ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Transcript

1 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΡΠΑΘΟΣ

2 Α. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Α.1 ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η Κάρπαθος βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο του Νομού Δωδεκανήσου μεταξύ Ρόδου και Κρήτης και είναι το δεύτερο σε έκταση νησί του Νομού. Η έκταση της, μαζί με τις γύρω νησίδες, είναι 324,7 τ.χλμ. Στο βόρειο άκρο του νησιού υπάρχει η νησίδα Σαρία που έχει έκταση 21 τ.χλμ και χωρίζεται από την Κάρπαθο με ένα στενό πλάτους μόνο 100 μέτρων. Απέχει 72 ναυτικά μίλια από τη Ρόδο και 242 ναυτικά μίλια από το λιμάνι του Πειραιά. Η Κάρπαθος ανήκει διοικητικά στην ομώνυμη επαρχία μαζί με τη γειτονική Κάσο. Λόγω της γεωγραφικής απομόνωσης, τα δυο νησιά έχουν αποκτήσει περισσότερες εμπορικές και πολιτιστικές ανταλλαγές (επιρροές) με το νησί της Κρήτης. Στο νησί υπάρχουν δέκα χωριά τα οποία, μετά την εφαρμογή του σχεδίου Καλλικράτης, αποτελούν τον ενιαίο Δήμο Καρπάθου. Το έδαφος της Καρπάθου είναι ορεινό. Οι ορεινοί όγκοι διατρέχουν το νησί από βορά προς νότο δημιουργώντας μεγάλες κλίσεις, χαράδρες, ρέματα και απόκρημνες ακτές. Στο κέντρο του νησιού υπάρχει η κορυφή του όρους «Λάστος» με υψόμετρο που είναι η δεύτερη ψηλότερη στα Δωδεκάνησα. Ενδιάμεσα δημιουργούνται μικρές κοιλάδες στις οποίες καλλιεργούνται κυρίως ελαιόδεντρα. Στο νότιο τμήμα του νησιού οι κλίσεις του εδάφους είναι μικρότερες και εκεί δίνεται η δυνατότητα και άλλων καλλιεργειών. Κύριο χαρακτηριστικό του κλίματος είναι οι ενισχυμένοι άνεμοι κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και οι μεγάλες υγρασίες ενώ το σύνολο των βροχοπτώσεων εντοπίζονται κατά τη χειμερινή περίοδο. Σύμφωνα με τα δεδομένα του Μετεωρολογικού Σταθμού του αεροδρομίου της Καρπάθου η μέση ετήσια θερμοκρασία ανέρχεται στους 19 C, ενώ οι μέσες μηνιαίες τιμές κυμαίνονται μεταξύ 12,8 C (Φεβρουάριος) και 25,8 C (Αύγουστος). Η μέση ελάχιστη θερμοκρασία αέρα 9,7 C καταγράφεται το Φεβρουάριο, ενώ η μέση μέγιστη καταγράφεται τον Αύγουστο και ανέρχεται σε 28,9 C. Το μέσο ετήσιο ύψος των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων είναι 352,2 χλσμ., οι μήνες που εμφανίζουν τους ισχυρότερους ανέμους είναι ο Ιούλιος και ο Αύγουστος, με επικρατέστερη διεύθυνση την Βορειοδυτική. Η μέση ετήσια σχετική υγρασία ανέρχεται σε 70,9%. Στον παρακάτω πίνακα φαίνονται τα μετεωρολογικά δεδομένα από τον Μετεωρολογικό Σταθμό Καρπάθου για τα έτη

3 ΜΗΝΕΣ Μέση Μέση Μέγιστη Μέση Ελάχιστη ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ C Απολύτως Μέγιστη Απολύτως Ελάχιστη Μέση απολύτως Μέγιστη Μέση απολύτως Ελάχιστη Μέση σχετική υγρασία % Μέση νέφωση όγδοα Μέσο ύψος χλσμ. ΥΕΤΟΣ Μέγ. 24ωρου σε χλσμ. Επικρατούσα διεύθυνση ανέμου ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 13,0 15,6 10,5 21,4 0,8 18,6 5,0 71,7 4,1 71,0 52,8 NW 12,0 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 12,8 15,4 9,7 20,2 0,8 18,7 5,2 70,5 3,9 45,6 40,0 NW 12,8 ΜΑΡΤΙΟΣ 14,0 16,6 11,1 25,0 1,0 19,9 5,9 69,3 3,6 35,3 42,2 NW 13,1 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 16,3 19,0 13,3 26,0 5,2 22,9 9,4 71,5 3,4 19,8 49,9 NW 12,3 ΜΑΙΟΣ 19,9 22,9 16,7 33,0 10,4 27,7 13,1 72,9 2,4 12,5 32,5 NW 14,1 ΙΟΥΝΙΟΣ 23,7 26,9 20,4 36,0 12,4 32,1 16,5 69,1 1,1 1,2 16,9 NW 17,6 ΙΟΥΛΙΟΣ 25,5 28,7 22,7 37,4 16,2 34,1 20,5 69,5 0,7 0,0 NW 21,4 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 25,8 28,9 23,3 36,2 20,4 32,5 21,7 71,8 0,9 0,0 NW 21,0 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 24,2 27,3 21,6 34,0 16,4 31,0 18,5 69,8 1,4 5,9 45,7 NW 15,9 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 21,4 24,4 18,8 30,0 11,0 27,5 14,3 71,3 2,8 23,9 89,1 NW 12,5 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 17,4 20,2 14,8 28,0 6,8 24,8 9,5 71,3 3,5 47,6 64,3 NW 10,9 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 14,2 16,8 11,9 22,4 4,2 20,3 6,6 71,6 4,2 89,3 61,6 NW 11,7 ΕΤΟΣ 19,0 21,9 16,2 37,4 0,8 25,8 12,2 70,9 2,7 352,2 89,1 NW 14,6 Μέση ένταση ανέμου σε κόμβους Πηγή: Μετεωρολογικός Σταθμός Καρπάθου 2

4 Α.2 ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Το νησί αποτελεί πλούσιο βιότοπο και για αυτόν τον λόγο διαθέτει προστατευμένες περιοχές, όπου επιζούν πληθυσμοί προς εξαφάνιση όπως η Μεσογειακή φώκια. Οι περιοχές «Κεντρική Κάρπαθος: Καλή Λίμνη-Λάστος-Κυρά Παναγιά» καθώς και «Βόρεια Κάρπαθος και Σαρία» έχουν ενταχθεί στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο NATURA 2000 με κωδικούς GR και GR αντίστοιχα και έχουν αναγνωριστεί από την επιστημονική κοινότητα ως βιότοποι CORINE, ανάμεσα στους 39 της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου. Στην κεντρική Κάρπαθο υπάρχουν εκτεταμένα δάση κωνοφόρων στα οποία όμως, τα τελευταία χρόνια έχουν εκδηλωθεί σημαντικές πυρκαγιές. Συναντώνται γκρεμοί, χάσματα και μικρά φαράγγια που είναι όλα χαρακτηριστικά του νησιού. Επίσης πηγές με τρεχούμενο νερό, οι οποίες περιβάλλονται από βλάστηση με υδροχαρή φυτά. Το μεγαλύτερο μέρος της Βόρειας Καρπάθου είναι ορεινό, χαρακτηρίζεται από απότομους βράχους και κυριαρχούν τα φρύγανα. Οι ακτές είναι απότομες και βραχώδεις και στις ανατολικές συναντώνται συστάδες από πεύκα. Ο κόλπος Τρίστομο είναι ένα από τα πιο σημαντικά τμήματα της θαλάσσιας έκτασης της Καρπάθου. Είναι κλειστός κόλπος που σχηματίζει φυσικό λιμάνι και αποτελεί αλευτικό πεδίο με μεγάλη παραγωγικότητα. Το 2002 συστάθηκε ο φορέας διαχείρισης Καρπάθου Σαρίας, ο οποίος έχει έδρα την πρώην κοινότητα Ολύμπου. Στις δραστηριότητες του Φορέα Διαχείρισης συγκαταλέγονται η προστασία των βιοτόπων και του πληθυσμού της μεσογειακής φώκιας, η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση των κατοίκων και των επισκεπτών, η περιβαλλοντική εκπαίδευση και ο σχεδιασμός επιχειρησιακών πολιτικών περιβάλλοντος. Τελικός στόχος είναι ο χαρακτηρισμός της περιοχής ως Περιφερειακό Θαλάσσιο Πάρκο στα πλαίσια του Νόμου για τη βιοποικιλότητα. Α.3 ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Πρώτοι κάτοικοι της Καρπάθου, κατά τον ιστορικό Διόδωρο Σικελιώτη, ήταν οι Κρήτες και ακολούθησαν οι Δωριείς, ενώ ο Όμηρος αναφέρει ότι οι Καρπάθιοι πήραν και αυτοί μέρος στον πόλεμο της Τροίας, μαζί με τους άλλους Έλληνες. Η Κάρπαθος, αν και μικρό νησί, διαθέτει πολύ μεγάλο και πλούσιο λαϊκό πολιτισμό και διατηρεί με μεγάλη προσήλωση τις παραδόσεις της, τα ήθη και έθιμα της. Για το λόγο αυτό πολλοί Έλληνες και ξένοι ασχολήθηκαν με την Κάρπαθο και άφθονο λαογραφικό υλικό έχει δημοσιευθεί σε βιβλία, περιοδικά και εφημερίδες. Η Κάρπαθος θεωρείται από τους σημαντικότερους "αιμοδότες" της Ελληνικής Λαογραφίας λόγω του μεγάλου λαογραφικού της πλούτου εδικά το Δημοτικό Διαμέρισμα Ολύμπου που λόγω και της γεωγραφικής απομόνωσης έχει διατηρηθεί αναλλοίωτος ο παραδοσιακός τρόπος ζωής των κατοίκων (ενδυμασία, απασχόληση, μουσική, χορός, εδέσματα). 3

5 Aνεκτίμητης αξίας θησαυροί για την Κάρπαθο είναι τα λαογραφικά έργα του Μανωλακάκη, Μιχαηλίδη Νουάρου, Αλεξιάδη, Μελά κλπ. Είναι αξιοπρόσεκτο με πόση ευλάβεια, όχι μόνο οι μόνιμα διαμένοντες αλλά και οι Καρπάθιοι της διασποράς διατηρούν την φιλολογική αλλά και την εθιμική λαογραφία της Καρπάθου. Δημοτικά τραγούδια και αυτοσχέδιες μαντινάδες της στιγμής, παροιμίες, αινίγματα, παραμύθια, μύθοι, παραδόσεις, ευχές, κατάρες και όρκοι είναι στα στόματα και στις καθημερινές συζητήσεις των Καρπάθιων νέων και γέρων, αντρών και γυναικών. Ξεχωριστή θέση έχει βέβαια το καθιστό Καρπάθικο γλέντι, το οποίο δίνει την ευκαιρία να ζωντανεύουν τα δημοτικά τραγούδια της Καρπάθου, αλλά και παρουσιάζεται το ποιητικό ταλέντο του Καρπάθιου, με τις μαντινάδες της στιγμής, που εκφράζουν τον πόνο και τη χαρά τους, ανάλογα με την περίσταση. Τέτοιου είδους γλέντια που συμμετέχουν πάντα τα τοπικά μουσικά όργανα (τσαμπούνα, λύρα, λαούτο, βιολί) παρακολουθεί κανείς σε πανηγύρια σε κοινωνικές εκδηλώσεις (βαφτίσεις, γάμους, ονομαστικές εορτές) μετά από τα πλούσια τραπέζια (τάβλα) με παραδοσιακά φαγητά, που παρατίθεται για όλους τους προσκαλεσμένους. Α.4 ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Ο μόνιμος πληθυσμός της Καρπάθου σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011, ανέρχεται σε κατοίκους. Μόνιμος Πληθυσμός / ΑΠΟΓΡΑΦΕΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΚΑΡΠΑΘΟΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Πηγή: Ελ. Στατ. Η εξέλιξη του πραγματικού πληθυσμού σύμφωνα με τις απογραφές από το 1950 μέχρι το 2011 φαίνεται στον παρακάτω πίνακα. Πραγματικός Πληθυσμός / ΑΠΟΓΡΑΦΕΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΚΑΡΠΑΘΟΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Πηγή: Ελ. Στατ. Από τον πίνακα φαίνεται ότι ο πληθυσμός παρουσίασε συνεχή μείωση μέχρι το 1981 και στη συνέχεια σημαντική αύξηση η οποία οφείλεται στη δημιουργία κατάλληλων προϋποθέσεων για τη γενικότερη ανάπτυξη (δημιουργία υποδομών, βελτίωση 4

6 συγκοινωνιών κλπ) και στην ανάπτυξη του τουρισμού με επισκέπτες τόσο από το εξωτερικό όσο και το εσωτερικό της Ελλάδας. Κατά την απογραφή του 2011 ο πληθυσμός παρέμεινε στα ίδια περίπου επίπεδα με το Η ηλικιακή δομή του πληθυσμού φαίνεται στον παρακάτω πίνακα σύμφωνα με την απογραφή του Φύλο Άρρενες Θήλεις Ομάδες ηλικιών Αριθμός ατόμων και άνω και άνω 698 Σύνολο Πηγή: Ελ. Στατ. Η διάρθρωση της απασχόλησης του πληθυσμού κατά τομέα φαίνεται στον παρακάτω πίνακα (2001) Α'ΓΕΝΗΣ Β'ΓΕΝΗΣ Γ'ΓΕΝΗΣ Νέοι, Mη δυνάμενοι να καταταγούν κατά κλάδο Σύνολο ΚΑΡΠΑΘΟΣ ΣΥΝΟΛΟ ΝΟΜΟΥ ΣΥΝΟΛΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ Πηγή: Ελ. Στατ. Τα στοιχεία του πίνακα επιβεβαιώνουν ότι το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού απασχολείται στον Τριτογενή τομέα κάτι που είναι αποτέλεσμα της ραγδαίας ανάπτυξης του τουρισμού τα τελευταία χρόνια. Νεότερα στοιχεία (της απογραφής 2011) για την απασχόληση του πληθυσμού δεν έχουν δημοσιευτεί ακόμη. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΠΕΚΕΠΕ στην Κάρπαθο υποβάλλονται 709 αιτήσεις για λήψη ενιαίας οικονομικής ενίσχυσης. Από τις 709 αιτήσεις οι 65 αφορούν κατά κύριο επάγγελμα αγρότες καθώς αιτούνται επιπλέον και εξισωτική αποζημίωση. Το νησί έχει μακρά παράδοση στη μετανάστευση. Οι Καρπάθιοι μετανάστες έχουν δημιουργήσει μεγάλες παροικίες σε πολλές πολιτείες της Αμερικής και στην Αυστραλία και 5

7 έχουν αποκτήσει μεγάλη οικονομική επιφάνεια. Για πολλά χρόνια αποτελούσαν τον μοναδικό τροφοδότη της οικονομίας του νησιού είτε με τα εμβάσματα στους συγγενείς τους είτε με τις επενδύσεις που πραγματοποιούσαν. Ειδικά στον τομέα του τουρισμού που αναπτύχθηκε τα τελευταία χρόνια, οι περισσότερες επενδύσεις προέρχονται από αυτούς. Τα τελευταία τρία χρόνια λόγω της οικονομικής κρίσης, παρατηρείται νέο κύμα μετανάστευσης από νέους που αναζητούν εργασία και το οποίο διευκολύνεται από τις υποδομές που έχουν δημιουργήσει οι ήδη εγκατεστημένοι στις περιοχές προορισμού. Α.5 ΥΠΟΔΟΜΕΣ Μεταφορών Το οδικό δίκτυο του νησιού περιλαμβάνει έναν επαρχιακό ασφαλτοστρωμένο δρόμο σε καλή σχετικά κατάσταση στο νότιο τμήμα. Είναι κυκλικής μορφής (Πηγάδια Απέρι Βωλάδα Όθος Πυλές Αρκάσσα Μενετές Πηγάδια) αμφίδρομης κυκλοφορίας και με διακλαδώσεις από το Απέρι Βωλάδα προς Σπόα, από το τμήμα Πυλές Αρκάσσα προς Μεσοχώρι, από το τμήμα Πηγάδια - Μενετές προς το αεροδρόμιο και με διακλαδώσεις προς αγροτικούς δρόμους. Στη βόρεια πλευρά του νησιού συναντάμε δυσκολίες διότι βρίσκεται σε εξέλιξη εργολαβία κατασκευής του τμήματος Σπόων Ολύμπου. Έχουν ολοκληρωθεί οι εργασίες κατασκευής αλλά το έργο δεν έχει παραδοθεί. Το τμήμα του δρόμου που συνδέει την Όλυμπο με το λιμάνι στο Διαφάνι είναι ασφαλτοστρωμένο. Πολλές από τις παραλίες του νησιού έχουν συνδεθεί με το κεντρικό οδικό δίκτυο πράγμα που εξυπηρετεί την ανάπτυξη του τουρισμού. Αντίθετα τα τμήματα του κεντρικού οδικού δικτύου που διέρχονται μέσα από τους οικισμούς δημιουργούν προβλήματα στην κίνηση των οχημάτων κατά την τουριστική περίοδο. Απαιτείται η νέα χάραξη παρακαμπτήριων δρόμων για την αποσυμφόρηση της κίνησης εντός των οικισμών. Η ακτοπλοϊκή σύνδεση εξυπηρετείται από το κυρίως λιμάνι που βρίσκεται στα Πηγάδια την πρωτεύουσα του νησιού και από το δεύτερο λιμάνι στο Διαφάνι. Το κεντρικό λιμάνι αντιμετωπίζει προβλήματα στην εξυπηρέτηση των πλοίων και χρειάζεται επέκταση η προβλήτα. Οι λιμενικές και θαλάσσιες δραστηριότητες καλύπτονται από το Υπολιμεναρχείο των Πηγαδιών το οποίο υπάγεται στο Λιμενικό Ταμείο Νότιας Δωδεκανήσου. Το λιμάνι της Καρπάθου διαθέτει υπηρεσίες Τελωνείου, σύμφωνα με τα στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων και επομένως είναι δυνατό να εξυπηρετήσει κινήσεις εξωτερικού. Στα δυτικά του νησιού στα όρια της κοινότητας Αρκάσας, στον οικισμό Φοινίκι υπάρχει μικρό λιμανάκι χαρακτηρισμένο ως αλιευτικό καταφύγιο Το νησί διαθέτει αεροδρόμιο που καλύπτει πλήρως τις σύγχρονες ανάγκες το οποίο εξυπηρετεί πτήσεις εσωτερικού και εξωτερικού και έχει συμβάλει στην ανάπτυξη του τουρισμού τα τελευταία χρόνια. 6

8 Ύδρευσης Άρδευσης Στην Κάρπαθο υπάρχει σημαντικός αριθμός φυσικών πηγών από τις οποίες εξυπηρετούνται η ύδρευση και η άρδευση των Δημοτικών Διαμερισμάτων του νησιού, όπως φαίνεται και στον παρακάτω πίνακα. Α/Α 1 ΔΗΜΟΤ. ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΘΕΣΗ ΠΑΡΟΧΗ m 3 /ημέρα ΜΥΡΤΩΝΑΣ** 50 2 ΚΑΤΩΔΙΟ ΑΠΕΡΙ ΒΛΥΑ ΠΑΡΑΟΥΙ 110 ΣΥΝΟΛΑ/ ΔΗΜ. ΚΟΙΝ. m 3 /ημέρα ΔΙΑΘΕΣ. ΟΓΚΟΣ (*) m 3 /ημέρα % ΔΙΑΘ/ΜΩΝ 5 ΑΓ. ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ,0 6 ΒΩΛΑΔΑ ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΣ ,0 7 ΣΤΕΣ 30 ΟΘΟΣ 8 ΠΑΝΑΓΙΑ ,6 9 ΠΡΟΝΙ 280 ΠΥΛΕΣ 10 ΣΤΑΥΡΟΣ ,0 11 ΠΑΝΑΓΙΑ 180 ΜΕΣΟΧΩΡΙ 12 ΜΑΣΤΡΟΜΗΝΑ ,0 13 ΑΡΚΑΣΑ ΦΛΕΒΑ ,5 14 ΛΑΙ ΜΕΝΕΤΕΣ ΟΡΦΑΝΟΥ 5 16 ΧΑΤΖΗΝΕ ,6 17 ΨΥΧΡΟΣ ΒΡΥΣΗ 5 19 ΚΑΛΑΜΑΡΓΑ 15 ΣΠΟΑ 20 ΚΙΤΡΟ ΑΘΙ ΣΚΑΛΙ 5 22 ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΣ ,0 23 ΜΕΣΑ ΒΡΥΣΗ ΔΡΟΣΗ 30 ΒΡΥΣΗ 25 ΡΥΑΚΟΥΛΙ 10 ΟΛΥΜΠΟΣ ΒΑΘΥΣ 26 ΠΟΤΑΜΟΣ 8 27 ΒΑΝΑΝΤΑ ΑΝΗΦΟΡΑ ,9 29 ΚΑΡΠΑΘΟΣ ΜΥΡΤΩΝΑΣ*** ,0 ΣΥΝΟΛΟ ,3 *Διαθέσιμος όγκος = Σύνολο παροχής Πηγών + Γεωτρήσεων + Πηγαδιών ** Παραχωρείται τμήμα της σε άλλη κοινότητα *** Παραχωρείται από άλλη κοινότητα Πηγή: «Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Φράγματος Σχοινά Καρπάθου» Εκτός από τις παραπάνω πηγές έχουν ανορυχθεί και αρκετές γεωτρήσεις που καλύπτουν μέρος των αναγκών του νησιού. Ακολουθεί πίνακας με τις γεωτρήσεις της Καρπάθου. 7

9 ΣΥΝΟΛΑ/ ΔΗΜ. ΚΟΙΝ. m 3 /ημέρα ΔΙΑΘΕΣ. ΟΓΚΟΣ (*) m 3 /ημέρα Α/Α ΔΗΜΟΤ. ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΘΕΣΗ ΠΑΡΟΧΗ m 3 /ημέρα % ΔΙΑΘ/ΜΩΝ 1 ΣΑΝΔΑΛΟΣ ΣΑΝΔΑΛΟΣ ΣΑΝΔΑΛΟΣ ΣΑΝΔΑΛΟΣ ΚΑΡΠΑΘΟΣ 5 ΣΑΝΔΑΛΟΣ (ΠΗΓΑΔΙΑ) 6 ΣΑΝΔΑΛΟΣ ΕΛΩΘΑΣ** ΠΛΑΤΥΑΛΟΣ* 80 9 ΚΟΛΥΜΠΗΘΡΑ*** ,0 10 ΑΠΕΡΙ ΚΟΛΥΜΠΗΘΡΑ**** ,6 11 ΒΩΛΑΔΑ ΚΟΛΛΑΣ ,0 12 ΣΤΕΣ ΡΟΥΣΚΙΟΣ ΛΑΚΚΟ 100 ΟΘΟΣ 14 ΕΛΩΘΑΣ**** ΕΡΥΦΥΛΕΣ* ,4 16 ΡΟΚΛΙ**** 180 ΜΕΣΟΧΩΡΙ 17 ΛΕΥΚΟΣ ,1 18 ΠΕΤΡΙΤΗ ΓΚΡΕΜΑ 160 ΑΡΚΑΣΑ 19 ΦΟΙΝΙΚΙ ,5 20 ΑΦΙΑΡΤΗΣ ΜΕΝΕΤΕΣ ΣΤΑΥΡΙ ΑΥΛΩΝΕΣ ,8 23 ΑΓΡΙΟΣ ΚΑΜΠΟΣ 20 ΣΠΟΑ 24 ΡΟΚΛΙ** ,3 25 ΦΡΑΓΚΟΥΛΙ 400 ΟΛΥΜΠΟΣ 26 ΚΟΚΚΙΝΟ ΧΩΡΑΦΙ ,8 27 ΠΥΛΕΣ ,0 ΣΥΝΟΛΟ ,0 (*) Διαθέσιμος όγκος = Σύνολο παροχής Πηγών + Γεωτρήσεων + Πηγαδιών * Αρδευτική Γεώτρηση ** Παραχωρείται από άλλη κοινότητα *** Αρδευτική - Παραχωρείται από άλλη κοινότητα **** Παραχωρείται τμήμα της σε άλλη κοινότητα Πηγή: «Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Φράγματος Σχοινά Καρπάθου» Η πρωτεύουσα του νησιού όμως, αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα υδροδότησης τόσο σε ποσότητα όσο και σε ποιότητα γιατί εκεί συγκεντρώνεται το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής δραστηριότητας και η τουριστική υποδομή του νησιού. Στα όρια του Δημοτικού Διαμερίσματος Όθους στην περιοχή Κάλλενες κατασκευάστηκε με έξοδα της πρώην κοινότητας μικρή λιμνοδεξαμενή με στόχο την κάλυψη αρδευτικών αναγκών η οποία όμως αντιμετωπίζει προβλήματα στεγανότητας. Σημαντική συμβολή στην επίλυση των προβλημάτων ύδρευσης και άρδευσης του νησιού αναμένεται να έχει το υπό κατασκευή φράγμα από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & 8

10 Τροφίμων στην περιοχή Σχοινά χωρητικότητας κ.μ. Η κατασκευή του φράγματος έχει διακοπεί προσωρινά. Τηλεπικοινωνιών και Ενέργειας Η ενεργειακή υποδομή αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από το δίκτυο της ηλεκτρικής ενέργειας. Η τροφοδοσία του νησιού με ηλεκτρική ενέργεια γίνεται από το εργοστάσιο της ΔΕΗ στο Βρόντη το οποίο καλύπτει και το γειτονικό νησί της Κάσου. Υπάρχει ένα αιολικό πάρκο της ΔΕΗ με πέντε ανεμογεννήτριες καθώς επίσης μια ανεμογεννήτρια του Δήμου και μια ιδιωτική συνολικής ισχύος 1.100Kw. Τα τελευταία χρόνια άρχισε η κατασκευή σημαντικού αριθμού ιδιωτικών φωτοβολταϊκών σταθμών. Το δίκτυο του ΟΤΕ και των εταιρειών κινητής τηλεφωνίας καλύπτει πλήρως τις σύγχρονες ανάγκες επικοινωνίας. Υγείας Οι υποδομές υγείας περιλαμβάνουν ένα Κέντρο Υγείας στα Πηγάδια, τρία Περιφερειακά Ιατρεία Απερίου, Μεσοχωρίου, Μενετών και ένα Πολυδύναμο Ιατρείο στον Όλυμπο. Εκπαίδευσης Στο νησί λειτουργούν έξι Νηπιαγωγεία και δώδεκα Δημοτικά σχολεία. Οι υποδομές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης περιλαμβάνουν τρία Γυμνάσια, δύο Λύκεια και ένα Επαγγελματικό Λύκειο. 9

11 Α.6. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Α.6.1 ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Στην Κάρπαθο ο πρωτογενής τομέας είναι περιορισμένος. Αυτό οφείλεται στο ανάγλυφο του εδάφους, στο μικρό και πολυτεμαχισμένο κλήρο, στους ισχυρούς ανέμους. Τα γεωργικά προϊόντα που μπορεί να βρει κανείς στην Κάρπαθο είναι πατάτες, ντομάτες, καρπούζια, πεπόνια, ελιές, εσπεριδοειδή. Η κτηνοτροφία στο νησί περιλαμβάνει την αιγοπροβατοτροφία και την μελισσοκομία καθώς είναι προσαρμοσμένες στα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής. Πρόκειται για προϊόντα εξαιρετικής ποιότητας και οι μέθοδοι καλλιέργειας τους πλησιάζουν τις βιολογικές. Παρόλα αυτά κανένα από τα προϊόντα δεν έχει χαρακτηριστεί μέχρι σήμερα ως ποιοτικό ή γεωγραφικής ένδειξης λόγω και της μικρής κλίμακας της παραγωγής. ΦΥΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ Η γεωργική γη που δύναται να καλλιεργηθεί είναι στρ. σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα. Οι περιοχές που χαρακτηρίζονται ως βοσκότοποι είναι στρ. Ο βοσκότοπος όμως, που αξιοποιείται, σύμφωνα με τον κατάλογο του δικαιώματος βοσκής για το 2013 του Δήμου Καρπάθου, είναι στρ. Η έκταση που καλύπτεται με δάση είναι στρ. Κάρπαθος Ν. Δωδεκανήσου Χρήσεις (στρ.) Κατανομή (%) (στρ.) Κατανομή (%) Γεωργική γη Βοσκότοποι Δάση Λοιπές εκτάσεις Σύνολο Πηγή: Ελ. Στατ. (Χρήσεις γης ) Η καλλιεργημένη γεωργική γη είναι στρ. και από αυτήν αρδεύονται τα 493στρ. Η διάρθρωση των καλλιεργειών κατά κατηγορία και αναλυτικά φαίνεται στους παρακάτω πίνακες. 10

12 Κατηγορίες Καλλιεργειών ΑΠΕΡΙ ΑΡΚΑΣΑ ΒΩΛΑΔΑ ΚΑΡΠΑΘΟΣ ΜΕΝΕΤΕΣ ΜΕΣΟΧΩΡΙ ΟΘΟΣ ΟΛΥΜΠΟΣ ΠΥΛΕΣ ΣΠΟΑ Σύνολο έκτασης (στρ.) Αρδευόμενη (στρ.) Σύνολο έκτασης (στρ.) Αρδευόμενη (στρ.) Σύνολο έκτασης (στρ.) Αρδευόμενη (στρ.) Σύνολο έκτασης (στρ.) Αρδευόμενη (στρ.) Σύνολο έκτασης (στρ.) Αρδευόμενη (στρ.) Σύνολο έκτασης (στρ.) Αρδευόμενη (στρ.) Σύνολο έκτασης (στρ.) Αρδευόμενη (στρ.) Σύνολο έκτασης (στρ.) Αρδευόμενη (στρ.) Σύνολο έκτασης (στρ.) Αρδευόμενη (στρ.) Σύνολο έκτασης (στρ.) Αρδευόμενη (στρ.) Σύνολο έκτασης (στρ.) Αρδευόμενη (στρ.) Φυτά μεγάλης καλλιέργειας και λοιπές καλλιέργειες Κηπευτική γη, θερμοκήπια Αμπέλια Δενδρώδεις καλλιέργειες Αγρανάπαυση Σύνολο Γεωργικής Γης Πηγή: Ετήσιο γεωργικό δελτίο 2009 Ελ. Στατ. 11

13 Α/Α Είδος ΑΠΕΡΙ ΑΡΚΑΣΑ ΒΩΛΑΔΑ ΚΑΡΠΑΘΟΣ ΜΕΝΕΤΕΣ ΜΕΣΟΧΩΡΙ ΟΘΟΣ ΟΛΥΜΠΟΣ ΠΥΛΕΣ ΣΠΟΑ Σύνολα Παραγωγή Παραγωγή Παραγωγή Παραγωγή Παραγωγή 1 Σιτάρι σκληρό Κριθάρι Βρώμη για 3 καρπό Κουκιά Φακή Λαθούρια 6 (φάβα) Ρεβύθια Βίκος Ρόβι Λαθούρια για σανό Κριθάρι για 11 σανό Βρώμη για σανό Βίκος για σανό Μηδική Καρπούζι Πεπόνι Πατάτες άνοιξης Πατάτες 18 φθινοπώρου Λάχανα Κουνουπίδια Σπανάκι Κρεμύδια ξερά Σκόρδα ξερά Παραγωγή Παραγωγή Παραγωγή Παραγωγή Παραγωγή Παραγωγή 12

14 24 Αρακάς χλωρός Μαρούλια Τομάτες υπαίθρου Τομάτες θερμοκηπίου Φασολάκια χλωρά Μπάμιες Κολοκυθάκια Αγγούρια υπαίθρου Αγγούρια θερμοκηπίου Μελιτζάνες 33 υπαίθρου Αγκινάρες Ελιές 35 ελαιοποιήσεως Λεμονιές Πορτοκαλιές Μανταρινιές Αχλαδιές Βερικοκιές Ροδακινιές Συκιές για 42 νωπά σύκα Συκιές για ξερά σύκα Αμυγδαλιές Αμπελοι για οινοπαραγωγή Αμπελοι για επιτραπέζια σταφύλια Σύνολο εκτάσεων Πηγή: Ετήσιο γεωργικό δελτίο 2009 Ελ. Στατ. 13

15 Το μεγαλύτερο ποσοστό των εκτάσεων καλύπτεται από τις ελιές, τα αμπέλια, διάφορα κηπευτικά, τα κτηνοτροφικά φυτά και το σκληρό σιτάρι. Η έκταση του σκληρού σιταριού έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια λόγω της αλλαγής στη χορήγηση της ενιαίας ενίσχυσης. Ελαιοκαλλιέργεια Η ελαιοκαλλιέργεια καλύπτει το μεγαλύτερο ποσοστό από την καλλιεργούμενη έκταση. Σύμφωνα με στοιχεία του Ελαιοκομικού Μητρώου (2011) στην Κάρπαθο υπάρχουν ελαιοκαλλιεργητές που καλλιεργούν τεμάχια συνολικής έκτασης στρ. με δέντρα. Ο παραγόμενος ελαιόκαρπος χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο για παραγωγή ελαιολάδου και λιγότερο για παραγωγή επιτραπέζιας ελιάς. Στην Κάρπαθο υπάρχουν επτά ελαιοτριβεία αλλά τα τελευταία χρόνια τα περισσότερα υπολειτουργούν λόγω παλαιότητας. Στον παρακάτω πίνακα φαίνεται η παραγωγή ελαιολάδου ανά ελαιοτριβείο σύμφωνα με τα δελτία εργασιών των ελαιοτριβείων κατά την περίοδο ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟΥ 2000/ / / / / / / / / / / / /13 ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΑΠΕΡΙΟΥ ΧΟΥΒΑΡΔΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ - ΑΠΕΡΙ ΕΚΚΛ. ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΜΕΝΕΤΩΝ ΕΚΚΛ. ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΜΕΣΟΧΩΡΙΟΥ Φ.Μ.Ο. ΠΥΛΩΝ ΕΚΚΛ. ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΣΠΟΩΝ Α.Σ. ΟΛΥΜΠΟΥ- ΑΓΡΟΤΗΣ ΣΥΝΟΛΑ Πηγή: Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας Η παραγωγή ελαιολάδου κυμαίνεται από κιλά έως κιλά με μ.ο. τα κιλά. Τα τελευταία χρόνια η παραγωγή σταθεροποιείται λίγο πάνω από τα κιλά. 14

16 Κηπευτικά Σε κάθε Δημοτικό Διαμέρισμα υπάρχουν αρδευόμενες εκτάσεις κηπευτικών, τα οποία διατίθενται στην τοπική αγορά αλλά καλύπτουν μικρό μέρος των αναγκών. Το σύνολο σχεδόν των αναγκών σε οπωροκηπευτικά καλύπτεται με εισαγωγές από την Κρήτη. Στο νησί υπάρχουν 5 στρ. θερμοκηπιακών καλλιεργειών αριθμός που θεωρείται ιδιαίτερα μικρός για τις ανάγκες του νησιού. Αμπελοκαλλιέργεια Σύμφωνα με στοιχεία του Αμπελουργικού Μητρώου του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων η σύνθεση των οινάμπελων στην Κάρπαθο φαίνεται στον παρακάτω πίνακα. Δημοτικό Διαμέρισμα Αριθμός Παραγωγών Αριθμός Τεμαχίων (σε στρ.) Αρκάσα ,2 Βωλάδα ,4 Μενετές ,3 Μεσοχώρι Όθος ,5 Όλυμπος ,3 Πυλές ,3 Σπόα ,1 Σύνολο ,1 Πηγή: Αμπελουργικό Μητρώο Είναι φανερό ότι υπάρχουν σημαντικές εκτάσεις που καλλιεργούνται με οινάμπελα ειδικά στα ορεινά χωριά Όθος, Βωλάδα όπου υπάρχει παράδοση χωρικής οινοποίησης. Τα τελευταία χρόνια έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα αναμπέλωσης του Υπουργείου σημαντικός αριθμός στρεμμάτων από μια γεωργική εκμετάλλευση η οποία έχει υποβάλει επενδυτικό σχέδιο, στα πλαίσια άλλου προγράμματος του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, για την ίδρυση σύγχρονου οινοποιείου. Η ύπαρξη του οινοποιείου αυτού θα δώσει τη δυνατότητα νόμιμης διάθεσης του τοπικού κρασιού με συνέπεια την επέκταση και τον εκσυγχρονισμό της αμπελοκαλλιέργειας. Παράλληλα τα επιτραπέζια σταφύλια που υπάρχουν και φαίνονται στον πίνακα των καλλιεργειών (254 στρ.) βρίσκουν εύκολα διέξοδο στην αγορά επειδή ωριμάζουν μέσα στην τουριστική περίοδο. Φυτά μεγάλης καλλιέργειας Η καλλιέργεια του σκληρού σιταριού, που στον πίνακα των καλλιεργειών φαίνεται να καταλαμβάνει έκταση στρ. (2008), έχει υποχωρήσει σημαντικά τα τελευταία χρόνια επειδή άλλαξε ο τρόπος χορήγησης των οικονομικών ενισχύσεων. Αντίθετα η καλλιέργεια των κτηνοτροφικών φυτών πρέπει να επεκταθεί γιατί είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας. Ο γεωργικός εξοπλισμός που υπάρχει στο νησί και φαίνεται στον παρακάτω πίνακα, κρίνεται ικανοποιητικός για την εκτέλεση των καλλιεργητικών εργασιών. 15

17 Τύπος γεωργικού μηχανήματος Αριθμός Γεωργικοί ελκυστήρες 26 Μονοαξονικοί ελκυστήρες (φρέζες) 177 Θεριστικές απλές 3 Χορτοσυλλέκτες 4 Αντλίες 53 Κλαδευτικά 84 Πηγή: Ετήσιο στατιστικό δελτίο 2008 Ελ. Στατ. ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ Η διάρθρωση του ζωικού πληθυσμού φαίνεται στον παρακάτω πίνακα. Είδος Πρόβατα Αίγες Χοίροι 361 Κουνέλια 439 Κότες Βοοειδή 10 Πηγή: 2008 Ελ. Στατ. Αριθμός Ζώων Οι κλάδοι που έχουν οικονομικό ενδιαφέρον είναι η αιγοπροβατοτροφία και η μελισσοκομία. Υπάρχει μια μεγάλη χοιροτροφική μονάδα και μια με κοτόπουλα ωοπαραγωγής. Αιγοπροβατοτροφία Στο νησί υπάρχουν 95 εκμεταλλεύσεις και εκτρέφονται συνολικά αιγοπρόβατα σύμφωνα με το μητρώο της Κτηνιατρικής (2012). Στον παρακάτω πίνακα φαίνεται η σύνθεση του ζωικού πληθυσμού ανά Δημοτική Κοινότητα. 16

18 Πρόβατα Αίγες Σύνολο ζώων Α/Α Δημοτικά Κοινότητα Αριθμός εκμεταλλεύσεων Θηλυκά Αρσενικά Θηλυκά Αρσενικά Θηλυκά Αρσενικά 1 ΑΠΕΡΙ ΑΡΚΑΣΑ ΒΩΛΑΔΑ ΜΕΝΕΤΕΣ ΜΕΣΟΧΩΡΙ ΟΘΟΣ ΟΛΥΜΠΟΣ ΠΗΓΑΔΙΑ ΠΥΛΕΣ ΣΠΟΑ ΣΥΝΟΛΟ Πηγή: Μητρώο Κτηνιατρικής 2012 Η διάρθρωση των εκμεταλλεύσεων φαίνεται στον παρακάτω πίνακα Διάρθρωση εκμεταλλεύσεων ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ ΣΥΝΟΛΟ ΖΩΩΝ ΑΡΙΘΜΟΣ ΘΗΛΥΚΩΝ ΑΙΓΕΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΡΣΕΝΙΚΩΝ ΣΥΝΟΛΟ ΑΡΙΘΜΟΣ ΘΗΛΥΚΩΝ ΠΡΟΒΑΤΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΡΣΕΝΙΚΩΝ ΣΥΝΟΛΟ 1 ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ ΜΕ 1 ΕΩΣ 10 ΖΩΑ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ ΜΕ 11 ΕΩΣ 150 ΖΩΑ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ ΜΕ 151 ΕΩΣ 300 ΖΩΑ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ ΜΕ 301 ΕΩΣ 500 ΖΩΑ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ ΜΕ 501 ΚΑΙ ΑΝΩ ΣΥΝΟΛΟ Πηγή: Μητρώο Κτηνιατρικής 2012 Από τη διάρθρωση των εκμεταλλεύσεων διαπιστώνεται ότι οι περισσότερες μονάδες είναι μικρές και ο αριθμός των ζώων κυμαίνεται από 11 έως 150. Υπάρχουν όμως, αρκετές εκμεταλλεύσεις με τον κατάλληλο αριθμό ζώων, που μπορούν να στηρίξουν με σωστή οργάνωση, μια βιώσιμη μονάδα. 17

19 Σύμφωνα με τους πίνακες του δικαιώματος βοσκής για το 2012 που συντάσσει ο Δήμος Καρπάθου, ο βοσκότοπος που αξιοποιείται είναι στρ. και η κατανομή του ανά Δημοτική Κοινότητα φαίνεται στον παρακάτω πίνακα. Α/Α Δημοτικά Διαμερίσματα Αριθμός Ζώων σε στρ. 1 ΑΠΕΡΙ ΑΡΚΑΣΑ ΒΩΛΑΔΑ ΜΕΝΕΤΕΣ ΜΕΣΟΧΩΡΙ ΟΘΟΣ ΟΛΥΜΠΟΣ ΠΗΓΑΔΙΑ ΠΥΛΕΣ ΣΠΟΑ ΣΥΝΟΛΟ Πηγή : Δήμος Καρπάθου, Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας Αξιοσημείωτο είναι ότι το 2003 είχε συνταχθεί μελέτη για τη βοσκοϊκανότητα του νησιού, η οποία υπολόγιζε τον αριθμό των ζώων που πρέπει να βόσκουν στο βοσκότοπο στις αιγοπρόβατα. Διαπιστώνεται από τους παραπάνω πίνακες ότι ο αριθμός των ζώων που βόσκουν στο νησί ταυτίζεται με τον επιθυμητό. Αν λάβουμε υπόψη μας και το συνολικό αριθμό των στρεμμάτων που χαρακτηρίζονται ως βοσκότοποι στο νησί ή δασικές εκτάσεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για βόσκηση (πίνακας χρήσεων γης) διαπιστώνουμε ότι υπάρχει δυνατότητα αύξησης του αριθμού των ζώων. Ελάχιστες κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις διαθέτουν άδεια λειτουργίας. Η κύρια κατεύθυνση τους είναι η κρεοπαραγωγή και η εκμετάλλευση του γάλακτος είναι περιορισμένη. Στο νησί δεν υπάρχει σφαγείο γεγονός που αποτελεί τροχοπέδη στην ανάπτυξη του κλάδου. Τα προηγούμενα χρόνια δινόταν την περίοδο του Πάσχα, προσωρινή άδεια σφαγής στις εγκαταστάσεις της χοιροτροφικής μονάδας που έλυνε μερικώς το πρόβλημα της σφαγής. Η απόσταση της Καρπάθου από τα νησιά που διαθέτουν σφαγείο και ο αριθμός των ζώων που υπάρχει στο νησί επιβάλουν σαν πρώτη προτεραιότητα την ίδρυση σύγχρονου σφαγείου είτε από ιδιώτες είτε από δημόσιους φορείς. Στο νησί λειτουργεί από το 2013 τυροκομείο δυναμικότητας 2 τόνων γάλακτος ανά ημέρα, το οποίο κατασκευάστηκε με οικονομική ενίσχυση από πρόγραμμα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων. Η δυναμικότητα του τυροκομείου είναι πολύ μεγάλη για τα δεδομένα του νησιού και απαιτείται σωστή οργάνωση και συνεργασία με τους κτηνοτρόφους της περιοχής προκειμένου να αποδώσουν οι επενδύσεις που πραγματοποιήθηκαν. 18

20 Μελισσοκομία Στο νησί δραστηριοποιούνται 80 μελισσοκόμοι με συνολικό αριθμό κυψελών σύμφωνα με το μητρώο μελισσοκομικών εκμεταλλεύσεων της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας. Από τα στοιχεία του παρακάτω πίνακα είναι φανερό ότι η πλειοψηφία των μελισσοκόμων διατηρεί μικρό αριθμό κυψελών και στοχεύει στην απόκτηση συμπληρωματικού εισοδήματος. ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ ΣΥΝΟΛΟ ΚΥΨΕΛΩΝ 1 ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ ΜΕ 1 ΕΩΣ 30 ΚΥΨΕΛΕΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ ΜΕ 31 ΕΩΣ 100 ΚΥΨΕΛΕΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ ΜΕ 101 ΕΩΣ 200 ΚΥΨΕΛΕΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ ΜΕ 201 ΚΑΙ ΑΝΩ ΣΥΝΟΛΟ Πηγή: Τμ. Φυτικής & Ζωικής Παραγωγής Δ/νσης Αγροτικής Οικονομίας Παράγεται κατά κύριο λόγο θυμαρίσιο μέλι εξαιρετικής ποιότητας που στο σύνολο του απορροφάται στην τοπική αγορά σε πολύ καλές. Στην Κάρπαθο οι μελισσοκόμοι μεταφέρουν τις κυψέλες τους μόνο εντός του νησιού για να εκμεταλλευτούν την ανθοφορία. Η παραγωγή κυμαίνεται από 8-15 κιλά μέλι την κυψέλη και το μέγεθος της παρουσιάζει μεγάλη διαφοροποίηση ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες. Στο νησί υπάρχει μελισσοκομικό εργαστήριο η κατασκευή του οποίου έχει ενισχυθεί με πρόγραμμα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων και βρίσκεται σε στάδιο εκσυγχρονισμού προκειμένου να αποκτήσει σύστημα HACCP. Έτσι θα δοθεί η δυνατότητα διάθεσης σε σημεία λιανικής πώλησης. Στην Κάρπαθο οι μελισσοκόμοι έχουν δημιουργήσει μελισσοκομικό συνεταιρισμό, στον οποίο συμμετέχουν και οι μελισσοκόμοι της Κάσου, ο οποίος έχεινα επιδείξει σημαντική δραστηριότητα. Χοιροτροφία Στο νησί υπάρχει μια σύγχρονη χοιροτροφική μονάδα η οποία είναι εξοπλισμένη με δικό της σφαγείο και τμήμα επεξεργασίας κρέατος. Τον τελευταίο χρόνο η δυναμικότητα της περιορίστηκε στα 300 κεφάλια, επειδή το σφαγείο της επιχείρησης παρουσίασε λειτουργικά προβλήματα λόγω παλαιότητας και χρειάζεται εκσυγχρονισμό. Τα προϊόντα της μονάδας διατίθενται αποκλειστικά στην τοπική αγορά. Ορνιθοτροφία Στην Κάρπαθο εκτός από τα κοτόπουλα χωρικής εκτροφής των οποίων τα προϊόντα καλύπτουν βασικά ανάγκες τις οικογενειακής κατανάλωσης, υπάρχει και μια μονάδα κοτόπουλων ωοπαραγωγής δυναμικότητας κεφαλών. Τα προϊόντα της απευθύνονται αποκλειστικά στην τοπική αγορά και καλύπτουν μικρό μόνο μέρος των συνολικών αναγκών. 19

21 ΑΛΙΕΙΑ Σύμφωνα με τα στοιχεία του Τμήματος Αλιείας στην νήσο Κάρπαθο δραστηριοποιούνται περίπου εκατόν σαράντα πέντε (145) επαγγελματίες αλιείς, με εξήντα πέντε (65) επαγγελματικά αλιευτικά σκάφη, μικρής παράκτιας αλιείας. Από τα παραπάνω, διαπιστώνεται ότι η ενασχόληση των κατοίκων με την αλιεία είναι περιορισμένη, μόνο το 2,35% των κατοίκων του νησιού δραστηριοποιούνται επαγγελματικά με την αλιεία. Η νήσος Κάρπαθος διαθέτει δυο (2) αλιευτικά καταφύγια στο Λευκό Μεσοχωρίου και στο Φοινίκι. Επιπλέον διαθέτει δύο (2) λιμένες μικτής χρήσης στο Διαφάνι και στα Πηγάδια, καθώς και μία αποβάθρα στον Άγιο Νικόλαο Σπόων. Στα αλιευτικά πεδία που εκτίνονται στην ευρύτερη περιοχή της νήσου Καρπάθου δραστηριοποιούνται και επαγγελματικά αλιευτικά σκάφη από άλλα νησιά (Κάλυμνο, Σύμη, Χάλκη, Ρόδο κ.α.). Τα αλιευτικά πεδία του νησιού κατά τους καλοκαιρινούς μήνες είναι πόλος έλξης για του ερασιτέχνες αλιείς, οι οποίοι συνωστίζονται στην ευρύτερη περιοχή και λειτουργούν ανταγωνίστηκα προς τους επαγγελματίες με τις περιορισμένες αλιευτικές δυνατότητες. Εντυπωσιακή είναι παρουσία μεγάλων ιταλικών αλιευτικών σκαφών (μηχανότρατες βυθού), που ασκούν έντονη αλιευτική πίεση στα αποθέματα των αλιευτικών πεδίων της ευρύτερης περιοχής της νήσου Καρπάθου. Προσπάθεια για την ίδρυση και τη δημιουργία πλωτής μονάδας ιχθυοκαλλιέργειας, που έγινε στην θέση Τρίστομο Καρπάθου κατά το παρελθόν, δεν ευοδώθηκε. Οι ποσότητες και το είδος αλιευμάτων που διατίθενται στην νήσο Κάρπαθο είναι συνάρτηση τόσο του εποχιακού χαρακτήρα τους όσο και της τουριστικής κίνησης. Τους καλοκαιρινούς μήνες, και ιδίως από τον Ιούνιο έως τον Σεπτέμβριο διευρύνεται το εμπορικό κανάλι των άμεσων πωλήσεων των αλιευμάτων σε εστιατόρια και ξενοδοχεία. Δραστηριότητες που σχετίζονται με την τυποποίηση και μεταποίηση αλιευτικών προϊόντων σε εμπορική κλίμακα δεν υφίστανται στο νησί, παρότι σε επίπεδο οικιακής οικονομίας εφαρμόζεται η παραγωγή παραδοσιακών αλίπαστων και άλλων ιχθυοπαρασκευασμάτων. Διάσημο έδεσμα της Καρπάθου είναι οι αλίπαστες μένουλες. 20

22 Α.6.2 ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Σύμφωνα με στοιχεία της Ελ. Στατ. του 2008 στην Κάρπαθο δραστηριοποιείται μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων (655) πράγμα που δικαιολογείται από το μέγεθος του νησιού. Ορισμένες από αυτές επεξεργάζονται προϊόντα του πρωτογενή τομέα (ελαιοτριβεία, τυροκομείο, οινοποιείο, μελισσοκομικό εργαστήριο, αρτοποιεία, εργαστήρια ζαχαροπλαστικής κτλ). Παραδοσιακά προϊόντα του νησιού είναι λουκάνικα, η παστή μένουλα, ψιλοκούλουρα, παξιμάδια, παραδοσιακά γλυκά και τυροκομικά όπως μανούλι, τουλούμι, ξεκαρπισμένο (σκληρό τυρί), μυζήθρα και γαλατοσιτάκα. Α.6.3 ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Ο Τριτογενής τομέας είναι ο πιο αναπτυγμένος στο νησί με τον Τουρισμό και το Εμπόριο να κατέχουν εξέχουσα θέση. Τουρισμός Η Κάρπαθος είναι ένα νησί με ιδιαίτερες φυσικές ομορφιές και πολύ έντονες παραδόσεις τις οποίες οι κάτοικοι διατηρούν μέχρι σήμερα. Αυτό βοήθησε στη ραγδαία ανάπτυξη του τουρισμού τα τελευταία χρόνια. Καθοριστικό ρόλο έπαιξε η λειτουργία του αεροδρομίου που επιτρέπει τις απευθείας πτήσεις από το εξωτερικό και η κατασκευή μεγάλου αριθμού ξενοδοχείων και καταλυμάτων. Στην Κάρπαθο υπάρχουν αρκετές διαδρομές-μονοπάτια στις οποίες μπορεί ο τουρίστας να περιηγηθεί, να θαυμάσει τις ομορφιές του νησιού και να έρθει σε επαφή με την τοπική χλωρίδα και πανίδα. Επίσης, προσελκύει μεγάλο αριθμό τουριστών που είναι λάτρεις της ιστιοσανίδας («γουίντ-σέρφινγκ») λόγω των ισχυρών ανέμων που επικρατούν μόνιμα στη νότια πλευρά του νησιού. Η τουριστική υποδομή είναι αναπτυγμένη κυρίως στα Πηγάδια, Μενετές (Αμμωπή), Αρκάσα και Μεσοχώρι (Λευκός). Στον πίνακα που ακολουθεί φαίνεται η σύνθεση των μονάδων για το ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΜΟΝΑΔΕΣ ΔΩΜΑΤΙΑ ΚΛΙΝΕΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ ΛΟΙΠΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΣΥΝΟΛΟ Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο, Ομοσπονδία Ενοικιαζομένων Δωματίων Μεγάλος αριθμός της κατηγορίας Λοιπά Καταλύματα έχει κατασκευαστεί με οικονομική ενίσχυση από τα προγράμματα αγροτουρισμού του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων. Πρόκειται για μικρές μονάδες των 6-10 δωματίων που απασχολούν σχεδόν αποκλειστικά τα μέλη των οικογενειών. 21

23 Η εστίαση των επισκεπτών γίνεται είτε στα καταλύματα και ξενοδοχεία της περιοχής ή στα εστιατόρια. Στο νησί δραστηριοποιούνται 220 επιχειρήσεις εστίασης σύμφωνα με τα στοιχεία του μητρώου επιχειρήσεων της Ελ. Στατ. (2008). Μεταφορές Συγκοινωνία Η Κάρπαθος αποτελεί νησί της λεγόμενης άγονης γραμμής. Η απευθείας επικοινωνία με το λιμάνι του Πειραιά γίνεται δυο φορές την εβδομάδα. Με τη Ρόδο, την Κάσο και την Κρήτη υπάρχει και τρίτο δρομολόγιο. Η διάρκεια του ταξιδιού είναι μεγάλη λόγω της μεγάλης απόστασης και των πολλών ενδιάμεσων στάσεων. Μειονέκτημα αποτελεί η απουσία τοπικού δρομολογίου από Ρόδο όπως συμβαίνει με τα άλλα νησιά. Υπάρχουν όμως, δυο τοπικές γραμμές σύνδεσης του κεντρικού λιμανιού με το λιμάνι στο Διαφάνι και το λιμάνι της Κάσου που εξυπηρετεί περισσότερο τις ανάγκες των μόνιμων κατοίκων της Ολύμπου και της Κάσου. Στον πίνακα που ακολουθεί καταγράφεται η κίνηση επιβατών στο λιμάνι της Καρπάθου για τα έτη 2011 και Φαίνεται η αυξημένη κίνηση από τον Ιούνιο έως τον Σεπτέμβριο καθώς και η αύξηση των επιβατών το έτος ΛΙΜΑΝΙ ΚΑΡΠΑΘΟΥ ΑΠΟΒΙΒΑΣΗ ΕΠΙΒΙΒΑΣΗ ΑΠΟΒΙΒΑΣΗ ΕΠΙΒΙΒΑΣΗ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ ΜΑΡΤΙΟΣ ΑΠΡΙΛΙΟΣ ΜΑΙΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ ΙΟΥΛΙΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΛΙΜΕΝΟΣ Πηγή: Λιμεναρχείο Καρπάθου Η αεροπορική σύνδεση γίνεται με Αθήνα και Ρόδο (Αθήνα Κάρπαθο και Ρόδο Κάρπαθο). Εκτός από αυτά τα δρομολόγια υπάρχει και η καθημερινή πτήση Ρόδο - Κάρπαθο Κάσο Σητεία που συνδέει αεροπορικώς το νησί και με την Κρήτη. Η κίνηση επιβατών του αεροδρομίου φαίνεται στον παρακάτω πίνακα. 22

24 ΚΙΝΗΣΗ 2010 ΚΙΝΗΣΗ 2011 ΚΙΝΗΣΗ 2012 ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ Α/ΦΗ ΕΠΙΒΑΤΕΣ Α/ΦΗ ΕΠΙΒΑΤΕΣ Α/ΦΗ ΕΠΙΒΑΤΕΣ Α/ΦΗ ΕΠΙΒΑΤΕΣ Α/ΦΗ ΕΠΙΒΑΤΕΣ Α/ΦΗ ΕΠΙΒΑΤΕΣ Αφ- Αφ- Αφ- Αφ- Αφ- Αφ- Αν Αφίξ Αναχ. Αν Αφίξ Αναχ. Αν Αφίξ Αναχ. Αν Αφίξ Αναχ. Αν Αφίξ Αναχ. Αν Αφίξ Αναχ. ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ ΜΑΡΤΙΟΣ ΑΠΡΙΛΙΟΣ ΜΑΙΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ ΙΟΥΛΙΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ ΣΥΝΟΛΑ Πηγή: Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας 23

25 Β. ΑΝΑΛΥΣΗ SWOT ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ ΙΣΧΥΡΑ ΣΗΜΕΙΑ 1. Τα μεγέθη του νησιού, έκταση και πληθυσμός, επιτρέπουν την ανάπτυξη του πρωτογενή τομέα 2. Το υπό κατασκευή φράγμα 3. Τα παραγόμενα προϊόντα είναι εξαιρετικά λόγω ευνοϊκών κλιματολογικών και περιβαλλοντικών συνθηκών 4. Υπάρχουν υποδομές (ελαιοτριβείο, τυροκομείο, οινοποιείο, μελισσοκομικό εργαστήριο) για να στηρίξουν και να επεκτείνουν την παραγωγή 5. Ύπαρξη εποχιακής αυτοφυούς βλάστησης (ποώδη, φρυγανώδη) που ευνοεί την παραγωγή εξαιρετικής ποιότητας θυμαρίσιου μελιού 7. Η καλή κατάσταση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας ΑΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ 1. Ανταγωνισμός για την απασχόληση του εργατικού δυναμικού από τον τουρισμό 2. Δυσκολίες προσβασιμότητας το χειμώνα 3. Αυξημένο κόστος παραγωγής λόγω νησιωτικότητας 4. Η έλλειψη επαγγελματικής κατάρτισης των ατόμων που απασχολούνται στον πρωτογενή τομέα 5. Περιορισμένοι υδατικοί πόροι 6. Δεν υπάρχουν υποδομές σφαγείου στο νησί 7. Η εκτροφή των αιγοπροβάτων γίνεται με κύριο προσανατολισμό την παραγωγή κρέατος 8. Εποχικότητα της αλιευτικής δραστηριότητας και της ζήτησης αλιευτικών προϊόντων 9. Η έλλειψη οικολογικής συνείδησης και εφαρμογή απαγορευμένων μεθόδων και πρακτικών αλιείας 24

26 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ 1. Η έντονη τουριστική ανάπτυξη του αυξάνει τις δυνατότητες απορρόφησης των παραγόμενων προϊόντων 2. Η σύγχρονη τεχνολογία προσφέρει την δυνατότητα δημιουργίας μικρών μονάδων επεξεργασίας γεωργικών προϊόντων προσαρμοσμένων στην μικρή παραγωγή του νησιού 5. Η ζήτηση ποιοτικών και παραδοσιακών προϊόντων διασφαλίζει την οικονομική βιωσιμότητα των πολύ μικρών επιχειρήσεων 6. Οι σημαντικές προοπτικές του νησιού για την ανάπτυξη εναλλακτικού αλιευτικού τουρισμού και υποδομών μικρής κλίμακας ΚΙΝΔΥΝΟΙ 1. Η απομόνωση λόγω γεωγραφικής θέσης και δρομολογίων 2. Η τροφοδοσία της τοπικής αγοράς από την Κρήτη καθιστά τα ντόπια προϊόντα μη ανταγωνιστικά 3. Η γειτνίαση των αλιευτικών δραστικοτήτων με άλλες ανταγωνιστικές χρήσεις και η ευαισθησία του φυσικού περιβάλλοντος 25

27 Γ. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Η ανάπτυξη του τουρισμού τα τελευταία χρόνια στην Κάρπαθο, έχει μετατοπίσει το κέντρο βάρους της οικονομίας σε δραστηριότητες συναφείς με τον τουρισμό και οδήγησε τον πρωτογενή τομέα σε συρρίκνωση. Για να έχει απόδοση ο τουρισμός στην εθνική οικονομία θα πρέπει να καταναλώσει τα τοπικά προϊόντα. Άρα είναι απαραίτητη η παράλληλη ανάπτυξη του πρωτογενή τομέα και η διασύνδεση του με τον τουρισμό. Για αυτό είναι απαραίτητες οι παρακάτω δράσεις: ΔΗΜΟΣΙΟΙ ΦΟΡΕΙΣ 1. Ολοκλήρωση της κατασκευής του φράγματος Σχοινά σε σύντομο χρονικό διάστημα 2. Κατασκευή σφαγείου αιγοπροβάτων 3. Οριόθετηση βοσκοτόπων και καθορισμό συστήματος βόσκησης με ευθύνη του Δήμου που είναι και ο διαχειριστής των δημοτικών βοσκοτόπων 4. Εξασφάλιση αδειών λειτουργίας από όλες τις κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις 5. Χορήγηση δικαιωμάτων από το Εθνικό Απόθεμα για φύτευση αμπελώνων με οινοποιήσιμες ποικιλίες ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ 1. Εκσυγχρονισμός σφαγείου χοιροτροφικής μονάδας 2. Εκσυγχρονισμός ελαιοτριβείων 3. Επέκταση της καλλιέργειας των οινοποιήσιμων ποικιλιών αμπέλου 4. Επέκταση οπορωφόρων δέντρων που καρποφορούν το καλοκαίρι όπως ροδάκινα, βερίκοκα, σύκα, φραγκόσυκα, σταφύλια επιτραπέζια καθώς κηπευτικών για κατανάλωση εντός της τουριστικής περιόδου 5. Αύξηση της καλλιέργειας των κτηνοτροφικών φυτών στις διαθέσιμες εκτάσεις για μείωση του κόστους παραγωγής της κτηνοτροφίας. 6. Επέκταση θερμοκηπιακών καλλιεργειών 7. Βελτίωση της μελισσοκομικής χλωρίδας με φυτά που θα δώσουν ανθοφορία εκτός της εποχής του θυμαριού είτε από τους ίδιους τους μελισσοκόμους είτε σε κάθε προσπάθεια δενδροφύτευσης στο νησί. 8. Προτείνεται η αλλαγή κατεύθυνσης των κτηνοτροφικών μονάδων ώστε παράλληλα με το κρέας να παράγεται και να αξιοποιείται το γάλα. 9. Ανάπτυξη του Αλιευτικού Τουρισμού με τη φιλοξενία ατόμων - τα οποία δεν ανήκουν στο πλήρωμα του σκάφους - σε επαγγελματικά αλιευτικά σκάφη με σκοπό την αναψυχή, την επίδειξη αλιευτικών μεθόδων, τη σίτιση και γενικά την παροχή τουριστικών υπηρεσιών που συνδέονται με την αλιεία. 10. Δημιουργία, μικρής κλίμακας, εγκαταστάσεων τυποποίησης, μεταποίησης και εμπορίας αλιευτικών προϊόντων (συσκευαστήρια, ψυκτικοί και αποθηκευτικοί χώροι) για την παραγωγή παραδοσιακών αλίπαστων και άλλων ιχθυοπαρασκευασμάτων. 26

28 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 1. Προτείνεται η εκπαίδευση των νέων που επιθυμούν να ασχοληθούν με τον πρωτογενή τομέα αλλά και των ατόμων που ήδη απασχολούνται, ώστε να γνωρίσουν και να εφαρμόσουν τις νέες τεχνικές που δεν εφαρμόζονται στο νησί. Στο νησί έχουν εγκατασταθεί νέοι σε ηλικία άνθρωποι, οι οποίοι μπορούν να απασχοληθούν με τον πρωτογενή τομέα αποκλειστικά ή συμπληρωματικά με τον τουρισμό. 2. Προτείνεται η ενημέρωση σε κοινοτικά προγράμματα για ιδιωτικές επενδύσεις και επιδοτήσεις καθώς και σε θέματα που αφορούν νομικό πλαίσιο για άδειες λειτουργίας και ανάπτυξη συλλογικών δομών. 27