλία, η συνύπαρξη, η αποδοχή

23 16 «Ταξίδι στον κόσμο μέσα από το παραμύθι: μια διαθεματική προσέγγιση μεταξύ των παιδιών. Μέσα από τα παραμύθια έχουν τη δυνατότητα να εκφρασθούν, να αναλάβουν ρόλους, να κοινωνικοποιηθούν, σεβόμενα την ομάδα και τους κανόνες της, να καταπολεμήσουν φοβίες και αναστολές, να αναπτύξουν επικοινωνιακές δεξιότητες και ικανότητες, να κατανοήσουν τη γλώσσα των εικόνων και των συμβόλων, να απολαύσουν ως ακροατές το παραμύθι και να δημιουργήσουν αφήνοντας ελεύθερη τη φαντασία τους. Μέσα από τα παραμύθια, τα παιχνίδια και τις δραστηριότητες που ακολουθούν την αφήγηση, τα παιδιά αναπτύσσουν μια ισχυρή αίσθηση του εαυτού τους, τονώνουν την αυτοπεποίθησή τους, ενθαρρύνονται να ακούν και να σέβονται τις απόψεις των άλλων, να διακρίνουν ανάμεσα στο καλό και το κακό, να γνωρίζουν τους κανόνες και την πειθαρχία, να μαθαίνουν να σέβονται τις διαφορετικές κουλτούρες, (Kariuki, et al., 2007 στο Griva & Chostelidou, 2012). Μέσα από το παραμύθι συχνά οι μαθητές καλούνται να σχεδιάσουν παιχνίδια, να υποδυθούν ρόλους, ή να εμπλακούν σε μια σειρά από σωματικές δραστηριότητες, οι οποίες εξυπηρετούν την ανάγκη των παιδιών για δράση και κίνηση, τους δίνουν ευκαιρίες να γνωρίσουν πλήρως τα μη λεκτικά στοιχεία της γλώσσας (Li-Yu Chang, 2009). Μέσα από τα παιχνίδια που σχεδιάζονται με βάση την ιστορία του παραμυθιού, τα παιδιά παίζουν και διασκεδάζουν, κοινωνικοποιούνται και μαθαίνουν, με την προϋπόθεση ότι ο εκπαιδευτικός, έχει σαφή εκπαιδευτικό στόχο από την αρχή της μάθησης, καθώς η ασάφεια μπορεί να δημιουργεί άγχος (Fisher, 2005). Αν και τα παιδιά απολαμβάνουν γενικά να ακούν παραμύθια, μπορεί κάποια φορά να μη νιώσουν αυτή την απόλαυση ή ακόμα να απογοητευθούν και να αδιαφορήσουν. Η απλή δυνατή ανάγνωση ενός παραμυθιού χωρίς την ανάλογη προετοιμασία από τη μεριά του εκπαιδευτικού μπορεί να είναι καταστροφική και απογοητευτική, καθώς δεν προκαλεί ούτε την προσοχή των παιδιών, δεν κινητοποιεί και δεν τονώνει τα κίνητρα και την αυτοπεποίθηση των παιδιών. Ο προσεκτικός σχεδιασμός είναι απαραίτητος για μια επιτυχή διδασκαλία και μάθηση μέσω του παραμυθιού. Για να επιτευχθούν τα καλύτερα αποτελέσματα από την υιοθέτηση του παραμυθιού ως εκπαιδευτικού εργαλείου, χρειάζεται οι εκπαιδευτικοί να έχουν βασικές γνώσεις και ιδέες, για τη χρήση του στην εκπαιδευτική πράξη.

24 17 «Ταξίδι στον κόσμο μέσα από το παραμύθι: μια διαθεματική προσέγγιση 2. Μέθοδοι διδασκαλίας του παραμυθιού Η προσέγγιση της ιστορίας Το παραμύθι είναι ένα μέσο διδασκαλίας, διότι δίνει στα παιδιά κίνητρα για να λάβουν μέρος και να αποκτήσουν γνώσεις της γλώσσας και της κίνησης, χωρίς διδασκαλία. Το παραμύθι παρέχει ένα ενδιαφέρον και ουσιαστικό πλαίσιο, στο οποίο τα μικρά παιδιά χρησιμοποιούν τις γλωσσικές τους ικανότητες ολιστικά σε δραστηριότητες που προσομοιώνουν τον πραγματικό κόσμο και μπορούν να αποκαλύψουν το δημιουργικό τους ταλέντο (Ahlquist, 2011). Η Ολιστική προσέγγιση διδασκαλίας και μάθησης μέσω του παραμυθιού μπορεί να φανεί κατάλληλη, λαμβάνοντας υπόψη τα αναμενόμενα οφέλη από την επικοινωνιακή χρήση της γλώσσας, καθώς δημιουργεί συνθήκες μέσα στην τάξη, στις οποίες το νήπιο εμπλέκεται στην αντιμετώπιση των διαφόρων πτυχών της γλώσσας, με τρόπο που η γλώσσα χρησιμοποιείται κανονικά (Samuda &Bygate, 2008). Η διδακτική προσέγγιση της ιστορίας του παραμυθιού, παρέχει ένα ολοκληρωμένο και επικοινωνιακό πλαίσιο το οποίο συνδέεται με τον πραγματικό κόσμο. Ο Kirsch, (2008) επισημαίνει ότι η προσέγγιση αυτή αξιοποιεί τις προηγούμενες εμπειρίες των παιδιών, τη δημιουργικότητα τους και την επιθυμία τους να μάθουν. Οι υπέρμαχοι της ιστορίας ως μιας διδακτικής προσέγγισης υποστηρίζουν, ότι μια τέτοια εμπλοκή συμβαίνει, όταν οι μικροί μαθητές λαμβάνουν μέρος σε ένα θέμα μιας ιστορίας, στην οποία ως χαρακτήρες της ιστορίας εργάζονται ατομικά, αλλά και σε ομάδες, για να πραγματοποιήσουν μια ποικιλία δραστηριοτήτων, μέσα από τις οποίες αναπτύσσεται ο προφορικός λόγος και η αφήγηση (Ahlquist, 2011). Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της διδακτικής προσέγγισης της ιστορίας του παραμυθιού είναι ότι δημιουργείται ένας φανταστικός κόσμος, σε ένα συγκεκριμένο χώρο και χρόνο μέσα στην τάξη. Τα παιδιά εργάζονται σε μικρές ομάδες, αναλαμβάνουν ρόλους, υποδύονται χαρακτήρες της ιστορίας, συμμετέχουν σε δραστηριότητες που ευνοούν την αλληλεπίδραση και την επικοινωνία. Η προσέγγιση αυτή υποστηρίζεται από τη θεωρία του κοινωνικού κονστρουκτιβισισμού, όπου η μάθηση θεωρείται ότι είναι «μια διαδικασία στην οποία η γνώση, οι ικανότητες και οι στάσεις αποκτούνται ενεργά από το παιδί (Schwänke & Gronostay, 2008). Όπως ο Bogaert et al, (2006 ) παρατηρούν, η

25 18 «Ταξίδι στον κόσμο μέσα από το παραμύθι: μια διαθεματική προσέγγιση αφήγηση έχει τη δύναμη να δημιουργήσει ένα ουσιαστικό πλαίσιο, στο οποίο μπορούν να σχεδιασθούν ένας μεγάλος αριθμός από επιμέρους δραστηριότητες. Δημιουργεί την ευκαιρία στους μαθητές να έχουν πρώιμες εμπειρίες και πρακτικές που σχετίζονται με τον κόσμο της εργασίας και της ομάδας (Barr & Frame, 2006). Η προσέγγιση της ιστορίας συμβάλει στην γλωσσική ανάπτυξη καθώς: α) αυξάνει τα κίνητρα για εμπλοκή του μαθητή στις δραστηριότητες, β) μπορούν να τεθούν ανοικτές ερωτήσεις με βάση την ιστορία, οι οποίες επιτρέπουν στους μαθητές να μάθουν ο ένας από τον άλλο, γ) σχεδιάζονται ποικίλες μορφές δραστηριοτήτων, γ) βοηθά στη δημιουργία ομάδων, δ) η υπάρχουσα γνώση των μαθητών αποτελεί την αφετηρία του στη νέα γνώση. Όσον αφορά τους λιγότερο ικανούς μαθητές μια πτυχή της προσέγγισης της ιστορία, από την οποία ωφελούνται περισσότερο, είναι οι πρακτικές δραστηριότητες, ενώ δίνεται η ευκαιρία μέσα από την ιστορία και τις δραστηριότητες που ακολουθούν, να αναδειχθούν τα ταλέντα των παιδιών, τα οποία ούτε και τα ίδια ήξεραν ότι έχουν και έτσι να τονωθεί η αυτοπεποίθηση τους (Ahlquist, 2011). Ένα άλλο πλεονέκτημα της προσέγγισης είναι ότι τα ομιλητικά παιδιά, καθώς μιλούν και εκφράζονται, μοιράζονται τις γνώσεις τους προς όφελος των άλλων συνομηλίκων. Οι παράγοντες που διευκολύνουν την απόκτηση της γλώσσας στην προσέγγιση της ιστορίας στους μικρούς μαθητές είναι η δημιουργία επικοινωνιακών συνθηκών στην εκτέλεση των δραστηριοτήτων, οι οποίες διεγείρουν το μαθητή και στις οποίες ο μαθητής βρίσκει νόημα, πραγματοποιούνται σε συνεργασία με άλλους, σε αμοιβαία υποστηρικτικά ζευγάρια ή σε εργασία σε μικρές ομάδες και επιπλέον θεωρείται ότι οι μικροί μαθητές επωφελούνται από τη χρήση μιας πολυαισθητηριακής προσέγγισης, στην οποία το νόημα και η ολιστική χρήση της γλώσσας είναι προτεραιότητα (Ahlquist, 2011). Οι δραστηριότητες θεωρούνται επωφελείς για τα μικρά παιδιά, όταν ενταχθούν στο πλαίσιο της αφήγησης της ιστορίας, στο οποίο οι μαθητές αναλαμβάνουν ρόλο για την ανάπτυξη της. Η εμπλοκή με το χαρακτήρα της ιστορίας έχει τη δυνατότητα να επιδράσει τόσο στη νόηση του παιδιού, όσο και στο συναίσθημα και έτσι να διευκολύνει τη μάθηση. Ο Falkenberg (2007) καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η μάθηση λαμβάνει χώρα

26 19 «Ταξίδι στον κόσμο μέσα από το παραμύθι: μια διαθεματική προσέγγιση όταν παρέχεται με διασκεδαστικό τρόπο και όταν υπάρχει γέλιο και χαρά, στοιχεία που χαρακτηρίζουν τα παραμύθια Δραστηριοκεντρική προσέγγιση Η χρήση επικοινωνιακών δραστηριοτήτων μέσα από τη διαθεματική προσέγγιση του παραμυθιού, αποτελεί ένα ρεαλιστικό πλαίσιο, όπου οι μικροί μαθητές μπορούν να εξασκηθούν στο λεξιλόγιο και στις δομές της γλώσσας ευχάριστα, αβίαστα και φυσικά. Οι κινητικές δραστηριότητες και τα παιχνίδια συμβάλλουν στην ψυχοκινητική ανάπτυξη των παιδιών, ενισχύουν τη συνεργασία μεταξύ τους, καλλιεργούν τη δημιουργικότητα τους. Με βάση τις ιστορίες των παραμυθιών επιδιώκεται η παιγνιώδης μάθηση, μέσα από τη δράση και την κίνηση, καθώς το παιχνίδι αποτελεί αφενός ένα ισχυρό μέσο καλλιέργειας του προφορικού λόγου και ενίσχυσης των κινήτρων των παιδιών για την εμπλοκή τους στη μαθησιακή διαδικασία, αφετέρου δίνει την ευκαιρία στα παιδιά για αυτοέκφραση, φαντασία και δημιουργικότητα. Στην δραστηριοκεντρική προσέγγιση η έμφαση δίνεται στη χρήση της γλώσσας με σκοπό την διεκπεραίωση δραστηριοτήτων, μέσα από την δράση και την κίνηση. Πολλές δραστηριότητες επιχειρούν να συνδυάσουν τα παιχνίδια ρόλων με την κίνηση και να εμπλέξουν τους μικρούς μαθητές σε ευχάριστες και επικοινωνιακές καταστάσεις. Η βασική αρχή της είναι η καλλιέργεια του προφορικού λόγου μέσα σε ένα παιγνιώδες περιβάλλον, όπου ενεργοποιείται η εμπλοκή των μικρών μαθητών, ενισχύεται η αλληλόδραση μεταξύ τους και η δημιουργική τους έκφραση, λεκτικά και εξωλεκτικά (Gass, 1997, στο Γρίβα & Σέμογλου, 2012). Μέσα σε ένα δραστηριοκεντρικό πλαίσιο επιδιώκεται η ανάπτυξη του προφορικού λόγου με την παράλληλη εξάσκηση των κινητικών δεξιοτήτων, σε ένα οικείο για τα παιδιά περιβάλλον, όπου αισθάνονται ασφαλή και επιτυχημένα με τη δουλειά τους. Μέσα από την εμπλοκή των μικρών μαθητών σε παιγνιώδεις δραστηριότητες, οι μαθητές ενεργοποιούνται σε σημαντικό βαθμό, μαθαίνουν να εξερευνούν το περιβάλλον γύρω τους, τους δίνεται η ευκαιρία να εκφράζονται και να επικοινωνούν λεκτικά και εξωλεκτικά, γίνονται πιο ευέλικτοι να βρίσκουν λύσεις αβίαστα και φυσικά. (Γρίβα & Σέμογλου, 2012). Η κίνηση κρίνεται απαραίτητο μέσο της μαθησιακής διαδικασίας, εξαιτίας της ανάγκης των παιδιών για κίνηση, την έμφυτη περιέργεια και τη τάση για εξερεύνηση. Πολλές από τις