Υγιεινή. Εκτίμηση ποιότητας νερού/απολύμανση νερού. Λεοτσινίδης Μιχάλης Καθηγητής Υγιεινής Ιατρική Σχολή Πανεπιστήμιο Πατρών

Transcript

1 Υγιεινή Εκτίμηση ποιότητας νερού/απολύμανση νερού Λεοτσινίδης Μιχάλης Καθηγητής Υγιεινής Ιατρική Σχολή Πανεπιστήμιο Πατρών

2 Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας «Όλοι οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως κοινωνικοοικονομικών συνθηκών και επιπέδου ανάπτυξης, έχουν δικαίωμα πρόσβασης σε επαρκές και ασφαλές πόσιμο νερό».

3 ΝΕΡΟ: ΑΓΑΘΟ ΕΝ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ Το ,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι σε 52 χώρες της Γης είτε θα ζουν σε καθεστώς λειψυδρίας είτε θα κινδυνεύουν άμεσα από αυτήν

4 ΧΡΗΣΗ ΝΕΡΟΥ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΚΥΡΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΕΜΠΛΕΚΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΘΕΜΑ: ΕΝΤΟΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΩΝ Η ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΕΙΝΑΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ (με την έννοια ότι η επίδραση συγκεκριμένων συστατικών συνήθως είναι εύκολα διαχειρίσιμη εκτός της περίπτωσης ύπαρξης τοξικών ουσιών και με το γενικό περιορισμό ότι τα διαλυμένα στερεά δεν υπερβαίνουν τα 1500 ppm)

5 ΠΗΓΕΣ ΥΔΡΟΛΗΨΙΑΣ Όμβρια Πηγές βουνού Πηγάδια Γεωτρήσεις Επιφανειακά ύδατα

6 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΗΓΩΝ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΥΔΑΤΩΝ Σύμφωνα με τη ΠΟΥ η εκτίμηση του µικροβιολογικού κινδύνου (MRA) προκύπτει από: Συνδυασµό Εκτίµησης του υγειονοµικού κινδύνου (Επιτόπια Υγειονολογική Αναγνώριση, ΕΥΑ) Σχετικές μικροβιολογικές αναλύσεις Η κάθε διαδικασία ξεχωριστά δεν παρέχει ασφαλή ένδειξη για την εµφάνιση υδατογενών επιδηµιών.

7 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΗΓΗΣ ΠΟΣΙΜΟΥ ΥΔΑΤΟΣ α) Χαρτογράφηση της περιοχής αξιολόγησης της πηγής, β) Διεξαγωγή υγειονοµικής αναγνώρισης µε την χρήση ερωτηµατολογίου σχετικά µε τις ενδεχόµενες εστίες µόλυνσης στην παραπάνω χαρτογραφηµένη περιοχή, γ) Εκτίµηση της έκθεσης του νερού σε εστίες µόλυνσης.

8 ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΗΓΩΝ Ι. Οριοθέτηση ζωνών προστασίας ΙΙ. Κάθε εγκατάσταση υδροληψίας από υπόγεια νερά συνιστά ξεχωριστή περίπτωση. ΙΙΙ. Ο προσδιορισµός γύρω από υδρογεωτρήσεις ή πηγές,οµόκεντρων ζωνών ελεγχόµενων δραστηριοτήτων αποτελεί αντικείµενο αυτοτελούς µελέτης (Ν.1650/86,Ν.3199/03, Εγκύκλιος Υ2/4852/ ).

9 Ζώνες προστασίας - Η Ζώνη Ι (Απόλυτης Προστασίας): Απαγορεύεται κάθε δραστηριότητα Η αντίστοιχη έκταση πρέπει να απαλλοτριώνεται, να περιφράζεται και να προστατεύεται από την κατάκλιση επιφανειακών νερών. Επιτρέπεται η δασοκάλυψη ή η κάλυψη µε γρασίδι.

10 Ζώνες προστασίας - Η Ζώνη ΙΙ (Ελεγχόμενη ή ζώνη βιολογικής προστασίας ) Προστατεύει τα έργα υδροληψίας από µόλυνση και ρύπανση Πλήρης ή τουλάχιστον µερική απαλλοτρίωση Επιτρέπεται η χάραξη πεζόδροµων και δρόµων και οι γεωργικές καλλιέργειες µε φυσική λίπανση

11 Ζώνες προστασίας -Ζώνη ΙΙ : Απαγορεύεται: κάθε κατασκευαστική δραστηριότητα, οικιστική εγκατάσταση, λατόµευση, απόθεση σκουπιδιών, βιοµηχανικών ή χηµικών προϊόντων, διάθεση αστικών ή βιοµηχανικών αποβλήτων, τουριστική εγκατάσταση, λειτουργία χώρων στάθµευσης οχηµάτων, χρήση ζωικών λιπασµάτων, εφόσον υπάρχει πιθανότητα επιφανειακής έκπλυσης τους προς τη Ζώνη Ι

12 Ζώνες προστασίας - Η Ζώνη ΙΙΙ (Χηµικής Προστασίας) Περιβάλλει τη Ζώνη ΙΙ και φθάνει µέχρι τον υδροκρίτη της υπόγειας υδρολογικής λεκάνης. Υποζώνη ΙΙΙΑ αν εύρος < 2Κm, Υποζώνη ΙΙΙΒ αν εύρος>2κm.

13 Ζώνες προστασίας - Η Ζώνη ΙΙΙ (Χηµικής Προστασίας) Προστατεύεται από ρύπους, που είναι αδύνατο να εξουδετερωθούν από την αυτοκαθαριστική ικανότητα του εδάφους. Επιτρέπεται κάθε γεωργική δραστηριότητα εγκατάσταση οικισµών µε στεγανό δίκτυο αποχέτευσης και βιοµηχανικών µονάδων µε αβλαβή για το πόσιµο νερό προϊόντα κ.ά..

14 Ζώνες προστασίας - Η Ζώνη ΙΙΙ (Χηµικής Προστασίας) Aπαγορεύεται: Η διάθεση αποβλήτων για γεωργική λίπανση, η κατασκευή εγκαταστάσεων επεξεργασίας αποβλήτων, η εγκατάσταση χωµατερών, διυλιστηρίων πετρελαιοειδών, σταθµών βενζίνης, εφαρµογών πυρηνικής ενέργειας, νεκροταφείων, η παραγωγή ανεπεξέργαστων αποβλήτων, η απόθεση ραδιενεργών ή τοξικών υλικών, η µεταφορά καυσίµων κ.ά.

15 Ζώνες προστασίας Ενδεικτικές τιμές του εύρους των ζωνών προστασίας του υπόγειου νερού (m) ζώνη Χαρακτηριστικά υπεδάφους Ευνοϊκά Μέσα Δυσμενή I μέχρι τον υπόγειο υδροκρίτη II Μέχρι τον υπόγειο υδροκρίτη III Μέχρι τον υπόγειο υδροκρίτη

16 ΠΟΙΟΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Οργανοληπτικά ΠΟΣΙΜΟΥ ΥΔΑΤΟΣ θερμοκρασία, διαύγεια, χρώμα, γεύση, οσμή Φυσικοχημικά και χημικά Αγωγιμότητα, ph, Σκληρότητα, Χλωριούχα, Νιτρικά, Νιτρώδη, Αμμωνία, Θειϊκά, Φωσφορικά, Σίδηρος, Μαγγάνιο Βιολογικά και μικροβιολογικά Ολικά Κολ/δή, Κολ/δή κοπράνων, Στρεπτ. Κοπράνων, Κλωστηρίδιο

17 ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΑ ΚΑΙ ΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Αγωγιμότητα: ph Σκληρότητα: Α = Σbi * ci. Ολική: Παροδική: Μόνιμη: Οφείλεται στα άλατα του ασβεστίου και του μαγνησίου Οφείλεται στα όξινα ανθρακικά άλατα του ασβεστίου και του μαγνησίου. Οφείλεται στα άλατα του ασβεστίου και του μαγνησίου εκτός των όξινων ανθρακικών.

18 Μονάδες μέτρησης Μονάδες μέτρησης: mg/l σαν ανθρακικό ασβέστιο Μονάδες μέτρησης: mg/l σαν ανθρακικό ασβέστιο Γαλλικοί βαθμοί Γερμανικοί βαθμοί Ένας Γαλλικός βαθμός = 10 mg/l ανθρακικό ασβέστιο Ένας Γερμανικός βαθμός = 10 mg/l οξειδίου του ασβεστίου π.χ. νερό σκληρότητας 200 mg/l σαν ανθρακικό - ασβέστιο είναι 20 Γαλλικών βαθμών και 200/1 7, 86 = Γερμανικών

19 Κατάταξη: <50 mg/l μαλακό νερό mg/l μέτρια σκληρό νερό mg/l μέτρια σκληρότητα > 300 mg/l πολύ σκληρό νερό

20 Ανόργανες ουσίες Νιτρικά Νιτρώδη αμμωνία (κύκλος αζώτου) Εικόνα από: 18/08/2015

21 Ανόργανες ουσίες ΣΙΔΗΡΟΣ ΜΑΓΓΑΝΙΟ ΝΑΤΡΙΟ Τοξικά μέταλλα Hg, Cd

22 Όργανα στόχοι: Τοξικός μηχανισμός Έκθεση γενικού πληθυσμού Έκθεση εργαζομένων σε ατμούς Ηg Ημιζωή (Τ ¼ ) στον εγκέφαλο Νεφρά εγκέφαλος Έλξη του μετάλλου προς τις θειιδρυλικές θέσεις των ενζύμων Νόσος minamata Νευρολογικά φαινόμενα ή νεφρίτης Έτη για ατμούς Hg ημέρες για (CH 3 )Hg + Για μέση ημιζωή 70 ημερών υπολογίζεται ότι στο επίπεδο ισορροπίας, η συγκέντρωση του μετάλλου στον εγκέφαλο θα είναι 1,7 mg/g ξηρού βάρους σε περίπτωση πρόσληψης 4 μg μετάλλου ανά 10 Kg βάρους σώματος. Πηγές πρόσληψης Ψάρια Νερό 05-3 μg/g ξηρού βάρους 2 μg/1

23 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΥΔΑΤΟΣ Απολύμανση Ιζηματοποίηση καθίζηση διαλυμένων υλικών Κροκίδωση κολλοειδών Οξείδωση Ιοντοανταλλαγή

24 Απολύμανση Αποστείρωση Επιλεκτική καταστροφή των παθογόνων μικροοργανισμών (ιοί, βακτήρια, πρωτόζωα) Εφαρμόζεται σε βιομηχανικά και πόσιμα νερά Καταστροφή όλων των μικροοργανισμών

25 Η απολύμανση είναι απαραίτητη για λόγους τεχνικής φύσεως thiobacillus thio-oxidans θειικό οξύ desulphovibrio spp θειούχα pseudomonas spp βλεννώδες υμένιο λόγους υγείας αποφυγή υδατογενών λοιμώξεων

26 Παράγοντες που επιδρούν στην ανάπτυξη των μικροβίων Χημικοί παράγοντες Νερό, άνθρακας, άζωτο, θείο, φωσφόρος, ιχνοστοιχεία Φυσικοί παράγοντες Πίεση, θερμοκρασία, ακτινοβολία

27 ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ Επιτυγχάνεται με Προσθήκη χημικών Εφαρμογή φυσικών μέσων (φως, θέρμανση) Μηχανικά μέσα (διήθηση) Έκθεση σε ΗΜΠ (UV)

28 ΧΗΜΙΚΑ ΜΕΣΑ Χλωρίωση Οζονισμός Βρωμίωση Ιωδίωση

29 ΧΛΩΡΙΩΣΗ: Μορφές χλωρίου Αέριο χλώριο: Cl2 Διοξείδιο του χλωρίου: ClO2 Υποχλωριώδες Νάτριο: NaOCl Υποχλωριώδες Ασβέστιο: Ca(OCl)2 Χλωράσβεστος ή Βρωμούσα (CaO.2CaOCl2.3H2O)

30 Αδρανοποίηση του Cryptosporidium Oocysts στο νερό από χημικά απολυμαντικά Απολυμαντικό CT 99 (mg-min/l) Αναφορά Ελεύθερο χλώριο 7,200+ Korich et al., 1990 Μονοχλωραμίνη 7,200+ Korich et al., 1990 Διοξείδιο του χλωρίου >78 Korich et al., 1990 Μίγμα οξειδωτικών <120 Venczel et al., 1997 Όζον ~3-18 Finch et al., 1994 Korich et al., 1990 Owens et al., 1994

31 ΧΗΜΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΧΛΩΡΙΟΥ Το χλώριο είναι αέριο κιτρινοπράσινο, με έντονα ερεθιστική και αποπνιχτική οσμή. Αντιδρά οξειδωτικά τόσο με ανόργανες ουσίες (Fe 2+, Mn 2+, NO - 2, H 2 S) όσο και με οργανικές ενώσεις, που τελικά δεσμεύουν το λεγόμενο "απαιτούμενο χλώριο" (chlorine demand). Μετά την "ικανοποίηση" του νερού σε χλώριο παραμένει το "υπολειμματικό" δραστικό χλώριο σε μικρή ποσότητα (residual chlorine), που συνεχίζει την απολύμανση.

32 Ι. Ελεύθερο χλώριο Η προσθήκη αέριου χλωρίου στο καθαρό νερό προκαλεί: Υδρόλυση Cl2 + H20 HOCl + HCl Ιονισμός HOCl Η + + OCl - Το HOCl έχει πολύ μεγαλύτερη μικροβιοκτόνο δράση έναντι του OCl - (40-80 φορές για E.Coli).

33 Η διάλυση ενώσεων του χλωρίου στο νερό, οδηγεί στις ίδιες δραστικές μορφές: - Υποχλωριώδες ασβέστιο (σκόνη, διαθέσιμο χλώριο 70%): Ca(OCl 2 ) + Η20 Ca 2+ + H Cl - OCl- + Η+ HOCl - Υποχλωριώδες νάτριο (υγρό, διαθέσιμο χλώριο 4-14%): NaOCl Na + + OCl - Na + + OCl - H20 HOCl + NaOH

34 Αναλογία των δραστικών μορφών του χλωρίου, σε συνάρτηση με το pη και τη θερμοκρασία

35 II. Συνδυασμένο χλώριο (χλωραμίνες) Όταν στο νερό υπάρχει αμμωνία (ή αζωτούχες οργανικές ενώσεις, που καταλήγουν σε αμμωνία), το χλώριο αντιδρά και σχηματίζει χλωραμίνες ("συνδυασμένο" χλώριο), που έχουν κι αυτές απολυμαντική δράση, αλλά πολύ βραδύτερη: ΝΗ3 + HOCl NH2Cl + H20 NH2Cl + HOCl NHCl2 + Η20 2NH2Cl + Cl2 Ν2 + 4HCl Οι χλωραμίνες, με συνεχή προσθήκη χλωρίου, διασπώνται και δίνουν τελικά αέριο άζωτο

36 ΙΙ. Χρόνος Επαφής Εξαρτάται: Υπ. Χλώριο Θερμοκρασία Είδος οργανισμού

37 Περιγράφεται η αποδόμηση με κινητική πρώτης τάξης: N t N 0 e m kt όπου N t = αριθμός μικροοργανισμών στο χρόνο t N 0 = αριθμός μικροοργανισμών στο χρόνο t 0 k = σταθερά αποδόμησης, t -1 t = χρόνος, m = εμπειρική σταθερά, συνήθως = 1

38 ΙΙΙ. Συγκέντρωση Μικροοργανισμών Περιγράφεται από την ακόλουθη εμπειρική εξίσωση C m /N r = σταθερό όπου C = συγκέντρωση απολυμαντικού, g/m 3 m = εμπειρική σταθερά Nr = συγκέντρωση μικροοργανισμών που ελαττώνονται με σταθερό ποσοστό σε δοθέν χρόνο

39 IV. Συγκέντρωση Απολυμαντικού Περιγράφεται από την ακόλουθη εμπειρική εξίσωση C n t = σταθερό όπου C = συγκέντρωση απολυμαντικού, g/m3 n = σταθερό t = χρόνος, min Όταν n > 1 η αποτελεσματικότητα ελαττώνεται με την αραίωση Όταν n <1 ο χρόνος επαφής παίζει σημαντικότερο ρόλο

40 V. Περιβαλλοντικές μεταβλητές ph Θερμοκρασία ln t 1 t 2 E( T RT T 2 T1 ) 1 2 όπου t 1, t 2 = χρόνοι που απαιτούνται για ίσο ποσοστό θανάτωσης σε θερμοκρασίες T l and T 2 αντίστοιχα E = ενέργεια ενεργοποιήσεως, J/mol T 2,T 1 =θερμοκρασία, K R =σταθερά των αερίων, J/mol K

41 Τιμές του Ε για διάφορες τιμές ph και ενώσεις χλωρίου ΜΟΡΦΗ ΧΛΩΡΙΟΥ ph E, J/mol ΥΔΑΤΙΚΗ , , , ,800 ΧΛΩΡΑΜΙΝΕΣ , , ,740

42 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΕΛΕΥΘΡΟ ΔΙΑΘΕΣΙΜΟ ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ Χρόνος επαφής, min ΧΛΩΡΙΟ, g/m

43 C (g/m 3 ) T, min N t /N o -ln(n t /N o )

44 n= Constant = 0.56 Η τελική εξίσωση για 99% θανάτωση C -1,125 χ t = 0,56 c, g/m3 Χρόνος για 99% θανάτωση 0, ,07 9,5 0,14 4,5

45 ΠΑΡΑΠΡΟΪΟΝΤΑ ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗΣ MCL or TT (mg/l) Πιθανές επιδράσεις επί της υγείας Βρωμικά Αυξημένος κίνδυνος καρκίνου Χλωριώδη 1.0 Αναιμία: βρέφη και νεαρά παιδιά: επιδράσεις στο νευρικό σύστημα Αλογονοοξικά οξέα (HAA5) Αυξημένος κίνδυνος καρκίνου Τριαλομεθάνια (THMs) Ήπαρ, νεφρά ή προβλήματα στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Αυξημένος κίνδυνος καρκίνου

46 Chlorinated hydroxyfuranones 3-chloro-4-(dichloromethyl)-5-hydroxy- 2(5//)-furanone E-2-chloro-3-(dichloromethyl)-4- oxobutenoic acid Chloropicrin Chlorophenols 2,4-Dichlorophenol 2,4,6-Trichlorophenol 2-Hydroxylchlorophenol Cyanogen chloride Haloacetonitriles Dichloroacetonitrile Dibromoacetonitrile Bromochloroacetonitrile Trichloroacetonitrile Haloacids Monochloroacetic acid Dichloroacetic acid Trichloroacetic acid Monobromoacetic acid Dibromoacetic acid Haloaldehydes Chloroacetaldehyde Dichloroacetaldehyde Trichloroacetaldehyde Haloketones 1,1,1 -Trichloropropanone 1,1,3,3-Tetrachloropropanone Hexachloropropanone 1,1 -Dichloropropanone Trihalomethanes Choloform Bromoform Dibromochloromethane Bromodichloromethane Chlorodibromomethane

47

48 ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΕΣ ΕΛΑΧΙΣΤΕΣ ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΙΚΟΥ ΧΛΩΡΙΟΥ ph Ελεύθερο χλώριο επαφή τουλ. 10 Συνδυασμένο χλώριο επαφή τουλ.60' 6-7 0,2 mg/l , , ,8 Δεν συνιστάται 10+ 0,8

49 ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΔΕΞΑΜΕΝΩΝ Ψεκασμός των επιφανειών με διάλυμα 200mg/l και χρόνο παραμονής τουλάχιστον 30' ή Πλήρωση της δεξαμενής με διάλυμα 50mg/Ι και παραμονή, τουλάχιστον 30' και κατά προτίμηση 12 ώρες.

50 Oooo Μυρίζει ΧΛΩΡΙΝΗ ΙΣΧΥΡΗ ΟΣΜΗ «ΧΛΩΡΙΝΗΣ» Εικόνες από: 1. %CE%B5%CE%AF%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CF%83%CF%8C%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%B5%C E%BC%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B / 2. 18/08/2015

51 Διοξειδιο του χλωρίου Υψηλή διαλυτότητα στο νερό 5 φορές μεγαλύτερη του ελεύθερου χλωρίου Ισχυρό οξειδωτικό 2.63 φορές μεγαλύτερη οξειδωτική ικανότητα από το ελεύθερο χλώριο, αλλά μόνο 20% είναι διαθέσιμο σε ουδέτρο ph. Ουδέτρη ένωση του χλωρίου (IV) ελέυθερο radicals Αποικοδομείται σε αλκαλικά νερά σε χλωρικά και χλωριώδη. Η συνήθης δόση στο πόσιμο νερό είναι περίπου 0.5 mg/l. Η τοξικότητα των πραπροϊόντων αποθαρρύνει τη χρήση του σε υψηλότερες συγκεντρώσεις

52 Διοξειδιο του χλωρίου Σύνθεση: Παράγεται επί τόπου με επίδραση οξέος ή αέριου χλωρίου σε χλωριώδες νάτριο : 2 NaClO 2 + Cl 2 2 ClO NaCl Η συνήθης δόση στο πόσιμο νερό είναι περίπου 0.5 mg/l. Η τοξικότητα των πραπροϊόντων αποθαρρύνει τη χρήση του σε υψηλότερες συγκεντρώσεις θυρεοειδής, νευρολογικά προβλήματα και αναιμία σε πειραματόζωα από χορήγηση χλωρικών Συνιστώμενη ανώτατη επιτρεπτή συγκέντρωση συμπεριλαμβανομένων και των παραπρϊόντων < 0.5 mg/l (by US EPA in 1990 s)

53 Τέλος Ενότητας

54 Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Πατρών, Δήμητρα Τριανταφύλλου,2015.«Υγιεινή. Εκτίμηση ποιότητας νερού/απολύμανση νερού». Έκδοση: 1.0. Πάτρα Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: MED820/

55 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Πατρών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

56 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.