Η ΑΓΟΡΑ ΙΧΘΤΗΡΩΝ ΣΙ ΗΠΑ

Transcript

1 Γενικό Πποξενείο Νέαρ Υόπκηρ Γραυείο Οικονομικών & Εμπορικών Υποθέσεων Η ΑΓΟΡΑ ΙΧΘΤΗΡΩΝ ΣΙ ΗΠΑ Σσντάκτες Βασίλειος Σιταράς, Γραμματέας ΟΕΥ Α Σαμοσήλ Ζήσης, Γραμματέας ΟΕΥ Γ' ΗΟΥΛΗΟΣ

2 Α. Ειςαγωγή 4 Β. Η παραγωγή ιχθυηρών ςτισ ΗΠΑ ΡΕΚΕΧΟΜΕΝΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ 1.Γενικά 6 2.Εγχϊρια Ραραγωγι 9 3.Κχκυοκαλλιζργεια Κ.Γενικά 16 ΚΚ. Ιαλάςςια Κχκυοκαλλιζργεια ΚΚΚ. Μελλοντικζσ Τάςεισ Γ. Η αμερικανική αγορά ιχθυηρών 1. Ζιτθςθ Κχκυθρϊν Κ. Ρροςδιοριςτικοί παράγοντεσ ΚΚ. Δαπάνθ για ιχκυθρά Καταναλωτικι Συμπεριφορά Δομι τθσ Αγοράσ Κχκυθρϊν Κ. Διάρκρωςθ ΚΚ.Η αγορά τθσ Νζασ Υόρκθσ ΚΚΚ. Δίκτυα Διανομισ

3 Γ. Ρυθμιςτικό & Κανονιςτικό πλαίςιο 40 Δ. Εξωτερικέσ Ανταλλαγέσ 1. Γενικά Σθμαντικότεροι Εταίροι 47 ΣΤ. Εξαγωγέσ ελληνικών ιχθυηρών ςτισ ΗΠΑ 51 Ε. Δαςμοί 67 Ζ. υμπεράςματα 68 ΡΑΑΤΗΜΑ -ΔΕΚΓΜΑΤΟΛΗΨΚΑ ΤΚΜΩΝ -ΔΑΣΜΟΛΟΓΚΟ ΚΧΙΥΗΩΝ -ΕΣΤΚΑΤΟΚΑ ΚΧΙΥΗΩΝ Ν. ΥΟΚΗΣ -ΕΛΛΗΝΚΚΑ ΕΣΤΚΑΤΟΚΑ Ν. ΥΟΚΗΣ -ΛΚΣΤΑ ΜΕΓΑΛΩΝ ΧΟΝΔΕΜΡΟΩΝ ΣΤΚΣ ΗΡΑ -ΧΟΝΔΕΜΡΟΟΚ ΨΑΑΓΟΑΣ Φ ΟΥΛΤΟΝ -ΛΚΣΤΑ ΕΚΣΑΓΩΓΕΩΝ ΚΧΙΥΗΩΝ ΣΤΚΣ ΗΡΑ 2

4 Α. Ειςαγωγή Τα προϊόντα υδατοκαλλιζργειασ καλφπτουν ςχεδόν το ιμιςυ τθσ παγκόςμιασ κατανάλωςθσ ιχκυθρϊν. Σε μια εποχι που τα αλιευτικά αποκζματα ςταδιακά εξαντλοφνται, θ κατά κεφαλιν κατανάλωςθ αλιευτικϊν προϊόντων αυξάνεται (17 κιλά εφζτοσ ζναντι 14,5 κιλϊν κατά μζςο όρο τθ δεκαετία του 1990), ακολουκϊντασ τθν παγκόςμια τάςθ για υγιεινι διατροφι. Η αμερικανικι αγορά ιχκυθρϊν είναι από τισ μεγαλφτερεσ παγκοςμίωσ, με βάςθ τον όγκο πωλιςεων (ςχεδόν 30 δισ δολ. ετθςίωσ). Το ενδιαφζρον των καταναλωτϊν για υγιεινι διατροφι ζχει οδθγιςει ςε ςτροφι ςτα ιχκυθρά τα τελευταία χρόνια. Ραρά τθν ςθμαντικι εγχϊρια παραγωγι, ιδίωσ ςε αλιεφματα (3θ μεγαλφτερθ αλιευτικι δφναμθ παγκοςμίωσ) οι ειςαγωγζσ ιχκυθρϊν ανζρχονται ςτα 14 δισ δολ. ετθςίωσ. Τα ελλθνικά ιχκυθρά ζχουν κατακτιςει μεγάλθ αναγνωριςιμότθτα ςε απαιτθτικζσ αγορζσ, τόςο ευρωπαϊκϊν όςο και τρίτων χωρϊν, ενϊ θ μεςογειακι ιχκυοκαλλιζργεια ταυτίηεται ςιμερα ςε μεγάλο βακμό με τθν Ελλάδα και τθν ανατολικι λεκάνθ τθσ Μεςογείου, κακϊσ θ χϊρα μασ παράγει περίπου το ιμιςυ τθσ μεςογειακισ παραγωγισ. Σε μια εποχι βακφτατθσ οικονομικισ κρίςθσ, κρίςθσ θ οποία ζχει πλιξει πολλαπλϊσ τθν εξωςτρζφεια και τθ δυναμικι τθσ ελλθνικισ οικονομίασ, θ καλάςςια ιχκυοκαλλιζργεια ζχει πλζον εδραιωκεί ωσ ο ταχφτερα αναπτυςςόμενοσ κλάδοσ τθσ πρωτογενοφσ παραγωγισ τθσ χϊρασ μασ, με τισ εξαγωγζσ να ανζρχονται ςε περίπου 80% τθσ παραγωγισ. 3

5 Ραρόλο που ο κφριοσ όγκοσ (90%) των αμερικανικϊν ειςαγωγϊν ιχκυθρϊν δεν αφορά τθν κατθγορία φρζςκα ολόκλθρα ψάρια (HS 0302) ςτα οποία εξειδικεφονται οι ελλθνικζσ επιχειριςεισ ιχκοκαλλιζργειασ-, εντοφτοισ, εντόσ του ςυγκεκριμζνου τμιματοσ τθσ αγοράσ, οι ελλθνικζσ εξαγωγζσ φρζςκων ολόκλθρων ψαριϊν προσ τισ ΗΡΑ απογειϊκθκαν ςε πάνω από 14,5 εκ. δολ. και μερίδιο αγοράσ πάνω από 1% το Τθν περίοδο θ ςυνολικι άνοδοσ ιταν περίπου 160% ςε απόλυτθ αξία, γεγονόσ που κακιςτά τα ιχκυθρά το πλζον δυναμικό τμιμα του κλάδου των ελλθνικϊν τροφίμων ςτισ ΗΡΑ. Κατά τθν εκτίμθςθ του Γραφείου μασ, τα ποιοτικά ελλθνικά εςτιατόρια, τα οποία πολλαπλαςιάςτθκαν τα τελευταία χρόνια, ςυνζβαλαν κακοριςτικά ςτθν εξζλιξθ αυτι. Για τισ ελλθνικζσ επιχειριςεισ παρουςιάηεται μια πρϊτθσ τάξεωσ ευκαιρία, να εκμεταλλευτοφν τθ μεταςτροφι του αμερικανικοφ καταναλωτικοφ κοινοφ ςε άλλα, πιο υγιεινά καταναλωτικά πρότυπα και δθ τθ μεςογειακι δίαιτα, ςιμα κατατεκζν τθσ οποίασ αποτελεί θ κατανάλωςθ ψαρικϊν. Αν αναλογιςτοφμε ότι το φψοσ τθσ ςυγκεκριμζνθσ αγοράσ ξεπερνά το 1δισ δολάρια, αντιλαμβανόμαςτε ότι το περικϊριο διείςδυςθσ των ελλθνικϊν προϊόντων είναι ανεξάντλθτο, εφόςον όμωσ επζλκουν οι απαραίτθτεσ προςαρμογζσ, κυρίωσ ςε επίπεδο μεταφορικοφ κόςτουσ, ϊςτε τα ελλθνικά προϊόντα να καταςτοφν πιο ανταγωνιςτικά. Μια ςειρά ςτοχευμζνων δράςεων προβολισ από τα Γραφεία ΟΕΥ των ΗΡΑ το 2010, ςε ςυνεργαςία με το ΣΕΙ, κα αυξιςουν ζτι περαιτζρω τθν αναγνωριςιμότθτα των ελλθνικϊν ιχκυθρϊν ςτισ ΗΡΑ. 4

6 Κακότι θ ελλθνικι παραγωγι αφορά ςχεδόν αποκλειςτικά προϊόντα ιχκυοκαλλιζργειασ θ παροφςα ζρευνα, φςτερα από μια ςυνοπτικι παρουςίαςθ του κλάδου των ιχκυθρϊν των ΗΡΑ, κα εςτιάςει το ενδιαφζρον τθσ εκεί, παρουςιάηοντασ τθ ςθμερινι διάρκρωςθ τθσ αγοράσ κακϊσ και τισ μελλοντικζσ προοπτικζσ για τα ελλθνικά ιχκυθρά. 5

7 Β. Η παραγωγή ιχθυηρών ςτισ ΗΠΑ 1. Γενικά Σφμφωνα με τα επίςθμα ςτοιχεία τθσ τελευταίασ ετιςιασ ζκκεςθσ του FAO (ϊμθ 2009), θ παγκόςμια παραγωγι ιχκυθρϊν ανιλκε ςε 143,6 εκ. τόννουσ το 2006, εκ των οποίων το 77% (110 εκ. τόννοι) προορίηονταν για ανκρϊπινθ κατανάλωςθ. Ππωσ φαίνεται ςτον παρακάτω Ρίνακα, τζςςερα είναι τα τμιματα τθσ αγοράσ από τθν πλευρά τθσ προςφοράσ, ιτοι τα εξισ κατά ςειρά ςπουδαιότθτασ: θ υπεράκτια αλιεία (81,9 εκ. τόννοι), θ ιχκυοκαλλιζργεια εςωτερικϊν υδάτων (31,6 εκ. τόννοι), θ υπεράκτια ιχκυοκαλλιζργεια (20,1 εκ. τόννοι), θ οποία ζχει και τθ μεγαλφτερθ ςθμαςία για το εξωτερικό εμπόριο ιχκυθρϊν τθσ Ελλάδασ, και, τζλοσ, θ αλιεία εςωτερικϊν υδάτων (10,1 εκ. τόννοι). Ραραδοςιακά, οι ΗΡΑ είναι μία από τισ μεγαλφτερεσ παγκοςμίωσ δυνάμεισ ςτο χϊρο τθσ παραγωγισ ιχκυθρϊν, με «αιχμι του δόρατοσ» το τμιμα τθσ υπεράκτιασ αλιείασ, ζςτω κι αν το εμπορικό τουσ ιςοηφγιο παραμζνει ζντονα ελλειμματικό και το 84% τθσ ηιτθςθσ 6

8 καλφπτεται από ειςαγωγζσ (βλ. παρακάτω). Καταρχιν, διακζτουν μία από τισ μεγαλφτερεσ ακτογραμμζσ ςτον κόςμο, με ςυνολικό μικοσ άνω των μιλίων και πρόςβαςθ ςε πζντε μείηονεσ ωκεάνιεσ ηϊνεσ: Ατλαντικόσ Ωκεανόσ, Ειρθνικόσ Ωκεανόσ, Βόρειοσ Ραγωμζνοσ Ωκεανόσ, Κόλποσ Μεξικοφ και Καραϊβικι (όπου διακζτουν κτιςεισ). Επιπλζον, ιδθ από το 1976, με τον ιςτορικισ ςθμαςίασ νόμο-πλαίςιο Magnuson-Stevens Act, οι ΗΡΑ κατζςτθςαν μία από τισ πρϊτεσ χϊρεσ ςτον κόςμο που απζκτθςαν Αποκλειςτικι Οικονομικι Ζϊνθ (ΑΟΖ) εφρουσ 200 ναυτικϊν μιλίων. Σθμειωτζον ότι ο Magnuson-Stevens Act ρυκμίηει ακόμθ και ςιμερα -κατόπιν αλλεπάλλθλων τροποποιιςεων- το κακεςτϊσ αλιείασ και τθ διαχείριςθ του υδάτινου κεφαλαίου. Με επιφάνεια άνω των τετραγωνικϊν χιλιομζτρων (περίπου 10% μεγαλφτερθ από τθ χερςαία ζκταςθ τθσ χϊρασ), θ ΑΟΖ των ΗΡΑ είναι θ μεγαλφτερθ ςτον κόςμο και εκτιμάται ότι φιλοξενεί το 20% των παγκόςμιων αλιευμάτων (βλ. Χάρτθ). Σε ετιςια βάςθ, ο πανίςχυροσ και, ωσ επί το πλείςτον, μθχανοκίνθτοσ αλιευτικόσ ςτόλοσ των ΗΡΑ αλιεφει πάνω από 10 δισ λίβρεσ ιχκυθρϊν ( τόννουσ), ιδίωσ δε μπακαλιάρο, ςολωμό και τόννο. Στθν προαναφερκείςα ζκκεςθ του FAO, με βάςθ τα πλιρθ ςτοιχεία του ζτουσ 2006, οι ΗΡΑ ιταν θ τρίτθ μεγαλφτερθ αλιευτικι δφναμθ ςτον κόςμο με τόννουσ περίπου, μετά από τθν Κίνα και το Ρεροφ (βλ. ςχετικό Ρίνακα ςτθν επόμενθ ςελίδα). Σθμειωτζον ότι τα πρϊτα μεταπολεμικά χρόνια οι ΗΡΑ ιταν θ δεφτερθ δφναμθ ςτθν παγκόςμια αλιεία, μετά τθν Καπωνία, αλλά ςτθ δεκαετία του 1960 επιλκε μια ςχετικι παρακμι και είχαν για αρκετά χρόνια διολιςκιςει ςτθν ζκτθ κζςθ. Στθ ςυνζχεια, όμωσ, ο αλιευτικόσ κλάδοσ των ΗΡΑ ανζκαμψε και βρζκθκε πάλι ςτο προςκινιο, λόγω τθσ ειςαγωγισ ςφγχρονθσ τεχνολογίασ εντοπιςμοφ των ψαριϊν (αναγνωριςτικά αεροςκάφθ κλπ) και τθσ ςυνζνωςθσ πολλϊν ανεξάρτθτων μζχρι τότε αλιζων ςε μεγάλεσ ανϊνυμεσ εταιρείεσ (fishery corporations). 7

9 8

10 2. Εγχώρια Παραγωγι Ζ ακεξηθαληθή αγνξά ηρζπεξψλ είλαη απφ ηηο κεγαιχηεξεο ζηνλ θφζκν, κε βάζε ηνλ φγθν ησλ πσιήζεσλ (32 δηο δνι. ην 2008). Το 2008 θ ετιςια παραγωγι και αλιεία βρϊςιμων ιχκυθρϊν ςτισ 50 Ρολιτείεσ των ΗΡΑ αντιςτοιχοφςε ςε 6.6 διςεκατομμφρια λίβρεσ ι 3 εκατομμφρια μετρικοφσ τόνουσ, ζναντι 3,3 εκ. τόνων το Εάν προςτεκεί και θ παραγωγι ιχκυθρϊν για βιομθχανικι χριςθ και όχι κατανάλωςθ, θ ςυνολικι παραγωγι ανζρχεται ςτουσ 3,8 εκ. μετρικοφσ τόνουσ, αξίασ $4.4 διςεκατομμυρίων, καταγράφοντασ μείωςθ ςε ποςότθτα εκατομμφρια λίβρεσ (ςχεδόν 11%) ζναντι του προθγοφμενου ζτουσ, αλλά αφξθςθ ςε αξία φψουσ $191.6 εκατομμυρίων (περίπου 5%). Σν 87% ηεο παξαγσγήο αθνξνχζε θξέζθα θαη θαηεςπγκέλα ςάξηα, ηα νπνία αληηζηνηρνχλ ζην 51% ηεο ζπλνιηθήο αμίαο. Παξάιιεια, ε μέζη ηιμή παπαγυγού αλήιζε ζε 53 ζελη έλαληη 45 ζελη ην Ο πίλαθαο ηνπ FAO πνπ αθνινπζεί πεξηιακβάλεη ζπγθξηηηθή απεηθφληζε ηεο δηαρξνληθήο εμέιημεο ηεο Πξνζθνξάο θαη Εήηεζεο Ηρζπεξψλ ζηηο ΖΠΑ έσο θαη ην

11 Πποζθοπά & Ζήηηζη Θσθςηπών ΗΠΑ Εκ. Μεηπικοί Τόνοι Ζήηηζη με βάζη ηιρνέερ Διαηποθικέρ Επιηαγέρ: 2 (4 oz.) γεύμαηα ταπικών ανά βδομάδα Ζήηηζη = καηά κεθαλήν καηανάλυζη x πληθςζμόρ 6 4 Εγσώπια Παπαγυγή 2 Σςνολική Πποζθοπά: Εγσ. Παπαγυγή - Εξαγυγέρ Πεγή: ΝΟΑΑ 10

12 Σν 30% ηεο εγρψξηαο παξαγσγήο ηνπ 2008, πεξίπνπ 1,1 κεηξηθνί ηφλνη, αθνξά ζε επεμεξγαζκέλα ελ πισ αιηεχκαηα, κεγάιν κέξνο ησλ νπνίσλ πξννξίδνληαη γηα εμαγσγέο. Κάλνληαο αλαγσγή ζε παγκόζμιο επίπεδο, φπνπ ε παξαγσγή ηρζπεξψλ έθζαζε ην 2008 ηνπο 142 εθ. κεηξηθνχο ηφλνπο, δηαπηζηψλεηαη φηη νη ΖΠΑ έξρνληαη πέκπηεο ζηελ παγθφζκηα θαηάηαμε κε 3,8% ηεο παγθφζκηαο παξαγσγήο. Παγθφζκηα Καηάηαμε Παξαγσγήο Ηρζπεξψλ (2008) Αθνινχζσο, παξαζέηνπκε ζεηξά πηλάθσλ κε ηε διασπονική εξέλιξη ηηρ αμεπικανικήρ παπαγυγήρ ηφζν ζην ζχλνιν φζν θαη ζηα επηκέξνπο ηκήκαηα ησλ αιηεπκάησλ θαη ηεο πδαηνθαιιηέξγεηαο απφ ην 1950 σο ην Όπσο γίλεηαη εκθαλέο ε πδαηνθαιιηέξγεηα θαιχπηεη κηθξφ ζρεηηθά κέξνο ηεο ζπλνιηθήο παξαγσγήο (πεξίπνπ 10% δηαρξνληθά) κε εηήζηα παξαγσγή πεξί ησλ ηφλσλ εηεζίσο ηελ ηειεπηαία δεθαεηία. 11

13 Σςνολική Παπαγυγή Ησθςηπών ΖΠΑ (σιλ. ηόνοι) 1 Αλιεύμαηα ΖΠΑ (σιλ. ηόνοι) 1 FAO: Fisheries & Aquaculture Department 12

14 Παπαγυγή Αμεπικανικήρ Υδαηοκαλλιέπγειαρ (σιλ. ηόνοι) Ζ εγρψξηα παξαγσγή επεξεπγαζμένυν ταπικών πξνζέγγηζε ηα $ 7 δηο ζεκεηψλνληαο ζεκαληηθή πηψζε $ 748 εθ. δνιαξίσλ ελ ζπγθξίζεη κε ην ε φξνπο ηηκψλ ην 2008 ήηαλ πνιχ θαιή ρξνληά γηα ηελ ακεξηθαληθή παξαγσγή θαζψο ε μέζη ηιμή παπαγυγού (exvessel price) ζεκείσζε αχμεζε 57% ζηα βξψζηκα ςάξηα θαη 8% ζηα νζηξαθνεηδή. 13

15 Πνζνζηηαία Μεηαβνιή Μέζεο Σηκήο Παξαγσγνχ ( , $/Lb.) 14

16 χλζεζε Δγρψξηαο Παξαγσγήο εηξά Καηάηαμεο Ολνκαζία Πνζφηεηα (Λίβξεο) εηξά Καηάηαμεο Ολνκαζία Αμία ($ x 1000) 1 Pollock Καβνχξηα Menhaden Γαξίδεο Πιαηχςαξα νινκφο νινκφο Υηέληα Μπαθαιηάξνο Αηιαληηθνχ Αζηαθφο Μπαθαιηάξνο Pollock Καβνχξηα Μπαθαιηάξνο Ρέγγεο Γιψζζα Γαξίδεο Κπδψληα αξδέιεο Πιαηχςαξα

17 3. Ιχκυοκαλλιζργεια Ι. Γενικά Ενϊ ςε παγκόςμιο επίπεδο θ ιχκυοκαλλιζργεια κα αντιπροςωπεφει ςφντομα το 50% τθσ παραγωγισ για ανκρϊπινθ κατανάλωςθ, ςτισ ΗΡΑ θ ςχζςθ ιχκυοκαλλιζργειασ-αλιείασ παραμζνει αςφμμετρθ. Οι ΗΡΑ είναι από τουσ μεγαλφτερουσ καταναλωτζσ προϊόντων ιχκυοκαλλιζργειασ παγκοςμίωσ, αν και θ εγχϊρια παραγωγι είναι αρκετά περιοριςμζνθ, καλφπτοντασ μόλισ το 5% τθσ ςυνολικισ εγχϊριασ προςφοράσ ιχκυθρϊν ( 1,5% εκ των οποίων τα προϊόντα καλάςςιασ υδατοκαλλιζργειασ). Συγκεκριμζνα, θ αμερικανικι ιχκυοκαλλιζργεια είναι μόλισ θ 10 θ μεγαλφτερθ ςτον κόςμο, μετά από Κίνα, Κνδία, Βιετνάμ, Ταϊλάνδθ, Κνδονθςία, Μπαγκλαντζσ, Καπωνία, Χιλι και Νορβθγία. Η αξία τθσ παραγωγισ τθσ εκτιμάται από τθ NMFS ςτο 1 δισ δολ. ετθςίωσ ζναντι 70 δισ δολ. του ςυνόλου τθσ παγκόςμιασ ιχκυοκαλλιζργειασ. Καλφπτει μόλισ το 5% τθσ εςωτερικισ ηιτθςθσ, με τον κφριο όγκο τθσ παραγωγισ (πάνω από 3,5%) να αφορά τθν ιχκυοκαλλιζργεια εςωτερικϊν υδάτων και λιγότερο από 1,5% να αφορά τθν υπεράκτια ιχκυοκαλλιζργεια. Κατά τθν εκτίμθςι μασ, θ ςυγκεκριμζνθ παρατιρθςθ είναι λίαν ςθμαντικι για τθν Ελλάδα, κακϊσ ςθμαίνει ότι, ςε εκείνο ακριβϊσ το τμιμα τθσ αγοράσ που θ Ελλάδα είναι ςυγκριτικά ιςχυρότερθ, οι ΗΠΑ είναι ςυγκριτικά αςκενζςτερθ, ιτοι δεν υπάρχει ςθμαντικι αλλθλοεπικάλυψθ του εξαγϊγιμου προϊόντοσ μασ από εγχϊριο (αμερικανικό) ανταγωνιςμό. Ειδικότερα, ο κφριοσ όγκοσ -περίπου τα 2/3 τθσ παραγωγισ- τθσ αμερικανικισ ιχκυοκαλλιζργειασ αφορά μαλάκια (μφδια, ςτρείδια κλπ), ςε αντιδιαςτολι με τθν ελλθνικι ιχκυοκαλλιζργεια (τςιποφρα και λαβράκι). Η ρφπανςθ των καλαςςϊν από τθν φπαρξθ βαρειάσ βιομθχανίασ ςε πολλά ςθμεία κοντά ςτισ ακτζσ δυςχεραίνει τθν ανάπτυξθ τθσ υπεράκτιασ ιχκυοκαλλιζργειασ. Στα προϊόντα τθσ εγχϊριασ ιχκυοκαλλιζργειασ κυριαρχεί θ παραγωγι γατόψαρων, αντιςτοιχϊντασ ςε άνω του 40% επί των πωλιςεων. Η παραγωγι γατόψαρων ςυγκεντρϊνεται 16

18 ςτο Μιςιςιπι, τθν Αλαμπάμα, το Αρκάνςασ, και τθ Λουιηιάνα, όπου εκτρζφονται ςε λίμνεσ με γλυκό νερό. Άλλα ςθμαντικά παραγόμενα είδθ είναι θ πζςτροφα, ο ςολομόσ, θ πζρκα και ο οξφρρυγχοσ. Με εξαίρεςθ το ςολομό, τα ψάρια αυτά εκτρζφονται ςε μονάδεσ γλυκοφ νεροφ. Εκτόσ από τα ψάρια, οι εγχϊριεσ μονάδεσ παράγουν αςτακοφσ, κυρίωσ ςτθ Λουιηιάνα, και γαρίδεσ ςτισ υφάλμυρεσ λίμνεσ τθσ Νότιασ Καρολίνασ, το Τζξασ, και τθ Χαβάθ. Σθμαντικό τμιμα τθσ εγχϊριασ παραγωγισ αποτελεί θ παραγωγι διακοςμθτικϊν ψαριϊν (για ενυδρεία) και θ παραγωγι ψαριϊν που χρθςιμεφουν ωσ δόλωμα. Η παραγωγι των ειδϊν αυτϊν γίνεται ςε μονάδεσ γλυκοφ νεροφ κυρίωσ ςτο Αρκάνςασ (δολϊματα) και ςε μονάδεσ τόςο καλαςςινοφ όςο και γλυκοφ νεροφ για τα διακοςμθτικά ψάρια. Τθ δεκαετία του 1980 και του 1990 θ αξία τθσ αμερικανικισ παραγωγισ ειδϊν ιχκκοκαλλιζργειασ αυξικθκε κατά 400% ςε περίπου $ 1 δισ, χωρίσ να υπολογίηεται ςε αυτιν μια ςειρά άλλων άμεςα εξαρτωμζνων τομζων τθσ οικονομίασ, όπωσ θ παραγωγι ιχκυοτροφϊν, οι ςτακμοί επεξεργαςίασ και τυποποίθςθσ και θ παραγωγι του απαραίτθτου μθχανολογικοφ εξοπλιςμοφ. Το 84% τθσ ετιςιασ κατανάλωςθσ ιχκυθρϊν ειςάγεται από το εξωτερικό, ενϊ το ιμιςυ των ειςαγωγϊν αυτϊν αφοροφν προϊόντα υδατοκαλλιζργειασ. Η κυριαρχία των ειςαγωγϊν ςτθν αγορά ιχκυθρϊν ζχει οδθγιςει ςτθν δθμιουργία εμπορικοφ ελλείμματοσ φψουσ ρεκόρ ςτθ ςυγκεκριμζνθ διατροφικι κατθγορία, άνω των $ 9 δισ ετθςίωσ. Οι μεγαλφτερεσ κατθγορίεσ ειςαγόμενων προϊόντων ιχκυοκαλλιζργειασσ είναι γαρίδεσ, ςολομόσ, και tilapia (τιλάπια). Ραρατθροφμε ότι θ παραγόμενθ ποςότθτα, ςε απόλυτα μεγζκθ, του τομζα τθσ ιχκυοκαλλιζργειασ δεν μεταβάλλεται ςθμαντικά διαχρονικά. Η ποςοςτιαία ςυμβολι τθσ όμωσ ςτο ςφνολο τθσ εγχϊριασ παραγωγισ ενιςχφεται λόγω τθσ μείωςθσ των αλιευμάτων ελεφκερθσ αλιείασ. Σε ότι αφορά τθ ςυνολικι αξία, θ ιχκυοκαλλιζργεια αντιςτοιχεί ςε περίπου 20% του ςυνόλου (περίπου 5 δισ). 17

19 Ακολουκοφν δφο γραφιματα τα οποία παρουςιάηουν τθ διαχρονικι ςυμβολι ( ) του τομζα τθσ υδατοκαλλιζργειασ ςτισ ΗΡΑ ςτο ςφνολο τθσ εγχϊριασ παραγωγισ, τόςο ςε ποςότθτα όςο και ςε αξία. Συμμετοχι Κχκυοκαλλιζργειασ ςτο Σφνολο τθσ Εγχϊριασ Ραραγωγισ ( ) Ροςότθτα 18

20 Αξία 19

21 ΙΙ. Θαλάςςια Ιχκυοκαλλιζργεια Ο υποκλάδοσ τθσ καλάςςιασ ιχκυοκαλλιζργειασ είναι αρκετά μικρόσ ςε ςφγκριςθ με τθ ςυνολικι εγχϊρια παραγωγι (καλάςςια προϊόντα και προϊόντα γλυκοφ νεροφ). Συγκεκριμζνα, θ εγχϊρια παραγωγι κυριαρχείται από μαλάκια και οςτρακοειδι, τα οποία ςυναποτελοφν τα 2/3 του ςυνόλου, ακολουκοφμενα από το ςολομό (25%) και τθ γαρίδα (10%), ενϊ θ αξία τθσ ςυνολικισ εγχϊριασ παραγωγισ αγγίηει το ζνα δισ κατ' ζτοσ, εκ των οποίων περίπου 200 εκ. (20%) αφοροφν καλάςςια προϊόντα. Οι ςχετικζσ μονάδεσ παραγωγισ ςυναντϊνται τόςο ςτθν ενδοχϊρα όςο και ςε παράκτιεσ περιοχζσ, ενϊ πλζον θ εξζλιξθ τθσ τεχνολογίασ ζχει καταςτιςει εφικτι τθν εκτροφι και παραγωγι ιχκυθρϊν ςε υπεράκτιεσ μονάδεσ ςτθν Ρολιτεία τθσ Καλιφόρνια, τθ Χαβάθ και το New Hampshire. Ο περιοριςμόσ των προϊόντων ελεφκερθσ αλιείασ ζχει ςυντελζςει ςτθν επζκταςθ τθσ υδρόβιασ παραγωγισ. Η ςυνεχισ αφξθςθ τθσ βιομθχανικισ παραγωγισ ατλαντικοφ ςολομοφ και tilapia αποδεικνφει του λόγου το αλθκζσ, κακϊσ ςε παγκόςμιο επίπεδο, τα ςχετικά προϊόντα παράγονται ςχεδόν αποκλειςτικά ςε μονάδεσ ιχκυοκαλλιζργειασ. Η εξαγωγι τθσ εγχϊριασ παραγωγισ είναι περιοριςμζνθ κατά κφριο λόγο πζςτροφεσ εκτροφείου και ςολομόσ ςτον Καναδά και το Μεξικό, κακϊσ και ςτρείδια ςτον Καναδά. Στο παρελκόν ζγινε προςπάκεια εξαγωγισ γατόψαρων ςτθν Ευρϊπθ αλλά με μικρι μόνο επιτυχία. Η βιομθχανία διακοςμθτικϊν ψαριϊν, θ οποία ζχει υπολογίςιμο μζγεκοσ, εξάγει τα προϊόντα τθσ ςε διάφορεσ χϊρεσ, αλλά και ςε αυτόν τον τομζα οι Ηνωμζνεσ Ρολιτείεσ παραμζνουν κακαρόσ ειςαγωγζασ διακοςμθτικϊν ψαριϊν. 20

22 ΙΙΙ. Μελλοντικζσ Τάςεισ Κακϊσ ο ανταγωνιςμόσ για τθν χωροκζτθςθ εγκαταςτάςεων κοντά ςτισ ακτζσ αυξάνεται, λόγω τθσ πίεςθσ που δζχεται κυρίωσ από τθν επζκταςθ του παρακαλάςςιου τουριςμοφ, θ εγχϊρια βιομθχανία υδατοκαλλιζργειασ προςανατολίηεται προσ τθν ανάπτυξθ νζων υπεράκτιων μονάδων (offshore aquaculture production units). Η προοπτικι αυτι ςυγκεντρϊνει πολλαπλά πλεονεκτιματα, κυρίωσ ςε όρουσ προςταςίασ του περιβάλλοντοσ, κακϊσ οι υπεράκτιεσ μονάδεσ είναι αφενόσ λιγότερο ρυπογόνεσ, αφετζρου υπόκεινται ςε λιγότερουσ περιβαλλοντικοφσ περιοριςμοφσ. Θδθ βρίςκεται ςε εξζλιξθ ςτισ ΗΡΑ θ αναμόρφωςθ και εξειδίκευςθ του ρυκμιςτικοφ πλαιςίου για τθ χωροκζτθςθ και τθ λειτουργία των υπεράκτιων μονάδων, με ςτόχο τθν ενίςχυςθ τθσ ςυμμετοχισ τουσ ςτθ ςυνολικι παραγωγι 2. Η άνοδοσ του πραγματικοφ διακζςιμου ειςοδιματοσ, ςε ςυνδυαςμό με χαμθλότερεσ τιμζσ καυςίμων 3, κα είχε ζναν κετικό αντίκτυπο ςτον κλάδο τθσ εςτίαςθσ και του foodservice εν γζνει. Αυτό είναι κρίςιμο για τθ βιομθχανία υδατοκαλλιζργειασ και τθ βιομθχανία καλαςςινϊν ςυνολικά, δεδομζνου ότι πραγματοποιοφν ζνα μεγαλφτερο ποςοςτό των πωλιςεϊν τουσ μζςω ακριβϊσ του «καναλιοφ» αυτοφ, ςθμαντικά μεγαλφτερου από τουσ προμθκευτζσ των παραδοςιακϊν προϊόντων ηωικοφ κεφαλαίου και πουλερικϊν. Επιπρόςκετα, οι διατροφολόγοι ενκαρρφνουν τουσ Αμερικανοφσ καταναλωτζσ να διπλαςιάςουν τθν κατανάλωςθ καλαςςινϊν, από ζνα γεφμα τθν εβδομάδα ςε δφο. Σφμφωνα με μια πρόςφατθ μελζτθ, τα άτομα που καταναλϊνουν περιςςότερα περιςςότερα καλαςςινά ςτισ ΗΡΑ εμφανίηουν μειωμζνθ κνθςιμότθτα από καρδιακά νοςιματα κατά 34%. Ακολουκεί Ρίνακασ με πρόςφατεσ εκτιμιςεισ για τθ μελλοντικι εξζλιξθ τθσ εγχϊριασ υδατοκαλλιεργθτικισ παραγωγισ ανά κατθγορία (ςε μετρικοφσ τόνουσ) Μείωςθ μεταφορικοφ κόςτουσ, που αποτελεί μεγάλο μζροσ του κόςτουσ του τελικοφ προϊόντοσ 21

23 Η άνοδοσ ςτθν παραγωγι ψαριϊν εκτιμάται ότι κα προζλκει από τθν αφξθςθ ςτθν υπάρχουςα παραγωγι ψαριϊν (γατόψαρου, πζρκασ και tilapia) κατά μ.τ, από τθν παραγωγι ςολομοφ και πζςτροφασ και μ.τ από τθν ανάπτυξθ νζων ειδϊν. Ρθγι: Nash, C.E. (2004). Achieving policy objectives to increase the value of the seafood industry in the United States 22

24 Γ. Η αμερικανική αγορά ιχθυηρών 1. Ζιτθςθ Κχκυθρϊν ςτισ ΗΡΑ Ι. Προςδιοριςτικοί παράγοντεσ Μεταξφ των προςδιοριςτικϊν παραγόντων τθσ ηιτθςθσ για ιχκυθρά, ςυγκρατοφνται ιδίωσ οι εξισ τζςςερισ: Πρώτον, το ενδιαφζρον των καταναλωτϊν για τθν υγιεινι διατροφι, που τουσ ϊκθςε, τα τελευταία χρόνια, να υποκαταςτιςουν εν μζρει το κρζασ (παραδοςιακό ζδεςμα ςτο αμερικανικό τραπζηι) με ιχκυθρά. Δεφτερον, θ άνοδοσ του βιοτικοφ επιπζδου και θ ςυνακόλουκθ αφξθςθ τθσ καταναλωτικισ δαπάνθσ (βλ. παρακάτω). Συγκυριακόσ μόνο παράγοντασ ιταν θ φφεςθ του 2008/2009, θ οποία μείωςε τισ ειςαγωγζσ ιχκυθρϊν κατά 9% περίπου. Τρίτον, θ ςχετικά ευνοϊκι -τουλάχιςτον μζχρι πρότινοσ- ςυναλλαγματικι ιςοτιμία του δολλαρίου με νομίςματα όπωσ το ευρϊ και το γιεν, γεγονόσ που ευνόθςε τισ ειςαγωγζσ από Ευρωηϊνθ και Καπωνία Τζταρτον, ωσ προσ τα νωπά είδθ, θ ανάπτυξθ των αερομεταφορϊν φορτίου (cargo) και Πζμπτον, το ευμενζσ δαςμολογικό κακεςτϊσ (τα περιςςότερα είδθ ειςάγονται χωρίσ δαςμοφσ) και, επιπλζον, οι ςυμφωνίεσ ελευκζρου εμπορίου των ΗΡΑ με πολλζσ τρίτεσ χϊρεσ, με πιο ςθμαντικι τθ NAFTA με Καναδά και Μεξικό, χϊρεσ που αποτελοφςαν, αντίςτοιχα, τον 1ο και 8ο μεγαλφτερο προμθκευτι των ΗΡΑ ςε ιχκυθρά το

25 ΙΙ. Δαπάνθ για ιχκυθρά Ωσ προσ τθ ηιτθςθ με βάςθ τθ δαπάνθ, το μζςο αμερικανικό νοικοκυριό δαπάνθςε κατά τθ διάρκεια του ςφμφωνα με τα πλζον πρόςφατα επίςθμα αμερικανικά ςτατιςτικά ςτοιχεία του US Bureau of Labor Statistics (Consumer Expenditures, φκινόπωρο 2009) δολλάρια ι το 7,5% τθσ ςυνολικισ καταναλωτικισ του δαπάνθσ ( δολ.) για φαγθτό ςτο ςπίτι, εκ των οποίων τα 846 δολλάρια (ι ποςοςτό 22,5%) αφοροφςε τθν ευρφτερθ κατθγορία «κρζασ, αυγά και ιχκυθρά». Από το ανωτζρω ποςό, οι δαπάνεσ για κρζασ ιταν ςαφϊσ οι μεγαλφτερεσ (667 δολ. ι 78%), ενϊ οι δαπάνεσ για ιχκυθρά ανιλκαν ςε 128 δολλάρια ι το 15% τθσ ευρφτερθσ κατθγορίασ (όςο για τα αυγά, περιορίςτθκαν ςτα 51 δολ./νοικοκυριό ι 7%). Με δεδομζνο ότι υπάρχουν 120,8 εκ. νοικοκυριά ςτισ ΗΡΑ, ςυνάγουμε ότι θ ςυνολικι δαπάνθ των αμερικανικϊν νοικοκυριϊν για ιχκυθρά το 2008 ανιλκε ςε 15,5 δισ δολ. Ανάλογο ποςό υπολογίηεται ότι δαπανικθκε από πελάτεσ χονδρικισ (εςτιατόρια, ξενοδοχεία, νοςοκομεία, ζνοπλεσ δυνάμεισ κλπ), επομζνωσ το ςυνολικό μζγεκοσ τθσ αμερικανικισ αγοράσ -λιανικισ και χονδρικισ- είναι τθσ τάξθσ των 30 δισ δολ. Συμπεραςματικά, επομζνωσ, θ αμερικανικι αγορά ιχκυθρϊν είναι μία από τισ μεγαλφτερεσ ςτον κόςμο, με βάςθ τον όγκο των πωλιςεων. Οι παρακάτω δφο πίνακεσ απεικονίηουν, πρϊτον, τθ διαχρονικι εξζλιξθ, από το 2000 ζωσ το 2008, τθσ δαπάνθσ του μζςου αμερικανικοφ νοικοκυριοφ για τθν ευρφτερθ κατθγορία «κρζασ, αυγά και ιχκυθρά» ςε ςχζςθ με τθ διαχρονικι εξζλιξθ τθσ δαπάνθσ για φαγθτό ςτο ςπίτι και, δεφτερον, το μερίδιο τθσ ςυγκεκριμζνθσ κατθγορίασ το 2008 επί τθσ ςυνολικισ δαπάνθσ για φαγθτό ςτο ςπίτι. 24

26 Ωσ προσ τισ επί μζρουσ υποομάδεσ τθσ ανωτζρω δαπάνθσ, οι καταναλωτζσ θλικίασ κάτω των 25 ετϊν δαπάνθςαν το 2008 για τθν κατθγορία «κρζασ, αυγά και ιχκυθρά», κατά μζςο όρο, μόλισ 573 δολ. ζκαςτοσ, οι θλικίασ ετϊν 742 δολ. ζκαςτοσ, οι θλικίασ ετϊν δολ. ζκαςτοσ, οι θλικίασ ετϊν δολ. ζκαςτοσ, οι θλικίασ ετϊν 845 δολ. ζκαςτοσ και οι άνω των 65 μόλισ 687 δολ. ζκαςτοσ (με τουσ να βρίςκονται ςτα 781 δολ. και τουσ άνω των 75 ςτα 576 δολ.). Επομζνωσ, κρζασ και ιχκυθρά αγοράηει ιδίωσ θ θλιακι ομάδα από 35 ζωσ 54 ετϊν. 25

27 Η ςυνολικι δαπάνθ 4 των αμερικανϊν καταναλωτϊν για ιχκυθρά ανιλκε ςε $ 69,8 δισ δολάρια, με τθν ακόλουκθ κατανομι: 4 Η ςθμαντικι διαφοροποίθςθ μεταξφ καταναλωτικισ δαπάνθσ και μεγζκουσ αγοράσ οφείλεται ςτισ πολλαπλαςιαςτικζσ επιδράςεισ, λόγω υψθλϊν τιμϊν, που αςκεί ο κλάδοσ του food service. 26

28 2. Καταναλωτικι Συμπεριφορά Σφμφωνα με μια πρόςφατθ μελζτθ του Marine Resource Economics οι καταναλωτικζσ επιλογζσ διαφζρουν όταν πρόκειται για φαγθτό ςτο ςπίτι ι ςε εςτιατόριο. Ραραδείγματοσ χάριν θ εκνικι ομάδα είναι κακοριςτικόσ παράγοντασ τθσ ςπιτικισ κατανάλωςθσ αλλά θ ςθμαςία τθσ ςε ότι αφορά τθν κατανάλωςθ ςε εςτιατόρια περιορίηεται.. Αντίςτοιχα θ εκπαίδευςθ κακορίηει τθ ςυχνότθτα επίςκεψθσ εςτιατορίων αλλά δεν ζχει καμία επίδραςθ ςτθ ςυχνότθτα κατανάλωςθσ ιχκυθρϊν κατοίκον. Τθν κορυφαία κζςθ ςτισ προτιμιςεισ των αμερικανϊν καταναλωτϊν καταλαμβάνουν οι γαρίδεσ, ο αςτακόσ, τα γατόψαρα, τα όςτρακα, ο βακαλάοσ, και ο ςολομόσ. Μια προςεκτικότερθ ματιά ςτα ςτοιχεία του Labour Statistics Report, καταδεικνφει ότι θ μεγαλφτερθ δαπάνθ για φαγθτό γίνεται από τισ θλικιακζσ ομάδεσ (24,7%) και (23,1%). Οι ςυγκεκριμζνεσ ομάδεσ ζρχονται και πρϊτεσ ςτθν κατανάλωςθ ιχκυθρϊν κακϊσ ζχουν μερίδιο 25.6% και 21.8% τθσ αντίςτοιχθσ αγοράσ, ςυνολικισ αξίασ $ 15,41 δισ για το Ποςοςτό Διακζςιμου Ειςοδιματοσ ςε Κατανάλωςθ Ιχκυθρϊν Ηλ. Ομάδα Ποςοςτό < >

29 Οι δφο αυτζσ ομάδεσ ςυναποτελοφν τον πυρινα του οικογενειακοφ ιςτοφ των ΗΡΑ, κακϊσ κατά κφριο λόγο αφοροφν ςε οικογζνειεσ με παιδιά ςχολικισ ι προςχολικισ θλικίασ, με αυςτθρά διατροφικά πρότυπα και το κυριότερο, με αυξθμζνο ενδιαφζρον για τθν υγιεινι διατροφι των τζκνων τουσ. Η κατά κεφαλιν κατανάλωςθ ιχκυθρϊν το 2008 ανιλκε ςε 16,3 λίβρεσ (7,3 κιλά) ςθμειϊνοντασ οριακι πτϊςθ 150 γραμμαρίων εν ςυγκρίςει με το Στο διάγραμμα που ακολουκεί απεικονίηεται θ κατά κεφαλιν κατανάλωςθ ιχκυθρϊν ςε ςυνδυαςμό με τθν κατά κεφαλιν κατανάλωςθ φρζςκων και κατεψυγμζνων ψαριϊν. Είναι εμφανζσ ότι θ κατανάλωςθ φρζςκων και κατεψυγμζνων κατζχει τθν μερίδα του λζοντοσ ςτισ καταναλωτικζσ προτιμιςεισ. Στισ προτιμιςεισ των καταναλωτϊν ζπονται θ κατανάλωςθ παραςκευαςμζνων ιχκυθρϊν (φιλζτα, sticks) και θ κατανάλωςθ οςτρακοειδϊν. Κατά κεφαλι Κατανάλωςθ Κχκυθρϊν (1950-'08, Λίβρεσ/ζτοσ) 28

30 3. Δομι τθσ Αγοράσ Κχκυθρϊν Ι. Διάρκρωςθ Ππωσ με μια ςειρά άλλων αγακϊν, τα ιχκυθρά πρζπει να διζλκουν μζςω ενόσ εκτεταμζνου και ςφνκετου δικτφου διανομισ προκειμζνου να φτάςουν ςτον τελικό καταναλωτι. Αυτό που διαφοροποιεί τα προϊόντα αλιείασ είναι θ ευπάκεια των προϊόντων, θ οποία περιορίηει ςθμαντικά τθ ηωι του προϊόντοσ. Το γεγονόσ αυτό δθμιουργεί ςθμαντικζσ απαιτιςεισ από τθν άποψθ τθσ ςυντιρθςθσ, του ελζγχου ποιότθτασ και τθσ κερμοκραςίασ ζκκεςθσ των προϊόντων. Υπάρχουν πολλϊν ειδϊν εταιρείεσ χονδρικισ πϊλθςθσ ςτισ ΗΡΑ, που εφοδιάηουν ςε κακθμερινι βάςθ τθν αγορά με πάςθσ φφςεωσ ιχκυθρά. Το ευρφ φάςμα των εταιρειϊν αυτϊν κυμαίνεται από τουσ μικροφσ χονδρζμπορουσ (ςυνικωσ οικογενειακζσ επιχειριςεισ με ιςτορία πολλϊν ετϊν), οι οποίοι αγοράηουν προϊόντα από ψαράδεσ τθσ περιοχισ τουσ και τα πωλοφν ιδίωσ ςε τοπικά εςτιατόρια, παντοπωλεία και άλλα μικρά καταςτιματα, ζωσ και τουσ μεγάλουσ ειςαγωγείσ, οι οποίοι ειςάγουν προϊόντα απ όλο τον κόςμο και ςτθ ςυνζχεια τα μεταπωλοφν ςε αγορζσ όχι μόνο ςτισ ΗΡΑ, αλλά ςε ολόκλθρθ τθ Βόρειο Αμερικι. Ραραδοςιακά, το ςχετικό δίκτυο διανομισ αποτελείται από ειςαγωγείσ, διανομείσ, χονδρεμπόρουσ και λιανζμπορουσ, κακϊσ επίςθσ και μια ςειρά από μεςάηοντεσ και brokers. Ρρόςφατεσ τεχνολογικζσ εξελίξεισ ζχουν βραχφνει τθν αλυςίδα ςε πολλζσ αγορζσ με τα ειςαγόμενα προϊόντα να αγοράηονται ςυχνά άμεςα από τθν πθγι από το χονδρζμπορο ι από τον αγοραςτι λιανικϊν αλυςίδων (Just In Time - JIT). Αν και τα ανωτζρω ιςχφουν κατά κανόνα για τα κατεψυγμζνα, ςυντθρθμζνα και κονςερβοποιθμζνα καλαςςινά, το δίκτυο διανομισ για τα φρζςκα καλαςςινά διαφοροποιείται ςθμαντικά. Η απουςία "επϊνυμων" καλαςςινϊν οδθγεί ςτθν εφκολθ αντικατάςταςθ τόςο του προϊόντοσ όςο και του προμθκευτι. 29

31 Στθν πραγματικότθτα, το αυξανόμενο διεκνζσ εμπόριο ςτα προϊόντα αλιείασ και θ επζκταςθ των περιοχϊν ελεφκερου εμπορίου ζχουν οδθγιςει ςε ζναν πολλαπλαςιαςμό των μικροφ μεγζκουσ χονδρεμπόρων. Οι επιχειριςεισ χονδρικισ πϊλθςθσ ιχκυθρϊν είναι ςυνικωσ μικροφ και μεςαίου μεγζκουσ μονάδεσ, οι οποίεσ αςχολοφνται με μεγάλθ ποικιλία προϊόντων και όχι μόνο καλαςςινά, ϊςτε να εκμεταλλεφονται νζεσ ευκαιρίεσ και να προςαρμόηονται ςτισ ςυνεχϊσ μεταβαλλόμενεσ ςυνκικεσ τθσ αγοράσ. Οι επιχειριςεισ αυτζσ πολλζσ φορζσ αςχολοφνται και με άλλεσ δραςτθριότθτεσ, όπωσ τθν επεξεργαςία ι τθ λιανικι πϊλθςθ, πράγμα το οποίο δυςκολεφει τον εντοπιςμό όλων των εταιρειϊν που αςχολοφνται με το χονδρεμπόριο ιχκυθρϊν. Υπάρχουν, πάντωσ, διάφορεσ πθγζσ που ζχουν υπολογίςει το μεγζκοσ και τθ ςυμβολι του κλάδου χονδρεμπορίου ιχκυθρϊν ανά Ρολιτεία. Η προαναφερκείςα National Marine Fisheries Service (NMFS) υπολογίηει ότι υπάρχουν 283 εταιρείεσ χονδρικισ πϊλθςθσ ιχκυθρϊν (ςυμπεριλαμβανομζνων των ειςαγωγικϊν) ςτθν Καλιφόρνια, 276 ςτθ Νζα Υόρκθ και 276 ςτθ Φλϊριδα. Σθμειωτζον ότι οι υπολογιςμοί τθσ NMFS βαςίηονται μόνο ςτουσ εμπόρουσ εκείνουσ που δθλϊνουν τισ αγοραπωλθςίεσ ιχκυθρϊν τισ οποίεσ πραγματοποιοφν, διότι τα ςυγκεκριμζνα είδθ τα οποία αγοράηουν υπόκεινται ςε ειδικοφσ ομοςπονδιακοφσ κανονιςμοφσ. Στθν πράξθ, επομζνωσ, οι εκτιμιςεισ τθσ πρζπει να κεωροφνται χαμθλότερεσ από τον πραγματικό αρικμό εταιρειϊν χονδρικισ που λειτουργοφν ςτισ ΗΡΑ, επειδι κάποιεσ εξ αυτϊν αγοράηουν είδθ τα οποία δεν καλφπτονται από τουσ ανωτζρω κανονιςμοφσ. Στθ Νζα Υόρκθ, λ.χ., τοπικοί παράγοντεσ (New York Sea Food Council κλπ) ανεβάηουν τον αρικμό των χονδρεμπόρων ςε 310. Επίκεντρο του χονδρεμπορίου ιχκυθρϊν και δθ των νωπϊν είναι οι Ψαραγορζσ-Ιχκυόςκαλεσ (Fish Markets), ςτισ οποίεσ, ςυνικωσ, μπορεί κάποιοσ να αγοράςει και λιανικϊσ. Υπάρχουν πολλζσ παλαιζσ και διάςθμεσ ψαραγορζσ ςτισ ΗΡΑ, όπωσ θ Pike Place Fish Market (Σθάτλ), θ Lexington Market (Βαλτιμόρθ) και θ Key Fisheries Market and Marina (κοντά ςτο Μαϊάμι). Η μεγαλφτερθ, όμωσ, όλων είναι -με ςθμαντικι διαφορά- θ Ψαραγορά Φοφλτον τθσ Νζασ Τόρκθσ (The New Fulton Fish Market), θ οποία είναι και θ δεφτερθ ςθμαντικότερθ του είδουσ ςτον κόςμο, μετά τθν Αγορά Τςουκίτηι του Τόκυο. 30

32 ΟΙ 25 ΜΕΓΑΛΤΣΕΡΕ ΕΣΑΙΡΕΙΕ ΣΟΤ ΚΛΑΔΟΤ ΙΧΘΤΗΡΩΝ ΣΗ Β.ΑΜΕΡΙΚΗ ONOMA ΡΟΛΚΤΕΚΑ ΡΩΛΗΣΕΚΣ 2008 (εκ. δολ.) ΡΩΛΗΣΕΚΣ 2009 Trident Seafoods Ουάςιγκτων Tri-Marine Group Ουάςιγκτων Bumble Bee Foods Καλιφόρνια Thai Union Καλιφόρνια Nissui USA Ουάςιγκτων Star Kist Tuna Ρενςυλβάνια High Liner Foods Καναδάσ Marine Harvest USA Φλϊριδα Beaver Street Φλϊριδα American Seafoods Ουάςιγκτων Mazzetta Co. Κλλινόϊ _ 400 Ocean Beauty Ουάςιγκτων Aqua Star Ουάςιγκτων Icicle Seafoods Ουάςιγκτων Slade Gorton Μαςςαχουςζτθ Tampa Bay Fisheries Φλϊριδα Orion Seafood Νζο Χαμςάϊρ Singleton Fisheries Φλϊριδα

33 Clearwater Seafoods Καναδάσ Icelandic USA Βιρτηίνια Eastern Fish Co. Νζα Κερςζθ Harbor Seafood Νζα Υόρκθ Central Seaway Κλλινόϊ Rich Products Γεωργία Odyssey Enterprises Ουάςιγκτων 176 _ ΠΗΓΗ: Ρεριοδικό Seafood Business, May 2010 Ππωσ φαίνεται ςτον ανωτζρω πίνακα, οι πωλιςεισ των 25 μεγαλφτερων εταιρειϊν του κλάδου πλθςίαςαν τα 12 δισ δολ. το 2009, καταγράφοντασ άνοδο ςχεδόν 5% ςε ςχζςθ με το

34 ΙΙ. Η αγορά τθσ Νζασ Υόρκθσ Η Νζα Τόρκθ5 είναι ςθμαντικό κζντρο διεκνοφσ εμπορίασ καλαςςινϊν. Ράνω από 170 εταιρίεσ δραςτθριοποιοφνται ςτθ Νζα Υόρκθ ςτθν ειςαγωγι ι τθν εξαγωγι των ςχετικϊν προϊόντων, εκ των οποίων θ πλειοψθφία (άνω του 80%) εδρεφει ςτθ μθτροπολιτικι περιοχι τθσ Νζασ Υόρκθσ. Ακόμθ, θ Ρολιτεία τθσ Ν. Υόρκθσ διακζτει τρεισ τελωνειακζσ πφλεσ ειςόδου καλαςςινϊν: το Buffalo, το Ogdensburg και τθν Νζα Υόρκθ. Υπολογίηεται ότι ςτθν Ρολιτεία τθσ Νζασ Υόρκθσ δραςτθριοποιοφνται πάνω από 400 χονδρζμποροι ιχκυθρϊν6 ο τζταρτοσ μεγαλφτεροσ αρικμόσ χονδρεμπόρων μετά από τισ πολιτείεσ τθσ Αλάςκα, τθσ Καλιφόρνια και τθσ Μαςαχουςζτθσ. Το δίκτυο αυτό αποτελείται από ευρφ φάςμα εταιρειϊν (μικροί χονδρζμποροι ζωσ και μεγάλοι ειςαγωγείσ με ζδρα τθ Νζα Υόρκθ) οι οποίοι ειςάγουν προϊόντα απ όλο τον κόςμο και τα μεταπωλοφν ςε αγορζσ ςε όλθ τθ Βόρειο Αμερικι Οι ςυνολικζσ πωλιςεισ χονδρικισ ιχκυθρϊν ςτθν πολιτεία τθσ Νζασ Υόρκθσ ξεπζραςαν τα 2,5 διςεκατομμφρια δολάρια ΗΡΑ το 2005, εκ των οποίων το ζνα τρίτο περίπου προζρχεται από τθν Κεντρικι Ψαραγορά του Φοφλτον. Για περιςςότερα απο 150 ζτθ, θ αγορά Φοφλτον λειτουργοφςε ςτον ομϊνυμο δρόμο, ςτο νοτιοανατολικό τμιμα του Μανχάταν, όμωσ ςτο τζλοσ του 2005 μετακόμιςε ςε νζεσ, ςφγχρονεσ εγκαταςτάςεισ ςτθν περιοχι του Μπρονξ, κοντά ςτθν κρεαταγορά και λαχαναγορά του Hunts Pont. Πλων των ειδϊν τα ιχκυθρά από τισ ακτζσ του Ατλαντικοφ, από άλλα μζρθ των ΗΡΑ, αλλά και από άλλεσ χϊρεσ, αποςτζλλονται κακθμερινϊσ ςτθν αγορά του Φοφλτον, όπου εκτίκενται και πωλοφνται κατά τισ πρϊτεσ πρωινζσ ϊρεσ (1-5 π.μ.) ςτουσ εξισ: καταςτιματα λιανικισ πϊλθςθσ, ιδίωσ, δε, τα τμιματα ιχκυθρϊν των ςουπερμάρκετ (47%), εςτιατόρια, ιδίωσ δε ποιοτικά (19%), διανομείσ-χονδρεμπόρουσ (18%), επιχειριςεισ εκτόσ τθσ ευρφτερθσ περιοχισ τθσ Νζασ Υόρκθσ (12%), τυποποιθτζσ (5%) και πελάτεσ λιανικισ (2%). Σθμειωτζον ότι τα γνωςτά ςτθν Ελλάδα "ψαράδικα" είναι ςχεδόν άγνωςτα ςτθν Αμερικι, όπου το ςφνολο 5 ΝΥ Sea Grant, NY Sea Grant Survey,

35 ςχεδόν των πωλιςεων λιανικισ πραγματοποιείται ςτα ςουπερμάρκετ, από αλυςίδεσ όπωσ οι εξισ (ςτθν περίπτωςθ τθσ Νζασ Υόρκθσ): KEY FOOD, TRADE FAIR, GRISTEDES, TRADER JOE's, FAIRWAY, WHOLEFOODS κλπ. Στισ νζεσ εγκαταςτάςεισ τθσ Αγοράσ του Φοφλτον (New Fulton Fish Market), πιςτοποιθμζνεσ με το ςφςτθμα ποιότθτασ HAACP, εδρεφουν 377 μεγάλεσ επιχειριςεισ χονδρικισ πϊλθςθσ καλαςςινϊν, προςφζροντασ τεράςτια ποικιλία ψαριϊν (πάνω από 300 είδθ) ελεφκερθσ αλιείασ και υδατοκαλλιζργειασ, πραγματοποιϊντασ ετιςιεσ πωλιςεισ αξίασ άνω του ενόσ δισ δολαρίων. Οι περιςςότερεσ από τισ εταιρείεσ αυτζσ εξειδικεφονται ςε ςυγκεκριμζνα είδθ ιχκυθρϊν ι ςε είδθ που προζρχονται από ςυγκεκριμζνεσ περιοχζσ τθσ Αμερικισ ι ςυγκεκριμζνεσ περιοχζσ του κόςμου. Ειδικότερα, το 67% των ιχκυθρϊν που πωλοφνται ςτθν Ψαραγορά Φοφλτον προζρχεται από άλλεσ Ρολιτείεσ των ΗΡΑ, περίπου το 20% ειςάγεται, το 7% προζρχεται από άλλουσ χονδρεμπόρουσ και το 6% κατευκείαν από τουσ ψαράδεσ

36 35

37 Από τισ υπόλοιπεσ εταιρείεσ χονδρικισ που λειτουργοφν ςτθν ευρφτερθ μθτροπολιτικι περιοχι Νζασ Υόρκθσ -εκτόσ αγοράσ Φοφλτον- παρατθρείται πωσ ζνα ςθμαντικό μζροσ (47%) απο τα προϊόντα τουσ προζρχονται από το εξωτερικό και τα υπόλοιπα προερχονται από άλλεσ Ρολιτείεσ (19%), από εταιρείεσ επεξεργαςίασ ιχκυθρϊν (17%), από τθν ίδια τθν Ψαραγορά Φοφλτον (14%) και από ντόπιουσ ψαράδεσ (3%).Οι βαςικοί πελάτεσ των υπόλοιπων χονδρζμπορων τθσ Νζασ Υόρκθσ είναι, κατά ςειρά, εςτιατόρια και υπθρεςίεσ εςτίαςθσ (60%) και ακολουκοφν τα τμιματα ιχκυθρϊν των ςουπερμάρκετ (30%). Το 10% των αγοραςτϊν τουσ είναι επιχειριςεισ από άλλεσ Ρολιτείεσ και μόλισ το 2% (όπωσ και ςτθν περίπτωςθ του Φοφλτον) πελάτεσ λιανικισ. Συμπεραςματικά, λοιπόν, από τθν Αγορά Φοφλτον ψωνίηουν ιδίωσ τα τμιματα ιχκυθρϊν των ςουπερμάρκετ (κακϊσ και τα καλφτερα εςτιατόρια τθσ Ν.Υόρκθσ), ενϊ από τισ μικρότερεσ αγορζσ ψωνίηουν ιδίωσ εςτιατόρια, αλλά όχι τα πιο καλά. 36

38 ΙΙΙ. Δίκτυα διανομισ Οι χονδρζμποροι αποτελοφν τουσ προμθκευτζσ των deli, των εςτιατορίων και του food service εν γζνει. Η επιλογι του κατάλλθλου χονδρεμπόρου ωσ ςυνεργάτθ είναι κεφαλαιϊδουσ ςθμαςίασ, κακϊσ από τθν πολιτικι προϊκθςθσ που κα εφαρμόςει και τα ςθμεία πϊλθςθσ που διακζτει εξαρτάται ςε μεγάλο βακμό θ επιτυχία του προϊόντοσ. Οι μεγάλεσ επιχειριςεισ αντίκετα, ςυνάπτουν ςυμφωνίεσ απευκείασ με τουσ παραγωγοφσ των προϊόντων, επιτυγχάνοντασ ςθμαντικζσ εκπτϊςεισ Η κυρίαρχθ τάςθ ςιμερα ςτισ ΗΡΑ, που ςυνδυάηεται με τθν μαηικι εξάπλωςθ πολλϊν μεγάλων αλυςίδων ςουπερμάρκετ, ζχει να κάνει με τθν άμεςθ αγορά από τουσ παραγωγοφσ - ειδικά προϊόντων υδατοκαλλιζργειασ -, χωρίε τθν παρζμβαςθ μεςαηόντων τάςθ που ζχει οδθγιςει ςε μια γενικι αποδυνάμωςθ του χονδρεμπόρου καλαςςινϊν. Και ο παραδοςιακόσ ρόλοσ του broker ζχει μετεξελιχκεί, κακϊσ θ διευρυμζνθ επικοινωνία απευκείασ μεταξφ του προμθκευτι και του ειςαγωγζα ζχουν περιορίςει τον ρόλο του. Είναι προφανζσ ότι θ ενδυνάμωςθ των αλυςίδων ςουπερμάρκετ παρουςιάηει ςθμαντικζσ ευκαιρίεσ για τθν ενίςχυςθ του όγκου πωλιςεων, κυρίωσ για τουσ χαμθλοφ κόςτουσ παραγωγοφσ. Ο εκςυγχρονιςμόσ των διαφλων διανομισ για τα τρόφιμα γενικά και τα προϊόντα αλιείασ ειδικότερα ζχει οδθγιςει ςε ςθμαντικι ενίςχυςθ των μεριδίων αγοράσ των προϊόντων ιχκυοκαλλιζργειασ κακϊσ, ειδικά ςτισ ΗΡΑ, οι αλυςίδεσ ζχουν διαδραματίςει ζναν ςθμαντικό ρόλο ςτθν ενίςχυςθ των πωλιςεων των προϊόντων υδατοκαλλιζργειασ όπωσ ο ςολομόσ, θ πζρκα, το λαυράκι και το γατόψαρο. 37

39 Τα ςυμπλθρωματικά κανάλια διανομισ ιχκυθρϊν ςτισ ΗΡΑ είναι τα εξισ: Ανεξάρτθτα καταςτιματα πϊλθςθσ τροφίμων (ιχκυοπωλεία) Το 2008 τα ανεξάρτθτα καταςτιματα πϊλθςθσ τροφίμων όλων των ειδϊν των ΗΡΑ (gourmet, deli, ethnic, ιχκυοπωλεία, κλπ) ςθμείωςαν πωλιςεισ αξίασ 30 δισ δολαρίων περίπου, ενϊ το δίκτυο τουσ αποτελεί περίπου το 8% των ςυνολικϊν καταςτθμάτων. Τα ιχκυοπωλεία ςε ποςοςτό 40% περίπου αγοράηουν τα προϊόντα τουσ από χονδρεμπόρουσ, ςε ποςοςτό 20% από οργανωμζνεσ Ψαραγορζσ, ενϊ περίπου 15% εξ αυτϊν προμθκεφονται τα προϊόντα τουσ απευκείασ από πθγζσ του εξωτερικοφ. Μόνο ςτθν Ρολιτεία τθσ Νζασ Υόρκθσ λειτουργοφν πάνω από 1220 ιχκυοπωλεία (χονδρικι και λιανικι) εκ των οποίων περίπου 400 απευκφνονται αποκλειςτικά ςε τελικοφσ καταναλωτζσ. Εςτιατόρια Με ςθμεία εςτίαςθσ, ο κλάδοσ των εςτιατορίων πραγματοποίθςε το 2008 πωλιςεισ 566 δισ δολαρίων, ενϊ απαςχολεί περίπου 13 εκ. εργαηομζνουσ. Τα εςτιατόρια που ςερβίρουν ιχκυθρά, ανικουν ιδίωσ ςτισ εξισ ζξι (6) κατθγορίεσ: Α) Ταχυφαγεία (fast food), τα οποία ςερβίρουν κατεψυγμζνα φιλζτα χαμθλισ ποιότθτασ μζςα ςε ςάντουιτσ κλπ Β) Απλά εςτιατόρια (diners), που ςερβίρουν ιδίωσ, αλλά όχι αποκλειςτικά, φιλζτα κάπωσ καλφτερθσ ποιότθτασ ωσ κφρια πιάτα (γλϊςςα, ςολωμόσ, τιλάπια κλπ). 38

40 Γ) Εξειδικευμζνα ςτα ιχκυθρά εςτιατόρια (seafood restaurants), που ςερβίρουν παντόσ είδουσ ιχκυθρά, με ζμφαςθ, όμωσ, ςτα εγχωρίωσ παραγόμενα είδθ και πρωτίςτωσ ςτα καλαςςινά (αςτακοί, καβοφρια, γαρίδεσ κλπ). Στισ ΗΡΑ, καλαςςινά ςερβίρουν ακόμθ και τα περιςςότερα "Steakhouses", τα οποία, όμωσ, δεν επεκτείνονται ςε καμία άλλθ κατθγορία ιχκυθρϊν. Δ) Ιαπωνικά εςτιατόρια ωμών ιχκυθρών (τφπου "Sushi"), εξαιρετικά δθμοφιλι τα τελευταία χρόνια -μόνο ςτθ Νζα Υόρκθ ξεπερνοφν τα 900- με ζμφαςθ ςτο ςολωμό και ςτον τόννο. Ε) Εςτιατόρια διεκνοφσ κουηίνασ, ενίοτε πολφ υψθλοφ επιπζδου, που χρθςιμοποιοφν, μεταξφ άλλων και ιχκυθρά (τόςο φιλζτα όςο και φρζςκα ολόκλθρα ψάρια) ωσ μζροσ του μενοφ και ΣΤ) Μεςογειακά-ελλθνικά εςτιατόρια, με ζμφαςθ ςτα ιχκυθρά και δθ ςτα φρζςκα ολόκλθρα ψάρια. Στισ 3 τελευταίεσ κατθγορίεσ πρζπει να εςτιάςουν τισ προςπάκειζσ τουσ οι εξαγωγείσ μασ. Στα μεγάλα μθτροπολιτικά κζντρα των ΗΡΑ, ειδικά ςτισ πόλεισ με ζντονθ παρουςία τθσ Ομογζνειασ λειτουργοφν πολλά ελλθνικϊν ςυμφερόντων εςτιατόρια με μενοφ ψαρικϊν, αρκετά εκ των οποίων είναι high-end (π.χ Milos, Avra και Anthos ςτθ Ν. Υόρκθ), ενιςχφοντασ ςθμαντικά τθν αναγνωριςιμότθτα (visibility) τθσ ελλθνικισ παραγωγισ. Λόγω του μεγάλου αρικμοφ εςτιατορίων ςτισ ΗΡΑ και τθν υψθλι τελικι αξία των προϊόντων που πωλοφν, το μερίδιο αγοράσ τουσ ςτο ςφνολο τθσ Αγοράσ Κχκυθρϊν, από άποψθ αξίασ, είναι εξαιρετικά μεγάλο. Στθ Ν. Υόρκθ μόνο, λειτουργοφν πάνω από 30 χιλιάδεσ, ενϊ τα εςτιατόρια που πωλοφν ιχκυθρά πραγματοποιοφν ετιςιεσ πωλιςεισ περίπου 5 δισ δολαρίων. Ο κλάδοσ τθσ εςτίαςθσ, ςε ποςοςτό περίπου 90%, προμθκεφεται τα ψαρικά που πωλεί από οργανωμζνεσ ψαραγορζσ. 39

41 Δ. Ρυθμιςτικό & Κανονιςτικό Πλαίςιο Μια ςειρά από διαφορετικζσ ομοςπονδιακζσ αρχζσ εμπλζκονται ςτθν ανάπτυξθ και λειτουργία των υδατοκαλλιεργθτικϊν μονάδων, μεταξφ των οποίων το Υπουργείο Γεωργίασ ( U.S. Department of Agriculture - USDA), ο Αμερικανικόσ Οργανιςμόσ Τροφίμων (U.S. Food and Drug Administration - FDA), θ Διοίκθςθ Ωκεανϊν και Ατμόςφαιρασ (National Oceanic and Atmospheric Administration - NOAA) και θ Εκνικι Υπθρεςία Ρεριβαλλοντικισ Ρροςταςίασ (U.S. Environmental Protection Agency - EPA). Σε Ρολιτειακό επίπεδο, κάκε Ρολιτεία διακζτει τισ δικζσ τθσ Αρχζσ, επιφορτιςμζνεσ με τθν επιμζρουσ διαμόρφωςθ του ςχετικοφ υκμιςτικοφ Ρλαιςίου. Με αθεηεξία ηε δεθαεηία ηνπ '70, δηάθνξνη λφκνη ζεζπίζηεθαλ πνπ έδσζαλ ζηε NOAA ην ζχλνιν ησλ αξκνδηνηήησλ θαη ηηο πεξηβαιινληηθέο επζχλεο δηαρείξηζεο ησλ ζαιάζζησλ πφξσλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ λφκνπ-πιαίζην γηα ηελ πξνζηαζία θαη ηε δηαρείξηζε ηεο αιηείαο ηνπ πεξηψλπκνπ Magnuson-Stevens Act 8, ηνπ Νφκνπ γηα ηελ Πξνζηαζία ησλ ζαιαζζίσλ ζειαζηηθψλ, ηνπ Νφκνπ γηα ηε Γηαρείξηζε ηεο Παξάθηηαο Εψλεο, θαη ηνπ Νφκνπ γηα ηελ εζληθή Πεξηβαιινληηθή Πνιηηηθή. Βάζεη απηψλ ησλ λφκσλ, ε NOAA είλαη ην αξκφδην φξγαλν γηα ηελ εμέηαζε ησλ πηζαλψλ πεξηβαιινληηθψλ επηδξάζεσλ ησλ ζαιαζζίσλ εγθαηαζηάζεσλ πδαηνθαιιηέξγεηαο. Ο πξναλαθεξζείο Magnuson-Stevens Act ηνπ 1976 δεκηνχξγεζε οκηώ ηοπικά ζςμβούλια δηαρείξηζεο αιηείαο (fishery management councils), κε βάζε ηηο αθφινπζεο πεξηνρέο γεσγξαθηθήο αξκνδηφηεηαο: Νέα Αγγιία (ε «θνηηίδα» ηεο ακεξηθαληθήο αιηείαο), Μέζνο Αηιαληηθφο, Νφηηνο Αηιαληηθφο, Δηξεληθφο, Βφξεηνο Δηξεληθφο, Γπηηθφο Δηξεληθφο, Κφιπνο Μεμηθνχ θαη Καξατβηθή. Ζ πεξηνρή ηνπ Γπηηθνχ Δηξεληθνχ θαιχπηεη ηελ ΑΟΕ ηεο Υαβάεο θαη ησλ ππεξπφληησλ θηήζεσλ ακφα, Γθνπάκ θαη Μαξηάλσλ Νήζσλ, ελψ εθείλε ηεο Καξατβηθήο ην Πνπέξην Ρίθν θαη ηηο Ακεξηθαληθέο Παξζέλνπο Νήζνπο. 8 Ο Νόμοσ αυτόσ κακορίηει τθν αλιευτικι πολιτικι εντόσ τθσ ΑΟΖ των ΗΡΑ (200 ν.μίλια) κακϊσ και ςε μεγάλθ ζκταςθ των Διεκνϊν Υδάτων 40

42 Δζηηάδνληαο ζηελ Τδαηνθαιιηέξγεηα, ηο ιςχφον Κανονιςτικό Ρλαίςιο διαμορφϊκθκε το 1980, υπό τθν επωνυμία National Aquaculture Act. Αναγνωρίηοντασ τθ ςθμαςία τθσ Υδατοκαλλιζργειασ, το ςχετικό νομοκζτθμα επεδίωκε τθ διαμόρφωςθ ενόσ εκνικοφ Αναπτυξιακοφ Σχεδίου με μακρόπνοθ ςτρατθγικι, και για το λόγο αυτό προςδιόριηε ρθτά τθν ανάγκθ ςυνεργαςίασ των Υπουργϊν Εςωτερικϊν, Γεωργίασ και Εμπορίου με ςτόχο τθν προετοιμαςία μιασ κοινισ ζκκεςθσ προσ το Κογκρζςο, θ οποία κα καταγράφει όλουσ τουσ αποτρεπτικοφσ παράγοντεσ για τθν επζκταςθ τθσ εμπορικισ υδατοκαλλιζργειασ, κάνοντασ παράλλθλα προτάςεισ για τον περιοριςμό των ςχετικϊν γραφειοκρατικϊν εμποδίων. Ωσ αποτζλεςμα τθσ ωσ άνω νομοκετικισ πρωτοβουλίασ ςυςτικθκε θ Κοινι Υποεπιτροπι Υδατοκαλλιζργειασ (Joint Subcommittee on Aquaculture - JSA), θ οποία λειτουργεί υπό τθν εποπτεία του Εκνικοφ Συμβουλίου Επιςτθμϊν & Τεχνολογίασ (National Science and Technology Council - NSTC). Η JSA ςυντονίηει τθσ ομοςπονδιακζσ δραςτθριότθτεσ, υποβάλλοντασ παράλλθλα προτάςεισ για μεταρρυκμίςεισ τθσ εκνικισ πολιτικισ Υδατοκαλλιζργειασ. Η ομοςπονδιακι υπθρεςία που είναι επιφορτιςμζνθ με τθν εποπτεία τθσ αλιείασ είναι ονομάηεται NMFS (National Marine Fisheries Service). Η Υπθρεςία αυτι υπάγεται ςτθ δικαιοδοςία τθσ Διοίκθςθσ Ωκεανϊν και Ατμόςφαιρασ (National Oceanic and Atmospheric Administration - NOAA) θ οποία με τθ ςειρά τθσ υπάγεται διοικθτικά ςτο Υπουργείο Εμπορίου (US Department of Commerce). Σνλ Ηνχλην ηνπ 2005, ε δηνίθεζε ηεο ΝΟΑΑ θαηέζεζε ζην Κνγθξέζν ηνλ Νφκν γηα ηελ Παξάθηηα Τδαηνθαιιηέξγεηα National Offshore Aquaculture Act. Απψηεξνο ζηφρνο, λα δηακνξθσζεί ην ξπζκηζηηθφ πιαίζην γηα ηελ πδαηνθαιιηέξγεηα ζηα νκνζπνλδηαθά λεξά θαη λα ππνζηεξηρζεί ε έξεπλα θαη ε αλάπηπμε ηεο ζαιάζζηαο πδαηνθαιιηέξγεηαο. ρεηηθά κε ηελ αζθάλεια ηποθίμυν 9 ιεηηνπξγεί, ζε εζεινληηθή βάζε, γηα ρνλδξεκπφξνπο, εηζαγσγείο θαη εμαγσγείο, έλα πξφγξακκα πνηνηηθνχ ειέγρνπ ησλ ηρζπεξψλ. Σα πηζηνπνηεκέλα πξντφληα ιακβάλνπλ βεβαίσζε (θαη ζρεηηθή ζήκαλζε) φηη πιεξνχλ ηηο Οκνζπνλδηαθέο πξνδηαγξαθέο θαη κπνξνχλ λα ζπκκεηέρνπλ ζε Κξαηηθνχο Γηαγσληζκνχο. 9 ΝΟΑΑ/ NMFS - Seafood Inspection Division 41

43 ε θάζε Πνιηηεία ιεηηνπξγεί ελεκεξσηηθή ππεξεζία, ππφ ηε κνξθή One-stop-Shop, ην επνλνκαδφκελν Sea Grant κε ζηφρν ηελ παξνρή κεγάινπ εχξνπο πιεξνθνξηψλ ζρεηηθά κε ηελ εγρψξηα αιηεία ζε επαγγεικαηίεο θαη εξαζηηέρλεο αιηείο θαη κνλάδεο επεμεξγαζίαο αιηεπκάησλ. Ζ Τπεξεζία απηή ρξεκαηνδνηείηαη απφ ηνλ Οκνζπνλδηαθφ Πξνυπνινγίζκν, ελψ θαη απηή ππάγεηαη ζηελ NOAA. 42

44 Ε. Εξωτερικέσ Ανταλλαγέσ 1. Γενικά Σφμφωνα με τθν τελευταία ετιςια ζκκεςθ του FAO, που περιζχει ςτοιχεία ζτουσ 2006 (βλ. Ρίνακα ανωτζρω), οι ΗΡΑ είναι ο τζταρτοσ μεγαλφτεροσ εξαγωγζασ ιχκυθρϊν ςτον κόςμο, με δολ., μετά από Κίνα ( ), Νορβθγία ( ) και Ταϊλάνδθ ( δολ.). Από τθν άλλθ, όμωσ, οι ΗΡΑ είναι -με μικρι διαφορά- ο δεφτεροσ μεγαλφτεροσ ειςαγωγζασ ιχκυθρϊν, με δολ., μετά τθν Καπωνία ( ). Το 2008, χρονιά που οι ΗΡΑ δοκιμάςτθκαν περιςςότερο από τθν κρίςθ, ειςιχκθςαν ςτθ χϊρα βρϊςιμα ιχκυθρά αξίασ $14.2 δισ δολαρίων, μιςό περίπου δισ περιςςότερο από το Σε ποςότθτα, θ αξία αυτι αντιςτοιχεί ςε περίπου 2,4 δισ τόνουσ προϊόντων, 85 εκ. περιςςότερουσ από το προθγοφμενο ζτοσ. 43

45 Οι ειςαγωγζσ αυτζσ αφοροφςαν $ 12,1 δισ δολάρια φρζςκων και κατεψυγμζνων ιχκυθρϊν (2 δισ τόνοι), 1,6 δισ ψαρικϊν ςε κονςζρβα (320 εκ. τόνοι), διατθρθμζνα προϊόντα αξίασ $ 251 εκ. δολ. και $ 118 εκ. δολ. λοιπϊν ειδϊν ψαρικϊν. Με βάςθ τα επίςθμα αμερικανικά ςτατιςτικά ςτοιχεία (Υπουργείο Εμπορίου), που εκτείνονται μζχρι και το 2009, ο όγκοσ εμπορίου των ΗΡΑ ςτα ιχκυθρά εμφανίηεται κατά τι μικρότεροσ ςε ςχζςθ με τα ςτοιχεία του FAO. Συγκεκριμζνα, οι εξαγωγζσ ιχκυθρϊν των ΗΡΑ το 2009 ανιλκαν ςε δολ. και οι ειςαγωγζσ ςε δολ., ιτοι το εμπορικό ζλλειμμα ςτα ιχκυθρά διαμορφϊκθκε ςτα δολ. Εκπεφραςμζνοσ ςτόχοσ τθσ αμερικανικισ κυβζρνθςθσ είναι να ζλλειμμα Η διαχρονικι εξζλιξθ τόςο των εξαγωγϊν, όςο και των ειςαγωγϊν κατά τθν περίοδο απεικονίηονται ςτον παρακάτω Ρίνακα. Ππωσ παρατθροφμε, οι διακυμάνςεισ υπιρξαν ςχετικά μικρζσ: το ιςτορικό υψθλό των εξαγωγϊν ςθμειϊκθκε το 2007 και ιταν δολ., ενϊ το ιςτορικό υψθλό των ειςαγωγϊν ιταν το 2008, με δολ. Η ςυρρίκνωςθ κατά 9,2% των ειςαγωγϊν το 2009 ςε ςχζςθ με το 2008 πρζπει να κεωρθκεί ςυγκυριακι, λόγω τθσ οικονομικισ κρίςθσ. Γεωγραφικά, οι αμερικανικζσ ειςαγωγζσ κατανζμονται ωσ εξισ. 44

46 Ειςαγωγζσ Κχκυθρϊν ΗΡΑ ανά Κατθγορία ($ x 1000) 45

47 Σε ποςοςτό, τθ μεγαλφτερθ άνοδο ςτθν αμερικανικι αγορά παρουςιάηει θ κατθγορία των φιλζτων ψαριϊν. Η κατθγορία των φρζςκων ολόκλθρων ψαριϊν (HS -0302) παραμζνει διαχρονικά ςτακερι, περί του 1 δισ δολαρίων ετθςίωσ. 46

48 2. Σθμαντικότεροι Εταίροι Ωσ προσ τουσ κφριουσ εμπορικοφσ εταίρουσ των ΗΡΑ για το 2009, ςυγκρατείται ότι δφο είναι οι χϊρεσ -Καναδάσ και Κίνα- οι οποίεσ ςυγκαταλζγονται τόςο ανάμεςα ςτουσ κυριότερουσ προμθκευτζσ, όςο και ανάμεςα ςτουσ κυριότερουσ πελάτεσ των ΗΡΑ. Ειδικότερα, οι κφριοι προμθκευτζσ ιταν ο Καναδάσ ( δολ. με μερίδιο αγοράσ 17,7%), θ Κίνα ( δολ. με μερίδιο αγοράσ 15,7%), θ Ταϊλάνδθ ( δολ. με μερίδιο αγοράσ 8,9%), θ Χιλι ( δολ. με μερίδιο αγοράσ 6,8%), θ Κνδονθςία ( δολ. με μερίδιο αγοράσ 6,5%), το Βιετνάμ ( δολ. με μερίδιο αγοράσ 5,2%), ο Κςθμερινόσ ( δολ. με μερίδιο αγοράσ 4,5%), το Μεξικό ( δολ. με μερίδιο αγοράσ 4,3%), θ Νορβθγία ( δολ. με μερίδιο αγοράσ 2,9%) και θ ωςία ( δολ. με μερίδιο αγοράσ επίςθσ 2,9%). Οι μεγαλφτερεσ ξζνεσ αγορζσ των αμερικανικϊν ιχκυθρϊν το 2009 ιταν θ Καπωνία ( δολ.), ο Καναδάσ ( δολ.), θ Κίνα ( δολ.), θ Νότια Κορζα ( δολ.), θ Γερμανία ( δολ.), θ Γαλλία ( δολ.), θ Ολλανδία ( δολ.) και θ Κςπανία ( δολ.). Αξίηει να ςθμειωκεί ότι υπάρχουν κάποιεσ ςπάνιεσ, ζςτω, περιπτϊςεισ ςτισ οποίεσ αμερικανικά ιχκυθρά τα οποία ζχουν αλιευκεί ςτθν ΑΟΖ των ΗΡΑ και εξαχκεί προσ τρίτεσ χϊρεσ, ςτθ ςυνζχεια επανειςάγονται και καταναλϊνονται ςτισ ΗΡΑ (!). Τυπικι είναι θ περίπτωςθ του αμερικανικοφ τόννου, ο οποίοσ προωκείται ςτθν προαναφερκείςα ιχκυαγορά Τςουκίτηι του Τόκυο (το παγκόςμιο "Χρθματιςτιριο" ιχκυθρϊν), προκειμζνου να επιτφχει όςο το δυνατόν πιο υψθλι τιμι χονδρικισ. Κατόπιν, οριςμζνα από τα πωλθκζντα ςτο Τςουκίτηι ψάρια, καταλιγουν πίςω ςτισ ΗΡΑ, όπου καταναλϊνονται ςτα ακριβά εςτιατόρια "Sushi". Οι ειςαγωγζσ ιχκυθρϊν από γειτονικζσ χϊρεσ (Καναδά και Μεξικό) είναι υψθλζσ λόγω τθσ ςυμφωνίασ ελευκζρου εμπορίου των βορειοαμερικανικϊν κρατϊν (NAFTA). Στα γραφιματα που ακολουκοφν απεικονίηονται οι κυριότεροι προμθκευτζσ και πελάτεσ ςτων ΗΡΑ ςτον τομζα των ιχκυθρϊν κατά τθν τελευταία τετραετία. 47

49 ΕΚΣΑΓΩΓΕΣ (αξία ςε δολ. X 1000) 48

50 ΕΞΑΓΩΓΕΣ (αξία ςε δολ. X 1000) Ωσ προσ το είδοσ των ιχκυθρϊν που ειςάγουν οι ΗΡΑ, πάνω από 42% ( δολ.) είναι τα λίαν δθμοφιλι ςτουσ καταναλωτζσ μαλακόςτρακα τθσ τετραψιφιασ δαςμολογικισ 49

51 κλάςθσ HS 0306 (αςτακοί, καραβίδεσ, καβοφρια, γαρίδεσ κλπ). Η δεφτερθ ςθμαντικότερθ κατθγορία είναι τα φιλζτα ψαριϊν, νωπά και κατεψυγμζνα (ςολωμόσ, τιλάπια κλπ), τθσ δαςμολογικισ κλάςθσ HS 0306, με αξία δολ. και μερίδιο αγοράσ ςχεδόν 34%. Στθν τρίτθ κζςθ βρίςκεται το κατεξοχιν εξαγϊγιμο ελλθνικό προϊόν ιχκυθρϊν, τα φρζςκα ολόκλθρα ψάρια τθσ κατθγορίασ HS Η αξία τουσ το 2009 ιταν δολ. και το μερίδιο αγοράσ 10%. Ακολουκοφν πολφ πιο πίςω τα μαλάκια ( δολ), τα κατεψυγμζνα ολόκλθρα ψάρια ( δολ.), τα παςτά-καπνιςτά ψάρια ( δολ.) και, τζλοσ, τα ηϊντα ψάρια ( δολ.). Σθμειωτζον ότι το Υπουργείο Εμπορίου των ΗΡΑ δεν ςυμπεριλαμβάνει τισ κονςζρβεσ ψαριϊν ςτθν ευρφτερθ κατθγορία ιχκυθρϊν ("03"). Οι παρακάτω Ρίνακεσ απεικονίηουν, πρϊτον, το μερίδιο αγοράσ των ανωτζρω κατθγοριϊν ςτισ ΗΡΑ και, δεφτερον, πϊσ εξελίχκθκαν διαχρονικά οι ειςαγωγζσ ςτισ διάφορεσ κατθγορίεσ ψαριϊν -μόνο- από το Ππωσ φαίνεται, τθ μεγαλφτερθ άνοδο ςτθν αμερικανικι αγορά καταγράφουν τα φιλζτα, αν και θ πορεία τουσ ανακόπθκε το 2009 (πτϊςθ 13%) λόγω τθσ φφεςθσ και τθσ γενικότερθσ μείωςθσ των αμερικανικϊν ειςαγωγϊν ιχκυθρϊν. 50

52 Σ. Εξαγωγέσ ελληνικών ιχθυηρών ςτισ ΗΠΑ Τα ελλθνικά ιχκυθρά, λόγω τιμισ και προϊοντικισ κατθγορίασ (νωπά/ κατεψυγμζνα, ολόκλθρα) απευκφνονται κυρίωσ ςε υψθλζσ ειςοδθματικζσ κατθγορίεσ κακϊσ και ςε εκνικζσ ομάδεσ με ςυναφι με τα ελλθνικά καταναλωτικά πρότυπα (μεςογειακοί λαοί), με προεξάρχουςα τθν Ομογζνεια. Μελλοντικά, θ άνοδοσ του βιοτικοφ επιπζδου, που κατά κανόνα ςυνοδεφεται από αφξθςθ τθσ καταναλωτικισ δαπάνθσ, αναμζνεται να λειτουργιςει επωφελϊσ ςε ότι αφορά τθν αφξθςθ του ελλθνικοφ μεριδίου αγοράσ. Ραραδοςιακά, οι ενδιαφερόμενοι να εξάγουν ιχκυθρά από τθν Ελλάδα ςτισ ΗΡΑ, όπωσ και για τα περιςςότερα ελλθνικά προϊόντα, ειδικά ςε προθγοφμενεσ δεκαετίεσ, χρθςιμοποιοφςαν ωσ βαςικό κανάλι ειςόδου επιχειριςεισ ομογενειακϊν ςυμφερόντων. Οι επιχειριςεισ αυτζσ καλφπτουν μικρό τμιμα τθσ αγοράσ τροφίμων των ΗΡΑ, ςυνεπϊσ θ διάκεςθ των προϊόντων μζςω αυτοφ του καναλιοφ διανομισ δεν οδθγεί ςε κατάκτθςθ ςθμαντικοφ μεριδίου αγοράσ. Οι επιχειριςεισ τροφίμων ελλθνικϊν ςυμφερόντων διακρίνονται ςε δφο βαςικζσ κατθγορίεσ, οι οποίεσ ςε οριςμζνεσ περιπτϊςεισ ταυτίηονται. Τουσ ειςαγωγείσ τροφίμων (χονδρεμπόριο) και τα καταςτιματα πϊλθςθσ (λιανεμπόριο). Και οι δφο αυτζσ κατθγορίεσ δεν εξαςφαλίηουν τθν απαραίτθτθ αναγνωριςιμότθτα για τα ελλθνικά προϊόντα, κακϊσ δεν πλθροφν τθν πλζον απαραίτθτθ προχπόκεςθ, δθλαδι τθ δυνατότθτα πρόςβαςθσ ςτθ μαηικι κατανάλωςθ. Οι χονδρζμποροι δεν ζχουν μεγάλο δίκτυο διάκεςθσ των ελλθνικϊν προϊόντων, κακϊσ ςυνικθσ πρακτικι ςτθν αμερικανικι αγορά είναι οι μεγάλεσ αλυςίδεσ τροφίμων να διακζτουν δικοφσ τουσ αγοραςτζσ (buyers) οι οποίοι διαχειρίηονται αυτόνομα τθ λιψθ παραγγελιϊν, χωρίσ τθ μεςολάβθςθ μεςαηόντων. Αντίςτοιχα, τα ελλθνικά καταςτιματα διακζτουν μικρό δίκτυο και μικρι παρουςία, κακϊσ περιορίηονται ςτισ περιοχζσ όπου διαβιεί θ Ομογζνεια. Οι ελλθνικζσ εξαγωγζσ ιχκυθρϊν ςτισ ΗΡΑ εςτιάηονται ςτθν δαςμολογικι κατθγορία HS 0302 (φρζςκα ολόκλθρα ψάρια). Καταρχιν, όπωσ φαίνεται ςτον παρακάτω Ρίνακα, θ εν κζματι κατθγορία αποτελεί διαχρονικά όχι απλϊσ τον "κορμό", αλλά το ςφνολο ςχεδόν των ελλθνικϊν εξαγωγϊν ιχκυθρϊν προσ ΗΡΑ. 51

53 Με "αιχμι του δόρατοσ" τθν τςιποφρα και το λαβράκι, τα ελλθνικά φρζςκα ολόκλθρα ψάρια ζχουν κατακτιςει ςθμαντικι παρουςία ςτθν αμερικανικι αγορά: το 2005 οι εξαγωγζσ μασ ανιλκαν ςε δολ. και το μερίδιο αγοράσ 0,6%, το 2006 ςε δολ. και το μερίδιο αγοράσ 0,7%, το 2007 ςε δολ. με μερίδιο αγοράσ 1%, το 2008 ςε δολ. και μερίδιο αγοράσ 1,25% και το 2009 ] αγοράσ ςχεδόν 1,5%. Το 2009 ζφκαςαν τα δολ. επί ςυνόλου δολ. ι ποςοςτό άνω του 98% (μόλισ δολ. ιταν κατεψυγμζνα ολόκλθρα ψάρια, δολ. ιταν φιλζτα, δολ. ιταν παςτάκαπνιςτά ψάρια και δολ. ιταν μαλάκια). 52

54 ΜΕΡΙΔΙΟ ΑΓΟΡΑ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΝΩΠΩΝ ΙΧΘΤΩΝ ΣΙ ΗΠΑ, Διαχρονικι Εξζλιξθ Αμερικανικϊν Ειςαγωγϊν Ελλθνικοφ Ενδιαφζροντοσ (HS-0302) δισ $ 53

55 Είναι, αναμφιςβιτθτα, πολφ ενκαρρυντικό το γεγονόσ ότι, παρά τθν εν γζνει ςταςιμότθτα τθσ κατθγορίασ HS 0302 το 2009 ςε ςχζςθ με το 2008 (εξζλιξθ, ςθμειωτζον, κατά βάςθ κετικι, κακϊσ θ αμερικανικι αγορά ιχκυθρϊν, ςτο ςφνολό τθσ ςμικρφνκθκε κατά 9,2%), ςτθν περίπτωςθ των εξαγωγϊν από Ελλάδα υπιρξε άνοδοσ 15%! Επομζνωσ, από το 2005 ζωσ το 2009 ακροιςτικά, οι ελλθνικζσ εξαγωγζσ φρζςκων ολόκλθρων ψαριϊν ςτισ ΗΡΑ κατζγραψαν άνοδο 158% ςε αξία και περίπου 140% ςε μερίδιο αγοράσ. Ρρόκειται για το πλζον δυναμικό τμιμα του κλάδου των ελλθνικϊν τροφίμων-ποτϊν ςτισ ΗΡΑ. Οι κυριότεροι ανταγωνιςτζσ τθσ Ελλάδασ ςτθ ςυγκεκριμζνθ κατθγορία ιχκυθρϊν, ιτοι οι εννζα (9) χϊρεσ με μεγαλφτερεσ εξαγωγζσ από τισ δικζσ μασ το 2009, ιταν κατά ςειρά οι εξισ: Καναδάσ ( δολ. και μερίδιο αγοράσ άνω του 50%), Ηνωμζνο Βαςίλειο ( δολ. και 7,3%), Νθςιά Φερόεσ ( δολ. και 5,4%), Μεξικό ( δολ. και 4,7%), Ιςθμερινόσ ( δολ. και 3,7%), Παναμάσ ( δολ. και 3,6%), Βιετνάμ ( δολ. και 2,4%), Κόςτα Ρίκα ( δολ. και 2,1%) και Σρινιδάδ και Σομπάγκο ( δολ. και 2%). Ραρατθροφμε, επομζνωσ, ότι, αν εξαιρζςουμε τθν ειδικι (λόγω μεγζκουσ, γειτνίαςθσ, NAFTA κλπ) περίπτωςθ του Καναδά, το μερίδιο αγοράσ τθσ Ελλάδασ ςτθν αμερικανικι αγορά νωπϊν ολόκλθρων ιχκφων είναι ακριβϊσ διπλάςιο από το προαναφερκζν, ιτοι 3%. Διαχρονικά, από το 2005 ζωσ το 2009, το μερίδιο αγοράσ των 10 μεγαλφτερων προμθκευτϊν των ΗΡΑ ςτθν εν λόγω κατθγορία εξελίχκθκε ωσ εξισ: ΧΩΡΑ ΜΕΡΙΔΙΟ ΑΓΟΡΑ 2005 ΜΕΡΙΔΙΟ ΑΓΟΡΑ 2009 ΜΕΣΑΒΟΛΗ ΚΑΝΑΔΑΣ 50,1% 50,2% ΑΜΕΤΑΒΛΗΤΟ ΗΝ. ΒΑΣΚΛΕΚΟ 2,6% 7,3% 180% ΦΕΟΕΣ 0,3% 5,4% 1.700% ΜΕΞΚΚΟ 5,9% 4,7% -20% ΚΣΗΜΕΚΝΟΣ 2,9% 3,7% 28% 54

56 ΡΑΝΑΜΑΣ 5,2% 3,6% -30% ΒΚΕΤΝΑΜ 2,7% 2,4% -12% ΚΟΣΤΑ ΚΚΑ 2,9% 2,1% -28% ΤΚΝΚΔΑΔ 2,9% 2% -32% ΕΛΛΑΔΑ 0,6% 1,5% 140% 55

57 Ραρατθροφμε ότι, εκτόσ από τθν Ελλάδα, το μερίδιο αγοράσ τουσ κατάφεραν να αυξιςουν μόνο ο Ιςθμερινόσ, το Ηνωμζνο Βαςίλειο και, ςε εντυπωςιακό βακμό, τα Νθςιά Φερόεσ, ενϊ οι υπόλοιποι ανταγωνιςτζσ μασ ςθμείωςαν πτϊςθ κατά το ανωτζρω διάςτθμα ( ). Επιπλζον, 11 ακόμθ χϊρεσ, οι οποίεσ το 2005 βρίςκονταν ςε υψθλότερθ κζςθ από τθν Ελλάδα (Νζα Ζθλανδία, Σουρινάμ, Φιλιππίνεσ, Βραηιλία, Νικαράγουα, Χιλι, Αυςτραλία, Καπωνία, Κνδονθςία, Βενεηουζλα και Κςπανία), το 2009 βρίςκονταν πλζον εκτόσ τθσ πρϊτθσ δεκάδασ. Επομζνωσ, θ κατάταξθ των μεγαλφτερων προμθκευτϊν ςτθ ςυγκεκριμζνθ κατθγορία ιχκυθρϊν παρουςιάηει ζντονεσ αυξομειϊςεισ. Αξία Ειςαγωγών ανά Χϊρα ςτθν Κατθγορία HS-0302 (Φρζςκα Ολόκλθρα Ψάρια) 2005-' Χϊρα Κατθγορία Αξία Καναδάσ Μεγ. Βρετανία Δανία Μεξικό Εκουαδόρ HS-0302 Παναμάσ Βιετνάμ Κόςτα Ρίκα Σρινιδάδ Ελλάδα Λοιπζσ Χϊρεσ φνολο

58 57