LIFE04/ENV/GR/ με τίτλο:

Transcript

1 LIFE04/ENV/GR/ με τίτλο: Ανάπτυξη και εφαρμογή πολιτικής ολοκληρωμένης διαχείρισης υδατικών πόρων σε μια υδρολογική λεκάνη με την εφαρμογή μιας δημόσιας κοινωνικής συμφωνίας στη βάση των αρχών της Agenda 21 και των κατευθύνσεων της οδηγίας πλαίσιο 2000/60/ΕΚ. ΕΤΑΙΡΟΣ: ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ 2 η Δράση Παραδοτέο 2.3: Αξιολόγηση και εκτίμηση πιέσεων και μέτρα αντιμετώπισης Οκτώβριος, 2005

2 Περιεχόμενα ΠΕΡΙΛΗΨΗ...2 EXECUTIVE SUMMARY ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΓΕΝΙΚΑ ΑΣΤΙΚΑ ΥΓΡΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΥΓΡΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΣΤΕΡΕΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΕΣ ΑΠΟΡΡΟΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΆΛΛΕΣ ΠΙΕΣΕΙΣ ΚΑΘΟΔΗΓΗΤΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΚΑΙ ΠΙΕΣΕΙΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΠΙΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΑΣΤΙΚΑ ΥΓΡΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΥΓΡΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΣΤΕΡΕΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΕΣ ΑΠΟΡΡΟΕΣ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΙΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΥΔΡΟΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΙΕΣΕΙΣ ΣΕ ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΑ ΥΔΑΤΙΝΑ ΣΩΜΑΤΑ ΑΝΤΛΗΣΕΙΣ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΥΔΑΤΩΝ...51 ΑΝΑΦΟΡΕΣ...54

3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η εκτίμηση των πιέσεων και το κατά πόσο οι πιέσεις αυτές είναι σημαντικές για τα υδάτινα σώματα προϋποθέτει πληροφορίες σχετικά με τις διάφορες κατηγορίες πιέσεων, καθώς και στοιχεία αναφορικά με τα κύρια υδρολογικά χαρακτηριστικά, και χημικές και βιολογικές παραμέτρους. Η μεθοδολογική προσέγγιση σχετικά με την ανάλυση πιέσεων και επιπτώσεων, που υιοθετήθηκε στην περίπτωση της λεκάνης Ανθεμούντα, έχει ως βασικό στόχο την εκτίμηση για κάθε υδάτινο σώμα επίτευξης ή μη των στόχων της οδηγίας. Η αλληλουχία δράσεων περιλαμβάνει την αναγνώριση των βασικών προβλημάτων που συντελούν στη ρύπανση της περιοχής και των σχετικών ρυπαντικών ουσιών, τον καθορισμό ποιοτικών στόχων, τον προσδιορισμό των καθοδηγητικών δυνάμεων και των σημαντικών πιέσεων και των επιπτώσεών τους και τέλος τον προσδιορισμό των υδατίνων σωμάτων που ενδέχεται μα μην πετύχουν τους στόχους της οδηγίας. Οι κυριότερες πηγές ρύπανσης (σημειακές και μη-σημειακές) που σχετίζονται με ανθρώπινες δραστηριότητες και συμβάλλουν στην επιβάρυνση των επιφανειακών και υπογείων υδάτων μπορούν να κατανεμηθούν στις παρακάτω κατηγορίες: βιομηχανικά υγρά απόβλητα, αστικά απόβλητα, κτηνοτροφικά απόβλητα, επιφανειακές απορροές. Η ποσοτικοποίηση των πιέσεων έγινε με εφαρμογή κατάλληλων για κάθε κατηγορία, συντελεστών εξαγωγής, οι οποίοι εξαρτώνται από διάφορες παραμέτρους (π.χ. εφαρμογή επεξεργασίας υγρών αποβλήτων, χρήσεις γης, τύπος ζώων κλπ.). Εκτός από τις πιέσεις που σχετίζονται με τις πηγές ρύπανσης, στη λεκάνη Ανθεμούντα παρατηρείται σημαντική απόληψη νερού από τον υπόγειο υδροφορέα, με άμεσο αποτέλεσμα την ποσοτική και ποιοτική υποβάθμισή του. Από την ανάλυση των πιέσεων, προέκυψε ότι η εντατική γεωργική και κτηνοτροφική δραστηριότητα αποτελούν σημαντική πηγή ρύπανσης, που συντελεί στην απελευθέρωση προς το υδάτινο περιβάλλον σημαντικών ποσοτήτων θρεπτικών και ουσιών που συντελούν στην μείωση της οξυγονωτικής ικανότητας των αποδεκτών. Η απουσία έργων υποδομής σε αρκετές περιοχές της λεκάνης, επιδρά επίσης αρνητικά στα υδάτινα σώματα τα οποία βρίσκονται πλησίον περιοχών στις οποίες η συλλογή των λυμάτων γίνεται σε βόθρους. Αναφορικά με τα βιομηχανικά υγρά απόβλητα, η επίδρασή τους εστιάζεται στα υδάτινα σώματα πλησίον των βιομηχανικών μονάδων. Παραδοτέο 2-3 2

4 Τα μέτρα αντιμετώπισης των πιέσεων σχετίζονται άμεσα και με τις αναμενόμενες επιπτώσεις και για τον λόγο αυτό στην παρούσα φάση, οι προτεινόμενες δράσεις είναι προκαταρκτικές. Οι δράσεις σχετίζονται με την ολοκλήρωση των έργων σχετικά με τη συλλογή και επεξεργασία των αστικών υγρών αποβλήτων, την συλλογή πρόσθετων στοιχείων και την με βάση αυτά ενεργοποίηση των ελεγκτικών μηχανισμών σχετικά με τις απορρίψεις βιομηχανικών αποβλήτων και την υιοθέτηση πρακτικών ορθής γεωργικής πρακτικής. Παραδοτέο 2-3 3

5 EXECUTIVE SUMMARY The assessment on whether a pressure on a water body is significant must be based on the knowledge of the pressures within the catchment area, together with some form of a conceptual understanding of water flow, chemical transfers and biological functioning of the water body within the catchment system. A methodological approach is developed and applied to Anthemountas River Basin. The pressures and impacts analyses should be focused in such a way that the effort involved in assessing whether any body, or group of bodies, is at risk of failing to achieve its environmental objectives is proportionate to the difficulties involved in making that judgement. Since the pressures and impacts analysis is related to the assessment of the situation with respect to main pollution concerns, methodologically it should involve the selection of the relevant pollutants, the preliminary estimation of the quality objectives, the identification of driving forces and pressures and the identification of significant pressures and their impact. As a final step, there must be an evaluation of the likelihood that a water body will fail to meet the objectives set by the WFD. The major sources of pollution in the area (significant pressures) of surface and groundwater that are connected to human activities can be categorised in point sources and non-point sources of pollution. The former include domestic and industrial wastewater and the latter agriculture runoff and infiltration and livestock waste. Specific emission rates depending in various parameters (e.g. treatment application, land use, types of animals etc.) were applied in order to estimate the magnitude of pollution. Furthermore, abstraction of water for different uses is the most important pressure of groundwater in the area, which results in the deterioration, in terms of quantity and quality, of the aquifer. From the analysis of pressures, it was evident that intensive agricultural activity and livestock breading significantly contributes to the pollution of the area, with respect to nutrients and oxygen limiting compounds. Urban wastewater facilities do not serve all areas, thus there are cases where septic tanks are employed, which occasionally have an impact on the water bodies in vicinity. For industrial wastewater, their impact is related to the water bodies which are close to the specific industries. Παραδοτέο 2-3 4

6 The programme of measures is related to the completion of the infrastructure with respect to wastewater collection and treatment, control mechanisms for industrial wastewater and adoption and application of good agricultural practices. In all cases the measures proposed are preliminary, since these are also related to the impacts analysis on the water bodies which will follow. Παραδοτέο 2-3 5

7 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ Η ενότητα εργασίας 2 του ερευνητικού έργου υλοποιείται από την ερευνητική ομάδα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Το παρόν παραδοτέο (2.3) αφορά στην αξιολόγηση και εκτίμηση των πιέσεων στη λεκάνη Ανθεμούντα και την αρχική διερεύνηση των μέτρων αντιμετώπισης των πιέσεων. Επισημαίνεται, ότι η ολοκλήρωση των προτάσεων σε σχέση με τα μέτρα αντιμετώπισης των πιέσεων θα ακολουθήσει μετά και την εκτίμηση των επιπτώσεων στα υδάτινα σώματα. Ειδικότερα, περιλαμβάνει την ανάλυση, καταγραφή και κωδικοποίηση των πιέσεων με βάση τα καθοδηγητικά κείμενα της οδηγίας, τις μεθοδολογίες ποσοτικοποίησης των πιέσεων, καθώς και την επίδραση της καταγραφής των πιέσεων στην διάκριση υδατίνων σωμάτων. Το ουσιαστικότερο βήμα σε αυτή τη διαδικασία είναι ο καθορισμός των διαχειριστικών στόχων (Άρθρο 4) αφού η εκτίμηση των πιέσεων και των επιπτώσεών τους, πρέπει να καταλήξουν στην αναγνώριση υδατίνων σωμάτων που δεν μπορούν να πετύχουν τους στόχους αυτούς. Ένας κατάλογος όλων των καταγεγραμμένων πιέσεων στο υδάτινο σώμα, μπορεί να περιλαμβάνει και πιέσεις που προκαλούν πολύ μικρές περιβαλλοντικές ή και καθόλου περιβαλλοντικές επιπτώσεις στο υδάτινο σώμα. Στα επιφανειακά νερά, σύμφωνα με την οδηγία απαιτείται μόνο η καταγραφή των σημαντικών πιέσεων. Ως σημαντικές αξιολογούνται εκείνες οι πιέσεις που προκαλούν περιβαλλοντικές επιπτώσεις τέτοιες που είναι δυνατόν μην επιτρέψουν την επίτευξη κάποιων από τους διαχειριστικούς στόχους. Η καλή γνώση των μηχανισμών δημιουργίας των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τις πιέσεις και τις δραστηριότητες είναι βασική παράμετρος επιτυχίας της προσέγγισης αυτής. Το εύρος των πιθανών ρυπαντικών πιέσεων στα υδάτινα σώματα είναι μεγάλο και η κατηγοριοποίηση τους απαραίτητη και ιδιαίτερα δύσκολη αφού ο ίδιος ρύπος μπορεί να προκύψει από διαφορετικές πηγές, να βρεθεί σε διαφορετικές μορφές ή να προκαλέσει ποικιλία επιπτώσεων. Η συνηθέστερη διάκριση κατηγοριοποιεί τους ρύπους ανάλογα με την πηγή προέλευσης, σε σημειακές (π.χ. αστικά, κτηνοτροφικά ή βιομηχανικά υγρά απόβλητα) και μη σημειακές πηγές (π.χ. επιφανειακές απορροές). Άλλες κατηγοριοποιήσεις βασίζονται στην ένταση των επιπτώσεων των ρύπων, στη δυνατότητα αυτοκαθαρισμού τους από φυσικές διεργασίες εντός του ποτάμιου σώματος, και στην χρονική τους συνέχεια (σποραδική είτε χρόνια παρουσία). Παραδοτέο 2-3 6

8 Σύμφωνα με τα καθοδηγητικά κείμενα της οδηγίας, διαφορετικές προσεγγίσεις είναι δυνατόν να ακολουθηθούν για την εκτίμηση των πιέσεων και των επιπτώσεων από μη σημειακές πηγές, ανάλογα με τα διαθέσιμα κάθε φορά στοιχεία. Σε κάθε περίπτωση η εκτίμηση των φορτίων αυτών ανά λεκάνη απορροής ή υδάτινο σώμα όπως οριοθετείται για την εφαρμογή της οδηγίας, απαιτεί την εφαρμογή μεθόδων ΓΠΣ (GIS). Η μεθοδολογία αυτή βασίζεται σε στοιχεία για τις χρήσεις γης των απογραφών της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, αλλά και διαθέσιμων γεωγραφικών στοιχείων, όπως η καταγραφή των χρήσεων γης από το πρόγραμμα Corine Landcover, τα όρια των ΟΤΑ και αφού γίνει η χάραξη των λεκανών απορροής των υδατίνων σωμάτων, θα εκτιμηθεί μέσω κατάλληλων συντελεστών εξαγωγής ρύπων, το φορτίο ανά υδάτινο σώμα. Οι κυριότερες πηγές ρύπανσης που σχετίζονται με ανθρώπινες δραστηριότητες και συμβάλλουν στην επιβάρυνση των επιφανειακών και υπογείων υδάτων μπορούν να κατανεμηθούν στις παρακάτω κατηγορίες: αστικά απόβλητα βιομηχανικά υγρά απόβλητα κτηνοτροφικά απόβλητα επιφανειακές απορροές Τα στοιχεία και οι πηγές που χρησιμοποιήθηκαν κατά την εκτίμηση των πιέσεων, παρουσιάζονται στη συνέχεια. Αστικά υγρά απόβλητα Απογραφή πληθυσμού για το έτος 2001, της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδος Απαντήσεις ερωτηματολογίων από τις Τεχνικές Υπηρεσίες Δήμων Θέρμης και Ανθεμούντα Στοιχεία λειτουργίας ΕΕΛ Θέρμης (πηγή: Ανατολική Α.Ε.) Παραδοτέο 2-3 7

9 Βιομηχανικά απόβλητα Μελέτη απογραφής αερίων ρύπων, υγρών και στερεών αποβλήτων από τη βιομηχανία και εκπομπών από την κεντρική θέρμανση της Κοινοπραξίας «ΛΔΚ, ΕΠΕΜ ΕΤΕ, ENVECO ΑΕ, ΣΥΒΙΛΛΑ ΕΠΕ, EXERGIA ΕΠΕ» (ΥΠΕΧΩΔΕ, 2001) Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Θεσ/νίκης, Διεύθυνση Προστασίας Περιβάλλοντος Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας: Μελέτη για τη Σύσταση & Λειτουργία Φορέα ορθολογικής αξιοποίησης υδατικού δυναμικού λεκάνης Ανθεμούντα (2004) Ρύπανση από μη σημειακές πηγές Απογραφή ζωικών μονάδων της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδος (2001) Χάρτης χρήσεων γης CORINE (2000) Χάρτης χώρων διάθεσης απορριμμάτων Απολήψεις υδάτων για διάφορες χρήσεις Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας: Μελέτη για τη Σύσταση & Λειτουργία Φορέα ορθολογικής αξιοποίησης υδατικού δυναμικού λεκάνης Ανθεμούντα (2004) Στοιχεία κατανάλωσης νερού για γεωργική χρήση (Δήμοι Θέρμης και Βασιλικών) Πέρα των ανωτέρω, χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία της ελληνικής και διεθνούς βιβλιογραφίας και εμπειρίας. 2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ 2.1 Γενικά Οι απαιτήσεις της οδηγίας για την ανάλυση των πιέσεων και των επιπτώσεών τους στα υδάτινα σώματα καθορίζεται από το Άρθρο 5 σύμφωνα με το οποίο για κάθε περιοχή λεκάνης απορροής πρέπει: να γίνει ανάλυση των χαρακτηριστικών της Παραδοτέο 2-3 8

10 να εκτιμηθεί η επίπτωση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην κατάσταση των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων να γίνει οικονομική ανάλυση της χρήσης του νερού Η εκτίμηση των πιέσεων στα υδάτινα σώματα βασίζεται στην αρχική καταγραφή των πιέσεων στην λεκάνη απορροής (πιέσεις ρύπανσης, επιπτώσεις από απόληψη ποσοτήτων υδάτων από το υδάτινο σώμα, αλλαγές στην μορφολογία του υδατίνου σώματος), με στόχο την κατανόηση των σημαντικότερων διαχειριστικών προβλημάτων για κάθε λεκάνη και τους μηχανισμούς μέσω των οποίων επηρεάζουν κάθε επιμέρους υδάτινο σώμα. Η αρχική αυτή «συνοπτική εκτίμηση» (screening step) αποτελεί μια «γρήγορη» αλλά ουσιαστική φάση, την οποία θα ακολουθήσει μια αναλυτικότερη προσέγγιση των προβλημάτων. Η προσέγγιση για την ανάλυση και καταγραφή των πιέσεων και την αρχική εκτίμηση των επιπτώσεων καθορίζεται από την εξής αλληλουχία: Δραστηριότητα (καθοδηγητική δύναμη) Πίεση Κατάσταση Επίπτωση Ανταπόκριση (λήψη μέτρων) - (DPSIR, Driver, Pressure, State, Impact, Response). Στη φάση αυτή θα πραγματοποιηθεί και η αναγνώριση πιθανών «διαδρομών» δραστηριοτήτων πιέσεων επιπτώσεων στα υπό μελέτη υδάτινα σώματα (π.χ. βιομηχανική δραστηριότητα απόρριψη τοξικών πιθανές επιπτώσεις από την ρύπανση με τοξικά του υδάτινου σώματος - αποδέκτη) ή (χρήση γης εντατικές καλλιέργειες ένταση στη χρήση αγροχημικών απόπλυση αζώτου φωσφόρου αύξηση στη συγκέντρωση θρεπτικών αλάτων στο υδάτινο σώμα ευτροφισμός). Η προσέγγιση αυτή δεν είναι πάντα γραμμική αφού στοιχεία παρακολούθησης του υδάτινου σώματος που αποδεικνύουν κάποιο συγκεκριμένο είδος επίπτωσης μπορεί να βοηθήσουν στην αναγνώριση κάποιων πιέσεων. Η αναγνώριση των σημαντικών πιέσεων μπορεί να περιλαμβάνει μια συνδυασμένη προσέγγιση από την εκτίμηση δεδομένων παρακολούθησης των υδάτων, χρήση μοντέλων και την γνωμοδότηση ειδικών (expert judgement). Στις επόμενες ενότητες παρουσιάζεται η μεθοδολογία ποσοτικοποίησης των πιέσεων που εφαρμόσθηκε, για κάθε τύπο πηγής ρύπανσης. Ο Χάρτης 1 παρουσιάζει τη λεκάνη του Ανθεμούντα με τις υπολεκάνες της και τα υδάτινα σώματα. Παραδοτέο 2-3 9

11 Χάρτης 1: Γενικός χάρτης λεκάνης Ανθεμούντα Υδάτινα σώματα Παραδοτέο

12 2.2 Αστικά υγρά απόβλητα Το παραγόμενο ρυπαντικό φορτίο των αστικών αποβλήτων υπολογίσθηκε σύμφωνα με τον μόνιμο και εποχιακό πληθυσμό κάθε οικισμού. Για τον υπολογισμό του παραγόμενου φορτίου χρησιμοποιήθηκαν οι εξής συντελεστές: Βιοχημικά απαιτούμενο οξυγόνο (BOD 5 ) = 60 gr/κατ/ημ Ολικά αιωρούμενα στερεά (TSS ) = 75 gr/κατ/ημ Ολικό άζωτο (TN) = 12 gr/κατ/ημ Ολικός φώσφορος (TP) = 2.5 gr/κατ/ημ Επισημαίνεται ότι το παραγόμενο οργανικό φορτίο των 60 gr/κατ/ημ αντιστοιχεί σε έναν ισοδύναμο κάτοικο (ι.κ.) σύμφωνα με τον αντίστοιχο ορισμό της Οδηγίας 91/271/ΕΟΚ και κατά συνέπεια το συνολικά παραγόμενο φορτίο εκφράζεται σε όρους ισοδύναμων κατοίκων. Στις περιοχές όπου λειτουργούν εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων (ΕΕΛ) δευτεροβάθμιας επεξεργασίας θεωρήθηκε ότι οι συντελεστές εκπομπής μειώνονται κατά 90% για το οργανικό φορτίο, 80% για το φορτίο αζώτου και 20% για το φορτίο φωσφόρου. Σε περίπτωση τριτοβάθμια επεξεργασμένων λυμάτων τα φορτία μειώνονται κατά 95% για το οργανικό φορτίο και 80% για το άζωτο και το φώσφορο. Ο Πίνακας 1, παρουσιάζει τους συντελεστές αντίστοιχους εκπομπής, οι οποίοι χρησιμοποιήθηκαν. Πίνακας 1: Συντελεστές εκπομπής αστικών υγρών αποβλήτων (gr/ι.κ./ημέρα) Ανεπεξέργαστα λύματα Δευτεροβάθμια επεξεργασμένα λύματα Τριτοβάθμια επεξεργασμένα λύματα BOD N P Σε κάθε περίπτωση, διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με την λειτουργία υφιστάμενων εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ώστε να δίδεται πιο αντιπροσωπευτική εικόνα σχετικά με τα απορριπτόμενα στο υδάτινο περιβάλλον, φορτία. Στην περίπτωση της λεκάνης Ανθεμούντα υπάρχουν δύο εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων (Θέρμης και Γαλάτιστας), για τις οποίες θα χρησιμοποιηθεί και η διαθέσιμη πληροφορία. Παραδοτέο

13 Στις περιπτώσεις οικισμών οι οποίοι δεν υπάρχουν δίκτυα αποχέτευσης και κατά συνέπεια δεν εξυπηρετούνται από κεντρικές μονάδες επεξεργασίας λυμάτων, γίνεται η παραδοχή πως οι κάτοικοι εξυπηρετούνται από σηπτικούς-απορροφητικούς βόθρους και ως αποτέλεσμα η μείωση του οργανικού φορτίου δεν ξεπερνά το 30%, ενώ το υπόλοιπο 70% καταλήγει στα επιφανειακά και υπόγεια υδάτινα σώματα. Σε ό,τι αφορά τη μείωση του φορτίου αζώτου κα φωσφόρου, αυτή θεωρείται μηδενική. Το ποσοστό των λυμάτων από τους απορροφητικούς βόθρους που μπορεί να κατεισδύσει προς τον υπόγειο υδροφορέα εξαρτάται από την υδρολιθολογική συμπεριφορά των στρωμάτων της λεκάνης. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, το κεντρικό τμήμα της λεκάνης Ανθεμούντα, χαρακτηρίζεται από περατούς/ημιπερατούς σχηματισμούς με μέση διαπερατότητα, ενώ στις υπόλοιπες περιοχές η διαπερατότητα είναι χαμηλή (Χάρτης 2). Έτσι, για τους υπολογισμούς λαμβάνεται ποσοστό κατείσδυσης των λυμάτων ίσο με 35% στις περιοχές που βρίσκονται στο κεντρικό τμήμα της λεκάνης και 15% στις υπόλοιπες (μικρής διηθητικότητας) και αντίστοιχα ποσοστά μεταφοράς προς τους επιφανειακούς αποδέκτες 65% και 85%. 35% Μέση 30% 35% 35% 15% 15% 45% Χαμηλή Υψηλή Χάρτης 2: Υδρολιθολογικός χάρτης λεκάνης Ανθεμούντα Διαπερατότητα & Ποσοστά κατείσδυσης 2.3 Βιομηχανικά υγρά απόβλητα Σε επίπεδο χώρας δεν υπάρχουν επαρκή ποσοτικά στοιχεία παραγωγής βιομηχανικών αποβλήτων. Κύρια πηγή άντλησης πληροφοριών αποτελεί η μελέτη απογραφής αερίων ρύπων, υγρών και στερεών αποβλήτων από τη βιομηχανία και Παραδοτέο

14 εκπομπών από την κεντρική θέρμανση, η οποία έγινε για λογαριασμό του ΥΠΕΧΩΔΕ (2001). Η εκτίμηση των παραγόμενων και απορριπτόμενων φορτίων από τις βιομηχανίες έγινε χρησιμοποιώντας στοιχεία παραγωγής για κάθε βιομηχανία και σχετικούς συντελεστές εκπομπής ανάλογα με τον τύπο της βιομηχανίας και την ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος. Στις περιπτώσεις όπου υπάρχουν ακριβή στοιχεία (Μελέτη για τη Σύσταση & Λειτουργία Φορέα ορθολογικής αξιοποίησης υδατικού δυναμικού λεκάνης Ανθεμούντα) σχετικά με την απόρριψη των αποβλήτων, χρησιμοποιήθηκαν τα στοιχεία αυτά. Οι βιομηχανίες χωρίζονται σε δύο κατηγορίες ανάλογα με το μέγεθος της όχλησης που προκαλούν όπως προσδιορίζεται από την παρουσία τοξικών και επικινδύνων ουσιών στα απόβλητα. Ο χαρακτηρισμός των αποβλήτων ως τοξικών ή επικινδύνων γίνεται σύμφωνα με κριτήρια αναφλεξιμότητας, δραστικότητας, διαβρωτικότητας, τοξικότητας, καρκινογένεσης και γενετικών επιπτώσεων (τερατογένεση). Βιομηχανίες χαμηλής ή μέσης όχλησης. Σε αυτή την κατηγορία εντάσσονται βιομηχανίες οι οποίες παράγουν απόβλητα που δεν περιέχουν τοξικές ουσίες, έχουν χαρακτηριστικά που ομοιάζουν με τα αστικά λύματα και χαρακτηρίζονται από συμβατικούς ρύπους όπως συγκέντρωση οργανικού φορτίου, συγκέντρωση στερεών και θρεπτικών (αζώτου και φωσφόρου). Βιομηχανίες υψηλής όχλησης. Είναι βιομηχανίες που παράγουν απόβλητα που περιέχουν συμβατικούς και μη συμβατικούς ρύπους και χαρακτηρίζονται από υψηλές συγκεντρώσεις τοξικών και επικινδύνων ουσιών. Ο χαρακτηρισμός των αποβλήτων βιομηχανιών υψηλής όχλησης απαιτεί τον ποιοτικό και ποσοτικό προσδιορισμό όχι μόνο των συμβατικών ρύπων που αναφέρθηκαν στην προηγούμενη κατηγορία αλλά και μία σειράς άλλων μη συμβατικών ρύπων που ενδέχεται να περιέχονται στα τοξικά απόβλητα των βιομηχανιών. Επισημαίνεται πως οι βιομηχανίες χωρίσθηκαν σε κλάδους σύμφωνα με τον χαρακτηρισμό των βιομηχανιών από την ΕΣΥΕ (ΣΤΑΚΟΔ). Η εκτίμηση της έντονης βιομηχανικής ρύπανσης σχετίζεται με την παρουσία ρυπαντικών ουσιών (ουσίες προτεραιότητας ή μη), οι οποίες αναφέρονται στα Παραρτήματα VIII και X της Οδηγίας. Για τις ουσίες προτεραιότητας απαιτούνται μέτρα για την σταδιακή μείωση των απορρίψεων, ενώ για τις επικίνδυνες ουσίες απαιτείται πρακτικά η διακοπή και εξάλειψη των ουσιών αυτών. Παραδοτέο

15 Ο Πίνακας 2, παρουσιάζει τις ουσίες, που αναφέρονται στα προαναφερθέντα παραρτήματα της Οδηγίας και που σχετίζονται με συγκεκριμένη βιομηχανική δραστηριότητα. Πίνακας 2: Βιομηχανική δραστηριότητα και δυνητικοί ρύποι Βιομηχανική δραστηριότητα Παράρτημα VIII Παράρτημα X Διυλιστήρια πετρελαίου Ελαιοπαραγωγή BOD 5, V, Cu, Co, Cr, Zn, CN, mercaptans, aldehydes, hydrocarbons Zn, Cr, Cu, Mn, Ti, tar, cresoles Ni, Pb, phenols, benzyn-a-pyrene Pb, Ni, Cd*, polycyclic aromatic hydrocarbons*, phenols, napthenic substances Πλαστικά και συνθετικά υλικά Zn, CN, toluene, xylene, glycols, formaldehyde, acetic vinyl, FREON, methyl cloride Pb, Hg*, Cd*, phenols Σταθμοί παραγωγής θερμοηλεκτρικής ενέργειας Μπαταρίες Cr, Zn, As, Cu, hydrocarbons, polychlorinated biphenyls (PCB's) Cd*, Pb, Hg*, Ni Βιομηχανία μετάλλων Cr, Zn, Fe, Βa, CN Pb, phenols Επιμεταλλωτήρια Cr, Ζn, Cu, Sn, CN, toluene, xylene, trichloroethylene, tricholoethene Pb Cd*, Ni Βυρσοδεψία BOD 5, N, Cr, oil Phenols Κλωστουφαντουργία BOD 5, Cr, Cu, Ba, styrene, toluene, clorinated organic compounds, trichloroethylene Hg*, Cd*, Pb, phenols Βιομηχανία χρωμάτων Cr, As, CN, ketones, glycols, chlorinated hydrocarbons Cd*, Pb, aromatic hydrocarbons Γεωργικά φάρμακα Chlorinated hydrocarbon Phenols Λιπάσματα Βιομηχανία ξύλου Βιομηχανία τροφίμων * επικίνδυνες ουσίες 2.4 Στερεά απόβλητα BOD 5, NH 3, P 2O 5, V, As, Cr, polychlorinated biphenyls (PCB'S), oil BOD 5, N, P, fat and grease Pb, Hg* Phenols Η εκτίμηση των πιέσεων λόγω της παρουσίας χώρων ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων αποτελεί εν γένει ένα δύσκολο εγχείρημα, καθώς τα διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με την ποσότητα και τον τύπο των διατιθέμενων απορριμμάτων είναι πολύ περιορισμένα. Στον ελληνικό χώρο παρατηρείται σημαντικός αριθμός χώρων ανεξέλεγκτης ταφής απορριμμάτων, οι οποίοι σταδιακά αποκαθίστανται μέσω ειδικών Παραδοτέο

16 προγραμμάτων που συντάσσονται σε επίπεδο Περιφέρειας. Στην περιοχή της λεκάνης υπάρχει ένας χώρος ταφής απορριμμάτων (ΧΤΑ Ταγαράδων), που εξυπηρετεί το πολεοδομικό συγκρότημα Θεσσαλονίκης και τους ανατολικούς δήμους του Νομού. Επίσης υπάρχουν χώροι ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων, στα Δημοτικά Διαμερίσματα Γαλάτιστας και Γαλαρινού. Στην περιοχή της λεκάνης υπήρχε παλαιότερα, δραστηριότητα σε λατομεία (Χάρτης 3), τα οποία σήμερα είναι ανενεργά, αποτελούν ωστόσο χώρους ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων, που μαζί με τους χώρους ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων στα Δημοτικά Διαμερίσματα Γαλάτιστας και Γαλαρινού, αποτελούν δυνητικές πηγές ρύπανσης και επιβάρυνσης της ποιότητας των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων των συγκεκριμένων περιοχών. Επιπρόσθετα, στην περιοχή υπάρχουν και χώροι απόθεσης αδρανών, οι οποίοι δεν αναμένεται να επηρεάσουν την ποιοτική κατάσταση των επιφανειακών υδατίνων σωμάτων. Σε κάθε περίπτωση η εκτίμηση της επίδρασης των χώρων διάθεσης απορριμμάτων στα υδάτινα σώματα της περιοχής γίνεται ποιοτικά και σε σχέση με την γειτνίασή τους με αυτά. Χάρτης 3: Λατομεία και χώροι απόθεσης αδρανών στη λεκάνη Ανθεμούντα Παραδοτέο

17 2.5 Επιφανειακές απορροές από την γεωργική δραστηριότητα Οι κυριότερες μη σημειακές πηγές ρύπανσης είναι αποτέλεσμα των γεωργικών και κτηνοτροφικών δραστηριοτήτων και συντελούν στην επιβάρυνση των επιφανειακών και υπογείων υδάτων με θρεπτικά (άζωτο και φώσφορο). Οι συγκεντρώσεις του φωσφόρου και αζώτου στις επιφανειακές απορροές εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την χρήση της γης (Χάρτης 4). Για τον υπολογισμό του φορτίου των επιφανειακών απορροών ακολουθήθηκε η κάτωθι κατάταξη χρήσεων γης με διαφορετικούς συντελεστές εξαγωγής φωσφόρου και αζώτου (Πίνακας 3). Χάρτης 4: Χρήσεις γης (CORINE 2000) Πίνακας 3: Συντελεστές εξαγωγής ανάλογα με τις χρήσεις γης Κατηγορία χρήσης TN (kgn/ha.y) TP (kgp/ha.y) Δασώδης Βοσκότοποι Καλλιεργήσιμη γη Αστική περιοχή 5 1 Ατμοσφαιρική κατακρήμνιση Παραδοτέο

18 Γνωρίζοντας τον καταμερισμό των εκτάσεων ανάλογα με την χρήση τους και χρησιμοποιώντας τους συντελεστές εξαγωγής, βάσει στοιχείων της διεθνούς βιβλιογραφίας είναι δυνατόν να προσδιορισθούν τα παραγόμενα ρυπαντικά φορτία επιφανειακών απορροών. Η απουσία διαθέσιμων στοιχείων σχετικά με τους τύπους και τις ποσότητες των εφαρμόσιμων ποσοτήτων φυτοφαρμάκων δεν επιτρέπει την δυνητική επίπτωση των ουσιών αυτών. Παράλληλα, αν και στην περιοχή φαίνεται να δραστηριοποιείται σημαντικός αριθμός θερμοκηπίων δεν κατέστη δυνατή η συλλογή σχετικών πληροφοριών. 2.6 Κτηνοτροφικά απόβλητα Οι βασικές ρυπαντικές ουσίες από την κτηνοτροφική δραστηριότητα είναι το οργανικό φορτίο, το άζωτο και ο φώσφορος. Η ποσοτικοποίηση των φορτίων βασίζεται και στην περίπτωση αυτή στην εφαρμογή κατάλληλων συντελεστών εκπομπής, οι οποίοι εξαρτώνται από την κατηγορία ζώου και τον αντίστοιχο πληθυσμό (Πίνακας 4). Πίνακας 4: Παραγόμενα κτηνοτροφικά ρυπαντικά φορτία Animal category BOD (kg/tn A.W./day) TN (kg/tn A.W./day) TP (kg/tn A.W./day) Αιγοπρόβατα Χοίροι Βοοειδή Πουλερικά Ίπποι Οι συντελεστές έχουν προκύψει από την συναξιολόγηση βιβλιογραφικών αναφορών (Ανδρεαδάκης, 1986; Boyer, 2002; Johnes 1996, EC,2002). Το εύρος τιμών για κάθε κατηγορία ζώου κυμαίνεται από 0,25-0,40 kgn/tna.w./d και kgp/tna.w./d για τα αιγοπρόβατα, kgn/tna.w./d και kgp/tna.w./d για τους χοίρους, kgn/tna.w./d και kgp/tna.w./d για τα βοοειδή και kgn/tna.w./d και 0.22 kgp/tna.w./d για τα πουλερικά. Παραδοτέο

19 Τα παραγόμενα ρυπαντικά φορτία θεωρείται ότι συγκεντρώνονται σε περιοχές πλησίον των Δημοτικών Διαμερισμάτων, όπου παρατηρείται και η κτηνοτροφική δραστηριότητα, ενώ η εφαρμοζόμενη πρακτική διαχείρισης των αποβλήτων, απουσία διαθέσιμων στοιχείων, θεωρείται πως περιορίζεται σε διαχωρισμό των στερεών από τα υγρά απόβλητα. Τα στερεά απόβλητα ενδεχόμενα παραμένουν στις μονάδες εκτροφής των ζώων, όπου και γίνεται πρακτικά η διάθεσή τους. Κατά συνέπεια η επιρροή του οργανικού φορτίου περιορίζεται στα υδάτινα σώματα που βρίσκονται πλησίον των μονάδων, τα οποία τις περισσότερες φορές δέχονται και τα παραγόμενα υγρά απόβλητα. Αναφορικά με το παραγόμενο φορτίο αζώτου και φωσφόρου, ένα ποσοστό το οποίο εξαρτάται από τις κλιματολογικές συνθήκες και τον τύπο του εδάφους, δύναται να καταλήξει στα επιφανειακά ή και υπόγεια υδάτινα σώματα. Με βάση τη διεθνή εμπειρία, το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε 15% για το άζωτο και 3% για τον φώσφορο. 2.7 Άλλες πιέσεις Άλλες πιέσεις σχετίζονται με το παράκτιο περιβάλλον και τις υδρομορφολογικές αλλοιώσεις που μπορεί να υποστεί, καθώς και την παρουσία ιχθυοκαλλιεργειών, οι οποίες επηρεάζουν αρνητικά τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των υδάτων. Επίσης σημαντικές είναι οι πιέσεις λόγω απόληψης σημαντικών ποσοτήτων νερού για την κάλυψη των άμεσων αναγκών των κατοίκων της περιοχής (ύδρευση, άρδευση) από επιφανειακά ή υπόγεια υδάτινα σώματα. Στην περιοχή της λεκάνης, η απόληψη νερού από τον υπόγειο υδροφορέα αποτελεί τη σημαντικότερη πίεση και η οποία λαμβάνεται υπόψη στην παρούσα ανάλυση. 3. ΚΑΘΟΔΗΓΗΤΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΚΑΙ ΠΙΕΣΕΙΣ Οι καθοδηγητικές δυνάμεις, είναι τομείς δραστηριοτήτων που μπορεί να οδηγούν σε μια σειρά από πιέσεις, που μπορεί να είναι σημειακές ή μη σημειακές. Στην περίπτωση της λεκάνης Ανθεμούντα οι καθοδηγητικές δυνάμεις και πιέσεις σχετίζονται με: Αστική ρύπανση: Στην περιοχή της λεκάνης Ανθεμούντα κατοικούν σήμερα περί τους μόνιμους κατοίκους, στους οποίους συμπεριλαμβάνεται ο συνολικός πληθυσμός της Θέρμης. Επισημαίνεται ότι στην ανάλυση περιλαμβάνεται ο οικισμός Παραδοτέο

20 της Θέρμης αν και δεν ανήκει ολόκληρη στη λεκάνη Ανθεμούντα, καθώς η εγκατάσταση επεξεργασίας που εξυπηρετεί την περιοχή βρίσκεται εντός της λεκάνης. Η περιοχή δεν διακρίνεται για την έντονη τουριστική δραστηριότητα, και κατά συνέπεια αυτός ο πληθυσμός μπορεί να θεωρηθεί και ο ισοδύναμος πληθυσμός της περιοχής. Το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού συγκεντρώνεται στα Δημοτικά Διαμερίσματα Βασιλικών (25%) και Γαλάτιστας (16%), ενώ ο υπόλοιπος πληθυσμός κατανέμεται σε 10 δημοτικά διαμερίσματα με ισοδύναμο πληθυσμό μικρότερο από Η βασική πίεση που δέχεται η περιοχή προέρχεται από την ραγδαία αύξηση του πληθυσμού, η οποία σε πολλές περιοχές έχει διπλασιασθεί τα τελευταία 10 χρόνια. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με το μικρό ποσοστό του εξυπηρετούμενου, από εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων, πληθυσμού (μόλις 11%) ενδέχεται μελλοντικά να οδηγήσει σε προβλήματα σχετικά με την διαχείριση των αστικών αποβλήτων στην περιοχή. Στην περιοχή υπάρχουν δύο εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων (ΕΕΛ). Η ΕΕΛ Θέρμης η οποία εξυπηρετεί τα Δημοτικά Διαμερίσματα Θέρμης (το μεγαλύτερο τμήμα του οποίου βρίσκεται εκτός λεκάνης Ανθεμούντα) και Νέου Ρυσίου, ενώ δέχεται και τα βοθρολύματα από τους Ταγαράδες, την Ραιδεστό και τις εκτός σχεδίου κατοικίες του Δήμου, καθώς και μικρές ποσότητες βιομηχανικών αποβλήτων χωρίς κατάλληλη προεπεξεργασία. Η ΕΕΛ Γαλάτιστας, η οποία όμως σήμερα δεν λειτουργεί έχει σχεδιασθεί για την εξυπηρέτηση του ομώνυμου δημοτικού διαμερίσματος. Βιομηχανική δραστηριότητα: Στην περιοχή φαίνεται να δραστηριοποιούνται 60 περίπου βιομηχανίες, ενώ υπάρχει και ένα βιοτεχνικό πάρκο με ήπιας μορφής βιοτεχνική δραστηριότητα. Οι βιομηχανίες ανήκουν σε διάφορους κλάδους όπως κλωστοϋφαντουργία, βιομηχανία τροφίμων, εμφιάλωσης κλπ. Οι περισσότερες βιομηχανίες διαθέτουν τα παραγόμενα απόβλητά τους, επεξεργασμένα ή μη, υπεδάφια ή σε γειτνιάζοντα ρέματα, επιβαρύνοντας με τον τρόπο αυτό την ποιότητα των υδατίνων σωμάτων. Αγροτική δραστηριότητα: Η αγροτική δραστηριότητα σχετίζεται αφενός μεν με την εντατική καλλιέργεια που παρατηρείται κατά μήκος της λεκάνης Ανθεμούντα εκατέρωθεν του ποταμού και την κτηνοτροφική δραστηριότητα. Περίπου 53% της έκτασης της λεκάνης είναι γεωργικά εκμεταλλεύσιμη, ενώ εντονότερη είναι η κτηνοτροφία στις περιοχές της Περιστεράς και της Γαλάτιστας. Παραδοτέο

21 Χώροι διάθεσης αστικών στερεών αποβλήτων: Στην περιοχή υπάρχει ο χώρος ταφής απορριμμάτων (ΧΤΑ) των Ταγαράδων που εξυπηρετεί όλη τους ανατολικούς δήμους της Θεσσαλονίκης και την πόλη της Θεσσαλονίκης. Η επίδραση του ΧΤΑ στην περιοχή και τα υδάτινα σώματα πλησίον αυτού αναμένεται σημαντική και πρέπει να ληφθεί υπόψιν στην ανάλυση. Απολήψεις νερού: Στην περιοχή της λεκάνης Ανθεµούντα παρατηρούνται πολλές δραστηριότητες διαφόρων τύπων (οικιστική ανάπτυξη, βιομηχανική, έντονη αγροτική και κτηνοτροφική δραστηριότητα) οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα την ανάγκη εξεύρεσης σημαντικών ποσοτήτων νερού. Δεδομένων των περιορισμένων επιφανειακών αποθεμάτων νερού, το σύνολο των αναγκών καλύπτεται από υδρευτικές και αρδευτικές γεωτρήσεις που υπάρχουν στη λεκάνη. Ειδικότερα η λεκάνη συγκεντρώνει 235 αδειοδοτημένες γεωτρήσεις, η πλειοψηφία των οποίων χρησιμοποιούνται για την κάλυψη των αρδευτικών αναγκών. Αξίζει ωστόσο να επισημανθεί πως εκτιμήσεις σχετικά με τον πραγματικό αριθμό των γεωτρήσεων, δείχνουν πολλαπλάσιο αριθμό, οποίος φθάνει και τις 1000 γεωτρήσεις. Ως αποτέλεσμα των σημαντικών απολήψεων νερού από τον υπόγειο υδροφορέα, έχουν παρατηρηθεί σημαντικές ταπεινώσεις της στάθμης του με ενδεχόμενη την επιβάρυνση των ποιοτικών χαρακτηριστικών του. 4. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΠΙΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ 4.1 Αστικά υγρά απόβλητα Στην περιοχή της λεκάνης Ανθεμούντα ανήκουν 13 δημοτικά διαμερίσματα με συνολικό μόνιμο πληθυσμό της τάξης των κατοίκων (στοιχεία απογραφής ΕΣΥΕ 2001) (Πίνακας 5). Ειδικά για το δημοτικό διαμέρισμα της Θέρμης, επισημαίνεται πως αν και ο οικισμός δεν ανήκει εξολοκλήρου στη λεκάνη Ανθεμούντα, ωστόσο στην ανάλυση που ακολουθεί λαμβάνεται το σύνολο του πληθυσμού, καθώς η εγκατάσταση επεξεργασίας λυμάτων που εξυπηρετεί τον οικισμό βρίσκεται εντός της λεκάνης. Δεδομένου ότι η περιοχή δεν αποτελεί πόλο έλξης τουριστών, ο πληθυσμός αυτός είναι και ο ισοδύναμος πληθυσμός. Η κατηγοριοποίηση του πληθυσμού με βάση το μέγεθος του κάθε δημοτικού διαμερίσματος παρουσιάζεται στον Πίνακα 6, ενώ επισημαίνεται ότι στην περιοχή δεν έχουν αναγνωρισθεί ευαίσθητοι αποδέκτες, σύμφωνα με την Οδηγία 91/271/ΕΟΚ, περί επεξεργασίας και διάθεσης αστικών λυμάτων. Παραδοτέο

22 Πίνακας 5: Δημοτικά Διαμερίσματα λεκάνης Ανθεμούντα Μόνιμος πληθυσμός Δ.Δ.Θέρμης Δ.Δ.Βασιλικών 4111 Δ.Δ.Γαλατίστης 2553 Δ.Δ.Νέας Ραιδεστού 1887 Δ.Δ.Νέου Ρυσίου 1794 Δ.Δ.Καρδιάς 1373 Δ.Δ.Αγίας Παρασκευής 1073 Δ.Δ.Ταγαράδων 921 Δ.Δ.Περιστεράς 910 Δ.Δ.Σουρωτής 671 Δ.Δ.Βάβδου 550 Δ.Δ.Γαλαρινού Πίνακας 6: Κατηγορίες οικισμών (δημοτικών διαμερισμάτων) στη λεκάνη Ανθεμούντα ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΣΤΗ ΛΕΚΑΝΗ ΑΝΘΕΜΟΥΝΤΑ Κανονικοί αποδέκτες Κατηγορίες οικισμών Αριθμός Ι.Κ. κάτω από 2000 ι.κ έως ι.κ άνω των ι.κ Σύμφωνα με τις διατάξεις της Οδηγίας 91/271/ΕΟΚ, οικισμοί με ισοδύναμο πληθυσμό μεγαλύτερο των 2000 θα πρέπει να εξυπηρετούνται από δίκτυο αποχέτευσης και εγκατάσταση επεξεργασίας λυμάτων. Η εν λόγω απαίτηση φαίνεται να ικανοποιείται για τις δύο από τις τρεις περιοχές, καθώς έως σήμερα έχουν κατασκευασθεί δύο εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων (ΕΕΛ), οι οποίες εξυπηρετούν τα δημοτικά διαμερίσματα Θέρμης και Γαλάτιστας, τα οποία φιλοξενούν σημαντικό πληθυσμό. Εξαίρεση αποτελεί η περιοχή των Βασιλικών, η οποία αν και με πληθυσμό μεγαλύτερο από 2000, δεν διαθέτει τα απαιτούμενα από τη νομοθεσία δίκτυα υποδομής. Ειδικότερα, η ΕΕΛ Θέρμης εξυπηρετεί το ξενοδοχείο HAYAT, τον οικισμό του Ν. Ρυσίου, ενώ δέχεται και τα βοθρολύματα από τους Ταγαράδες, την Ραιδεστό και τις εκτός σχεδίου κατοικίες του Δήμου, καθώς και μικρές ποσότητες βιομηχανικών Παραδοτέο

23 αποβλήτων χωρίς κατάλληλη προεπεξεργασία. Η ΕΕΛ Γαλάτιστας εξυπηρετεί αποκλειστικά τους κατοίκους του αντίστοιχου δημοτικού διαμερίσματος. Η ΕΕΛ Θέρμης έχει σχεδιασθεί με σύστημα δευτεροβάθμιας επεξεργασίας για την απομάκρυνση οργανικού φορτίου και αζώτου, ενώ σύμφωνα με τους περιβαλλοντικούς όρους επιτυγχάνεται και απομάκρυνση φωσφόρου. Ωστόσο, από τα λειτουργικά στοιχεία της εγκατάστασης προκύπτουν μέγιστες αποδόσεις 80% για το οργανικό φορτίο και 50% και 20% για τα φορτία αζώτου κα φωσφόρου αντίστοιχα. Η απόκλιση αυτή από τις απαιτήσεις των περιβαλλοντικών όρων αλλά και της Οδηγίας 91/271/ΕΟΚ είναι αναμενόμενη, καθώς ο πληθυσμός σχεδιασμού της εγκατάστασης είναι 12000, ενώ το εισερχόμενο για επεξεργασία φορτίο αντιστοιχεί σε ισοδύναμο πληθυσμό άνω των Στην εγκατάσταση της Θέρμης έχει εγκατασταθεί από το 2002 μία μονάδα προχωρημένης επεξεργασίας των δευτεροβάθμιων εκροών δυναμικότητας 800 m 3 /hr. Το υιοθετηθέν σχήμα επεξεργασίας, καθώς και το υλοποιηθέν έργο αποτέλεσαν αντικείμενο έρευνας που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του ερευνητικού προγράμματος LIFE99/ENV/GR/ (Επαναχρησιμοποίηση λυμάτων και διαμόρφωση προδιαγραφών). Η μονάδα προχωρημένης επεξεργασίας αποτελείται από τη βαθμίδα χημικής επεξεργασίας και απευθείας διήθησης των λυμάτων για την απομάκρυνση των αιωρούμενων σωματιδίων και ενός ποσοστού του ρυπαντικού φορτίου και ακολουθεί μονάδα ενεργού άνθρακα για την προσρόφηση των υπολλειμματικών οργανικών ουσιών. Τέλος, λειτουργεί μονάδα οζόνωσης των λυμάτων για την απομάκρυσνη των παθογόνων μικροοργανισμών. Η ΕΕΛ Γαλάτιστας έχει σχεδιασθεί με σύστημα δευτεροβάθμιας επεξεργασίας με απομάκρυνση θρεπτικών και για ισοδύναμο πληθυσμό 5000 (δυναμικότητα εγκατάστασης). Ωστόσο, η εγκατάσταση δεν λειτουργεί και ως αποτέλεσμα λύματα συνόλου 2500 κατοίκων, συλλέγονται από το υφιστάμενο δίκτυο αποχέτευσης και οδηγούνται ανεπεξέργαστα προς διάθεση. Η μη αποδεκτή, περιβαλλοντικά και υγειονολογικά αυτή πρακτική θα πρέπει να σταματήσει και να τεθεί σε αποδοτική λειτουργία η συγκεκριμένη εγκατάσταση. Κατά συνέπεια ως σημειακή πηγή ρύπανσης, τα φορτία που διατίθενται από την ΕΕΛ Θέρμης στον ποταμό Ανθεμούντα (GR_1-1-1-R1_HM) και την ΕΕΛ Γαλάτιστας στο πλησίον ρέμα (GR_1-9-6_R1), παρουσιάζονται στον Πίνακα 7. Παραδοτέο

24 Πίνακας 7: Απορριπτόμενα ρυπαντικά φορτία από τις ΕΕΛ ΕΕΛ Υπολεκάνη Εξυπηρετούμενος ι.π. BOD (kg/y) N (kg/y) P (kg/y) Θέρμης Γαλάτιστας Αναφορικά με τα παραγόμενα μη σημειακά φορτία, τα οποία καταλήγουν στους επιφανειακούς αποδέκτες και υπόγειους υδροφορείς, ο υπολογισμός τους έγινε με τις παραδοχές της ενότητας 2.2 και τα αποτελέσματα για κάθε υπολεκάνη παρουσιάζονται στον Πίνακα 8 και το Σχήμα 1. Πίνακα 8: Ρυπαντικά μη σημειακά φορτία στη λεκάνη Ανθεμούντα Υπολεκάνη BOD (kg/yr) TN (kg/yr) TP (kg/yr) Σύνολο Φορτίο (kg/y) Υπολεκάνη BOD (kg/yr) TN (kg/yr) TP (kg/yr) Σχήμα 1: Κατανομή ρυπαντικών μη σημειακών φορτίων στη λεκάνη Ανθεμούντα Παραδοτέο

25 Όπως φαίνεται από το Σχήμα 1, στο κεντρικό τμήμα της λεκάνης, όπου βρίσκεται και ο οικισμός των Βασιλικών, παρατηρείται η υψηλότερη ρύπανση, γεγονός που ήταν αναμενόμενο καθώς στην περιοχή αυτή συγκεντρώνεται σημαντικός πληθυσμός. Τα ελάχιστα απαιτούμενα μέτρα αντιμετώπισης της ρύπανσης από αστικά υγρά απόβλητα είναι αυτά που απορρέουν πρακτικά από τις απαιτήσεις της σχετικής με την επεξεργασία και διάθεση αστικών αποβλήτων, νομοθεσία και είναι τα ακόλουθα: Επέκταση της ΕΕΛ Θέρμης ώστε να επεξεργάζεται αποτελεσματικά τα εισερχόμενα φορτία. Αναβάθμιση της προσφερόμενης επεξεργασίας της ΕΕΛ Θέρμης ώστε η τελική εκροή να είναι δυνατόν να επαναχρησιμοποιηθεί για την άρδευση γειτονικών περιοχών και την κατά συνέπεια μείωση των αντλούμενων ποσοτήτων νερού από τον υπόγειο υδροφορέα. Ενεργοποίηση του μηχανισμού για την επανέναρξη λειτουργίας της ΕΕΛ Γαλάτιστας, ώστε να επιτυγχάνεται η απαιτούμενη θεσμικά ποιότητα εκροής. Τεχνικοοικονομική διερεύνηση των δυνατοτήτων συλλογής και επεξεργασίας των λυμάτων από το Δημοτικό Διαμέρισμα των Βασιλικών και υλοποίηση των προτεινόμενων λύσεων. Σύνταξη και υλοποίηση στρατηγικού σχεδίου για την επεξεργασία των λυμάτων των περιοχών της λεκάνης με ισοδύναμο πληθυσμό μικρότερο από 2000, είτε σε κεντρικές μονάδες επεξεργασίας ή μέσω κατάλληλων και ευέλικτων συστημάτων επεξεργασίας. Από μία αρχική εκτίμηση, η εφαρμογή των ανωτέρων μέτρων πρόληψης, θα είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση της ρύπανσης στην λεκάνη του Ανθεμούντα, η οποία για το οργανικό φορτίο, τα φορτία αζώτου και φωσφόρου θα ήταν της τάξης του 85%, 60% και 35%, αντίστοιχα. Οι Χάρτες 5, 6 και 7 παρουσιάζουν τα ρυπαντικά φορτία (σημειακά και μη σημειακά) BOD, αζώτου και φωσφόρου, που οφείλονται σε αστικά υγρά απόβλητα. Παραδοτέο

26 Χάρτης 5: Σημειακή και μη σημειακή ρύπανση από αστικά υγρά απόβλητα Οργανικό φορτίο Παραδοτέο

27 Χάρτης 6: Σημειακή και μη σημειακή ρύπανση από αστικά υγρά απόβλητα Φορτίο αζώτου Παραδοτέο

28 Χάρτης 7: Σημειακή και μη σημειακή ρύπανση από αστικά υγρά απόβλητα Φορτίο φωσφόρου Παραδοτέο

29 4.2 Βιομηχανικά υγρά απόβλητα Στην περιοχή της λεκάνης Ανθεμούντα έχουν καταγραφεί περίπου 60 βιομηχανίες, οι οποίες ως επί το πλείστον βρίσκονται στους οικισμούς με τον μεγαλύτερο πληθυσμό. Η διαθέσιμη πληροφορία σχετικά με τα παραγόμενα ρυπαντικά φορτία ή εναλλακτικά την παραγωγή των βιομηχανιών είναι πολύ περιορισμένη, καθώς συγκεκριμένα τέτοια στοιχεία υπήρχαν για 12 βιομηχανίες. Κατά συνέπεια η αξιολόγηση των πιέσεων γίνεται με βάση την εμπειρία και την επιστημονική κρίση της ερευνητικής ομάδας. Η κατανομή των βιομηχανιών στο σύνολο της λεκάνης Ανθεμούντα παρουσιάζεται στο Σχήμα 2. Βάσει των διαθέσιμων στοιχείων το μεγαλύτερο μέρος της βιομηχανικής δραστηριότητας αφορά στη βιομηχανία τροφίμων (ΣΤΑΚΟΔ 151, 152, 157, 159), ενώ ακολουθούν οι κλάδοι κλωστοϋφαντουργίας και δομικών υλικών. Οι περισσότερες από τις βιομηχανίες είναι μικρού ή μεσαίου μεγέθους, ενώ υπάρχουν και μερικές μεγάλες βιομηχανίες, οι οποίες ανήκουν στη κατηγορία αναψυκτικών. 12% ΤΡΟΦΙΜΑ - ΠΟΤΟΠΟΙΙΑ 24% 44% ΚΛΩΣΤΟΫΦΑΝΤΟΥΡΓΙΑ 20% ΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ - ΤΣΙΜΕΝΤΑ- ΜΑΡΜΑΡΑ ΛΟΙΠΕΣ ΒΙΟΜΗΧΝΙΕΣ Σχήμα 2: Κατανομή βιομηχανικών δραστηριοτήτων στη λεκάνη Ανθεμούντα Η βιομηχανική δραστηριότητα εμφανίζεται εντονότερη στις υπολεκάνες 1-1, 1-2, 1-3 και 1-9 (Σχήμα 3) και ειδικότερα πλησίον των περιοχών Θέρμης (Ε.Ο. Θεσσαλονίκης- Πολυγύρου), Ν. Ραιδεστού, Σουρωτής, Βασιλικών και Γαλάτιστας. Παραδοτέο

30 ΛΟΙΠΕΣ ΒΙΟΜΗΧΝΙΕΣ ΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ - ΤΣΙΜΕΝΤΑ-ΜΑΡΜΑΡΑ ΚΛΩΣΤΟΫΦΑΝΤΟΥΡΓΙΑ ΤΡΟΦΙΜΑ - ΠΟΤΟΠΟΙΙΑ Σχήμα 3: Αριθμός και κατηγορία βιομηχανιών στις υπολεκάνες Από τις βιομηχανίες αυτές, οι μισές περίπου φαίνεται να παρέχουν επεξεργασία των υγρών αποβλήτων τους πριν τη διάθεσή τους, αν και στις περισσότερες περιπτώσεις τα διαθέσιμα στοιχεία είναι ανεπαρκή (Σχήμα 4). Για μικρό αριθμό βιομηχανιών δίδονται στοιχεία σχετικά με την ποιότητα εκροής, χωρίς όμως συγκριτική πληροφορία σχετικά με τους αντίστοιχους περιβαλλοντικούς όρους διάθεσης. Σε αρκετές περιπτώσεις η διάθεση των αποβλήτων γίνεται είτε υπεδάφια ή σε παρακείμενα ρέματα, γεγονός το οποίο αν συνδυαστεί με την ελάχιστη έως μηδενική παροχή των ρεμάτων στο μεγαλύτερο ποσοστό του χρόνου, έχει ως αποτέλεσμα τη σημαντική επιδείνωση της οικολογικής ποιότητας των υδατίνων σωμάτων. Επιπρόσθετα, αν θεωρηθεί πως η πρακτική αυτή εφαρμόζεται και σε περιπτώσεις ανεπεξέργαστων βιομηχανικών αποβλήτων, οι συνέπειες είναι ακόμα πιο δυσμενείς. ΘΕΡΜΑΙΚΟΣ ΚΟΛΠΟΣ 7% ΡΕΜΑ 5% ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΙΝΔΟΥ 2% ΧΩΡΙΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ 52% ΥΠΕΔΑΦΙΑ ΔΙΑΘΕΣΗ 10% ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 24% Σχήμα 4: Επεξεργασία και διάθεση βιομηχανικών αποβλήτων Παραδοτέο

31 Ο Χάρτης 8, που ακολουθεί παρουσιάζει τα απορριπτόμενα φορτία από 12 βιομηχανίες στη λεκάνη Ανθεμούντα (ΥΠΕΧΩΔΕ, 2001). Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία τα υδάτινα σώματα που φαίνεται να επηρεάζονται από την απόρριψη των βιομηχανικών αποβλήτων βρίσκονται στις υπολεκάνες 1-1 και 1-9. Παράλληλα υδάτινα σώματα που δέχονται έμμεσα ή άμεσα τις πιέσεις από τις ρήψεις βιομηχανικών αποβλήτων είναι τα GR_1-4-2-R1, GR_1-4-6-R1 και GR_1-2-2-R1. Τα μέτρα αντιμετώπισης της ρύπανσης από τη διάθεση βιομηχανικών αποβλήτων, σχετίζονται με την κινητοποίηση των ελεγκτικών μηχανισμών, που θα επιτρέψει τον εντοπισμό των σημαντικών προβλημάτων και την εφαρμογή της ισχύουσας περιβαλλοντικής νομοθεσίας. 4.3 Στερεά απόβλητα Η επίπτωση της διάθεσης στερεών αποβλήτων είναι σημαντική στις περιπτώσεις ανεξέλεγκτης απόθεσης απορριμμάτων, ενώ οι επιπτώσεις ελαχιστοποιούνται όταν η διάθεση πραγματοποιείται σε οργανωμένους χώρους υγειονομικής ταφής, όπου τα στραγγίδια συλλέγονται και υφίστανται επεξεργασία. Η ποσοτικοποίηση της ρύπανσης είναι δύσκολη ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία για την ποσότητα, τη σύσταση και την προέλευση των απορριμμάτων. Η εκτίμηση του ρυπαντικού φορτίου εξαρτάται επίσης σε μεγάλο βαθμό και από την ένταση της βροχόπτωσης, καθώς σε περιπτώσεις έντονων επεισοδίων βροχής το στιγμιαίο φορτίο μπορεί να είναι και πολλαπλάσιο από το υπολογιζόμενο. Για τη λεκάνη του Ανθεμούντα δεν υπάρχουν επίσημες αναφορές για ανεξέλεγκτους χώρους ταφής απορριμμάτων, ενώ ένας χώρος απόθεσης απορριμμάτων που χωροθετείται στην υπολεκάνη 1-3 (περιοχή Ταγαράδων) δέχεται σημαντική ποσότητα απορριμμάτων και ενδέχεται να επιδρά τόσο στα επιφανειακά (GR_1-3- 4_R1) όσο και στα υπόγεια υδάτινα σώματα (GR_G3) της περιοχής. Η ορθολογική διάθεση των απορριμμάτων σε σωστά σχεδιασμένους χώρους, όπου πραγματοποιείται συλλογή και διάθεση των στραγγισμάτων έχει ως αποτέλεσμα την προστασία των υδατίνων σωμάτων. Στη λεκάνη Αθεμούντα είναι σκόπιμη η καταγραφή και σε περίπτωση που υπάρχουν, η αποκατάσταση χώρων ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων. Παραδοτέο

32 Χάρτης 8: Απορριπτόμενα φορτία από τη βιομηχανία στη λεκάνη Ανθεμούντα Παραδοτέο

33 4.4 Επιφανειακές απορροές ανάλογα με τις χρήσεις γης Η κύρια πηγή μη σημειακής ρύπανσης μιας περιοχής σχετίζεται με τις χρήσεις γης και ειδικότερα τη γεωργική δραστηριότητα που αναπτύσσεται στην περιοχή. Η ρύπανση εμφανίζεται κατά κύριο λόγο με τη μορφή θρεπτικών, αζώτου και φωσφόρου, και συντηρητικών ρύπων, όπως τα φυτοφάρμακα. Η αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης γίνεται μέσω εκτίμησης των φορτίων θρεπτικών που εφαρμόζονται και κατά συνέπεια των φορτίων που τελικά καταλήγουν στους αποδέκτες. Τα φορτία αυτά υπολογίζονται με εφαρμογή κατάλληλων συντελεστών εξαγωγής, οι οποίοι εξαρτώνται από την κατηγορία χρήσης και την αντίστοιχη επιφάνεια (Σχήμα 5), όπως ήδη περιγράφηκε στην ενότητα 2.6. Θα πρέπει να σημειωθεί, πως κατά την εκτίμηση των φορτίων έγινε η παραδοχή ότι η εφαρμογή των λιπασμάτων στην περιοχή γίνεται σύμφωνα με τους κώδικες ορθής γεωργικής πρακτικής, οι οποίοι αντιστοιχούν σε kg Ν/ha/έτος. Κατά συνέπεια τα υπολογιζόμενα φορτία αποτελούν την αναμενόμενη ρύπανση στην περιοχή. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί πως η συνήθης εφαρμοζόμενη πρακτική από τους γεωργούς, σχετίζεται με την εφαρμογή πολλαπλάσιων πολλές φορές, ποσοτήτων λιπασμάτων και ως αποτέλεσμα τα πραγματικά φορτία μπορεί να είναι μεγαλύτερα από τα υπολογιζόμενα. ΔΑΣΩΔΗΣ 43% ΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ 3% ΒΟΣΚΟΤΟΠΟΙ 1% ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΣΙΜΗ ΓΗ 53% Σχήμα 5: Κατανομή χρήσεων γης στη λεκάνη Ανθεμούντα Όπως φαίνεται και στο σχήμα 5, η λεκάνη του Ανθεμούντα μοιράζεται πρακτικά μεταξύ μιας δασώδους περιοχής και καλλιεργήσιμων εκτάσεων. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς, το συνολικό φορτίο αζώτου που καταλήγει στους αποδέκτες της λεκάνης ανέρχεται σε 724 tn/έτος, το οποίο σε ποσοστό 90% περίπου οφείλεται στις Παραδοτέο

34 καλλιεργήσιμες εκτάσεις (Σχήμα 6). Αντίστοιχο και το συμπέρασμα για το φορτίο φωσφόρου, το οποίο ανέρχεται σε 11 tn/έτος (Σχήμα 7). ΒΟΣΚΟΤΟΠΟΙ 0,3% ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΚΑΤΑΚΡΗΜΝΙΣΗ 5,0% ΔΑΣΩΔΗΣ 5,4% ΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ 0,7% Συνολικό φορτίο αζώτου 724 tn/έτος ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΣΙΜΗ ΓΗ 88,7% Σχήμα 6: Εξαγόμενο φορτίο αζώτου για κάθε κατηγορία χρήσης γης ΒΟΣΚΟΤΟΠΟΙ 1,8% ΔΑΣΩΔΗΣ 12,0% ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΚΑΤΑΚΡΗΜΝΙΣΗ 2,8% ΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ 9,1% Συνολικό φορτίο φωσφόρου 11 tn/έτος ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΣΙΜΗ ΓΗ 74,3% Σχήμα 7: Εξαγόμενο φορτίο φωσφόρου για κάθε κατηγορία χρήσης γης Η κατανομή των εκτάσεων σε κάθε υπολεκάνη ανάλογα με την χρήση τους, παρουσιάζεται στο Σχήμα 8. Το κεντρικό τμήμα της λεκάνης (υπολεκάνες 1-4, 1-5, 1-6, 1-7 και 1-8) χαρακτηρίζεται από σημαντική δασώδη έκταση, ενώ στα άκρα αυτής (υπολεκάνες 1-1, 1-2, 1-3 και 1-9) από εντατική καλλιέργεια. Παραδοτέο

35 Επιφάνεια, ha Υπολεκάνη ΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΣΙΜΗ ΓΗ ΒΟΣΚΟΤΟΠΟΙ ΔΑΣΩΔΗΣ Σχήμα 8: Κατανομή χρήσεων γης σε υπολεκάνες Οι Χάρτες 9 και 10, παρουσιάζουν την χωρική κατανομή των φορτίων αζώτου και φωσφόρου (kg/ha/έτος), ενώ οι Χάρτες 11 και 12 το συνολικό ετήσιο φορτίο αζώτου και φωσφόρου σε κάθε υπολεκάνη (kg/έτος), αντίστοιχα. Η αντιμετώπιση της ρύπανσης σχετίζεται αποκλειστικά με την εφαρμογή του κώδικα ορθής γεωργικής πρακτικής (ΚΥΑ 85167/820 ΦΕΚ 477/ ), ο οποίος αναφέρεται αφενός μεν στην ορθολογική εφαρμογή λιπασμάτων αλλά και στην ορθολογική εφαρμογή νερού. Ειδικότερα ο κώδικας αναφέρεται στις ποσότητες και τον χρόνο εφαρμογής των αζωτούχων λιπασμάτων σε κάθε συγκεκριμένη καλλιέργεια, ενώ συνιστά να αποφεύγεται όσο είναι η δυνατόν η λίπανση με αζωτούχα λιπάσματα από 15 Οκτωβρίου μέχρι 1 Φεβρουαρίου, με εξαίρεση κάποιες χειμερινές καλλιέργειες. Οι οδηγίες που περιγράφονται στον κώδικα σχετίζονται με περιοχές στις οποίες θα πρέπει να αποφεύγεται η χρήση λιπασμάτων (π.χ. περιοχές με κλίσεις >8%, περιοχές πλησίον επιφανειακών υδάτων), αλλά και πρακτικές εφαρμογής. Παραδοτέο

36 Χάρτης 9: Φορτίο αζώτου οφειλόμενο στις χρήσεις γης (kg/ha/έτος) Παραδοτέο

37 Χάρτης 10: Φορτίο φωσφόρου οφειλόμενο στις χρήσεις γης (kg/ha/έτος) Παραδοτέο

38 Χάρτης 11: Φορτίο αζώτου οφειλόμενο στις χρήσεις γης σε κάθε υπολεκάνη (kg/έτος) Παραδοτέο

39 Χάρτης 12: Φορτίο φωσφόρου οφειλόμενο στις χρήσεις γης σε κάθε υπολεκάνη (kg/έτος) Παραδοτέο

40 4.5 Κτηνοτροφία Η κτηνοτροφική δραστηριότητα στην περιοχή παρουσιάζεται κατά κύριο λόγο με τη μορφή ελεύθερης κτηνοτροφίας, καθώς σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΣΥΕ (Πίνακας 9) στην περιοχή υπάρχει σημαντικός αριθμός αιγοπροβάτων (κωδικοί 603 και 604), που συνεισφέρουν κατά το μεγαλύτερο ποσοστό στα φορτία αζώτου και φωσφόρου. Όπως και στην περίπτωση υπολογισμού των φορτίων από τις χρήσεις γης, η εκτίμηση των φορτίων που δυνητικά καταλήγουν στους αποδέκτες και που οφείλονται στην κτηνοτροφική δραστηριότητα γίνεται με την εφαρμογή κατάλληλων συντελεστών εξαγωγής (ενότητα 2.7). Πίνακας 9: Απογραφή κτηνοτροφικών μονάδων (ΕΣΥΕ, 2001) Δημοτικό Διαμέρισμα Δ.Δ.Βασιλικών Δ.Δ.Αγίας Παρασκευής Δ.Δ.Αγίου Αντωνίου Δ.Δ.Λιβαδίου Δ.Δ.Περιστεράς Δ.Δ.Σουρωτής Δ.Δ.Περαίας Δ.Δ.Θέρμης Δ.Δ.Νέας Ραιδεστού Δ.Δ.Νέου Ρυσίου Δ.Δ.Ταγαράδων Δ.Δ.Πετροκεράσων Δ.Δ.Αρδαμερίου Δ.Δ.Τριλόφου Δ.Δ.Καρδιάς Δ.Δ.Κάτω Σχολαρίου Δ.Δ.Πλαγιαρίου Δ.Δ.Πανοράματος Δ.Δ.Πυλαίας Δ.Δ.Ασβεστοχωρίου Δ.Δ.Χορτιάτη Δ.Δ.Γαλατίστης Δ.Δ.Βάβδου Δ.Δ.Γαλαρινού Δ.Δ.Κρήνης ΒΟΟΕΙΔΗ ΑΡΣΕΝΙΚΑ 605 ΧΟΙΡΟΙ 602 ΒΟΟΕΙΔΗ ΘΗΛΥΚΑ 606 ΙΠΠΟΕΙΔΗ ΚΑΙ ΟΝΟΙ 603 ΠΡΟΒΑΤΟΕΙΔΗ 608 ΠΟΥΛΕΡΙΚΑ 604 ΑΙΓΕΣ Παραδοτέο

41 Κατά τους υπολογισμούς, ο αριθμός των ζώων στις περιοχές όπου τμήμα μόνο των οποίων βρίσκεται εντός της λεκάνης, λήφθηκε σε αναλογία με την επιφάνεια αυτή, Τα αποτελέσματα των υπολογισμών για κάθε κατηγορία ρύπου (BOD, N, P) παρουσιάζονται στα Σχήματα 9, 10 και 11, αντίστοιχα. 608-ΠΟΥΛΕΡΙΚΑ 0,9% 606-ΙΠΠΟΕΙΔΗ 0,2% 605-ΧΟΙΡΟΙ 0,6% 601-ΒΟΟΕΙΔΗ ΑΡΣΕΝΙΚΑ 2,6% 602-ΒΟΟΕΙΔΗ- ΘΗΛΥΚΑ 6,7% 603- ΠΡΟΒΑΤΟΕΙΔΗ 23,1% 604-ΑΙΓΕΣ 66,0% Ολικό οργανικό φορτίο 2470 tn/έτος Σχήμα 9: Κατανομή οργανικού φορτίου ανά κατηγορία ζώου οφειλόμενο στην κτηνοτροφική δραστηριότητα 608-ΠΟΥΛΕΡΙΚΑ 1,8% 606-ΙΠΠΟΕΙΔΗ 0,1% 605-ΧΟΙΡΟΙ 1,1% 601-ΒΟΟΕΙΔΗ ΑΡΣΕΝΙΚΑ 3,0% 602-ΒΟΟΕΙΔΗ- ΘΗΛΥΚΑ 7,9% 603-ΠΡΟΒΑΤΟΕΙΔΗ 22,4% 604-ΑΙΓΕΣ 63,8% Ολικό φορτίο αζώτου 94 tn/έτος Σχήμα 10: Κατανομή φορτίου αζώτου ανά κατηγορία ζώου οφειλόμενο στην κτηνοτροφική δραστηριότητα Παραδοτέο

42 608-ΠΟΥΛΕΡΙΚΑ 606-ΙΠΠΟΕΙΔΗ 3,2% 0,0% 605-ΧΟΙΡΟΙ 1,9% 601-ΒΟΟΕΙΔΗ 602-ΒΟΟΕΙΔΗ- ΑΡΣΕΝΙΚΑ ΘΗΛΥΚΑ 2,0% 3,7% 603-ΠΡΟΒΑΤΟΕΙΔΗ 23,2% 604-ΑΙΓΕΣ 66,1% Ολικό φορτίο φωσφόρου 3 tn/έτος Σχήμα 11: Κατανομή φορτίου φωσφόρου ανά κατηγορία ζώου οφειλόμενο στην κτηνοτροφική δραστηριότητα Η εντονότερη κτηνοτροφική δραστηριότητα παρατηρείται στις υπολεκάνες 1-4 και 1-9, όπου καταλήγουν και τα μεγαλύτερα φορτία θρεπτικών, επιβαρύνοντας έτσι τα υδάτινα σώματα που ανήκουν στις υπολεκάνες αυτές (Σχήματα 12 και 13). Στο Σχήμα 14 παρουσιάζεται η κατανομή του εξαγόμενου οργανικού φορτίου, ανά κατηγορία ζώου, σε όρους ισοδύναμου πληθυσμού (60gr/ι.κ./ημέρα). Ως αποτέλεσμα το συνολικά εξαγόμενο οργανικό φορτίο αντιστοιχεί σε ισοδύναμο πληθυσμό , οφειλόμενο σε ποσοστό 90% σε αιγοπρόβατα. Φορτίο Ν, tn/έτος ΒΟΟΕΙΔΗ ΑΡΣΕΝΙΚΑ 602-ΒΟΟΕΙΔΗ-ΘΗΛΥΚΑ 603-ΠΡΟΒΑΤΟΕΙΔΗ 604-ΑΙΓΕΣ 605-ΧΟΙΡΟΙ 606-ΙΠΠΟΕΙΔΗ 608-ΠΟΥΛΕΡΙΚΑ Υπολεκάνες Σχήμα 12: Κατανομή φορτίου αζώτου στις υπολεκάνες οφειλόμενο στην κτηνοτροφική δραστηριότητα Παραδοτέο