ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Transcript

1 ΥΟ ΘΕΣΜΟΙ ΙΑΜΟΡΦΩΤΕΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ EΠΟ 32-4 η εργασία ΣΧΕ ΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΘΕΜΑ 4 ης ΓΡΑΠΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ - ΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ 1. Επαναδιατύπωση του θέµατος Στόχοι της εργασίας. 2. Η οµή της εργασίας Η εργασία µπορεί να χωριστεί σε 2 µέρη. Στο πρώτο µέρος θα υπάρχει η εισαγωγή, όπου µπορούµε να γράψουµε µια σύντοµη αναφορά τους στόχους αυτής της εργασίας για να αποτελείται η εργασία από µια συνεκτικότητα και τέλος να θέσουµε τους στόχους της εργασίας. Στο δεύτερο µέρος, όπου αρχίζει το κύριο µέρος της εργασίας µπορούµε να το χωρίσουµε σε δύο µέρη. Στο πρώτο µέρος θα αναφερθούµε στην παιδαγωγική συµβολή του «Σχολείου Dewey» Στο δεύτερο µέρος θα αναφερθούµε στην επίδραση του John Dewey στην εκπαίδευση ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1

2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο 20ος αιώνας θεωρείται ο πιο ριζοσπαστικός σε επίπεδο γνώσεων, καθώς επέφερε πολλές αλλαγές στην καθηµερινότητα των ανθρώπων στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσµο. Το γεγονός επιβεβαιώνουν οι σηµαντικές και ραγδαίες αλλαγές που σηµειώθηκαν στον εκπαιδευτικό χώρο. Αρωγός πλέον της παιδαγωγικής επιστήµης έγιναν οι επιστήµες της ψυχολογίας και της κοινωνιολογίας. 1 Οι νέες εκπαιδευτικές θεωρίες και πρακτικές διατυπώθηκαν και καλλιεργήθηκαν ήδη από τον 19ο αιώνα από σηµαντικές προσωπικότητες της εκπαίδευσης, οι οποίες αναζήτησαν µια νέα παιδαγωγική που θα απορρίπτει τις ποινές, θα προωθεί το συµµετοχικό διάλογο ανάµεσα στο δάσκαλο και τους µαθητές και κυρίως, όποια πρακτική και αν ακολουθεί, θα εστιάζει το ενδιαφέρον της στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του παιδιού για την ανάπτυξή του. 2 Η παρούσα εργασία αναφέρεται στις παιδαγωγικές αρχές του Αµερικάνου Ντιούι( ) και στην επίδραση που άσκησε στα εκπαιδευτικά συστήµατα του 20ου αιώνα. ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ :Η παιδαγωγική συµβολή του «Σχολείου Dewey» υπέρ της συσχέτισης µάθησης και πράξης το παιδί µέσα από τη χειρωνακτική εργασία µπορεί να αποκτήσει αυτοτέλεια και αυτενέργεια περισσότερη φυσικότητα για τη διδασκαλία κυρίως µεγαλύτερη κοινωνική ανάπτυξη, η οποία θα πρέπει να αποτελεί τον κυριότερο στόχο µιας δηµοκρατικής κοινωνίας. διά µέσω του σχολείου µεταβιβάζονται στοιχεία της πολιτιστικής κληρονοµιάς του παρελθόντος αλλά και ως τον φορέα που µαθαίνει το παιδί να συµµετέχει ενεργά στην κοινωνική ζωή της κοινότητας 3 Το φιλοσοφικό σύστηµα του Ντιούι ονοµάζεται Πραγµατισµός 4. «ο πραγµατισµός, οικοδοµείται αλάνθαστα στην εµπειρική του σχέση µε τα πράγµατα, αυτοοικοδοµείται και καθορίζει κριτήρια αλήθειας. Οι αποκτηµένες γνώσεις βοηθούν τον άνθρωπο ν' αντιµετωπίσει τη ζωή µε τρόπο αποτελεσµατικό. Ετσι, µια γνώση χωρίς πρακτικό όφελος δεν έχει νόηµα.» 5 Βάση της µάθησης είναι η εµπειρική πράξη. Το σχολείο γίνεται εργαστήριο ο µαθητής µε αυτενεργό δράση ακολουθεί την πορεία του ερευνητήεπιστήµονα για να αντιµετωπίσει κάθε πρόβληµα στη γνώση 6. H εµπειρία πρέπει να συλληφθεί σαν σχέδιο απόφασης πάνω στη διδακτέα ύλη, στις µεθόδους διδασκαλίας και την κοινωνική οργάνωση του σχολείου 7. 1 Κότση Γ., ύο Θεσµοί ιαµορφωτές του Ευρωπαϊκού Πολιτισµού, Εγχειρίδιο Μελέτης, ΕΑΠ, Πάτρα 2001, σελ Κότση Γ,ό.π,σελ Κότση Γ,ό.π,σελ Αντώνιος Κ. ανασσής - Αφεντάκης, Καθηγητής του Πανεπιστηµίου Αθηνών, Εισαγωγή στην Παιδαγωγική, τ. Β, Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΙ Ι ΑΚΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ (17 ος 20 ος αι.), Β Έκδοση, Αθήνα 1980, σελ Ευτυχία Ξυδιά στο ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΟΜΟΣ ', ΕΚ ΟΣΕΙΣ: Κ. ΚΑΠΟΠΟΥΛΟΣ Α Θ Η Ν Α ,σελ Αντώνιος Κ. ανασσής Αφεντάκης,.ό.π,σελ.122 2

3 Ο δάσκαλος πρέπει να αναγνωρίσει ποιο είναι το πιο κατάλληλο περιβάλλον που µπορεί να προσφέρει την εµπειρία που συνεπάγεται ανάπτυξη. 8 Το «Σχολείο Dewey» στο Σικάγο ήταν κατά του παραδοσιακού σχολείου διότι: ενδιαφερόταν µόνο για το µέλλον του παιδιού είχε αυταρχική µέθοδο διδασκαλίας ο δάσκαλος ήταν µονάρχης στην τάξη. Αντίθετα, το «Σχολείο Dewey» ενδιαφερόταν: για τις κοινές ενέργειες που αντιµετωπίζει τώρα το παιδί να βοηθηθεί το παιδί να λύσει προβλήµατα των καθηµερινών του αναγκών που προκύπτουν από το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον. Συνεπώς, το σχολείο πρέπει να είναι µια απλοποιηµένη συνέχεια αυτών των σχέσεων και η µετάβαση από το σπίτι στο σχολείο πρέπει να είναι πιο εύκολη. 9 Στο έργο του «Ηοw we think»: ερευνάται η ανάπτυξη της επιστηµονικής ερευνητικής σκέψης, ανάλογα προς την οποία πρέπει να είναι και η πορεία µάθησης στο σχολείο. Είναι γνωστή ως «µέθοδος του προβλήµατος» στη διδασκαλία. ιακήρυξε ότι είναι λάθος ο διαχωρισµός της γνώσης από την εφαρµογή της και πως αν εξακολουθεί να ισχύει η λογική αυτή, η διδασκαλία θα αποτύγχανε. 10 Το 1916 έγραψε το βιβλίο «Democracy and Education». Το σχολείο του έθεσε τις βάσεις ενός νέου κοινωνικού συστήµατος όπου στην κοινότητα αυτήν το κάθε παιδί είχε µια δική του εργασία µπορούσε να αναπτύξει το συναίσθηµα αµοιβαίας συνεργασίας µέσω της εργασίας η πειθαρχία επιτυγχανόταν λόγω του σεβασµού στην εργασία και της συνείδησης που αποκτούσε των δικαιωµάτων του και όχι λόγω εντολής του καθηγητή. Ο Dewey ήθελε να υποκινήσει τις σχολικές ενέργειες, όπως τις ενέργειες εκτός σχολείου. Έτσι, η ηθική ατµόσφαιρα του σχολείου εξαρτιόταν από τη συµµετοχή της στα ίδια ηθικά κίνητρα, που υπάρχουν και στην καθηµερινή ζωή 11. Η δηµοκρατία βασίζεται στην ανασύνθεση της εµπειρίας, αυξάνοντας την ατοµική ικανότητα 12. Το αναλυτικό πρόγραµµα του σχολείου πρέπει να συσχετίζεται µε τη ζωή για να αναπτύξει ο µαθητής µια κοινωνική προοπτική Τζων Ντιουι Εµπειρία και Εκπαίδευση οκίµιο, µετάφραση: Λέανδρος Πολενάκης, εκδόσεις Γλάρος,1980,σελ.18 8 Τζων Ντιουι,ό.π,σελ.28 9 Αντώνιος Κ. ανασσής Αφεντάκης,.ό.π,σελ (Πώς να σκεπτόµεθα,1910) Αντώνιος Κ. ανασσής Αφεντάκης,.ό.π,σελ Αντώνιος Κ. ανασσής Αφεντάκης,.ό.π,σ.σ Yves Bertrand, Paul Valois John Dewey στο ΕΚΑΠΕΝΤΕ ΠΑΙ ΑΓΩΓΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ, επιµέλεια: Jean Houssaye, µετάφραση ΕΣΠΟΙΝΑ ΚΑΡΑΚΑΤΣΑΝΗ, εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ,2000,σελ.162 3

4 Ήταν υπέρ της εξελικτικής ανασυγκρότησης της κοινωνίας µακριά από τη βία. Το σχολείο είναι µικρογραφία της κοινωνίας και ήθελε να οργανωθεί η σχολική ζωή πάνω σε κοινωνική βάση, δηλαδή να γίνει το σχολείο κατοικία του παιδιού, στην οποία θα µαθαίνει µέσω της καθοδηγούµενης αυτενεργού δράσης. Μπορούσε να συνυπάρξει σε µια σχολική τάξη η κοινωνία, η φύση και η ζωή αλλά για να έχει αυτή η λογική αξία θα πρέπει να υπάρχει σεβασµός στη φύση και να ενθαρρύνεται ο µαθητής να εκφράζεται, να δηµιουργεί. Άρα το σχολείο γίνεται τόπος συνεργασίας, οµαδικής εργασίας και ενεργού συµµετοχής, 14 διευρύνει τη γνώση της ανθρώπινης φύσης, της κοινωνικής δικαιοσύνης. Ουσιαστικά, το σχολείο εξασφαλίζει οργανική σχέση µε την κοινωνική ζωή 15 και διασφαλίζεται µια δηµοκρατική κοινωνία. 16 Πίστευε ότι η εκπαίδευση συνδέεται µε την κοινωνική διάσταση της ζωής. Με τη µετάδοση της επικοινωνίας, η εκπαίδευση γίνεται κτήµα κοινό 17. ΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ :Η επίδραση του John Dewey στην εκπαίδευση Ο John Dewey ανοίγει στο Σικάγο, το 1896, το πρώτο αµερικάνικο «προοδευτικό» σχολείο, το Laboratory School και θα γίνει ηγέτης του κινήµατος της «Νέας» «Προοδευτικής» Αγωγής. Το έργο του επηρέασε τη γερµανική εκπαίδευση. Ο Kerschensteiner, το 1908 χρησιµοποίησε για πρώτη φορά τον όρο Arbeitsschule (Σχολεία Εργασίας) για να χαρακτηρίσει το «Νέο Σχολείο», όπου προσπαθούσε να αποδώσει την έννοια του «σχολείου της δράσης» (activity) στην οποία καταλήγει η θεωρία του Dewey (Learning by doing= µάθηση µε την πράξη) 18 Το κοινό σηµείο του John Dewey και του Kerschensteiner( ) είναι ότι µέσω της ανάπτυξης της αυτενέργειας και της αυτονοµίας, τα παιδιά µπορούν να γίνουν πολίτες µιας δηµοκρατικής κοινωνίας 19. Ο Kerschensteiner πίστευε ότι το «Σχολείο εργασίας» απαιτεί από τον άνθρωπο να καλλιεργεί τον αυθορµητισµό και τη διάθεση για εργασία. 20 Ο Paul Oestreich( ) µε το ελαστικό ενιαίο σχολείο, 1923, τάχθηκε υπέρ ενός σχολείου παραγωγής και εργασίας που οι µαθητές αναλάµβαναν µόνοι τα οικονοµικά προβλήµατα, αφού συνένωσε όλα 13 Yves Bertrand, Paul Valois,ό.π,σελ Αντώνιος Κ. ανασσής Αφεντάκης,.ό.π,σελ Αντώνιος Κ. ανασσής Αφεντάκης,.ό.π,σελ REBLE, AL., ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΗΣ,µετάφραση Θεοφάνης.Χατζηστεφανίδης, Σοφία Θ. Χατζηστεφανίδη-Πολυζώη, εκδ. Παπαδήµα, Αθήνα, 1990, σελ Yves Bertrand, Paul Valois,ό.π,σελ Α. ηµαράς Νεά Αγωγή, απόσπασµα,(πρώτη δηµοσίευση στο M. Κουντουράς, Κλέιστε τα σχολεία, εκδόσεις Γνώση, Αθήνα 1984, 1 ο ς τόµος ) 19 Κότση Γ,ό.π,σελ REBLE, AL,ό.π,σελ.463 4

5 τα παιδιά µιας περιφέρειας σε ένα σύµπλεγµα παραπηγµάτων στα άκρα της πόλης µε χωράφια, ζωοτροφεία, εργαστήρια. 21 Στα 1919 µια αµερικανίδα δασκάλα, η Helen Parkhurst πειραµατίζεται σε έναν νέο τρόπο διδασκαλίας σε παιδιά µε σωµατικά ελαττώµατα. Την ίδια µέθοδο χρησιµοποίησε αργότερα σε ένα κανονικό δηµόσιο σχολείο της µέσης βαθµίδας στο Dalton της Μασσαχουσέττης. Έτσι το σύστηµά της έγινε γνωστό µε τον όρο «Dalton Plan», αν και σε πλήρη ανάπτυξη εφαρµόστηκε στο σχολείο που άνοιξε αργότερα η Parkhurst στη Νέα Υόρκη µε το χαρακτηριστικό όνοµα «Children s University) (= Παιδικό Πανεπιστήµιο). Ο Carleton Washburne στο Winnetka, προάστιο του Σικάγου, δοκιµάζει ένα ανάλογο σύστηµα, το «Winnetka Ρlan», το οποίο προορίζεται κυρίως για το δηµοτικό σχολείο, αλλά εφαρµόστηκε και στη µέση βαθµίδα. διαιρεί τη σχολική ηµέρα σε δύο ανεξάρτητα µέρη Ο William Heard Kilpatrick ( ), καθηγητής της παιδαγωγικής στο Πανεπιστήµιο Columbia, συγκέντρωσε, συµπύκνωσε και αναδιατύπωσε τις διδακτικές απόψεις του ασκάλου του σε µια ολοκληρωµένη µέθοδο, την «Project Method», που ελληνικά ονοµάστηκε «Μέθοδος των Βιωµάτων» Το «Σύστηµα της Ιένας» («Jena-Plan») που εφαρµόστηκε από τον Peter Petersen ( ) στο Πειραµατικό Σχολείο του Πανεπιστηµίου της Ιένας Η Μaria Montessori ( ) χαρακτηριζόταν από βαθιά επιστηµονική κατάρτιση, και ιδίως από αγάπη για το παιδί και αγωνιστικότητα για τα δικαιώµατα του. 22. Πίστευε ότι ο δάσκαλος συµβουλεύει και υποστηρίζει τις πρωτοβουλίες του παιδιού, αλλά δεν επεµβαίνει κατασταλτικά 23 Στο Βέλγιο, ο Ovide Decroly ( ) ιδρύει το σχολείο του Ermitage συµβολικό σύνθηµα της παιδαγωγικής του είναι: «Το σχολείο για τη ζωή µε τη ζωή». Ο Rudolf Steiner ( ), φιλόσοφος και θεµελιωτής του Ανθρωποσοφισµού, ιδρύει το 1913 στη Βασιλεία. το Goetheanum. που θα γίνει αργότερα, το Ελεύθερο Πανεπιστήµιο των Ανθρωπιστικών Επιστηµών. Το 1919 ανοίγει στη Στουτγάρδη, προσαρτηµένο στην καπνοβιοµηχανία Waldorf, ένα «Νέο» σχολείο. Το Waldorfschule είναι «ενιαίο», δωδεκάχρονο, και µεικτό. καταρρίπτει κάθε µορφή επιλογής, δεν έχει εξετάσεις και «απορρίψεις». Ο Α.S. Νeill ( ), θα ιδρύσει αργότερα το σχολείο του Summerhill. Ανοίγει το 1921 το διεθνές τµήµα ενός πρωτοποριακού σχολείου στο Hellerau., (περιοχή ρέσδης) Ένα άλλο τµήµα του Σχολείου, µε διευθυντή τον Émile Jacques Dalcroze, προάγει µια νέα µορφή καλλιτεχνικής αγωγής, την «ευρυθµική», που αποβλέπει στην άσκηση του σώµατος στη χάρη και την αρµονία µε το χορό. Ο Ελβετός, ο Edouard Claparède ( ), στο Πανεπιστήµιο της Γενεύης µε τη «λειτουργική µέθοδο» την οποία προτείνει, συνται- 21 REBLE, AL,ό.π,σελ Α. ηµαράς Νεά Αγωγή,ό.π 23 Κότση Γ,ό.π,σελ.169 5

6 ριάζει την ψυχολογία και την παιδαγωγική της εποχής, και εξετάζει τα αντίστοιχα φαινόµενα σε σχέση µε ολόκληρο τον οργανισµό, και ύστερα, ευρύτερα, σε σχέση µε ολόκληρο το περιβάλλον. Στην πράξη ο Claparède ζητάει µια ριζοσπαστική µεταβολή, ζητάει να γίνει «Το σχολείο για το παιδί και όχι το παιδί για το σχολείο». Οργανώθηκε τον Αύγουστο του 1921 στο Calais της Γαλλίας ένα διεθνές παιδαγωγικό συνέδριο µε θέµα «Η δηµιουργική ατοµική έκφραση του παιδιού». Συγκεντρώθηκαν πάνω από εκατό σύνεδροι, που αντιπροσώπευαν δεκατέσσερις χώρες. Κατάληξη του Συνεδρίου υπήρξε η ίδρυση του «ιεθνούς Συνδέσµου για τη Νέα Αγωγή», του New education Fellowship. Μια από τις αρχές του Συνδέσµου ήταν: «Οι σπουδές, πρέπει νά άφίνουν απόλυτη ελευθερία στα έµφυτα ενδιαφέροντα του παιδιού, στα ενδιαφέροντα δηλαδή εκείνα πού γεννιούνται αυθόρµητα µέσα του και φανερώνονται µε διάφορες ικανότητες». 24 O Αλέξανδρος ελµούζος ( ) συνέβαλε καθοριστικά στην αυτενέργεια του µαθητή.. 25 Τάχθηκε υπέρ της δηµοτικής γλώσσας, δίδασκε δηµοτικιστές πεζογράφους και οι αρχαίοι κλασικοί διδάσκονταν σε µετάφραση. Τα µαθήµατα ήταν προσανατολισµένα πρακτικά, σε επαφή µε την πραγµατικότητα. Για παράδειγµα, εισήχθη το µάθηµα της Νοσηλευτικής, δόµησε το πρόγραµµα µαθηµάτων σε «ένα σύνολο οργανικά συγκροτηµένο» και γενικά επηρεάστηκε από το Σχολείο Εργασίας 26 ιακήρυττε ότι το «παιδί δεν είναι άδειο». εν πρέπει να είναι παθητικός δέκτης αλλά να κυριαρχεί διάλογος για να ετοιµαστεί ο µαθητής να βγει αυθύπαρκτα στη ζωή. Για να το καταφέρει, κατάργησε την τιµωρία, εξάλειψε το φόβο, και στήριξε την αυτενέργεια, τη συµµετοχή του µαθητή στη µάθηση. 27 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η παιδαγωγική προσφορά του Τζων Ντιούι είναι τεράστια διότι έθεσε τις βάσεις να ξεπεραστεί η παραδοσιακή παιδαγωγική νοοτροπία που δεν δηµιουργούσε έναν αυτόνοµο και δηµιουργικό µαθητή. Αντίθετα, ο Ντιούι υπερασπίστηκε την ελευθερία της σκέψης, αντιµετωπίζοντας το µαθητή ως µια προσωπικότητα µε πολλές εν δυνάµει προοπτικές. Η σύγχρονη παιδαγωγική οφείλει πολλά σε αυτόν διότι άνοιξε το δρόµο και σε άλλους παιδαγωγούς να στηρίξουν αλλά και να εξελίξουν τις παιδαγωγικές του προτάσεις. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Κότση Γ., ύο Θεσµοί ιαµορφωτές του Ευρωπαϊκού Πολιτισµού, Εγχειρίδιο Μελέτης, ΕΑΠ,Πάτρα 2001 Αντώνιος Κ. ανασσής - Αφεντάκης, Καθηγητής του Πανεπιστηµίου Αθηνών, Εισαγωγή στην Παιδαγωγική, τ. Β, Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ 24 Α. ηµαράς Νεά Αγωγή,ό.π 25 ΑΛΈΞΑΝ ΡΟΣ Π. ΕΛΜΟΥΖΟΣ Παιδαγωγός και Μεταρρυθµιστής Παιδαγωγική και Εκπαίδευση 30 ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΕΙΡΑΣ:Π..ΞΩΧΕΛΛΗΣ-Ν.Π. ΤΕΡΖΗΣ-Α.Γ.ΚΑΨΑΛΗΣ, Πρακτικά Συµποσίου: Θεσσαλονίκη ,ΕΚ ΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ Α ΕΛΦΩΝ ΚΥΡΙΑΚΙ Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1991, σελ.27ανώτατο ηµοτικό Παραθεναγωγείο: 23µήνες, Μαράσκειο ιδασκαλείο:21,5 µήνες, Πειραµατικό Σχολείο Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης:17,5 µήνες 26 ΑΛΈΞΑΝ ΡΟΣ Π. ΕΛΜΟΥΖΟΣ Παιδαγωγός και Μεταρρυθµιστής,ό.π,σ.σ40-41, ΑΛΈΞΑΝ ΡΟΣ Π. ΕΛΜΟΥΖΟΣ Παιδαγωγός και Μεταρρυθµιστής,ό.π,σ.σ

7 ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΙ Ι ΑΚΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ (17 ος 20 ος αι.), Β Έκδοση, Αθήνα 1980 Yves Bertrand, Paul Valois John Dewey στο ΕΚΑΠΕΝΤΕ ΠΑΙ ΑΓΩΓΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ, επιµέλεια: Jean Houssaye, µετάφραση ΕΣΠΟΙΝΑ ΚΑΡΑΚΑΤΣΑΝΗ, εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ,2000 Ευτυχία Ξυδιά στο ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΟΜΟΣ ', ΕΚ ΟΣΕΙΣ: Κ. ΚΑΠΟΠΟΥΛΟΣ Α Θ Η Ν Α Τζων Ντιουι Εµπειρία και Εκπαίδευση οκίµιο, µετάφραση: Λέανδρος Πολενάκης, εκδόσεις Γλάρος,1980 REBLE, AL., ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΗΣ,µετάφραση Θεοφάνης.Χατζηστεφανίδης, Σοφία Θ. Χατζηστεφανίδη-Πολυζώη, εκδ. Παπαδήµα, Αθήνα, 1990 Α. ηµαράς Νεά Αγωγή, απόσπασµα,(πρώτη δηµοσίευση στο M. Κουντουράς, Κλέιστε τα σχολεία, εκδόσεις Γνώση, Αθήνα 1984, 1 ο ς τόµος ) ΑΛΈΞΑΝ ΡΟΣ Π. ΕΛΜΟΥΖΟΣ Παιδαγωγός και Μεταρρυθµιστής Παιδαγωγική και Εκπαίδευση 30 ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΕΙΡΑΣ:Π..ΞΩΧΕΛΛΗΣ- Ν.Π. ΤΕΡΖΗΣ-Α.Γ.ΚΑΨΑΛΗΣ, Πρακτικά Συµποσίου: Θεσσαλονίκη ,ΕΚ ΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ Α ΕΛΦΩΝ ΚΥΡΙΑΚΙ Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

8 Αποτελεί προτεινόµενη ενδεικτική λύση Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική µατιά Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουµε καµία ευθύνη. ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ Fax: φροντιστηριακά µαθήµατα για : Ε.Μ.Π. Α.Ε.Ι. Α.Τ.Ε.Ι. Ε.Α.Π