IMPROVE: Οδηγίες για την Πιστοποίηση των αποτελεσµάτων της άτυπης και επίσηµης εκπαίδευσης

Transcript

1 IMPROVE: Οδηγίες για την Πιστοποίηση των αποτελεσµάτων της άτυπης και επίσηµης εκπαίδευσης 1. Σκοπός: 1.1. Οι οδηγίες έχουν αναπτυχθεί από τους συνεργάτες του προγράµµατος «IMPROVE: Improving Validation of Not-Formal Learning in European Career Guidance Practitioners LLP ΙΤ-GRUNDTVIG- GMP ( ) 1. Για περισσότερες πληροφορίες µπορείτε να ανατρέξετε στον ιστότοπο του Προγράµµατος Οι παρούσες οδηγίες εστιάζουν κυρίως στην πιστοποίηση της απόδοσης των επαγγελµατιών συµβούλων. 2. Λεξιλόγιο (στις παρενθέσεις παρατίθεται η αγγλική ορολογία έχει τηρηθεί η αλφαβητική σειρά στους αγγλικούς όρους) 2.1. Κέντρο αξιολόγησης (Assessment Center): διαδικασία κατά την οποία µια οµάδα συµµετεχόντων υπόκειται σε µια σειρά ασκήσεων που σχετίζονται µε την εργασία, έτσι ώστε να αξιολογηθούν τα προσωπικά τους χαρακτηριστικά. Οι ασκήσεις µπορούν να περιλαµβάνουν συνεντεύξεις, ψυχοµετρικές δοκιµασίες, ατοµικά και οµαδικά παιχνίδια ρόλου, δοµηµένη συνέντευξη Συνέντευξη που εστιάζει στη Συµπεριφορά (Behavioral Event Interview (BEI): τύπος συνέντευξης που φέρνει στην επιφάνεια προσωπικά χαρακτηριστικά γνωρίσµατα. Ο συνεντευξιαζόµενος περιγράφει έξι καταστάσεις από την εργασία του, εκ των οποίων οι τρεις είχαν θετική εξέλιξη και οι άλλες τρεις αρνητική, αναφέροντας σκέψεις, συναισθήµατα και συµπεριφορές. Η συνέντευξη καταγράφεται και κωδικοποιείται σύµφωνα µε διάφορα προσωπικά χαρακτηριστικά. Τα προσωπικά χαρακτηριστικά κωδικοποιούνται τόσο για τη συχνότητα εµφάνισής τους στη συνέντευξη, όσο και για το επίπεδο πολυπλοκότητας ή το σκοπό για τον οποίο αξιοποιούνται (Προσαρµογή από McClelland, 1998). 1 Σε αλφαβητική σειρά: Leonardo Evangelista (ASEV Agenzia Sviluppo Empolese Valdelsa IT), Zuzana Freibergova (Národní vzdělávací fond, o.p.s. CZ), Rachel Nelson (DEP Institut ES) Speranta Tibu (ODIP Asociaţia Observator pentru Dezvoltarea Învăţării Permanente RO), Μαίρη Τουντοπούλου, ISON Psychometrica EL), Peter Weber (Heidelberg University DE). Το Πρόγραµµα χρηµατοδοτήθηκε µε την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η παρούσα δηµοσίευση δεσµεύει µόνο τον συντάκτη της και η Επιτροπή δεν ευθύνεται για τυχόν χρήση των πληροφοριών που περιέχονται σ αυτήν.

2 2.3. Ικανός επαγγελµατίας (Competent worker): κάθε πρόσωπο ικανό να εξασκεί ένα επάγγελµα ή ένα εργασιακό καθήκον σ ένα προκαθορισµένο αποδεκτό επίπεδο Στοιχεία (προς πιστοποίηση) (Elements for validation): προσωπικά χαρακτηριστικά γνωρίσµατα ή βασικές εργασιακές δραστηριότητες που θα πρέπει ένας εργαζόµενος να κατέχει ώστε να αποκτήσει την πιστοποίηση 2.5. Αποδείξεις (για την πιστοποίηση) (Evidence for validation): απόδειξη που καταδεικνύει την κατοχή των στοιχείων στα οποία βασίζεται η διαδικασία της πιστοποίησης Ανάλυση εργασίας (Job analysis): συστηµατική µελέτη των καθηκόντων που εκτελούνται σε µια εργασία και των προσωπικών χαρακτηριστικών γνωρισµάτων που απαιτούνται για την εκτέλεσή τους. Η ανάλυση εργασίας επιτρέπει τον προσδιορισµό της ιεραρχίας στα καθήκοντα µιας εργασίας, από τα πιο σηµαντικά και γενικά (κύρια καθήκοντα) µέχρι τα πιο µικρά (υπό καθήκοντα). Τα εργασιακά καθήκοντα απεικονίζονται σ ένα διάγραµµα ροής που περιγράφει τον τρόπο που διεξάγεται η εργασία, και κατ αυτόν τον τρόπο τα κύρια καθήκοντα και τα υπό καθήκοντα περιγράφονται ως ρίζες δέντρου, όπου ο συνδυασµός απλούστερων δραστηριοτήτων επιτρέπει την εκτέλεση των πιο σύνθετων καθηκόντων Εργασιακό καθήκον (job tasks): οι δραστηριότητες που µπορούν να προσδιοριστούν στο διάγραµµα ροής περιγράφοντας τον τρόπο που διεξάγεται µια εργασία. (Βλέπε επίσης, Εργασιακό καθήκον) Μάθηση: µια διαδικασία όπου το άτοµο αφοµοιώνει πληροφορίες, ιδέες και αξίες και κατ επέκταση αποκτά γνώσεις, τεχνογνωσία, δεξιότητες και/ή ικανότητες (πηγή: CEDEFOP (2008) Terminology of European education and training policy. Επιλογή 100 βασικών όρων) Αποτέλεσµα µάθησης: το σύνολο των γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων που αποκτά το άτοµο, και είναι σε θέση να επιδείξει µετά την ολοκλήρωση µιας µαθησιακής διαδικασίας, είτε επίσηµης, είτε άτυπης (πηγή: CEDEFOP (2008) Terminology of European education and training policy. Επιλογή 100 βασικών όρων) Κύριο εργασιακό καθήκον/ Εργασία ( ή βασική εργασιακή δραστηριότητα) (Job/ Main task or key job activity): κάθε µια από τις κύριες προσδιορίσιµες και αυτόνοµες δραστηριότητες που µπορεί να εκτελέσει ένας εργαζόµενος σε συγκεκριµένο επάγγελµα Συνέντευξη που εστιάζει στην Απόδοση (Performance Focused Interview - PFI): τυποποιηµένη επαγγελµατική συζήτηση, στην οποία οι ερωτήσεις εστιάζουν σε συγκεκριµένες προκαθορισµένες πτυχές της απόδοσης και όλοι οι υποψήφιοι δέχονται τις ίδιες ερωτήσεις, αν και ο αξιολογητής µπορεί να υποβάλει πρόσθετες ερωτήσεις για περισσότερη διευκρίνιση ή καλύτερη κατανόηση.

3 2.12. Προσέγγιση (πιστοποίησης) βασισµένη στην απόδοση (Performance based approach to validation): πλαίσιο πιστοποίησης ικανών επαγγελµατιών, όπου τα στοιχεία που αξιολογούνται είναι η απόδοση σε κύρια εργασιακά καθήκοντα Προσωπικά γνωρίσµατα (Personal features): προσωπικά χαρακτηριστικά (όπως για παράδειγµα δεξιότητες, γνώσεις, στάσεις) που απαιτούνται για την εκτέλεση µιας συγκεκριµένης εργασίας Προσέγγιση (πιστοποίησης) βασισµένη σε προσωπικά χαρακτηριστικά γνωρίσµατα (Personal features based approach to validation): πλαίσιο για την επικύρωση ικανών επαγγελµατιών όπου τα στοιχεία που αξιολογούνται είναι γνώσεις και προσωπικά χαρακτηριστικά Επαγγελµατικός Έλεγχος (Professional Checkup): µια µεθοδολογία πιστοποίησης των αποτελεσµάτων της άτυπης και τυπικής εκπαίδευσης που χρησιµοποιήθηκε στο πρόγραµµα IMPROVE και βασίζεται στην προσέγγιση που εστιάζει στην αποδοση. Ο επαγγελµατικός έλεγχος µπορεί να διεξαχθεί είτε σε µικρές οµάδες, είτε σε ατοµικό επίπεδο. Όταν διεξάγεται σε ατοµικό επίπεδο, ο Επαγγελµατικός Έλεγχος απαρτίζεται από τρεις συνεντεύξεις που διεξάγονται από έναν αξιολογητή σε χρονικό διάστηµα 1-3 βδοµάδων. Η πρώτη συνέντευξη περιλαµβάνει πληροφορίες για την µεθοδολογία, στη δεύτερη χρησιµοποιούνται τεχνικές της Συνέντευξης που εστιάζει στην απόδοση, ώστε να συγκεντρωθούν πληροφορίες για τα κύρια εργασιακά καθήκοντα για τα οποία ζητήθηκε η πιστοποίηση. Η τρίτη συνέντευξη γίνεται για να βοηθήσει τον επαγγελµατία να αναπτύξει ένα πλάνο βελτίωσης. Οι συνεντεύξεις µπορούν να διεξαχθούν είτε πρόσωπο µε πρόσωπο, είτε από απόσταση µε χρήση τηλεδιάσκεψης Επαγγελµατική συζήτηση (Professional discussion): µια συζήτηση που γίνεται µεταξύ Αξιολογητή και Υποψηφίου, στην οποία ο υποψήφιος περιγράφει τα εργασιακά του καθήκοντα και πως λειτουργεί συγκριτικά µε τις απαιτήσεις των πρότυπων διαδικασιών Επαγγελµατική εποπτεία (Professional supervision): η διαδικασία κατά την οποία µέσα από εστιασµένη παρατήρηση και εστιασµένες ερωτήσεις, ένας ειδικός (ο επόπτης) αντιλαµβάνεται την αποτελεσµατικότητα της παρέµβασης του επαγγελµατία, υποστηρίζει την ποιότητα της εργασίας του και τον βοηθά να αξιοποιήσει τις ικανότητές του στην εργασία του και να εκφράσει τα συναισθήµατά που προκύπτουν από την αλληλεπίδραση µε τον πελάτη εξιότητες (Skills): ένα προσωπικό χαρακτηριστικό που αποκτά το άτοµο µε σκοπό να κάνει ή να αποκτήσει κάτι. Οι δεξιότητες είναι γενικής φύσεως. Για παράδειγµα, η ηγεσία είναι µια δεξιότητα, αλλά το να δίνονται οδηγίες σε υφισταµένους είναι το αποτέλεσµα της εφαρµογής της ηγεσίας (µαζί µε άλλες δεξιότητες) σε ένα κύριο εργασιακό καθήκον και όχι µια δεξιότητα από µόνη της.

4 2.19. Πρότυπο (standard): κάτι που θεωρείται από µια αρχή ή βάσει κοινής αποδοχής ως η βάση για σύγκριση (πηγή: dictionary. Com) Πιστοποίηση (Validation): διαδικασία κατά την οποία ένα αρµόδιο όργανο αξιολογεί και επίσηµα αναγνωρίζει ότι ένα πρόσωπο, ή η δραστηριότητα ενός προσώπου ή ένα ή περισσότερα προσωπικά χαρακτηριστικά συµβαδίζει µε προκαθορισµένα πρότυπα Πλαίσιο πιστοποίησης (Validation framework): ένα σύνολο κανόνων για την πιστοποίηση ικανών επαγγελµατιών 3. Πρόλογος 3.1. Εφόσον η µάθηση, αναφέρεται στη διαδικασία µάθηση, ο όρος πιστοποίηση θα πρέπει να αναφέρεται πάντα στα αποτελέσµατα της µάθησης Η πιστοποίηση των αποτελεσµάτων τυπικής ή άτυπης µάθησης µπορεί να έχουν τρεις διαφορετικούς στόχους: Α. την απόκτηση εκπαιδευτικού τίτλου ή επαγγελµατικής πιστοποίησης µε τον περιορισµό της έκτασης της εκπαιδευτικής διαδικασίας Β. την πρόσληψη (επιλογή) προσωπικού ή την µετακίνηση εργαζοµένων σε ανώτερες ή διαφορετικές θέσεις και ευθύνες (προαγωγή) Γ. την εξασφάλιση ότι οι εργαζόµενοι εκτελούν την εργασία τους βάσει προτύπων Στις περιπτώσεις Β και Γ τα αποτελέσµατα µάθησης που πιστοποιούνται προέρχονται από κάθε µορφή εκπαίδευσης, συµπεριλαµβανοµένης και της επίσηµης Κάθε στόχος απαιτεί διαφορετικές κατευθύνσεις αξιολόγησης. Για παράδειγµα στην περίπτωση Α. εξετάζονται γενικές ή ειδικές γνώσεις και ορισµένες γνωστικές δεξιότητες (ανάγνωση, γραφή, υπολογισµοί). Στην περίπτωση Β. αξιολογούνται προσωπικά χαρακτηριστικά που απαιτούνται για καλή επίδοση στην εργασία, όπως είναι οι γνώσεις, οι δεξιότητες (συνήθως διαπροσωπικές και γνωστικές), στάσεις, κίνητρα, κτλ, ανάλογα µε την εργασία που αξιολογείται. Στην περίπτωση Γ. εξετάζεται η απόδοση του εργαζοµένου κατά την εκτέλεση της εργασίας του (παρατήρηση) Κάθε πλαίσιο πιστοποίησης περιλαµβάνει τέσσερα βασικά συστατικά: (σηµεία 3.5, 3.6, 3.7, 3.8): 3.5. Αυτό που αναγνωρίζεται ή χορηγείται. Μπορεί να είναι ένας τίτλος (για παράδειγµα όπως στο πλαίσιο του IAEVG Education and Vocational Practitioner), ένα πιστοποιητικό, ή ένα πρόσθετο προτέρηµα (όπως ο Εγγεγραµµένος Ψυχολόγος στο EuroPsy) ή µια βεβαίωση (όπως η ευρωπαϊκή

5 βεβαίωση MEVOC για τους συµβούλους επαγγελµατικού προσανατολισµού) ή ακαδηµαϊκοί τίτλοι Τα στοιχεία που ο υποψήφιος πρέπει να κατέχει (στην βασισµένη σε προσωπικά χαρακτηριστικά προσέγγιση µπορεί να είναι: γνώσεις, επικοινωνιακές δεξιότητες, τεχνικές δεξιότητες, στάσεις, προσωπικά γνωρίσµατα, κ.λπ.) ή να επιδεικνύει (σε µια βασισµένη στην απόδοση προσέγγιση είναι εργασιακά καθήκοντα) για να αναγνωριστεί ως ικανός. Τα στοιχεία είναι τα αποτελέσµατα µάθησης που επιθυµούµε να πιστοποιήσουµε Οι αποδείξεις που καταδεικνύουν την κατοχή των στοιχείων που αναφέρθηκαν στο προηγούµενο σηµείο 3.2. Ως αποδείξεις µπορεί να λειτουργήσουν έγγραφα ή αποτελέσµατα από τεστ. Για παράδειγµα, ένα πτυχίο στην ψυχολογία µπορεί να αποτελεί απόδειξη για την κατοχή γνώσης χρήσιµης για να εργαστεί κάποιος ως επαγγελµατίας σύµβουλος σταδιοδροµίας. Οι µεταβιβάσιµες δεξιότητες εξάγονται συνήθως και µετριούνται µέσω της συνέντευξης που εστιάζει στη συµπεριφορά (BEI) ή/και τη δοµηµένη συνέντευξη, που περιλαµβάνεται στο Κέντρο Αξιολόγησης. Η επίδοση στα κύρια εργασιακά καθήκοντα µπορεί για παράδειγµα να εξεταστεί µέσω παρατήρησης του εργαζοµένου Μια διαδικασία αξιολόγησης για την συλλογή ή εξαγωγή αποδείξεων Πιο αναλυτικά, οι γνώσεις και τα προσωπικά χαρακτηριστικά αξιολογούνται συνήθως µέσω χρήσης ενός συνδυασµού των ακόλουθων µεθόδων αξιολόγησης: 1. Έλεγχος βιογραφικού σηµειώµατος του υποψηφίου ή αφήγηση επαγγελµατικής βιογραφίας 2. Εξέταση κατοχής εκπαιδευτικών τίτλων σπουδών και άλλων πιστοποιητικών εκπαίδευσης ή κατάρτισης 3. Έλεγχος κατοχής στοιχείων απόδειξης εµπειρίας 4. Συνέντευξη ή γραπτές δοκιµασίες σε τεχνικές γνώσεις 5. Τεστ (δεξιότητες, προσωπικότητα, ενδιαφέροντα, κ.λπ.) 6. Παιχνίδια ρόλων που εστιάζουν στις µεταβιβάσιµες δεξιότητες (όπως στο κέντρο αξιολόγησης) 7. Συνέντευξη µε εστίαση στις µεταβιβάσιµες δεξιότητες (όπως στη συνέντευξη που εστιάζει στη συµπεριφορά- BEI) Αναλυτικότερα, η απόδοση µπορεί να αξιολογηθεί µέσω ενός συνδυασµού των ακόλουθων µεθόδων αξιολόγησης:

6 1. Άµεση παρατήρηση του ατόµου, κατά τη διάρκεια της εργασία του 2. Επαγγελµατική συζήτηση 3. Συνέντευξη που εστιάζει στην Απόδοση- PFI 4. Συζήτηση περιστατικών 5. Μαρτυρίες από συναδέλφους και επόπτες 6. Μαρτυρίες από πελάτες 7. Εξέταση του υλικού που παράγει το άτοµο στην εργασία του 8. Εξέταση του χαρτοφυλακίου αναφορικά µε τα έργα που έχει ολοκληρώσει 9. Προσοµοίωση εργασιακών καθηκόντων Σε όλα τα πλαίσια είναι απαραίτητο να βρεθεί µια ικανοποιητική ισορροπία µεταξύ της αποτελεσµατικότητας και του κόστους της διαδικασίας αξιολόγησης. Μια διαδικασία µπορεί να είναι πολύ αποτελεσµατική, αλλά εάν απαιτεί σηµαντική αφιέρωση χρόνου και έχει υψηλό κόστος, θα έχει µικρή πιθανότητα να καθιερωθεί και να εφαρµοσθεί ευρέως (εκτός αν επιβληθεί από δηµόσια αρχή). Απ την άλλη, µια διαδικασία που απαιτεί λίγο χρόνο, αλλά είναι λιγότερο αποτελεσµατική, είναι πιθανόν να χρησιµοποιηθεί ελάχιστα. 4. Οδηγίες του IMPROVE Γενικές αρχές 4.1. Η διαδικασία της πιστοποίησης πρέπει να είναι βασισµένη στην απόδοση. Η αξιολόγηση πρέπει να περιλαµβάνει και να δίνει βάρος στην άµεση παρατήρηση της απόδοσης του υποψηφίου στην εργασία του και/ ή στην αναπαράσταση της απόδοσης του υποψηφίου στην εργασία του, όπως γίνεται στην Συνέντευξη που εστιάζει στην Απόδοση (PFI) Τα στοιχεία που οι υποψήφιοι πρέπει να κατέχουν χρειάζεται να προσδιοριστούν προηγουµένως µέσω της ανάλυσης εργασίας και της εξέτασης των διαθέσιµων επαγγελµατικών µονογραφιών. Τα αποτελέσµατα της έρευνας πρέπει να συζητηθούν και να συµφωνηθούν µεταξύ των επαγγελµατιών και άλλων εµπλεκόµενων φορέων που δραστηριοποιούνται στον τοµέα.

7 4.3. Οι αποδείξεις που καταδεικνύουν την αποτελεσµατικότητα σε κύρια εργασιακά καθήκοντα θα έπρεπε να περιλαµβάνουν µεθόδους που αναφέρονται στο σηµείο Η πιστοποίηση δεν βασίζεται στην κατοχή εκπαιδευτικών τίτλων ή αποδεδειγµένης εργασιακής εµπειρίας ή στη συµµετοχή σε ειδικά εκπαιδευτικά µαθηµάτων, ή στη συµµετοχή σε συλλόγους Το πλαίσιο πιστοποίησης, που περιλαµβάνει τη δοµή, τη διαδικασία αξιολόγησης, τους ρόλους, το σύστηµα βαθµολόγησης και βασικούς όρους, πρέπει να περιγραφεί µε σαφήνεια και να είναι ευρέως διαθέσιµο Η διαδικασία αξιολόγησης και η µεθοδολογία αξιολόγησης που θα χρησιµοποιηθεί πρέπει να είναι κοινή για όλους τους υποψηφίους και να εφαρµόζεται µε τον ίδιο τρόπο από όλους τους αξιολογητές Η πιστοποίηση µπορεί να ζητηθεί από έναν οργανισµό που επιθυµεί να ελέγξει την καταλληλότητα των υπαλλήλων και των συνεργατών του ή και από τους ίδιους τους επαγγελµατίες. Στη δεύτερη περίπτωση η διαδικασία, και ειδικότερα ο αξιολογητής, θα πρέπει εγγυηθεί την εµπιστευτικότητα των αποτελεσµάτων προς τρίτους Όταν η πιστοποίηση ζητείται από τους ίδιους τους επαγγελµατίες, η διαδικασία θα πρέπει να αποτελεί επίσης µια εµπειρία µάθησης. Οι υποψήφιοι πρέπει να λάβουν ανατροφοδότηση, που να περιγράφει µε ακρίβεια τη βαθµολογία σε κάθε δραστηριότητα στην οποία εξετάστηκαν, να προσδιορίζονται οι τοµείς που χρειάζονται βελτίωση, καθώς και να υπάρχει καθοδήγηση προς την κατεύθυνση της βελτίωσής τους. Οι Αξιολογητές 4.9. Οι Αξιολογητές πρέπει να έχουν εκπαιδευτεί κατάλληλα για τη διαδικασία πιστοποίησης και να κατέχουν µεγάλη εργασιακή πείρα στις δραστηριότητες που αξιολογούν Το σύστηµα εξασφάλισης ποιότητας της διαδικασίας πιστοποίησης πρέπει να περιλαµβάνει: επαγγελµατική εποπτεία και ανταλλαγή εµπειριών µεταξύ των αξιολογητών για λόγους µάθησης Οι Αξιολογητές πρέπει να δηλώσουν οποιαδήποτε πιθανή σύγκρουση συµφερόντων και να απέχουν από οποιαδήποτε αξιολόγηση στην οποία η αµεροληψία και η εµπιστευτικότητα δεν µπορούν να εξασφαλιστούν.

8 Η διαδικασία αξιολόγησης Η άµεση εξέταση του υποψηφίου (άµεση επαφή ή επαφή µέσω τηλεδιάσκεψης) είναι υποχρεωτική Θα πρέπει να υπάρχει αντίγραφο για κάθε έγγραφο που παράγεται και η άµεση εξέταση πρέπει να καταγράφεται σύµφωνα µε τους κανόνες προσωπικού απορρήτου στα πλαίσια της αξιολόγησης Ο αξιολογητής θα πρέπει να συντάξει µια αναφορά σχετικά µε την αξιολόγηση, η οποία θα περιγράφει µε ακρίβεια τις κύριες απαντήσεις των υποψηφίων, τη βαθµολογία σε κάθε δραστηριότητα στην οποία εξετάστηκαν, τις περιοχές που χρειάζονται βελτίωση, καθώς και καθοδηγητικές γραµµές για την επίτευξη της βελτίωσής τους Η ανατροφοδότηση για τη διαδικασία πιστοποίησης θα πρέπει να δοθεί από κάθε συµµετέχοντα µέσω µιας προκαθορισµένης διαδικασίας.