Τευμξλξγικό Εκπαιδεσςικό Ίδοσμα Κοήςηπ Συξλή Τευμξλξγικώμ Εταομξγώμ Τμήμα Μηυαμικώμ Πληοξτξοικήπ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Τευμξλξγικό Εκπαιδεσςικό Ίδοσμα Κοήςηπ Συξλή Τευμξλξγικώμ Εταομξγώμ Τμήμα Μηυαμικώμ Πληοξτξοικήπ"

Transcript

1 Τευμξλξγικό Εκπαιδεσςικό Ίδοσμα Κοήςηπ Συξλή Τευμξλξγικώμ Εταομξγώμ Τμήμα Μηυαμικώμ Πληοξτξοικήπ Πηςσιακή επγαζία Μελέςη ρςεγαμξγοατικώμ ςευμικώμ και επίδεινη υοήρηπ εογαλείχμ για ρσγκάλσφη και απξκάλσφη πληοξτξοιώμ (Information hiding using steganography techniques and tools) Ασουμανάκη Άννα ΑΜ: 2403 Υπεύθυνος Καθηγητής : Μανιφάβας Χάρης Ηπάκλειο Φεβποςάπιορ 2015

2 ΕΤΥΑΡΙΣΙΕ Η νινθιήξσζε απηήο ηεο πηπρηαθήο πινπνηήζεθε κε ηελ ππνζηήξημε ελφο αξηζκνχ αλζξψπσλ ζηνπο νπνίνπο ζα ήζεια λα εθθξάζσ ηηο ζεξκφηεξεο επραξηζηίεο κνπ. Πξψηα απφ φινπο ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ θ. Μαληθάβα πνπ κνπ έδσζε ηελ επθαηξία λα αζρνιεζψ κε ην ζέκα πνπ κε ελδηαθέξεη γηα ηελ ππνκνλή θαη ηελ ππνζηήξημε πνπ κνπ έδεημε. Σνπο γνλείο κνπ θαη ηελ αδεξθή κνπ πνπ ήηαλ δίπια κνπ φιν απηφ ην δηάζηεκα θαη φινπο ηνπο θίινπο κνπ πνπ πξαγκαηηθά κε βνήζεζαλ. Δπραξηζηψ! Αζνπκαλάθε Άλλα 2

3 Πίνακασ περιεχομζνων Abstract... 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Κρυπτογραυία (Cryptography) Βαζηθέο Έλλνηεο Ιζηνξία ηεο Κξππηνγξαθίαο Δίδε Κξππηνγξαθίαο Κξππηαλάιπζε ΚΕΦΑΛΑΙΟ Στεγανογραυία (Steganography) Βαζηθέο Έλλνηεο Ιζηνξηθή αλαδξνκή ηεο ηεγαλνγξαθία Σερληθέο ηεγαλνγξαθίαο Παξάδεηγκα ηεγαλνγξαθία χγρξνλε ηεγαλνγξαθία Τδαηνγξάθεκα Πιενλεθηήκαηα / Μεηνλεθηήκαηα (ηεγαλνγξαθία ζπγθξηηηθά κε ηελ Κξππηνγξαθία) Πεξηγξαθή ησλ δηαθφξσλ κνξθψλ ζηηο νπνίεο εθαξκφδεηαη απφ δηάθνξεο νληφηεηεο Τύποι Αρχείων Σηεγανογραθικά Προγράμμαηα Τβξηδηθά ζπζηήκαηα (ζπλδπαζκφο ηεγαλνγξαθία/ θξππηνγξαθίαο) Βαζική ιδέα μεθόδου: Πιενλεθηήκαηα Μεηνλεθηήκαηα ΚΕΦΑΛΑΙΟ Στεγανάλυση(Steganalysis) Πεξίιεςε ζηεγαλάιπζεο Βαζηθέο ηερληθέο αλίρλεπζεο ζηεγαλνγξαθίαο Βαζηθέο ηερληθέο επίζεζεο Η ζηεγαλάιπζε ζε εηθφλα LSB ΚΕΦΑΛΑΙΟ Στεγανογραυικά εργαλεία (Steganography tools) ηεγαλνγξαθηθά εξγαιεία Δθαξκνγέο ζηεγαλνγξαθίαο OpenPuff StegoShare

4 4.2.3 OpenStego ΚΕΦΑΛΑΙΟ Στεγανάλυση εργαλεία (Steganalysis Tools) Γηάθνξα εξγαιεία ζηεγαλάιπζεο Simple-Steganalysis-Suite (SSS) ΚΕΦΑΛΑΙΟ Συμπεράσματα

5 Πίνακασ εικόνων Εικόνα 1 Παπάδειγμα κπςπηογπαθίαρ ζε ζκςηάλη... 9 Εικόνα 2 Παπάδειγμα ηεσνικήρ Caesar cipher Εικόνα 3 Απλοποιημένο μονηέλο ζςμμεηπικήρ κπςπηογπάθηζηρ Εικόνα 4 Χάπηηρ κπςπηοαναλςηικών μεθόδυν Εικόνα 5 Μονηέλο ζηεγανογπαθίαρ Εικόνα 6 Αναπαπάζηαζη ζηεγανογπαθικού ζςζηήμαηορ Εικόνα 7 8 bit palette, 24 bit palette, 8bit grayscale Εικόνα 8 Παπάδειγμα ςδαηογπαθήμαηορ Εικόνα 9 Σηεγανογπαθία - Κπςπηογπαθία Εικόνα 10 Οι πιο δημοθιλείρ εθαπμογέρ απόκπςτηρ πληποθοπίαρ Εικόνα 11 OpenPuff Εικόνα 12 Bits selection level Εικόνα 13 Εμθάνιζη παπαθύπος για απόκπςτη πληποθοπίαρ Εικόνα 14 Settings for Hide Data Εικόνα 15 Επιλογή ηοποθεζίαρ αποθήκεςζηρ Εικόνα 16 Επιηςσήρ διαδικαζία Εικόνα 17 End-Report OpenPuff Εικόνα 18 Επιλογή απσείος για unhide Εικόνα 19 Unhide Εικόνα 20 Επιηςσήρ αποκπςπηογπάθηζη Εικόνα 21 End-Report OpenPuff Εικόνα 22 Παπάθςπο για δημιοςπγία Watermarking Εικόνα 23 Επιλογή απσείυν carrier Εικόνα 24 Επιηςσήρ διαδικαζία Εικόνα 25 Επιλογή απσείυν για έλεγσο watermarking Εικόνα 26 Final report Εικόνα 27 StegoShare Εικόνα 28 Hide Εικόνα 29 Hide Εικόνα 30 OpenStego Εικόνα 31 Setting for Hide data Εικόνα 32 Extract Data Εικόνα 33 Extract Data Settings Εικόνα 34 Generate signature Εικόνα 35 Embed watermark Εικόνα 36 Verify Watermark Εικόνα 37 Results of the watermark strength check Εικόνα 38 Simple Steganalysis Suite (SSS) Εικόνα 39 before hide the information Εικόνα 40 after hide the information Εικόνα 41 before hide information - pixel value Εικόνα 42 after hide information - pixel value Εικόνα 43 before hide information - chi-square Εικόνα 44 after hide information - chi-square

6 Εικόνα 45 before hide information - Neighbourhood Histogram Εικόνα 46 after hide information - Neighbourhood Histogram Εικόνα 47 LSB before hide information Εικόνα 48 LSB After hide informationn Εικόνα 49 Pixel Value - before hide information Εικόνα 50 Pixel Value after hide information Εικόνα 51 Chi-square before hide information Εικόνα 52 Chi-square after hide information Εικόνα 53 Neighbourhood Histogram before hide information Εικόνα 54 Neighbourhood Histogram after hide information Εικόνα 55 Pixel Difference Histogram before hide information Εικόνα 56 Pixel Difference Histogram after hide information Εικόνα 57 Matrix Average LSB after hide information Εικόνα 58 Chi-square after hide information Εικόνα 59 "Neighbours" after hide information Εικόνα 60 Pixel Difference Histogram after hide information Εικόνα 61 Scales settings

7 Abstract Nowadays, in the third decade of the birth of the Web, its users list in the billions and the need for communication, learning and entrepreneurship is still evolving rapidly. Thus the Web has the need to evolve according to the needs of humanity. During its first decade the web was static, consisting of mainly text sites with poor information search, this changed with the advent of search engines and the beginning of the era of lifelong activity, with the most dynamic web 2.0. These days, the web consists of 980 million web pages containing all kind of information in any form. This leads to the creation of the next step in the evolution of the Web, called semantic web or web 3.0. This term was given to us from the inventor of the original World Wide Web, Tim Berners-Lee. The purpose of this work is to create a time reasoner, a piece of code with the ability to draw inferences using rules written in predicate logic. The time reasoner differs from a simple reasoner, because the rules contain statements relating to time. The reasoner uses metadata from documents from the semantic web. Those documents may be of RDFS, Turtle, and OWL syntax. Keywords: Cryptography, Steganography, Steganalysis, Security 7

8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Κρυπτογραφία (Cryptography) 1.1 Βαςικζσ Ζννοιεσ Κξππηνγξαθία είλαη ε πξαθηηθή θαη κειέηε ησλ ηερληθψλ ηεο αζθαινχο επηθνηλσλίαο αθφκα θαη αλάκεζα ζε ηξίηνπο, ρσξίο απηνί λα κπνξνχλ λα ηελ παξεκβάινπλ. Η ιέμε θξππηνγξαθία είλαη ζχλζεηε απφ ην πξψην ζπλζεηηθφ (κρύπηο-) πνπ ζεκαίλεη θξπθφ θαη (-γραθή) πνπ ζεκαίλεη κειέηε. θνπφο ηεο θξππηνγξαθίαο είλαη ε θξππηνγξάθεζε κελπκάησλ (εηθφλαο, ήρνπ, βίληεν θ.α.), δειαδή ηεο κεηαηξνπήο ηεο πιεξνθνξίαο απφ θαηαλνεηή ζε αθαηαλφεηε πνπ γηα λα δηαβαζηεί ζα πξέπεη ν παξαιήπηεο λα ρξεζηκνπνηήζεη έλα θιεηδί. ηελ επνρή ηεο πιεξνθνξίαο, ε επεμεξγαζία ηεο πιεξνθνξίαο γίλεηαη κε ηε ρξήζε καζεκαηηθψλ φπσο ε ζεσξία αξηζκψλ, ηα δηαθξηηά καζεκαηηθά, ε ζηαηηζηηθή θαη ε ζπλδπαζηηθή αλάιπζε. Δπίζεο ρξεζηκνπνηνχληαη θαη εξγαιεία ηεο πιεξνθνξηθήο επηζηήκεο φπσο, ζεσξία πιεξνθνξία θαη ππνινγηζηηθή πνιππινθφηεηα. ηελ θξππηνγξαθία πξέπεη λα ηζρχνπλ ηέζζεξηο βαζηθέο ιεηηνπξγίεο γηα λα ζεσξείηαη επηηπρεκέλε. Εμπιζηεςηικόηηηα: Η πιεξνθνξία πνπ ζα κεηαδνζεί ζα πξέπεη λα είλαη θαηαλνεηή κέζν ζηα εμνπζηνδνηεκέλα κέιε θαη φρη ζε ηξίηνπο. Ακεπαιόηηηα: Η κεηαδηδφκελε πιεξνθνξία ζα κπνξεί αλ αιινησζεί κφλν απφ ηα εμνπζηνδνηεκέλα κέιε, ελψ εάλ αιινησζεί απφ ηξίηνπο ζα πξέπεη ε αιινίσζε λα είλαη αληρλεχζηκε. Μη απάπνηζη: Η απζεληηθφηεηα ηεο δεκηνπξγίαο θαη ηεο κεηάδνζεο ηεο πιεξνθνξίαο ζα πξέπεη λα είλαη εγγπεκέλε απφ ηνλ απνζηνιέα θαη ηνλ απνδέθηε εμίζνπ. Πιζηοποίηζη: Θα πξέπεη ν απνζηνιέαο θαη ν απνδέθηεο ηεο πιεξνθνξίαο λα είλαη ζε ζέζε λα εμαθξηβψζνπλ ηελ ηαπηφηεηα ηνπο, ηελ πεγή θαη ηνλ πξννξηζκφ ηεο πιεξνθνξίαο κε δηαβεβαίσζε πσο νη ηαπηφηεηεο ηνπο είλαη απζεληηθέο. 8

9 1.2 Ιςτορία τθσ Κρυπτογραφίασ Αξραηφηεηα 1900 π.υ. 44 π.υ. Καηά ηελ δηάξθεηα ηεο αξραηφηεηαο ε θξππηνγξαθία ήηαλ αξθεηά απιή θαη βαζίδνληαλ ζε αληηθαηαζηάζεηο γξακκάησλ νη νπνίεο δελ απαηηνχζαλ εμεηδηθεπκέλεο γλψζεηο θαη πνιχπινθεο ζπζθεπέο αιιά ζηεξίδνληαλ ζηελ επξεκαηηθή ζθέςε ησλ δεκηνπξγψλ ηνπο. Η ηερληθή ηεο θξππηνγξαθίαο αλέξρεηαη έσο ηελ αξραία Αίγππην ην 1900 π.υ. κε ηε κνξθή κε ζπκβαηηθψλ ηεξνγιπθηθψλ. Γχξν ζην 1500 π.υ. ζπλαληάκε παξφκνηεο ηερληθέο ζε πήιηλεο πιάθεο ζηε Μεζνπνηακία θαη πνιχ αξγφηεξα ζην Ιζξαήι. ηελ αξραία Διιάδα ήηαλ γλσζηή ζηνπο παξηηάηεο ε πξαθηηθή ηεο ζθπηάιεο. Εικόνα 1 Παράδειγμα κρσπηογραθίας ζε ζκσηάλη Απηή πεξηιάκβαλε κία ζθπηάιε ζπγθεθξηκέλνπ κήθνπο, ζηελ νπνία ηπιίγνηαλ κία ισξίδα απφ δέξκα ή πεξγακελή. Ο Απνζηνιέαο έγξαθε ην κήλπκα θαηά κήθνο ηεο ζθπηάιεο θαη έπεηηα μεηχιηγε ηε ισξίδα, ε νπνία πιένλ ήηαλ κία ζεηξά απφ γξάκκαηα ρσξίο θαλέλα λφεκα. Μφλν ζε κία ζθπηάιε ίδηαο δηακέηξνπ ην κήλπκα ζα κπνξνχζε λα δηαβαζηεί. Έσο ην 2 ν αηψλα π.υ. πνιιέο άιιεο ηερληθέο επηλνήζεθαλ απφ Έιιελεο θαη Ρσκαίνπο φπσο ν Αξηζηνηέιεο, ν Ππζαγφξαο θαη ν Νέξσλαο. εκαληηθφ ήηαλ ην θξππηνζχζηεκα ηνπ Πνιχβηνπ ζην νπνίν ηα γξάκκαηα ελφο απινχ θεηκέλνπ αληηθαζίζηαληαη απφ δεχγε ζπκβφισλ. Σέινο αμίδεη λα αλαθεξζεί ε ηερληθή ηνπ Ινχιηνπ Καίζαξα (Caesar cipher), ζηελ νπνία ην θαλνληθφ αιθάβεην κεηαηίζεηαη θαηά ηξία γξάκκαηα πξνο ηα δεμηά, κε ηα ηξία ηειεπηαία λα αληηθαζίζηαληαη απφ ηα ηξία πξψηα. 9

10 Εικόνα 2 Παράδειγμα ηετνικής Caesar cipher Καηά ην Μεζαίσλα ε ηερληθέο ηεο θξππηνγξαθίαο αλαπηχρζεθαλ ηδηαίηεξα απφ ηνπο Άξαβεο νη νπνίνη είλαη νη πξψηνη πνπ ηεθκεξίσζαλ ηηο αξρέο ηεο θξππηαλάιπζεο. ηελ Δπξψπε θαη κεηά ηελ πεξίνδν ηεο Αλαγέλλεζεο ε θξππηνγξαθία έγηλε ηδηαίηεξα ζεκαληηθή ιφγσ ηεο ζξεζθεπηηθήο επαλάζηαζεο θαη ηνπ πνιηηηθνχ αληαγσληζκνχ. Αξγφηεξα γχξσ ζην 1500 κ.υ. ε θξππηνγξαθία έθαλε ηελ εκθάληζε ηεο θαη ζηελ Ιαπσλία, φπνπ βειηηψζεθε ζεκαληηθά πνιχ αξγφηεξα γχξν ζην 1860 κ.υ. 1.3 Είδθ Κρυπτογραφίασ Καηά θχξην ιφγν ρξεζηκνπνηνχληαη δχν κνξθέο θξππηνγξάθεζεο, ε ζπκβαηηθή ή ζπκκεηξηθή θξππηνγξάθεζε θαη ε θξππηνγξάθεζε δεκφζηνπ θιεηδηνχ ή αζχκκεηξε θξππηνγξάθεζε. ςμμεηπική κπςπηογπαθία ηελ ζπκκεηξηθή θξππηνγξαθία ε θξππηνγξάθεζε αιιά θαη ε απνθξππηνγξάθεζε πιεξνθνξίαο γίλεηαη κε έλα κνλαδηθφ θιεηδί, ην νπνίν είλαη γλσζηφ θαη σο κπζηηθφ (secret key) ή ζπκκεηξηθφ θιεηδί. Σν κνλαδηθφ απηφ θιεηδί είλαη γλσζηφ κφλν ζηνλ απνζηνιέα θαη ζηνλ παξαιήπηε. Εικόνα 3 Απλοποιημένο μονηέλο ζσμμεηρικής κρσπηογράθηζης 10

11 Σν παξαπάλσ ζχζηεκα ζπκκεηξηθήο θξππηνγξαθίαο έρεη πέληε ζπζηαηηθά: Δίλαη αξρηθά ην απιφ θείκελν ή ηα αξρηθά δεδνκέλα (plaintext) πνπ δίλνληαη ζηνλ αιγφξηζκν σο είζνδνο. Αιγφξηζκνο θξππηνγξάθεζεο (encryption algorithm), ν νπνίνο δηεμάγεη δηάθνξεο ελέξγεηεοαληηθαηαζηήζεηο θαη κεηαζρεκαηηζκνχο ζην αξρηθφ θείκελν. Μπζηηθφ θιεηδί (secret key), ην νπνίν δίλεηε καδί κε ην αξρηθφ θείκελν ζαλ είζνδν ζηνλ αιγφξηζκν. Με βάζε ην θιεηδί ν αιγφξηζκνο δηεμάγεη ηηο αληηθαηαζηήζεηο θαη ηνπο κεηαζρεκαηηζκνχο. Σν κεηαζρεκαηηζκέλν θείκελν πνπ παξάγεηαη σο έμνδνο ιέγεηαη θξππηνγξάθεκα ή θξππηνγξαθεκέλν κήλπκα (ciphertext) θαη εμαξηάηαη ηφζν απφ ην αξρηθφ θείκελν, φζν θαη απφ ην κπζηηθφ θιεηδί. Αιγφξηζκνο απνθξππηνγξάθεζεο, ν νπνίνο είλαη ν ίδηνο αιγφξηζκνο αιιά ζε αληίζηξνθε εθηέιεζε. Γειαδή, δέρεηαη ζαλ είζνδν ην κπζηηθφ θιεηδί θαη ην κήλπκα ην νπνίν έρεη θξππηνγξαθεζεί κε ην ίδην θιεηδί πνπ θξππηνγξαθήζεθε. Σν απνηέιεζκα είλαη ην αξρηθφ θείκελν. Ο απνζηνιέαο ρξεζηκνπνηεί ην κπζηηθφ θιεηδί γηα λα θξππηνγξαθήζεη ην κήλπκα πνπ ζέιεη λα ζηείιεη, ην ίδην θιεηδί ρξεζηκνπνηεί θαη ν παξαιήπηεο γηα λα ην απνθξππηνγξαθήζεη. Φπζηθά γηα λα είλαη αζθαιήο ε ρξήζε ηεο ζπκκεηξηθήο θξππηνγξαθίαο ζα πξέπεη λα ηζρχνπλ δχν απαηηήζεηο: 1. Θα πξέπεη ν αιγφξηζκνο θξππηνγξάθεζεο λα είλαη ηζρπξφο ψζηε έλαο αληίπαινο πνπ ηνπ είλαη γλσζηφο θαη έρεη πξφζβαζε ζε θξππηνγξαθεκέλα κελχκαηα, λα κε κπνξεί λα θαηαιάβεη ην κπζηηθφ θιεηδί θαη ηειηθά πνην είλαη ην αξρηθφ κήλπκα. 2. Η δεχηεξε απαίηεζε πνπ εμαξηάηαη απφ ηνπο ρξήζηεο, είλαη ε αληαιιαγή ηνπ κπζηηθνχ θιεηδηνχ. Αλ ν αληίπαινο θαηαθέξεηο θαη θιέςεη ην κπζηηθφ θιεηδί, ηφηε ε επηθνηλσλία δελ είλαη αζθαιήο. Να ζεκεηψζνπκε φηη ε αζθάιεηα ηεο ζπκκεηξηθήο θξππηνγξαθίαο, δελ βαζίδεηαη ζηελ κπζηηθφηεηα ηνπ αιγνξίζκνπ αιιά ζηε κπζηηθφηεηα ηνπ θιεηδηνχ. Κάπνηνο ν νπνίνο δελ έρεη ην κπζηηθφ θιεηδί, ζεσξείηαη αδχλαηνλ λα κπνξέζεη λα απνθξππηνγξαθήζεη έλα θξππηνγξάθεκα. Η ζπκκεηξηθή θξππηνγξαθία έρεη αξθεηά πιενλεθηήκαηα, κεξηθά απφ απηά είλαη: νη πςειέο ηαρχηεηεο θξππηνγξάθεζεο θαη απνθξππηνγξάθεζεο πνπ πνιιέο θνξέο ππεξβαίλνπλ ηα 100Μbps. 11

12 Δπίζεο έρεη κηθξέο απαηηήζεηο ζε κλήκε θαη ππνινγηζηηθή ηζρχ. Έρεη φκσο θαη αξθεηά κεηνλεθηήκαηα θαη ην κεγαιχηεξν ηεο κεηνλέθηεκα είλαη ζπλελλφεζε θαη αληαιιαγή ηνπ θιεηδηνχ. Μέζα απφ ην Γηαδίθηπν δελ είλαη αζθαιήο ε κεηάδνζε ηνπ θιεηδηνχ, γηαηί φπνηνο γλσξίδεη γηα ηελ ζπλαιιαγή θαη έρεη ηα θαηάιιεια εξγαιεία, κπνξεί λα θαηαγξάςεη φιε ηελ επηθνηλσλία θαη εθφζνλ έρεη ηελ ζπλνκηιία κπνξεί λα ηξνπνπνηήζεη θαη λα πιαζηνγξαθήζεη ηα κελχκαηα πνπ έρνπλ ζηαιεί. Φπζηθά ππάξρεη θαη ε επηινγή άιινπ κέζνπ επηθνηλσλίαο, φπσο είλαη ε ηειεθσλία, αιιά αθφκα θαη κέζν απηή ηεο επηινγήο δελ ππάξρεη εγγχεζε φηη δελ παξεκβάιιεηαη θάπνηνο ηξίηνο κεηαμχ ηεο γξακκήο επηθνηλσλίαο ησλ ρξεζηψλ. Έλα θξππηνγξαθηθφ ζχζηεκα ζεσξείηαη ππνινγηζηηθά αζθαιέο, αλ ην θξππηνγξάθεκα ην νπνίν δεκηνπξγεί ηθαλνπνηεί έλα ή πεξηζζφηεξα απφ ηα παξαθάησ θξηηήξηα: Δάλ ην ρξεκαηηθφ θφζηνο γηα ηελ παξαβίαζε ηνπ θξππηνγξαθήκαηνο ππεξβαίλεη ηελ αμία ησλ θξππηνγξαθεκέλσλ πιεξνθνξηψλ. Καη αλ ν ρξφλνο πνπ απαηηείηαη γηα ηελ απνθάιπςε ησλ πιεξνθνξηψλ ππεξβαίλεη ηελ σθέιηκε δηάξθεηα δσήο ησλ πιεξνθνξηψλ Όζν κεγαιχηεξε είλαη ε δπζθνιία ηνπ ππνινγηζκνχ ηνπ θιεηδηνχ ηφζν πην επηηπρήο είλαη ε θξππηνγξάθεζε. Αζύμμεηπη κπςπηογπαθία Δλψ ε ζπκκεηξηθή θξππηνγξαθία βαζίδεηαη ζηελ χπαξμε ελφο κνλαδηθνχ θιεηδηνχ, ε αζχκκεηξε θξππηνγξαθία ή αιιηψο θξππηνγξαθία δεκφζηνπ θιεηδηνχ βαζίδεηαη ζηελ χπαξμε ελφο δεχγνπο θιεηδηψλ. Σν έλα θιεηδί απφ ηα δχν νλνκάδεηαη δεκφζην θιεηδί (public key), δειαδή κπνξεί λα είλαη δεκφζηα γλσζηφ θαη δηαζέζηκν, ην θιεηδί απηφ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ θξππηνγξάθεζε. Σν άιιν θιεηδί παξακέλεη κπζηηθφ. Σα δχν θιεηδηά ζρεηίδνληαη κεηαμχ ηνπο (κε καζεκαηηθή ζρέζε), δειαδή ηππηθά έλα ηέηνην ζχζηεκα κπνξεί λα θαηαξξεχζεη, φκσο ηα δχν απηά θιεηδηά είλαη επαξθψο δηαθνξεηηθά ψζηε αλ θάπνηνο πνπ έρεη ζηε θαηνρή ηνπ ην έλα (ην δεκφζην) λα κε κπνξεί λα ππνινγίζεη ην άιιν, ζπλήζσο απαηηεί ηελ παξαγνληνπνηήζεη ελφο κεγάινπ αξηζκνχ. Έλαο πνιχ ζεκαληηθφο ιφγνο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ε αζχκκεηξε θξππηνγξαθία αθνξά ηελ πηζηνπνίεζε ηεο απζεληηθφηεηαο. Η πηζηνπνίεζε ηεο απζεληηθφηεηαο απνηειεί κηα ζεκαληηθή ιεηηνπξγία αζθάιεηαο δηθηχνπ. Έλα κήλπκα, αξρείν ή έγγξαθν ζεσξνχληαη απζεληηθά φηαλ είλαη γλήζηα θαη πξνέξρνληαη φλησο απφ ηελ πξνέιεπζε πνπ δειψλνπλ. Σα ιακβαλφκελα κελχκαηα γλσξίδνπκε φηη είλαη απζεληηθά εθφζνλ έρνπλ αθνινπζήζεη ηελ δηαδηθαζία απζεληηθφηεηαο. Δίλαη πνιχ ζεκαληηθφ λα γλσξίδνπκε φηη ηα πεξηερφκελα ηνπ κελχκαηνο δελ έρνπλ κεηαβιεζεί θαη φηη ε πξνέιεπζε είλαη ε απζεληηθή. 12

13 Πιζηοποίηζη αςθενηικόηηηαρ με σπήζη ζςμβαηικήρ κπςπηογπάθηζηρ ηελ πεξίπησζε απηή κπνξνχκε λα ζθεθηνχκε φηη ν απνζηνιέαο θαη ν παξαιήπηε είλαη νη κφλνη πνπ γλσξίδνπλ ηελ χπαξμε ηνπ θιεηδηνχ (φπσο θαη πξέπεη λα είλαη), ηφηε κφλν ν απζεληηθφο παξαιήπηεο κπνξεί λα απνθξππηνγξαθήζεη ην θξππηνγξαθεκέλν κήλπκα πνπ έιαβε απφ ηνλ απζεληηθφ απνζηνιέα. Δπηπιένλ, αλ ην κήλπκα έρεη error- detection code, θψδηθα αλίρλεπζεο ζθαικάησλ θαη αξηζκφ αθνινπζίαο, sequence number, ν παξαιήπηεο βεβαηψλεηαη φηη ην κήλπκα δελ έρεη ππνζηεί ηξνπνπνίεζε, ππάξρεη θαη ε πεξίπησζε λα έρεη ρξνλνζήκαλζε (timestamp), ηφηε ζα είλαη ζίγνπξν φηη δελ έρεη θαζπζηεξήζεη πεξηζζφηεξν απφ φζν ζα ήηαλ θπζηνινγηθφ γηα κηα κεηάδνζε κέζσ δηθηχνπ. Πιζηοποίηζη αςθενηικόηηηαρ μηνςμάηων σωπίρ κπςπηογπάθηζη ηελ πεξίπησζε απηή ην κήλπκα δελ θξππηνγξαθείηαη, φκσο ππάξρνπλ εηηθέηεο πηζηνπνίεζεο απζεληηθφηεηαο θαη πξνζαξκφδνληαη ζε θάζε κήλπκα πνπ ζηέιλεηαη. Γίλεηαη θαζεκεξηλά ε ρξήζε ζπκβαηηθήο θξππηνγξαθίαο, φπνπ γίλεηαη ε πηζηνπνίεζε απζεληηθφηεηαο ρσξίο ηελ εμαζθάιηζε απνξξήηνπ. Γηα παξάδεηγκα, ε εηδνπνίεζε πξνο ηνπο ρξήζηεο φηη ην δίθηπν δελ είλαη δηαζέζηκν απηή ηε ζηηγκή, ή έλα ζήκα ζπλαγεξκνχ πξνο θάπνην θέληξν έιεγρνπ. Δίλαη πην νηθνλνκηθφ θαη αμηφπηζην λα ππάξρεη κφλν έλαο πξννξηζκφο πνπ είλαη ππεχζπλνο γηα ηελ παξαθνινχζεζε ηεο πηζηνπνίεζεο απζεληηθφηεηαο. Η αζχκκεηξε θξππηνγξαθία ρξεζηκνπνηείηαη θαη γηα ηελ παξαγσγή ςεθηαθψλ ππνγξαθψλ θαη απηφ ηηο δίλεη πιήζνο απφ πιενλεθηήκαηα. Σα αζχκκεηξα θξππηνζπζηήκαηα κπνξνχλ λα παξέρνπλ ςεθηαθέο ππνγξαθέο πνπ δελ κπνξνχλ απνθεξπρζνχλ απφ ηελ πεγή ηνπο. Άιιν πιενλέθηεκα είλαη φηη ηα θιεηδηά δελ ρξεηάδεηαη λα κεηαδνζνχλ ζην Γηαδίθηπν. 1.4 Κρυπτανάλυςθ Κξππηαλάιπζε (cryptanalysis) είλαη ε πξνζπάζεηα αλαθάιπςεο ηνπ θιεηδηνχ θξππηνγξάθεζεο θαη ζηε ζπλέρεηα ηνπ αξρηθνχ θεηκέλνπ. Απνηειεί ηνλ θιάδν ηεο θξππηνγξαθίαο, ν νπνίνο σο θχξην αληηθείκελν ηεο κειέηεο ηνπ έρεη ηελ αλεχξεζε πξνβιεκάησλ ζηνπο θξππηνγξαθηθνχο αιγνξίζκνπο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη. Όζν αθνξά ζηηο πεξηπηψζεηο ησλ ςεθηαθψλ ππνγξαθψλ, ν ερζξφο ζα πξνζπαζήζεη λα πιαζηνγξαθήζεη ηελ ςεθηαθή ππνγξαθή θάπνηνπ άιινπ ή αθφκα θαη λα αιινηψζεη ήδε ςεθηαθά ππνγεγξακκέλα έγγξαθα. 13

14 ηνλ παξαθάησ πίλαθα ζπλνςίδνληαη νη δηάθνξνη ηχπνη θξππηαλαιπηηθψλ επηζέζεσλ, ε ηαμηλφκεζε γίλεηαη βάζεο ηεο πνζφηεηαο πιεξνθνξηψλ πνπ κπνξεί λα είλαη γλσζηέο ζηνλ ερζξφ. Σύπορ επίθεζηρ Κξππηνγξαθήκαηνο Γλσζηνχ αξρηθνχ θεηκέλνπ Δπηιεγκέλνπ αξρηθνχ θεηκέλνπ Δπηιεγκέλνπ θξππηνγξαθήκαηνο ηοισεία γνωζηά ζηον κπςπηαναλςηή Αιγφξηζκνο θξππηνγξάθεζεο Σν θξππηνγξάθεκα πνπ πξέπεη λα απνθσδηθνπνηεζεί Έλα ή πεξηζζφηεξα δεχγε αξρηθνχ θεηκέλνπ-θξππηνγξαθήκαηνο παξαγφκελα απφ ην ίδην κπζηηθφ θιεηδί Αιγφξηζκνο θξππηνγξάθεζεο Σν θξππηνγξάθεκα πνπ πξέπεη λα απνθσδηθνπνηεζεί Αξρηθφ θείκελν, επηιεγκέλν απφ ηνλ θξππηαλαιπηή, καδί κε ην αληίζηνηρν θξππηνγξαθεκέλν θείκελν πνπ πξνθχπηεη απφ ην κπζηηθφ θιεηδί. Αιγφξηζκνο θξππηνγξάθεζεο Σν θξππηνγξάθεκα πνπ πξέπεη λα απνθσδηθνπνηεζεί Δκθαληδφκελν θαη επηιεγκέλν απφ ηνλ θξππηαλαιπηή θξππηνγξάθεκα, καδί κε ην αληίζηνηρν απνθξππηνγξαθεκέλν θείκελν πνπ πξνθχπηεη απφ ην κπζηηθφ θιεηδί. Αιγφξηζκνο θξππηνγξάθεζεο Σν θξππηνγξάθεκα πνπ πξέπεη λα απνθσδηθνπνηεζεί 14

15 Δπηιεγκέλν θείκελν Αιγφξηζκνο θξππηνγξάθεζεο Σν θξππηνγξάθεκα πνπ πξέπεη λα απνθσδηθνπνηεζεί Αξρηθφ θείκελν, επηιεγκέλν απφ ηνλ θξππηαλαιπηή, καδί κε ην αληίζηνηρν θξππηνγξαθεκέλν θείκελν πνπ πξνθχπηεη απφ ην κπζηηθφ θιεηδί. Δκθαληδφκελν θαη επηιεγκέλν απφ ηνλ θξππηαλαιπηή θξππηνγξάθεκα, καδί κε ην αληίζηνηρν απνθξππηνγξαθεκέλν θείκελν πνπ πξνθχπηεη απφ ην κπζηηθφ θιεηδί. Πίνακασ 1Τφποι επικζςεων ςε κρυπτογραφθμζνα μθνφματα Κρυπτανάλυςθ κλαςικϊν κρυπτοςυςτθμάτων - Λίγα λόγια Όζνλ αθνξά ηα θιαζηθά θξππηνζπζηήκαηα ππάξρνπλ δηάθνξνη ηχπνη θξππηαλαιπηηθψλ επηζέζεσλ. Οη πεξηζζφηεξεο βαζίζηεθαλ πάλσ ζηελ γισζζηθή δνκή ηνπ κελχκαηνο. ηηο λεφηεξεο κνξθέο Κξππηαλάιπζεο Κιαζηθψλ Κξππηνζπζηεκάησλ παξαηεξείηαη ε είζνδνο ηεο ζηαηηζηηθήο ζηελ αλάιπζε. Εικόνα 4 Χάρηης κρσπηοαναλσηικών μεθόδφν 15

16 Μέθοδορ ωμήρ βίαρ: Η επίζεζε σκήο βίαο (brute-force attack) αλαθέξεηαη ζηελ εμαληιεηηθή δνθηκή πηζαλψλ θιεηδηψλ πνπ παξάγνπλ έλα θξππηνγξάθεκα, ψζηε λα απνθαιπθζεί ην αξρηθφ κήλπκα. πρλά ν επηηηζέκελνο μεθηλά ηελ επίζεζε ρξεζηκνπνηψληαο ηα πην "πηζαλά", θαηά ηελ άπνςή ηνπ θιεηδηά, πξνζπαζψληαο κε απηφ ηνλ ηξφπν λα βξεη ην θιεηδί πην γξήγνξα. Πξαθηηθά, ε αλαδήηεζε ζηακαηά κφιηο βξεζεί ην θιεηδί, ρσξίο λα ρξεηαζηεί πεξαηηέξσ ελεκέξσζε ηεο ιίζηαο θιεηδηψλ. Ανάλςζη ζςσνόηηηαρ γλώζζαρ: πεξηγξάθεηαη ε κειέηε ηεο ζπρλφηεηαο ησλ γξακκάησλ (ή νκάδαο γξακκάησλ) ζε έλα θξππηνγξαθεκέλν θείκελν. Όηαλ ην πξσηφηππν θείκελν έρεη θξππηνγξαθεζεί κε θάπνηα κέζνδν κνλναιθαβεηηθήο αληηθαηάζηαζεο, κε ηνλ κνλναιθαβεηηθή αληηθαηάζηαζε ελλννχκε φηη θάζε γξάκκα ηνπ πξσηφηππνπ αληηθαζηζηάηαη κφλν κε έλαλ άιιν ραξαθηήξα. Μειεηψληαο ην θξππηνγξαθεκέλν θείκελν ν θξππηαλαιπηήο πξνζπαζεί λα βγάιεη θάπνηα ζπκπεξάζκαηα κε βάζε ηελ ζπρλφηεηα πνπ εκθαλίδνληαη νη ίδηνη ραξαθηήξεο. Δθηφο απφ ηελ κνλναιθαβεηηθή αληηθαηάζηαζε ππάξρεη ε θξππηνγξαθία πνιπαιθαβεηηθψλ αληηθαηαζηάζεσλ, φπνπ θάζε γξάκκα ηνπ πξσηφηππνπ θεηκέλνπ κπνξεί λα αληηθαηαζηαζεί κε πεξηζζφηεξνπο απφ έλα ραξαθηήξεο. Κπςπηανάλςζη Πολςαλθαβηηικήρ Ανάλςζη: Μέζνδνο Kasiski : είλαη κία κέζνδνο γηα ηελ δηάζπαζε πνιπαιθαβεηηθψλ θξππηνζπζηεκάησλ. Η βαζηθή ηδέα είλαη ε ίδηα κε απηή ηεο κεζφδνπ κνλναιθαβεηηθήο αληηθαηάζηαζεο, ε κφλε δηαθνξά εδψ είλαη φηη δελ κηιάκε γηα κεκνλσκέλα γξάκκαηα αιιά γηα ιέμεηο, δειαδή ν θξππηαλαιπηήο ειέγρεη ην θξππηνγξάθεκα γηα επαλαιακβαλφκελεο ιέμεηο. Ο δείθηεο ζχκπησζεο (index of coincidence) : εθθξάδεη ηελ πηζαλφηεηα δχν ηπραίνη ραξαθηήξεο ελφο θεηκέλνπ λα ηαπηίδνληαη. 16

17 Μελέηη ζηεγανογπαθικών ηεσνικών και επίδειξη σπήζηρ επγαλείυν για ζςγκάλςτη και αποκάλςτη πληποθοπιών ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Στεγανογραφία (Steganography) 2.1 Βαςικζσ Ζννοιεσ Ανάλςζη λέξηρ: Η ιέμε ζηεγαλνγξαθία πξνέξρεηαη απφ δχν ζπζηαηηθά ηεο Διιεληθήο γιψζζαο. Η πξψηε ιέμε είλαη «ζηεγαλφ» θαη ε δεχηεξε «γξαθή», ε ιέμε ζηεγαλφ ζεκαίλεη "θαιπκκέλν" ή θξπκκέλν θαη ε ιέμε γξαθή ζεκαίλεη θείκελν, ηέρλε, δσγξαθηά. Οπιζμόρ: Αληίζεηα κε ηελ θξππηνγξάθεζε πνπ ν ερζξφο κπνξεί λα αληρλεχζεη θαη λα αηρκαισηίζεη ηελ πιεξνθνξία, ε ζηεγαλνγξαθία είλαη ε ηέρλε ηνπ λα θξχβεηο ηελ επηθνηλσλία κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα κελ αληηιακβάλεηαη ν ερζξφο ηελ χπαξμε ηεο. Δίλαη αξραία ηέρλε πνπ έρεη δηαδνζεί θαη αλαπηπρζεί κε ηελ εκθάληζε ηνπ δηαδίθηπν θαη γεληθά απφ ηα ςεθηαθά κέζα. Εικόνα 5 Μονηέλο ζηεγανογραθίας Η επηθνηλσλία γίλεηε κέζσ "αζψαο" πιεξνθνξίαο θαη δελ αθήλεη πεξηζψξηα αλίρλεπζεο ηεο. Αλ ηνπνζεηήζνπκε ηελ " Αξρή ηνπ Kerckhoff " ζηελ ζηεγαλνγξαθία: "Η αζθάιεηα ελφο ζπζηήκαηνο πξέπεη λα βαζίδεηαη ζην δεδνκέλν φηη ν ερζξφο έρεη πιήξε γλψζε ησλ ζρεδηαζηηθψλ ιεπηνκεξεηψλ θαη ηεο πινπνίεζεο ελφο ζηεγαλνγξαθηθνχ ζπζηήκαηνο". Μεηέπεηηα ε κφλε πιεξνθνξία πνπ δελ πξέπεη λα είλαη γλσζηή ζηνλ ερζξφ είλαη ην κπζηηθφ θιεηδί, πνπ έλαο ηπραίνο αξηζκφο. Η ζηεγαλνγξαθία θαη ην πξφβιεκα ησλ "θξπκκέλσλ θαλαιηψλ" ζρεηίδνληαη άκεζα, φζνλ αθνξά ηνλ ζρεδηαζκφ ελφο αζθαινχο πεξηβάιινληνο επηθνηλσλίαο. Δπηπιένλ, ζρεηίδεηαη θαη κε ηελ ηερληθή εθπνκπήο επξέσο θάζκαηνο, φπνπ επηηξέπεηαη ε ιήςε κελπκάησλ, ηα νπνία είλαη πνιχ πην δπλαηά, έσο θαη εθαηφ θνξέο, απφ ηνλ αηκνζθαηξηθφ ζφξπβν. 17

18 Οη ηειεθσληθέο γξακκέο θαη νη εθπνκπέο ξάδην, αιιά φπσο θαη ηα πεξηζζφηεξα θαλάιηα επηθνηλσληψλ, ζηα ζήκαηα πνπ εθπέκπνπλ ππάξρεη πάληα θάπνηνο ζφξπβνο. ηα θνηλά επηθνηλσληαθά ζπζηήκαηα ππάξρεη πιήζνο ραξαθηεξηζηηθψλ αιιά κφλν έλα κηθξφ κέξνο πνπ θαίλεηαη ζαλ ζφξπβνο, έρεη ηελ δπλαηφηεηα λα αληηθαηαζηαζεί κε ην κπζηηθφ ζήκα πνπ πεξηέρεη ηελ πιεξνθνξία. Τπάξρεη ε δπλαηφηεηα λα αθαηξέζνπκε απηφλ ηνλ ζφξπβν θαη λα ηνπνζεηήζνπκε ζηε ζέζε ηνπ ην κήλπκα πνπ ζέινπκε λα κεηαθέξνπκε κε ηελ κνξθή ζνξχβνπ. Ο κεραληζκφο απηφο είλαη ε βαζηθή αξρή ησλ ζηεγαλνγξαθηθψλ ζπζηεκάησλ. Τπάξρνπλ πνιιά πξνγξάκκαηα πνπ πινπνηνχλ ζηεγαλνγξαθηθνχο κεραληζκνχο. Η βαζηθή ζρεδηαζηηθή αξρή είλαη: ε ηνπνζέηεζε εθπνκπήο πςειήο εληξνπίαο ζηε ζέζε ηνπ ζνξχβνπ πςειήο εληξνπίαο. Η ζηεγαλνγξαθία είλαη δχζθνιε ππφζεζε γηα απηφ θαη είλαη δχζθνινο ν εληνπηζκφο ηεο. Τπάξρνπλ βέβαηα νη πεξηπηψζεηο πνπ εληνπίδεηαη, αιιά κφλν φηαλ πξφθεηηαη γηα απιή εθαξκνγή ηεο. Γηα λα ζεσξεζεί έλα ζηεγαλνγξαθηθφ ζχζηεκα θαιφ, ζα πξέπεη λα παξαθνινπζεί ην θαλάιη θαη λα ηδξχεη ην κνληέινπ ζνξχβνπ πνπ ζα ρξεζηκνπνηήζεη κε βάζε ηνλ ζφξπβν ηνπ θαλαιηνχ θαη ζηε ζπλέρεηα λα πξνζαξκφζεη ηηο παξακέηξνπο ησλ δηθψλ αιγνξίζκσλ. Σν πφζν αζθαιέο είλαη έλα ζηεγαλνγξαθηθφ ζχζηεκα, εμαξηάηαη απφ ηνπο κεραληζκνχο αλάιπζεο ηνπ ζνξχβνπ πνπ θαηέρεη ν ερζξφο. Η ινγηθή πνπ αθνινπζεί ε ζηεγαλνγξαθία, νλνκαδφκελε "plausible deniability" πνπ βαζίδεηαη ζηελ άξλεζε, δειαδή φηη θάπνηνο δελ ζα ζθεθηεί λα ςάμεη γηα θάηη πνπ δελ γλσξίδεη ηελ χπαξμε ηνπ. Δπίζεο, δελ έρεη θάπνηνο ηελ απαηηνχκελε ππνινγηζηηθή ηζρχ, ψζηε λα κπνξέζεη λα ειέγμεη φια ηα δεδνκέλα πνπ δηαθηλνχληαη ζην δηαδίθηπν. Η ζηεγαλνγξαθία έρεη δχν θχξηνπο άμνλεο θαηεπζχλζεσλ: ν πξψηνο απνθαιχπηεη ηελ θξπθή πιεξνθνξία απφ ηπρφλ "ίρλε" πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ηαπηφηεηα ηεο. Παξαδείγκαηνο ράξε ην πξφγξακκα Stealth εμεηάδεη ηα κελχκαηα πνπ έρνπλ θξππηνγξαθεζεί κε PGP κελχκαηα πνπ θαίλνληαη άρξεζηε πιεξνθνξία. Σν πξφγξακκα απηφ παξάζρεη θάπνηνπ επηπέδνπ αζθάιεηα αιιά δελ κπνξεί λα αληαπεμέιζεη ζε θάπνηνλ έκπεηξν hacker. Ο δεχηεξνο άμνλαο αθνξά ηελ απφθξπςε πιεξνθνξίαο κέζα ζε άιιε πιεξνθνξία. Γειαδή φζνλ αθνξά ηελ ρξήζε κηαο εηθφλαο γηα κεηαθνξά δεδνκέλσλ, κπνξνχλ λα αθαηξεζνχλ ηα ιηγφηεξν ζεκαληηθά bits κηαο bitmap ηεο εηθφλαο θαη λα ηνπνζεηεζνχλ κέζα ηα δεδνκέλα. Φπζηθά ζα ππάξμεη κηα κηθξή αιινίσζε κε ηελ αιιαγή ησλ bits ηεο εηθφλαο αιιά είλαη ηφζν κηθξή πνπ ρσξίο απεπζείαο ζχγθξηζε κε ηελ αξρηθή εηθφλα, θάπνηνο δελ ζα θαηαιάβεη φηη ππάξρνπλ αιιαγέο, εθφζνλ δελ είλαη αηζζεηέο. Έλαο άιινο ηχπνο αξρείνπ πνπ επίζεο κπνξνχκε λα ρξεζηκνπνηήζνπκε ζηε ζηεγαλνγξαθία είλαη θπζηθά θαη ηα ςεθηαθά κνπζηθά αξρεία. Όπσο κε ηελ εηθφλα έηζη θαη κε απηά ηα αξρεία κπνξνχκε λα ρξεζηκνπνηήζνπκε ηα ιηγφηεξν ζεκαληηθά bits ηνπ αξρείνπ θαη λα ηνπνζεηήζνπκε εθεί 18

19 ηελ πιεξνθνξία. Οκνίσο κε ηε ρξήζε εηθφλαο ππάξρνπλ αιιαγέο αιιά δελ έρνπκε αηζζεηέο αιινηψζεηο ζην απνηέιεζκα. Δμαηηίαο ηνπ φηη νη θπβεξλήζεηο δελ επηηξέπνπλ ηε ρξήζε ηεο θξππηνγξάθεζεο απφ ηδηψηεο, γηα παξάδεηγκα ζηε Ρσζία, Γαιιία αιιά θαη ζηελ Ακεξηθή ιφγν πνιέκνπ κεηαμχ ησλ θπβεξλήζεσλ, ε ζηεγαλνγξαθία έρεη γίλεη αλαπφζπαζην θνκκάηη γηα λα κπνξνχκε λα ζηέιλνπκε θξππηνγξαθεκέλεο πιεξνθνξίεο. 2.2 Ιςτορικι αναδρομι τθσ Στεγανογραφία Καζφια ηελ πνξεία ηεο ηζηνξίαο παξαηεξνχκε φηη ν άλζξσπνο αλαθάιππηε λέεο κεζφδνπο γηα ηελ επηθνηλσλία κε άιινπο αλζξψπνπο θξπθά απφ ηα αδηάθξηηα βιήκαηα. Φπζηθά νη πξψηεο ρξήζεηο ηεο ζηεγαλνγξαθίαο δελ ήηαλ ηφζν απνηειεζκαηηθέο, εθφζνλ ε ηερλνινγία πξνρσξάεη κε ηφζα γνξγά βήκαηα. Απφ ηηο πξψηεο ζηεγαλνγξαθηθέο ηερληθέο είλαη απηή πνπ έιαβε ρψξα ζηελ Αξραία Διιάδα, απφ ηνλ Ηξφδνην, φπνπ ηα θείκελα ηνπο γξαθφληνπζαλ ζε πίλαθεο πνπ είραλ θαιπθζεί κε θεξί. Η ηζηνξία ιέεη φηη ν Γεκάξαηνο ήζειε λα ελεκεξψζεη ηε πάξηε φηη ν Ξέξμεο έρεη ζθνπφ λα δηεθδηθήζεη ηελ Διιάδα, έηζη ινηπφλ μεθίλεζε ε αλαδήηεζε ηξφπνπ κεηαθνξάο θξπθνχ κελχκαηνο. Σν επφκελν βήκα ήηαλ ην μχξηζκα ηνπ θεθαιηνχ ηνπ κεζνιαβεηή, γξάθνληαο ην κήλπκα επάλσ ζην θεθάιη ηνπ, ψζηε φηαλ ηα καιιηά κάθξαηλαλ ην κήλπκα δελ θαηλφηαλ. ηε ζπλέρεηα ήξζε ε αλαθάιπςε ηνπ αφξαηνπ κειαληνχ, πνπ έθξπβαλ ην κήλπκα κέζα ζε έλα θαηά ηα άιια αζψν κήλπκα. Με ηελ εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο, ήηαλ επφκελν φηη ζα αλαθάιππηαλ λένπο, εμππλφηεξνπο ηξφπνπο επηθνηλσλίαο νη κεηαμχ ηνπο δηαπιεθφκελνη. Με ηελ ηερλνινγία γηα βαζηθφ ζχκκαρν ηνπο, αλέπηπμαλ δηάθνξεο κεζφδνπο, κεηαμχ απηψλ θαη ε νλνκαδφκελε Null Ciphers. Η ρξήζε ηεο κεζφδνπ ήηαλ ε γξαθή ελφο αζψνπ ή αθαηαλφεηνπ κελχκαηνο θαη γηα παξάδεηγκα ην θάζε δεχηεξν γξάκκα, θάζε ιέμεο λα πεξηέρεη έλα θνκκάηη ηνπ θξπθνχ κελχκαηνο. Παξαδείγκαηνο ράξε: ΦΔΕ0 ΔΤ58ΡΕ ΦΝΔΕ ΗΑΙΘ ΞΝΕΔ ΤΣΞΗΤ ΛΗΘ ΛΠΛ8ΙΟ ΗΗΘ Λ ΔΣΡ ΓΙΣΡΣ ΚΣΡΦ Ι1Φ Η0ΛΙ Απηφ ην ηπραίν κήλπκα πνπ θαίλεηαη φηη δελ έρεη θαλέλα λφεκα, πεξηέρεη ηελ θξπθή πιεξνθνξία: ΤΝΑΝΣΗΗ ΣΙ 10 Με ηνλ θαηξφ αλαπηχρζεθαλ λέεο ηερλνινγίεο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα πεξάζνπλ πεξηζζφηεξε πιεξνθνξία θαη λα είλαη ιηγφηεξν επδηάθξηηεο. Οη Γεξκαλνί πξνρψξεζαλ κε ηελ ηερλνινγία θαη 19

20 αλέπηπμαλ ηα Microdots. Σα Microdots (κηθξνζθνπηθή ηερλνινγία) είλαη ιηιηπνχηηεο θσηνγξαθίεο, ζην κέγεζνο κηαο ηειείαο πνπ πεξηέρνπλ δεδνκέλα. Η πξψηε εκθάληζε απηψλ ησλ αφξαησλ θσηνγξαθηψλ αλαθαιχθζεθαλ ζε έλαλ δαθηπινγξαθεκέλν θάθειν πνπ κεηέθεξε γεξκαλφο πξάθηνξαο ην Σν κήλπκα δελ ήηαλ θξπκκέλν, νχηε θξππηνγξαθεκέλν, ήηαλ απιά ηφζν κηθξφ ψζηε λα κε ηξαβήμεη ηα βιέκκαηα. Ο ηφηε γεξκαλφο δηεπζπληήο ηνπ FBI. J.Edgar Hoover ραξαθηήξηζε ηελ ηερλνινγία ησλ Microdots σο "the enemy s masterpiece of espionage", παξφιν ην κέγεζνο ηνπο, επηηξέπνπλ ηε δηαβίβαζε κεγάινπ φγθνπ δεδνκέλσλ ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη δηαθφξσλ ζρεδίσλ θαη θσηνγξαθηψλ. 2.3 Τεχνικζσ Στεγανογραφίασ Φςζικέρ Σεσνικέρ ηελ αξραία Διιάδα νη άλζξσπνη έγξαθαλ κελχκαηα ζε μχιν θαη έπεηηα ην θάιππηαλ κε θεξί ψζηε λα ην απνθξχςνπλ. ηε ζπλέρεηα έγξαθαλ έλα δηαθνξεηηθφ κε ζρεηηθφ κήλπκα πάλσ ζην θεξί, ψζηε λα κελ θηλήζεη ππνςίεο. Μία άιιε ηερληθή ήηαλ ε γξαθή κελπκάησλ ζην ζψκα ζπλήζσο ζην θεθάιη- θάπνηνπ ζθιάβνπ. Αξρηθά μχξηδαλ ην θεθάιη ηνπ ζθιάβνπ, έπεηηα έγξαθαλ ην κήλπκα κε κνξθή ηαηνπάδ θαη πεξίκελα ψζπνπ λα κεγαιψζνπλ ηα καιιηά ηνπ. Έπεηηα ηνλ έζηειλαλ ζηνλ παξαιήπηε κε θάπνην δψξν ή αζήκαλην κήλπκα ψζηε λα κελ ηνλ ππνςηαζηεί θαλείο άιινο. Ο Ηξφδνηνο πεξηγξάθεη έλα ηέηνην εγρείξεκα πνπ κάιηζηα θάλεθε ηδηαίηεξα ρξήζηκν επεηδή ράξε ζηνλ ζθιάβν Ηζηίεην νη Έιιελεο πήξαλ πξνεηδνπνίεζε γηα επηθείκελε εηζβνιή Πεξζψλ. Η ζπγθεθξηκέλε κέζνδνο θπζηθά έρεη πνιιά κεηνλεθηήκαηα, φπσο ην γεγνλφο πσο ν ζθιάβνο ίζσο επηρεηξήζεη λα μεθχγεη θαη ην κήλπκα δελ παξαδνζεί πνηέ έσο ηε ρξνληθή θαζπζηέξεζε έσο φηνπ ηα καιιηά ηνπ καθξχλνπλ γηα λα θαιχςνπλ ην κήλπκα επαξθψο. Άιιν έλα παξάδεηγκα απφ ηα πξψηα ρξφληα ηεο ηππνγξαθίαο είλαη έλα κήλπκα λα θξπθηεί κε ηε ρξήζε δηαθνξεηηθψλ γξακκαηνζεηξψλ, ιφγσ ησλ ήδε απμεκέλσλ ιαζψλ πνπ ππήξραλ ζηα θείκελα ήηαλ δχζθνιν λα παξαηεξεζεί. Άιια παξαδείγκαηα θπζηθήο ζηεγαλνγξαθίαο πεξηιακβάλνπλ αφξαην κειάλη, ρπκφ ιεκνληνχ θαη θψδηθα κνξο (Morse code) πιεγκέλν πξνζεθηηθά ζε ξνχρα. Φπζηθά έρνπλ εθαξκνζηεί θαη δεθάδεο άιιεο ηερληθέο θπξίσο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ δεπηέξνπ παγθνζκίνπ πνιέκνπ αιιά θαη σο ην ηέινο ηνπ ςπρξνχ πνιέκνπ. 20

21 Φηθιακέρ ηεσνικέρ Με ηελ εμέιημε ησλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ λέεο δπλαηφηεηεο γηα ζηεγαλνγξαθηθέο ηερληθέο απνθαιχθζεθαλ. Γηα παξάδεηγκα είλαη δπλαηφ λα απνθξχβνπκε έλα κήλπκα ζηα bits ελφο αξρείνπ εηθφλαο πνπ παξνπζηάδεη έληνλν ζφξπβν. Μηα άιιε ηερληθή είλαη ε επηθάιπςε δεδνκέλσλ. Απηφ γίλεηαη αθνχ θξππηνγξαθήζνπκε ηα δεδνκέλα καο, ηα εηζάγνπκε ζε έλα κεγαιχηεξν block δεδνκέλσλ πνπ πεξηέρεη έλα ρακειήο ζεκαζίαο κήλπκα. Με απηφ ηνλ ηξφπν είλαη αδχλαην λα δηαβαζηεί ην κήλπκα εάλ ν παξαιήπηεο δελ έρεη ην ζσζηφ θιεηδί. Μηα άιιε πνιχ ζεκαληηθή ηερληθή πνπ αλαπηχρζεθε απφ ηνλ Ron Rivest είλαη ην Chaffing and winnowing θαη δίλεη ζηνλ απνζηνιέα ηε δπλαηφηεηα λα αξλεζεί ην encryption ηνπ κελχκαηνο. Απηφ γίλεηαη επεηδή ν απνζηνιέαο ζηέιλεη ην κήλπκα κε θξππηνγξαθεκέλν, ζαλ απιφ θείκελν. Πξνυπφζεζε είλαη απνζηνιέαο θαη παξαιήπηεο λα κνηξάδνληαη έλα κπζηηθφ θιεηδί γηα ηελ πηζηνπνίεζε ηνπ κελχκαηνο. Κξπθά κελχκαηα κπνξνχλ α πεξηέρνληαη θαη κέζα ζε εθηειέζηκα αξρεία (.exe), εθκεηαιιεπφκελα ηνλ πιενλαζκφ ζην ζεη εληνιψλ (instruction set) ηνπ ζηφρνπ-παξαιήπηε. Άιιε κηα ηερληθή είλαη ε εκθάληζε θσηνγξαθηψλ ζηε ξνή ελφο βίληεν πρ κφλν φηαλ ην playback γίλεηαη ζε ζπγθεθξηκέλε ηαρχηεηα. Φηθιακό κείμενο Μηα απιή ηερληθή είλαη ε κεηαηξνπή ηνπ ρξψκαηνο ηεο γξακκαηνζεηξάο ζην ίδην ρξψκα κε ην θφλην ελφο αξρείνπ, ή ή αθφκα θαη ελφο forum-post. Δπίζεο είλαη δπλαηή ε ρξήζε ραξαθηήξσλ Unicode ίδησλ νπηηθά κε ηνπο αληίζηνηρνπο ASCII αιιά πνπ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα πεξηγξάθνπλ ην θξπθφ κήλπκα. Κάηη παξφκνην κπνξεί λα εθαξκνζηεί κε ην πξσηφθνιιν HTML φπνπ ε ρξήζε πεξηηηψλ πξαθηηθά tags ή θξπθψλ ραξαθηήξσλ κπνξεί λα απνθξχςεη έλα κήλπκα. Μηα πνιχ ελδηαθέξνπζα πεξίπησζε είλαη ε ρξήζε κε-εθηππψζηκσλ Unicode ραξαθηήξσλ φπσο νη Zero-Width Joiner(ZWJ) θαη Zero- Width Non-Joiner (ZWNJ). Οη ραξαθηήξεο απηνί ελψλνπλ θαη ρσξίδνπλ αξαβηθνχο ραξαθηήξεο ζρεκαηίδνληαο ηδενγξάκκαηα, αιιά ζε έλα δπηηθφ αιθάβεην είλαη κε-εθηππψζηκνη θαη πεξηέρνπλ ηηκή 0 ή 1. 21

22 ύγσπονερ ηεσνικέρ ζηεγανογπαθίαρ ζε εικόνα Τπάξρνπλ πνιιέο κέζνδνη πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ απφθξπςε πιεξνθνξηψλ κέζα ζε πνιπκεζηθνχο «μεληζηέο» φπσο είλαη ην θείκελν, ε εηθφλα ή ην βίληεν, ρσξίο λα πξνθαινχλ ππνςίεο γηα ην πεξηερφκελν ηνπο. Οη μεληζηέο νλνκάδνληαη αληηθείκελα θάιπςεο (cover objects) ζχκθσλα κε ηελ νξνινγία ηνπ ηνκέα ηεο ζηεγαλνγξαθίαο Οη ηερληθέο απηέο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζε δηαθνξεηηθνχο ηχπνπο αξρείσλ εηθφλαο. ηελ εηθφλα πνπ αθνινπζεί, εκθαλίδεηαη έλα βαζηθφ ζχζηεκα απφθξπςεο πιεξνθνξηψλ, ζην νπνίν θαίλεηαη φηη ε είζνδνο είλαη κηα εηθφλα θάιπςεο θαη ε κπζηηθή εηθφλα, ε έμνδνο πνπ παξάγεηαη είλαη κηα ζηεγν-εηθφλα (stego image), ε νπνία θαίλεηαη λα είλαη ε ίδηα εηθφλα κε ηελ εηθφλα θάιπςεο ζηελ είζνδν, παξ φιν πνπ πεξηέρεη ελζσκαησκέλα ηα δεδνκέλα πνπ εκείο ζέινπκε λα θξχςνπκε. Έπεηηα ν παξαιήπηεο πνπ ζα ιάβεη ηελ εηθφλα, γηα λα κπνξέζεη λα αλαθηήζεη ηελ αξρηθή εηθφλα, ζα πξέπεη λα πξαγκαηνπνηήζεη ηελ δηαδηθαζία εμαγσγήο. Εικόνα 6 Αναπαράζηαζη ζηεγανογραθικού ζσζηήμαηος Παξαθάησ ζα δνχκε ηηο ηξείο δηαθνξεηηθέο ηερληθέο πνπ ππάξρνπλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη έηζη ψζηε λα θξχςνπκε κηα πιεξνθνξία κέζα ζε έλα αληηθείκελν θάιπςεο γηα παξάδεηγκα ζε κηα εηθφλα. Ανηικαηάζηαζη ηποποποίηζη ηηρ LSB Η αληηθαηάζηαζε γίλεηαη ζηα byte ηνπ αξρείνπ πνπ δελ είλαη πξαγκαηηθά αλαγθαία ή είλαη ιηγφηεξν ζεκαληηθά. Η αιιαγή απηψλ ησλ bits ηεο εηθφλαο, πξνθαιεί αιινίσζε ζηελ εηθφλα, αιιά δελ είλαη ηφζν εκθαλήο. Υσξίο απεπζείαο ζχγθξηζε ηεο ηειηθήο κε ηελ αξρηθή είλαη δχζθνιν θάπνηνο λα θαηαιάβεη φηη θάηη άιιαμε. Σν κέγεζνο ηνπ αξρείνπ δελ επεξεάδεηαη εθφζνλ δελ πξνζζέηνπκε θάηη έμηξα, αιιά αλάινγα κε ηνλ φγθν ησλ δεδνκέλσλ πνπ επηζπκνχκε λα θξχςνπκε, ην αξρείν ζα έρεη κηθξέο ή κεγάιεο θαη αηζζεηέο αιινηψζεηο. 22

23 Η κέζνδνο LSB ιεηηνπξγεί θαιχηεξα ζε αξρεία εηθφλαο πνπ έρνπλ πςειή αλάιπζε θαη θάλνπλ ρξήζε πνιιψλ δηαθνξεηηθψλ ρξσκάησλ, θαζψο θαη κε αξρεία ήρνπ πνπ έρνπλ πνιινχο δηαθνξεηηθνχο ήρνπο θαη πςειφ ξπζκφ κεηάδνζεο bit. ηελ πεξίπησζε πνπ ν κέζν απφθξπςεο είλαη κηα 24bit εηθφλα, ζα έρεη 8 bit, πνπ αληηπξνζσπεχνπλ θάζε κία απφ ηηο ηξεηο ηηκέο ρξσκάησλ (θφθθηλν, πξάζηλν θαη κπιε) ζε θάζε pixel, δειαδή είλαη δπλαηφλ λα γίλεηαη απφθξπςε 3 bits κελχκαηνο. Δάλ εμεηάζνπκε ην κπιε ρξψκα, ζα θαηαιήμνπκε ζε 28 δηαθνξεηηθέο ηηκέο. Η δηαθνξά κεηαμχ θαη ζηελ έληαζε ηνπ ρξψκαηνο δελ είλαη αηζζεηή. Μηα εηθφλα 800Υ600 pixel κπνξεί λα πεξηέρεη bits ή ζηελνγξαθεκέλα bytes κε κπζηηθά δεδνκέλα. Αο ππνζέζνπκε φηη έρνπκε ην αθφινπζν πιέγκα. Θεσξνχκε φηη έρνπκε 3 εηθνλνζηνηρεία (9 bytes κλήκεο) κηαο εηθφλαο 24bit κε ηελ αθφινπζε θσδηθνπνίεζε: R G B 1 ν Pixel ( ) 2 ν Pixel ( ) 3 ν Pixel ( ) Όηαλ ν ραξαθηήξαο 1, ε νπνία δπαδηθή ηηκή ηζνχηαη κε , πξνζηίζεηαη ην αθφινπζν πιέγκα ην απνηέιεζκα είλαη: R G B 1 ν Pixel ( ) 2 ν Pixel ( ) 3 ν Pixel ( ) ε απηήλ ηελ πεξίπησζε έπξεπε λα γίλεη αιιαγή κφλν ζε απηά ηα ηξία bits, γηα λα πξνζηεζεί ν ραξαθηήξαο κε επηηπρία. ε έλα άιιν παξάδεηγκα, έρνπκε ην αθφινπζν πιέγκα: R G B 1 ν Pixel ( ) 2 ν Pixel ( ) 3 ν Pixel ( ) 23

24 Όηαλ εηζαρζεί ν ραξαθηήξαο 200, φπνπ ε δπαδηθή αλαπαξάζηαζε ζην πιέγκα έρνπκε ην εμήο απνηέιεζκα: R G B 1 ν Pixel ( ) 2 ν Pixel ( ) 3 ν Pixel ( ) Καηά ην κέζν φξν, αλ ηξνπνπνηεζεί ην ήκηζπ ησλ bits γηα ηελ απφθξπςε ηεο πιεξνθνξίαο είλαη αξθεηφ γηα λα θξχςνπκε κηθξφ φγθν πιεξνθνξηψλ, θπζηθά ππάξρεη ε δπλαηφηεηα λα θξχςνπκε πεξηζζφηεξν φγθν αληηθαζηζηψληαο πεξηζζφηεξα απφ έλα bit (2 ή 3) απφ θάζε ρξψκα θαη νη επηδξάζεηο λα κελ κπνξνχλ πάιη λα γίλνπλ αληηιεπηέο. Δθηφο απφ ηελ αιινίσζε πνπ ζα πξνθαιέζεη ζηελ εηθφλα, κηθξή αιιά ππάξρεη ε δπλαηφηεηα λα γίλεη αληηιεπηή κε ηελ ζχγθξηζε ηεο αξρηθήο θαη ηηο ηειηθήο, ππάξρεη θαη έλα δεχηεξν κεηνλέθηεκα, είλαη φηη καο πεξηνξίδεη ην πνζφ δεδνκέλσλ πνπ κπνξνχκε λα θξχςνπκε ζηνλ αξηζκφ ησλ ιηγφηεξν ζεκαληηθψλ bits ηνπ αξρείνπ. Μέθοδορ LBP (Local Binary Pattern) Η κέζνδνο αλάιπζεο πθήο αλαπηχρζεθε γηα ηελ κειέηε ησλ δηαβαζκίζεσλ ηνπ γθξη κηαο εηθφλαο. Ο LBP είλαη πνιχ απνδνηηθφο θαη απιντθφο, ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ θαηεγνξηνπνίεζε πθήο θαη κε ηελ ρξήζε ηεο ζηεγαλνγξαθίαο γίλεηε ε εηζαγσγή ηνπ κελχκαηνο. Αλαθέξζεθε γηα πξψηε θνξά απφ ηνλ Harwood θαη ζηε ζπλέρεηα έγηλε επίζεκε σο ηαμηλνκεηήο πθήο απφ ηνλ Ojala ην Αληαπνθξίλεηαη ηέιεηα ζε κεζφδνπο αλαγλψξηζεο πξνηχπσλ ζην αλζξψπηλν νπηηθφ ζχζηεκα. ηηο πεξηζζφηεξεο εηθφλεο, ζηηο δηαβαζκίζεηο ηνπ ρξψκαηνο γθξη πεξηέρεηαη θάπνην είδνο ζνξχβνπ, ν κέζνδνο απηή αληηθαζηζηά ην ζφξπβν κε ηελ πιεξνθνξία πνπ ζέινπκε λα θξχςνπκε. Ο LBP ηαμηλνκεηήο νξίδεηαη σο έλα ζχγθξηζεο πθήο πνπ αθήλεη αλαιινίσηεο ηηο απνρξψζεηο ηνπ γθξη θαη νη νπνίεο πξνέξρνληαη απφ ηελ εμέηαζε ηεο πθήο ζε κία «ηνπηθή» γεηηνληά. Η ιεηηνπξγία είλαη ε εμήο: ρξεζηκνπνηεί ηα pixel αλά νκάδα, απνηεινχκελε απφ 8 γεηηνληθά pixel θαη ρξεζηκνπνηψληαο ηελ ηηκή ηνπ θεληξηθνχ pixel σο θαηψθιη. Αθνινπζεί ε δηαδηθαζία γηα λα ππνινγίζνπκε ηελ ηηκή ηνπ. Πνιιαπιαζηάδνληαο ηελ ηηκή ηνπ θαησθιίνπ (threshold) κε ηα βάξε πνπ δίλνληαη γηα θάζε pixel θαη πξνζζέηνληαο ηα απνηειέζκαηα. 24

25 2.4 Παξάδεηγκα ηεγαλνγξαθία Έλα παξάδεηγκα είλαη ην παξαθάησ, ε επηθνηλσλία κεηαμχ δχν αηφκσλ κε πάζνο ζηελ αζηξνινγία. Σν παξαθάησ γξάκκα πνπ ζηέιλεηε απφ ηελ Alice ζηνλ θίιν ηεο Bob, κε ηελ πξψηε καηηά θαίλεηαη λα είλαη έλα αζψν θείκελν, κηα απιή ζπδήηεζε αλάκεζα ζε δχν ιάηξεηο ηεο αζηξνλνκίαο. Η Alice αλαθέξεηαη ζην θαηλνχξγην ηειεζθφπην πνπ αγφξαζε. My friend Bob, until yesterday I was using binoculars for stargazing. Today, I decided to try my new telescope. The galaxies in Leo and Ursa Major were unbelievable! Next, I plan to check out some nebulas and then prepare to take a few snapshots of the new comet. Although I am satisfied with the telescope, I think I need to purchase light pollution filters to block the xenon lights from a nearby highway to improve the quality of my pictures. Cheers, Alice Απηφ πνπ δελ ζα θαηαιάβεη θάπνηνο ηξίηνο είλαη φηη ην γξάκκα πνπ έζηεηιε ε Alice ζηνλ Bob, θξχβεη έλα θξπθφ κήλπκα. Η ζπδήηεζε γίλεηαη αλάκεζα ζε δχν θαηαζθφπνπο, φπνπ ν Bob είλαη ν αλψηεξνο ηεο θαη πεξηκέλεη ζεκαληηθά λέα θαη θπζηθά ζέινπλ λα απνθχγνπλ ηα αδηάθξηηα βιέκκαηα, νπφηε απνθαζίδνπλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ζηεγαλνγξαθία απφ ηελ αξρή. Απφ ηελ ζηηγκή πνπ ν Bob ιάβεη ην κήλπκα αληηιακβάλεηαη ακέζσο φηη ε Alice ηνπ κεηαθέξεη ηηο πιεξνθνξίεο θξπκκέλεο κε ηε ρξήζε ζηεγαλνγξαθίαο. ηε ζπλερεία, ζα αθνινπζήζεη ην πξσηφθνιιν πνπ έρνπλ πξνζπκθσλήζεη. Απφ ην ηεο Alice θαηαγξάθεη φια ηα αξρηθά γξάκκαηα θάζε ιέμεο, ην απνηέιεζκα είλαη ε αθφινπζε ζεηξά γξακκάησλ: mfbuyiwubfstidttmnttgilaumwunitptcosnatpttafsotncaiaswttitintplpftbtxlfanhtitqompca Έπεηηα γξάθεη ηελ δεθαδηθή επέθηαζε ηνπ π: π = Η αληηζηνηρία γίλεηε κε ηελ αθνινπζία γξακκάησλ πνπ εμήγαγε πξνεγνπκέλσο. Γειαδή, ην 3 αληηζηνηρεί ζην b, ην ηξίην γξάκκα ηνπ ρσξίο λφεκα θεηκέλνπ πνπ έρνπκε πην πάλσ. ηε ζπλέρεηα είλαη ν αξηζκφο 1, ν νπνίνο κε ηε ζεηξά ηνπ αληηζηνηρεί ζην γξάκκα u, ην επφκελν γξάκκα κε ην b, δειαδή 3+1=4. Σν επφκελν γξάκκα είλαη ην u, 4+4=8, άξα ην φγδνν γξάκκα απφ ηελ αξρή ηεο 25

26 γξακκήο. Άιινο ηξφπνο είλαη απφ ην γξάκκα πνπ αληηζηνηρεί πρ ζην 4 (u) κεηξάκε ζπλ 1 (πνπ είλαη ν επφκελνο αξηζκφο), επνκέλσο ην επφκελν γξάκκα είλαη b. Απφ ηηο αληηζηνηρήζεηο αξηζκψλ γξακκάησλ έρσ ην εμήο απνηέιεζκα: buubdlupnpsspx Σειεπηαίν βήκα γηα λα κπνξέζεη λα δηαβάζεη ην κήλπκα είλαη λα αληηθαηαζηήζεη θάζε γξάκκα κε ην γξάκκα εθείλν πνπ πξνεγείηαη ζην αιθάβεην. Άξα ην κήλπκα πνπ έζηεηιε ε Alice ζηνλ Bob είλαη: attack tomorrow ε απηφ ην παξάδεηγκα πνπ αλαθέξακε ε Alice αληηζηνίρηζε ην θάζε γξάκκα ηνπ κελχκαηνο ηεο κε ην επφκελν γξάκκα ηεο αιθαβήηνπ. ηε ζπλέρεηα έπξεπε λα γξάςεη έλα θείκελν ην φπνην ζα είρε λφεκα αιιά ζα έπξεπε λα είλαη ζίγνπξε φηη ε ηνπνζέηεζε ησλ ιέμεσλ αθνινπζνχλ ηα ςεθία ηνπ π. Δδψ θπζηθά λα αλαθέξνπκε φηη Alice θαη ν Bob ζα κπνξνχζαλ λα κε ρξεζηκνπνηήζνπλ ηελ δεθαδηθή επέθηαζε ηνπ, αιιά λα ζπκθσλήζνπλ ζε κηα αθεξαία αθνινπζία. Γηα παξάδεηγκα ζα κπνξνχζαλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ έλαλ αθέξαην πνπ ζα πξνθχπηεη απφ κηα γελλήηξηα ςεπδνηπραίσλ αξηζκψλ, ηνλ νπνίν ζα είρε ζηείιεη ν έλαο ζηνλ άιιν κε έλα θνηλφ θιεηδί. Ο ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ζα ηνπνζεηεζνχλ ηα γξάκκαηα απφ ην κήλπκα, νλνκάδεηαη ζηεγαλνγξαθηθφ θιεηδί ή stego key. Δίλαη πνιχ δχζθνιν γηα θάπνηνλ πνπ δελ έρεη ην θιεηδί απηφ, λα αλαθαιχςεη φηη ζην κήλπκα ππάξρεη θξπκκέλε πιεξνθνξία. Η ηερληθή απηή απνδίδεη θαιχηεξα φηαλ ε πιεξνθνξία πνπ ζέινπκε λα ζηείινπκε είλαη κηθξή, αιιηψο είλαη πνιχ δχζθνιν αιιά θαη κε πξαθηηθφ. Έηζη ε ρξήζε εηθφλσλ ή βίληεν είλαη επθνιφηεξε θαη πην πξαθηηθή ζην φηαλ έρνπκε έλα κεγάιν κήλπκα, ζηέιλνληαο ηα σο αξρεία. 26

27 2.5 Σφγχρονθ Στεγανογραφία Η ζηεγαλνγξαθία ζηνπο ππνινγηζηέο είλαη βαζηζκέλε ζε δχν αξρέο. Η πξψηε είλαη φηη ηα αξρεία πνπ πεξηέρνπλ εηθφλεο ή ήρν έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ηξνπνπνηεζνχλ σο έλα ζεκείν, ρσξίο θακία αιινίσζε ηεο ιεηηνπξγηθφηεηάο ηνπο, ζε αληίζεζε κε άιινπο ηχπνπο δεδνκέλσλ, φπσο γηα παξάδεηγκα ηα πξνγξάκκαηα, πνπ δελ κπνξνχλ λα ιεηηνπξγήζνπλ αλ ππάξρεη έζησ θαη ε παξακηθξή αιιαγή. Η άιιε αξρή βαζίδεηαη φηη ν άλζξσπνο δελ είλαη ηφζν παξαηεξεηηθφο ψζηε λα κπνξεί λα δηαθξίλεη ηηο ειάρηζηεο δηαθνξέο ζην ρξψκα κηαο εηθφλαο ή ζηε πνηφηεηα ηνπ ήρνπ. Φπζηθά ην λα ρξεζηκνπνηήζεηο ηηο πεξηηηέο πιεξνθνξίεο απφ έλα αξρείν εηθφλαο ή ήρνπ είλαη ηδηαίηεξα εχθνιν, είηε πξφθεηηαη γηα ήρν 16bit, 8bit, ή αθφκα θαιχηεξα κηαο εηθφλαο 24bit. Η ηξνπνπνίεζε πνπ γίλεηαη ζηηο ςεθηαθέο εηθφλεο, αιιάδνληαο ηελ ηηκή ηνπ ιηγφηεξνπ ζεκαληηθνχ bit (LSB) ηνπ ρξψκαηνο ηνπ εηθνλνθπηηάξνπ (pixel) δελ γίλεηαη αληηιεπηή απφ αλζξψπηλν κάηη. Αρ αναλύζοςμε ηην σπήζη ηηρ ζηην εικόνα Καηά ηελ κεηαηξνπή ηεο εηθφλαο απφ αλαινγηθή κνξθή ζε ςεθηαθή, ζπλήζσο έρνπκε ηελ δπλαηφηεηα λα επηιέμνπκε κεηαμχ ηξηψλ δηαθνξεηηθψλ εηδψλ ρξσκάησλ: 24 bit ρξσκαηηζκφ: ην θάζε pixel κπνξεί λα έρεη 224 ρξψκαηα, ην θάζε αληηπξνζσπεχνπλ δηαθνξεηηθέο πνζφηεηεο ησλ ηξηψλ βαζηθψλ ρξσκάησλ. 8 bit ρξψκα: ην θάζε pixel κπνξεί λα έρεη 256 ρξψκαηα, φπνπ ε επηινγή ηνπο γίλεηαη απφ κία παιέηα ή απφ έλα πίλαθα ρξσκάησλ. 8 bit θιίκαθα ηνπ γθξίδνπ: ην θάζε pixel κπνξεί λα έρεη 256 απνρξψζεηο ηνπ γθξίδνπ. 27

28 Εικόνα 7 8 bit palette, 24 bit palette, 8bit grayscale Οη πεξηζζφηεξεο εθαξκνγέο ζηεγαλνγξαθίαο, δίλνπλ ηηο εμήο επηινγέο: Auto: δελ απαηηείηαη θάπνην θιεηδί ή θσδηθφο γηα ηελ εμαγσγή ησλ δεδνκέλσλ, αιιά είλαη θξππηνγξαθεκέλα, πξνθαλψο ν παξαιήπηεο ζα πξέπεη λα γλσξίδεη ηελ χπαξμε ηνπο. Symmetric: ν απνζηνιέαο ρξεζηκνπνηεί θσδηθφ γηα ην θξχςηκν ησλ δεδνκέλσλ, ηνλ νπνίν πξέπεη λα γλσξίδεη θαη ν παξαιήπηεο ψζηε λα κπνξέζεη λα εμάγεη ηα δεδνκέλα. Asymmetric unsigned: ην θξχςηκν θαη ε εμαγσγή ησλ δεδνκέλσλ γίλεηαη κε ηελ ρξήζε ελφο θιεηδηνχ, πνπ γλσξίδνπλ ήδε ν απνζηνιέαο θαη ν παξαιήπηεο. Asymmetric signed: Όηαλ ζέιεηε λα απνθξχςεηε ηα δεδνκέλα (ζαλ απνζηνιέαο) ην δεκφζην θιεηδί ηνπ παξαιήπηε θαη ην ηδησηηθφ θιεηδί ζαο, δελ απαηηνχληαη. Όηαλ ζέιεηε λα εμάγεηε ηα δεδνκέλα (ζαλ παξαιήπηεο), κφλν ην ηδησηηθφ θιεηδί ζαο είλαη απαξαίηεην, αιιά ην δεκφζην θιεηδί ηνπ απνζηνιέα έρεη δεηεζεί. Δάλ δελ παξέρεηαη ην δεκφζην θιεηδί ηνπ απνζηνιέα, ζην ηέινο ηεο δηαδηθαζίαο εμαγσγήο, ζα πξέπεη λα έρεηε κηα πξνεηδνπνίεζε πσο ε ηαπηφηεηα απνζηνιέα δελ έρεη επαιεζεπζεί. Αλ ππάξρεη ην δεκφζην θιεηδί, ζα πάξεηε εηδνπνίεζε πσο ε ηαπηφηεηα ηνπ απνζηνιέα επαιεζεχηεθε. Όζνλ αθνξά ηψξα ηελ απνζπκπίεζε ελφο ηέηνηνπ αξρείνπ, γίλεηαη κε αληίζηνηρν πξφγξακκα, εηζάγνληαο ηελ θξππηνγξαθεκέλε εηθφλα θαη ζηε ζπλέρεηα παηψληαο ην θνπκπί extract. Αλάινγα κε ηχπν πνπ είλαη θξππηνγξαθεκέλε ε εηθφλα, κε ηνπο παξαπάλσ ηξφπνπο πνπ αλαθέξακε, ζα απνζπκπηεζηεί θαη ζα έρνπκε ζηα ρέξηα καο ηελ αξρηθή πιεξνθνξία. 2.6 Υδατογράφθμα Σα αφξαηα πδαηνγξαθήκαηα, ρξεζηκνπνηνχληαη γηα λα θξχςνπλ πιεξνθνξίεο ζε έλα αξρείν. Απνηεινχλ δπαδηθή πιεξνθνξία πνπ ελζσκαηψλεηαη ζε έλα αξρείν αιιά παξακέλεη αφξαηε, εθφζνλ δελ αιινηψλεη ηελ εηθφλα. Ο εληνπηζκφο ηεο εθαξκνγήο ηνπ αφξαηνπ ςεθηαθνχ πδαηνγξαθήκαηνο γίλεηε αιγνξηζκηθά. ηελ παξαθάησ εηθφλα θαίλεηαη ην πδαηνγξάθεκα πνπ πξνθχπηεη απφ ηε ρξήζε 28

29 ελφο ζπζηήκαηνο εληνπηζκνχ πδαηνγξαθεκάησλ θαη ην απνηέιεζκα πνπ δίλεη ην ζχζηεκα γηα έλα θνκκάηη ηεο εηθφλαο πνπ δελ πεξηέρεη πδαηνγξάθεκα. Εικόνα 8 Παράδειγμα σδαηογραθήμαηος Αλ ν επίδνμνο ρξήζηεο έρεη ηελ ππνςία φηη ην αξρείν (είηε εηθφλα, είηε βίληεν, είηε κνπζηθφ αξρείν), κε ηε ρξήζε ησλ ςεθηαθψλ πδαηνγξαθεκάησλ, κπνξεί λα απνηξέςεη κηα θινπή απφ ην κε εμνπζηνδνηεκέλν άηνκν θαη ηελ κε εμνπζηνδνηεκέλε αληηγξαθή θαη ρξήζε ηνπ αξρείνπ. Πέξα φκσο απφ ηελ ςπρνινγηθή απνηξνπή ηεο παξάλνκεο ρξήζεο, ηα αφξαηα ςεθηαθά πδαηνγξαθήκαηα πξνζδηνξίδνπλ ηελ πεγή, ην δεκηνπξγφ, ηνλ ηδηνθηήηε, ηνλ εμνπζηνδνηεκέλν ρξήζηε θ.η.ι. ελφο αξρείνπ. Πνιιέο εηαηξείεο κάιηζηα, αλαπηχζζνπλ ινγηζκηθά ηα νπνία ζέηνπλ πξάθηνξεο (agents) πδαηνγξαθεκάησλ ζε «πεξηπνιίεο» ζην δηαδίθηπν κε ζηφρν ηνλ εληνπηζκφ κε εμνπζηνδνηεκέλεο ρξήζεο ςεθηαθά πδαηνγξαθεκέλσλ ηεθκεξίσλ. Αμίδεη εδψ λα ζεκεησζεί πσο ηα ινγηζκηθά πδαηνγξάθεζεο απνδίδνπλ έλα κνλαδηθφ πδαηνγξάθεκα ζε θάζε ςεθηαθφ ηεθκήξην γηα θάζε εμνπζηνδνηεκέλν ρξήζηε. 2.7 Πλεονεκτιματα / Μειονεκτιματα (Στεγανογραφία ςυγκριτικά με τθν Κρυπτογραφία) Η ζηεγαλνγξαθία είλαη ε ηέρλε ηνπ λα θξχβεηο ηελ ίδηα ηελ επηθνηλσλία, ελψ ε θξππηνγξαθία είλαη λα θξχβεηο ην κήλπκα κέζα ζε έλα αζψν θείκελν. ηελ ζηεγαλνγξαθία δχζθνια ζα θαηαιάβεη θάπνηνο φηη ππάξρεη θξπθφ κήλπκα κέζα ζε κηα εηθφλα ηελ νπνία έρεη θιέςεη, εθφζνλ δελ ππάξρεη θάηη γηα λα δεη, ζηελ θξππηνγξαθία είλαη δηαθνξεηηθά γηαηί θαίλεηαη ην κήλπκα απιά ν ηξίηνο δελ κπνξεί λα ην δηαβάζεη, ζα γλσξίδεη φκσο γηα ηελ επηθνηλσλία. Εικόνα 9 Σηεγανογραθία - Κρσπηογραθία 29

30 Έλα απφ ηα κεηνλεθηήκαηα ζηεο ηεγαλνγξαθίαο είλαη ην κέγεζνο ηνπ αξρηθνχ αξρείνπ θαη απηνχ ηνπ νπνίνπ πξνθχπηεη κεηά απφ ρξήζε ζηεγαλνγξαθηθήο κεζφδνπ. Κάπνηνο κπνξεί λα θαηαιάβεη φηη έλα αξρείν έρεη αιιάμεη, παξφιν πνπ είλαη θαηλνκεληθά ην ίδην, θνηηάδνληαο ην κέγεζνο ηνπ ζπγθξηηηθά κε έλα άιιν ίδηαο ζπκπίεζεο. Ο ερζξφο ζα αληηιεθζεί ην χπνπην αξρείν κφλν αλ έρεη θαη ην αξρηθφ. Δπίζεο δελ είλαη πνιχ θαιή ηδέα λα ρξεζηκνπνηήζεη θάπνηνο εηθφλα πνπ έρεη ρξεζηκνπνηεζεί μαλά, γηα παξάδεηγκα ε ρξήζε κίαο εηθφλαο ελφο δηάζεκνπ πξνζψπνπ γηα θξχςηκν ησλ δεδνκέλσλ, κπνξεί λα απνβεί κνηξαία, εθφζνλ είλαη δηαζέζηκε ζην δηαδίθηπν γηα ηνλ θάζε έλα. Πξνηηκφηεξν είλαη λα γίλεη ε ρξήζε κίαο δηθήο ηνπ θσηνγξαθίαο, φπσο κία εηθφλα κε ηνλ θήπν ηνπ. Η θξππηνγξαθία ζαλ ηερληθή έρεη θαη απηή ην δηθά ηεο κεηνλεθηήκαηα: ηελ ζπκκεηξηθή θξππηνγξάθεζε φπνπ ππάξρεη έλα θιεηδί ην νπνίν πξέπεη λα είλαη γλσζηφ κφλν ζηνλ απνζηνιέα θαη ζηνλ παξαιήπηε. Η αζθάιεηα απηψλ ησλ αιγνξίζκσλ βαζίδεηαη ζηελ κπζηηθφηεηα ηνπ θιεηδηνχ. Σν ζέκα πνπ ηίζεηαη είλαη πσο ζα γίλεη ε αληαιιαγή ηνπ θιεηδηνχ ρσξίο λα ην ππνθιέςεη θάπνηνο ηξίηνο. Σν πιενλέθηεκα είλαη φηη έρεη ρακειφ ππνινγηζηηθφ θφζηνο. Όζνλ αθνξά ηα αζχκκεηξα θξππηνζπζηήκαηα φπνπ ππάξρνπλ δχν θιεηδηά, ην δεκφζην θαη ην ηδησηηθφ, φπνπ ε αληαιιαγή ηνπ ηδησηηθνχ θιεηδηνχ γίλεηαη κέζα απφ έλα αζθαιέο θαλάιη επηθνηλσλίαο ή κέζα απφ ηελ θπζηθή παξνπζία ησλ πξνζψπσλ. Έρεη πςειή αζθάιεηα, εθφζνλ δελ κεηαδίδεηαη ην ηδησηηθφ θιεηδί νχηε ππάξρεη θίλδπλνο λα απνθαιπθζεί. Δπηπιένλ απνηειεί κέζνδν γηα ςεθηαθέο ππνγξαθέο. εκαίλεη φηη θάπνηνο κπνξεί λα επηβεβαηψζεη ηελ ηαπηφηεηα ηνπ κφλν κε ην ηδησηηθφ ηνπ θιεηδί, ην θάζε ηδησηηθφ θιεηδί, αληηζηνηρεί ζε θάζε κνλαδηθφ ρξήζηε. Δίλαη ζχζηεκα πηζηνπνίεζεο ηαπηφηεηαο θαη παξέρεη «ςεθηαθή» εκπηζηνζχλε ζηνλ θάηνρν ηνπ. Γπζηπρψο ππάξρεη έλα κεγάιν κεηνλέθηεκα ζηνπο αζχκκεηξνπο αιγνξίζκνπο θαη απηφ είλαη ε ηαρχηεηα θξππηνγξάθεζεο. 2.8 Περιγραφι των διαφόρων μορφϊν ςτισ οποίεσ εφαρμόηεται από διάφορεσ οντότθτεσ Η ζηεγαλνγξαθία ρξεζηκνπνηείηαη θάζε θνξά πνπ θάπνηνο έρεη ηελ επηζπκία λα απνηξέςεη άηνκα ρσξίο εμνπζηνδφηεζε λα απνθηήζνπλ πξφζβαζε ζε πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζε θάπνην κήλπκα. Τπάξρνπλ πνιιέο εθαξκνγέο γηα ηελ ςεθηαθή ζηεγαλνγξαθία ζε εηθφλεο, φπσο είλαη ε πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Αλ κηιήζνπκε γηα ηνλ ηνκέα ησλ επηρεηξήζεσλ ε ζηεγαλνγξαθία ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ απφθξπςε κειινληηθψλ ζρεδίσλ. Η ζηεγαλνγξαθία ρξεζηκνπνηείηαη θαη ζηνλ ηνκέα ηεο βηνκεραληθήο θαηαζθνπείαο κε ηελ απνζηνιή κελπκάησλ κέζα απφ θάπνηα εηαηξεία ρσξίο λα ην αληηιεθζεί θαλείο. Αλ θάπνηνο ρξεζηκνπνηεί ηελ ζηεγαλνγξαθία ζε πξνζσπηθφ επίπεδν, απιψο δελ επηζπκεί ηα δεδνκέλα πνπ ζέιεη λα κεηαδνζνχλ λα γλσζηνπνηεζνχλ ζε ηξίηνπο. 30

31 Η ζηεγαλνγξαθία έρεη ηξεηο δεκνθηιείο ρξήζεηο. Δθαξκφδεηαη ζηελ ςεθηαθή πδαηνγξάθεζε, ηελ ζηεγαλνγξαθία θαη ζε κπζηηθά θαλάιηα αλνηρηψλ ζπζηεκάησλ πνπ εθηεινχλ ελζσκάησζε δεδνκέλσλ. Εικόνα 10 Οι πιο δημοθιλείς εθαρμογές απόκρσυης πληροθορίας Τφποι Αρχείων Στεγανογραφικά Προγράμματα JPG: Μέρξη ζήκεξα ην Jpeg-Jsteg είλαη ην κφλν ζηεγαλνγξαθηθφ πξφγξακκα πνπ θξχβεη ηελ πιεξνθνξία ζε θσδηθνπνίεζε JPEG. GIF: Σα θαιχηεξα εξγαιεία γηα ζηεγαλνγξάθεζε ζε GIF κνξθή είλαη ηα S-Tools4.Πξφθεηηαη γηα έλα πξφγξακκα Windows95/NT ην νπνίν ρξεζηκνπνηεί ηελ ηερληθή drag-and-drop. BMP: ηε πεξίπησζε απηή ε δνπιεηά κπνξεί λα γίλεη κε ζπλδπαζκφ ησλ S-Tools4 θαηhide4pgp. WAV: Ιζρχεη φηη θαη ζηε πεξίπησζε ησλ αξρείσλ BMP. VOC: Μφλν ην Hide4PGP κπνξεί λα επεμεξγαζηεί αξρεία θσλήο. GZ: Ο ηχπνο απηφο αληηζηνηρεί ζε αξρεία πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηνλ αιγφξηζκν ζπκπίεζεο ηνπ Linux θαη άιισλ UNIX ζπζηεκάησλ. Σν GZ ζεκαίλεη Gnu Zip ή Gzip.ηα PC ηα αξρεία πνπ ζπκπηέδνληαη κε ην GZ δηαηεξνχλ ηα πξψηα δχν γξάκκαηα ηεο θαηάιεμήο ηνπο θαη ην ηξίην αληηθαζίζηαηαη κε ην γξάκκα "z". Γηα παξάδεηγκα ην αξρείνreadme.txt ζα γηλφηαλε README.TXZ. Σέινο, ην πξφγξακκα πνπ ρξεζηκνπνηείηαη είλαη ην GZSteg. TXT: Σν "Texto" είλαη έλα πξφγξακκα πνπ παίξλεη ζαλ είζνδν θξππηνγξαθεκέλα κεpgp (ASCII) αξρεία θαη παξάγεη έλα αξρείν απνηεινχκελν απφ αθαηαλφεηεο θξάζεηο. Σν "Snow" είλαη έλα πξφγξακκα πνπ θξχβεη δεδνκέλα ρξεζηκνπνηψληαο tabs θαη θελά ζην ηέινο ησλ γξακκψλ ελφο αξρείνπ θεηκέλνπ. 31

32 2.9 Υβριδικά ςυςτιματα (ςυνδυαςμόσ Στεγανογραφία/ κρυπτογραφίασ) Δάλ θάπνηνο είρε ζηε θαηνρή ηνπ έλα αξρείν κε θξπκκέλε πιεξνθνξία ζα κπνξνχζε εχθνια λα θαηαιάβεη φηη θάηη θξχβεη ην ζπγθεθξηκέλν αξρείν θαη αο κε ηελ βιέπεη. Σψξα αλ ε πιεξνθνξία πνπ θξχβεηαη ζην αξρείν είλαη θξππηνγξαθεκέλε ηφηε ζίγνπξα ζα θηάζεη ζην ζεκείν απηφ, αλ δελ είλαη θξππηνγξαθεκέλν ηφηε ζα κπνξεί λα εμεηάζεη φιν ην θξπθφ κήλπκα. ε απηφ ην ζεκείν είλαη ζεκαληηθφ λα ηνλίζνπκε φηη γηα κεγαιχηεξε αζθάιεηα ζα πξέπεη ηελ πιεξνθνξία πνπ ζέινπκε λα θξχςνπκε ζα ηελ θξππηνγξαθήζνπκε θαη ζηε ζπλέρεηα λα ηελ θξχςνπκε ζε έλα αζψν αξρείν Βαςική ιδζα μεθόδου: Η πξψηε ζρεηηθή εξγαζία πξαγκαηνπνηήζεθε ην 1994 απφ ηνπο M. Naor θαη A. Shamir. Ο δεχηεξνο είλαη έλαο απφ ηνπο εθεπξέηεο ηνπ αιγνξίζκνπ RSA. Η ζηεγαλνγξαθία ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ θξππηνγξαθία ζαλ κία πβξηδηθή κνξθή πεηπραίλεη έλα πνιχ θαιφ πςειφ επίπεδν αζθαιείαο θαη απνξξήηνπ. Η επεμεξγαζία ηεο πξψηεο θάζεο έγηλε ζε δχν θάζεηο: ην κήλπκα θξππηνγξαθείηαη κε ηε βνήζεηα θάπνηνπ αιγνξίζκνπ θξππηνγξάθεζεο (DES, RSA, MD5 θιπ) θαηφπηλ ζηεγαλνγξαθείηαη κέζσ κηαο ηπραίαο εηθφλαο. Σν απνηέιεζκα είλαη κία αζψα εηθφλα, ζρεδφλ ε ίδηα κε ηελ αξρηθή εηθφλα, πνπ πεξλάεη εληειψο απαξαηήξεηε. Η αξρηθή εηθφλα κε ηελ ηειηθή κε γπκλφ κάηη είλαη πνιχ δχζθνιν λα δηαθξηζνχλ. Αθφκα θαη κε κεγέζπλζε ησλ εηθφλσλ, δελ κπνξεί θάπνηνο λα απνθαλζεί πνηα είλαη ε αξρηθή θαη πνηα ε ηειηθή. Η δηαθνξά είλαη ζε ιίγα pixel ηα νπνία είλαη δηαζθνξπηζκέλα ζε νιφθιεξε ηελ εηθφλα. Μεγάιν πιενλέθηεκα ηνπ ζπλδπαζκνχ απηνχ είλαη φηη απμάλεη ηελ δπλαηφηεηα πξνζηαζίαο ηεο κπζηηθφηεηαο καο, ή ηελ επηθνηλσλία καο φηαλ ην απαηηνχλ νη ζπλζήθεο. Όζν κεγαιχηεξε αλάιπζε θαη ρξσκαηηθή αλάιπζε έρεη ε αξρηθή εηθφλα, ηφζν πην δπζδηάθξηηεο είλαη νη δηαθνξέο. Ο πξψηνο αιγφξηζκνο ησλ Naor θαη Shamir «ρψξηδε» ηελ εηθφλα ζε Ν πεξηνρέο νη νπνίεο έπξεπε λα ζπλδπαζηνχλ γηα λα έρνπκε ην ηειηθφ απνηέιεζκα. Η θάζε πεξηνρή είλαη έλα ηκήκα ηεο αξρηθήο εηθφλαο, δσγξαθηζκέλε πάλσ ζε δηαθνξεηηθέο δηαθάλεηεο, πνπ ηνπνζεηνχληαη ε κηα πάλσ ζηελ άιιε γηα λα πάξνπκε ηελ αξρηθή εηθφλα. Δίλαη θπζηθφ φηη αλ αθφκα θαη κε κία ιηγφηεξε (Ν-1) δηαθάλεηα δελ ήηαλ δπλαηή ε αλάθηεζε ηεο θξππηνγξαθεκέλεο εηθφλαο. ηελ ζπλέρεηα ηεο ηζηνξίαο ππήξμαλ νη Zenon, Voloshynovskiy θαη Rytsar, πνπ πξφηεηλαλ ηελ εθαξκνγή θίιηξνπ ηπραίαο θάζεο γηα ηελ θξππηνγξάθεζε ηεο εηθφλαο. Ο αιγφξηζκνο πνπ πξφηεηλαλ νη παξαπάλσ απνηειείηαη απφ ηέζζεξα βήκαηα: Αξρηθά ππνινγίδεηαη ν δηαθξηηφο κεηαζρεκαηηζκφο Fourier (DFT) ηεο αξρηθήο εηθφλαο ηε ζπλέρεηα εθαξκφδεηαη έλα θίιηξν ηπραίαο θάζεο ζην απνηέιεζκα. 32

33 Τπνινγίδεηαη ν αληίζηξνθνο δηαθξηηφο κεηαζρεκαηηζκφο Fourier (Reverse DFT) ηνπ απνηειέζκαηνο. Καη ηειηθά ηα δπαδηθά δεδνκέλα μαλακεηαηξέπνληαη ζε εηθφλα Βέβαηα ππήξμε έλα πιήζνο πξνηάζεσλ αληί γηα ηελ ηπραία κεηαβνιή θάζεο, νη Lee θαη Chen πξφηεηλαλ ηελ αληηθαηάζηαζε ηνπ ιηγφηεξν ζεκαληηθνχ bit (LSB) θάζε pixel ηεο αξρηθήο εηθφλα. Οη Chan θαη Chang πξφηεηλαλ κε ηε ζεηξά ηνπο ηελ αληηθαηάζηαζε ησλ κεζαίσλ bit θάζε pixel ηεο εηθφλαο. Οη Chang, Chen θαη Chung θαζψο θαη νη Hsu θαη Wu πξφηεηλαλ ελαιιαθηηθνχο κεηαζρεκαηηζκνχο αληί ηνπ DFT, φπσο ν δηαθξηηφο κεηαζρεκαηηζκφο ζπλεκίηνλνπ (DCT) θαη ν δηαθξηηφο κεηαζρεκαηηζκφο θπκαηνκνξθήο (DWT). Παξφκνηνη αιγφξηζκνη (Low Bit Encoding, Spread Spectrum, Perceptual Masking), έρνπλ πξνηαζεί θαη γηα «ερεηηθή» θξππηνγξαθία φπνπ ην ξφιν ηεο εηθφλαο δηαδξακαηίδεη έλα ερεηηθφ κήλπκα. Σέινο νη Potdar θαη Chang πξφηεηλαλ ηελ απφθξπςε θεηκέλνπ σο εηθφλα κέζα ζε άιιε εηθφλα. Δίλαη γλσζηφ φηη ε Κξππηαλάιπζε θεηκέλνπ πνπ έρεη θξππηνγξαθεζεί σο εηθφλα είλαη πην δπζρεξήο απφ ηελ Κξππηαλάιπζε θεηκέλνπ πνπ έρεη θξππηνγξαθεζεί κε παξαδνζηαθά κέζα. Μηα εηθφλα έρεη κεγαιχηεξν κέγεζνο απφ κήλπκα θεηκέλνπ ην νπνίν πεξηέρεη ηελ ίδηα πνζφηεηα πιεξνθνξίαο είλαη, απφ ηερληθήο άπνςεο, πην δχζθνιν λα ππνθιαπεί, ιφγν ηεο απαίηεζεο απφ πιεπξάο κλήκεο θαη ρξφλνπ Πλεονεκτιματα Μειονεκτιματα Τπάξρεη πιήζνο απφ πιενλεθηήκαηα Παξέρεη πεξηζζφηεξε αζθάιεηα απφ ηελ θνηλή θξππηνγξαθία θαη ηελ θνηλή ζηεγαλνγξαθία, εθφζνλ ν ερζξφο δελ κπνξεί απνθξππηνγξάθεζε ην κήλπκα, αιιά νχηε ππνπηεχεηαη πσο ε εηθφλα πνπ κεηαδίδεηαη πεξηέρεη θξππηνγξαθεκέλν κήλπκα. Δπηπιένλ, εθφζνλ ην θξππηνγξαθεκέλν κήλπκα δελ πξνθαιεί ππνςίεο, ηφηε πξνζηαηεχεηαη θαη ε ηαπηφηεηα ηνπ απνζηνιέα αιιά θαη ηνπ παξαιήπηε. Μεηνλέθηεκα ηεο είλαη ε απμαλφκελε δπλαηφηεηα γηα αλεμέιεγθηε ρξήζε. Πιένλ ν θάζε έλαο ν φπνηνο έρεη ηα θαηάιιεια εξγαιεία, πνπ είλαη κάιηζηα δσξεάλ θαη δηαζέζηκα ζηνλ νπνηνλδήπνηε, κπνξεί λα θξππηνγξαθήζεη ηα δεδνκέλα. ρεηηθά κε ηελ ηερληθή αληηθαηάζηαζεο ηνπ ιηγφηεξνπ ζεκαληηθνχ bit (LSB) θάζε pixel δελ γίλεηαη αληηιεπηή απφ αλζξψπηλν κάηη, δπζηπρψο φκσο ππάξρεη θίλδπλνο λα πξνθιεζεί αλεπαλφξζσηε αιινίσζε ηεο θξππηνγξαθεκέλεο πιεξνθνξίαο ζηελ πεξίπησζε ζπκπίεζεο επεηδή νη πεξηζζφηεξνη αιγφξηζκνη ζπκπίεζεο αιινηψλνπλ ην LSB- ηεο ηειηθήο εηθφλαο. Δπεηδή ππάξρεη απηή ε αιινίσζε 33

34 ηεο ζπκπηεζκέλεο εηθφλαο, είλαη πην εχθνιν λα εληνπηζηνχλ νη δηαθνξέο. Έλα αθφκα κεηνλέθηεκα ην νπνίν είλαη κεηνλέθηεκα θαη γηα ηνλ ππνθινπέα, είλαη φηη ε επεμεξγαζία ηεο εηθφλαο έρεη κεγαιχηεξε πνιππινθφηεηα θαη ζε κλήκε θαη ζε ρξφλν κε ηελ απιή επεμεξγαζία θεηκέλνπ. 34

35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Στεγανάλυςθ(Steganalysis) 3.1 Περίλθψθ ςτεγανάλυςθσ Σν δηαδίθηπν έρεη μεζεθψζεη ηνλ ζχγρξνλν θφζκν κε ηηο εθαξκνγέο πνπ βαζίδνληαη ζε απηφ θαη κε ηα πςειά επίπεδα άλεζεο πνπ καο πξνζθέξεη κε ηελ ρξήζε ηνπ ζε θάζε πηπρή ηεο αλζξψπηλεο δσήο. Απφ ην επηέκβξην ηνπ 2009, πεξίπνπ 1,73 δηζεθαηνκκχξηα άλζξσπνη ζε φιν ηνλ θφζκν θάλνπλ ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ γηα δηάθνξνπο ζθνπνχο, απφ ηελ πξφζβαζε ζε πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζε, γηα νηθνλνκηθέο ζπλαιιαγέο, ηελ πξνκήζεηα αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ. Καζψο ν ζχγρξνλνο θφζκνο γίλεηαη ζηαδηαθά «ρσξίο ραξηηά», κε ηεξάζηηεο πνζφηεηεο πιεξνθνξηψλ λα απνζεθεχνληαη θαη λα αληαιιάζζνληαη κέζσ ηνπ Γηαδηθηχνπ, επηβάιιεηαη λα έρνπκε ηζρπξή αζθάιεηα γηα ηελ πξνζηαζία ηεο ηδησηηθήο δσήο θαη ηεο αζθάιεηαο ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ. Οη ηερληθέο θξππηνγξαθίαο έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί επξέσο γηα ηελ θξππηνγξάθεζε ησλ δεδνκέλσλ απινχ θεηκέλνπ, ηελ κεηαθνξά ηνπ θαη ζηε ζπλέρεηα ν παξαιήπηεο λα απνθξππηνγξαθεί ην θξπθφ κήλπκα. Χζηφζν, κε ηα θξππηνγξαθήκαηα ηα δεδνκέλα δελ είλαη πάληα ζίγνπξα αζθαιή. Έλαο ράθεξ ή έλαο εηζβνιέαο πνπ παξαθνινπζεί έλα θαλάιη κπνξεί λα θαηαιάβεη αλ έλα απιφ θείκελν, δελ είλαη «απιφ θείκελν» αιιά έλα θξππηνγξαθεκέλν κήλπκα θαη δπζηπρψο ε πεξηέξγεηα είλαη ζηε θχζε ηνπ αλζξψπνπ, νπφηε θαη εμαπνιχεη επηζέζεηο θξππηαλάιπζεο ζην θξππηφ-θείκελν, δειαδή πξνζπαζεί λα αλαιχζεη ην πεξηερφκελν ηνπ, κέρξη λα ην απνθξππηνγξαθήζεη πιήξσο ή κεξηθψο. 35

36 ηεγαλάιπζε είλαη ε ηέρλε ηεο αλίρλεπζεο θξπκκέλνπ κελχκαηνο κε ρξήζε ζηεγαλνγξαθίαο ζην εζσηεξηθφ ελφο αξρείνπ. Υξεζηκνπνηείηαη σο απνηειεζκαηηθφο ηξφπνο γηα λα θξηζεί πφζν αζθαιέο είλαη νη εθάζηνηε ζηεγαλνγξαθηθέο ηερληθέο. Θεσξείηαη «ηδησηηθφ» εξγαιείν θαη είλαη ινγηθφ λα πξνζειθχεη ηελ αλζξψπηλε πεξηέξγεηα, γίλνληαη πνιιέο πξνζπάζεηεο αλάπηπμεο κεζφδσλ γηα ηελ αλίρλεπζε κπζηηθψλ κελπκάησλ κε απψηεξν ζθνπφ ηελ επίζεζε. Χζηφζν ην θπλήγη ηεο θξππηνγξαθίαο/ζηεγαλνγξαθίαο, δελ είλαη θάηη θαηλνχξγην, έιαβε έθηαζε κεηά ηηο ηξνκνθξαηηθέο επηζέζεηο πνπ έγηλαλ ζηηο 11 επηεκβξίνπ 2001, φπνπ ε Αι-Καηληα θαηεγνξήζεθε πσο ε κεηαμχ ηνπο ε επηθνηλσλία πξαγκαηνπνηνχληαλ κε κέζνδν ζηεγαλνγξαθίαο, απνθαζίζηεθε φηη ζα εμειηρηεί ε ζηεγαλάιπζε, γηα ηελ απνθπγή επφκελεο επίζεζεο. Αθξηβψο φπσο ε θξππηνγξάθεζε πνπ εθαξκφδεη κεζφδνπο κε ζθνπφ ηελ απνθξππηνγξάθεζε, κε ηελ ίδηα λννηξνπία ε ζηεγαλνγξαθία εθαξκφδεη ηηο δηθέο ηηο κεζφδνπο κε ηνλ ίδην ζθνπφ, ηελ απνθάιπςε ηνπ θξπθνχ κελχκαηνο. 3.2 Βαςικζσ τεχνικζσ ανίχνευςθσ ςτεγανογραφίασ Πιένλ ππάξρνπλ πνιιέο κέζνδνη γηα ηελ αλίρλεπζε ηεο ζηεγαλνγξαθίαο, κεξηθνί απφ απηνί είλαη νη παξαθάησ: Οπηηθή Μέζνδνο: Η πξψηε κέζνδνο είλαη απηή ηεο ζχγθξηζεο ηνπ χπνπηνπ αξρείνπ κε ην αξρηθφ αξρείν. πλήζσο ππάξρνπλ πνιιαπιά αληίγξαθα θσηνγξαθηψλ, αιιά θαη βίληεν ζην δηαδίθηπν, κε ηα νπνία κπνξεί λα γίλεη ε ζχγθξηζε κε ηα αξρεία ηα νπνία έρνπλ θιαπεί, αλ θπζηθά έρνπλ ρξεζηκνπνηήζεη θάπνην αξρείν απφ ην δηαδίθηπν, γηαηί ππάξρεη ε πεξίπησζε λα έρνπλ δεκηνπξγήζεη λέν. Γηα παξάδεηγκα, ην χπνπην αξρείν είλαη κία εηθφλα JPEG θαη έρσ βξεη κία παλνκνηφηππε JPEG εηθφλα. Η ζχγθξηζε γίλεηε ζην κέγεζνο ησλ αξρείσλ, ην αξρείν κε ηελ θξπκκέλε πιεξνθνξία ζα είλαη ζαθψο κεγαιχηεξν. Η άιιε κέζνδνο αθνξά κνπζηθά αξρεία, ζηε πεξίπησζε πνπ ην χπνπην αξρείν είλαη έλα κνπζηθφ θνκκάηη, κπνξνχκε λα ην αθνχζνπκε. Απηή ε κέζνδνο θαη ε παξαπάλσ είλαη παξφκνηεο. Έρνπκε δχν αξρεία ήρνπ, ην χπνπην πνπ ζέινπκε λα "δηαβάζνπκε " θαη έρνπκε βξεη αξρείν ήρνπ πνπ ρξεζηκνπνηεί ηελ ίδηα ζπκπίεζε (MP3), αθνχγνληαο ην πξψην ην ζπγθξίλνπκε κε ην δεχηεξν, ζηελ πεξίπησζε πνπ ππάξρνπλ δηαθνξέο, ζπκπεξαίλνπκε φηη ζην έλα αξρείν ήρνπ ππάξρεη θξπκκέλν κήλπκα. Η ζηεγαλνγξαθία αλαιχεηαη ζε δχν ζηάδηα, πξψηα αληρλεχεη θαη ζηε ζπλέρεηα απνζπά ην θξπθφ κήλπκα. Κάζε αξρείν εηθφλαο κπνξεί λα ηξνπνπνηεζεί κε ζηφρν ηελ απφθξπςε πιεξνθνξίαο. Η αλίρλεπζε ηεο εμνηθνλνκεί ρξφλν απφ ηε δηαδηθαζία αλάθηεζεο ηεο, αιιά γίλεηαη απφ ηε ζηηγκή πνπ ε πιεξνθνξία βξεζεί. 36

37 3.3 Βαςικζσ τεχνικζσ επίκεςθσ Οη ηερληθέο επίζεζεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη είλαη αλάινγα ην είδνο πιεξνθνξίαο πνπ έρεη ζηα ρέξηα ηνπ ν ζηεγαλαιπηήο. ηεγό-αποκλειζηική -- ε θξπκκέλε πιεξνθνξία είλαη ε κφλε δηαζέζηκε γηα αλάιπζε, ζηε πεξίπησζε πνπ ε αξρηθή θαη ε θξππηνγξαθεκέλε πιεξνθνξία είλαη δηαζέζηκέο, ηφηε ε επίζεζε νλνκάδεηαη: επίζεζε "γλσζηνχ κέζνπ". Επιλεκηική ζηεγό-επίθεζη είλαη ε δεχηεξε ηερληθή επίζεζεο, ζηελ νπνία ν ζηεγαλαιπηήο έρεη ηελ γλψζε, ηφζν ηνπ ζηεγφ-κέζνπ αιιά θαη ηνπ αιγφξηζκνπ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε. Σν ζηέγν-κέζν δεκηνπξγείηαη απφ θάπνην ζηεγαλνγξαθηθφ εξγαιείν ή αιγφξηζκν γλσζηνχ κελχκαηνο. Ο ζηφρνο ηεο επίζεζεο απηήο είλαη ν θαζνξηζκφο ζπγθεθξηκέλσλ ηδηνηήησλ ηνπ ζηέγν-κέζνπ πνπ πξνζεγγίδνπλ ζηε ρξήζε θάπνηνπ ζηεγαλνγξαθηθνχ εξγαιείνπ ή αιγνξίζκνπ. Υσξίδεηαη ζε δχν θχξηεο θαηεγνξίεο κεζφδνπ: Παθηηικέρ : αλίρλεπζε παξνπζίαο θξπθψλ δεδνκέλσλ ζε έλα χπνπην αξρείν. Ενεπγέρ : εθζέηεη κεξηθέο ηδηφηεηεο ηνπ κελχκαηνο ή ηνπ αιγνξίζκνπ ελζσκάησζεο. Δμάγεη κηα έθδνζε ηνπ κπζηηθνχ κελχκαηνο θαηά πξνζέγγηζε, απφ έλα κήλπκα ζηέγν. 3.4 Η ςτεγανάλυςθ ςε εικόνα Οη αιγφξηζκνη γηα ζηεγαλάιπζε ζε εηθφλα είλαη θπξίσο δχν εηδψλ: Δηδηθνί θαη Γεληθνί αιγφξηζκνη. Η εηδηθή πξνζέγγηζε αληηπξνζσπεχεη κηα θαηεγνξία ηερληθψλ ζηεγαλάιπζεο εηθφλαο πνπ εμαξηάηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηνλ ζηεγαλνγξαθηθφ αιγφξηζκν πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα λα θξπθηεί ην κήλπκα, έρεη πςειφ πνζνζηφ επηηπρίαο ζηελ αλίρλεπζε ηεο παξνπζίαο κπζηηθνχ κελχκαηνο. Η γεληθή πξνζέγγηζε αληηπξνζσπεχεη κηα θαηεγνξία ηερληθψλ ζηεγαλάιπζεο εηθφλαο πνπ είλαη αλεμάξηεηεο απφ ηνλ αιγφξηζκν ζηεγαλνγξαθίαο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα λα θξχςεη ην κήλπκα. Σφζν εηδηθέο φζν θαη νη γεληθέο ηερληθέο ζηεγαλάιπζεο ζρεδηάζηεθαλ θπξίσο γηα ηελ αλίρλεπζε παξνπζίαο ελφο κπζηηθνχ κελχκαηνο θαη ηελ απνθσδηθνπνίεζε ηνπ, αιιά δελ ζεσξείηαη ππνρξεσηηθή LSB Οη πεξηζζφηεξνη αιγφξηζκνη ζηεγαλνγξαθίαο βαζίδνληαη ζε έλα κεραληζκφ ελζσκάησζεο πνπ νλνκάδεηαη ελζσκάησζε ζην ιηγφηεξν ζεκαληηθφ ςεθίν-lsb. Κάζε εηθνλνζηνηρείν(pixel) αλαπαξηζηάηε ζαλ κία 24bit ηηκή θαη απνηειείηαη απφ 3bytes πνπ εθπξνζσπνχλ ηα ηξία βαζηθά ρξψκαηα(rgb- θφθθηλν, πξάζηλν, κπιε). Μηα RGB ηηκή κεγαιχηεξε απφ κία άιιε, ζπλεπάγεηαη κεγαιχηεξε έληαζε. Γηα παξάδεηγκα έλα εηθνλνζηνηρείν ρ αλαπαξηζηάηαη σο FF FF FF 16 θαη 37

38 απνηειείηαη απφ ην ζχλνιν ησλ ηξηψλ απηψλ βαζηθψλ ρξσκάησλ ζηε κέγηζηε έληαζε ηνπο. Σν ρξψκα πνπ αληηπξνζσπεχεηαη απφ απηφ ην εηθνλνζηνηρείν είλαη ην "ιεπθφ". Η ελζσκάησζε ζην LSB εθκεηαιιεχεηαη ην γεγνλφο φηη ε νπνηαδήπνηε αιιαγή ηνπ ιηγφηεξνπ ζεκαληηθνχ ζηνηρείνπ θαζελφο απφ ηα ηξία bytes ελφο pixel ζα παξάγεη κία κηθξή αιιαγή ζηελ έληαζε ηνπ ρξψκαηνο πνπ αληηπξνζσπεχεηαη απφ ην pixel θαη απηή ε αιιαγή δελ είλαη αληηιεπηή απφ ην αλζξψπηλν κάηη. Γηα παξάδεηγκα αιιάδνληαο ηη ηηκέο ρξσκάησλ ηνπ εηθνλνζηνηρείνπ ρ πξνο FE FE FE 16, ζα θάλεη ην ρξψκα πην ζθνχξν θαηά έλα ζπληειεζηή 1/256. Οη ζηεγαλνγξαθηθνί αιγφξηζκνη πνπ βαζίδνληαη ζε LSB δηαθέξνπλ ζην ζρήκα ηξνπνπνίεζεο, κία ηξνπνπνίεζε ησλ ηπραία επηιεγκέλσλ εηθνλνζηνηρείσλ ή κείσζε ησλ pixel πνπ επηιέγνληαη ζε κηα ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή ηεο εηθφλαο. Οη εηθφλεο κπνξνχλ λα είλαη ζε δηαθνξεηηθέο κνξθέο, νη ηξεηο πην ζπλήζεηο κνξθέο είλαη : GIF (Graphics Interchange Format), BMP (Bit Map) and JPEG (Joint Photographic Exchange Group). Κάζε κηα απφ απηέο ηηο κνξθέο εηθφλαο ζπκπεξηθέξεηαη δηαθνξεηηθά φηαλ έλα κήλπκα έρεη ελζσκαησζεί ζε απηή. Χο εθ ηνχηνπ, ππάξρνπλ δηαθνξεηηθνί αιγφξηζκνί ζηεγαλάιπζεο εηθφλσλ γηα θάζε κία απφ απηέο ηηο δηαθνξεηηθέο κνξθέο εηθφλσλ. Παξαθάησ αλαιχεηαη ε ζηεγαλάιπζε γηα θάζε κηα κνξθή εηθφλσλ. GIF. Η κνξθή GIF ππνζηεξίδεη κέρξη θαη 8 bits αλά pixel θαη ην ρξψκα ηνπ εηθνλνζηνηρείνπ αλαθέξεηαη ζαλ παιέηα απφ 0 έσο 256 δηαθξηηέο ηηκέο ρξψκαηνο (κε βάζε RGB-24bits). Η ελζσκάησζε ζε κηα ηέηνηα κνξθή ζα αιιάδεη ηελ 24bit RGB ηηκή ελφο pixel θαη απηφ επηθέξεη αιιαγή ηηκψλ ζηελ παιέηα. Η δχλακε ηνπ αιγνξίζκνπ απηνχ έγθεηηαη ζηελ κείσζε ηεο πηζαλφηεηαο αιιαγήο ζην ρξψκα ζηελ παιέηα ηνπ εηθνλνζηνηρείνπ θαη ζηελ φζν πην κηθξή αιινίσζε κπνξεί λα γίλεη. Η ζηεγαλάιπζε ζε GIF εηθφλα δηεμάγεηαη πξαγκαηνπνηψληαο κηα ζηαηηζηηθή αλάιπζε ηεο παιέηαο ηεο εηθφλαο θαη ε αλίρλεπζε γίλεηαη φηαλ ππάξρεη αηζζεηή αχμεζε ζηελ εληξνπία(κέηξεζε κεηαβνιήο ρξσκάησλ ζηελ παιέηα). Η κεηαβνιή ηεο εληξνπίαο είλαη κέγηζηε φηαλ έρεη ην κέγηζην κήθνο. BMP. Οη πξψηεο ηερληθέο ζηεγαλάιπζεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ θαηά θχξην ιφγν γηα ηηο εηθφλεο ηχπνπ BMP πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ έλα ρσξίο απψιεηεο LSB επίπεδν. Η LSB ελζσκάησζε κελχκαηνο ζε απηέο ηηο εηθφλεο πξνθαιεί ηελ αιιαγή ηηκψλ ζε δχν απνρξψζεηο ηνπ γθξη. Δίλαη πνιχ πηζαλφ λα εκθαλίζεη ησλ κέζν φξν ηεο ζπρλφηεηαο εκθάληζεο ησλ εηθνλνζηνηρείσλ κε ηηο δχν ηηκέο θιίκαθαο ηνπ γθξη. Γηα παξάδεηγκα εάλ κηα εηθφλα έρεη 20 pixels κε κηα ηηκή θιίκαθαο ηνπ γθξη θαη 40 pixels κε ηελ άιιε ηηκή απφρξσζεο ηνπ γθξη, φηαλ ζα γίλεη ε LSB ελζσκάησζε, ν αξηζκφο ησλ εηθνλνζηνηρείσλ κε θάζε κία απφ ηηο ηηκέο ηεο γθξίδαο θιίκαθαο, αλακέλεηαη λα είλαη γχξσ ζην 30. Η πξνζέγγηζε απηή πξνηάζεθε γηα πξψηε θνξά απφ ηνλ Westfeld θαη ηνλ Pfitzmann θαη βαζίδεηαη ζηελ ππφζεζε φηη ην κήθνο 38

39 ηνπ κελχκαηνο ζα πξέπεη λα είλαη ζπγθξίζηκν ηνλ αξηζκφ ησλ pixels ζηελ εηθφλα πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα θάιπκκα(γηα κεγάια κελχκαηα) ή ε ζέζε ηνπ θξπκκέλνπ κελχκαηνο ζα πξέπεη λα είλαη γλσζηή(γηα κηθξά κελχκαηα). Ο Dumitrescu πξφηεηλε έλα άιιν αιγφξηζκν ζηεγαλάιπζεο γηα ηηο απνρξψζεηο ηνπ γθξη ηεο εηθφλαο. Ο αιγφξηζκνο απηφο ππνζέηεη φηη κία εηθφλα απνηειείηαη απφ νξηδφληηα παξαθείκελα εηθνλνζηνηρεία θαη ηαμηλνκεί ην ζχλνιν φισλ απηψλ ησλ δεπγψλ pixel ζε (a, b) ζε ηέζζεξα ππνζχλνια, αλάινγα κε ην αλ a θαη b είλαη κνλφ ή δπγφ θαη αλ a <b, a> b ή a = b. Οη ηηκέο ησλ εηθνλνζηνηρείσλ ηξνπνπνηνχληαη φηαλ γίλεηε ελζσκάησζε, νδεγψληαο θαη ζηελ ηξνπνπνίεζε ησλ κειψλ ζηηο ηέζζεξηο ππννκάδεο. Η ζηαηηζηηθή αλάιπζε ζρεηηθά κε ηηο αιιαγέο ζηε ζχλζεζε ησλ εηθνλνζηνηρείσλ ζηελ stegoεηθφλα νδεγεί ζηελ αλίρλεπζε ηνπ κήθνπο ηνπ θξπκκέλνπ κελχκαηνο. Ο Fridrich πξφηεηλε κία ηερληθή ζηεγαλάιπζεο πνπ κειεηά έγρξσκεο εηθφλεο bitmap γηα ελζσκάησζε LSB θαη παξέρεη πςειά πνζνζηά αλίρλεπζεο γηα κηθξά θξπκκέλα κελχκαηα. Απηή ε ηερληθή θάλεη ρξήζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ κνλαδηθψλ ρξσκάησλ, γηα πςειή πνηφηεηα εηθφλαο bitmap ν αξηζκφο απηψλ είλαη ην ήκηζπ ηνπ αξηζκνχ pixel ζηελ εηθφλα. Η λέα παιέηα ρξσκάησλ πνπ ιακβάλεηαη κεηά ηελ ελζσκάησζε LSB ραξαθηεξίδεηαη απφ πςειφ αξηζκφ δεπγψλ ρξσκάησλ, δειαδή δεχγε πνπ έρνπλ κέγηζηε δηαθνξά κε νπνηνδήπνηε απφ ηα ρξψκαηα. Μπνξνχκε λα πνχκε φηη δχν ρξψκαηα (R1, G1, Β1) θαη (R2, G2, Β2) είλαη θνληά, αλ R1-R2 1 θαη G1-G2 1 θαη Β1-Β2 1. JPEG. Δίλαη πνιχ δεκνθηιήο κνξθή εηθφλαο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηε ζηελνγξαθία γηα θάιπςε. Γχν γλσζηνί ζηεγαλνγξαθηθνί αιγφξηζκνη γηα ηελ απφθξπςε ηνπ κπζηηθνχ κελχκαηνο ζε εηθφλεο ηέηνηνπ ηχπνπ είλαη: ν αιγφξηζκνο F5 θαη ν OutGuess αιγφξηζκνο. 1. ηφρνο ηνπ αιγνξίζκνπ F5 ήηαλ ε ελζσκάησζε γηα εηθφλεο JPEG πνπ ζα παξέρεη πςειήο ζηεγαλνγξαθηθήο ρσξεηηθφηεηαο ρσξίο λα ζπζηάζεη ηελ αζθάιεηα. Αληί ηεο αληηθαηάζηαζεο ησλ LSB ησλ θβαληηζκέλσλ ζπληειεζηψλ DCT κε bits ηνπ κελχκαηνο, ε απφιπηε ηηκή ηνπ ζπληειεζηή κεηψλεηε θαηά έλα. Οη ζπγγξαθείο ππνζηεξίδνπλ φηη απηφ ην είδνο ηεο ελζσκάησζεο δελ κπνξεί λα αληρλεπζεί κε ηελ ρξήζε ηεο ζηαηηθήο επίζεζεο. Ο αιγφξηζκνο απηφο ελζσκαηψλεη bit κελχκαηνο ζε ηπραία επηιεγκέλνπο ζπληειεζηέο DCT θαη ρξεζηκνπνηεί πιέγκα ελζσκάησζεο πνπ ειαρηζηνπνηεί ηνλ απαξαίηεην αξηζκφ αιιαγψλ γηα ηελ ελζσκάησζε κελχκαηνο νξηζκέλνπ κεγέζνπο. Η δηαδηθαζία ζηεγαλάιπζε ζε ηέηνηνπ είδνπο εηθφλεο πεξηιακβάλεη ηελ εηθφλα ρσξηζκέλε ζε 4 ζηήιεο θαη ζηε ζπλέρεηα εθαξκφδνληαο έλα πίλαθα θβαληηζκνχ γηα ηελ εθ λένπ ζπκπίεζε ηεο εηθφλαο. Σν πξνθχπηνλ DCT ζπληειεζηήο-ηζηφγξακκα ζα είλαη θαηά εθηίκεζε θνληά ζην πξσηφηππν. 39

40 2. Ο αιγφξηζκνο OutGuess πξνηάζεθε απφ ηνλ Neils Provos γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο ζηαηηθήο επίζεζεο Chi-square. Δλζσκαηψλεη ην κήλπκα θαηά κήθνο κίαο ηπραίαο επηινγήο ησλ LSB, ελψ παξαθάκπηνληαο ηα 0 θαη 1. Απηφ γίλεηε δχν θφξεο ψζηε λα θάλεη ηελ εηθφλα λα ηαηξηάδεη κε ηελ αξρηθή εηθφλα. Δπεηδή ε επίζεζε chi-square βαζίδεηαη ζηελ αλάιπζε ζηαηηζηηθήο πξψηεο ηάμεο, δελ κπνξεί λα αληρλεχζεη ηα κελχκαηα κε έρνπλ ελζσκαησζεί κε ηνλ αιγφξηζκν OutGuess. ε επίζεζε απηνχ ηνπ αιγφξηζκνπ γηα λα θαηαθέξνπκε λα έρνπκε επηηπρία έρνπκε ην κπαιφ καο φηη ε ελζσκάησζε κεραληζκνχ OutGuess γίλεηε ζε δχν «πεξάζκαηα» ησλ LSB. Απηφ ζεκαίλεη φηη ελζσκαηψλεη άιιν κήλπκα ζηελ εηθφλα θαη κεξηθψο αθπξψλεη ην πξνεγνχκελν κε απνηέιεζκα λα έρεη δηαθνξεηηθή επίδξαζε ζηελ stego- εηθφλα απφ φηη ζηελ αξρηθή. Η αλίρλεπζε θξπθνχ κελχκαηνο απνηειείηαη απφ ηα εμήο βήκαηα: 1. Απνζπκπίεζε ηεο stego-εηθφλαο, ππνινγίδεη ηνλ ζρεκαηηζκφ ησλ κπινθ θαη φζσλ απηψλ ππνδειψλνληαη Bs(0). 2. Υξεζηκνπνηψληαο ηνλ αιγφξηζκν OutGuess, ελζσκαηψλνπκε ην κέγηζην κήθνο ζηελ stego εηθφλα (2aP bits), ζηε ζπλέρεηα γίλεηε απνζπκπίεζε θαη ππνινγίδεη ηνλ ζρεκαηηζκφ κπινθ θαη φζσλ απηψλ ππνδειψλνληαη Bs(1). Τπνινγίδεηαη ε θιίζε κε ηελ δηαθνξά S= Bs(1) -Bs(0). 3. Έπεηηα γίλεηε ε πεξηθνπή ηεο stego-εηθφλαο ζε 4 ζηήιεο. Σν απνηέιεζκα πνπ ζα πάξνπκε είλαη ε εηθφλα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηελ βαζκνλφκεζε ηεο θιίζεο. Γίλεηαη ζπκπίεζε ηεο εηθφλαο ρξεζηκνπνηψληαο ην πιέγκα θβαληνπνίεζεο JPEG φπσο ζηελ stego εηθφλα. Μεηά απνζπκπηέδεη ζην ρσξηθφ πεδίν θαη ππνινγίδεη ηνλ ζρεκαηηζκφ ησλ κπινθ B(0). 4. ηε ζπλέρεηα ρξεζηκνπνηψληαο ηνλ αιγφξηζκν OutGuess, ελζσκαηψλεηαη ην κέγηζην κήθνο ζηελ πεξηθνκκέλε εηθφλα θαη ππνινγίδεη ηα κπινθ Β(1). 5. Απφ ην πξνεγνχκελν βήκα ρξεζηκνπνηνχκαη ηελ εηθφλα θαη κε ηε ρξήζε πάιη ηνπ OutGuess, γίλεηε ε ελζσκάησζε ηνπ κέγηζηνπ κήθνο ηνπ κελχκαηνο ζηα κπινθ πνπ ππνδειψλνληαη Β1(1). 6. Σέινο γίλεηε ν ππνινγηζκφο ηνπ κελχκαηνο ρξεζηκνπνηψληαο ηελ εμίζσζε Η θιίζε S 0 =B(1)- B(0) είλαη απηφ πνπ πεξηκέλνπκε λα είλαη ε αξρηθή εηθφλα (p=0). Η θιίζε S 1 =B1(1)-B(1) είλαη απηφ πνπ πεξηκέλνπκε λα πάξνπκε κε ηελ ελζσκάησζε ηνπ κέγηζηνπ κήθνπο κελχκαηνο ζηελ εηθφλα(p=1), Η θιίζε S= Bs(1) Bs(0) γηα ηελ stego- εηθφλα αλάκεζα ζε ζηηο δχν 40

41 πξνεγνχκελεο θιίζεηο άξα ηζρχεη S [S1,S0], πνπ αληηζηνηρεί ζε έλα άγλσζην κήθνο κελχκαηνο. Γίλεηε ρξήζε γξακκηθήο παξεκβνιήο γηα λα απνθηήζνπκε ηνλ ηχπν πνπ ζα καο δψζεη ην p, S =S0 p(s0 S1). 41

42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Στεγανογραφικά εργαλεία (Steganography tools) 4.1 Στεγανογραφικά εργαλεία Σα παξαθάησ πξνγξάκκαηα κπνξνχλ λα εγθαηαζηαζνχλ ζε δηάθνξα ιεηηνπξγηθά ζπζηήκαηα (Windows, Linux, Macintosh), ελψ ηα αξρεία πξνο απφθξπςε ελζσκαηψλνληαη ζε εηθφλεο BMP, JPG, GIF θα. Άιινο γλσζηφο ηξφπνο απφθξπςεο πιεξνθνξίαο, είλαη απηφο ηεο ρξήζεο αξρείσλ ήρνπ φπσο WAV, PCM, AVI, MIDI, MPEG, MP3, RIFF, θαη VOC. ην δηαδίθηπν ππάξρνπλ πνιιά ζηεγαλνγξαθηθά εξγαιεία ηα φπνηα είλαη δηαζέζηκα δσξεάλ γηα ηνλ θάζε έλα. Παξαθάησ αλαθέξσ κεξηθά απφ ηα πην γλσζηά ζηεγαλνγξαθηθά εξγαιεία: Jphide-and-Jpseek : Tν Jphide-and-Jpseek επηηξέπεη ηελ απφθξπςε ελφο αξρείνπ (π.ρ. αξρείν θεηκέλνπ κε θαηάιεμε.txt) ζε εηθφλεο ηχπνπ jpeg. Πνιχ εχθνιν ζηε ρξήζε ηνπ θαη απνηειεζκαηηθφ, εθφζνλ ην απνηέιεζκα δελ έρεη δηαθνξά κε ηελ αξρηθή εηθφλα. Όηαλ ην αξρείν πνπ θξχβνπκε θαηαιακβάλεη κηθξφ πνζνζηφ ηεο εηθφλαο θαη ν ρξήζηεο δελ έρεη ηελ αξρηθή εηθφλα, είλαη ζρεδφλ αδχλαηνλ λα θαηαιάβεη θάπνηνο φηη ε εηθφλα πεξηέρεη θξπθφ κήλπκα. Αλ ηψξα ε αιιαγή ζηελ εηθφλα είλαη κεγαιχηεξε απφ 15% ηφηε ε αιιαγή είλαη νξαηή κε γπκλφ κάηη. WbStego : δίλεη ηελ δπλαηφηεηα απφθξπςεο θάζε ηχπνπ αξρείνπ ζε εηθφλεο bitmap, γηα παξάδεηγκα HTML θαη PDF. Οη αιιαγέο ζην αξρείν πνπ έρεη ζηεγαλνγξαθεζεί δελ δηαθξίλνληαη. StegoVideo : δίλεη ηελ δπλαηφηεηα λα θξχςνπκε αξρεία ζε έλα αξρείν βίληεν. Δπίζεο κεηά ηε ζπκπίεζε ν αιγφξηζκνο πνπ ρξεζηκνπνηεί επηηξέπεη ηε κηθξφηεξε δπλαηή απψιεηα δεδνκέλσλ. S-Tools : εθηειεί απφθξπςε αξρείσλ θαη θαθέισλ ρξεζηκνπνηψληαο ηε ζηεγαλνγξαθία κέζα ζε εηθφλεο ηχπνπ BMP, GIF θαζψο θαη αξρεία κνπζηθήο ηχπνπ WAV. Οη αιινηψζεηο πνπ πξνθαινχληαη δελ είλαη αηζζεηέο. Steganos 3 : Υξεζηκνπνηεί κηα ζεηξά ηερληθψλ ζηεγαλνγξάθεζεο θαη θξππηνγξάθεζεο γηα ηελ απφθξπςε δεδνκέλσλ είηε ζε αξρεία ήρνπ είηε ζε εηθφλεο. Παξέρεη κηα ζεηξά επηπξφζζεησλ δπλαηνηήησλ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ ζεκαληηθψλ εγγξάθσλ. 42

43 OpenPuff : Είλαη κηα εχρξεζηε εθαξκνγή πνπ ζαο επηηξέπεη λα θξχςεη ηα δεδνκέλα ζε θξππηνγξαθεκέλα αξρεία, πξνθεηκέλνπ λα ηα ζηείιεηε ζε άιινπο ρξήζηεο. Δίλαη πξφγξακκα ηεο Microsoft Windows θαη ζεσξείηαη "αλεμάξηεην πξφγξακκα". ( Μπνξείηε λα ρξεζηκνπνηήζεηε ηελ εθαξκνγή γηα λα θξχςεη ηα αξρεία θεηκέλνπ, εηθφλεο ή άιια αξρεία κε κέγηζην κέγεζνο 256 MB. Χζηφζν, ην κέγεζνο ηνπ κελχκαηνο επεξεάδεη ζεκαληηθά ηνλ αξηζκφ ησλ αξρείσλ θνξέσλ πνπ πξέπεη λα ρξεζηκνπνηεζεί. Γηα παξάδεηγκα, γηα λα ζηείιεηε έλα ζχληνκν αξρείν θεηκέλνπ ζα πξέπεη λα έρεηε πεξίπνπ ηξεηο εηθφλεο σο θνξείο. Γηα κεγαιχηεξα αξρεία ζα πξέπεη λα έρεηε πεξηζζφηεξα αξρεία θνξείο (δεκηνπξγία αιπζίδαο Carrier) ή κεγαιχηεξα αξρεία θνξείο. Όηαλ ζηέιλεηε έλα αξρείν, κπνξείηε λα θξππηνγξαθήζεηε ηηο πιεξνθνξίεο ρξεζηκνπνηψληαο κέρξη θαη ηξεηο θσδηθνχο πξφζβαζεο θαη νξίδνληαο ηε ζεηξά ησλ αξρείσλ πνπ ζα κεηαθέξνπλ ηελ πιεξνθνξία. Ο παξαιήπηεο πξέπεη λα έρεη φινπο ηνπο θσδηθνχο πξφζβαζεο θαη λα γλσξίδεη ηελ αθξηβή ζεηξά ησλ αξρείσλ. Δάλ έλα ζηνηρείν(είηε θσδηθφο είηε έλα αξρείν) ιείπεη ηφηε νη πιεξνθνξίεο δελ κπνξνχλ λα αλαθηεζνχλ. Απηή ε εθαξκνγή κπνξεί επίζεο λα ρξεζηκνπνηεζεί απφ κηα αθαηξνχκελε ζπζθεπή(portable), δελ ρξεηάδεηαη ηελ εγθαηάζηαζε ηεο εθαξκνγήο γηα λα αθήζεη ίρλε ζην κεηξψν ηνπ ππνινγηζηή. Σν interface είλαη εχθνιν ζηε ρξήζε θαη εκθαλίδεη ηα βήκαηα πνπ απαηηνχληαη γηα λα θξππηνγξαθήζεηε ηα αξρεία. Παξέρεη κεγαιχηεξε δηαθξηηηθή επρέξεηα απφ έλα ζπκβαηηθφ πξφγξακκα θξππηνγξάθεζεο αξρείσλ απνθξχπηνληαο ηα δεδνκέλα ζε θαλνληθά αξρεία θαη φρη ρξεζηκνπνηψληαο κηα ζπγθεθξηκέλε επέθηαζε. (Δδψ γηα κεηαθνξά ζηελ εθηέιεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο) Τπνζηεξίδεη έλα επξχ θάζκα κνξθψλ κεηαθνξάο φπσο: Δηθφλεο Bmp, Jpg, Png, Tga Ήρνη AIFF, Mp3, Wav Βίληεν 3gp, Mp4, Mpeg I, MPEG-II, Vob Flash-Adobe Flv, Pdf, Swf Τδαηογπάθηζη είλαη ε πξνζζήθε ππνγξαθήο ζε έλα αξρείν, είλαη έλα ζπγθεθξηκέλν αλαγλσξηζηηθφ ζήκα πνπ ην πξνζζέηεη ν ηδηνθηήηεο ηνπ αξρείνπ, ην αλαγλσξηζηηθφ ζήκα αιιηψο ιέγεηαη πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα. Υξεζηκνπνηείηαη απφ αλζξψπνπο ηεο ηέρλεο, ψζηε λα ππάξρεη πξνζηαζία ησλ έξγσλ ηνπο. Η πιεξνθνξία κπνξεί λα είλαη κέρξη 32 ραξαθηήξεο θαη λα αθνξνχλ ζηνηρεία ηδηνθηεζίαο ηνπ δεκηνπξγνχ, φπσο γηα παξάδεηγκα ζηνηρεία επηθνηλσλίαο. Σα δεδνκέλα απηά είλαη αφξαηα, αιιά δελ απαηηείηαη θσδηθφο γηα ηελ αλάγλσζε ηνπο. 43

44 StegoShare : Σν ζπγθεθξηκέλν πξφγξακκα ππνζηεξίδεη κφλν εηθφλεο αιιά ππνζηεξίδεη έλα επξχ θάζκα ηχπσλ εηθφλσλ (png, jpg, bmp, gif, tiff etc.). Δίλαη δηαζέζηκν δσξεάλ ζην δηαδίθηπν ( Οη εηθφλεο είλαη θαιχηεξα λα έρνπλ ζπγθεθξηκέλν ζέκα (γηα παξάδεηγκα ηα πνπιηά, ηα παιηά απηνθίλεηα, εξγνζηάζηα, γέθπξεο, πινία θ.ιπ.), κπνξείηε επίζεο λα ηξαβήμεηε ηηο δηθέο ζαο εηθφλεο κε κία ςεθηαθή θσηνγξαθηθή κεραλή. Δπηιέμεηε ιήςε ησλ εηθφλσλ κε ηε κέγηζηε αλάιπζε, κπνξείηε λα θξχςεηε πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο ζε απηέο. Μπνξείηε λα αιιάμεηε ηελ θιίκαθα (αλάιπζε αχμεζε) θσηνγξαθίεο κε ην GIMP γηα φρη πεξηζζφηεξν απφ % (εμαξηάηαη απφ ηελ πνηφηεηα ησλ εηθφλσλ). Η ζπλνιηθή αλάιπζε ηεο εηθφλαο δείρλεη πφζα bytes κπνξεί λα θξχςεη (γηα παξάδεηγκα, αλ ε εηθφλα έρεη αλάιπζε 1280x1024, έρεη 1280 * 1024 = pixels θαη κπνξείηε λα ελζσκαηψζεηε ζε απηφ πεξίπνπ 1,3 Mb θξπκκέλε πιεξνθνξία). Μπνξνχκε λα θξχςνπκε αξρείν κε κέγεζνο κέρξη θαη 2GB θαη ν αξηζκφο ησλ αξρείσλ carrier πνπ κπνξνχκε λα ρξεζηκνπνηήζνπκε είλαη κέρξη Η επηινγή ησλ εηθφλσλ, γίλεηε κε ηελ επηινγή ηνπ θαθέινπ ηνπ βξίζθνληαη. Με ην πάηεκα ηνπ Hide, ζα δεκηνπξγεζεί απηφκαηα έλαο θάθεινο κέζα ζηνλ ίδην θάθειν κε φλνκα «out» πνπ ζα πεξηέρεη ηηο λέεο εηθφλεο. Δπηηξέπεηαη λα γίλεη κεηνλνκαζία ηνπ θαθέινπ ζε πεξίπησζε πνπ ζέισ λα ρξεζηκνπνηήζσ ηηο ίδηεο εηθφλεο γηα απφθξπςε δηαθνξεηηθνχ αξρείνπ πιεξνθνξίαο. Μέζνο φξνο ρσξεηηθφηεηαο είλαη 40% - γηα παξάδεηγκα αλ έρσ κέγεζνο αξρείσλ 250ΜΒ κπνξψ λα ελζσκαηψζσ ζε απηφ αξρείν κέρξη 100ΜΒ. Υξεζηκνπνηεί θξππηνγξάθεζε 128bit, γηα αθφκα πην δχζθνιε απνθξππηνγξάθεζε Έρεη πνιχ θαιή πνηφηεηα ησλ απνηειεζκάησλ εηθφλσλ δελ είλαη αηζζεηέο νη αιινηψζεηο ζην αλζξψπηλν κάηη. Σν ζπγθεθξηκέλν ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ κεηαθνξά εηθφλσλ κεηαμχ αλψλπκσλ ρξεζηψλ(anonymous P2P). Γειαδή δελ θαίλεηαη ε ηνπνζεζία ηνπο ή ρξεζηκνπνηνχλ ςεχηηθα νλφκαηα (Δδψ γηα κεηαθνξά ζηελ εθηέιεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο) OpenStego : Δίλαη ινγηζκηθφ αλνηρηνχ θψδηθα θαη είλαη δηαζέζηκν δσξεάλ ζην δηαδίθηπν( (Δδψ γηα κεηαθνξά ζηελ εθηέιεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο) 44

45 Τπνζηεξίδεη δχν θχξηεο ιεηηνπξγίεο: Data Hiding: Μπνξεί λα θξχςεη νπνηνπδήπνηε ηχπνπ αξρεία ζε αξρεία εηθφλαο αιιά θαη λα εμάγεη απηά. Δπηπιένλ δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα ρξεζηκνπνηήζνπκε πεξηζζφηεξεο απφ κία εηθφλα, δειαδή ζε πεξηζζφηεξα απφ έλα αξρεία εηθφλαο λα ελζσκαησζεί ε ίδηα πιεξνθνξία. Watermarking (Beta): Μπνξνχκε λα πδαηνγξαθήζνπκε θαη λα επηβεβαηψζνπκε ηελ ςεθηαθή ππνγξαθή πνπ έρνπκε θηηάμεη. Πξψηα δεκηνπξγνχκε ην αξρείν κε ηελ ςεθηαθή ππνγξαθή (αξρείν κε θαηάιεμε.sig) ζηε ζπλέρεηα ην ελζσκαηψλνπκε ζηα αξρεία πνπ ζέινπκε. 4.2 Εφαρμογζσ ςτεγανογραφίασ OpenPuff Καηεβάδνπκε ην πξφγξακκα απφ ην δηαδίθηπν. Κάλνπκε extract ηα αξρεία ηνπ zip γηα παξάδεηγκα ζηελ επηθάλεηα εξγαζίαο. Γηα λα μεθηλήζεη ην πξφγξακκα θάλνπκε δηπιφ θιηθ ζην. Σν πξφγξακκα έρεη ηελ εμήο κνξθή: Εικόνα 11 OpenPuff Παηψληαο ην θνπκπάθη Hide καο εκθαλίδεη ην επφκελν παξάζπξν. Πξηλ πξνρσξήζσ ζα θάλσ κηα ζχληνκε πεξηγξαθή γηα ην ηη εκθαλίδεη απηφ. 45

46 ηο βήμα 1: Όπσο παξαηεξνχκε καο δεηάεη λα δψζνπκε ηξεηο θσδηθνχο πνπ λα κελ ζπλδένληαη κε θάπνην ηξφπν κεηαμχ ηνπο (min 8, max 32) θαη δείρλεη ηελ ζπλάξηεζε πνπ ζα ρξεζηκνπνηήζεη γηα ην ηειηθφ θιεηδί κε ην νπνίν ζα γίλεη ε θξππηνγξάθεζε. Μπνξνχκε επίζεο λα ρξεζηκνπνηήζνπκε ηνπο δχν ή κφλν έλα θσδηθφ, (είλαη θπζηθά ιηγφηεξν αζθαιέο), κε επηιέγνληαο ηηο επηινγέο Enable (B),(C). ηο βήμα 2 : Παηψληαο ην Browse γίλεηε ε επηινγή ηνπ αξρείνπ πνπ ζέινπκε λα θξχςνπκε. ηο βήμα 3 : ην βήκα απηφ επηιέγνπκε ην αξρείν ή ηα αξρεία (ίδηνπ ή δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ), ζηα νπνία ζέινπκε λα ελζσκαηψζνπκε ην αξρείν απφ ην βήκα 2. ηο βήμα 4 : Δπηιέγνπκε ην ηχπν ηνπ θαη ηελ πνηφηεηα (ηελ πνζφηεηα ηεο πιεξνθνξίαο) πνπ ζέινπκε έρεη ε ηειηθή εηθφλα. Γηα παξάδεηγκα αλ ην αξρείν Carrier είλαη εηθφλα.bmp ηφηε θαη ην αξρείν πνπ ζα δεκηνπξγήζνπκε κε ην θξπκκέλν αξρείν ζα είλαη.bmp. Μπνξνχκε λα επηιέμνπκε πφζε πιεξνθνξία ζέινπκε λα ελζσκαηψζνπκε ζην απνηέιεζκα κε ην επηιέμνπκε κηα επηινγή απφ ηνλ παξαθάησ πίλαθα. Αλ ην αθήζνπκε ζηελ πξνεπηινγή γηα θάζε ηχπν αξρείνπ είλαη 20% - Medium. Εικόνα 12 Bits selection level 46

47 Εικόνα 13 Εμθάνιζη παραθύροσ για απόκρσυη πληροθορίας Σν επφκελν πνπ ζα θάλνπκε είλαη λα δψζνπκε ηηο πιεξνθνξίεο θαη ηα αξρεία πνπ ρξεηάδνληαη, ψζηε λα πξαγκαηνπνηεζεί ε απφθξπςε ηνπ αξρείνπ. ηο βήμα 1 : ην παξάδεηγκα απηφ ν θσδηθφο είλαη : (Α) : 456asdf8 Όπσο ζα παξαηεξήζνπκε κε ην πνπ γξάςακε ηνλ θσδηθφ θαη κε επηιέγνληαο ηηο επηινγέο Enable (B), (C), ε κπάξα απφ θάησ έγηλε πξάζηλε θαη ην πνζνζηφ επηηπρίαο ηνπ θιεηδηνχ είλαη άλσ ησλ 25%, απηφ ζεκαίλεη φηη ην θιεηδί είλαη αξθεηά δπλαηφ. ηο βήμα 2 : Παηψληαο ην Browse επηιέγνπκε ην αξρείν, ην νπνίν ζην παξάδεηγκα καο είλαη έλα αξρείν θεηκέλνπ κε θαηάιεμε.txt. Με ην πνπ γίλεη ε επηινγή ηνπ αξρείνπ, εκθαλίδεη ηα Bytes πνπ ζα πξέπεη λα ελζσκαησζνχλ. Βιέπνπκε φηη είλαη =37 bytes. ηο βήμα 3 : Δδψ γίλεηε ε επηινγή ηνπ αξρείνπ, ζην νπνίν ζέινπκε λα ελζσκαηψζνπκε ην αξρείν απφ ην βήκα 2. Σν πξφγξακκα απηφκαηα ππνινγίδεη πφζα bytes ρξεηάδεηαη γηα λα κπνξέζεη λα θξχςεη 47

48 ην αξρείν κε ηηο πιεξνθνξίεο. Τπάξρεη κπάξα Selected/Total, αλ ε κπάξα ρξσκαηηζηεί κε πξάζηλν ηφηε κπνξνχκε λα πξνρσξήζνπκε. ηο βήμα 4 : ην παξάδεηγκα απηφ ην αξρείν carrier είλαη κία εηθφλα.jpg, άξα ζα επηιέμνπκε απφ ην πίλαθα jpeg(image) θαη ην πνζνζηφ πνπ ζέινπκε, επέιεμα λα έρεη ηελ θαιχηεξε πνηφηεηα (50%). Άξα φηαλ ηα έρνπκε ζπκπιεξψζεη φια ην απνηέιεζκα είλαη ε παξαθάησ εηθφλα Εικόνα 14 Settings for Hide Data Παηψληαο Hide Data, επηιέγνπκε πνπ ζέινπκε λα απνζεθεπηεί ην απνηέιεζκα/λέα εηθφλα πρ ζηα έγγξαθα κνπ. 48

49 Εικόνα 15 Επιλογή ηοποθεζίας αποθήκεσζης ηε ζπλέρεηα καο εκθαλίδεη φηη ε δηαδηθαζία έγηλε κε επηηπρία 49

50 Εικόνα 16 Επιηστής διαδικαζία Εικόνα 17 End-Report OpenPuff Σν Task Report καο δίλεη πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ δηαδηθαζία πνπ αθνινπζήζακε. Jpeg(image) ½(50%) medium Υξεζηκνπνηήζακε εηθφλα ηχπνπ Jgep κε πνζνζηφ πνηφηεηαο 50% θαη φηη ρξεζηκνπνηήζακε έλα αξρείν κε φλνκα city.jpg 50

51 Σψξα γηα λα εμάγνπκε ην αξρείν απφ ηελ εηθφλα ε δηαδηθαζία είλαη ε εμήο: Παηάκε ην θνπκπάθη unhide. Παηψληαο ην unhide καο εκθαλίδεη ην επφκελν παξάζπξν. Πάιη ππάξρνπλ βήκαηα πνπ πξέπεη λα αθνινπζήζνπκε. ην πξψην βήκα καο δεηάεη ηνλ θσδηθφ (ή ηνπο θσδηθνχο ζε άιιε πεξίπησζε) πνπ ρξεζηκνπνηήζακε γηα ηελ απφθξπςε θαη ην αξρείν εηθφλαο πνπ πεξηέρεη ηελ πιεξνθνξία. ην δεχηεξν βήκα επηιέγνπκε ηα αξρεία πνπ θξχςακε ηελ πιεξνθνξία, ζηε πεξίπησζε απηή είλαη κφλν έλα αξρείν, αιιά αλ είρακε αιπζίδα, δειαδή πεξηζζφηεξα απφ έλα, ζα έπξεπε λα είλαη επηιεγκέλα κε ηελ ίδηα ζεηξά φηαλ έγηλε ε θξππηνγξάθεζε. Εικόνα 18 Επιλογή αρτείοσ για unhide 51

52 Εικόνα 19 Unhide Εικόνα 20 Επιηστής αποκρσπηογράθηζη 52

53 Εικόνα 21 End-Report OpenPuff ην Task Report παίξλνπκε πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ δηαδηθαζία. Σν θξπκκέλν αξρείν είλαη ην info.txt κε κέγεζνο 19 bytes. Παπάδειγμα 2 Σν πξνεγνχκελν παξάδεηγκα ήηαλ ε πην απιή ρξήζε ηνπ πξνγξάκκαηνο, ζα δείμσ έλα πην πεξίπινθν γηα λα δνχκε θαη ηελ δεκηνπξγία ηεο αιπζίδαο Carrier. ην βήκα 1 πνπ καο δεηάεη ηνπο θσδηθνχο ηψξα ζα ζπκπιεξψζσ θαη ηηο ηξεηο κπάξεο. Α: madru879 Β: C: abcdef12 Σν αξρείν κε ηελ πιεξνθνξία είλαη ζηλνινγηθά Bytes θαη ηα αξρεία πνπ πξέπεη λα ρξεζηκνπνηήζσ ψζηε λα κπνξέζεη λα «ρσξέζεη» είλαη ηα ηξία αξρεία πνπ έρσ επηιέμεη. Βέβαηα φπσο παξαηεξψ ζα κπνξνχζα λα έρσ ρξεζηκνπνηήζεη κφλν ηελ εηθφλα, αιιά ζέισ λα δείμσ ηελ δεκηνπξγία αιπζίδαο αξρείσλ. Έρσ ινηπφλ επηιέμεη ηξία δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ αξρεία (βίληεν, εηθφλα θαη κνπζηθφ θνκκάηη). 53

54 Αλ πξνζπαζήζνπκε λα επηιέμνπκε πνιχ κηθξά αξρεία, καο πξνεηδνπνηεί κε ην παξαθάησ κήλπκα. Ή αλ πξνζπαζήζνπκε λα επηιέμνπκε αξρείν πνπ δελ ππνζηεξίδεηαη απφ ην πξφγξακκα ηφηε καο εκθαλίδεη ην παξαθάησ κήλπκα. Δθφζνλ έρνπκε ηειεηψζεη κε ηηο ξπζκίζεηο θαη παηήζνπκε Hide data, κπνξνχκε λα δνχκε θαη λα ειέγμνπκε ηα απνηειέζκαηα. χγθξηζε απνηειεζκάησλ: 54

55 Αξρηθή1 ηειηθε1 Αξρηθή2 ηειηθή2 Αξρηθή3 ηειηθή3 Σν αξρείν πνπ επέιεμα λα θξχςσ δελ ήηαλ κεγάιν, νπφηε ε πιεξνθνξία απνζεθεχηεθε κφλν ζην αξρείν βίληεν (.3gp), επίζεο ππάξρεη κία κηθξή κείσζε κεγέζνπο ζην αξρείν εηθφλαο επεηδή ε πνηφηεηα ήηαλ ζηελ πξνεπηινγή (20%). 55

56 Η πνηφηεηα είλαη 20% (medium - πξνεπηινγή), καο εκθαλίδεη επίζεο θαη ηελ «αιπζίδα αξρείσλ», είλαη ε ζεηξά πνπ επηιέρηεθαλ ηα αξρεία. Παηάκε ην θνπκπί Unhide! Καη καο δίλεη ην Task Report κε ην φλνκα θαη ην κέγεζνο ηνπ θξπκκέλνπ αξρείνπ. 56

57 Γηα ηελ αληηζηξνθή δηαδηθαζία, εμαγσγή απνηειέζκαηνο. πκπιεξψλνπκε ηνπο θσδηθνχο θαη επηιέγνπκε κε ηελ ίδηα ζεηξά ηα αξρεία πνπ είρα ρξεζηκνπνηήζεη πξνεγνπκέλσο. ηε ζπλέρεηα παηάκε Unhide! ηελ ηειηθή αλαθνξά πνπ παίξλνπκε, εκθαλίδεηαη ην φλνκα ηνπ αξρείνπ πνπ ελζσκάησζα info.txt. Καη πάιη καο δίλεη ηηο πιεξνθνξίεο ηνπ αξρείνπ πνπ βξήθε θξπκκέλν. 57

58 Marking Γηα λα πξνζζέζνπκε πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα θαη λα δεκηνπξγήζνπκε ςδαηογπάθημα ζε έλα ή πεξηζζφηεξα αξρεία, παηάκε ην θνπκπί SetMark ην νπνίν καο αλνίγεη ηελ παξαθάησ θαξηέια. Όπσο παξαηεξνχκε, ε δηαδηθαζία απνηειείηαη απφ δχν ζηάδηα. ην πξψην ζηάδην ζπκπιεξψλνπκε ην θείκελν κε ηηο πιεξνθνξίεο πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ θαη ζην δεχηεξν πξνζζέηνπκε ηα αξρεία ζηα νπνία ζέινπκε λα πξνζζέζνπκε ηηο πιεξνθνξίεο απηέο. Εικόνα 22 Παράθσρο για δημιοσργία Watermarking 58

59 ην παξάδεηγκα απηφ ζα ρξεζηκνπνηήζσ ηε ραξαθηεξηζηηθή θξάζε Copyright 2015, απνηεινχκελε απφ 14 ραξαθηήξεο, ηελ νπνία ζα ελζσκαηψζσ ηαπηφρξνλα ζε δχν αξρεία(.3gp θαη.mp3). Εικόνα 23 Επιλογή αρτείφν carrier ηε ζπλέρεηα παηάκε Set Mark! θαη ζα επηιέμνπκε πνπ επηζπκνχκε λα απνζεθεχζνπκε ηα λέα αξρεία. 59

60 Εικόνα 24 Επιηστής διαδικαζία Μεηά ην ηέινο ηεο δηαδηθαζίαο ζπγθξίλνληαο ηα δχν αξρεία πνπ ρξεζηκνπνηήζακε ζαλ είζνδν, βιέπνπκε φηη δελ έρνπλ θακία δηαθνξά ζην κέγεζνο. Αλ ζέινπκε λα δνχκε ηε πιεξνθνξία απηή, δελ έρνπκε παξά λα επηιέμνπκε 60

61 Εικόνα 25 Επιλογή αρτείφν για έλεγτο watermarking Πξνζζέηνπκε ηα αξρεία πνπ ζέινπκε λα επηβεβαηψζνπκε ην watermarking πνπ πεξηέρνπλ θαη ζηε ζπλέρεηα παηάκε Check Mark! 61

62 ηε επφκελε εηθφλα εκθαλίδνληαη ηα ζηνηρεία ησλ αξρείσλ θαη ην αλαγλσξηζηηθφ ζήκα. Εικόνα 26 Final report StegoShare Η παξαθάησ εηθφλα δείρλεη ην πεξηβάιινλ ηνπ πξνγξάκκαηνο StegoShare Εικόνα 27 StegoShare 62

63 Γηα λα θξχςνπκε ηελ πιεξνθνξία καο κέλνπκε ζηελ πξψηε θαξηέια Hide, παηάκε ην θνπκπί Browse... γηα λα επηιέμνπκε ηνλ θάθειν κε ηηο εηθφλεο πνπ ζα ρξεζηκνπνηήζνπκε. Με ην θνπκπί Select...επηιέγνπκε ην αξρείν πνπ ζέινπκε λα θξχςνπκε. Δπηπιένλ ππάξρνπλ δχν επηινγέο Do not protect hidden file Protect hidden file with password Με ηε πξψηε επηινγή ελζσκαηψλνληαη νη πιεξνθνξίεο ζηα αξρεία carrier ρσξίο ηε ρξήζε θσδηθνχ. Γειαδή ν παξαιήπηεο ζα κπνξεί λα δηαβάζεη ηε πιεξνθνξία απιά εμάγνληαο ηελ κε έλα πξφγξακκα ζηεγαλάιπζεο. Η άιιε επηινγή είλαη φηαλ ζέινπκε νη πιεξνθνξίεο λα είλαη δηαζέζηκεο κφλν ζε άηνκα πνπ έρνπκε επηιέμεη λα δψζνπκε ηνλ θσδηθφ. Σν θσδηθφο είλαη: Σα απνηειέζκαηα ζα απνζεθεπηνχλ ζε έλα λέν θάθειν (out) κέζα ζην θάθειν πνπ επηιέμακε ιίγν πην πάλσ. Δάλ δελ επηιέμνπκε ην check box: keep cover original filenames ζα αξηζκήζεη ην απνηέιεζκα πρ 1.png, 2.gif,...αιιηψο ζα αθήζεη ην αξρηθφ φλνκα ηεο εηθφλαο. Σν κέγεζνο ηνπ θαθέινπ είλαη 245ΚΒ θαη ηνπ αξρείνπ.docx είλαη 281ΚΒ. 63

64 Εικόνα 28 Hide ηελ ζπλέρεηα παηάκε ην Hide ψζηε λα μεθηλήζεη ε δηαδηθαζία. 64

65 Εικόνα 29 Hide Μαο ελεκεξψλεη φηη ε δηαδηθαζία επηηεχρζεθε επηηπρψο, φηη έρεη δεκηνπξγεζεί έλαο θάθεινο out φπνπ έρεη απνζεθεπηεί ην απνηέιεζκα. Δπίζεο φηη κπνξεί λα γίλεη κεηνλνκαζία ηνπ θαθέινπ θαη ησλ αξρείσλ αιιά δελ πξέπεη λα γίλεη αιιαγή ηεο ζέζε ηνπο, αιιηψο δελ ζα κπνξέζεη λα γίλεη αξγφηεξα ε εμαγσγή ηνπ θξπκκέλνπ αξρείνπ Αλνίγνπκε ην θάθειν κε ηα απνηειέζκαηα. 65

66 ην παξάδεηγκα απηφ ρξεζηκνπνίεζα ηξεηο εηθφλεο επεηδή ην αξρείν πνπ ρξεζηκνπνίεζα ήηαλ αξθεηά κηθξφ έρεη ρξεζηκνπνηήζεη κφλν κηα εηθφλα. Σν αξρηθφ κέγεζνο ηεο εηθφλαο ήηαλ 190ΚΒ. Σν απνηέιεζκα πξνθαλψο ζα είλαη κεγαιχηεξν. Δίλαη 555ΚΒ. 66

67 Σν ζχλνιν ησλ αξρείσλ πνπ ρξεζηκνπνίεζα είλαη ,3+32,9=245,2ΚΒ Σν 40% ηνπ κεγέζνπο είλαη 98ΚΒ, άξα ζα κπνξνχζα λα ρξεζηκνπνηήζσ αξρείν κέρξη θαη 3*98=294KB Γηα παξάδεηγκα αλ ην αξρείν info.txt είλαη 252ΚΒ θαη επηιέμνπκε μαλά ηηο ηξεηο εηθφλεο πνπ ρξεζηκνπνίεζα θαη πξνεγνπκέλσο θαη νη δχν αξρηθέο εηθφλεο ζην ζχλνιν ηνπο είλαη 223ΚΒ Σφηε κεηά ηελ ελζσκάησζε ηνπ αξρείνπ νη εηθφλεο ζα έρνπλ ζπλνιηθφ κέγεζνο 745ΚΒ 67

68 Σψξα αλ ζέινπκε λα θάλνπκε ηελ αληίζηξνθε δηαδηθαζία ζα πξέπεη λα πάκε ζηελ δεχηεξε θαξηέια Extract. ε παξαθάησ εηθφλα καο δείρλεη πσο είλαη ην πεξηβάιινλ. Παηψληαο ην θνπκπί Browse επηιέγνπκε ην θάθειν (out) πνπ πεξηέρεη ηηο εηθφλεο κε ην θξπκκέλν αξρείν, ζηε ζπλέρεηα ζα πξέπεη λα πεξαζηεί ζηε ιίζηα παηψληαο ην +Add. Με ην Remove αθαηξψ έλα έλα ηνπο θαθέινπο πνπ δε ρξεηάδνκαη (αλ γηα παξάδεηγκα πξφζζεζα ζηε ιίζηα δχν θνξέο ηνλ 68

69 ίδην θάθειν). Με ην Clear list αθαηξψ φινπο ηνπ θαθέινπο πνπ έρσ πξνζζέζεη. Δπηιέγνπκε ην ζεκείν πνπ ζέινπκε λα απνζεθεπηεί θαη επηιέγνπκε Extract. Δθφζνλ έρνπκε «θιηθάξεη» ην Hidden file(s) is password protected, ην ελεκεξψλνπκε φηη ην αξρείν είλαη πξνζηαηεπκέλν κε θσδηθφ αζθαιείαο. Οπφηε ζα καο ηνλ δεηήζεη. Όηαλ ηειεηψζεη ε φιε δηαδηθαζία, καο εκθαλίδεη ην παξαθάησ παξάζπξν θαη κπνξνχκε λα αλνίμνπκε ην θάθειν λα δνχκε ην αξρείν info.txt. 69

70 4.2.3 OpenStego Όπσο θαη κε ηα πξνεγνχκελα πξνγξάκκαηα, θαηεβάδνπκε ηα αξρεία ζην ππνινγηζηή θαη ηα απνζεθεχνπκε ζε θάπνην ζεκείν ηνπ δίζθνπ καο. Κάλνληαο δηπιφ θιηθ ζην αλνίγνπκε ην πξφγξακκα. Η παξαθάησ εηθφλα είλαη ην πεξηβάιινλ εξγαζίαο ηνπ OpenStego. Εικόνα 30 OpenStego Έρεη δχν θαξηέιεο ζηελ αξηζηεξή πιεπξά, Data Hiding θαη Digital Watermarking (Beta). Αο μεθηλήζνπκε κε ηε πξψηε ζα ελζσκαηψζνπκε έλα αξρείν ζε κία εηθφλα. Σν Message file είλαη ην αξρείν ζέισ λα θξχςσ θαη ην επηιέγσ, παηψληαο ζηε δεμηά πιεπξά ηεο κπάξαο ην θνπκπί βίληεν, εηθφλαο θηι.).. Σν αξρείν απηφ κπνξεί λα είλαη νπνηνπδήπνηε ηχπνπ αξρείν(αξρεία θεηκέλνπ Σν Cover file είλαη ην αξρείν ή ηα αξρεία εηθφλαο πνπ ζα επηιέμνπκε γηα λα θξχςνπκε ην πξνεγνχκελν αξρείν, επηιέγνληαο απφ ην θνπκπί ζηελ δεμηά πιεπξά ηεο κπάξαο. Σν OpenStego καο δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα ρξεζηκνπνηήζνπκε πεξηζζφηεξα απφ έλα αξρεία. Η ίδηα πιεξνθνξία ζα πεξηέρεηαη ζε θάζε αξρείν. Έρσ επηιέμεη δχν αξρεία ηα νπνία ρσξίδνληαη κε «;». Σν Output Stego file είλαη ην ζεκείν φπνπ ζα απνζεθεπηεί ε λέα εηθφλα/εηθφλεο. αλ απνηέιεζκα ζα πάξσ εηθφλα ηχπνπ PNG. 70

71 ην Options καο δεηάεη θσδηθφ (password) θαη ηελ επηβεβαίσζε ηνπ θσδηθνχ (confirm password). ην παξάδεηγκα απηφ ρξεζηκνπνίεζα ζαλ θσδηθφ Εικόνα 31 Setting for Hide data Γνθίκαζα θαη αξρεία δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ φπσο.doc(word) θαη.3gp(video), είλαη αθξηβψο ε ίδηα δηαδηθαζία. Έπεηηα παηάκε Hide Data! Όηαλ ηειεηψζεη ε δηαδηθαζία, καο ελεκεξψλεη γηα ηελ θαηάζηαζε κε ην παξαθάησ παξάζπξν. Σν κήλπκα ελζσκαηψζεθε κε επηηπρία ζε δχν αξρεία. 71

72 ηηο δχν παξαπάλσ εηθφλεο εκθαλίδνληαη ηα κεγέζε ησλ αξρηθψλ εηθφλσλ. Κάλνληαο ζχγθξηζε ησλ αξρηθψλ εηθφλσλ κε ησλ απνηειεζκάησλ ζην κέγεζνο ησλ αξρείσλ, κπνξεί θάπνηνο λα θαηαιάβεη φηη ζηηο ηειεπηαίεο θάπνηνο έρεη θξχςεη πιεξνθνξία. Δπηπιένλ, νη αξρηθέο εηθφλεο (.jpg) έρνπλ κεηαηξαπεί ζε PNG files. Γηα ηελ αληίζηξνθή δηαδηθαζία επηιέγνπκε ην Extract Data Εικόνα 32 Extract Data 72

73 ην Input Stego file επηιέγνπκε ηελ εηθφλα ή κηα απφ ηηο εηθφλεο πνπ έρνπκε ρξεζηκνπνηήζεη γηα λα θξχςνπκε ην αξρείν. ην Output folder for message file επηιέγνπκε ην ζεκείν πνπ ζέινπκε λα απνζεθεχζνπκε ην εμαγφκελν αξρείν. πκπιεξψλνπκε ηνλ θσδηθφ (147852) πνπ ρξεζηκνπνηήζακε γηα ηελ θξππηνγξάθεζε θαη ηέινο παηάκε Extract Data. Εικόνα 33 Extract Data Settings Με ην κήλπκα απηφ μέξνπκε φηη επηηεχρζεθε κε επηηπρία ε εμαγσγή ηνπ θξπκκέλνπ αξρείνπ info.txt. Η δεχηεξε θαξηέια είλαη Digital Watermarking Φεθηαθή Τδαηνγξάθεζε. 73

74 Η δηαδηθαζία απνηειείηαη απφ ηξία βήκαηα Generate signature Embed watermark Verify watermark Σν πξψην βήκα είλαη λα δεκηνπξγήζνπκε ηελ ςεθηαθή ππνγξαθή απφ ηελ ππν-θαξηέια Generate signature. ηελ πξψηε κπάξα - passphrase to used to generate signature - γξάθνπκε ην θείκελν πνπ ζέινπκε γηα ςεθηαθή ππνγξαθή. ηελ δεχηεξε κπάξα - Output signature file - γξάθνπκε ην φλνκα πνπ ζέινπκε λα έρεη ην αξρείν θαη ηνπ ιέκε φηη είλαη ηχπνπ.sig. Έπεηηα παηάκε Generate signature γηα λα δεκηνπξγήζνπκε ην αξρείν ηεο ςεθηαθήο ππνγξαθήο. Εικόνα 34 Generate signature Δθφζνλ έρνπκε δεκηνπξγήζεη ην αξρείν απηφ, πξνρσξάκε ζηελ επφκελε ππν-θαξηέια embed watermark 74

75 Εικόνα 35 Embed watermark ηε πξψηε κπάξα επηιέγνπκε ην αξρείν εηθφλαο πνπ ζέινπκε λα ελζσκαηψζνπκε ηελ ςεθηαθή ππνγξαθή. ηελ δεχηεξε κπάξα επηιέγνπκε ην αξρείν κε θαηάιεμε.sig. Καη ζηελ Σξίηε κπάξα γξάθνπκε ην φλνκα ηνπ αξρείνπ πνπ ζα δεκηνπξγεζεί κε ηελ ςεθηαθή ππνγξαθή. Δθφζνλ ηα έρνπκε δψζεη φιεο ηηο πιεξνθνξίεο παηάκε Embed Watermark. Σψξα ζα ζπγθξίλνπκε ηα απνηειέζκαηα. Αξρηθή εηθφλα:, απνηέιεζκα: 75

76 Όπσο παξαηεξνχκε ην κέγεζνο είλαη ζρεδφλ ην δηπιάζην. Result: Original: Οη δχν εηθφλεο κνηάδνπλ ίδηεο, αιιά ππάξρνπλ αιινηψζεηο ζην πξψηε εηθφλα. 76

77 Γηα λα ειέγμνπκε ην πφζν δπλαηφ είλαη ην πδαηνγξάθεκα, κπνξνχκε λα ην δνχκε απφ ηελ Σξίηε ππνθαξηέια. ηελ πξψηε κπάξα επηιέγσ ηελ εηθφλα πνπ δεκηνχξγεζα πξηλ κε ηε ςεθηαθή ππνγξαθή θαη ζηελ δεχηεξε ην αξρείν πνπ έθηηαμα κε θαηάιεμε.sig. Εικόνα 36 Verify Watermark Παηψληαο ην θνπκπί Verify watermark, ζα καο εκθαλίζεη ηελ αλαθνξά κε ηα απνηειέζκαηα. Εικόνα 37 Results of the watermark strength check ηε πεξίπησζε πνπ είρακε πεξηζζφηεξα απφ έλα αξρεία γηα ελζσκάησζε ηεο ςεθηαθήο ππνγξαθήο: Όπσο θαη ζην πξνεγνχκελν παξάδεηγκα επηιέγσ ηηο εηθφλεο πνπ ζέισ, ην αξρείν κε θαηάιεμε.sig θαη ζπκπιεξψλσ ηνλ θάθειν πνπ ζέισ λα απνζεθεπηνχλ ηα απνηειέζκαηα( C:\folder_results). 77

78 78

79 Παξαηεξψ ζηελ ηειεπηαία εηθφλα πνπ βξίζθνληαη ηα απνηειέζκαηα, φηη δελ έρνπλ φιεο νη εηθφλεο ηελ ίδηα δχλακε ηεο πδαηνγξάθεζεο, ε πξψηε θαη ε ηειεπηαία εηθφλα έρνπλ πνιχ ρακειφ πνζνζηφ. Καιφ πνζνζηφ ζεσξείηαη απφ 50% θαη πάλσ. 79

80 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Στεγανάλυςθ εργαλεία (Steganalysis Tools) 5.1 Διάφορα εργαλεία ςτεγανάλυςθσ Παξνπζίαζε θάπνησλ γλσζηψλ εξγαιείσλ. StegExpose-Δίλαη έλα εξγαιείν ζηεγαλάιπζεο πνπ εηδηθεχεηαη ζηελ αλίρλεπζε ζηεγαλνγξαθίαο ζε εηθφλεο, φπσο PNG θαη BMP(LSB-ιηγφηεξν ζεκαληηθφ bit). Δθηφο απφ ηελ αλίρλεπζε ηεο παξνπζίαο ζηεγαλνγξαθίαο, ην πξφγξακκα δηαζέηεη επίζεο ηελ πνζνηηθή ζηεγαλάιπζε δειαδή ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ κήθνπο ηνπ θξπκκέλνπ κελχκαηνο. Υαξαθηεξηζηηθά πνπ έρεη ( θαιά δνθηκαζκέλα ζην παξειζφλ) είλαη ηα εμήο: Sample Pairs by Dumitrescu (2003) RS Analysis by Fridrich (2001) Chi Square Attack by Westfeld (2000) Primary Sets by Dumitrescu (2002) StegSecret-Δίλαη εξγαιείν ζηεγαλάιπζεο αλνηθηνχ πεγαίνπ θψδηθα(gnu/gpl) πνπ θαζηζηά δπλαηή ηελ αλίρλεπζε θξπκκέλσλ πεινθνξηψλ ζε δηάθνξα ςεθηαθά κέζα. Σν πξφγξακκα είλαη βαζηζκέλν ζε Java θαη είλαη multiplatform εξγαιείν ζηεγαλάιπζεο πνπ επηηξέπεη ηελ αλίρλεπζε ησλ θξπθψλ πιεξνθνξηψλ κε ηελ ρξήζε ησλ πην γλσζηψλ ζηεγαλνγξαθηθψλ κεζφδσλ. Μπνξεί λα αληρλεχζεη EOF, LSB, DCTs θαη άιιεο ηερληθέο. ηφρνο ηνπ είλαη ε ζπιινγή θαη ε εθαξκνγή ηερληθψλ ζηεγαλάιπζεο, ζηα ςεθηαθά κέζα φπσο εηθφλεο, ήρνο θαη βίληεν. Σν παξαθάησ πξφγξακκα ζα γίλεη πεξηγξαθή θαη ε πινπνίεζε ηνπ. 5.2 Simple-Steganalysis-Suite (SSS) Σν πξφγξακκα απηφ είλαη έλα απιφ Java πξφγξακκα γηα ηελ ζηεγαλάιπζε εηθφλσλ πνπ κπνξεί λα δηαβάζεη κία εηθφλα ηε θνξά. Πξνζθέξεη δχν εηδψλ επηζέζεσλ θαη δηάθνξα ηζηνγξάκκαηα φπσο: Δλίζρπζε LSB Chi-Square Ιζηφγξακκα κε γεηηνληθά pixels Ιζηφγξακκα Pixel Difference 80

81 Η αληθαλφηεηα ηνπ αλζξψπνπ λα κε κπνξεί λα παξαηεξεί ηελ παξακηθξή ιεπηνκέξεηα, είλαη ην φπιν πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ρξφληα ηψξα γηα ηε κεηαθνξά θξπθψλ κελπκάησλ ζε εηθφλεο. Σν πξφγξακκα έρεη ηελ εμήο κνξθή: Εικόνα 38 Simple Steganalysis Suite (SSS) Παπάδειγμα 1- αζππόμαςπη εικόνα Θα μεθηλήζσ λα αλαιχσ ηηο ιεηηνπξγίεο κε έλα παξάδεηγκα. Γηα ην παξαθάησ παξάδεηγκα ρξεζηκνπνίεζα κία εηθφλα σωπίρ κπςθό μήνςμα, απνζήθεπζα ηηο πιεξνθνξίεο πνπ δίλεη ην πξφγξακκα θαη ζπλέρεηα ενζωμάηωζα ένα μήνςμα και ξανά πήπα αποηελέζμαηα. Υξεζηκνπνίεζα αζπξφκαπξή εηθφλα γηα λα είλαη εκθαλή ηα απνηειέζκαηα. Η παξαθάησ εηθφλα είλαη ε αξρηθή εηθφλα πνπ ρξεζηκνπνίεζα(πξηλ ην θξχςηκν ηνπ αξρείνπ) 81

82 LSB Enhancement Δίλαη ε ξχζκηζε ηνπ ην ιηγφηεξνπ ζεκαληηθνχ bit ηνπ εηθνλνζηνηρείνπ κε αμία έσο 255, αλ είλαη 1, αλ είλαη 0 ην αθήλεη φπσο είλαη. Σν απνηέιεζκα ζα είλαη φηη ε εηθφλα ζα έρεη θάπνηα θαληαρηεξά ρξψκαηα ζηα ζεκεία φπνπ ην LSB ήηαλ 1. Εικόνα 39 before hide the information -LSB 82

83 Εικόνα 40 after hide the information - LSB Παπαηηπούμε όηι ζηο αποηέλεζμα με ηο κπςθό μήνςμα ςπάπσοςν σπυμαηιζηά pixels. Χυπίρ να ζςγκπίνοςμε με ηην από πάνυ εικόνα καηαλαβαίνοςμε όηι ζηην εικόνα μαρ ςπάπσει κπςθό μήνςμα Και με ηην επίθεζη pixel value καηαλαβαίνοςμε ηην παποςζία ηος κπςθού μηνύμαηορ, ο σπυμαηιζμόρ και εδώ είναι εμθανήρ. Εικόνα 41 before hide information - pixel value 83

84 Εικόνα 42 after hide information - pixel value Η θφξκνπια ππνινγηζκνχ ηνπ chi-square ( ρ 2 ) είλαη: ρ 2 = χ(o-e) 2 /e Γειαδή, chi-square είλαη ην άζξνηζκα ησλ ηεηξαγψλσλ δηαθνξάο κεηαμχ ησλ παξαηεξνχκελσλ (o) θαη ηα αλακελφκελσλ ζηνηρείσλ (ε), δηαηξνχκελν κε ηα αλακελφκελα δεδνκέλα ζε φιεο ηηο πηζαλέο θαηεγνξίεο. Η επίζεζε chi-square είλαη κηα ζηαηηθή δνθηκή γηα λα δηαπηζησζεί έλα δεδνκέλν ζχλνιν ησλ παξαηεξνχκελσλ δεδνκέλσλ θαη ηεο αλακελφκελν ζχλνιν δεδνκέλσλ είλαη παξφκνην ή φρη. Απηή είλαη ε βαζηθή ηδέα, κπνξνχκε λα δηαβάζνπκε γηα απηφ ζε θάζε βηβιίν ζηαηηζηηθήο. Η ηδέα απηήο είλαη λα ζπγθξίλνπκε ην δεχγνο ηηκψλ παξαηεξψληαο ηηο ζπρλφηεηεο, κε ηηο αλακελφκελεο ζπρλφηεηεο θαη λα γίλεη ν ππνινγηζκφο ηεο ηηκήο ρ πνπ ζα εθπξνζσπήζεη ηελ πηζαλφηεηα φηη ε εηθφλα έρεη θάπνηα θξπθά δεδνκέλα. Ση ελλννχκε κε ηνλ φξν δεχγνο ηηκψλ. χκθσλα κε ηνπο Westfeld & Pfitzmann φηαλ νξηζκέλα ζηνηρεία φπσο έλα θξππηνγξαθεκέλν θείκελν είλαη ελζσκαησκέλν ζε κηα εηθφλα, νη αξρηθέο ηηκέο ησλ LSB αιιάδνπλ κε ηέηνην ηξφπν ψζηε ηα δεπγάξηα γίλνληαη ζρεδφλ ίζα, ελψ δηαθέξνπλ ηφζν πνιχ φηαλ δελ ππάξρεη ε ελζσκάησζε. Μπνξνχκε λα βξνχκε λα δεχγε ηηκψλ κε ηηο αθφινπζεο αιιεινπρίεο δπαδηθψλ ςεθίσλ. Γηα παξάδεηγκα αλ έρνπκε εηθφλα 8bit, ζα έρνπκε σο απνηέιεζκα 128 δεχγε ηηκψλ φπσο 0-1, 2-3,

85 Εικόνα 43 before hide information - chi-square Εικόνα 44 after hide information - chi-square Neighbourhood Histogram. Σν ηζηφγξακκα γεηηνλίαο καο δείρλεη ηηο ηηκέο ησλ εηθνλνζηνηρείσλ πνπ είλαη θνληά ζε ηηκέο κεηαμχ ηνπο. 85

86 Εικόνα 45 before hide information - Neighbourhood Histogram Εικόνα 46 after hide information - Neighbourhood Histogram Pixel Difference Histogram: ραξαθηεξίδεηαη ε έληαζε ηεο ηηκήο ηεο εηθφλαο ζηε ζέζε (i, j) σο Ι (ί, j) θαη ε δηαθνξά ηεο εηθφλαο νξίδεηαη σο D(i,j)=I(i,j)-I(i,j+1). Σν ηζηφγξακκα απηφ νξίδεηαη σο ην ηζηφγξακκα ηεο δηαθνξάο ηεο εηθφλαο D. Γεληθά πηζηεχεηαη φηη ε δηαθνξά ηεο εηθφλαο αθνινπζεί κηα γεληθεπκέλε θαηαλνκή Gauss. 86

87 Εικόνα 47 before hide information - Pixel difference histogram Εικόνα 48 after hide information - Pixel difference histogram 87

88 Παπάδειγμα 2- έγσπωμη εικόνα Καη ζην παξάδεηγκα 2 έρσ πάξεη ηα ζηαηηζηηθά θαη ηα γξαθήκαηα απφ ηελ εηθφλα ρσξίο θξπκκέλε πιεξνθνξία θαη κε θξπκκέλε πιεξνθνξία. Παξαθάησ ζα γίλνπλ ζπγθξίζεηο κεηαμχ ησλ γξαθεκάησλ θαη ησλ ζηαηηζηηθψλ. Υαξαθηεξηζηηθά εηθφλαο: Όλνκα ship.jpg κε κέγεζνο 204ΚΒ. Σν αξρείν πνπ ελζσκάησζα είλαη αξρείν.txt κε κέγεζνο 120 bytes Γηα ηελ ελζσκάησζε ηνπ αξρείνπ ρξεζηκνπνίεζα ην OpenPuff. 88

89 Η επηινγή ηεο εηθφλαο γίλεηε File Open Image Η πξψηε ζχγθξηζε ζα γίλεη κε ηα πξψηα απνηειέζκαηα ηεο LSB Enhancement επίζεζεο Εικόνα 49 LSB before hide information 89

90 Εικόνα 50 LSB After hide informationn Αλ δνχκε κε γξήγνξε καηηά ηηο εηθφλεο, δελ ζα παξαηεξήζνπκε φηη ππάξρνπλ κηθξέο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ δχν εηθφλσλ. Κάπνηα pixel έρνπλ δηαθνξεηηθέο ηηκέο πξηλ θαη κεηά ηελ ελζσκάησζε ηνπ αξρείνπ. Εικόνα 51 Pixel Value - before hide information 90

91 Εικόνα 52 Pixel Value after hide information Οξηζκφο ηνπ Chi-Square: είλαη κέηξεζε ησλ πξνζδνθηψλ ζε ζχγθξηζε κε ηα αιεζηλά απνηειέζκαηα. Σα ζηνηρεία πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη είλαη ηπραίεο ηηκέο, κε κεγάιε εκβέιεηα. Εικόνα 53 Chi-square before hide information 91

92 Εικόνα 54 Chi-square after hide information Με κπιε ρξψκα Average LSB Η θφθθηλε γξακκή Chi Square ηα γξαθήκαηα απηά παξαηεξνχκε κηθξέο δηαθνξέο κεηαμχ ηνπο, είλαη ε δηαθνξά ησλ ηηκψλ ησλ ειάρηζησλ ζεκαληηθψλ ςεθίσλ. Εικόνα 55 Neighbourhood Histogram before hide information 92

93 Εικόνα 56 Neighbourhood Histogram after hide information Εικόνα 57 Pixel Difference Histogram before hide information 93

94 Εικόνα 58 Pixel Difference Histogram after hide information Παξαηεξνχκε θαη εδψ φηη ππάξρνπλ πνιχ κηθξέο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ γξαθηθψλ. Δπεηδή φκσο νη δηαθνξέο είλαη πνιινί κηθξέο, ην πξφγξακκα καο δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα έρνπκε ηα απνηειέζκαηα ζε πίλαθα, ψζηε λα κπνξεί λα γίλεη επθνιφηεξα ε ζχγθξηζε. ηηο παξαθάησ εηθφλεο ζα δείμσ ηα απνηειέζκαηα ηεο εηθφλαο πνπ πεξηέρεη ην θξπθφ κήλπκα. ηελ αξηζηεξή ζηήιε είλαη ηπραίεο ηηκέο ζηελ δεμηά είλαη νη ηηκέο κέζνπ φξνπ ησλ LSB πνπ πήξε ζε αληηζηνηρία κε απηέο. 94

95 Εικόνα 59 Matrix Average LSB after hide information ηελ θαξηέια ηνπ Chi-square ζηελ αξηζηεξή ζηήιε είλαη ηπραίεο ηηκέο θαη ζηελ δεμηά νη ηηκέο πνπ αληηζηνηρνχλ ζε απηέο. 95

96 Εικόνα 60 Chi-square after hide information Άιια δείγκαηα πνπ κπνξνχκε λα πάξνπκε είλαη απφ ηελ θαξηέια neighbourhood histogram. Δίλαη θαηά πφζν ίδηεο ηηκέο έρνπλ ηα γεηηνληθά εηθνλνζηνηρεία. 96

97 Εικόνα 61 "Neighbours" after hide information 97

98 Εικόνα 62 Pixel Difference Histogram after hide information Οη ηηκέο είλαη πνιιέο νπφηε απιά επέιεμα λα δείμσ κφλν ηηο πξψηεο ηηκέο πνπ εκθαλίδνληαη απφ ην πξφγξακκα. Σνλ ίδην πίλαθα κε δηαθνξεηηθέο ηηκέο θπζηθά, ζα πάξνπκε θαη απφ ηελ εηθφλα ρσξίο ην ελζσκαησκέλν αξρείν θαη ζπγθξίλνληαο ηα παξαηεξνχκε φηη ππάξρνπλ δηαθνξέο ζηηο ηηκέο. Τπάξρνπλ δηάθνξεο ξπζκίζεηο φπσο: scales settings, ξπζκίδεηο ηελ θιίκαθα κε ηελ νπνία ζέιεηο λα εκθαλίδνληαη ηα δεδνκέλα(mix-max). Σνπο ηίηινπο ησλ ζηειψλ, νξηδφληηνο-θάζεηνο. Σηο ίδηεο ξπζκίζεηο έρνπλ νη θαξηέιεο Chi-square, Neighbourhood Histogram θαη Pixel Difference Histogram. Αλ ξπζκίζεηο ζε κηα θαξηέια ηηο ηηκέο, δελ ζεκαίλεη φηη φιεο νη θαξηέιεο έρνπλ πάξεη ηηο ξπζκίζεηο απηέο. Πξέπεη ζε θάζε κηα μερσξηζηά λα πξνζζέζεηο ηηο αιιαγέο. Σν άλνηγκα ησλ ξπζκίζεσλ απηψλ γίλεηαη κε ην πάηεκα ηνπ ηέηαξηνπ θνπκπηνχ (φπσο θαίλεηαη ζηελ παξαθάησ εηθφλα) ζε θάζε κηα απφ ηηο θαξηέιεο πνπ πξναλέθεξα. 98

99 Εικόνα 63 Scales settings Άιιεο ξπζκίζεηο γηα ηε γξαθηθή παξάζηαζε chi-square είλαη απφ ην κελνχ Options, Block size θαη Orientation. Block size είλαη ην κήθνο απφ bits κε ηα νπνία δνπιεχνπλ νη θξππηαιγφξηζκνη. Orientation είλαη ν πξνζαλαηνιηζκφο ησλ δεδνκέλσλ. 99

100 100

ΑΛΛΑΓΗ ΟΝΟΜΑΣΟ ΚΑΙ ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΙΑ, ΚΟΙΝΟΥΡΗΣΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ ΚΑΙ ΕΚΣΤΠΩΣΕ ΣΑ WINDOWS XP

ΑΛΛΑΓΗ ΟΝΟΜΑΣΟ ΚΑΙ ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΙΑ, ΚΟΙΝΟΥΡΗΣΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ ΚΑΙ ΕΚΣΤΠΩΣΕ ΣΑ WINDOWS XP ΑΛΛΑΓΗ ΟΝΟΜΑΣΟ ΚΑΙ ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΙΑ, ΚΟΙΝΟΥΡΗΣΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ ΚΑΙ ΕΚΣΤΠΩΣΕ ΣΑ WINDOWS XP ηότοι εργαζηηρίοσ ην πιαίζην ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ εξγαζηεξίνπ ζα παξνπζηαζηνύλ βαζηθέο ιεηηνπξγίεο ησλ Windows XP πνπ ζρεηίδνληαη

Διαβάστε περισσότερα

Κεθάλαιο 1. Ενόηηηα 2 Πλάνο Μάρκεηινγκ. Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ. Dr. Andrea Grimm Dr. Astin Malschinger

Κεθάλαιο 1. Ενόηηηα 2 Πλάνο Μάρκεηινγκ. Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ. Dr. Andrea Grimm Dr. Astin Malschinger Κεθάλαιο 1 Ενόηηηα 2 Πλάνο Μάρκεηινγκ Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ Dr. Andrea Grimm Dr. Astin Malschinger ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 2 ΠΛΑΝΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ Κεθάιαην 1: Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ Σπγγξαθείο: Δξ. Andrea Grimm, Δξ.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΔΙΣ ΓΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ II ΔΠΑΛ

ΑΠΑΝΤΗΣΔΙΣ ΓΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ II ΔΠΑΛ ΑΠΑΝΤΗΣΔΙΣ ΓΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ II ΔΠΑΛ ΘΔΜΑ Α Α1. α. Σ β. Σ γ. Λ δ. Λ ε. Λ ζη. Σ Α2. Γ Α3. 1. γ 2. ε 3. δ 4. α Β1. ΘΔΜΑ Β Οη ηειηθνί ππνινγηζηέο παίξλνπλ απνθάζεηο δξνκνιόγεζεο κόλν γηα ηα δηθά ηνπο απηνδύλακα

Διαβάστε περισσότερα

Ενδεικτικά Θέματα Στατιστικής ΙΙ

Ενδεικτικά Θέματα Στατιστικής ΙΙ Ενδεικτικά Θέματα Στατιστικής ΙΙ Θέματα. Έζησ όηη ζε δείγκα 35 θαηνηθηώλ πνπ ελνηθηάδνληαη ζε θνηηεηέο ζηελ Κνδάλε βξέζεθε ην κέζν κεληαίν κίζζσκα ζηα 5 επξώ, ελώ ζην Ζξάθιεην ην κέζν κεληαίν κίζζσκα ζε

Διαβάστε περισσότερα

Αιγόξηζκνη Γνκή επηινγήο. Πνιιαπιή Δπηινγή Δκθωιεπκέλεο Δπηινγέο. Δηζαγωγή ζηηο Αξρέο ηεο Δπηζηήκεο ηωλ Η/Υ. introcsprinciples.wordpress.

Αιγόξηζκνη Γνκή επηινγήο. Πνιιαπιή Δπηινγή Δκθωιεπκέλεο Δπηινγέο. Δηζαγωγή ζηηο Αξρέο ηεο Δπηζηήκεο ηωλ Η/Υ. introcsprinciples.wordpress. Αιγόξηζκνη 2.2.7.3 Γνκή επηινγήο Πνιιαπιή Δπηινγή Δκθωιεπκέλεο Δπηινγέο Δηζαγωγή ζηηο Αξρέο ηεο Δπηζηήκεο ηωλ Η/Υ 1 Πνιιαπιή Δληνιή Δπηινγήο Αν ζπλζήθε_1 ηόηε εληνιέο_1 αλλιώς_αν ζπλζήθε_2 ηόηε εληνιέο_2...

Διαβάστε περισσότερα

Απνηειέζκαηα Εξσηεκαηνινγίνπ 2o ηεηξάκελν 2011-12

Απνηειέζκαηα Εξσηεκαηνινγίνπ 2o ηεηξάκελν 2011-12 Απνηειέζκαηα Εξσηεκαηνινγίνπ 2o ηεηξάκελν 11-12 Project 6: Ταμίδη κε ηε Μεραλή ηνπ Φξόλνπ Υπεύζπλνη Καζεγεηέο: Ε. Μπηιαλάθε Φ. Αλησλάηνο Δρώηηζη 3: Πνηα από ηα παξαθάησ ΜΜΕ ηεξαξρείηε από πιεπξάο ζεκαζίαο;

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγίες τρήζης για λειηοσργία μεηαθοράς καναλιών ζε υηθιακό δέκηη OST-7060 HD

Οδηγίες τρήζης για λειηοσργία μεηαθοράς καναλιών ζε υηθιακό δέκηη OST-7060 HD Οδηγίες τρήζης για λειηοσργία μεηαθοράς καναλιών ζε υηθιακό δέκηη OST-7060 HD Γηα ηε δηεπθόιπλζή ζαο θαηά ην switch-off ηεο πεξηνρήο ηεο Πεινπνλλήζνπ έρνπκε πξνζζέζεη ζηνπο ςεθηαθνύο καο δέθηεο κία λέα,

Διαβάστε περισσότερα

Βάσεις Δεδομέμωμ. Εξγαζηήξην V. Τκήκα Πιεξνθνξηθήο ΑΠΘ 2015-2016

Βάσεις Δεδομέμωμ. Εξγαζηήξην V. Τκήκα Πιεξνθνξηθήο ΑΠΘ 2015-2016 Βάσεις Δεδομέμωμ Εξγαζηήξην V Τκήκα Πιεξνθνξηθήο ΑΠΘ 2015-2016 2 Σκοπός του 5 ου εργαστηρίου Σθνπόο απηνύ ηνπ εξγαζηεξίνπ είλαη: ε κειέηε ζύλζεησλ εξσηεκάησλ ζύλδεζεο ζε δύν ή πεξηζζόηεξεο ζρέζεηο ε κειέηε

Διαβάστε περισσότερα

Η/Υ A ΤΑΞΕΩΣ ΑΕ 2010-2011. Συστήματα Αρίθμησης. Υποπλοίαρχος Ν. Πετράκος ΠΝ

Η/Υ A ΤΑΞΕΩΣ ΑΕ 2010-2011. Συστήματα Αρίθμησης. Υποπλοίαρχος Ν. Πετράκος ΠΝ Συστήματα Αρίθμησης Υποπλοίαρχος Ν. Πετράκος ΠΝ 1 Ειζαγωγή Τν bit είλαη ε πην βαζηθή κνλάδα κέηξεζεο. Είλαη κία θαηάζηαζε on ή off ζε έλα ςεθηαθό θύθισκα. Άιιεο θνξέο είλαη κία θαηάζηαζε high ή low voltage

Διαβάστε περισσότερα

H ΜΑΓΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ

H ΜΑΓΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ H ΜΑΓΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ Φξεζηκόηεηα καζεκαηηθώλ Αξρή θαηακέηξεζεο Όζα έδσζαλ νη Έιιελεο... Τξίγσλνη αξηζκνί Τεηξάγσλνη αξηζκνί Δπηκήθεηο αξηζκνί Πξώηνη αξηζκνί Αξηζκνί κε μερσξηζηέο ηδηόηεηεο Γίδπκνη πξώηνη

Διαβάστε περισσότερα

7. ΚΑΤΑΧΩΡΗΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ. 3. Έλαο θαηαρσξεηήο SISO ησλ 4 bits έρεη: α) Μία είζνδν, β) Δύν εηζόδνπο, γ) Σέζζεξεηο εηζόδνπο.

7. ΚΑΤΑΧΩΡΗΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ. 3. Έλαο θαηαρσξεηήο SISO ησλ 4 bits έρεη: α) Μία είζνδν, β) Δύν εηζόδνπο, γ) Σέζζεξεηο εηζόδνπο. 7. ΚΑΤΑΧΩΡΗΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Ση είλαη έλαο θαηαρσξεηήο; O θαηαρσξεηήο είλαη κηα νκάδα από flip-flop πνπ κπνξεί λα απνζεθεύζεη πξνζσξηλά ςεθηαθή πιεξνθνξία. Μπνξεί λα δηαηεξήζεη ηα δεδνκέλα ηνπ

Διαβάστε περισσότερα

Γοκή επαλάιευες Δληοιές Όζο & Μέτρης_όηοσ

Γοκή επαλάιευες Δληοιές Όζο & Μέτρης_όηοσ Αιγόξηζκνη 2.2.7.4 Γοκή επαλάιευες Δληοιές Όζο & Μέτρης_όηοσ Εηζαγσγή ζηηο Αξρέο ηεο Επηζηήκεο ησλ Η/Υ 1 Άζθεζε 34 ζει 53 Έλα ςεθηαθό θσηνγξαθηθό άικπνπκ έρεη απνζεθεπηηθό ρώξν N Mbytes. Να αλαπηύμεηε

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦ. 2.3 ΑΠΟΛΤΣΗ ΣΘΜΗ ΠΡΑΓΜΑΣΘΚΟΤ ΑΡΘΘΜΟΤ

ΚΕΦ. 2.3 ΑΠΟΛΤΣΗ ΣΘΜΗ ΠΡΑΓΜΑΣΘΚΟΤ ΑΡΘΘΜΟΤ ΚΕΦ..3 ΑΠΟΛΤΣΗ ΣΘΜΗ ΠΡΑΓΜΑΣΘΚΟΤ ΑΡΘΘΜΟΤ Οπιζμόρ απόλςηηρ ηιμήρ: Σηνλ άμνλα ησλ πξαγκαηηθώλ αξηζκώλ ζεσξνύκε έλαλ αξηζκό α πνπ ζπκβνιίδεηαη κε ην ζεκείν Α. Η απόζηαζε ηνπ ζεκείνπ Α από ηελ αξρή Ο, δειαδή

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση 1 - Μοπυοποίηση Κειμένου

Άσκηση 1 - Μοπυοποίηση Κειμένου Άσκηση 1 - Μοπυοποίηση Κειμένου Σηηο παξαθάησ γξακκέο εθαξκόζηε ηε κνξθνπνίεζε πνπ πεξηγξάθνπλ Γξακκή κε έληνλε γξαθή Γξακκή κε πιάγηα γξαθή Γξακκή κε ππνγξακκηζκέλε γξαθή Γξακκή κε Arial Font κεγέζνπο

Διαβάστε περισσότερα

Αζκήζεις ζτ.βιβλίοσ ζελίδας 13 14

Αζκήζεις ζτ.βιβλίοσ ζελίδας 13 14 .1.10 ζκήζεις ζτ.βιβλίοσ ζελίδας 13 14 Ερωηήζεις Καηανόηζης 1. ύν δηαθνξεηηθέο επζείεο κπνξεί λα έρνπλ θαλέλα θνηλό ζεκείν Έλα θνηλό ζεκείν i ύν θνηλά ζεκεία iλ) Άπεηξα θνηλά ζεκεία ηηηνινγήζηε ηελ απάληεζε

Διαβάστε περισσότερα

Απαντήσεις θέματος 2. Παξαθάησ αθνινπζεί αλαιπηηθή επίιπζε ησλ εξσηεκάησλ.

Απαντήσεις θέματος 2. Παξαθάησ αθνινπζεί αλαιπηηθή επίιπζε ησλ εξσηεκάησλ. Απαντήσεις θέματος 2 Απηά πνπ έπξεπε λα γξάςεηε (δελ ρξεηαδόηαλ δηθαηνιόγεζε εθηόο από ην Γ) Α return a*b; Β 0:acegf2, 1: acegf23, 2: acegf234, 3:acegf2345, 4:acegf23456, 5:acegf234567, 6:acegf2345678,

Διαβάστε περισσότερα

Α. Εηζαγσγή ηεο έλλνηαο ηεο ηξηγσλνκεηξηθήο εμίζσζεο κε αξρηθό παξάδεηγκα ηελ εκx = 2

Α. Εηζαγσγή ηεο έλλνηαο ηεο ηξηγσλνκεηξηθήο εμίζσζεο κε αξρηθό παξάδεηγκα ηελ εκx = 2 ΣΡΙΓΩΝΟΜΔΣΡΙΚΔ EΞΙΩΔΙ Πνηα παξαδείγκαηα εμηζώζεσλ ή θαη πξνβιεκάησλ πηζηεύεηαη όηη είλαη θαηάιιεια γηα ηελ επίιπζε ηνπο θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο δηδαθηηθήο δηαδηθαζίαο κέζα ζηελ ηάμε; 1 ε ΓΙΓΑΚΣΙΚΗ ΩΡΑ Α.

Διαβάστε περισσότερα

TOOLBOOK (μάθημα 2) Δεκηνπξγία βηβιίνπ θαη ζειίδσλ ΠΡΟΑΡΜΟΓΗ: ΒΑΛΚΑΝΙΩΣΗ ΔΗΜ. ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΠΕ19 1 TOOLBOOK ΜΑΘΗΜΑ 2

TOOLBOOK (μάθημα 2) Δεκηνπξγία βηβιίνπ θαη ζειίδσλ ΠΡΟΑΡΜΟΓΗ: ΒΑΛΚΑΝΙΩΣΗ ΔΗΜ. ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΠΕ19 1 TOOLBOOK ΜΑΘΗΜΑ 2 TOOLBOOK (μάθημα 2) Δεκηνπξγία βηβιίνπ θαη ζειίδσλ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΠΕ19 1 Δημιουργία σελίδων και βιβλίων Έλα θαηλνύξην βηβιίν πεξηέρεη κία άδεηα ζειίδα κε έλα άδεην background. Δελ κπνξνύκε λα μερσξίζνπκε

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 4 ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 4 ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 4 ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ 1. ρεδίαζε πλδπαζηηθνύ Κπθιώκαηνο Έλα ζπλδπαζηηθό θύθισκα (Κ) έρεη ηξεηο εηζόδνπο A, B θαη C θαη κία έμνδν Y Y=A B+AC Να θαηαζθεπάζεηε ην ράξηε Karnaugh. B 0

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΤΟΛΕΣ WINDOWS ΚΑΙ UNIX

ΕΝΤΟΛΕΣ WINDOWS ΚΑΙ UNIX ΕΝΤΟΛΕΣ WINDOWS ΚΑΙ UNIX Σηότοι εργαζηηρίοσ Σην πιαίζην ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ εξγαζηεξίνπ, νη θνηηεηέο ζα εμνηθεησζνύλ κε βαζηθέο εληνιέο δηθηπαθώλ πξσηνθόιισλ νη νπνίεο βξίζθνπλ εθαξκνγή ζε πεξηβάιινληα Windows

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Οξηδόληηα θαη θαηαθόξπθε κεηαηόπηζε παξαβνιήο

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Οξηδόληηα θαη θαηαθόξπθε κεηαηόπηζε παξαβνιήο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Οξηδόληηα θαη θαηαθόξπθε κεηαηόπηζε παξαβνιήο 1 ε Δξαζηεξηόηεηα Αλνίμηε ην αξρείν «Μεηαηόπηζε παξαβνιήο.ggb». Με ηε καύξε γξακκή παξηζηάλεηαη ε γξαθηθή παξάζηαζε ηεο f(x)=αx 2 πνπ ζα ηελ

Διαβάστε περισσότερα

Δπηιέγνληαο ην «Πξνεπηινγή» θάζε θνξά πνπ ζα ζπλδέεζηε ζηελ εθαξκνγή ζα βξίζθεζηε ζηε λέα ρξήζε.

Δπηιέγνληαο ην «Πξνεπηινγή» θάζε θνξά πνπ ζα ζπλδέεζηε ζηελ εθαξκνγή ζα βξίζθεζηε ζηε λέα ρξήζε. ΑΝΟΙΓΜΑ ΝΔΑ ΥΡΗΗ 1. Γεκηνπξγείηε ηε λέα ρξήζε από ηελ επηινγή «Παξάκεηξνη/Παξάκεηξνη Δηαηξίαο/Γηαρείξηζε Δηαηξηώλ». Πιεθηξνινγείηε ηνλ θσδηθό ηεο εηαηξίαο ζαο θαη παηάηε Enter. Σηελ έλδεημε «Υξήζεηο» παηάηε

Διαβάστε περισσότερα

Κευάλαιο 8 Μονοπωλιακή Συμπεριφορά- Πολλαπλή Τιμολόγηση

Κευάλαιο 8 Μονοπωλιακή Συμπεριφορά- Πολλαπλή Τιμολόγηση Κευάλαιο 8 Μονοπωλιακή Συμπεριφορά- Πολλαπλή Τιμολόγηση Πώς πρέπει να τιμολογεί ένα μονοπώλιο; Μέρξη ζηηγκήο ην κνλνπώιην έρεη ζεσξεζεί ζαλ κηα επηρείξεζε ε νπνία πσιεί ην πξντόλ ηεο ζε θάζε πειάηε ζηελ

Διαβάστε περισσότερα

ΡΤΘΜΙΕΙ ΔΙΚΣΤΟΤ ΣΑ WINDOWS

ΡΤΘΜΙΕΙ ΔΙΚΣΤΟΤ ΣΑ WINDOWS ηότοι εργαζηηρίοσ ΡΤΘΜΙΕΙ ΔΙΚΣΤΟΤ ΣΑ WINDOWS ην πιαίζην ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ εξγαζηεξίνπ ζα παξνπζηαζηεί ε δηαδηθαζία ηωλ ξπζκίζεωλ δηθηύνπ ζε ιεηηνπξγηθό ζύζηεκα Windows XP. Η δηαδηθαζία ζε γεληθέο γξακκέο

Διαβάστε περισσότερα

Η αξρή ζύλδεζεο Client-Server

Η αξρή ζύλδεζεο Client-Server Η αξρή ζύλδεζεο Client-Server Δηαθνκηζηήο (Server) Πξνζθέξεη ππεξεζίεο ζηνπο Πειάηεο (Client) Μεγάινη ππνινγηζηέο γηα ηηο ππεξεζίεο Internet (π.ρ. WWW, FTP) Λακβάλεη εξσηήζεηο θαη δίδεη απαληήζεηο Πειάηεο

Διαβάστε περισσότερα

Αζθήζεηο 5 νπ θεθαιαίνπ Crash course Step by step training. Dipl.Biol.cand.med. Stylianos Kalaitzis

Αζθήζεηο 5 νπ θεθαιαίνπ Crash course Step by step training. Dipl.Biol.cand.med. Stylianos Kalaitzis Αζθήζεηο 5 νπ θεθαιαίνπ Crash course Step by step training Dipl.Biol.cand.med. Stylianos Kalaitzis Stylianos Kalaitzis Μνλνϋβξηδηζκνο 1 Γπν γνλείο, εηεξόδπγνη γηα ηνλ αιθηζκό θάλνπλ παηδηά. Πνία ε πηζαλόηεηα

Διαβάστε περισσότερα

Constructors and Destructors in C++

Constructors and Destructors in C++ Constructors and Destructors in C++ Σύνθεζη Πνιύ ζπρλά ζηε C++ κία θιάζε κπνξεί λα πεξηέρεη ζαλ κέιεδεδνκέλα αληηθείκελα άιισλ θιάζεσλ. Πνηα είλαη ε ζεηξά κε ηελ νπνία δεκηνπξγνύληαη θαη θαηαζηξέθνληαη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Δ. ΔΤΡΔΗ ΣΟΤ ΜΔΣΑΥΗΜΑΣΙΜΟΤ FOURIER ΓΙΑΦΟΡΩΝ ΗΜΑΣΩΝ

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Δ. ΔΤΡΔΗ ΣΟΤ ΜΔΣΑΥΗΜΑΣΙΜΟΤ FOURIER ΓΙΑΦΟΡΩΝ ΗΜΑΣΩΝ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Δ. ΔΤΡΔΗ ΣΟΤ ΜΔΣΑΥΗΜΑΣΙΜΟΤ FOURIER ΓΙΑΦΟΡΩΝ ΗΜΑΣΩΝ Εδώ ζα ππνινγίζνπκε ην κεηαζρεκαηηζκό Fourier κεξηθώλ αθόκα ζεκάησλ, πξνζπαζώληαο λα μεθηλήζνπκε από ην κεηαζρεκαηηζκό Fourier γλσζηώλ ζεκάησλ

Διαβάστε περισσότερα

Μορθές Κακόβοσλοσ Κώδικα (Malicious Code)

Μορθές Κακόβοσλοσ Κώδικα (Malicious Code) Μορθές Κακόβοσλοσ Κώδικα (Malicious Code) Page 1 Υποπλοίαρτος Ν. Πεηράκος ΠΝ Αηδένηα Γνύξεηνη Ίππνη (Trojan Horses) Ινί (Viruses) Worms Root-kit Page 2 Γνύξεηνο Ίππνο (Trojan Horse) Οξηζκόο: Πξόγξακκα

Διαβάστε περισσότερα

x-1 x (x-1) x 5x 2. Να απινπνηεζνύλ ηα θιάζκαηα, έηζη ώζηε λα κελ ππάξρνπλ ξηδηθά ζηνπο 22, 55, 15, 42, 93, 10 5, 12

x-1 x (x-1) x 5x 2. Να απινπνηεζνύλ ηα θιάζκαηα, έηζη ώζηε λα κελ ππάξρνπλ ξηδηθά ζηνπο 22, 55, 15, 42, 93, 10 5, 12 ΑΚΖΔΗ ΤΜΝΑΗΟΤ - ΚΤΚΛΟ ΠΡΩΣΟ - - ηα πνηεο ηηκέο ηνπ ηα παξαθάησ θιάζκαηα δελ νξίδνληαη ; (Τπόδεημε : έλα θιάζκα νξίδεηαη αλ ν παξνλνκαζηήο είλαη δηάθνξνο ηνπ κεδελόο) - (-) - (-) - Να απινπνηεζνύλ ηα θιάζκαηα

Διαβάστε περισσότερα

Case Study. Παξαθάηω παξνπζηάδνπκε βήκα - βήκα κε screenshots έλα παξάδεηγκα ππνβνιήο κηαο εξγαζίαο θαη ηελ παξαγωγή ηνπ Originality Report.

Case Study. Παξαθάηω παξνπζηάδνπκε βήκα - βήκα κε screenshots έλα παξάδεηγκα ππνβνιήο κηαο εξγαζίαο θαη ηελ παξαγωγή ηνπ Originality Report. Case Study Παξαθάηω παξνπζηάδνπκε βήκα - βήκα κε screenshots έλα παξάδεηγκα ππνβνιήο κηαο εξγαζίαο θαη ηελ παξαγωγή ηνπ Originality Report. Βήκα 1 ο : Login ζηο Turnitin. Κάλεηε είζνδν ζην Turnitin κε

Διαβάστε περισσότερα

ΛΙΜΝΗ ΤΣΑΝΤ. Σρήκα 1. Σρήκα 2

ΛΙΜΝΗ ΤΣΑΝΤ. Σρήκα 1. Σρήκα 2 ΛΙΜΝΗ ΤΣΑΝΤ Τν Σρήκα 1 δείρλεη ηελ αιιαγή ηεο ζηάζκεο ηεο Λίκλεο Τζαλη, ζηε Σαράξα ηεο Βόξεηαο Αθξηθήο. Η Λίκλε Τζαλη εμαθαλίζηεθε ηειείσο γύξσ ζην 20.000 π.χ., θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ηειεπηαίαο επνρήο ησλ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΔΚΑ ΡΖΠ ΑΛΑΓΛΩΟΗΠΖΠ

ΘΔΚΑ ΡΖΠ ΑΛΑΓΛΩΟΗΠΖΠ ΘΔΚΑ ΡΖΠ ΑΛΑΓΛΩΟΗΠΖΠ 1.Απηόο πνπ ζα αλαγλσξηζηεί απνπζηάδεη γηα πνιύ θαηξό. 2.Δπηζηξέθεη κε πιαζηή ηαπηόηεηα ή κεηακνξθσκέλνο. 3.Απνκνλώλνληαη ηα δύν πξόζσπα 4.Άξζε κεηακόξθσζεο 5.Απνθάιπςε 6.Ακθηβνιίεο-απνδεηθηηθά

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΗΛΙΑΚΑ. Η Μηκή ζθέθηεθε έλαλ ηξόπν, γηα λα ζπγθξίλεη κεξηθά δηαθνξεηηθά αληειηαθά πξντόληα. Απηή θαη ν Νηίλνο ζπλέιεμαλ ηα αθόινπζα πιηθά:

ΑΝΤΗΛΙΑΚΑ. Η Μηκή ζθέθηεθε έλαλ ηξόπν, γηα λα ζπγθξίλεη κεξηθά δηαθνξεηηθά αληειηαθά πξντόληα. Απηή θαη ν Νηίλνο ζπλέιεμαλ ηα αθόινπζα πιηθά: ΑΝΤΗΛΙΑΚΑ Η Μηκή θαη ν Νηίλνο αλαξσηήζεθαλ πνην αληειηαθό πξντόλ παξέρεη ηελ θαιύηεξε πξνζηαζία ζην δέξκα ηνπο. Τα αληειηαθά πξντόληα έρνπλ έλα δείθηε αληειηαθήο πξνζηαζίαο (SPF), ν νπνίνο δείρλεη πόζν

Διαβάστε περισσότερα

Κεθάιαην 20. Ελαχιστοποίηση του κόστους

Κεθάιαην 20. Ελαχιστοποίηση του κόστους Κεθάιαην 0 Ελαχιστοποίηση του κόστους Ειαρηζηνπνίεζε ηνπ θόζηνπο Μηα επηρείξεζε ειαρηζηνπνηεί ην θόζηνο ηεο αλ παξάγεη νπνηνδήπνηε δεδνκέλν επίπεδν πξντόληνο y 0 ζην κηθξόηεξν δπλαηό ζπλνιηθό θόζηνο. Τν

Διαβάστε περισσότερα

Image J Plugin particle tracker για παρακολούθηση της κίνησης σωματιδίων

Image J Plugin particle tracker για παρακολούθηση της κίνησης σωματιδίων Image J Plugin particle tracker για παρακολούθηση της κίνησης σωματιδίων (https://weeman.inf.ethz.ch/particletracker/) Τν Plugin particle tracker κπνξεί λα αληρλεύζεη απηόκαηα ηα ζσκαηίδηα πνπ θηλνύληαη,

Διαβάστε περισσότερα

Διιεληθά Σειρά Moov Δγτειρίδιο τρήζηη Δνημέρφζης ταρηών Web Αλαζεώξεζε: R00 (2010/05) Πώς να ενημερώζφ ηοσς τάρηες; Υπάξρνπλ ηέζζεξα βήκαηα γηα ηελ ελεκέξσζε ηνπ ράξηε. Βήκα

Διαβάστε περισσότερα

Σημεία Ασύπματηρ Ππόσβασηρ (Hot-Spots)

Σημεία Ασύπματηρ Ππόσβασηρ (Hot-Spots) Σημεία Ασύπματηρ Ππόσβασηρ (Hot-Spots) 1.1 Σςνοπτική Πεπιγπαυή Hot Spots Σα ζεκεία αζύξκαηεο πξόζβαζεο πνπ επηιέρζεθαλ αλαθέξνληαη ζηνλ επόκελν πίλαθα θαη παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά ζηηο επόκελεο παξαγξάθνπο.

Διαβάστε περισσότερα

Σύνθεζη ηαλανηώζεων. Έζησ έλα ζώκα πνπ εθηειεί ηαπηόρξνλα δύν αξκνληθέο ηαιαληώζεηο ηεο ίδηαο ζπρλόηεηαο πνπ πεξηγξάθνληαη από ηηο παξαθάησ εμηζώζεηο:

Σύνθεζη ηαλανηώζεων. Έζησ έλα ζώκα πνπ εθηειεί ηαπηόρξνλα δύν αξκνληθέο ηαιαληώζεηο ηεο ίδηαο ζπρλόηεηαο πνπ πεξηγξάθνληαη από ηηο παξαθάησ εμηζώζεηο: Σύνθεζη ηαλανηώζεων Α. Σύλζεζε δύν α.α.η ηεο ίδιας ζστνόηηηας Έζησ έλα ζώκα πνπ εθηειεί ηαπηόρξνλα δύν αξκνληθέο ηαιαληώζεηο ηεο ίδηαο ζπρλόηεηαο πνπ πεξηγξάθνληαη από ηηο παξαθάησ εμηζώζεηο: Η απνκάθξπλζε

Διαβάστε περισσότερα

Σήκαηα Β Α Γ Γ Δ Λ Η Σ Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ο Υ Γ Ι Α Λ Δ Ξ Η - ( 2 ) ΕΙΣΑΓΨΓΗ ΣΤΙΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΨΝΙΕΣ

Σήκαηα Β Α Γ Γ Δ Λ Η Σ Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ο Υ Γ Ι Α Λ Δ Ξ Η - ( 2 ) ΕΙΣΑΓΨΓΗ ΣΤΙΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΨΝΙΕΣ Σήκαηα 1 Β Α Γ Γ Δ Λ Η Σ Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ο Υ Γ Ι Α Λ Δ Ξ Η - ( 2 ) Σήκαηα Οξηζκόο ζήκαηνο Ταμηλόκεζε ζεκάησλ Σεηξέο Fourier Μεηαζρεκαηηζκόο Fourier Σπλέιημε Σπζρέηηζε θαη Φαζκαηηθή Ππθλόηεηα 2 Οξηζκόο Σήκαηνο

Διαβάστε περισσότερα

Οργάνωση και Δομή Παρουσιάσεων

Οργάνωση και Δομή Παρουσιάσεων Οργάνωση και Δομή Παρουσιάσεων Οη παξνπζηάζεηο κε βνήζεηα ηνπ ππνινγηζηή γίλνληαη κε πξνγξάκκαηα παξνπζηάζεσλ, όπσο ην OpenOffice.org Impress [1] θαη ην Microsoft Office PowerPoint [2]. Απηά ηα πξνγξάκκαηα

Διαβάστε περισσότερα

ΓΗΑΓΩΝΗΣΜΑ ΣΤΑ ΜΑΘΖΜΑΤΗΚΑ. Ύλη: Μιγαδικοί-Σσναρηήζεις-Παράγωγοι Θεη.-Τετν. Καη Εήηημα 1 ο :

ΓΗΑΓΩΝΗΣΜΑ ΣΤΑ ΜΑΘΖΜΑΤΗΚΑ. Ύλη: Μιγαδικοί-Σσναρηήζεις-Παράγωγοι Θεη.-Τετν. Καη Εήηημα 1 ο : ΓΗΑΓΩΝΗΣΜΑ ΣΤΑ ΜΑΘΖΜΑΤΗΚΑ Ον/μο:.. Γ Λσκείοσ Ύλη: Μιγαδικοί-Σσναρηήζεις-Παράγωγοι Θεη.-Τετν. Καη. 11-1-11 Εήηημα 1 ο : Α. Γηα ηελ ζπλάξηεζε f, λα βξείηε ην δηάζηεκα ζην νπνίν είλαη παξαγσγίζηκε θαζώο θαη

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΟ 13. Ποσοτικές Μέθοδοι. θαη λα ππνινγίζεηε ην θόζηνο γηα 10000 παξαγόκελα πξντόληα. Να ζρεδηαζηεί γηα εύξνο πξντόλησλ έσο 30000.

ΔΕΟ 13. Ποσοτικές Μέθοδοι. θαη λα ππνινγίζεηε ην θόζηνο γηα 10000 παξαγόκελα πξντόληα. Να ζρεδηαζηεί γηα εύξνο πξντόλησλ έσο 30000. ΔΕΟ 13 Ποσοτικές Μέθοδοι Σσνάρηηζη Κόζηοσς C(), μέζο κόζηος C()/. Παράδειγμα 1 Μηα εηαηξεία δαπαλά γηα θάζε πξντόλ Α πνπ παξάγεη 0.0 λ.κ. Τα πάγηα έμνδα ηεο εηαηξείαο είλαη 800 λ.κ. Ζεηείηαη 1) Να πεξηγξάςεηε

Διαβάστε περισσότερα

Παλεπηζηήκην Πεηξαηψο Σκήκα Πιεξνθνξηθήο Πξφγξακκα Μεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ «Πξνεγκέλα πζηήκαηα Πιεξνθνξηθήο»

Παλεπηζηήκην Πεηξαηψο Σκήκα Πιεξνθνξηθήο Πξφγξακκα Μεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ «Πξνεγκέλα πζηήκαηα Πιεξνθνξηθήο» Παλεπηζηήκην Πεηξαηψο Σκήκα Πιεξνθνξηθήο Πξφγξακκα Μεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ «Πξνεγκέλα πζηήκαηα Πιεξνθνξηθήο» Μεηαπηςσιακή Γιαηπιβή Σίηινο Γηαηξηβήο Στεγανογραφία και συμπιεσμένη αίσθηση Ολνκαηεπψλπκν Φνηηεηή

Διαβάστε περισσότερα

Hellas online Προεπιλεγμένες ρσθμίσεις για FritzBox Fon WLAN 7140 (Annex B) 30.04.67 FritzBox Fon WLAN 7140 - Annex B (30.04.67)

Hellas online Προεπιλεγμένες ρσθμίσεις για FritzBox Fon WLAN 7140 (Annex B) 30.04.67 FritzBox Fon WLAN 7140 - Annex B (30.04.67) Hellas online Προεπιλεγμένες ρσθμίσεις για FritzBox Fon WLAN 7140 (Annex B) 30.04.67 FritzBox Fon WLAN 7140 - Annex B (30.04.67) Γηα λα επαλαθέξεηε ην FritzBox Fon WLAN 7140 ζηηο πξνεπηιεγκέλεο ηνπ ξπζκίζεηο

Διαβάστε περισσότερα

Άμεσοι Αλγόριθμοι: Προσπέλαση Λίστας (list access)

Άμεσοι Αλγόριθμοι: Προσπέλαση Λίστας (list access) Έρνπκε απνζεθεύζεη κηα ζπιινγή αξρείσλ ζε κηα ζπλδεδεκέλε ιίζηα, όπνπ θάζε αξρείν έρεη κηα εηηθέηα ηαπηνπνίεζεο. Μηα εθαξκνγή παξάγεη κηα αθνινπζία από αηηήκαηα πξόζβαζεο ζηα αξρεία ηεο ιίζηαο. Γηα λα

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΦΩΣΟΓΡΑΦΙΑ. Ειζαγωγή ζηη Φωηογραθία. Χριζηάκης Σαζεΐδης EFIAP

ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΦΩΣΟΓΡΑΦΙΑ. Ειζαγωγή ζηη Φωηογραθία. Χριζηάκης Σαζεΐδης EFIAP ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΦΩΣΟΓΡΑΦΙΑ Ειζαγωγή ζηη Φωηογραθία Χριζηάκης Σαζεΐδης EFIAP 1 ΜΑΘΗΜΑ 6 ο Προγράμμαηα θωηογραθικών μηχανών Επιλογέας προγραμμάηων Μαο δίλεη ηε δπλαηόηεηα λα ειέγμνπκε ην άλνηγκα δηαθξάγκαηνο θαη

Διαβάστε περισσότερα

1. Οδηγίερ εγκαηάζηαζηρ και σπήζηρ έξςπνυν καπηών και τηθιακών πιζηοποιηηικών με σπήζη ηος λογιζμικού Μοzilla Thunderbird

1. Οδηγίερ εγκαηάζηαζηρ και σπήζηρ έξςπνυν καπηών και τηθιακών πιζηοποιηηικών με σπήζη ηος λογιζμικού Μοzilla Thunderbird 1. Οδηγίερ εγκαηάζηαζηρ και σπήζηρ έξςπνυν καπηών και τηθιακών πιζηοποιηηικών με σπήζη ηος λογιζμικού Μοzilla Thunderbird 1.1 Εγκαηάζηαζη ηυν οδηγών ηηρ έξςπνηρ κάπηαρ ζηο λογιζμικό Mozilla Thunderbird

Διαβάστε περισσότερα

Διαδικαζία μεηαθοράς δεδομένων Εκκαθαριζηικής για ηο Eιδικό ζημείωμα περαίωζης Φ.Π.Α

Διαδικαζία μεηαθοράς δεδομένων Εκκαθαριζηικής για ηο Eιδικό ζημείωμα περαίωζης Φ.Π.Α Διαδικαζία μεηαθοράς δεδομένων Εκκαθαριζηικής για ηο Eιδικό ζημείωμα περαίωζης Φ.Π.Α Σει.1 Σο ζςγκεκπιμένο εγσειπίδιο δημιοςπγήθηκε για να βοηθήζει ηην καηανόηζη ηηρ διαδικαζίαρ μεηαθοπάρ δεδομένων ηηρ

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στοςρ κβαντικούρ ςπολογιστέρ και αλγόπιθμοςρ. Γηδάζθωλ : Φνπληνπιάθεο Αληώληνο

Εισαγωγή στοςρ κβαντικούρ ςπολογιστέρ και αλγόπιθμοςρ. Γηδάζθωλ : Φνπληνπιάθεο Αληώληνο Εισαγωγή στοςρ κβαντικούρ ςπολογιστέρ και αλγόπιθμοςρ. Γηδάζθωλ : Φνπληνπιάθεο Αληώληνο Θεματικές Ενότητες 1. Απιέο έλλνηεο θβαληηθήο κεραληθήο θαη ην ζύζηεκα δύν θβαληηθώλ θαηαζηάζεωλ. 2. Qubit θαη θβαληηθόο

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΣΚΥΤΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2015 ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Τεηάπηη 28 Ιανουαπίου 2015 ΛΔΥΚΩΣΙΑ Τάξη: Α Γυμναζίου

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΣΚΥΤΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2015 ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Τεηάπηη 28 Ιανουαπίου 2015 ΛΔΥΚΩΣΙΑ Τάξη: Α Γυμναζίου ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΣΚΥΤΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2015 ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Τεηάπηη 28 Ιανουαπίου 2015 ΛΔΥΚΩΣΙΑ Τάξη: Α Γυμναζίου ΠΡΟΒΛΗΜΑ Σε έλα ηνπξλνπά βόιετ δήισζαλ ζπκκεηνρή νκάδεο Γπκλαζίσλ ηεο Κύπξνπ.

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ ΠΑΓΚΤΠΡΙΟ ΓΙΑΓΩΝΙ ΜΟ

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ ΠΑΓΚΤΠΡΙΟ ΓΙΑΓΩΝΙ ΜΟ ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ ΠΑΓΚΤΠΡΙΟ ΓΙΑΓΩΝΙ ΜΟ Α ΛΤΚΔΙΟΤ Ζμεπομηνία: 18/12/10 Ώπα εξέτασηρ: 09:30-12:30 ΠΡΟΣΕΙΝΟΜΕΝΕ ΛΤ ΕΙ 1. Δίλεηαη ην πνιπώλπκν Αλ θαη., λα βξείηε ην ηειεπηαίν ςεθίν ηνπ αξηζκνύ έρνπκε:

Διαβάστε περισσότερα

Παιχνίδι γλωζζικής καηανόηζης με ζχήμαηα!

Παιχνίδι γλωζζικής καηανόηζης με ζχήμαηα! Cpyright 2013 Λόγος & Επικοινωνία // All rights Reserved Παιχνίδι γλωζζικής καηανόηζης με ζχήμαηα! Αυηό ηο παιχνίδι έχει ζηόχους: 1. ηελ εθγύκλαζε ηεο αθνπζηηθήο κλήκεο ησλ παηδηώλ 2. ηελ εμάζθεζε ζηελ

Διαβάστε περισσότερα

Διπλωματική Εργασία. ηος θοιηηηή ηος Τμήμαηορ Ηλεκηπολόγων Μησανικών και Τεσνολογίαρ Υπολογιζηών ηηρ Πολςηεσνικήρ Σσολήρ ηος Πανεπιζηημίος Παηπών

Διπλωματική Εργασία. ηος θοιηηηή ηος Τμήμαηορ Ηλεκηπολόγων Μησανικών και Τεσνολογίαρ Υπολογιζηών ηηρ Πολςηεσνικήρ Σσολήρ ηος Πανεπιζηημίος Παηπών ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΠΑΣΡΩΝ ΣΜΗΜΑ ΗΛΕΚΣΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΥΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΣΕΥΝΟΛΟΓΙΑ ΤΠΟΛΟΓΙΣΩΝ ΣΟΜΕΑ: Σηλεπικοινωνιών και Σετνολογίας Πληρουορίας ΕΡΓΑΣΗΡΙΟ Διπλωματική Εργασία ηος θοιηηηή ηος Τμήμαηορ Ηλεκηπολόγων Μησανικών

Διαβάστε περισσότερα

ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ

ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ Α/Α : 0_1382/153 1. Καη όηαλ έγηλε ε ππνρώξεζε αξγά ην απόγεπκα, επεηδή θνβήζεθαλ νη νιηγαξρηθνί κήπσο νη δεκνθξαηηθνί, αθνύ θάλνπλ επίζεζε, θαηαιάβνπλ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΠΤΙΚΗ Α. ΑΝΑΚΛΑΣΖ - ΓΗΑΘΛΑΣΖ

ΟΠΤΙΚΗ Α. ΑΝΑΚΛΑΣΖ - ΓΗΑΘΛΑΣΖ ΟΠΤΙΚΗ Α. ΑΝΑΚΛΑΣΖ - ΓΗΑΘΛΑΣΖ. Μία αθηίλα θωηόο πξνζπίπηεη κε κία γωλία ζ ζηε επάλω επηθάλεηα ελόο θύβνπ από πνιπεζηέξα ν νπνίνο έρεη δείθηε δηάζιαζεο ε =,49 (ζρήκα ). Βξείηε πνηα ζα είλαη ε κέγηζηε γωλία

Διαβάστε περισσότερα

ΥΡΙΣΟΤΓΔΝΝΙΑΣΙΚΔ ΚΑΣΑΚΔΤΔ

ΥΡΙΣΟΤΓΔΝΝΙΑΣΙΚΔ ΚΑΣΑΚΔΤΔ ΥΡΙΣΟΤΓΔΝΝΙΑΣΙΚΔ ΚΑΣΑΚΔΤΔ 1) Υξηζηνπγελληάηηθα ειαηάθηα θάξηα ή θαδξάθη θάξηα ή θαδξάθη Τιηθά πνπ ζα ρξεηαζηνύκε: Υαξηί θάλζνλ καύξν γηα ην θόλην, πξάζηλν γηα ηα ειαηάθηα, θόθθηλν γηα ηα αζηεξάθηα Απιό

Διαβάστε περισσότερα

Άζκηζη ζτέζης κόζηοσς-τρόνοσ (Cost Time trade off) Καηαζκεσαζηική ΑΔ

Άζκηζη ζτέζης κόζηοσς-τρόνοσ (Cost Time trade off) Καηαζκεσαζηική ΑΔ Άζκηζη ζτέζης κόζηοσς-τρόνοσ (Cost Time trade off) Καηαζκεσαζηική Δίζηε μησανικόρ διοίκηζηρ μεγάληρ καηαζκεςαζηικήρ εηαιπείαρ και καλείζηε να ςλοποιήζεηε ηο έπγο πος πεπιγπάθεηαι από ηον Πίνακα 1. Κωδ.

Διαβάστε περισσότερα

Ζαχαρίας Μ. Κοντοπόδης Εργαστήριο Λειτουργικών Συστημάτων ΙΙ

Ζαχαρίας Μ. Κοντοπόδης Εργαστήριο Λειτουργικών Συστημάτων ΙΙ Διαφάνεια 1 η ΕΚΚΙΝΗΣΗ ΤΟΥ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ ΚΑΙ ΕΙΣΟΔΟΣ ΣΤΟ BIOS UITILITY Τν ζπλεζέζηεξν πιήθηξν γηα ηελ είζνδν ζην BIOS Utility είλαη ην πιήθηξν Del. Παξόια απηά δηαθνξεηηθνί θαηαζθεπαζηέο, ρξεζηκνπνηνύλ δηαθνξεηηθά

Διαβάστε περισσότερα

ΔΦΑΡΜΟΜΔΝΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΑ ΣΗ ΧΗΜΔΙΑ Ι ΘΔΜΑΣΑ Α επηέκβξηνο 2009. 1. Να ππνινγηζηνύλ νη κεξηθέο παξάγσγνη πξώηεο ηάμεο ηεο ζπλάξηεζεο f(x,y) =

ΔΦΑΡΜΟΜΔΝΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΑ ΣΗ ΧΗΜΔΙΑ Ι ΘΔΜΑΣΑ Α επηέκβξηνο 2009. 1. Να ππνινγηζηνύλ νη κεξηθέο παξάγσγνη πξώηεο ηάμεο ηεο ζπλάξηεζεο f(x,y) = ΘΔΜΑΣΑ Α επηέκβξηνο 9. Να ππνινγηζηνύλ νη κεξηθέο παξάγσγνη πξώηεο ηάμεο ηεο ζπλάξηεζεο f(,y) = y.. Να ππνινγηζηνύλ ηα νινθιεξώκαηα: a) ln b) a) 3cos b) e sin 4. Να ππνινγηζηεί ην νινθιήξσκα: S ( y) 3

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΛΟΠΟΙΗΗ ΛΟΓΙΚΩΝ ΤΝΑΡΣΗΕΩΝ ΜΕ ΠΙΝΑΚΕ KARNAUGH

ΑΠΛΟΠΟΙΗΗ ΛΟΓΙΚΩΝ ΤΝΑΡΣΗΕΩΝ ΜΕ ΠΙΝΑΚΕ KARNAUGH ΑΠΛΟΠΟΙΗΗ ΛΟΓΙΚΩΝ ΤΝΑΡΣΗΕΩΝ ΜΕ ΠΙΝΑΚΕ KRNUGH Γηα λα θάλνπκε απινπνίεζε κηαο ινγηθήο ζπλάξηεζεο κε πίλαθα (ή ράξηε) Karnaugh αθνινπζνύκε ηα παξαθάησ βήκαηα:. Η ινγηθή ζπλάξηεζε ζα πξέπεη λα είλαη ζε πιήξε

Διαβάστε περισσότερα

ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 1 Βαζηθέο Έλλνηεο & Καηεγνξίεο Γηθηύσλ Τπνινγηζηώλ

ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 1 Βαζηθέο Έλλνηεο & Καηεγνξίεο Γηθηύσλ Τπνινγηζηώλ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 1 Βαζηθέο Έλλνηεο & Καηεγνξίεο Γηθηύσλ Τπνινγηζηώλ Γξαζηεξηόηεηα 1ε αο δίλεηαη ν ελλνηνινγηθφο ράξηεο "Γίθηπα Τπνινγηζηψλ - Βαζηθέο Έλλνηεο" πνπ αθνξά ζηελ θεληξηθή έλλνηα "Γίθηπα Τπνινγηζηψλ".

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗ36. Άσκηση 1. Άσκηση 2. Οη δηεπζύλζεηο ησλ 4 σλ ππνδηθηύσλ είλαη νη αθόινπζεο. Υπνδίθηπν Α: 10.101.1.64/27 Υπνδίθηπν Β: 10.101.1.

ΠΛΗ36. Άσκηση 1. Άσκηση 2. Οη δηεπζύλζεηο ησλ 4 σλ ππνδηθηύσλ είλαη νη αθόινπζεο. Υπνδίθηπν Α: 10.101.1.64/27 Υπνδίθηπν Β: 10.101.1. Άσκηση 1 ΠΛΗ36 1. Η κόλε πεξίπησζε λα έρνπκε ζύγθξνπζε κεηαμύ παθέησλ ησλ δύν θόκβσλ είλαη λα ζηείιεη ν δεύηεξνο πξηλ πξνιάβεη λα πιεξνθνξεζεί γηα ηελ θαηάιεςε ηνπ δηάπινπ από ηνλ άιιν. Από ηε ζηηγκή πνπ

Διαβάστε περισσότερα

x x x x tan(2 x) x 2 2x x 1

x x x x tan(2 x) x 2 2x x 1 ΘΕΡΙΝΟ ΣΜΗΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΑ Ι ΕΠΑΝΑΛΗΠΣΙΚΕ ΑΚΗΕΙ ΜΕΡΟ Ι 1. Να γίλνπλ νη γξαθηθέο παξαζηάζεηο ησλ παξαθάησ ζπλαξηήζεσλ. t ( i) e ( ii) ln( ) ( iii). Να βξεζεί ην Π.Ο., ν ηύπνο ηεο αλίζηξνθεο θαη ην Π.Τ. ησλ

Διαβάστε περισσότερα

ΒΗΜΑ 2. Εηζάγεηε ηνλ Κωδηθό Πξόζβαζεο πνπ ιακβάλεηε κε SMS & δειώλεηε επηζπκεηό Όλνκα Πξόζβαζεο (Username) θαη ην ζαο

ΒΗΜΑ 2. Εηζάγεηε ηνλ Κωδηθό Πξόζβαζεο πνπ ιακβάλεηε κε SMS & δειώλεηε επηζπκεηό Όλνκα Πξόζβαζεο (Username) θαη ην  ζαο Δίζνδνο ζηελ Υπεξεζία Αλ είζηε ήδε εγγεγξακκέλνο ρξήζηεο ζηελ ππεξεζία, γηα ηελ είζνδν ζαο (login) ζηελ ππεξεζία e-bill, εηζάγεηαη ην Όλνκα Φξήζηε (username) θαη ηνλ Κωδηθό Πξόζβαζεο (password) πνπ είραηε

Διαβάστε περισσότερα

ΚΔΦ. 2.4 ΡΗΕΔ ΠΡΑΓΜΑΣΗΚΩΝ ΑΡΗΘΜΩΝ

ΚΔΦ. 2.4 ΡΗΕΔ ΠΡΑΓΜΑΣΗΚΩΝ ΑΡΗΘΜΩΝ ΚΔΦ.. ΡΗΕΔ ΠΡΑΓΜΑΣΗΚΩΝ ΑΡΗΘΜΩΝ Οξηζκόο ηεηξαγσληθήο ξίδαο: Αλ 0 ηόηε νλνκάδνπκε ηεηξαγσληθή ξίδα ηνπ ηελ κε αξλεηηθή ιύζε ηεο εμίζσζεο:. Γειαδή ηεηξαγσληθή ξίδα ηνπ 0 ιέγεηαη ν αξηζκόο 0 πνπ όηαλ πςσζεί

Διαβάστε περισσότερα

Α Ο Κ Η Α Μ Α Ζ Η Η Ρ Η ( S E A R C H )

Α Ο Κ Η Α Μ Α Ζ Η Η Ρ Η ( S E A R C H ) Ξ G O O G L E S C H O L A R Α Ο Ξ Ε Κ Ε Θ Λ Θ Α Λ Η Τ Α Μ Η Α Μ Α Ζ Η Η Ρ Η Ρ Οξαγκαηνπνηώληαο αλαδήηεζε ζην GoogleScholar (http://scholar.google.com/) ν ρξήζηεο κπνξεί λα εληνπίζεη πιηθό αθαδεκαϊθνύ θαη

Διαβάστε περισσότερα

ΔΡΓΑΙΑ 1. Γιαδικησακά πληροθοριακά σζηήμαηα. Ομάδα Δργαζίας: Μεηαπηστιακοί Φοιηηηές. ηέθανος Κονηοβάς ΑΔΜ :283. Πάζτος Βαζίλειος ΑΔΜ :288

ΔΡΓΑΙΑ 1. Γιαδικησακά πληροθοριακά σζηήμαηα. Ομάδα Δργαζίας: Μεηαπηστιακοί Φοιηηηές. ηέθανος Κονηοβάς ΑΔΜ :283. Πάζτος Βαζίλειος ΑΔΜ :288 ΔΡΓΑΙΑ 1 Γιαδικησακά πληροθοριακά σζηήμαηα Ομάδα Δργαζίας: Μεηαπηστιακοί Φοιηηηές ηέθανος Κονηοβάς ΑΔΜ :283 Πάζτος Βαζίλειος ΑΔΜ :288 1.Γιάγραμμα Ονηολογίας. Σην παξαπάλω δηάγξακκα θαίλεηαη ε δηάξζξωζε

Διαβάστε περισσότερα

Ηλεκηπονικά Απσεία και Διεπαθέρ

Ηλεκηπονικά Απσεία και Διεπαθέρ MENU ΑΝΑΦΟΡΕΣ Ηλεκηπονικά Απσεία και Διεπαθέρ Σε απηό ην ζεκείν ηεο εθαξκνγήο δεκηνπξγνύκε ηα δηάθνξα Ηιεθηξνληθά Αξρεία έηζη ώζηε λα ηα ππνβάινπκε ζηνπο δηάθνξνπο θνξείο. Γηα λα επηιέμνπκε έλα είδνο αξρείνπ

Διαβάστε περισσότερα

Δξγαζηεξηαθή άζθεζε 03. Σηεξενγξαθηθή πξνβνιή ζην δίθηπν Wulf

Δξγαζηεξηαθή άζθεζε 03. Σηεξενγξαθηθή πξνβνιή ζην δίθηπν Wulf Δξγαζηεξηαθή άζθεζε 03 Σηεξενγξαθηθή πξνβνιή ζην δίθηπν Wulf Ζιίαο Χαηδεζενδσξίδεο Οθηώβξηνο / Ννέκβξηνο 2004 Τη είλαη ην δίθηπν Wulf Δπίπεδν ζην νπνίν κπνξνύκε λα αλαπαξαζηήζνπκε ηξηζδηάζηαηα ζρήκαηα,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ

ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ Α/Α : 0_1379/50 1. Όηαλ ινηπόλ ήξζαλ [νη πξέζβεηο ζηελ Αζήλα], αθνύ ζπλέιαβαλ νη Αζελαίνη θαη ηνπο πξέζβεηο σο ππνθηλεηέο ζηάζεο θαη όζνπο έπεηζαλ [νη πξέζβεηο], ηνπο ζπγθέληξσζαλ γηα αζθάιεηα ζηελ Αίγηλα.

Διαβάστε περισσότερα

Μονοψϊνιο. Αγνξά κε ιίγνπο αγνξαζηέο. Δύναμη μονοψωνίος Η ηθαλόηεηα πνπ έρεη ν αγνξαζηήο λα επεξεάζεη ηελ ηηκή ηνπ αγαζνύ.

Μονοψϊνιο. Αγνξά κε ιίγνπο αγνξαζηέο. Δύναμη μονοψωνίος Η ηθαλόηεηα πνπ έρεη ν αγνξαζηήο λα επεξεάζεη ηελ ηηκή ηνπ αγαζνύ. Μονοψϊνιο Ολιγοψώνιο Αγνξά κε ιίγνπο αγνξαζηέο. Δύναμη μονοψωνίος Η ηθαλόηεηα πνπ έρεη ν αγνξαζηήο λα επεξεάζεη ηελ ηηκή ηνπ αγαζνύ. Οπιακή αξία Δπηπξόζζεηα νθέιε από ηελ ρξήζε/θαηαλάισζε κηαο επηπξόζζεηε

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ. G. Mitsou

ΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ. G. Mitsou ΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ ηαηηθή ηωλ ξεπζηώλ (Τδξνζηαηηθή) Ση είλαη ηα ξεπζηά - Γεληθά Ππθλόηεηα Πίεζε Μεηαβνιή ηεο πίεζεο ζπλαξηήζεη ηνπ βάζνπο Αξρή ηνπ Pascal Τδξνζηαηηθή πίεζε Αηκνζθαηξηθή πίεζε Απόιπηε &

Διαβάστε περισσότερα

Δξγαιεία Καηαζθεπέο 1 Σάμε Δ Δ.Κ.Φ.Δ. ΥΑΝΗΩΝ ΠΡΩΣΟΒΑΘΜΗΑ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ. ΔΝΟΣΖΣΑ 2 ε : ΤΛΗΚΑ ΩΜΑΣΑ ΔΡΓΑΛΔΗΑ ΚΑΣΑΚΔΤΔ. Καηαζθεπή 1: Ογθνκεηξηθό δνρείν

Δξγαιεία Καηαζθεπέο 1 Σάμε Δ Δ.Κ.Φ.Δ. ΥΑΝΗΩΝ ΠΡΩΣΟΒΑΘΜΗΑ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ. ΔΝΟΣΖΣΑ 2 ε : ΤΛΗΚΑ ΩΜΑΣΑ ΔΡΓΑΛΔΗΑ ΚΑΣΑΚΔΤΔ. Καηαζθεπή 1: Ογθνκεηξηθό δνρείν Δξγαιεία Καηαζθεπέο 1 Δ.Κ.Φ.Δ. ΥΑΝΗΩΝ ΠΡΩΣΟΒΑΘΜΗΑ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΔΝΟΣΖΣΑ 2 ε : ΤΛΗΚΑ ΩΜΑΣΑ ΔΡΓΑΛΔΗΑ ΚΑΣΑΚΔΤΔ Καηαζθεπή 1: Ογθνκεηξηθό δνρείν Καηαζθεπάδνπκε έλα νγθνκεηξηθό δνρείν από πιαζηηθό κπνπθάιη λεξνύ

Διαβάστε περισσότερα

B-Δέλδξα. Τα B-δέλδξα ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηε αλαπαξάζηαζε πνιύ κεγάισλ ιεμηθώλ πνπ είλαη απνζεθεπκέλα ζην δίζθν.

B-Δέλδξα. Τα B-δέλδξα ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηε αλαπαξάζηαζε πνιύ κεγάισλ ιεμηθώλ πνπ είλαη απνζεθεπκέλα ζην δίζθν. B-Δέλδξα Τα B-δέλδξα ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηε αλαπαξάζηαζε πνιύ κεγάισλ ιεμηθώλ πνπ είλαη απνζεθεπκέλα ζην δίζθν. Δέλδξα AVL n = 2 30 = 10 9 (πεξίπνπ). 30

Διαβάστε περισσότερα

IV Ο ΕΛΛΗΝΙΜΟ ΣΗ ΔΤΗ,ΠΟΛΙΣΙΜΟΙ Δ.ΜΕΟΓΕΙΟΤ ΚΑΙ ΡΩΜΗ

IV Ο ΕΛΛΗΝΙΜΟ ΣΗ ΔΤΗ,ΠΟΛΙΣΙΜΟΙ Δ.ΜΕΟΓΕΙΟΤ ΚΑΙ ΡΩΜΗ IV Ο ΕΛΛΗΝΙΜΟ ΣΗ ΔΤΗ,ΠΟΛΙΣΙΜΟΙ Δ.ΜΕΟΓΕΙΟΤ ΚΑΙ ΡΩΜΗ Να σαπακηηπίζεηε ηιρ πποηάζειρ, πος ακολοςθούν, υρ ππορ ηην οπθόηηηά ηοςρ, με ηην ένδειξη Σωστό ή Λάθος 1. ηελ αξραία Ρώκε νη πιεβείνη δελ είραλ αξρηθά

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου ΥΟΛΕΙΟ..

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου ΥΟΛΕΙΟ.. ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου έλαξμεο 09.30 ιήμεο 09.45 Σην παξαθάησ ζρήκα θαίλεηαη ηκήκα ελόο πνιενδνκηθνύ ζρεδίνπ κηαο πόιεο. Οη ζθηαζκέλεο

Διαβάστε περισσότερα

Να ζρεδηάζεηο ηξόπνπο ζύλδεζεο κηαο κπαηαξίαο θαη ελόο ιακπηήξα ώζηε ν ιακπηήξαο λα θσηνβνιεί.

Να ζρεδηάζεηο ηξόπνπο ζύλδεζεο κηαο κπαηαξίαο θαη ελόο ιακπηήξα ώζηε ν ιακπηήξαο λα θσηνβνιεί. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: Απλό ηλεκτπικό κύκλυμα Η δηδαζθαιία ηνπ απινύ ειεθηξηθνύ θπθιώκαηνο ππάξρεη ζην κάζεκα «Φπζηθά» ηεο Ε ηάμεο ηνπ δεκνηηθνύ θαη επαλαιακβάλεηαη ζην κάζεκα ηεο Φπζηθήο ζηε Γ ηάμε ηνπ Γπκλαζίνπ.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΤΕΦΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ Μάθημα: Πιθανόηηηες και Σηαηιζηική Διδάζκων: Σ. Γ.

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΤΕΦΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ Μάθημα: Πιθανόηηηες και Σηαηιζηική Διδάζκων: Σ. Γ. ΤΕΛΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Τρίπολη 06/07/2007 Τα θέμαηα 1-5 είναι σποτρεωηικά και έτοσν ηοσς ίδιοσς (ίζοσς) ζσνηελεζηές βαρύηηηας Το θέμα 6 δίνει επιπλέον βαθμούς με βαρύηηηα 10% για βεληίωζη ηης βαθμολογίας ΘΕΜΑΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΝΗΜΗ ΚΑΙ ΜΙΚΡΟΕΛΕΓΚΤΕΣ

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΝΗΜΗ ΚΑΙ ΜΙΚΡΟΕΛΕΓΚΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΝΗΜΗ ΚΑΙ ΜΙΚΡΟΕΛΕΓΚΤΕΣ Η ζεκεξηλή ξαγδαία εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο ηεο κηθξνειεθηξνληθήο επέηξεςε ηελ θαηαζθεπή εηδηθώλ νινθιεξσκέλσλ θπθισκάησλ απνζήθεπζεο δεδνκέλσλ θαη πιεξνθνξηώλ θαηαιακβάλνπλ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου ΥΟΛΕΙΟ..

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου ΥΟΛΕΙΟ.. ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου έλαξμεο 09.30 ιήμεο 09.45 Σην παξαθάησ ζρήκα θαίλεηαη ηκήκα ελόο πνιενδνκηθνύ ζρεδίνπ κηαο πόιεο. Οη ζθηαζκέλεο

Διαβάστε περισσότερα

4) Να γξάςεηε δηαδηθαζία (πξόγξακκα) ζηε Logo κε όλνκα θύθινο πνπ ζα ζρεδηάδεη έλα θύθιν. Λύζε Γηα θύθινο ζηθ επαλάιαβε 360 [κπ 1 δε 1] ηέινο

4) Να γξάςεηε δηαδηθαζία (πξόγξακκα) ζηε Logo κε όλνκα θύθινο πνπ ζα ζρεδηάδεη έλα θύθιν. Λύζε Γηα θύθινο ζηθ επαλάιαβε 360 [κπ 1 δε 1] ηέινο Λσμένες αζκήζεις ζηη Logo Στεδίαζη ζτημάηων με ηη τελώνα 1) Να γξάςεηε δηαδηθαζία (πξόγξακκα) ζηε Logo κε όλνκα ηεηξάγσλν πνπ ζα ζρεδηάδεη έλα ηεηξάγσλν κε πιεπξά 120. Γηα ηεηξάγσλν επαλάιαβε 4 [κπ 120

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΛΕΣΗ E.O.K. ΜΕ ΑΙΘΗΣΗΡΑ ΘΕΗ

ΜΕΛΕΣΗ E.O.K. ΜΕ ΑΙΘΗΣΗΡΑ ΘΕΗ ΜΕΛΕΣΗ E.O.K. ΜΕ ΑΙΘΗΣΗΡΑ ΘΕΗ ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ (Θεοδώρα Γιώηη, Νικόλας Καραηάζιος- Τπεύθσνη εκ/κος Λ. Παπαηζίμπα) ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΤΜΗΜΑ:.., ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:.// Σε ακαμίδην πνπ κπνξεί λα θηλείηαη ρσξίο ηξηβέο πάλσ

Διαβάστε περισσότερα

Πως να δημιουργήσετε ένα Cross-Over καλώδιο

Πως να δημιουργήσετε ένα Cross-Over καλώδιο Πως να δημιουργήσετε ένα Cross-Over καλώδιο Τν crossover καλώδιο ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα ζπλδεζνύλ δπν ππνινγηζηέο κεηαμύ ηνπο θαη αλ θηηάμνπλ έλα κηθξό ηνπηθό δίθηπν(lan). Έλα LAN κπνξεί λα είλαη ηόζν

Διαβάστε περισσότερα

α) ηε κεηαηόπηζε x όηαλ ην ζώκα έρεη κέγηζην ξπζκό κεηαβνιήο ζέζεο δ) ην κέγηζην ξπζκό κεηαβνιήο ηεο ηαρύηεηαο

α) ηε κεηαηόπηζε x όηαλ ην ζώκα έρεη κέγηζην ξπζκό κεηαβνιήο ζέζεο δ) ην κέγηζην ξπζκό κεηαβνιήο ηεο ηαρύηεηαο Έξγν ελέξγεηα 3 (Λύζε) Σώκα κάδαο m = 4Kg εξεκεί ζηε βάζε θεθιηκέλνπ επηπέδνπ γσλίαο θιίζεο ζ κε εκζ = 0,6 θαη ζπλζ = 0,8. Τν ζώκα αξρίδεη λα δέρεηαη νξηδόληηα δύλακε θαη μεθηλά λα αλεβαίλεη ζην θεθιηκέλν

Διαβάστε περισσότερα

Εςθςή ζςζηήμαηα επισειπήζεων και αξιολόγηζη

Εςθςή ζςζηήμαηα επισειπήζεων και αξιολόγηζη Εςθςή ζςζηήμαηα επισειπήζεων και αξιολόγηζη Μάθημα 11 Τμήμα Μάπκεηινγκ και Διοίκηζηρ Λειηοςπγιών Τα δηαγξάκκαηα θαηάζηαζεο (state diagrams) ρξεζηκνπνηνύληαη γηα λα βνεζήζνπλ ηνλ πξνγξακκαηηζηή λα θαηαιάβεη

Διαβάστε περισσότερα

Τηλζφωνο: 99543321 Ε-mail: savvas_email@yahoo.com Ώρες διδασκαλίας: 16:00 19:15 μμ

Τηλζφωνο: 99543321 Ε-mail: savvas_email@yahoo.com Ώρες διδασκαλίας: 16:00 19:15 μμ ΠΑΙΓΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΙΣΟΤΣΟ ΚΤΠΡΟΤ Πξόγξακκα Δπηκόξθσζεο Τπνςεθίσλ Καζεγεηώλ Σερλνινγίαο Γελάξεο 2011 ΗΛΔΚΣΡΟΝΙΚΑ Ι (Ύιε Γπκλαζίνπ) Διδάσκων: Σαββίδης Σάββας Τηλζφωνο: 99543321 Ε-mail: savvas_email@yahoo.com

Διαβάστε περισσότερα

Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα. Κώδικες 28, 78 και 84

Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα. Κώδικες 28, 78 και 84 Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα Κώδικες 28, 78 και 84 Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα Οη Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα εθαξκόδνληαη γηα ηελ απνξξνθνύκελε ελέξγεηα από Αηνιηθά Πάξθα πνπ είλαη ζπλδεδεκέλα ζην

Διαβάστε περισσότερα

5 η Δργαζηηριακή Άζκηζη Κσκλώμαηα Γσαδικού Αθροιζηή/Αθαιρέηη

5 η Δργαζηηριακή Άζκηζη Κσκλώμαηα Γσαδικού Αθροιζηή/Αθαιρέηη 5 η Δργαζηηριακή Άζκηζη Κσκλώμαηα Γσαδικού Αθροιζηή/Αθαιρέηη Σηα πιαίζηα ηεο πέκπηεο εξγαζηεξηαθήο άζθεζεο ζα ρξεζηκνπνηεζεί απνθιεηζηηθά ην πεξηβάιινλ αλάπηπμεο νινθιεξσκέλσλ θπθισκάησλ IDL-800 Digital

Διαβάστε περισσότερα

Παλαιοσλαβική Γλώσσα. Ενότητα 9: Το σύστημα των συμφώνων. Αλεξάνδρα Ιωαννίδου. Τμήμα Σλαβικών Σπουδών

Παλαιοσλαβική Γλώσσα. Ενότητα 9: Το σύστημα των συμφώνων. Αλεξάνδρα Ιωαννίδου. Τμήμα Σλαβικών Σπουδών Παλαιοσλαβική Γλώσσα Ενότητα 9: Το σύστημα των συμφώνων Αλεξάνδρα Ιωαννίδου Τμήμα Σλαβικών Σπουδών (11) Σνλ 9ν-10ν αηώλα κ.υ. ηα πγξά θαη είραλ ζαθή ζπιιαβνπνηεηηθή ιεηηνπξγία ζαλ θη απηή πνπ εκθαλίδεηαη

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΣΙΚΟΣΗΣΑ Μεηαζρεκαηηζκνί Γαιηιαίνπ. (Κιαζηθή ζεώξεζε) v t. αθνύ ζύκθσλα κε ηα πεηξάκαηα Mickelson-Morley είλαη c =c.

ΥΔΣΙΚΟΣΗΣΑ Μεηαζρεκαηηζκνί Γαιηιαίνπ. (Κιαζηθή ζεώξεζε) v t. αθνύ ζύκθσλα κε ηα πεηξάκαηα Mickelson-Morley είλαη c =c. ΥΔΣΙΚΟΣΗΣΑ Μεηαζρεκαηηζκνί Γαιηιαίνπ. (Κιαζηθή ζεώξεζε) y y z z t t Σν νπνίν νδεγεί ζην όηη = - π.(άηνπν), αθνύ ζύκθσλα κε ηα πεηξάκαηα Mikelson-Morley είλαη =. Δπίζεο y = y, z = z, t = t Σν νπνίν ( t

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΟ ΣΧΔΓΙΟ ΙΙ

ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΟ ΣΧΔΓΙΟ ΙΙ 1 Σ. Δ. Ι. ΓΤ Σ Ι Κ Η Μ Α Κ Δ Γ Ο Ν Ι Α ΥΟΛΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΦΑΡΜΟΓΩΝ Σ Μ Η Μ Α Μ Η Υ Α Ν ΟΛΟ Γ Ι Α Δξγαζηήξην Μεραλνπξγηθώλ Καηεξγαζηώλ & CAD ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΟ ΣΧΔΓΙΟ ΙΙ ΜΑΘΗΜΑ 2: Πνηόηεηα Δπηθάλεηαο Γξ. Βαξύηεο

Διαβάστε περισσότερα

A. Αιιάδνληαο ηε θνξά ηνπ ξεύκαηνο πνπ δηαξξέεη ηνλ αγωγό.

A. Αιιάδνληαο ηε θνξά ηνπ ξεύκαηνο πνπ δηαξξέεη ηνλ αγωγό. ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΠΑΙΓΔΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΜΟΤ ΛΔΤΚΩΙΑ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ Μειέηε ηωλ παξαγόληωλ από ηνπο νπνίνπο εμαξηάηαη ε ειεθηξνκαγλεηηθή δύλακε. Τιηθά - πζθεπέο: Ηιεθηξνληθή δπγαξηά, ηξνθνδνηηθό ηάζεο, ξννζηάηεο, ακπεξόκεηξν,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΩΝ ΣΜΗΜΑ: ΣΕΥΝΟΛΟΓΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΣΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΥΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ Ρέππα Μαξγαξίηα

ΣΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΩΝ ΣΜΗΜΑ: ΣΕΥΝΟΛΟΓΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΣΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΥΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ Ρέππα Μαξγαξίηα ΣΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΩΝ ΣΜΗΜΑ: ΣΕΥΝΟΛΟΓΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΣΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΥΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2011-12 Ρέππα Μαξγαξίηα FORMAT, UNFORMAT Format format , όποσ = a:, b: Μνξθνπνηεί, δειαδή πξνεηνηκάδεη

Διαβάστε περισσότερα

Δπαστηπιότητα 1 - ανάπτςξη, μεταγλώττιση, αποσυαλμάτωση και. εκτέλεση ππογπάμματορ

Δπαστηπιότητα 1 - ανάπτςξη, μεταγλώττιση, αποσυαλμάτωση και. εκτέλεση ππογπάμματορ 1 Δπαστηπιότητα 1 - ανάπτςξη, μεταγλώττιση, αποσυαλμάτωση και εκτέλεση ππογπάμματορ Κάζε πξσί ν Karel μππλάεη ζην θξεβάηη ηνπ όηαλ έλα ξνκπόη-εθεκεξηδνπώιεο ηνπ πεηάεη ηελ εθεκεξίδα, πνπ αλαπαξηζηάλεηαη

Διαβάστε περισσότερα

(γ) Να βξεζεί ε ρξνλνεμαξηώκελε πηζαλόηεηα κέηξεζεο ηεο ζεηηθήο ηδηνηηκήο ηνπ ηειεζηή W.

(γ) Να βξεζεί ε ρξνλνεμαξηώκελε πηζαλόηεηα κέηξεζεο ηεο ζεηηθήο ηδηνηηκήο ηνπ ηειεζηή W. ΚΒΑΝΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ Ι Τειηθή Εμέηαζε: 5 Σεπηέκβξε 6 (Δηδάζθσλ: ΑΦ Τεξδήο) ΘΕΜΑ Θεσξνύκε θβαληηθό ζύζηεκα πνπ πεξηγξάθεηαη από Φακηιηνληαλή Η, ε νπνία ζε κνξθή πίλαθα ρξεζηκνπνηώληαο ηηο ηδηνζπλαξηήζεηο, θαη

Διαβάστε περισσότερα

ΗΥ-150 Πξνγξακκατησκόο Ταμηλόκεσε θαη Αλαδήτεσε

ΗΥ-150 Πξνγξακκατησκόο Ταμηλόκεσε θαη Αλαδήτεσε ΗΥ-150 Πξνγξακκατησκόο Ταμηλόκεσε θαη Αλαδήτεσε To πξόβιεκα ηεο Αλαδήηεζεο Γνζέληνο δεδνκέλσλ, ι.ρ. ζε Πίλαθα (P) Χάρλσ λα βξσ θάπνην ζπγθεθξηκέλν ζηνηρείν (key) Αλ ν πίλαθαο δελ είλαη ηαμηλνκεκέλνο Γξακκηθή

Διαβάστε περισσότερα

Κόληξα πιαθέ ζαιάζζεο κε δηαζηάζεηο 40Υ40 εθ. Καξθηά 3 θηιά πεξίπνπ κε κήθνο ηξηπιάζην από ην πάρνο ηνπ μύινπ θπξί κεγάιν θαη ππνκνλή

Κόληξα πιαθέ ζαιάζζεο κε δηαζηάζεηο 40Υ40 εθ. Καξθηά 3 θηιά πεξίπνπ κε κήθνο ηξηπιάζην από ην πάρνο ηνπ μύινπ θπξί κεγάιν θαη ππνκνλή Δξγαιεία Καηαζθεπέο 1 Δ.Κ.Φ.Δ. ΥΑΝΙΩΝ ΠΡΩΣΟΒΑΘΜΙΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ ΔΝΟΣΗΣΑ 10 ε : ΜΗΥΑΝΙΚΗ ΜΔΡΟ Β ΠΙΔΗ ΔΡΓΑΛΔΙΑ ΚΑΣΑΚΔΤΔ Καηαζθεπή 1: Καξέθια θαθίξε Όξγαλα Τιηθά Κόληξα πιαθέ ζαιάζζεο κε δηαζηάζεηο 40Υ40 εθ.

Διαβάστε περισσότερα

Έλαο πίνακας σσμβόλων ππνζηεξίδεη δύν βαζηθέο ιεηηνπξγίεο:

Έλαο πίνακας σσμβόλων ππνζηεξίδεη δύν βαζηθέο ιεηηνπξγίεο: Πίνακες Σσμβόλων Έλαο πίνακας σσμβόλων ππνζηεξίδεη δύν βαζηθέο ιεηηνπξγίεο: Εηζαγσγή ελόο ζηνηρείνπ Αλαδήηεζε ζηνηρείνπ κε δεδνκέλν θιεηδί Άιιεο ρξήζηκεο ιεηηνπξγίεο είλαη: Δηαγξαθή ελόο θαζνξηζκέλνπ ζηνηρείνπ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ. Ύλη: Εσθύγραμμη Κίνηζη

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ. Ύλη: Εσθύγραμμη Κίνηζη ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ Είμαζηε ηυχεροί που είμαζηε δάζκαλοι Ον/μο:.. A Λσκείοσ Ύλη: Εσθύγραμμη Κίνηζη 8-11-2015 Θέμα 1 ο : 1. Η εμίζωζε θίλεζεο ελόο θηλεηνύ πνπ θηλείηαη επζύγξακκα είλαη ε x = 5t. Πνηα

Διαβάστε περισσότερα