ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ

Transcript

1 ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Α1.1. ΟΜΑ Α Α Να γράψετε στο τετράδιό σας τα ονόµατα των ζωγράφων της Στήλης Α και δίπλα το γράµµα της Στήλης Β που αντιστοιχεί σωστά. Στήλη Α Στήλη Β 1. Αλβέρτος Ντύρερ α. Με το µυστικισµό των προσώπων του θεωρείται ο προάγγελος του Μπαρόκ αλλά και της σύγχρονης ζωγραφικής. 2. Μποτιτσέλι β. Ανήκει στην σχολή της Φλάνδρας και αποτυπώνει στους πίνακές του τις προσωπικές του φαντασιώσεις. 3. Τιτσιάνο γ. ηµιούργησε σχολή στη Νυρεµβέργη και έγινε γνωστός για τις αυτοπροσωπογραφίες του. 4. Ιερώνυµος Μπος δ. Οι πίνακές του «Κυνήγι στο χιόνι» και «Γάµος στο χωριό» αποκαλύπτουν ένα ρεαλισµό µοναδικό για την εποχή. ε. Στις ειδωλολατρικές σκηνές των έργων του έδινε συγκερασµένες τη χαρά και τη θλίψη. Η «Άνοιξη» είναι ένα από τα πιο γνωστά έργα του. στ. Ανήκει στη σχολή της Βενετίας. Χαρακτηριστικό έργο του είναι «Ο άνθρωπος µε το γάντι». Μονάδες 8 Α1.2. Να δώσετε το περιεχόµενο των ακολούθων ιστορικών όρων: α. Επαναγωγή β. ουλοπάροικοι γ. Μέγας Χάρτης (Μάγκνα Κάρτα) δ. Καταλανική Εταιρεία. Μονάδες 12 Α2.1. Α2.2. Ποιες αλλαγές παρατηρούνται στην οικονοµική ζωή των ανθρώπων στη υτική Ευρώπη προς το τέλος του Μεσαίωνα; Μονάδες 15 Ποιες είναι οι κοινωνικές συνέπειες της βιοµηχανικής επανάστασης; Μονάδες 15 ΟΜΑ Α Β Β1. Επισηµαίνοντας χωρία του κειµένου που σας δίνεται και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις να απαντήσετε στην ερώτηση: Για ποιο λόγο και µε ποιο τρόπο επιδίωξε ο Ρωµανός Α ο Λεκαπηνός να επιλύσει το κοινωνικό πρόβληµα που θίγεται στο κείµενο; 1

2 ΚΕΙΜΕΝΟ Η πολιτική κρίση στα χρόνια της ανηλικιότητας του Κωνσταντίνου Ζ Πορφυρογέννητου και ο φοβερός λιµός του 927 επέβαλαν την άµεση λήψη σοβαρών µέτρων. Η σειρά των Νεαρών του Ρωµανού Α του Λεκαπηνού, του ίδιου του Κωνσταντίνου Ζ, του Νικηφόρου Φωκά, του Ιωάννη Τσιµισκή, του Βασιλείου Β, προσπαθούν ακόµη µία φορά να εξισορροπήσουν την κοινωνία και να εξασφαλίσουν το διαιτητικό χαρακτήρα του Κράτους. Η νέα νοµοθεσία επαναφέρει το δίκαιο της προτιµήσεως και απαγορεύει τη διείσδυση των δυνατών στις αγροτικές κοινότητες. Ιδού πώς περιγράφει ο Ρωµανός Α την κατάσταση: οι δυνατοί δεν ορρωδούν (διστάζουν) ενώπιον κανενός εµποδίου για να εξασφαλίσουν τα συµφέροντά τους [...]. ηλαδή, [ο αυτοκράτορας αναφέρει ότι] συνάντησε ανθρώπους που έδειξαν τέτοια σκληρότητα και διάθεση πλουτισµού, ώστε αγόραζαν µε εξευτελιστική τιµή, για να µην πει ότι καταβρόχθιζαν, τις µικρές περιουσίες. Αποφασίζει ότι, αν η αγορά έχει γίνει σε τιµή µικρότερη από το µισό της πραγµατικής, οι αγοραστές θα αποµακρύνονται από το κτήµα δίχως να πάρουν πίσω την παραµικρή αποζηµίωση. Ο αυτοκράτορας συνεχίζει αναφέροντας όλες εκείνες τις κατηγορίες των δυνατών που δεν µπορούν να αποκτήσουν ιδιοκτησία στις αγροτικές κοινότητες [...]. Και ο αυτοκράτορας τελειώνει τη Νεαρά αναφέροντας ότι είναι περήφανος για τις νίκες του στο εξωτερικό και για την ανάκτηση των επαρχιών τονίζει ότι δεν θα επιτρέψει στον εσωτερικό εχθρό να επαναδουλώσει τις επαρχίες. Σβορώνος Ν. «Βυζαντινή Επαρχία» Αθήνα 1987 Μονάδες 25 Β2. Επισηµαίνοντας χωρία των κειµένων που σας δίνονται και αξιοποιώντας τις ιστορικές γνώσεις σας να εξηγήσετε την επίδραση των ιδεών του ανθρωπισµού στη διαµόρφωση της θρησκευτικής σκέψης. ΚΕΙΜΕΝΟ Α Εάν δε µε πείσουν, µε επιχειρήµατα από την Αγία Γραφή ή µε αδιάσειστη λογική, δεν µπορώ να αναιρέσω τις θέσεις µου, γιατί δεν πιστεύω στο αλάθητο του πάπα, ούτε στο αλάθητο των συνόδων, γιατί όλοι γνωρίζουν ότι πολλές φορές και οι πάπες και οι σύνοδοι έχουν σφάλει και έχουν πέσει σε αντιφάσεις. Εγώ έχω πειστεί από τα βιβλικά επιχειρήµατα που έχω ήδη αναφέρει, και είµαι απόλυτα ενωµένος µε το λόγο του Θεού. εν µπορώ και δε θέλω να ανακαλέσω τίποτα, γιατί δεν είναι ορθό, και αντίθετα είναι επικίνδυνο να πράττει κανείς αντίθετα µε τη φωνή της συνείδησής του. Ο Θεός ας µε βοηθήσει. Τµήµα από την απολογία του Λουθήρου στη δίαιτα του Βορµς. ΚΕΙΜΕΝΟ Β Η Βίβλος είναι ένα µεγάλο, απέραντο δάσος, όπου υπάρχουν κάθε είδους δέντρα. Απ αυτά µπορεί ο καθένας ν αδράξει λογής λογής καρπούς. Σ αυτό το δάσος δεν υπάρχει ούτε ένα δέντρο που να µην το κούνησα, που να µη δοκίµασα τους καρπούς του. Μ. Λουθήρου, Λόγοι του τραπεζιού. Μονάδες 25 2

3 Απαντήσεις ΟΜΑ Α Α Α γ 2 ε 3 στ 4 β Α.1.2. Επαναγωγή: Αποτελεί νοµοθετικό έργο των Μακεδόνων µετά το 879 και συγκεκριµένα του Λέοντα ΣΤ του Σοφού ( ). έχτηκε επίδραση από την εκλογή των Ισαύρων και έχει ιδιαίτερη σηµασία γιατί για πρώτη φορά νοµοθετούνται οι αρµοδιότητες της κοσµικής και εκκλησιαστικής εξουσίας µε βάση την ισοτιµία. ουλοπάροικοι: «αυτοί είναι δεµένοι µε τη γη των χωρικών του Μεσαίωνα» σελίδα 136 τεύχος Α (Βυζαντινή Ιστορία) σχολικό βιβλίο. Μέγας Χάρτης (Μάγκνα Κάρτα): «Στην Αγγλία παίρνει διαφορετικό χαρακτήρα το Μέγα Συµβούλιο θα γίνει το Κοινοβούλιο (Parlement)», σελίδες τεύχος Α Βυζαντινή Ιστορία, σχολικό βιβλίο. Καταλανική Εταιρεία: Ο Ανδρόνικος Β ( ), ο γιος του Μιχαήλ, για να αντιµετωπίσει τους Οθωµανούς Τούρκους προσλαµβάνει στην υπηρεσία του Κράτους τη λεγόµενη «Καταλανική Εταιρεία» που την αποτελούσαν µαχητές τυχοδιώκτες µισθοφόροι Καταλανοί και Αραγώνιοι µε αρχηγό τους την ηρωϊκό Ρογήρο ελφόρ. Αυτοί από το 1303 πρόσφεραν θετικές υπηρεσίες στον αγώνα του Βυζαντίου εναντίον των Τούρκων. Ύστερα όµως οι µισθοφόροι αυτοί, αψηφώντας το κράτος άρχισαν επιδροµές και αρπαγές στη νότια Ελλάδα. Α.2.1. «Το πιο µεγάλο γεγονός αυτής της εποχής οι βασιλιάδες αργότερα θα υποτάξουν εντελώς τους ατίθασους φεουδάρχες», σελίδες , Βυζαντινή Ιστορία, τεύχος Α. Α.2.2. «Κοινωνικές συνέπειες: Σχηµατισµός δύο αντίπαλων τάξεων των εργοδοτών και των εργαζοµένων», σελίδα 127, Νεότερη Ιστορία, τεύχος Β. ΟΜΑ Α Β ΘΕΜΑ Β.1 Κατά τη διάρκεια της βασιλείας των Μακεδόνων Αυτοκρατόρων εντείνεται ο αγώνας εναντίων των υνατών. Για άλλη µια φορά η βυζαντινοί µεγαλοκτηµατίες απειλούν και εποφθαλµιούν τη γη των πολεµιστών- µικροκαλλιεργητών, που αποτελούσαν τη βάση της στρατιωτικής δύναµης του Βυζαντίου αλλά και τους ελεύθερους ιδιοκτήτες γης, που ήταν οργανωµένοι στις φορολογικές κοινότητες των χωριών. Όχι µόνο ο Ρωµανός Α Λεκαπηνός αλλά και άλλοι αυτοκράτορες, όπως ο Κωνσταντίνος Ζ, ο Νικηφόρος Φωκάς, ο Ιωάννης Τσιµισκής και ο Βασίλειος Β, προσπάθησαν µε µια σειρά νοµοθετικών µέτρων, όπως οι Νεαρές του 922, του 966 και το φορολογικό µέτρο του Αλληλεγγύου (1002) να περιορίσουν την ισχύ των υνατών, να εξισορροπήσουν τη θέση των κοινωνικών τάξεων, να προστατεύσουν το Βυζάντιο από τους εσωτερικούς εχθρούς και να σώσουν τους µικρούς ιδιοκτήτες, 3

4 εφόσον αυτοί αποτελούσαν το στήριγµα του στρατού και της οικονοµίας («Εποποιία των Μακεδόνων»). Πρώτος ο Ρωµανός Α ο Λεκαπηνός λαµβάνει ένα αποτελεσµατικό µέτρο εναντίων των υνατών, τη Νεαρά «Περί προτιµήσεως» (922), µε την οποία καθορίζει τη σειρά των αγοραστών, όταν πουλιόταν έγγεια ιδιοκτησία. Ειδικότερα : 1. Αν επρόκειτο να πουληθεί ένα κτήµα µέσα στην κοινότητα του «χωρίου» προτεραιότητα να το αγοράσουν είχαν οι ελεύθεροι αγρότες της κοινότητας. 2. Απαγορεύτηκε αυστηρά οι υνατοί να παίρνουν στην κυριότητα τους, µε οποιοδήποτε τρόπο, κτήµατα των µικροϊδιοκτητών. 3. Όσα τέτοια κτήµατα είχαν αγοράσει ως τότε έπρεπε να τα επιστρέψουν στους ιδιοκτήτες τους χωρίς ωστόσο να πάρουν πίσω τα χρήµατά τους. Όµως κατά τη διάρκεια του φοβερού λιµού και της βαρυχειµωνιάς του η Νεαρά του 922 αναπόφευκτα παραβιάστηκε από τους υνατούς. Κι αυτό επειδή δεν δίστασαν να εξασφαλίσουν τα συµφέροντά τους, δηλαδή να διεισδύσουν µε κάθε τρόπο στις αγροτικές κοινότητες. Ο Αυτοκράτορας αναφέρει ότι, κατά την περιοδεία του, επειδή πολλοί µικροϊδιοκτήτες, λόγω των συνθηκών, αναγκάζονται να πουλήσουν τα κτήµατά τους, προκειµένου να αποκτήσουν τα µέσα για να επιβιώσουν και να συντηρηθούν, οι υνατοί µε σκληρές προθέσεις και διάθεση πλουτισµού αγόραζαν σε εξευτελιστικές τιµές τις µικρές περιουσίες τους και σχεδόν «τις καταβρόχθιζαν», Γι αυτό λοιπόν ο Αυτοκράτορας αναγκάζεται να θεσπίσει αυστηρότερη Νεαρά για όλες τις κατηγορίες των υνατών, προκειµένου να µην αποκτήσουν παράνοµα ιδιοκτησία στις αγροτικές κοινότητες. Ένας από τους τρόπους που εφάρµοσε ήταν ότι αν επιχειρηθεί αγορά σε µικρότερη τιµή από το µισό της πραγµατικής τιµής της έγγειας ιδιοκτησίας, οι αγοραστές, δηλαδή οι υνατοί, θα αποµακρύνονταν από το κτήµα, χωρίς να πάρουν πίσω την παραµικρή αποζηµίωση. Έτσι, µε τις Νεαρές αυτές, προστατεύτηκαν οι επαρχίες, διατηρήθηκε το διοικητικό σύστηµα του Βυζαντινού χωρίου και εγκαινιάστηκε ο µεγάλος αγώνας εναντίων των υνατών, που αποτελεί µια ένδοξη εποποιία για τους Μακεδόνες Αυτοκράτορες. Β2. Ο ανθρωπισµός που εµφανίστηκε µέσα στον 15 ο αιώνα, αποτελεί µια νέα πνευµατική κίνηση, η οποία έδωσε νέα ποινή στο τρόπο αντίληψης του ανθρώπου. Για πρώτη φορά, η ανθρωπότητα εξέρχεται από το σκοταδισµό του Μεσαίωνα µε πρώτο στοιχείο την αναθεώρηση των τρωτών σηµείων της εκκλησίας και της θρησκευτικής σκέψης γενικότερα. Με την τυπογραφηµένη έκδοση της Αγίας Γραφής από τον Γουτεµβέργιο του 1450, ανοίγει ο δρόµος για την ελεύθερη, απρόσκοπτη ανάγνωση και µελέτη των Γραφών σε ευρύ κοινωνικό επίπεδο. Τώρα πλέον, οι απλοϊκοί άνθρωποι µπορούν οι ίδιοι να χρησιµοποιούν επιχειρήµατα από την Αγία Γραφή ή από την αδιάσειστη λογική χωρίς να πιστεύουν στο αλάθητο του Πάπα και των εκκλησιαστικών συνόδων. ριµεία κριτική εναντίον του εκκλησιαστικού καθεστώτος και του τρόπου λειτουργίας του άσκησε ο Μαρτίνος Λούθηρος. Μέσα από τις απόψεις του δόθηκε το σύνθηµα της εξέγερσης κατά της παπικής εξουσίας. Η νέα θρησκευτική σκέψη είναι «απόλυτα ενωµένη» µε το λόγο του Θεού και γι αυτό αποδεσµεύεται από τις υπάρχουσες παρερµηνείες των εκκλησιαστικών κειµένων και το συντηρητικό πνεύµα της καθολικής εκκλησίας. Τα κλασσικά κείµενα των Ελλήνων και Λατίνων συγγραφέων, που µελέτησαν και απλοποίησαν οι ανθρωπιστές, αποτελούν το µέσο για την απόκτηση ενός αυθεντικού πνεύµατος που θα είναι ταυτόσηµο µε τη φωνή της συνείδησης του καθενός. Τώρα, η Αγία Γραφή 4

5 ερµηνεύεται όχι µέσα από τη διδασκαλία των πατέρων της εκκλησίας αλλά από την ερµηνεία που δίνει ο καθένας ξεχωριστά. Γι αυτό, η βίβλος θεωρείται ως ένα «απέραντο δάσος» που ο καθένας πρέπει να εξερευνήσει σε βάθος, να ανακαλύψει τις µύχιες σκέψεις του, δηλαδή «ν αδράξει λογής λογής καρπούς». Εποµένως, ο ρόλος του θεολόγου πρέπει να στραφεί κυρίως στο κείµενο της βίβλου, το οποίο αν σχολιαστεί σωστά, θα τον βοηθήσει να αντλήσει όλα τα στοιχεία για την ανάπτυξη της χριστιανικής ζωής. Επιπλέον, είναι φανερό ότι οι ιδέες των ανθρωπιστών έβρισκαν µεγάλη απήχηση σε ένα ευρύτατο κύκλο πιστών που έχει πλέον την τάση να µην αρκείται πια στους εξωτερικούς τύπους και τις παραδοσιακές µορφές λατρείας. Αλλά, έχοντας βαθιά µέσα του ριζωµένη την πίστη στο θεό, επιθυµεί µια πλατιά ανανέωση της ευσέβειας και της χριστιανικής πνευµατικότητας, προάγγελοι της οποίας υπήρξαν οι ανθρωπιστές µε την πίστη τους στη λογική και συγκριτική θεώρηση των πραγµάτων. 5